Gazte-taldeen errepresentazio soziala

Jakintza-arloa: Psikologia

Egilea: JUAN JOSE ARROSPIDE EIZAGIRRE Urtea: 1992 Zuzendaria: SABINO AIESTARAN ETXEBERRIA Unibertsitatea: UPV-EHU ISBN: 978-84-8438-314-7

Hitzaurrea

2012an gaude hitzaurre hau idazten dudanean. Duela 20 urte defendatu nuen Tesia. Teknologikoki aldaketa itzela izan da. Ordenagailuak, programak eta batez ere eskuragarri dauden datu baseak ez dute zer ikusirik. Halere tesiak bete zituen neure artean ipinitako helburu biak; bilakaera akademiko pertsonalean mugarri izatea eta euskaraz pentsatua eta idatzia izatea. Edukiari buruz esan bilakaera handia izan duela taldeen psikologiak hamarkada bi hauetan, bai taldea kategoria soziala ikuspegitik baita talde txikiaren fenomenoak ekiporantz izan duena. Edozelan ere ezin dugu ahantzi Gizarte Zientziatan ezagutzaren metaketa astiro doala, gizakia eta gizartea irudikapen soziala eta praktika sozialaren ekintzaile eta interpretatzaile aktiboa diren heinean.

Juanjo Arrospide, 2012

EUSKAL HERRIKO UNIBER TSITA TEA

PSIKOLOGI FAKULTATEA

GIZARTE PSIKOLOGIA ETA METODOLOGIA SAILA

DONOSTIA

DOKTOREGO-TESIA

GAZTE-TALDEEN ERREPRESENTAZIO SOZIALA

EGILEA

JUAN JOSE ARROSPIDE EIZAGIRRE

ZUZENDARIA

SABINOAYES TARAN ETXEBERRIA

DONOSTIA, 1992KO UZTAILA

Doktorego-tesia honen bilakaeran asko izan dira neurri

batean edo bestean lagundu nautenak . Guztiei, bihotzez,

esker mila .

Badira batzuek aipamena zor diedana . Zuzendari jauna,

enbor sendoa . Joxe Valencia, trikimailu zenbaitzuren

aurrean gerizpea . Kristina Mtz-Taboada, bide-laguna .

Iñaki Lasa, Jose Marco, Inmaculada Muñoz eta Ander

Barandiaran, datu bilketan berma .

Aita, etsipen ezaren eredu . Ama, maitasun itturri .

Tturi, euskarria .

Nekez itzul nezake doain jasotakoa .

Zuen sinesmenaren ordain gisa .

A DRK IBZDE A

GAZTE-TALDEEN ERREPRESENTAZIO SOZIALA .

Aurkibidea .

Sarrera .

1

1 .- ALDERDI ENPIRIKOA .

4

1 .1 .- PSIKOLOGIA SOZIALAREN BAITAN GARATUTAKO

TALDE-PSIKOLOGIAREN HURBILKETA TEORIKOA . 5

1 .1 .1 .- Jokabide kolektiboa . 13

1 .1 .1 .1 .- Tradizio germaniarra . 16

1 .1 .1 .2 .- Masen psikologia . 22

1 .1 .1 .2 .1 .- Tradizio italiarra . 27

1 .1 .1 .2 .2 .- Tradizio frantziarra . 29

1 .1 .1 .3 .- Tradizio angloamerikarra 32

1 .1 .2 .- Talde-dinamika eta talde ttikien alorra . 36

1 .1 .2 .1 .- Talde ttikien psikologiaren historian

Allport eta Moede-k jokatutako papera . 39

1 .1 .2 .2 .- Talde-dinamika zer den eta nola sortu zen . 43

1 .1 .2 .3 .- Kurt Lewin eta talde-dinamika . 45

1 .1 .2 .4 .- Talde-dinamikak hamarkadaz hamarkada

eginiko bilakaera . 49

1 .1 .2 .4 .1 .- 3 . hamarkadaren ezaugarriak . 51

1 .1 .2 .4 .2 .- 4 . hamarkada . 52

1 .1 .2 .4 .3 .- 5 . hamarkada . 54

1 .1 .2 .4 .4 .- 6 . hamarkadaz . 57

1 .1 .2 .4 .5 .- Zazpigarren hamarkada . 60

1 .1 .2 .4 .6 .- Zortzigarren hamarkada .

66

1 .2 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN TEORIA .

74

1 .2 .1 .- Errepresentazio sozialak eta bere

textuinguru historiko zein teorikoa .

75

1 .2 .1 .1 .- Errepresentazio sozialaren teoriaren

kokapen historikoa . 75

1 .2 .1 .2 .- Oinarri teorikoak . 80

1 .2 .1 .3 .- Errepresentazio sozialaren esparru

teorikoa . 88

1 .2 .2 .- Errepresentazio sozialak : zedarriztapena . 94

1 .2 .3 .- Errepresentazio sozialaren osagarriak . 103

1 .2 .4 .- Errepresentazio sozialaren funtzioak .

104

1 .3 .- TALDEAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALA . 106

1 .3 .1 .- Sarrera . 107

1 .3 .2 .- Errepresentazio sozialaren teoriatik

abiaturik taldea landu duten teorigile

batzu . 110

1 .3 .2 .1 .- René Kaes . 110

1 .3 .2 .2 .- Aix-en-Provence-ko eskola : Flament,

Codol, Abric eta Moliner . 112

1 .3 .2 .3 .- Palmonari eta Amerio . 115

1 .3 .3 .- Gure eritziz taldearen errepresentazio

soziala . 117

1 .3 .3 .1 .- Zehaztu asmoz . 117

1 .3 .3 .2 .- Talde-errepresentazio sozialaren

edukina eta egitura .

122

2 .- ALDERDI ENPIRIKOA .

1252 .1 .- Sarrera .

126

2 .2 .- TALDE-ERREPRESENTAZIO SOZIALAK OBJEKTUEN

ARABERA . 130

2 .2 .1 .- Helburuak . 131

2 .2 .2 .- Hipotesiak . 132

2 .2 .3 .- Neur tresna . 1332 .2 .4 .- Lagina . 1352 .2 .5 .- Azterketa estatistikoa . 135

2 .2 .6 .- Emaitzak eta konklusioak . 136

2 .2 .6 .1 .- Kuadrilari buruzko emaitzak . 1372 .2 .6 .2 .- Familiari buruzko emaitzak . 1422 .2 .6 .3 .- Lan-taldeari buruzko emaitzak . 1462 .2 .6 .4 .- Bikoteari buruzko emaitzak . 1502 .2 .6 .5 .- Kuadrila, familia, lan-taldea eta

bikotearen arteko konparaketa .

154

2 .3 .- KUADRILAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALAK : KOPURUA,

BARNE-EGITURAKETA ETA KANPO

MUGATZAILE

BATZUREN ERAGINA . 1662 .3 .1 .- Helburuak . 1672 .3 .2 .- Hipotesiak . 1692 .3 .3 .- Neur tresna . 1702 .3 .4 .- Lagina . 173

2 .3 .5 .- Azterketa estatistikoa . 174

2 .3 .5 .1 .- Errepresentazio kopurua eta edukina .

174

2 .3 .5 .2 .- Kuadrilaren errepresentazio sozialaren

barne egitura .

181

2 .3 .5 .3 .- Kategoria sozialen eragina kuadrilaren

errepresentazio sozialean .

189

2 .3 .5 .3 .1 .- Hizkuntza eta aldagai guztien arteko

gurutzaketa .

189

2 .3 .5 .3 .2 .- Sexu-kategoria eta aldagai guztien

arteko gurutzaketa .

193

2 .3 .5 .3 .3 .- Maila ekonomiko-kulturala eta aldagai

guztien arteko gurutzaketa .

195

2 .3 .6 .- Kuadrilaren errepresentazio sozialari

buruzko konklusioak .

198

2 .4 .- TALDEEK BEREN BURUAZ ERAIKITAKO ERREPRESENTAZIO

SOZIALAK EGINKIZUNAREN ARABERA . 201

2 .4 .1 .- Helburua . 202

2 .4 .2 .- Hipotesiak . 203

2 .4 .3 .- Neur tresna . 204

2 .4 .4 .- Lagina . 204

2 .4 .5 .- Azterketa estatistikoa . 206

2 .4 .6 .- Konklusioak .

219

3 .- KONKLUSIO OROKORRAK .

223

3 .1 .- Arestian atalez atal aipatu diren

konklusioen alderdi garrantzizkoenak . 224

3 .2 .- Sintesia . 231

3 .3 .- Datuak iradokitakoa .

233

3 .4 .- Lekurik izan ez duten ikerketa lerro batzu . 234

BIBLIOGRAFIA . 235

ERANSKINA .

245

S A R R E R A

1

SARRERA

Tesia honen izenburua gazte-taldeen errepresentazio

soziala da, hortik atera daiteke azkar asko tesiaren

nondik norakoak . Taldeen ikasketa izan da lehenengo

kezka intelektuala, eta aipatu kezkari erantzunen bat

ematearren jotzen dugu errepresentazio sozialaren

teoriara . Gazteen taldeak aztertzeak bi arrazoirengatik

izan da : lehena, objektu zehatz horren bilakabidea aski

interesgarria izan daiteelako gizartean gazteekin

dihardutenentzat, eta bigarrena, populazioa eta bere

ñabardurak mugatu behar zirelako .

Bestelako arrazoirik ere badago, baina horiek egiturari

dagozkionak dira batipat .

Ez da sarritan elkartu talde kontzeptua eta

errepresentazio sozialen nozioa, baina bestelako

hurbilketei ezer kendu gabe, badirudi gaurregun Grauman-

ek dioenetik doazela teorigileen kezkak eta ekarpenak :

"actualmente es de menor interés la conducta

social (observable) que su representación

cognitiva, que precede (planificando),

acompaña (dirigiendo) y sigue (recordando) a

la conducta"(Graumann, 1990, 32 .o .) .

2

Ez dugu esan nahi kognizio soilez dena jakina dagoela,

baina bai garrantzi haundikoa dela, eta zehazki taldeen

ikerketan behar adinakoa ez zaiola eskaini . Izan ere,

esparru honetan bide berriak urratzea izan

daitekeelakoan gaude .

Lanean ihardun gara bi atal nagusiri eutsiz, teorikoa

aurrena, bide aski luzea egitera eraman gaituena .

Gaurregun egin asmo dugunak zelako jatorria duen

ezagutzearren . Horrela bada, joan den mendeko eztabaida

teorikotaraino hurbildu gara . Mende honetako

lehenengo hamarkadak ere interesgarriak izan dira

teorikoki behatuz gero behinik behin . Handik hasi

eta gaurreguneraino datozen hari teorikoei heldu nahiean

nahastu samarrak sentitu gara, halere ardatz nagusien

jabe egin garela uste dugu .

Enpirikoki ere ihardun dugu, orain nagusitzen diren

teorien aplikapenari etekina atera asmoz, hau da,

ezagutza zabalduz joan dadin . Alderdi enpirikoan hiru

diseiñu aplikatu ditugu, eta hiruretan zerbait

interesgarria lortzen dela esango genuke .

3

I .- A L DE R D I T E OBZ}{DA

1 .1 .- PSIKOLOGIA SOZIALAREN BAITAN GARATUTAKO TALDE-

PSIKOLOGIAREN HURBILKETA HISTORIKOA .

1 .1 .- PSIKOLOGIA SOZIALAREN BAITAN GARATUTAKO TALDE-

PSIKOLOGIAREN HURBILKETA HISTORIKOA .

Baditugu izan, talde-psikologiari buruzko zenbait

galdera, eta horiei erantzutearren igorri dugu itaunketa

iraganera ea handik datorren oiartzunak gaurregungo

kokapenak eta bilakabideak argitzen laguntzen gaituen .

Izan ere, kezka horretan ez gabiltza gu bakarrik zeren,

adibidez, Aebischer eta Oberlé bezalako idazleek ere

iraganaren garrantziaz ohartuz horrela bait diote :

"Pour comprendre l'esprit de l'approche du

groupe, les directions dans lequelles elle

s'est engagée, il est utile de la voir se

développer depuis ses racines . Ainsi

ressortent les tâtonnements et les

malentendus aussi bien que les

éclaircissements et les mises au point . En ce

sens le passé et le présent s'éclairent

reciproquement" (Aebischer eta Oberlé, 1990,

13 . o .) .

Eta bidenabar, historian zehar eman diren korronteen

artean, gure lana non kokaturik ote dagoen jakingurak

bultzatzen gaitu .

6

Psikologia Sozialari buruz eta diziplina trinkoa gisa

ikusita, Lindzey eta Aronson-en Handbook-ei (1954/1968/

1985) jarraituz gero, bertan bi une nagusi beha

daitezke, Murchinson-en Handbook-eraino (1935) lehena

eta geroztikakoa bigarrena .

Farr-ek (1991) dioen bezala ere Psikologia

sozialaren historiaz hitzegin da bi terminu erabiliz,

"iragan luzea" bata, eta "historia laburra" bestea .

Iragan luzea Murchinson-en Handbook-eraino, hau da

1935raino iristen da, orduan ematen bait da,

Lindzey eta Aronson-ek esaten dutenaren arabera inflexio

puntua .

Murchinson-ek egindako Handbook-ean, eta egilea bera

iparamerikarra izan arren, Wundt-en Volkerpsychologie-

ren islada antzematen da (Farr, 1991) . Beraz,

idealismoaren eragina nagusi izango da .

"Historia laburrean" berriz, Psikologia soziala

esperimentala bihurtzen denetik aurrera eginikoa har

genezake .

Dena den, sarritan ez dira gauzak linealki suertatzen

eta historiaren bi alderdi zabal horietan joera bina

bederen ematen dira . Adibidez, "historia laburrean"

7

esperimentalismoa nagusitu arren, hau da Psikologia

sozial psikologikoa, Psikologia sozial soziologikoak ere

bere aldetik gune baten bila dabil (Stryker, 1977 ;

Banchs, 1986/1987/1988 ; Cartwright, 1979 ; Ibañez,

l99O) .

Psikologia sozial psikologikoa, zabalduena eta

indartsuena, batez ere iparamerikarra da, ahaztu gabe

gainontzeko lekuetan jarraitzaile asko dituela, Europa

barne delarik .

Psikologia sozial soziologikoan, eta besteak beste,

G .H .Mead iparamerrikarra eta S .Moscovici errumaniar-

frantziarra egile nagusien artean jotzen dira . Halere,

egile hauen ideien iturburua Wundt-engan ezartzen da .

Dakigunez, iparamerikarrek garatutako ildotik jarraitzen

du 2 . mundu gerra ondoren europan nagusi den Psikologia

sozialak . Baina, lekuan lekuko ikuspegi propioak

garatzen doaz, eta diziplinari dagokion fokatze berezia

sortzen da . Adibidez, Jaspars-ek "Forum and focus : A

personal view of European Social Psychology" artikuluan

zera dio :

8

"What is of some significance, it seems to

me, is that Mulder's research shifted the

focus of the research on communication

networks not by rejecting the form of an

experimental approach but by imbuing it with

a totally different social, philosophical and

theoretical substance" (Jaspars, 1986, 5 .o .) .

Jaspar-ekin jarraituz ohar gintezke zer nolako

desberdintasunak azaltzen diren bi fokapenen argitarapen

nagusietan, hau da, "iparamerikarra" eta "europarra"

bezala izendatutakoetan :

"Comparing The Social Dimension (Tajfel,

1984) with the latest Handbook of Social

Psychology (Lindzey & Aronson, 1985) the

change should be clear . No separate volume

devoted to aplications, but topic by topic an

attempt to integrate theory and application :

individual and society . That the sifht of

focus is not merely a confusing rearrangement

of chapters can be appreciated by realizing

that the same theory, or at least the same

view, is expressed with respect to quite

different topics . How to characterize this

perspective? I believe that it is a view of

human nature in wich the individual person

9

is primarily regarded as a social agent . An

agent whose behaviour is social in the

threefold Durkheimiam sense : social in

origin, collective in nature and concerned

with the social world he lives in . The first

and the last sense have always been

recognized in social psychology, I believe .

Even the narrowest conception of social

psychology as the study of behavioural

interdependence of interacting individuals

recognizes this fact, but it is the

second facet which until 20 years ago was

hardly recognized . An individual action is

not just caused by or directed at other human

beings, it is in many ways also a reflection

of the society he or she lives in" (Jaspars,

1986, 10 .o .) .

Baina, ondoren galdera da : nolako jatorria du korronte

honek? zer nolako zimentarrietan pausatzen da? eta hona

hemen zer dioen berriro Jaspars-ek :

"Are these typically European developments?

No, I do not think so . After all there has

been for a long time, as Farr has recently

pointed out, a sociological social psychology

as distinct from a more psychologically

1 0

oriented study of behaviour and although this

approach had its roots in Wundt's

Válkerpsychology it was primarily associated

with the Chicago school of sociology"

(Jaspars, 1986, 12 .0 .) .

Taldeen teoriak joan den mendetik hona eman dituen

urratsak, gorabeherak, fokatze desberdinak, etabar,

erabat loturik aurkitzen dira Psikologia sozialak

orokortasunean emandako urratsekin .

Taldeen Psikologia aztertzerakoan segun eta ze

iturrietara joan bi, hiru edo lau gune nagusi azaltzen

ikusten ditugu . Blanco-k "talde-tradizioa", "tradizio

indibidualista", eta "tradizio lewiniarra" aipatzen

ditu . Gure lanean ikusi dugu hiru tradizio hauek eragin

nabarmena izan dutela talde-psikologian, esate baterako,

lehenengoak idealismoaren bitartez, bigarrenak

indibidualismo metodologikoaren bitartez eta

gestaltismoaren bitartez hirugarrenak . Dena dela,

gaurregundik ikusita nahitaezkoa iruditzen zaigu, eta

batez ere taldeen-psikologiaz ari garenez gero are eta

gehiago, taldearteko ikuspegia gehitu beharko

litzatekeela, zeina autore batzuen ustetan ikuspegi

marxistatzat jo behar bait da (Sharan, 1990, 1 .071 . o .) .

1 1

Cartwright eta Zander-ek berriz, bi garaietaz

hitzegiten digute taldeen Psikologiari dagokionean,

zeren ez bait dute kontutan hartzen Allport-en eragina,

masen psikologia eta lewiniarra soilik aipatzen

dituztelarik .

Ondoren eta Psikologia sozialaren eta talde-

psikologiaren bilakabideari gainbegirada bat eman

ostean, talde-teoria desberdinen garapena ardatz

kronologikoaren arabera ikusiko dugu . Jokabide

kolektiboarekin hasi eta "Small group" edo talde ttikia

literatura anglofonoan deitutakoarekin jarraituz .

1 2

1 .1 .1 .- JOBABIDE KOLEKTIBOA .

Psikologia sozialaren barnean jokabide kolektiboa da

askorentzat kronolojikoki lehenengo korrontea . Europan

XIX . mendean zehar bizi izan diren aldakuntza nabarmen

batzu bultzatutako giza fenomenoetarako ikerkuntza

korrontea . Europan ematen bait dira urte haietan

iraultza industriala zein iraultza frantsesaren

eraginak, eta europarrek dituzten harreman kolonialak

ere bultzaten dute .

se puede incluso afirmar que la

tradición más prematuramente psicosocial es

aquella que, de una u otra forma, ha venido

defendiendo la existencia de los grupos como

entidades psíquicas distintas, independientes

e incluso anteriores a los individuos que los

componen y señalando a la psicología social

como la disciplina que las debiera tener por

objeto . Se trata de una tradición de tan

notable atractivo como relevancia histórica

para las Ciencias Sociales en general, y para

la Psicología social en particular, por

cuanto se nos presenta como la directa

heredera de la denominada rebelión contra el

individualismo, uno de los soportes

originarios del pensamiento psicosocial

"(Blanco, 1988, 26 . o .) .

1 3

Zentzu berean, hau da, oinarri filosofikoei buruz Amalio

Blanco-k Brodbeck-en ikuspegia aipatzen du

borobilduenatzat joaz :

"Se denomina holismo porque sus proponentes

generalmente mantienen que hay unos asi

llamados todos, entidades grupales que poseen

características propias . La propiedad del

todo se dice que emerge de las propiedades de

las partes ( . . .) Filosóficamente, la

suposición holista de que existen propiedades

grupales por encima de los individuos que

conforman el grupo que definen sus

propiedades y las relaciones entre los

individuos, se opone al empiricismo"

(Blanco, 1988, 29 .o .-n aipatua) .

Lerro teoriko honi dagokiona amaitzera doanean eta

bere ekarpen nagusiak biltzearren zera dio Amalio

Blanco-k :

"

lo que por ahora nos interesa es

resaltar la hipótesis que supedita la

conciencia individual y, por tanto, la

estructura psicológica del individuo a formas

colectivas de conciencia, a la existencia de

unas categorías psíquicas de carácter supra-

1 4

individual . . ." (Blanco, 1988, 49 .o .) .

Blanco irakasleak tradizio holista honen garrantzia

azpimarratzeaz gain, lehenengoa izateagatik, bere

ekarpen historikoaz jabetzen laguntzen digu :

lo importante fue el descubrimiento de

las limitaciones, la coincidencia en la

crítica y el descontento con la Psicología

individual y con la Sociología . En el plano

histórico esta ha podido ser su grán

contribución" (Blanco, 1988, 49 .o .) .

Dena dela, jokabide kolektiboan tradizio zenbaitzu

daude, eta guk autore batzuei jarraituz, (Aebischer,

1990 ; Blanco, 1988, Graumann, 1990) hiru aipatuko

ditugu ; Válkerpsychologie, hau da, tradizio alemaniarra

lehenik, Masen psikologia, tradizio italiarra eta

frantziarra alegia, bigarrenik, eta elkarrekintzaren

tradizio anglofonoa azkenik .

1 5

1 .1 .1 .1 .- TRADIZIO GERMANIARRA .

Hemeretzigarren mendearen bigarren partea eta

hogeigarrenaren lehenengo herena psikologia sozialaren

estudioaren objektuen definizioetan aski aberatsak izan

ziren . Gizabanakoaren eta kolektibitatearen arteko

erlazioaren aspektu psikologikoak barneratuz . Besteak

beste, "Vdlkerpsychologie" horietako definizio

interesgarria da .

Goian tradizio germaniarra aipatu dugu zeren germaniar

idazle zenbaitzuk ipini zituzten ondoren Wundt-ek

garatuko zuen kontzeptuaren oinarriak,

Vdlkerpsychologie-renak alegia . Horien artean Johan

Friedich Herbart eta, Lazarus eta Steinthal osatutako

bikotea dira idazle nagusiak .

Aukeratu dugun egilea Wundt da, berak eman bait zituen

aintzindari gisara teorizazioaren urratsik

erakargarrienak .

Wundt-en obran Psikologia orokorra bi esparru nagusitan

antolatzen da, elkarren artean osagarriak, baldin eta

gizabanakoa bere konplexutasunean ikusi nahi bada . Beren

izenak Psikologia indibiduala eta Vdlkerpsychologie

dira . Azken hau "Herrien Psikologia" gisa sarritan

itzuli izan da,

baina Danziger bezalako historia

1 6

ikertzaile sonatua ez dago ados itzulpen honekin, zeren

ez bait du jasotzen behar bezala Wundt-en esanahia, eta

ez du itzulpena batere erraz ikusten, azkenik bere

idazlanetan itzuli gabe uzteko jokabidea hartzen

duelarik . Aukera hori arrazoitzeko ondorengoak esanaz :

" . . .the impossibility of supplying an

accurate English version of the very title

that this discipline used to identify itself .

Folk psychology is an absurd mistraslation .

Cultural psychology and ethnopsychology come

closer but are open to various objections"

(Danziger, 1983, 303 .o .) .

Wundt-en alderdi ezagunena Psikologia sortzailearena da,

batez ere Psikologia esperimentalaren hastapenak berak

eraikitako laborategi psikologikoan ipintzen direlako .

Halere gure interesak berak garatutako beste abarretik

doaz, hau da Válkerpsychologie-ren aldetik . 1900ean

hasten da "Válkerpsychologie" idazten, Herrien

Psikologia bezala maiz itzuli izan dena . Halere

Danziger-ek dioenez Wundt-ek ez zuen giza gogotik kanpo

egon daitekeenik landu, era horretan zalantzan jarriaz

interpretapen zenbaitzu :

1 7

"In his systematic writings he was only

concerned with universal human mental

functions as manifested in cultural products .

Wundt's interest in general principles of the

human mind to the exclusion of a systematic

concern for individual diferences was

consistently maintained on the social as well

on the individual level . His VPs did not

include a study of national character"

(Danziger, 1983, 308 .0 .) .

Wundt-entzat psikologia sozialak gizartean azaltzen

diren bilakabide psikiko konplexuetaz ihardun behar

zuen, horretarako nahitaezkoa zen kontutan hartzea

bilakabide horiek zertaz inguraturik zeuden, zer nolako

gizarte edo komunitateetan kokatzen ziren .

Gizabanakoek duten kontzientziaren antzekoa dute giza

komunitateek, hau da kontzientzia edo gogo kolektiboa .

Ez da hau filosofia idealistaren herrien ispirituaren

pareko, gizakanakoen kontzientzien artean ematen diren

harremanak adierazten dituen nozio enpiriko bat baizik .

Komunitate batetako kideen sentimendu eta ideien

osotasuna adierazi nahi duena baizik . Wundt-entzat

aipatu komunitateak edonolako taldeak izan zitezkeen

baldin eta beren kultura propioaren jabe badira .

1 8

Kontzientzia kolektibo hori emaitza kulturaletan

azaltzen dela dio . Mintzaira, mito eta ohitura

herrikoietan espreski . Hauei buruz honela dio

Danziger-ek :

"These three components of culture are the

product of a collective subject . They are not

the product of intentional choices by

individuals" (Danziger, 1983, 309 .o .) .

Aipamen horrekin azpimarratu nahi duguna zera da,

subjektu indibidualetik soilik abiatuz ezin ditugula

giza sorkuntza zenbaitzu adierazi .

Baina zehaztapen bat egin beharrean gaude jakitearren

nola definitzen duen subjektu kolektibo hori . Hortaz

Danziger jarraituz :

"The use of this term (collective subjet)

carries no suggestion of psychological

processes taking place anywhere but in the

minds of individuals . However, a crucial

property of these processes had to be taken

into account, namely, that they were

communicatively linked to similar processes

going on in the minds of specific other

individuals" (Danziger, 1983, 308 .o .) .

1 9

Farr-ek oso ondo zentratzen ditu bai Psikologia

esperimentalaren mugak, baita Vó lkerpsychologie-aren

estudio gaia, eta horrela dio :

"He readily acknowledged that introspection

was not an appropiate methodology for

investigating man's higher cognitive

processes . . . The study of the human mind as

the product of evolutionary and historical

change was the subject matter of Wundt's VPs

(1900-1920)" (Farr, 1983, 294, o .) .

Azkenik,

Danziger-ek

honela

laburtzen

du

V~lkerpsychologie-ren ekarpena :

"What VPs does is to supply a possible

alternative model where social psychological

processes are treated as attributes of a

collective subject constituted by the

unintentional common action and interaction

of individuals" (Danziger, 1983, 311 .o .) .

Beraz, Wundt-ek azaleratzen du kolektiboaren eragina

gizabanakoarengan, batez ere geroztik Durkheim-ek

aipatuko duen kontzientzia kolektiboaren kontzeptuaren

hurbil pausatuz . Wundt-ek kolektiboaren alderdi

fenomenologikoena agertzen du,

eta ez hainbeste

2 0

kolektiboan topatzen den baltzutasunaren genesia .

2 1

1 .1 .1 .2 .- MASEN PSIKOLOGIA .

"Otra línea de desarrollo de los estudios

sobre la conducta colectiva gira alrededor de

la preocupación por la crisis de las

instituciones y el advenimiento de las masas

revolucionarias" (Munné, 1986, 28 .o .)

Egoera soziopolitikoa da Munné-k zioen bezala korronte

teoriko honen arrazoia, eta ez da horrela mintzatzen den

bakarra, zeren Amalio Blanco-k ere garbi dio :

"el interés por la masa tuvo en la mayoría de

los autores de las tradiciones italiana y

francesa un origen mucho más político que

teórico, fue más una respuesta momentánea a

un fenómeno relativamente novedoso que

resultado de una elaboración teórica respecto

al origen y motivos del comportamiento

humano" (Blanco, 1988, 54 .o .) .

Beraz, garrantzizkoa da jakitea zelako giroa zegoen joan

den mende amaieran . Horretarako Dominique Cochart-en

artikulu bati jarraituz jakin dugu luze eta zabal zertan

zen egoera . Garai hartako Frantziako egoera politikoa

eta masei buruzko teorizazioaren arteko zerikusiak dira

bere artikuluaren helburuak .

Amaiera aldera bere

2 2

konklusioak agertzen dizkigu :

"Quand à l'hypothèse d'un lien psychologie

des foules et Commune, le travail présenté

ici amène à dire qu'il est de l'ordre d'un

effet de contexte . La Commune a servi de

processus de réactivation ou d'accélération

dans la réflexion politique, intellectuelle,

organisationnelle, à la fois de la classe

ouvrière et vis-à-vis de la clase ouvrière ;

elle a provoqué des mises en question

faisant apparaître des ruptures dans l'ordre

social, auxquels différents discours de

plusieurs registres, dont le registre

théorique ont tenté de répondre . Une partie

des réponses ont été de défense et de

dénonciation ; romans anti-communards et

premiers écrits sur les foules participent de

ces réponses" (Cochart, 1982, 58 .o .) .

Cochart-en hitz hauetan "Commune" soilik agertzen da

fenomeno soziopolitiko gisara, baina hori adibide

nagusitzat hartzen du eta ez bakartzat . Bestalde,

demografikoki aldakuntzak berebizikoak izan ziren, hala

nola, biztanleria europarra azken ehun urteetan

bikoiztu, hiri eta hiri nagusiak batipat jendez puztu,

leku gutxi eta bizi baldintza aski desegokiak . Eta batez

23

en

ere guzti horrek sortu zituen mugimendu sozialak izan

ziren kezkagai orduko teorigileentzat . Guzti horien

aurrean teorigileek zelako erantzuna eman zuten da orain

ukitu nahi duguna .

Teorigileek masa zelan tratatu zuten jakitearren XIX .

mendearen amaieran gorpuzten den pentsamolde filosofiko

bat hartu behar dugu erreferentzi puntu gisa .

Beraz, antipositibismoa ezaugarrietako bat da masen

psikologian .

Teorigileentzat, jende andana horrek suposatzen zuen

arriskua zen arrazionaltasun

eza,

emozionaltasuna,

"La Psicología de las masas viene a coincidir

con los comienzos de ese movimiento

filosófico que se fragua en la última década

del XIX y que declara enemigo mortal al

positivismo . Se trata de un movimiento que

abandera el filósofo francés Henri Bergson . . .

una corriente que tiene como objeto central,

arrancar a las Ciencias Sociales de las

garras del positivismo y devolverlas al mundo

del espíritu la instauración de un

empirismo idealista esquivo al empirismo

positivista" (Blanco, 1988, 52 .o .) .

2 4

egotzitako animaliatasun eta instintibotasunari lotuta .

bat .

"no suele haber una elaboración psicosocial

consistente, ni tampoco un método que

posibilite su verificabilidad, ni siquiera

intentos sistemáticos de elaborar esos

conceptos intermedios que tan útiles se

mostraron en otros autores ; muchas veces las

posiciones teóricas poseen un marcado y

confesado carácter político, rayan en grán

manera con convicciones ideológicas" (Blanco,

1988, 55 .o .) .

Bestalde, teorizazioa eskasa da beste ezaugarrietako

"cette science laisse de côté, parmi ses

hypothèses, les facteurs économiques,

historiques et techniques qui déterminent le

contenu du pouvoir et expliquent l'évolution

des sociétés, facteurs familiers pour nous .

Quelles que soient leurs positions

politiques, les psychologues des foules

soutiennent le primat du psychique dans la

vie collective . Ils critiquent les théories

dominantes, de Durkheim à Marx, car elles

omettent

les

forces

affectives

et

25

inconscientes . C'est leur talon d'Achille

lorsqu'elles veulent passer du monde des

idées au monde des réalités" (Moscovici,

1981, 19 .o .) .

Azkenik, esan idealista purrukatuen antzera agertzen

zaizkigula masen psikologiako autoreek .

"Ces auteurs partageaient une même vision

négative des foules . Pour eux, en foule, les

comportaments deviennent excessifs,

incontrôlés, pathologiques et criminels et

entraînent la régression de la civilisation"

(Aebischer et al .,1990, 18 .o .) .

2 6

1 .1 .1 .2 .1 .- TRADIZIO ITALIARRA .

Tradizio honetan, Carlo Cattaneo, Scipio Sighele, Paolo

Orano, Pasqualle Rossi eta Fausto Squillace, izen

sonatuenak direla esan daiteke . Denak ihardun zuten

masen Psikologiari buruz joan den mendearen amaieran,

nahiz eta ikuspuntu erabat berdinak ez izan eskola baten

antzera hartzen ditu Amalio Blanco-k 1988ko liburuan .

Hemen Scipio Sighele buruz zertxobait zabaldu nahi dugu,

bera bait da eskola frantziarrean eragin gehien izan

zuena (Van Ginneken, 1985) . Sighele , Kriminologoa, 1891

idazten du La folla delinquente, eta lan honek bi

ezaugarri bereziak ditu :

"it was an exhaustive review of all previous

pieces of the crowd, and it recognized their

respective merits . On the other hand, the

novice writer obviously had trouble

integrating these heterogeneous parts into a

forceful whole and sketching a grand theory .

The book mainly focused on the criminological

consequences of crowd behavior, although it

dealt extensively with its psychological

causes as well" (Van Ginneken, 1985, 376,o .) .

2 7

Dena den, liburu horretan masari buruz horrela

mintzatzen da ; jende multzoetan, gizabanakoen ezaugarri

onenak bata bestearekin elkartu beharrean desagertu

egiten dira ; hori dela eta jende multzoa okerrerako

prestuago egongo da onerako baino ; zeren azken batean,

masa egoeratan grina okerrenak legamiatu egiten bait

dira . Eta Cochart-ek dioenaren arabera :

"Pour Sighele (1892), les foules sont une

petite partie du peuple à laquelle se mêlent

tous les individus qui constituent les

bas-fonds sociaux . . . . On retrouve chez lui

cette idée de ferment malsain qui entraîne

les peuples à la dérive" (Cochart, 1982,

55 .0 .) .

2 8

1 .1 .1 .2 .2 .- TRADIZIO FRANTZIARRA .

Tradizio honetan lau egile dira aipatuenak, Hippolyte

Taine, Henri Fournial, Gustave Le Bon, eta Gabriel

Tarde . Taine-ren idazlanak erizpide historiko eta

politikoetan oinarritzen dira, Fournial eta Le Bon

berriz, ikuspegi psikopatologikotik abiatzen dira .

Tarde-ren lana ordea elkarrekintza ikuspegitik tajutzen

da .

Frantziarren artean Le Bon izan da ezpairik gabe

oiartzun haundienekoa . Aebischer herrikideak horrela

ikusten du :

"Le Bon intègre les notions de magnétisme,

d'hypnose et de suggestion dans la théorie

qu'il était en train de d'élaborer sur le

comportement des foules" (Aebischer, et al .

1990, 21 .0 .) .

Bere ustez jende andanaren barnean egoteak gizaganakoen

liluratasun edo sujestioa azaleratzera darama . Jende

multzoan kokatuta, gizabanakoak kanpotik datorkion

aginduari automata baten gisara obeditzen dio, zabalduz

gainera jokabide hau gizabanako batetik bestera,

kontajioa bailitz . Liluratasun horrenpean, masak unitate

mentalaren antzera jokatzen du,

lotura komunitario

2 9

bailitz, eta eramailearen aginduetara era irrazional,

emozional, kriminal batean joka dezakeelarik . Masaren

eraginpean gizabanakoek jokabide okerrenak edo

heroikoenak har ditzazkete, beti ere arrazoitzeko

ahalmenik gabe . Van Ginneken-ek ederki asko jasotzen

duen bezala :

" . . .the central idea of Le Bon's work was

that the influence of the multitude on the

individual is comparable to that of a

stronger on a weaker person . This supposedly

manifest itself in the disintegration of the

higher psychic levels, and the upsurge of the

lower psychic levels" (Van Ginneken, 1985,

379 .o .) .

Eskola frantziarreko beste egile garrantzizkoa Tarde da

askoren ustetan (Durand, 1990 ; Aebischer et al . l99O) .

Masen jokabidearen erdigunean imitazioa ipintzen du .

Beretzat, gizabanakoek imitatzen dituzte agintarien

hitzak zein ekintzak . Bizitza sozialaren kohesioa ez da

ikaran oinarritzen, agintarien prestijioan baizik .

Halere, ohar gintezke Tarde-k gizabanakoen arteko

Psikologiaz hitzegingo duela, hau da, ez masa eta

agintariaren arteko harremana Le Bon-en antzera,

gizabanako bakoitza eta agintariaren arteko harremana

bezala baizik . Horrek darama egile hau publikoaren

3 0

garrantzia azpimarratzera :

"Tarde ne contribue pas seulement à renforcer

les fondements d'une discipline naissante ;

au-delà, son intervention opère un

déplacement décisif de perspective, que

résume d'entrée de jeu cette déclaration

programmatique : On a fait la psychologie des

foules ; il reste à faire la psychologie du

public" (Durand, 1990, 117 .o .) .

3 1

1 .1 .1 .3 .- TRADIZIO ANGLOAMERIKARRA .

"Le déplacement du centre d'intéret de

l'étude de la societé en tant que

collectivité mentale, vers des unités plus

petites, constitue une des réponses

pragmatiques dont les Américains ont le

secret, pour gérer l'étude de la vie sociale

d'un point de vue empirique . Son impact sur

la psychologie sociale devait cependant être

limitée . Dans les universités américaines

elle s'est trouvée très vite suplantée par

une conception behaviouriste du lien

communautaire, considerée sous l'angle de la

simple réaction comportementale d'un individu

suscitée par le comportement ou par la simple

co-présence d'un congénère" (Aebischer et al .

1990, 27 .o .) .

Aebischer-ek dioenaren arabera, tradizio

angloamerikarrak talde estudio-jomuga talde haunditik

irten eta talde txikira darama . W . James, J .M . Baldwin

eta C .H . Cooley dira bilakabide horretarako oinarriak

ipintzen dituztenak, elkarrekintza sozialaren garrantzia

azpimarratuz . Haurrak berez dakarren instintoa

besteekiko harremanetan eraldatzen doa, nortasun sozial

baten eraikuntza bilakabide horren emaitza da, non

3 2

bestea beti present bait dagoen . Elkarrekintza

textuinguru zehatz batetan ematen da, talde ttikiaren

baitan hain zuzen, eta familian bereziki . Azken batean

taldetasuna aztertzeko era berri honek bi gauza

azpimarratzen ditu errealitate sozialaren oinarritzat,

subjektuak erreakzionatzeko duen gaitasuna eta

elkarrekintza, alegia . Horrexegatik ematen da fokatze

aldaketa .

Halaz ere, talde txikiaren estudio-jomugak ez du

gehiegi iraungo zeren ondoren ikusiko dugun bezala

McDougall-ek eroso ipinitako "Group Mind" konpzeptuari

F .Allport-ek eginiko erasoa dela medio .

Aurreko masen tradizioan ez bezala, honetan lotura

komunitarioa eratu eta garatzen da talde txikiaren

baitan .

Aipatu oinarrietatik abiatuz beste teorigile

nabarmendu ziren talde teoriaren zein garrantziaren

sustraiak ipintzen . Inportanteenak Abram Ellwood, Edward

Alsworth Ross, Wilson Wallis eta William McDougall

ingelesa izan ziren .

Amalio Blanco-k dioenez (1988) Ellwood-entzat Psikologia

soziala taldea ikuspuntutzat duen Psikologia da .

Bestalde,

bizitza ekonomikoaren ulermena,

erakunde

3 3

batzu

politikoen jatorria eta garapena, eta erreforma sozialen

lorpenak neurri batetan bederen printzipio psikosozialen

arabera daude . Eta azkenik, Psikologia sozialaren

estudio-jomuga talde bizitzan datza . Beraz, taldeen

bizitza psikikoaren berri ematen .

Ellwood-entzat gizabanakoen ekintzen koordinakuntza

nabarmenak nahitaez eduki behar du printzipio

antolatzaile bat . Printzipio hau taldean zehar

barreiatzen den bilakabide psikiko bat besterik ezin da

izan . Jakinik delako printzipioa gizabanakoen

elkarrekintza psikikoan eraikitzen dela .

Wundt-ek eginiko hausnarketaren antzekoa dela ezin uka .

Ez da ari gizartearen arimaz, gogo askoren bilakabideak

osotasun funtzional batean elkartzen dituen

bilakabideaz baizik .

Postura honek badu antzik tradizio alemaniarrean

ikusitakoarekin, elkarrekintza psikikoa abiapuntu

hartzen bait du, nahiz eta orain ingurune mikrosozial

batetara mugatu, baina aurreko filosofia holistaren

barnean kokatuta . Aski garden hitzegiten duen beste

egile bat Wilson Wallis dugu . Berak ere Psikologia

soziala taldeen estudioaren esparrua bezala ikusten du,

eta taldeak gizabanakoen antzeko nortasun psikikoaren

jabe direlarik, baina hauengandik independientea eta

3 4

garaituagoa . Wallis-en jarrerak idealismoaren kutsua

nabarmena du .

3 5

1 .1 .2 .- TALDE-DINAMIKA ETA TALDE TTIKIEN ALORRA

Talde ttikien Psikologiari mende honetako 2 . hamarkadan

jartzen diote sorrera. Orduan emandako zenbait

baldintzei esker aldez aurretiko ikuspegia, hau da,

idealismotik datorren talde kontzeptua, kritikatu eta

lehentasuna galarazi egiten zaio .

Ondorengo azpiataletan ikusiko dugun bezala masen

psikologiaren oinarriak kritika gogorrak jasan behar

izan zituen, besteak beste Bramel-ek dioen antzera :

"Within the social sciences the social value

of groups has come under attack already in

the 1920s (the group mind) . . ." (Bramel et al .

1987, 233 .o .) .

Horrelako eraso kontzeptualaren ostean taldeak

taldekideen gehiketa baino gehiagoko zerbaiten esanahi

psikologikoa galtzen du teorigileentzat . Izan ere,

Allport-en erasoa zela medio, errazte soziala ematen

den lekutzat soilik bihurtzen da taldea teorigile

zenbaitzurentzat .

Sherif eta Lewin-en bultzada gestaltikoarekin batera

ulertuko da taldearen esanahi psikologikoa berriro,

baina oraingoan talde txikiaren

3 6

esparruan bakarrik .

Lewin-ek proposatutako talde-ikuspegia garapen

haundiena lortutakoa da eta eginiko bilakaera beherago

aipatuko dugu .

Goian genion gisara talde txikien Psikologiak bi

une izan dituelakoan gaude :

a) Lehenengoa talde Psikologia enpirikoki

ikertzen hasten den momentua . Allport-en

(1924) eragina izan zen nagusiki

garrantzizkoa horretarako . Allport berak ere

izan zuen nondik jaso eta Blanco-ren (1988)

arabera Moede alemaniarra izan omen zen bere

iturrietako bat . Egia esan, Allport-en

eragina zela eta, indibidualismo

metodologikoarena hain zuzen, taldean errazte

soziala zelan ematen zen aztertzen da, zeren

jakin badakigu, Allport eta bere

jarraitzaileen kasuan taldeak ez zuela izate

propiorik . Halaz ere, eta indibidualismoa

nagusi izan arren enpirikotasunak eta

konkretuki esperimentalismoak taldeentzat aro

berri bat irekitzen dute .

b) Talde dinamika da bigarrengo momentua .

Zalantzarik gabe taldeen Psikologiarako

garrantzizkoena, eta batez ere talde txikien

3 7

Psikologiarako . Bertan egile aipatuena Kurt

Lewin delarik, berak kontzeptua sortu, eta

garatzen bait du taldeei talde-dinamika

bitartez aplikaturiko teoria .

Ondoren, lau ataletan ikusiko dugu talde txikien

Psikologiaren bilakaera urte haietatik gaurdaino .

3 8

1 .1 .2 .1 .- TALDE

(TTIKIEN)

PSIKOLOGIAREN

HISTORIAN

ALLPORT ETA MOEDE-K JOKATUTAKO PAPERA .

Arestian ikusi bezala, mende honen 2 . hamarkadaren

hasiera bitartean taldea ikertzerakoan talde-arima eta

talde-ispiritu kontzeptuetatik egiten da gehienbat .

Aipatu bi kontzeptuak eta talde-txikiaren ikuspegia

arras desberdinak dira, batez ere talde txikien

kontzeptualizazioaren lehenengo urteetan . Allport-ek

talde kontzeptuari mugak, eta muga hertsiak ipintzen

dizkionean alegia .

Idazle askoren arabera (Ibañez, 1990 ; Javaloy,

1990 ; Reich 1981 ; Blanco 1985/1988) Floyd Allport da

aurreko tradizioarekin etendura gauzatuko duena, nahiz

eta hori gerta zedin ondoren aipatuko ditugun beste

baldintza batzu ere suertatu .

Dena dela, Blanco-k aipatzen duenez, Walther Moede izan

omen zen trantsiziorako katemaila, zeren beregan

elkartzen bait ziren bi ikuspegietako elementuak : hau

da, masen psikologiarenak eta geroztik "small group

research" deiturikoarenak . Moede-n azken proposamena

zera da ; talde-psikologian psikologia orokorrean bezala

metodo positiboak erabiltzearena . Era honetako

adierazpenak Allport-engan berebiziko garrantzia izango

dute .

3 9

1920ko argitalpenaren arabera, Moede-rentzat gizabanakoa

talde egoeran dagonean edota inguruneko baldintzengatik

bultzata aurkitzen denean, bizitzen dituen erreakzioak

izango dira talde-psikologiaren ikasketa-gai aproposa .

Geroago "errazte soziala" bezala landu denaren gisako

proposamena da Moede-rena . Horrezaz gain aipatu tradizio

esperimental barnean kokatzen dela, handik lasterrera

F .Allport-ek jaso eta finkatuko duena . Ederki asko

finkapen honen berri ematen du Reich-ek 198lean :

"The early work of Triplett (1898) and Moede

(in Murphy, 1949) forged and early and

lasting departure from the social

philosophizing traditions represented by

Tarde, Le Bon, and others of the nineteenth

century . Whith Allport's (1924) influential

book emphasizing scientific principles, the

empirical tradition set by 1930 was

permanently established as the dominant

paradigm for the groth of the field" (Reich,

1981, 47 .o .) .

Moede eta Allport-en lanen ondoren talde-ikerketa

40

zein

talde-teorizazioa eraldatzen doaz talde-ispirituak eta

talde-arimak duen ukitu mentalistatik, eta tradizio

psikologikoan eta ondorioz enpirikoan kokatzen .

Floyd Allport-ek 1924ean argitaratutako " The group

fallacy in relation to social science" lana hartu

besterik ez dago ikusteko zer leporatzen zaien aurretik

aritutakoei eta non kokatzen den bera :

" . . .I have chosen to call "group fallacy" .

This fallacy may be defined as the error of

substituting the group as a whole as a

principle of explanation in place of the

individuals in the group" (Allport, 1924,

691 .o .) .

Blanco-ren lanetan (1985/1988) irakurri daitekeen

bezala, 1920 . urte inguruan ari garen gaiarentzat

garrantzi historikoa duen beste zerbait gertatzen da,

esate baterako talde-fenomenoak soziologoak ikasiak

izatetik psikologoak ikastera pasatzea . Soziologoak

tradizio frantziar eta germaniarrean oinarrituak, non

batetik, indibidualismoarekin kontrajarriak dauden, eta

bestetik, sozialtasunaren nagusitasuna azpimarratzen

bait duten . Psikologoak, aldiz, tradizio britaniar

enpiristara itsatsiagoak daudelarik .

Aldakuntza honek hiru ondorio nabarmen eta garrantzitsu

izango ditu : batetik, ikasketa-erdigunea gizabanakoaren

jokabidea izango da (talde egoeran emandako jokabidea

batez ere) ;

bigarrenik,

zientifikoki onartu eta

4 1

kontrastatutako ikuspegitik fokatu ikasketa,

behaviorismotik hain zuzen ; eta hirugarrenik,

metodologia esperimentalak eskeinitako bermaz baliatu .

Aldakuntza hauen ondoriak ez dira izan alderdi

guztietatik positiboak zeren adibidez Blanco-rentzat

filosofia indibidualistaren horretan dago gaurregun

talde-teoria osatuagoa ez izatearren errua :

"Es bien sabido que incluso cuando la

Psicologia social se ha enfrentado al

análisis de entidades supra-individuales (el

grupo) lo ha hecho desde una perspectiva

marcadamente individualista ; se ha

interesado, más que por el comportamiento

grupal propiamente dicho, por las reacciones

de los individuos dentro del grupo . La

ausencia en nuestra disciplina de una

auténtica teoría grupal es imputable, según

reconocidas autoridades, al predominio de la

filosofia individualista" (Blanco, 1988,

141 .0 .) .

42

1 .1 .2 .2 .- TALDE-DINAMIKA ZER DEN ETA NOLA SORTU ZEN .

Talde-dinamika ikerketa esparru bat da, taldeen izatea,

talde-garapen legeak eta, gizanakoekin edo beste

taldeekin zein erakundeekin izaniko harremanei buruz

ezagutza areagotzera zuzendua .

Teorikoki adierazgarri diren datuak lortzearren,

ikerketa enpirikoa bultzatzeagatik, taldearen bizitzaren

aspektu dinamikoen ikerketa zein teorizazioak

azpimarratzeagatik, giza zientzia orokiko

harremanengatik, eta bere aurkikuntzen aplikatasunagatik

identifikagarria .

Esparru ezaguna bilakatu zen 3 . hamarkada aldera, batez

ere Estatu Batuetan, eta geroztik garapen azkarra

ezagutu du . Bigarren mundu gerra baino lehen eman ziren

egoera egoki batzuei esker garatzen da . Lehenik,

berma eskeintzeko prest zegoen gizarte bat, Estatu

Batuarra hain zuzen, non talde-ikerketa posible eta

gainera sozialki emankorra izan zitekeela ikuzten bait

zen . Bigarrenik, hasiera batetan zenbait lanbidek

adierazitako taldekiko interesak suspertu zuen arestian

aipatu ikuspegia . Esate baterako, "asistentzia sozialeko

taldeak", hezkuntza eta administraritzan murgilduriko

taldeak . Hirugarrenik, giza zientziek lortutako

garapena, hau da, taldeei buruzko oinarrizko suposapenak

43

argitu, eta talde-ikerketarako teknikak garatu egin

ziren . Taldeari buruz lege orokorrak aurki daitezkeela

izan zen talde dinamikaren oinarrizko suposapen bat .

Besteak beste Cartwright eta Zander-ek jakinaren gainean

jartzen gaituzte :

"A finales de los años treinta varias

tendencias convergieron, de modo que empezó a

formarse un nuevo campo de la dinámica de

grupo . Para entonces la importancia teórica y

práctica de los grupos estaba empíricamente

documentada . Ya no se discutía la

posibilidad de realizar investigaciones

objetivas y cuantitativas sobre la dinámica

de la vida en grupo .

Además, se había

desligado la realidad sobre los grupos del

misticismo para situarla abiertamente en los

dominios de la ciencia social empírica .

Tras la interrupción impuesta por la segunda

Guerra Mundial, se lograron rápidos avances

en la construcción de un cuerpo de

conocimientos sistemática y empíricamente

fundamentado, que se preocupara por la

dinámica de la vida en grupo" (Cartwright &

Zander, 1980, 31 .o .) .

4 4

1 .1 .2 .3 .- KURT LEWIN ETA TALDE-DINAMIKA .

Talde-dinamika da batez ere garatuko dena Lewin eta bere

jarraitzaileei esker . Beraz Lewin-ek ipinitako oinarriei

eta bere ideien bilakaerari buruz aritu beharko dugu .

Kurt Lewin, judutar germaniarra, fenomenologian hezitua,

Gestalt-en sortzaileen lagun eta adiskide,

esperimentalista konbentzitua, Psikologiaren alderdi

aplikatuagatik aski kezkatua, tradizio

determinatzaileen mugetatik ihes egiten

ahalegindutakoa, sintesia egiten saiatuko dena,

eta lortutako sintesia kontzeptu teorikotara eraman ez

ezik datuekin zein aplikapenarekin kontrastatuko duena .

Lewin-ek aurrez-aurre ipintzen ditu Aristotele eta

Galileon oinarria duten bi filosofia moetak . Maiztasuna,

errepikapena eta erregulartasunari buruz lehenengoak

duen interesaren aurrean ipinten duen printzipioak zera

dio, objektuen barnean kokaturiko joerekin ezin dela

jokabidea adierazi, ingurunearekin duten harremanekin

baizik .

Bizitz espazioa Lewin-ek aipatzen duenean ez du aipatu

nahi gertakari fisikoak biltzen dituen espazio edo giro

bat, gertakarien esperientzia psikologikoa baizik .

45

Lewin-en proposamena ulertzearren behin-behinekoa eta

psikologikoa bi kontzeptu nagusi dira .

Giza portaera ez da izango Lewin-entzat elementu

historikoen emaitza elementu sistematikoena baizik .

Honela kritikatzen ditu filosofia aristotelikoaren

oinarriak .

Gauzen arrazoia, adibidez gizabanakoen jokabidea, beren

inguruneko gauzekiko harremanetan kokatu behar da, eta

ez ordea beren baitan dituzten propietateengatik .

Taldea da elkarrekin ederki asko senideturiko elementuen

bilduma, non elementuen izateak eta definizioak bata

bestearekin duten harremanetan bait dago, eta ez

elementuak dituzten ezaugarri propioetan . Partaideengan

eragin garrantzizkoa duten harreman edo tentsio

dinamikoaz hitzegingo du Moscovici-k Lewin-en lana

aipatzerakoan :

"Lewin traza una visión de los individuos y

los grupos en tanto que fuerzas compactas,

tensiones dinámicas que se modifican mediante

su contacto . Y como consecuencia inspiró la

mayoría de los modelos de dinámica de grupos"

(Moscovici, 1985, 28 .o .) .

4 6

Talde-psikologiarako Kurt Lewin-en garrantzia autore

desberdinek aipatu dute . Hare-k, adibidez, goraipatzen

du zelan taldeari errealitaterik inork ematen ez zionean

Lewin ausartu zen talde-dinamikaz idazten :

"In his theoretical approach Lewin planed

emphasis on the total situation or life space

of an actor . Deutsch has noted that Lewin

first wrote about group dynamics at a time

when psychologists commonly denied the

existence or reality of groups . Only

individuals were real, and to refer to such

characteristics of groups as group

atmosphere and group goals was considered

nonscientific or mystical . One of Lewin's

major contributions was to make the

of group acceptable to psychologists" (Hare,

1976, 393 .o .) .

Estatu mailan ere Lewin-ek talde-psikologiari

bultzadaz idatzi izan da, eta besteak beste Tomas Ibañez

cataluniar Katedradunak horrela dio :

"El antielementarismo de la gestalt

propiciará también el hecho de que, bajo el

impulso, de Lewin, la psicología de los

grupos vuelva a interesar a los psicólogos

4 7

concept

emandako

sociales, después del relativo ostracismo al

que había sido condenada pora la filípica de

Allport contra la falacia grupal de

McDougall" (Ibañez, 1990, 123 .o .) .

Lewin-ek kritikatu egiten ditu ordurarte izandako bi

adierazpen moeta nagusiak, hau da, filosofo sozialtzat

hartuak izan direnen determinismo soziologikoa, eta

berdin tradizio behavioristaren determinismo

psikologikoa . Bere ustez, gestalt-ikuspegitik abiatuz,

taldeak izate propioa du, eta bere ezaugarri bereziak,

taldekideek dituztenetatik desberdinak, taldekideen

harremanetan sortuak hain zuzen . Postura honetan Lewin

ez da bakarra izan eta besteak beste Muzafer Scherif eta

Solomon Asch aurki daitezke antzeko jarrerekin . Hirurak

kritikatzen dute garbi eta argi F . Allport-en

indibidualismoa . Lewin-entzat taldearen inguruan ematen

diren fenomeno oro dira garrantzizkoak eta beren artean

uztartze edo artikulazioan ahalegintzen da :

sa recherche d'une articulation entre

les

variables

individuelles,

inter-individuelles, groupales, font de lui

un véritable precurseur de la psychologie

sociale la plus actuelle" (Aebischer et al .

1990, 117 .o .) .

4 8

1 .1 .2 .4 .- TALDE-DINAMIKAK HAMARKADAZ HAMARKADA EGINIKO

BILAKAERA .

Talde ttikien historia aztertu dutenen bidea jarraituko

dugu alor honetako bilakaera aipatzerakoan . Gehienbat

Steiner (1964 ;1974 ;1983), Zander (1979a ; 1979b), Hare

(1976), Reich (1981), Gerard & Miller (1967), Helmreich,

Bakeman & Scherwitz (1973), Devis, Laughlin & Komorita

(1976), Mills (1979), McGratz & Kravitz (1982) eta Levin

& Moreland (1990) izan dira aipatu bilakaeraren berri

ematen digutenak .

Zander-ek (1979b) sailkatzen duen modura uler daiteke

aipatu bilakaera . Esate baterako, 1940 urtearen aurretik

eginikoak, hor sartuko litzateke II . gerra baino lehen,

eta batez ere, 3 . hamarkadan "small group behavior"

deitutakoan oinarriak ipini zituzten egileak . Beste aro

bat 4 . hamarkadan ipintzen du Zander-ek, eta batez ere

gerra ostean emandakoa . Hirugarrena 5 . hamarkadan

kokatzen dena da, eta bertan emango da talde ttikien

psikologiaren gailurra, adibidez argitalpen gehien

orduntxe ematen bait da . Laugarrena eta bosgarrena, 6 .

hamarkada eta 7 . hamarkadak beherakada eta impasagatik

markaturik daude, orduan ematen bait da krisialdia,

talde ttikien psikologian ez ezik Psikologia sozialean

ere bai . Eginiko gainbegirada amaitzeko 8 . hamarkada

geratzen da,

bertan nolabaiteko berrindartze bat

4 9

ematen da autore batzuen arabera, besteak beste,

Hendrick (1987) eta Munné-k (1986) berrikuntza teorikoak

antzematen dituzte, bestalde Levin & Moreland-ek (1990)

erakunde-psikologiak eskeintzen dion jarraipena

azpimarratzen dute .

50

1 .1 .2 .4 .1 .-

3 . HAMARKADAREN EZAUGARRIAK .

Hamarkada honetan ipini ziren Talde(ttikien)-

psikologiaren oinarriak . Urteen poderioz Psikologia

Sozialaren alderdi garrantzitsuenetakoa bihurtuko zena .

Autore desberdinak, Hare(1976) eta Reich(1981) adibidez,

ados daude hamarkada honen garrantzia aipatzerakoan :

"It was during this period (1939-1940) that

most of the comtemporary concerns of small

group research began to appear, including

three of the now classic research projects :

Lewin, Lippitt and White's studies of

leadership ; Mayo, Turner, Whitehead,

Roethlisberger, and Dickson's observations at

the Western Electric plant, and Moreno and

Jenning's accounts of their sociometric

explorations" (Hare, 1976, 388 .o .) .

Dena den hamarkada hasieran lan zientifiko ezer gutxi

egin zela ere aitortzen dute :

"Before 1935 there had been little scientific

effort to understand processes in groups"

(Zander, 1979b, 272 .o .) .

5 1

1 .1 .2 .4 .2 .-

4 . HAMARKADA .

Hamarkada honetako gertakari haundiena II . mundu gerra

izan zenak berebiziko eragina suposatu zuen talde-

psikologian. Talde-psikologiako teoria sendotzea lortu

zen , honako arrazoi hauek zirela medio : a) Demokrazia

zela eta ez zela, biztanleriaren interesaren garapena

talde-ikerketan ; b) Gerra osteko arazo zenbaitzuri aurre

ematen talde-ikerketak lagundu zezakeela sinesteak ; c)

Ikertzaileen sinesgarritasuna beren ikerketen eraginean ;

d) Talde txikien dinamika ulertuz gero, irakaskuntza,

terapia zein erakundeen ulerpenean aurrerapen haundia

emango zelakoan zegoen gizarteko zati haundi bat .

Zander-ek esaten digunak ongi laburtzen duen bezala :

"After World War II, it was more acceptable

than it is now to claim that research in

human behavior would have practical value for

society" (Zander, 1979b, 274 .o .) .

Gizartean barreitutako pentsamenduaz aparte bestelako

gertakari estrukturalagoak ere garapen horretan izan

zuten zerikusirik, Research Center for Group Dynamics"

1946ean, eta National Training Laboratory 1947an

sortzeak alegia .

5 2

Batzuen ustez, Reich (1981), eta Zander (1979a ; 1979b)

adibidez, urte hauetan errotuta geratu ziren bilakaera

desberdinen oinarriak . Sakabanaketa honi leporatu izan

zaio denboraren poderioz etorri zen talde(txikien)-

psikologiaren krisialdia . Joera esperimentala eta

esperientziala bezala izenda daitezkeen hauetaz horrela

mintzatzen da Reich :

a distinct split in the theoretical and

applied sides came early in the postwar

period . The theoretical/experimental

tradition, following leads from Scherif's

norm formation studies and Lewin's group

structure and process topics, maintained

course and gravitated into almost strictly

academic settings, using laboratory-based

methods . The founding of the Research Center

for Group Dynamics in 1945 represents a major

institutionalization of this experimental

trend . The other half of the split also

became institutionalized ; people interested

in the applied facet of group processes moved

into management and business settings, and

outside of central academic social

psychology" (Reich, 1981, 55 .o .) .

53

1 .1 .2 .4 .3 .-

5 .

HAMARKADAZ .

Hamarkada honetan talde-psikologian eginiko ikerketa oso

berritzailea da, eta argitalpenen kopurua epe laburrean

bikoiztera iristen da . Annual Review of Psychology-k

talde-psikologiari eskeintzen dizkion kapituluetan

azpimarratuta azaltzen denez, talde-psikologian eginiko

estudioak Psikologia sozialeko garrantzizkoenak dira,

bere une garaienean kokatzen delarik, Hare-k dioen

bezala :

"The high point of interest in the

group dynamics-small groups field was reached

in the years 1953 to 1955" (Hare, 1976,

392 .o .) .

Hamarkada honetan talde-psikologia hain osasuntsu egon

arren, estudio-objektuaren aldetik badaude aldakuntzak

edo sentsibilitate desberdinak, esate baterako taldea

Lewin-ek ikusten zuen bezalako osotasuna ikertu

beharrean subjektuari dagozkion ezaugarriak aztertzen

hasten dira zenbait ikertzaile :

5 4

"By the middle of this decade . . . teachers

fostered an emphasis on personal growth and

interpersonal relation, using the group as a

setting for their teaching, not as a subject

of instruction in itself . Comparable

developments were ocurring at the original

laboratory as the training began to emphasize

self-awareness and personal improvement

rather than understanding of group

properties" (Zander, 1979b, 277 .o .) .

Bilakabide hau inflexio puntutzat har daitekeela usten

dugu . Adibide zehatz bat ematearren, Zander-ek Bales-en

lanari leporatzen dioena aipatuko dugu :

"The work and method of Bales, wich

sociologists came to call the study of small

groups . It concentrated, however, on the acts

and roles of individuals, and paid little

attention to the group as a unit" (Zander,

1979b, 276 .o .) .

5 5

Azkenik, hamarkada honi dagokiona amaitzearren eta

talde-psikologian ematen diren produkzio kopuru haundia

eta nahaspilatuaren islada Zander-en hitzetatik

jasotzoko dugu :

"It was a lively but not a well organized

time to be involved in the study of groups"

(Zander, 1979b, 276 .o .) .

5 6

1 .1 .2 .4 .4 .-

6 . HAMARKADAZ .

II . mundu gerra ostetik 7 . hamarkadaren lehenengo

urteetaraino emandako bilakaera talde-psikologiari

dagokionean, eta batez ere taldea bera kontzeptualtzeko

unean :

"For about a decade after the Second World

War many social psychologists attempted to

treat the individual as a participant in

larger social systems . What a person did was

presumed to reflect the state of the group

within wich he was operating, the behaviors

of other participants, and the constraints

that the system put upon the individual's

actions . Consequently, the group was seen as

an important subject for investigation ; to

ignore it was to overlook critical elements

in the equation that determined human

conduct . But by 1955 enthusiasm had waned,

and social psychologists were increasingly

inclined to find causes within the single

organism . Dissonance, attitudes, and

attribution became key concepts, and an

intense examination of the individual's

cognitive and affective processes was

substituted for the study of individuals in

groups . To be sure, research on groups did

5 7

not totally cease, but it received little

attention from social psychologists during

the 1960s and early 1970s" (Steiner, 1983,

539 .o .) .

6 .

hamarkadan gertatzen direnak talde-psikologian

krisialdikotzat hartzen dira .

Neurri batean krisialdia nagusitzen da Blanco-k esaten

duen bezala "kontinuismoan" edo aldez aurretik eginiko

jarraipen soilean geratzen delako .

"Writers on group research in the Annual

Reviews of Psychology published in 1951,

1953, 1954 and 1956 commented that research

on groups was the most lively and creative

work in social psychology . But by the 1960s

the reviewers' remarks were less favorable :

research on groups is badly in need of

integration, it does not amount to much, or

it has come up with nothing new" (Zander,

1979a, 418 .o .) .

Argitalpen kopurua murrizten da, baina une berean

aplikapen aldetik talde-psikologiaren eragina zabaltzen

doa .

5 8

"The number of research publications dropped

from perhaps 150 a year to 120 . In contrast,

essays on the use of groups in education,

therapy, and management increased in numbers"

(Zander, 1979b, 277 .o .) .

Aldi berean, eta talde-psikologiaren beherakadaren

islada modura esan Blanco eta Zander-en idazlanei

jarraituz, talde-psikologiaz ari ziren egile askotxo

gizabanakoaren estudiora pasatzen direla (Steiner,

1974) .

Adibide modura har genezake Bramel-ek 1987an Festinger-

en bilakaerari buruz esaten diguna :

"Leon Festinger, perhaps the leading figure

in social psychology follwing Lewin's death,

helped shift the theoretical focus of the

field within a few years from groups to

interpersonal processes, and finally to

intrapsychic ones" (Bramel et al ., 1987,

245 .o .) .

5 9

1 .1 .2 .4 .5 .- ZAZPIGARREN HAMARKADA .

Joera eta aldaketa horren zergatiak arrazonatzerakoan

hauek izan dira Fine (1986) eta Zander-ek (1979b)

ikusten dituztenak :

"Why many social psychologists turned from

the study of groups and other collective

phenomena to the study of individuals?

Several reasons may have played a part .

a) Research on groups is more difficult ;

b) Concepts about group life are often too

clumsy to use ; c) Many group researchers

obtain small satisfaction from their efforts ;

d) A research can get more help from current

literature when studying individuals than

when studying groups ; e) Funds for the

support of social research began to be scarce

late in the 60s and the study of groups did

not compete well for these funds" (Zander,

1979b, 278 .o .) .

60

Krisialdiaren beste arrazoi sakonetakoa da marko

teorikorik gabe egotea :

"For all the researh in this area, relatively

few of the experimenters worked within a

general theoretical context wich would allow

them systematically to relate their results

to the results of others" (Hare, 1979,

394 .0 .) .

7 . hamarkadan aurrekoaren antzera ematen dira gauzak,

hau da, krisialditik irtetzeko zailtasunak aukitzen ditu

talde-psikologiak . Inoiz baino garbiago dago talde eta

kolektibitatea ikertzeko dauden zailtasunak, halaz ere

ikerketak jarraitzen dute, nahiz eta Psikologia soziala

oso osorik krisialdian egon askoren ustetan . Bestalde,

hamarkada honetan talde-erabilpena haunditzen doa .

Dena den, ikerketak oinarrizko kontzeptu sendo eta ongi

errotuen falta somatzen dute, eta hori bera bihurtzen da

helburuetako bat, ezagutza gorputz bat garatzea alegia .

6 1

Zertan geratu da talde-psikologia urte hauetan Steiner-

en ustetan da orain ikusiko duguna :

"Even during the golden years theory

concerning the group had lagged behind

empirical research ; a propensity to see the

group as an aspect of the individual's life

space, instead of a unit with its own

dynamics, had limited conceptual development

and drawn attention away from the systematic

qualities of the collectivity . Post-war

research had concentrated on person-to-person

processes and had often lost sight of the

wholeness of the social unit within which

interpersonal transactions occurred .

Furthermore, the goal of investigative rigor

had led experimenters to chop behavioral

sequences into very small pieces, to examine

behavior in highly contrived situations, or

to rely heavily upon the use of experimental

accomplices whose programmed behaviors

dominated the course of events . The whole had

been shattered into so many fragments that

wholeness was difficult to detect, or mutual

responsivity had been legislated out of

existence. By 1955 group research and theory

appear to have reached a plateau beyond which

6 2

they did not progress . Much had been learned

about portions of a total process, but not

very satisfactory conceptualization of the

group as a functioning unit had been created"

(Steiner, 1983, 539 .o .) .

Teoria eta ikerketa alor batetan eman diren aldaketaz

jabetzeko egokia da jakitea garai eta gai horretako

egileek denboraren zehar esan dutena . Zentzu horretan

bidezkoa da "Annual Review of Psychology"-k jaso dituen

lekukoak aztertzea . Esate baterako, Gerard eta Miller-ek

1967an diotena : iraganeko azken 3 urtetako ideiak ez

dutela inola ere katalizatu edo fokatu ikertzaileen

lana, Sherif, Lewin, Asch, Heider edo Festinger-enak,

bigarren mundu gerra ostean egin zuten antzera . Azken

batean, urte hauetako ideiak iraganekoen itxura aldaketa

besterik ez delako .

Sei urte geroago, hau da 1973an Helmreich-ek eginiko

errebisioan, arriturik azaltzen da urte horietako lan

mordoarekin, baina era berean kezkaturik taldeari

buruzko formulazio berririk ez bait du aurkitzen. Beraz,

bi azterketek taldea garai kaxkarretan murgildua dela

diote .

63

Ondorengo azterketak berriz, 1976ean Davis-ek eginikoa

hain zuzen, taldeekiko interesa gorantz doala aipatzen

du . Gorantzaren egozpena egiteko orduan, ezpairik gabe

aplikapenetan ipintzen duelarik .

1983ko artikuluan Steiner-ek onartzen du talde(ttikien)-

psikologia berpiztu dela baina inondik ere berak aldez

aurretik aurrikusi bezala :

"Social psychology did become more groupy by

the late 1970s, but the change was much less

pronounced than I had anticipated" (Steiner,

1983, 543 .o .) .

McGrath eta Kravitz-ek 1982ko artikuluaren konklusioetan

beste gauza askoren artean zera zioten :

"The dominance of atheoretical (even

antitheoretical) viewpoints in the group

area, virtually since days of Lewin, still

persits . . .We also found far too little

diversity in methods choices, although we did

find signs that this is changing, as

suggested above . But without the guiding hand

of theory, it seems likely that the field

will continue to move from one fashionable

topic to the next, with fashions determined

64

more by availability of paradigms than by

conceptual import of the issues" (McGrath &

Kravitz, 1982, 219 .0 .) .

6 5

1 .1 .2 .4 .6 .-

ZORTZIGARREN HAMARKADA .

Duela gutxi, 1990ean hain zuzen, Levine eta Moreland-ek

talde-psikologia buruz eginiko hausnarketan,

psikologiaren esparru hau aski indartsu baina

sakabanatua ikusten dela aipatzen dute :

the field though quite vigorous, is

badly fragmented, as evidenced by the failure

of researchers working on related problems to

acknowledge one another's work . Ironically,

this unfortunate situations is due to one of

the strengths of the field, namely its

multidisciplinary nature" (Levine & Moreland,

1990, 586 .o .) .

Talde-bilakabideaz jabetzeko ikerketak psikologia

sozialetik beste diziplina batzuetara joan dira,

erakunde-psikologiara batez ere :

"The torch has been passed to colleagues in

other disciplines, particularly

organizational psychology"(Levine & Moreland,

1990, 620 .0 .) .

6 6

Teoriakiko lotura hestua dela diote, beste garaietan ez

bezala :

" Far from being atheoretical, most research

on small groups is strongly tied to

theory . . ." (Levine & Moreland, 1990, 621 .o .) .

Eta azkenik aipatzen dute metodologikoki ematen den

egoera, praktikotasuna gaien aukera aldetik, eta eremu

ikerketa, behaketa teknika eta artxibo azterketak nagusi

direlarik :

"Current research on small groups is based

largely on practical concerns . . . From a

methodological viewpoint, . . . use of field

research, observational techniques, and

archival analyses" (Levine & Moreland, 1990,

621 .o .) .

Levine eta Moreland-ek esandakoak osatzearren esan nahi

dugu 8 . hamarkadan aurretik zetorren talde-psikologiaren

krisi egoera gainditzeko ahaleginak antzematen direla .

Teorigile europearrak izango dira esparru honi eta

Psikologia sozialari bere osotasunean fokapen berri bat

eskeiniko diotenak . Bi alderdi azaleraziz eta elkarren

artean uztartuz ; ezagutzaren dimentsio kognitiboa eta

adierazpen soziala :

6 7

desde la psicologia social europea de

tradición francófona se cuestionará el

aislamiento del individuo de su medio social,

planteando el análisis de las

Representaciones Sociales como objeto de

estudio que reinserta al conocimiento en su

contexto

social de génesis

(Echebarria, 1989, 5 .o .) .

y

uso"

Talde-psikologian zentratuz, krisialditik ematen ari den

irteeraz (Mills, 1979 ; Morales, 1985 ; Blanco, 1985 ;

Munné, 1986 ; Hendrick, 1987 ; Von Cranach, 1986 ;

Moscovici, 1989 ; Doise, 1990 ; Di Giacomo, 1987) islada

batzu aipatuko ditugu . Bata, Journal of Personality and

Social Psychology aldizkariak 1986ko editorial batean

dio :

"The signs of our discipline's burgeoning

interest in matters interpersonal are

abundant . At least three new research

journals dealing with the content areas of

IRGP have appeared since 1980" (Zenbait

egile,

J .P .S .P .,

1986,

50,

2, 295 .o .) .

6 8

Hendrick-ek ere 1987an berrindartze nabariaz idazten du,

azpimarratuz bultzadaren jatorri europarra :

"From the perspective of an editor, group

processes as a field of endeavor now shows

amazing vitality after being moribund for a

quarter-century . A larger measure of credit

for this revitalization must go to our

European colleages, especially Tajfel,

Moscovici, and their respective

collaborators" (Hendrick, 1987, 8 .o .) .

Krisialditik irteera antzematen duen beste teorigile bat

Frederic Munné cataluniarra dugu, gainera gure estudio

alorrerako aski interesgarria zeren berak elkartzen bait

du errepresentazio sozialetan estudiatzen den

kognizioaren sozialtasuna batetik, eta taldeei buruzko

ikerketen berrindartzea :

"Los últimos diez años han traido novedades

teóricas . . . Un creciente interés por los

fenómenos sociales de naturaleza cognitiva .

Esto se debe entre otras razones

por Moscovici de los estudios sobre

representaciones sociales . . . Se percibe un

renacimiento de la investigación sobre

grupos,

en especial de las relaciones

6 9

al inicio

intergrupales, aunque algunos (Moscovici,

1982) parecen localizarlo más bien en la

dinámica de grupos o lo generalizan de un

modo ambiguo a los procesos de grupo pero

matizando que se trata de estudiarlos con

enfoque cognitivo" (Munné, 1986, 55 .o .) .

Aipatu egoera berri hori gozpuzteko paradigmen

aldakuntza egokia litzatekela esan izan da, besteak

beste Von Cranach-ek Mills-en ideiak jasotzen dituenean

adibidez :

"Summarizing the theoretical and empirical

development in group research conducted until

the late seventies, Mills points in a similar

direction proposing that there is a necessity

to change our paradigms regarding group

processes and group action" (Von Cranach,

1986, 196 .o .) .

Talde-psikologiaren ikuspegiaren aldakuntza daraman

hausnarketa honetaz jabetzeko begira ditzagun azkenengo

urteetako ezaugarri nagusiak : esperimentalismoa, teorien

eskasia eta erabilitako teorien jatorri indibiduala :

7 0

"Over the 30 years since research on groups

came into its own, several features have

characterized its methods ;

a) The majority of studies have been

controled experiments .

b) There are few well-developed theories

about behavior in groups .

c) The theories often are based on ideas

taken from individual psychology .

(Zander, 1979a, 423 .o .) .

Paradigma aldakuntza horren lekuko dugu errepresentazio

soziala kontzeptu eta teoriaren garapena, Moscovici-k

esan bezala taldeak beste era batetara aztertzeko tresna

teorikoa ematen diguna :

"C'est vers le début des années 60 de ce

siècle qu'il m'a semblé possible de renouer

avec l'étude des representations . . . et de

susciter l'interêt d'un petit groupe des

psychologues sociaux . . . Ils y ont vu la

possibilité d'aborder les problèmes de leur

discipline dans un esprit neuf . . . Quoique

travaillant indépendamment de leurs

contemporains, les représentations leur ont

permis de s'attaquer aux problèmes de la

7 1

cognition et des groupes que l'on tendait de

plus en plus à négliger" (Moscovici, 1989,

62 .o . ) .

Errepresentazio sozialaren teoriak eskeintzen bait du

gizabanako ekintzailea ahaztu gabe giza ingurune batetan

sortu eta egon egoten dela . Psikologia sozialean

antzeman daitezkeen bi zutabe nagusiren, hau da

psikologia sozial psikologikoa eta psikologia sozial

soziologikoa, ikuspegitik behatuz gero

"psp-tik pss-rako" bidea egitea . Cartwright-ek bi

zutabe horien dialektika aztertu ondoren irteera

antzematen duen erara :

" . . .by focusing on the reciprocal relations

between

individuals

and

society . . ."

(Cartwright, 1979, 91 . o .)

Historian zehar talde-psikologiaren joan eta etorriak,

neurri batetan bederen, ikusi ondoren honera ailegatzea

zen gure asmoa, hau da 9 . hamarkadaren atarian hainbeste

alor ikertzeko egokia izan den teoria, errepresentazio

sozialena alegia, taldeen estudiorako baliagarritzat

jotzen dena .

7 2

Errepresentazio sozialaren teoria zertan datzan

adierazten ahaleginduko gara hurrengo kapituluan, eta

ondoren talde-errepresentazio sozialaren modelu bat

eskeintzen ahaleginduko gara .

73

1 .2 .-

ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN TEORIA .

7 4

1 .2 .1 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAK ETA BERE TEXTUINGURU

HISTORIKO ZEIN TEORIKOA .

1 .2 .1 .1 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN TEORIAREN KOKAPEN

HISTORIKOA .

Errepresentazio kontzeptuari buruz ikerketa enpiriko eta

elaborazio teorikoetan hamar urte eman ondoren burutzen

zuen Serge Moscovici-k bere tesi doktorala .

60

hamarkadaren hasieran argitaratzen zen "La

psychanalyse, son imàge et son public" izenburupean

(Moscovici, 1961), eta bertan pentsamendu sozialaren

izakeraz hitzegiten zen . Psikoanalisia, teoria

zientifiko gisa, hartu zuen Moscovici-k Errepresentazio

Sozialen sorkuntza eta funtzionamendua adierazteko .

Moscovici-k garatutako tesiek ez zuten berehala

psikologo sozialen interesik biztu . Hamarren bat urte

pasa behar izan ziren Moscovici-ren liburuaren,

geroztik hain ezaguna egin dena, eraginaren isladak

antzemateko .

Moscovici-ren

lanaren

fruituak

eman aurretiko

latentzia-une hori zenbait faktoreri leporatzen zaie .

7 5

"Une telle perspective s'est heurtée a un

certain nombre d'obstacles : dominance du

paradigme behavioriste qui déniait la

validité d'une prise en compte des phénomènes

mentaux et de leur spécificité ; prévalence du

positivisme dans l'étude des faits

psychologiques et sociaux qui éliminait leur

aspect symbolique ; critique d'un matérialisme

mécaniste qui réfutait la légitimité d'un

domaine d'étude peuplé de purs reflets et

soupçonné d'idéalisme . La notion de

répresentation sociale a trouvé peu d'écho

dans la communauté scientifique jusqu'à ce

que l'évolution des recherches et les

changements de paradigmes dans les sciences

humaines viennent lui redonner toute son

actualité" (Jodelet, 1991b, 8 . o .) .

Behaviorismoaren nagusitasuna indarrean zegoen 6 .

hamarkadaren hasieran eta ondorioz oso gaitza

Moscovici-ren ekarpenen onarpena . Behavioristek

betidanik errezeloz ikusten zituzten entitate mentalei

egindako erreferentziak, are eta zailago produkzio

kolektiboaren prozesu bitartez sortutako entitateen

aipamenak .

7 6

Gizabanakoen funtzionamendu mentalean oinarritutako

adierazpenak ezin ziren onartu, askoz ere gutxiago

taldeen edo kolektibitateen funtzionamendu mentalean

oinarritutako adierazpenak . Horrez aparte Moscovici-k

erabilitako metodologiak ezin zuen behaviorismoaren

oneritzirik jaso . Elkarrizketak eta prentsako artikuluen

edukin analisia hain urruti bait zeuden berebiziko

errespetuz ikusten ziren laborategiko

esperimenduengandik . Moscovici-k izan zezakeen ukitu

berritzailea baina bere lanak arau gehiegiren at

zebiltzan, komunitate zientifikoak onartzeko .

Behaviorismoa ahultzen joan ahala, Moscovici-ren tesiak

oztopatzen zituztenak desagertzen hasi ziren, baina

halaz ere errepresentazio sozialen teoriak, konfidantza

aldetik, ez zituen denak berekin :

"En primer lugar conviene apuntar sin duda

alguna a la influencia que ejerce el

psicologismo . En efecto, buena parte de la

psicología social sigue privilegiando hoy en

día el estudio de los procesos individuales y

sigue considerando lo social como un mero

-valor añadido- a los mecanismos psicológicos

de naturaleza individual . Es obvio que los

psicólogos sociales que participan de esta

orientación no pueden dejar de considerar la

77

aportación de Moscovici como una teorización

claramente "sociologizante" que dista años

luz de su propia conceptualización de la

psicología social . En segundo lugar, conviene

tener presente la imagen, que prevalece en

USA en relación con los trabajos de

procedencia europea, y más concretamente de

origen francés . Se considera que estos

trabajos caen fácilmente en el verbalismo y

que son bastante proclives a enzarzarse en

meros ejercicios de virtuosismo especulativo

totalmente desconectado de la realidad . La

tercera razón obedece a un mecanismo que es

explicado, precisamente por la teoría de las

representaciones sociales : el mecanismo de

anclaje . Según Moscovici, las innovaciones

son asimiladas por el pensamiento social a

través de un proceso de reducción a los

esquemas que ya están establecidos en dicho

pensamiento . Algo parecido ocurre con el

concepto de representación social . Muchos

psicólogos sociales utilizan sus

conocimientos sobre el concepto de actitud

para acercarse al concepto de representación

social y permanecen excépticos ante la

posibilidad de que éste último constituya

algo más que una reformulación puramente

7 8

terminológica del concepto de actitud"

(Ibañez, 1988, 28 . 0 .) .

Dena dela, errepresentazio sozialaren teoriak

aurrera egin du, eta onarpena ezin ukatu zeren eta

ikerketa, artikulu eta liburu kopurua izugarri zabaldu

bait da, horren berri jakiteko, esate baterako,

Jodelet-ek 1989an "Les representations sociales"

izenburuko liburuan jasotako zerrenda ikusi besterik ez

dago .

Badira garrantzi horren beste lekuko, eta besteak beste :

"One of the most important recent

developments in European social psychology

has been the emergence of the concept of

-social representations-"

(Billig,

1988,

1 . o .) .

7 9

1 .2 .1 .2 .- OINARRI TEORIKOAK .

Errepresentazio sozialen oinarri teorikoak bilatzerakoan

eta Elejabarrieta-ri jarraituz hiru ikusten ditugu

nagusiki : Durkheim-en "Errepresentazio kolektiboak"

bereziki, Heider-en "Psikologia laua" eta Berger eta

Luckman-en "Errealitatearen eraikuntza soziala"

(Elejabarrieta, 1991) .

a) Durkheim-en errepresentazio kolektiboak .

Moscovici-ren "La psychanalyse : son image et son public"

liburuaren bigarren argitalpenean, kapitulu oso bat

eskeintzen zaio "errepresentazio kolektiboen" gaiari,

Durkheim-en kontzeptu ukatua delarik adieraziz .

Moscovici-k nahiago du "errepresentazio sozialen"

kontzeptua . Gizarte primitiboak ulertzeko egokiagoa

iruditzen bait zaio errepresentazio kolektiboa, zeren

eta azken batean kontzeptu estatiko eta hertsiegia bait

da .

Durkheim-ek aurrez-aurre ipintzen ditu bi kontzeptu ;

errepresentazio kolektiboa bata, eta errepresentazio

indibiduala bestea, esanaz alderdi fisiologikoetara

errepresentazio indibidualak mugatu ezin diren bezala,

errepresentazio kolektiboak ezin direla mugatu

errepresentazio indibidualetara .

80

Durkheim-entzat errepresentazio kolektiboak "ideia

kolektibo" objektibo eta tinkoak dira . Errepresentazio

sozialak, berriz, aldakorrak eta egongaitzak, edota

objektibotasun kolektiboaren bertsio pertsonalak diren

neurrian, gizabanakoari dagozkion kanpoko zein barrengo

eraginen menpekoak .

"In the early days it was often necessary to

distinguish between a psychology of the

individual and a psychology of the

collectivity . . . Durkheim (1898) distinguished

between individual and collective

representations . He was happy to leave the

study of the former to the psychologist

provided the study of the latter became the

province of the sociologist . This is the

point where disciplines separate out from

each other and thus create, at a later point

in time, a need for the sort of cross-

disciplinary collaboration . . . The modern

synthesis of this Durkheimian antithesis is

to be found in French research on social

representations" (Farr, 1986, 194 . o .) .

8 1

Historikoki Durkheim da errepresentazio kolektiboak

lehen aipatzen dituena, terminologikoki errepresentazio

sozialekin antza handia dago, baina bien artean

desberdintasun nabariak daude :

"La notion elle-même a pourtant changé, les

représentations collectives cédant la place

aux représentations sociales . On voit

aisément pourquoi . D'un côté, il fallait

tenir compte d'une certaine diversité

d'origine, tant dans les individus que dans

les groupes .

De l'autre côté, il était

nécessaire

Frantziako giza zientzietan eragin haundikoen

kontzeptua izan eta gero, errepresentazio kolektiboen

nozioari bazterturik egon beharra tokatu zaio mende erdi

batez Allport-en erasoa eta ondoren (Echebarria, 1987 ;

Moscovici, 1989 ; Jodelet, 1991a) . Horrelako egoera izan

8 2

de déplacer l'accent sur la

communication qui permet aux sentiments et

aux individus de converger, de sorte que

quelque chose d'individuel peut devenir

social, ou vice versa . En reconnaissant que

les représentations sont à la fois générés et

adquises, on leur enlève ce côté preetabli,

statique, qu'elles avaient dans la vision

classique" (Moscovici, 1989, 82 . o .) .

arren Moscovici-k posible ikusi zuen berbiztea nozioa

Jodelet-ek jasotzen duen modura :

"Moscovici reprenait à Durkheim ce concept

oublié en y apportant certaines

spécifications pour rendre compte d'une forme

de connaissance propre aux sociétés

contemporaines marquées par le changement, le

pluralisme des idées et des doctrines,

l'isolement et l'ésotérisme de la science, la

diversité et la mobilité des groupes sociaux

et des individus" (Jodelet, 1991b) .

Azken batean, Durkheim-ek planteatutako nozioak subjektu

pasibotzat hartzen du gizabanakoa errepresentazio

kolektiboz hitzegiterakoan behinik behin, zeren eta

gizarteak inposatzen bait ditu kontzientzia era

desberdinak, gizartearen ideien erreprodukzioa

inplikatzen duelarik . Moscovicik bere aldetik, subjektu

sozialek erditutako noziotzat hartzen du

errepresentazioa, kanpoko inposaketarik gabe giza

produkzioa eta lanketa gisa .

Valencia-k (1990) aipatzen diguna laburbilduz, esan

genezake, Durkheim-en Errepresentazio Kolektiboaren

ezaugarri nagusiak direla : a) Subjektua jaiotzen

denerako indarrean daude ; b) Gizarterko kide guztiak

8 3

derrigortzen ditu ; c) Izaera itxia eta estatikoa ; d)

Gizarteko kohesioa eta konformismoa azpimarratuko

lituzke . Errepresentazio Sozialak, ostera, honako

ezaugarriak izango lituzke : a) Ez dira emaniko zerbait,

elkarrekintza sozialean eraikitzen bait dira; b) Talde

bakoitzak bere errepresentazioa lantzen du ; c) Izaera

dinamikoa dute, etengabe aldatzen direlarik ; d)

Berrikuntza sozialez arduratzen dira, orden sozialaz

baino gehiago .

b) Heider-en "psikologia laua" .

Bigarrengo oinarri teoriko gisa Fritz Heider-en lana har

genezake. Heider-en "psikologia laua"-k garrantzi asko

du, zeren psikologia sozialaren barruan hau izan zen

lehenengo aldia teorigile batek gizabanakoen

pentsamendua ez zuela ignorantetzat hartzen .

Ikerketa urte mordo baten ondorengo emaitzak

argitaratzen ditu Heider-ek funtsezko eragina izango

duen obra batetan, mugarri bat ipiniz jarrerari buruz

hasierako ikerketetatik gaurregungo kognizio sozial eta

errepresentazio sozialari buruzkoetaraino daramakien

bidean .

84

Egia esan, "The psychology of interpersonal relations"

(Heider, 1958) liburuan jokabideen adierazpen

psikosozialentzat psikologia laua serioski ikertzearen

garrantzia ongi aski defendatzen du . "Psikologia

laua"-z eguneroko bizitzan jendeak erabilitako zentzu

arrunteko ezagupen psikologikoen sistema konplexua

aipatzen bait zuen. Sistema hau erabiltzen zen bai

beren jokabidea elkarren artean esplikatzeko zein

besteen jokabideak ulertzeko, eta ondorioz ekintzak

egokitzeko .

Heider-en lanaren eragina errepresentazio sozialen

teorian isladatzen da, eta Moscovici-ren hitzak lekuko

ditugu :

c) Berger eta Luckman-en "errealitatearen eraikuntza

soziala" .

1966ean, Berger eta Luckman-ek, ezagutzaren

soziologoak, argitaratutako liburuan tesi labur baina

era berean sakona proposatu zuten . Horrela dio :

"al retomar este concepto, olvidado, de

Durkheim, pretendíamos insistir sobre la

posibilidad de analizar científicamente lo

que se viene llamando sentido común"

(Moscovici, 1969, 58 .o .) .

8 5

"errealitatea sozialki eraikitzen da, eta

ezagutzaren soziologiak aztertu behar du

zelako prozesuak daramaten eraikuntza

horretara" (Berger & Luckman, 1966, 13 . o .) .

Egile hauentzat, errealitatearen sorpen sozialaren

ezaugarri funtsezkoenetakoa ezagutzak textuinguruekiko

duen erlatibotasuna da . Eta horregatik aztertzen

dituzten prozesu funtsezkoenak ezagutza sozialki

objektibatzen, erakundetzen eta legitimatzen diren

tankerekin loturik daude, gizabanako eta gizartearen

arteko dialektika bermatuz .

Jakin badakigu, Moscovici-k lehenengo argitalpenean, hau

da, 196lekoan ez zuela Berger eta Luckman-en lanaren

berri eman, baina 1976eko argitalpenean, berriz, ez

bakarrik Berger eta Luckman-en ideien eragina antzematen

da, baizik aipatu ere behin baino gehiagotan aipatuak

dira .

Dena dela, hiru elementu nagusi dira teorigile hauen

ekarpena errepresentazio sozialen teoriakiko : lehenik,

eguneroko bizitzan ezagutzak duen gaitasuna, bai

sortzaile gisa baita eraikitzaile modura . Hau da, gure

ezagutza aldez aurretik esistitzen den zerbaiten

erreproduzitzaile baino gehiago inguruneko objetu

sozialekiko harremanetan eginiko eraikuntza . Bigarrenik,

8 6

aipatu eraikuntza izatez soziala dela, gizabanako, talde

edota erakunde arteko elkarrekintza eta komunikaziotik

pasatzen dena alegia. Eta hirugarrenik, errealitatea

kokatu, sortu, eta trasmititzen duten mintzaira eta

komunikazioa bezalako prozesuen garrantzia .

Hiru elementu hauek osatzen duten zimentarria berebiziko

garrantzia du errepresentazio sozialaren teoriarentzat,

zentzu arruntari dagokion ezagutzaraino

hurbiltzeko proposaturiko eragatik, non eraikitzaile,

sozial eta esanguratsutzat erreibindikatzen bait da, eta

ez ordea berreraikitzaile, indibidual eta ezjakintsu

modura .

Aipatu azpiegitura teorikoarekin esan daiteke

dela errepresentazio sozialen teoria .

8 7

erditzen

1 .2 .1 .3 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN ESPARRU TEORIKOA .

Errepresentazio sozialen esparruaren berri emateko eta

hori zehazten aritu diren autore batzuengan oinarrituz

(Abric, 1987 ; Banchs, 1986 ; Banchs, 1988 ; De Rosa, 1990 ;

Ibañez, 1988 ; Jodelet, 1991), egoki iruditu zaigu hiru

ataletan banatzea . Lehenengoan, ezagutza sozialarekiko

errepresentazio sozialaren teoriak eta teoria

kognitibistak duten hurbilketa desberdina .

Bigarrenengoan, errepresentazio sozialen esparru propioa

zertan datza aipatuko dugu, eta hirugarrenean ikertua

izan den inguruneak aipatuko ditugu .

Kognitibismoa da ezagutza sozialez aritzen den

korronte nagusia, eta berekiko bereiztasunak markatzen

saiatzen dira egile gehienak . Kognizioaren korronte

teorikoarentzat errealitateak proprietate objektiboak

ditu, eta aipatu proprietateak soslaiki berreraikitzen

ditu subjektu sozialak bere interes, kokagune sozial edo

bestelako textuinguruaren arabera . Azken batean,

kognitibismoarentzat errealitatea desberdina da

bakoitzarentzat zeren kanpo errealitate objektiboak

eskeinitako informazioa distortsionatzen bait dugu .

8 8

Ikuspuntu honetatik urrun dabil errepresentazio soziala

zeren errealitatea

diolako .

neurri batetan guk sortzen dugula

"No es que existan diferentes realidades

porque existan diferentes maneras de tratar

la misma realidad objetiva, sino que existen

diversas realidades porque la propia realidad

incorpora en sí misma, y como parte

constitutiva de sí misma, una serie de

características que provienen de la actividad

desarrollada por los individuos en el proceso

que les lleva a formar su propia visión de la

realidad" (Ibañez, 1988, 19 . o .) .

Dena dela eraikuntza ahalmena ez da erabatekoa ikusten

errepresentazio sozialen teorian, Hermeneutikan ez

bezala . Errealitate sozialak bere baldintzak ipintzen

bait ditu, Ibañez-ek jasotzen duen erara :

"En cambio, para las representaciones

sociales la realidad social impone las

condiciones de la interpretación . Las

matrices socioestructurales y los entramados

materiales en los que estamos inmersos

definen nuestras rejillas de lectura"

(Ibañez, 1988, 26 . o .) .

8 9

Beste autore batzu, errepresentazio sozialaren teoria

eta kognitibismoaren arteko desberdintasunak eta mugak

ipintzerakoan, gehien azpimarratzen dutena zera da :

batak eta besteak duten diferentzi nabarmena

sozialtasuna ulertzeko eran . De Rosa-rentzat

sozialtasunaren dinamikotasuna zeharo desberdina da bi

teoriatan :

"Les différences apparaissent par contre dans

l'acception du concept de -social-, qui pour

les uns consiste en un pur critère de

co-partage interindividuel des connaissances,

et pour les autres en un élément générateur

de la connaissance elle-même" (De Rosa, 1990,

77 . o .) .

Antzeko terminuetan aritzen da Abric, are gehiago zeren

berak esaten duenez kogtibismoaren teorian sozialtasunik

ez bait da antzematen :

les cognitivistes tendent à produire une

conception d'une activité mentale et de

processus symboliques où les dimensions

sociales sont escamotées . La notion de

répresentation permet de dépasser cette

lacune" (Abric, 1987, 63 . 0 .) .

90

Ondoren errepresentazio sozialen esparru propioa zertan

datzan ikusiko dugu . Errepresentazio sozialak bi

ikuspegi indartzen ditu aldi berean, batetik ikuspegi

eraikitzailea, non gizabanakoak ezagutza eraiki bait

lezake, eta bestetik elkarrekintzailea, non giza

portaera zuzentzen duten sinesmen sistemak prozesu

sozialen emaitzak bait dira . Horrela dio Ibañez-ek :

"Este enfoque (errepresentazio sozialena)

presenta la grán ventaja de situarse en un

punto que conjuga por igual la toma en

consideración de las dimensiones cognitivas y

de las dimensiones sociales de la

construcción de la realidad" (Ibañez, 1988,

25 . o .) .

Eta Jodelet-ek errepresentazio sozialen kokagune

teorikoari buruz ari denean arestian Ibañez-ek

esandakoei dinamikotasuna gehitzen die :

"On ne s'attache plus, dans l'etude des

idées, a l'examen linéaire de leur

determination ou indépendence sociale, mais à

la dialectique entre production par le social

et construction du social" (Jodelet, 1991,

17 . o .) .

9 1

Orain arte aipatutakoetatik aurrepausu bat

De Rosa-k sozialtasunaren azalpen bat egiten digu :

emanaz

"l'approche européenne ramène la genèse des

représentations sociales à des processus de

restructuration dynamique de la connaissance

au cours d'échanges sociaux eux-mêmes

contextualisés dans un -social organisé-,

dont la stratification complexe en classes,

groupes et sous-groupes est reconnue"

(De Rosa, 1990, 70 . o .) .

Goian aipatu dugun gisara, hirugarren atala geratzen

zaigu aipatzeko, hau da errepresentazio sozialak

ikertuak izan diren alorrak . Nahiz eta psikologia

sozialetik kanpo ere ikertua izan kontzeptu hau,

adibidez soziologian eta antropologian, guk hemen

psikologia sozialean emandako korronteak aipatuko

ditugu . Hiru izan dira nagusiak, eta horien berri

Jodelet-ek ematen digu :

"Parmi les autres développements qu'a connus

l'elaboration de la notion, trois grands

courants se dégagent qui se basent sur des

observations menées en milieu réel ou en

laboratoire . Le premier courant s'attache à

l'incidence de la structure sociale ou

9 2

institutionnelle dans le cadre de laquelle

s'èlaborent les représentations ; le second à

celle des interactions sociales où elles

interviennent : le troisieme à leurs aspects

structuraux et dynamiques mis en relation

avec les pratiques . Les deux premiers

courants examinent la représentation comme un

champ structuré, dont l'organisation des

contenus est référée à l'insertion sociale ou

l'appartenance de groupe des sujets qui la

produisent . Le troisième, se focalise sur

l'etat de la représentation comme noyau

structurant" (Jodelet, 1991b, 22 . o .) .

93

1 .2 .2 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAK : ZEDARRIZTAPENA .

Errepresentazio sozialaren nozioak ezer baino lehen, guk

geuk, sujetu sozialak alegia, eguneroko gertakariak,

inguruneko ezaugarriak, bertan dabiltzan informazioak

zein pertsonak, nola ikasi, ikusi, antzematen

ditugunaren berri eskeintzen digu . Esate baterako,

gaurregun giza zientziei hain gogoko zaien ezagutza

espontaneoa, injenuoa, zentzu arrunteko ezagutza azken

batean . Esan ere, ezagutza moeta hau eskuarki bereizten

dela ezagutza zientifikotik .

Ezagutza hau osatzen doa bai geure esperientzietan,

baita tradizio, hezkuntza zein komunikazio sozialaren

bitartez jaso eta bidaltzen ditugun informazio, ezagutza

eta ereduetán . Horregatik diote egile askok, sozialki

sortu eta erdibanatutako ezagutza dela zentzu askotan .

Funtzionaltasun zabala du zeren ingurunea menperatzen,

inguruneko ideiak ulertu eta adierazten, eta besteekiko

kokatzen laguntzen bait du .

Errepresentazio soziala definitzea ez da erraza

suertatzen, autore batzuk argi adierazten duten bezala

(Doise, 1986 ; Ibañez, 1988 ; Jodelet, 1989, 1991) . Hauen

artean Jodelet-ek zera dio :

94

"La notion de représentation sociale

présente comme les phénomènes qu'elle permet

d'aborder une certaine complexité et dans sa

définition et dans son traitement" (Jodelet,

1989, 41 . o .) .

Aipatu zailtasuna kontzeptu desberdin askoren

izateari leporatzen zaio,

horrek bait

darama

kontzeptua esangura anitzetara :

"Un autre conséquence de la sitution

carrefour de la notion de représentatioon

sociale est sa grande polysémie : elle designe

un grand nombre de phénomènes et de

processus . Tout en se limitant a livre de

Moscovici(1976), on apprend déjà de la

représentation sociale qu'elle est un

instance intermédiaire entre concept et

perception ; qu'elle se situe sur des

dimensions d'attitudes, d'informations et

d'images ; qu'elle contribue à la formation

des conduites et à l'orientation des

communications sociales ; qu'elle aboutit à

des processus d'objectivation, de

classification, et d'ancrage ; qu'elle se

caractérise par une focalisation sur une

relation

sociale et une pression à

9 5

bilgune

l'inférence ; et surtout qu'elle s'élabore

dans différentes modalités de communication :

la diffusion, la propagation et la

propagande" (Doise, 1986, 83 . o .) .

Halaz ere, Jodelet-ek polisemia hori ez dela

kontzeptuaren kaltetarako dio, interpretapen anitz, lan

enpiriko desberdin eta makina bat eztabaida teoriko

sortzen dituen heinean honuragarri baizik .

Sar gaitezen orain egile desberdinek egindako definizio

ahaleginekin, zeren eta bat baino gehiago aurki bait

daitezke :

il serait difficile de dégager une

définition commune à tous les auteurs qui

utilisent la notion de représentation

sociale" (Doise, 1986, 81 . o .) .

Jodelet-ek ematen duen definiziora hurbilduz, ezaugarri

berezi batzuk antzematen dira, hala nola ;

a)

sozialki sortu eta erdibanatutako

ezagutza ;

b) izaera praktikoa duena ;

c)ingurune sozial jakin batetan errealitate

baltzua eraikitzen parte hartzen duena

Jodelet-en hitzetan :

9 6

"C'est une forme de connaissance, socialement

élaborée t partagée, ayant une visée

pratique et concourant à la construction

d'une réalité commune à un ensemble social .

Egalement désignée comme -savoir de sens

commun- ou encore -savoir naïf- ou -naturel-"

(Jodelet, 1989, 36 . o .) .

Ikus daitekeenez, Jodelet-ek eskeintzen digun

definizioan, errepresentazio sozialen dimentsio batzuek

azaltzen dira, dimentsio pragmatikoa, hau da

funtzionaltasuna, eraikuntza mekanismuak eta dimentsio

soziala .

Beste autore batzuek, eta horien artean Doise,

azpimarratzen dutena zera da, errepresentazio sozialen

eta faktore sozioestrukturalen arteko lotura estua .

"C'est cette imbrication entre dynamiques

relationnelles et dynamiques représentatives

qui constitue le noyau de la définition que

nous proposons : les représentations sociales

sont des principes générateurs de prises de

position liées à des insertions spécifiques

dans un ensemble de rapports sociaux et

organisant les processus symboliques

intervenant dans ces rapports" (Doise, 1986,

9 7

85 . o .) .

Bestalde, Di Giacomo-k azpimarragai ikusten duena zera

da, errepresentazio sozialek duten izate egituratua,

aipatuz gainera hau dela, egituraketa alegia, lehenengo

erizpidea errepresentazio soziala topatzeko .

Di Giacomo-k markatutako hildotik doa De Rosa-ren

idazlanetan irakurri daitekeena :

"représentations comme ensembles de

composantes rationnelles, logiques et

émotives, normatives et valorielles, avec

valeur de guide pour l'action" (De Rosa,

1990, 79 o .) .

Aski onartua dago errepresentazio sozialak ikuspegi

sozialago bat dakarrela, zeren ingurune baltzu batetan

subjektu arteko elkardependentziak osatutako unitatean

fokatzen bait da . Ikuspegi honen bitartez Moscovici-k

igaro nahi zuen bi terminuetako (subjektu-objektu)

psikologiatik beste batetara, non harreman bikoitza

bestelako izate sozial(alter) batek baldintzatzen baitu,

psikologia hirukoitza sortuaz (subjektu-objektu-alter) .

Era honetan psikosozialtasuna nabarmenago geratzen

delarik, eta gizabanakoak errealitatearekiko duen

harremana

hark gainontzekoekin duen

atxekidura

9 8

gainditzen duelarik .

Moscovici-ren hitzak izan daitezke lekuko egokia

errepresentazio sozialen funtsezko ñabardura hau garbi

uztekotan :

"Le regard psychosocial existe . Il se traduit

par une lecture ternaire des faits et des

relations . Sa particularité est de substituer

à la relation à deux termes du sujet et de

l'objet, heritée de la philosophie classique,

une relation à trois termes :

sujet individuel-sujet social-objet . Pour

m'exprimer d'une manière différente,

Ego-Alter-Objet, différenciés s'entend . Ce

qui présuppose une médiation constante"

(Moscovici, 1984, 9 . o .) .

Beraz, errepresentazio soziala hiru faktoreren

emaitzatzat har genezake, hau da objektuaren

errealitatea batetik, gauzatzen duenaren subjetibitatea

bestetik, eta sujetu-objetuen arteko harremana kokatzen

den ingurune soziala hirugarrenik .

9 9

Hirukoiztasun hau garbi asko ikusi du Farr bezalako

autore batek :

"In so far as he is concerned to restore

psychology to the fold of the human and

social sciencies Moscovici is committed to

overcoming the Cartesian dualism that is so

largely responsible for the non-social nature

of much modern psychology . In developing his

theory of social representations Moscovici

certainly sought to overcome the false

separation between subject and object that

has come to characterise so much of modern

psychology" (Farr, 1987, 354 . o .) .

Ondoren errepresentazio sozialen "sozialtasuna"-ri buruz

zenbait burutapen egingo ditugu . Errepresentazio

sozialei "sozial" deiturik izateko lejitimitatea leku

askotatik datorkie, egile desberdinen arabera .

Definizioaren kasuan gisa, fokapen desberdinak ematen

direlako, aspektu aski diferenteetan jarriko dute

egileek sozialtasunaren jatorria . Batzuek

funtzionaltasun sozialean, beste batzuk sorburu

sozialean, besteak azkenik bietan, bai funtzionaltasun

baita sorburuan ere . Bestalde, badago errepresentazio

sozialen "sozialtasun" kontzeptua era murritzean

erabiliko duena, eta bertatik nolabaiteko kritika egingo

1 00

duena .

Abric da garbi eta argi funtzionaltasuna azpimarratuko

duena :

"Nous qualifierons une représentation de

sociale lorsque sa fonction essentielle sera

de contribuer aux processus formateurs et aux

processus d'orientation des communications et

de comportements sociaux" (Abric, 1987, 77 .

o .) .

Textuinguruaren garrantzia errepresentazio sozialen

sorleku gisa azpimarratzen du Banchs-ek :

"

lo social interviene de diferentes

maneras : por el contexto concreto en el cual

están situadas personas y grupos ; por la

comunicación que se establece entre ellos,

por los cuadros de aprehensión que les

proporciona su bagage cultural ; por los

códigos, valores e ideologías ligados a

las posiciones o pertenencias sociales

específicas" (Banchs, 1986, 30 . o .) .

1 0 1

De Rosa-k esplizitoki hitzegiten du errepresentazio

sozialen sozialtasun lejitimitatea non kokatzen den bere

ustez, elkarrekintza sozialetan hain zuzen :

ce ne sont pas les critères de l'objet

commun de connaissance ou du copartage qui

légitiment la nature sociale des

représentations, mais plûtot celui de la

logique des échanges sociaux qui les

produisent" (De Rosa, 1990, 78 . o .) .

Doise-entzat berriz, errepresentazio sozialak izen hau

tajuzkoa dute zeren sorreran harreman sozialek

itxuratzen bait dituzte, eta era berean harreman sozial

horiek jarrai dezaten betebehar funtzional garrantzizkoa

betetzen dutelako :

"Les représentations sociales sont des

savoirs sociaux à plusiers titres : elles

jouent un rôle important dans le maintien des

rapports sociaux, elles sont faconnées par

ces rapports et elles véhiculent parfois

directement mais le plus souvent

indirectement un savoir sur ces rapports"

(Doise, 1990, 113 . o .) .

10 2

1 .2 .3 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN OSAGARRIAK .

Nahiz Prozesu-Teoria arteko erlazioa korapilotsua izan

teoria honetan, ondoko osagarriak eman izan dira

(Moscovici, 1988 ; Herlich 1973 ; Jodelet 1984 ; Ibañez,

1988) :

1) Lehenengo osagarria, objektuari buruzko

informazioa da .

2) Bigarren osagarria, informazio honen

antolakuntza hierarkikotik eratortzen dena

da .

3) Hirugarren osagarria, objektu honekiko

jarrera da .

Hirugarren osagarri hau, objektuarekiko jarrerarena, oso

garrantzizkoa da, nahiz eta sarritan autore askok

ahaztuta eduki . Moscovici-ren arauera, osagarri hau

baliteke genetikoki agertzen lehena izatea, hau da,

Errepresentazio Sozialaren bilakaeran eta sorpenean

agertzen lehena . Autore honentzat, jarrera erantzun

baloragarri-ebaluakorra da, objektu batekiko erantzun

positiboa edo negatiboa . Osagarri honek badu bere

garrantzia, normalean ez bait dago objektu sozial beste

irudikapen sozial ; aldiz, irudikapen soziala(k)

eratua(k) izango d(ir)a, taldeari buruz zama afektibo

indartsua duten objektu aurrean, batipat, talde honekiko

objektu mehatxugarriak eta berriak direnen aurrean .

1 03

1 .2 .4 . ERREPRESENTAZIO SOZIALEN FUNTZIOAK .

Errepresentazio sozialen funtzioak Jodelet-ek

gutti egindako lan batetan aipatzen ditu :

1 04

duela

" . . .elle sert de guide d'action, orientant le

rapport au monde at aux autres ; elle sert de

grille de lecture de la réalité, fournissant

les cadres et les codes de la communication

et contribuant ainsi à forger une vision

commune au service des valeurs, désirs,

besoins et intérêts des groupes qui la

partagent" (Jodelet, argitaratu gabe) .

Beste autore batzu ere horretaz mintzatu dira (Moscovici,

1984,

Elejabarrieta,

1987) .

Dena dela Valencia-k

argitaratutako zerrenda egoki deritzogulako behean

aipatzera goaz :

"1- Errepresentazio sozialak, erabiltzen

dituzten subjektuak bizi diren inguru

soziala deskribatzeko baliagarriak dira .

2- Talde, pertsona, eta objektuak

kategorizatzeko eta sailkatzeko baliagarriak

dira .

3-Errealitate soziala azaltzen saiatzen dira .

4-Inguru sozialari buruzko

aurresateak

egiteko aukera ematen dute .

5-Taldeko

kideen

arteko

komunikazioa

bermatzen du .

6-Ekintza soziala gidatzen dute .

7-Sozializazio funtzioak betetzen dituzte ;

hau da, subjektu batek errepresentazio sozial

bat onartzen duen heinean, errepresentazio

hori maneiatzen duen talde

sozialean

integratzen ari da" (Valencia, 1990, 238 .

o .) .

1 0 5

1 .3 .- TALDEAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALA .

1 0 6

1 .3 .- TALDEAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALA .

1 .3 .1 .- SARRERA .

"El GRUPO ES, como objeto representado, una

imagen cuyos referentes son a la vez

endopsíquicos y externos en la realidad

material y social . La representación del

grupo, como proceso y resultado de la

construcción de un objeto autónomo con

respecto a esos referentes, sólo se puede

captar como la construcción de un objeto por

un sujeto" (Káes, 1977, 23 .o .) .

Taldearen ikasketarako Errepresentazio sozialaren

teoriaren erabilpena egokia delakoan gaude . Zeren,

Moscovici-k dioen bezala, gizataldeek inguruari buruz

esplikazio edo adierazpen batzu sortzen bait dituzte,

zeinen bitartez antolatzen bait dituzte taldearen barne

harremanak zein kanpo harremanak . Adierazpen hauei

"Errepresentazio Sozialak" deitu izan zaie, gizataldeek

sortu eta erdibanatzen dituzten ehinean .

Elkarrekintza sozialerako errepresentazioaren garrantzia

askok aipatu izan dute, nahiz eta errepresentazio .

sozialaren teoriaren esparruan ez kokatu . Horietako bat

Turner (1987) dugu, horrela mintzatuz : elkarrekintza,

1 07

aktore, eta erdibanatutako ingurunearen

errepresentazioetan oinarritzen omen elkarrekintza

soziala, hau da, erdibanatutako esanahi sozialeko mundu

intersubjektiboan aurkitzen garela hain zuzen .

Antzera mintzatzen da René Káes (1977) zera dioenean :

taldea, eginkizuna, taldekide eta testuinguruaren

errepresentazio sistema ardazten den arabera taldea

sortu, antolatu eta garatuko da alegia .

Jodelet-ek ere esplizitoki aipatu izan du zelako

ekarpena den errepresentazio soziala :

11 . . .leur étude constitue une contribution

décisive à l'approche de la vie mentale

individuelle et collective" (Jodelet, 1989,

37 .o .) .

Besteak beste, Errepresentazio Soziala dela eta,

zalantzarik ez dago taldeen estudioan berpizte bat izan

dela azken urteotan . Hendrick (1987) bezalako

teorigileek garbi asko utzi dutelarik .

Gauzak bere tokian jarri asmoz, argigarri iruditzen

zaigu gogora ekartzea Kàes-ek, taldea ulertzerakoan

errepresentazio sozialaren garrantzia agerian utzi nahi

duelarik,

Flament-ek eginiko bilakabideaz dioena :

10 8

izan ere, hasiera batean talde-azterketarako

proposatutako sistema hiru kontzeptuetan oinarritzen

omen zuen Flament-ek, estruktura sozialak, lan-

estruktura eta komunikazio sareak . Geroztik ordea onartu

behar izan zuelarik errepresentazioen sistema, talde

dinamikaren kontzeptu nagusitzat gainera (K áes, 1977) .

Taldebarneko mailari dagokionez, errealitatearen

interpretapen eta berreraikuntzarako erreferentzi-marku

soziokognitiboa tajutzeko, taldekideek erdibanatzen

duten pentsamendu sistemek osaten dute errepresentazio

soziala .

Konklusio gisa, esan errepresentazio sozialaren

nozioak talde-ikasketarako ekarpen haundi eta berriak

dituela . Bar-tal-ek ere hori bera antzematen du

dioenean :

", social representations, bridge the gap

between individual and societal realities, on

providing a framework of social, intragroup

understanding" (Bar-tal, 1990, 30 .o .) .

Ibañez-ek (1988) ere garbi esaten du errepresentazio

sozialen fokatze honek maila eta indar berdinez kontutan

hartzen dituela, errealitatearen eraikuntzan bai

dimentsio kognitiboak zein dimentsio sozialak .

1 09

1 .3 .2 .- ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN TEORIATIK ABIATURIK

TALDEA LANDU DUTEN TEORIGILE BATZU .

1 .3 .2 .1 .- RENÉ KÂES .

René Káes-ek 1977an argitaratutako liburuan, "El aparato

psíquico grupal"-en hain zuzen, taldearen ikasketa

sakona egiten du, eta horretarako, neurri batean

bederen, errepresentazio sozialaren teorian oinarritzen

da .

R. Kaes-en egitasmo nagusia talde-bilakabidea bere

osotasunean ulertzea da, eta hor kokatu behar da berak

eginiko talde-errepresentazio sozialaren ikasketa, zeren

azken hau talde-bilakabidearen osagaietako bat baino ez

bait du hartzen .

Talde-errepresentazio soziala soil-soilik hauteman

daiteke subjektu batek eraikitako objektu modura dio

Káes-ek .

Aipatu eraikuntzaz, hau da, talde-errepresentazio

sozialaz, Káes-ek bi antolatzaile moetaz eratuta dagoela

dio ; antolatzaile psikikoaz eta soziokulturalaz .

1 1 0

Káes-ek

honela

ulertuko

ditu

antolatzaile

soziokultural horiek :

"Los organizadores socioculturales de la

representación del grupo consisten en las

figuraciones de modelos de relaciones

interpersonales, grupales y colectivas"

(Káes, 1977, 59 .o .) .

Jodelet-ek ere antolatzaile hauen garrantzia antzematen

du Káes-en lanean :

" . . .ciertos elementos del fondo cultural

presente en el universo mental de los

individuos y los grupos pueden ser

movilizados en la actividad de estructuración

y destacar a título de referentes

ideológicos o modelos culturales . Los

estudios sobre representaciones sociales del

grupo han puesto de manifiesto de manera

particular este proceso . Así, R . Káes (1976)

muestra que las representaciones sociales de

grupos reales, grupos corporativos o grupos

de diagnóstico, se estructuran en grán parte

en torno a organizadores socioculturales"

(Jodelet, 1985, 485 .o .) .

1 1 1

1 .3 .2 .2 .- AIX-EN-PROVENCE-KO ESKOLA :

FLAMENT, CODOL,

ABRIC ETA MOLINER .

Aipatua du Moscovici-k talde hau bere errepresentazio

sozialaren teoriaren jarraitzaile eta zabaltzaile

modura . Taldea eta kognizioari dagozkien problemak era

berri batetan aztertzeko aukera da autore hauentzat

errepresentazio sozialaren teoria .

" C'est vers le début des années 60 de ce

siècle qu'il m'a semblé possible de renouer

avec l'étude des répresentations et de

susciter l'intéret d'un petit groupe de

psychologues sociaux, faisant ainsi revivre

la notion . Ils y ont vu la possibilité

d'aborder les problèmes de leur discipline

dans un esprit neuf, d'étudier les

comportements et les rapports sociaux sans

les deformer ni les simplifier, et aussi

d'obtenir des résultats originaux (Abric,

1976 ; Codol, 1969, Flament, 1967) . Quoique

travaillant indépendamment de leurs

contemporains, les représentations leur ont

permis de s'attaquer aux problémes de la

cognition et des groupes que l'on tendait de

plus en plus à négliger " (Moscovici, 1989,

62 .o .) .

1 1 2

Talde-errepresentazio soziala eta taldekideen

jokabidearen arteko loturak ikertzen ditu esperimentalki

Codol-ek (1970) . Egile berak dioenez, taldekideen

jokabideen determinatzaile eta bestelako

errepresentazioen eragile modura aztertzen du

talde-errepresentazio soziala . Codol-en konklusioak

esaten digute zer neurrietan talde-errepresentazioa

garrantzizkoa den :

11, la représentation que les membres d'un

groupe se font de leur propre groupe

1 1 3

a un

impact important sur leurs comportements, et

structure leurs représentations qu'ils se

font d'autres éléments de la situation comme

la tâche, autrui et soi-même" (Codol, 1970,

120 .o .) .

Flament da eskola honetako beste autore bat, zeinak

talde barneko giza harremanak aztertzen bait ditu .

Flament-ek (1984) gehienbat lantzen duena zera da :

gazte-talde barneko antolamendua bi ezaugarrietan

ardazten dela, berdintasuna eta anaikortasuna-ren

arabera, hain zuzen . Talde barneko ellkarrekintzaz ere

arituko da Abric . Berak (1987) dioen bezala :

11 notre postulat de départ : les comportements

d'un individu en situation d'interaction sont

déterminés non par les conditions

subjectives, mais par la représentation de

cette situation" (Abric, 1987, 13 .o .) .

Talde barneko jokabidea egoerari buruzko

errepresentazioan oinarritzen duelarik, neurri haundi

batetan bederen .

Arestian aipatu ikertzaileen jarraitzaile gazte bat da

Moliner . Besteen antzera errepresentazioaren alderdi

estrukturalaz dago kezkaturik, eta metodologia

esperimentala erabiliz talde-errepresentazio sozialaren

erdigunea aztertzen saiatzen da . Horretarako Flament-ek

lortutako ardatz bien konparaketari heltzen dio, hau da,

ea berdintasuna eta anaikortasunaren artean zein den

garrantzizkoen

talde-errepresentazioa

mantentzeko .

Eginiko ikerketak (Moliner, 1988) zioenez gazte

kuadrilaren ezaugarri nagusia hierarki eza edo

berdintasuna zen .

1 1 4

1 .3 .2 .3 .- PALMONARI eta AMERIO .

Badago italiar egile zenbaitzu gazte-taldea ikertzeko

kontzeptu teoriko nagusi bezala errepresentazio soziala

erabiltzen dutena . Horien artean sona handiena dutenak

Palmonari (1980/1989a/1989b/1990) eta Amerio (1987/1990)

dira . Amerio-ren kezka nagusia azterketa eta

determinazio mailen artikulazioan datza . Esate baterako

baldintza sozialen eragina eta maila kognitiboaren

askatasuna dira garrantzizkoenak :

11 ,si une des preoccupations récentes de la

psychologie sociale se traduit par

l'introduction d'un individue porteur de

conditions sociales spécifiques, je crois

qu'il est possible que ces conditions ne

soient pas prises comme des catégories de

définition de tout le sujet individuel et

collectif mais qu'elles soient des facteurs

d'articulation des éléments du monde cognitif

de l'individu" (Amerio, 1987, 128 .o .) .

Amerio-rentzat determinazio soziologiko eta

psikologikoetatik aldegin du Psikologia sozialak, batez

ere europarrak, baina halaz ere zaila da gizabanakoa

baldintza sozial eta psikologikoen artikulazio gunetzat

hartzea . Dena den horretaratu behar dela dio, zeren

1 1 5

oinarrizko bi suposapenetik abiatu behar da ; aurrena,

esanahien mundu batetik abiatuz jokatzen duelako

gizabanakoak, eta bigarrenik, gizabanakoak ingurune

jakin batetan dituen elkarrekintzetan eraikitzen

dituelako esanahi horiek .

1 1 6

1 .3 .3 .- GURE ERITZIZ TALDEAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALA .

1 .3 .3 .1 .- Zehaztu asmoz .

Errepresentazio soziala beti da, ingurune batetan,

zerbaiti buruz (objektua) norbaitek (subjektua) duen

ezagutza modura . Errepresentazioaren ezaugarrietan bai

inguruneak bai subjektuak eta bai objektuak dute

zeresanik .

Dena dela, jakin badakigu errepresentazio soziala

zehazteko momentuan zailtasunak daudela Doise-k

adierazten duen bezala :

"La pluralité d'approches de la notion et la

pluralité de significations qu'elle véhicule

en font un instrument de travail difficile

à manipuler . Mais . . ." (Doise, 1986, 83 .o .) .

Guk, taldearen errepresentazio sozialaren kasuan,

teorigile batzurengandik jasotzen ditugu nagusiki

ideiak . Lehenik, Jodelet-engandik testuinguru jakin

batetan, subjektu, errepresentazio sozial eta

objektuaren arteko harreman modelua hartzen dugu .

1 1 7

I eraikuntza ,._i nterpretapena

SUBJEKTUA

T-E .S .

OBJEKTUA

1espresioa

LsinbolizazioaJ

ingurunea

edukinak/egitura

EZAGUTZA ERA(praktikoa)

------------------------------------------------------1 . Irudia . Errepresentazio sozialak aztertzeko espazioa .----- ---------------------------------------------------

Beraz, taldearen errepresentazio soziala zera izango da :

giza talde batek ingurune jakin batetan talde bati

buruz eraikitako ezagutza laua eta praktikoa .

Aukeratutako definizioak datozen zehaztapenetara

eramaten gaitu . Ingurunea, subjektua, zein objektuaren

eragina buruz ekar ditzagun gogora Abric eta Amerio-k,

bakoitzak bere aldetik, diotena :

1 1 8

Amerio-k, berriz, objektua eta subjektua azpimarratzen

ditu :

"La représentation-produit résulte à la fois

de la réalité de l'objet, de la subjectivité

de celui qui la véhicule, et du système

social dans lequel s'inscrit la relation

sujet-objet" (Abric, 1987, 65 .o .) .

la répresentation est un produit

construit non seulement par l'élaboration

cognitive du sujet, mais aussi par la force

de l'object" (Amerio, 1990, 386 .o .) .

Errepresentazioaren subjektua soziala da, edo beste

erara esanda, sozialki eraikitako talde ezagutza da

errepresentazio soziala, eta sozialtasun horrei buruz,

Harré-k dioen bezala ;

"One of the root ideas in the concept of the

social is that of a plurality of persons, the

idea of a group or aggregate . The idea of

plurality can take several forms ; in

particular, it can be a distributive

plurality or a collective plurality . In a

distributive plurality a group properly

arises by each member having some similar

1 19

attribute to every other . In a collective

plurality the group, as a supraindividual,

has an attribute wich is not an attribute of

any of the members" (Harré, 1984, 930 .o .) .

Beraz, esan genezake sozialtasunaren ezaugarri

nagusienetakoa pluraltasun edo aniztasun batek sortua

izatea dela .

Sujektua soziala denez gero, errepresentazio sortzen

duen pluraltasun edo aniztasuna bi eratara uler

daitekeela dio Harré-k, behean azaltzen den bezala :

----------------- ----------------------------------- --

2 . Irudia . Aniztasun moetak .

distributiboa ( kategoria sozialetan

barreiatutako ezagutza

jaso ahal izango genuke)

"ezagutza taldean erdibanatua"

ANIZTASUN

kolektiboa (elkarrekintzak sorturiko

ezagutza baltzua jaso

ahal izango genuke)

"ezagutza taldean eraikia"

------------------------------------------------------

------------------------------------------------------

1 2 0

Beraz, atal hau amaitzeko esan genezake errepresentazio

soziala alderdi desberdinetatik baldintzaturiko ezagutza

dela .

1 2 1

1 .3 .3 .2 .- TALDE-ERREPRESENTAZIO SOZIALAREN EDUKINA ETA

EGITURAZ .

Talde-errepresentazio sozialaren edukinaz jabetzerakoan

Jodelet-ek (1989) dioen bezala, errepresentazioa eremu

egituratu gisa hartzen da . Ikertutako

errepresentazioaren irudiak, informazioak, sinesmenak,

balioak etabar jasotzen dira sarritan, elementu

osagarriak azken finean . Dimentsio hauek jaso ondoren,

beraien arteko antolatzaile eta antolaketaz jakiten

ahalegintzan da . Artikulazioaren hildo honetatik doaz

teorigile zenbaitzu (Doise, 1987, 1991 ; Jodelet, 1989 ;

Munne, 1986 ; Elejabarrieta, 1991, Echebarria & Valencia

l99O), azpimarratuz batetik, errepresentazio sozialaren

osaketan parte hartzen duten elementu anitzek, zeinak

maila psikosozial desberdinetatik irakur bait daitezke,

eta bigarrenik, elementu arteko artikulazioa .

Jakinik talde-errepresentazio soziala ere eremu

egituratua dela eta azterketa maila (Doise, 1991)

desberdinetatik datozen elementuen arteko egituraketa

izango dela arestian aipatutakoa, ontzat eman genezake

taldekideengan ematen diren zenbait ezaugarriz osaturik

egongo dela errepresentazio soziala . Ezaugarri horiek

honela gauza daitezke :

1 2 2

a) Egitura pertsonal jakin bat duten

taldekideak . Elementu psikologiko zenbaitzu

aurkituko ditugu errepresentazioan, adibidez,

norbera eta besteei buruzko ideia, sentimendu,

balorapen zein jarrera .

b) Talde eredu jakin bat duten taldekideak .

Barneratutako talde modeluari lotutako elementu

kulturalak aurkituko ditugu talde-errepresentazio

sozialean . Esate baterako, erantzunkizun egozpen

sistemak, gatazka erabilerak eta

emozionaltasunaren erabilpen desberdinak .

C) Taldearekiko identifikazioa desberdineko

taldekideak . Pertenentzia eta kohesioaz hitzegingo

digute .

d) Taldearen zeregin jakin batetan murgildutako

taldekideak .

A, B eta C barnean azaltzen direnak elementu

psikosozialak bezala har genitzazke, eta hauekin batera

elementu sozialak kontutan hartuko ditugu, esate

baterako kategoria sozialak, status ekonomikoa,

hizkuntza eta ideolojia, zeren Jodelet-ekin bat bait

gatoz :

1 23

il faut la prise en compte des rapports

sociaux qui affectent les représentations et

la realité matérielle, et

sociale . . ."(Jodelet, 1989, 41 .0 .) .

Maila guzti horien arabera jasotako informazioaren

artikulazio desberdinak emango digute aukera jakiteko

zelakoak diren taldeen errepresentazio sozialak .

1 24

2 .- A L D E R D I

E N P I R I K O A- - - - - - - - - - - - - - - -

1 2 5

2 .1 .- SARRERA .

1 2 6

2 .1 .-ALDERDI ENPIRIKOA . SARRERA .

Talde-errepresentazio sozialaren berri jakitea da

gure helburu orokorra, eta jakinik errepresentazio hori

objektu, subjektu eta ingurunearen baldintzapenen

arabera antolatzen dela, hiru diseinu desberdin eratu

ditugu .

Lehena, zelan antolatzen den talde-errepresentazio

soziala objektuaren arabera, hau da, talde desberdinen

arabera, eta zehazki kuadrila, familia, lan-taldea eta

bikotea errepresentazio objektutzat hartuz .

Bigarren, zelan antolatzen diren errepresentazioak

subjektuen arabera, hau da, objektu gisa talde moeta

bakar bat hartuz, kuadrila hain zuzen, nola eraikitzen

diren talde-errepresentazio desberdinak kategoria

soziokulturalen arabera. Atal honetan kuadrila-ren

errepresentazio soziala sakonki aztertu nahi dugularik,

hiru helbururen bila abiatuko gara ; lehenik, teorikoki

ulergarri diren errepresentazioen kopurua ; bigarrenik,

errepresentazioaren edukina osatzen duten elementuen

egituraketa, eta hirugarrenik, kanpo baldintzen arabera

talde-errepresentazio sozialen banaketa .

1 2 7

Hirugarren, talde sozial zehatzetan nola isladatzen

diren aurreko talde-errepresentazio sozialak eta zeren

arabera, hau da, eginkizun desberdina izanik zelako

talde-errepresentazio soziala antzeman daitekeen talde

sozial desberdinetan .

1 2 8

Marku teorikoa

Errepresentazio Sozialaren Teoriaeta

eta Talde nozioa elkartuzestudio gaia

studio gaiarenalderdiak

Talde-errepresentaziosoziala mugatukoduen sozialtasuna

Instrumentua

1 Objektua

Subjektua

Aniztasun kolektiboa

Galdesorta

Talde sozialdesberdinak

1Talde sozialdesberdinak

Talde-txikienerrepresentazio

soziala

A

T-E.S. edo ezagutzaren edukina,egituraketa, eta determinatzaileak

Harré-renaniztasun kolektiboa eta distributiboa

1

T

Asoziazio askea

1

Kuadrila, familiaLan-taldea, Bikotea

Gazteak

1Taldekatzedesberdinenberdintasun

etadesberdintasunak

1 2 9

Aniztasun distributiboa

Galdesorta

Kuadrila

Kategoriasozialak

Kuadrilarenerrepresentaziosozialen kopuruaedukina, egitura,determinatzaileak

"C" diseinua

"R diseinua

"H" diseinua

2 .2 .- TALDE-ERREPRESENTAZIO SOZIALAK OBJEKTUEN ARABERA .

13 0

2 .2 .- "A"

DISEINUA .

TALDE-ERREPRESENTAZIO

SOZIALAK

OBJEKTUEN ARABERA .

2 .2 .1 .- HELBURUAK .

Talde desberdinen Errepresentazio soziala konpara nahi

dugu . Horretarako aukeratu ditugu, kuadrila, familia,

lan-taldea eta bikotea, taldekatze desberdin zehatzak

bezala .

Beste kasuetan bezala, Jodelet-ek eskeinitako eredua

hartzen dugu, non Talde-errepresentazio sozialak

suposatzen duen ezagutzaren alderdi inbarianteak edo

egonkorrak eta bereziak jakin nahi bait ditugu, objektua

aldatuz eta subjektua berdin mantenduz .

Zehazki esateko hauexek dira helburuak :

1-Taldearen-errepresentazio

sozialean

objektuaren indarra eta eragina aztertu .

2-Objektu desberdinen artean talde-

errepresentazio sozialaren dimentsio berdinak

eta desberdinak .

13 1

2 .2 .2 .- HIPOTESIAK .

1 . Talde desberdinek, hau da, kuadrilak, familiak, lan-

taldeak zein bikoteak, errepresentazio sozial

desberdinak izango dituzte .

2 . Guztietan emango da giza elkarketaren islada, eta

errepresentazio sozialaren dimentsio nagusienetako baten

antzera azalduz gainera .

3 . Talde ororetan ikusi ahal izango da errealitate

sozialean betetako funtzioen arabera azalduko dela

errepresentazio sozialaren beste ardatz nagusia .

4 . Talde desberdinen arteko alderdi inbariantea 2 .

hipotesian aipatutakoa izango da . Talde desberdinen

errepresentazio soziala 3 . hipotesian aipatutako

ardatzak bereiztuko ditu .

1 3 2

2 .2 .3 . NEUR TRESNA .

Kasu honetan neur tresna sinplea izan dela esan

daiteke, estimulu batzuk eman eta laginaren asoziazio

askea jaso besterik ez bait da egin .

Instrumentuaren hautapenaren oinarriak ikertzaile

anitzen idazkietan aurki daitezke (Di Giacomo,

1981/1987 ; Amerio, 1990 ; Kàes, 1977 ; Silvana de Rosa,

1988) .

Denise Jodelet-en aipamen batez laburbil daiteke

azpian dagoen estratejia :

"Ces champs sont également abordés en tant

que champs sémantiques, ensembles de

significations isolés à l'aide de différents

mèthodes d'associations de mots" (Jodelet,

1989, 55 .o .) .

Erabilera aipatzez aparte Silvana de Rosa-k

instrumentuaren baliagarritasuna azpimarratzen du honako

terminuetan :

1 33

" . . .la technique des

associations libres

c'est-a-dire la production spontanée des

termes évoqués au moyen de mots-stimuli

spécialement choisis en rapport avec les

objets d'étude - peut se révéler apte, en

vertu de son caractère projectif, à faire

apparaître les dimensions latentes qui

structurent l'univers sémantique, spécifique

des représentations étudiées" (Silvana de

Rosa, 1988, 29 .o .) .

Erabili diren estimuluak horrela aurkeztuak izan dira :

"Mesedez, ezar itzazu burura datorkizun

lehenengo bost hitzak, ondorengo

kontzeptuetan oinarrituz : Kuadrila ; Familia ;

Lan-Taldea ; Bikotea ."

1 34

2 .2 .4 .-

LAGINA .

Ikerketaren atal honetarako honako ezaugarriak dituen

laginaz baliatu gara : Donostiako Instituto batetako

571 ikasle ; 13, 14 eta 15 urteko 233 lagun, 16, 17 eta

18 urtekoak 324, eta 19 urtetik gorakoak 14 . Gizonezkoak

176 dira, 394 emakumezkoak diren bitartean, eta 1

erantzunik gabe geratu zaigu . Ikasketa mailari

dagokionez, B .B .B .ko 1 . mailan 154, 2 . ean 115,

3 .ean 125, eta U .B .I .-n 177 .

2 .2 .5 .-

AZTERKETA ESTATISTIKOAK .

Bi moetatako azterketa estatistiko egingo dugu, bi

eratako helburu bait ditugu . Lehenik, zer nolako

errepresentazioa azaltzen den estimulu bakoitzean, hau

da, banan banako elementu kopurua eta beraien arteko

egitura . Eta bigarrenik, estimuluen arteko konparaketa .

Jasotako erantzunen aurrenengo azterketa egiteko SPAD,

Système portable pour l'Analyse des Données (Lebart et

Morineau 1985), erabili dugu .

SPAD-ek dituen aukeren artean ASPAR izenez ezagutzen

den etapa erabili ohi dugu .

1 3 5

Faktore garrantzizkoenak kalkulatu, eta haiek eraikitako

planoetan proiektatzen ditu hitzak .

Ondoren, eta estimuluen arteko konparaketa egin ahal

izateko, ANCORSIM (Cornejo, 1988) programa erabiliko

dugu .

2 .2 .6 .-

EMAITZAK ETA KONKLUSIOAK .

Lortutako emaitzak azaltzeko ordena batetan egingo dugu,

lehenengoz kuadrilarenak eskeiniz eta ondoren familia,

lan-taldea eta bikotea azkenik .

Ororetan aipatuko ditugu erantzunaren datu orokorrak,

maiztasunaren heinean hitzen sailkapena, faktore

nagusiak eta planoetako proiekzioak .

1 3 6

2 .2 .6 .1 .- KUADRILARI BURUZKO EMAITZAK .

Erantzule kopurua : 571

Hitz kopurua : 2 .734

Hitz desberdinak : 658

Hitz desberdinen portzentaia :

24,1

Aukeratutako hitzei buruz :

Maiztasun minimoa :

20

Jasotako hitz kopurua :

1 .265

Jasotako hitz desberdinak :

23

Ondorengo lanetarako 20 edo gehiagoko maiztasunez

azaltzen ziren hitzak jaso genituen . Azpian azaltzen

dira hautatutakoak .

Hitz zerrenda :

Maiztasuna

Portzentaia

Hitza

198

15,65

Amistad168

13,28

Diversión156

12,33

Amigos74

5,85

Ayuda73

5,77

Confianza57

4,51

Sinceridad48

3,79

Risas47

3,72

Comprensión39

3,08

Alegría38

3,00

Divertida37

2,92

Grupo36

2,85

Bien34

2,69

Juerga33

2,61

Salir31

2,45

Amigas28

2,21

Compañerismo28

2,21

De25

1,98

Unión

1 3 7

24

1,90

Cariño24

1,90

Pasarlo24

1,90

Gente22

1,74

Chicas21

1,66

Compañia

Korrespondentzia analisi faktoriala eginaz 15 faktore

irtetzen dira . Beraietan bariantzaren % 81,62 adierazten

dira .

Gure aldetik lehenengo hiru ardatzen esanahia jasotzen

ahaleginduko gara . Hiruren artean bariantzaren % 24,26

adierazten dute .

Lehenengo faktoreak, "valeur-propre" 0 .769 izanik, ertz

positiboan DIVERTIDA azaltzen du 1 .ardatzaren % 90,7

kontribuzio orokorra jasoaz . Ertz negatiboan beste

guztiak kokatzen direlarik .

Bigarrengo faktoreak, "valeur-propre" 0 .599 izanik,

ertz positiboan AMISTAD azaltzen du 2 . ardatzaren % 7,4

kontribuzio orokorra jasoaz . Ertz negatiboan PASARLO

BIEN, AMIGOS, SALIR, bakoitzak kontribuzio orokorraren %

37,4, 12,8 eta 8,7 jasoaz .

Hirugarren faktoreak, "valeur-propre" 0 .560 izanik, ertz

positiboan CHICAS eta AMIGAS azaltzen du, 3 .

ardatzaren % 29,1 eta 26ko kontribuzio orokorra jasoaz .

Ertz negatiboan GENTE, % 27,leko kontribuzio orokorra

1 3 8

jasotzen duelarik .

Kuadrilaren mundu semantikoan azaltzen diren ardatzak

hobe ezagutzearren beraien arteko gurutzaketa

behar da, polaritateak nondik norakoak diren horrela

ikusten bait dira .

Lehenengo eta bigarrengo faktoreak gurutzatuz hiru

ingurune edo kluster antzeman daitezke, 3 . irudian ikus

daitekeen bezala :

a) DIVERTIDA-k osatzen duena .

b) Aurrekoarekin polarizatua : COMPRENSION, CARIÑO,

AYUDA, AMIGAS, SINCERIDAD, CONFIANZA, UNION,

COMPAÑIA, COMPAÑERISMO, osatzen dutena .

c) Bi aurrekoekin triangelua osatuz, PASARLO BIEN,

RISAS, SALIR, AMIGOS, GRUPO, kokatzen dira .

1 3 9

ikusi

comprension/cariñocompañerismo/ayudaamigos/sinceridadconfianza/unioncompañia

pasarlo bienrisas/saliramigos/grupo

3 . Irudia .

f2

kuadrilaren irudikapensemantikoa

divertida

1 40

fi

Kuadrilaren esparru semantikoari buruz konklusio erara

esan daiteke, kuadrilaren kasuan hiru ingurune azaltzen

zaizkigula . Lehenak, kuadrila egoera alaia, pozgarria,

trufa leku gisara azaltzen digu . Bigarrenak, "berma

sozial"-tzat jotzen du kuadrila . Eta hirugarrenak, alor

ludikoa, algara, eta batez ere kanpora zuzendua gainera,

kanpo-harreman ludikoetarako tresna gisa .

Labur bilduz, nahiz maiztasunari zein erantzunen

banaketari so egin, berma sozial eta ludikotasunaz

loturik dago nagusiki kuadrila . Bata, taldekatze orok

eskeintzen duen gisara, eta bestea kuadrilaren funtzio

berezi modura .

1 4 1

2 .2 .6 .2 .- FAMILIARI BURUZKO EMAITZAK .

Erantzule kopurua : 571

Hitz kopurua : 2 .656

Hitz desberdinak : 669

Hitz desberdinen portzentaia :

25,2

Aukeratutako hitzei buruz :

Maiztasun minimoa :

20

Jasotako hitz kopurua :

1 .098

Jasotako hitz desberdinak :

21

Ondorengo lanetarako 20 edo gehiagoko maiztasunez

azaltzen ziren hitzak jaso genituen . Azpian azaltzen

dira hautatutakoak .

Hitz zerrenda :

Maiztasuna

Portzentaia

Hitza

146

13,30

Amor121

11,02

Cariño90

8,20

Confianza89

8,11

Comprensión85

7,74

Ayuda58

5,28

Casa43

3,92

Unión43

3,92

Madre43

3,92

Padre40

3,64

Amistad37

3,37

Apoyo37

3,37

Padres36

3,28

Hogar35

3,19

Sinceridad31

2,82

Respeto30

2,73

Hermanos30

2,73

Alegria29

2,64

Broncas

1 4 2

27

2,46

Unida27

2,46

Problemas21

1,91

Agradable

Korrespondentzi analisia eginaz 15 ardatz azaltzen dira,

bariantzaren % 87,09 jasoaz .

Gure aldetik, lehenengo biak jasoko ditugu, 4 .

irudian isladatzen diren bezala, bien artean

bariantzaren % 18,85 berri ematen dutelarik .

Lehenengo faktoreak "valeur-propre" 0 .805 izanik, ertz

positiboan, PADRE, MADRE, CASA, HERMANOS, PADRES

eskeintzen dizkigu, kontribuzio orokorretan % 24'2,

24'1, 15'8, 5'7 eta 5'4 bilduz . Ertz negatiboan,

AGRADABLE eta UNIDA, kontribuzio orokorretan % 6,4 eta

3,2 isladatuz .

Bigarrengo faktoreak, "valeur-propre" 0 .750 izanik, ertz

negatiboan

AGRADABLE eta UNIDA ipintzen ditu,

% 47,1 eta 37,2 kontribuzio orokor gisara .

1 43

alegría/unioncomprensionsinceridad/respetoconfianza/amoramistad/cariñoayuda/apoyo

agradableunida

4 . Irudia

f2

familiaren irudikapensemantikoa

1 44

broncashogar

padreshermanods

casa

padremadre

f1

Familiaren esparru semantikoari buruz konklusio

esan genezake, familiaren kasuan "maitasuna" eta

"laztana" jasotzen dituzten afektuzko loturak, gehi

berma sozialari buruzkoak ingurune bat osatzen dutela .

Begibistan dago, 2 . irudian, "guraso", "etxe", "istilu"

direla azpimarragarrienak beste ingurunea osatzerakoan .

Lehenak badu antzik kuadrilaren berma

erara

sozial ukitu

horrekin, baina berezkoa da familiaren egituraren islada

diren errolak eta istiluak .

Laburtuz, berma sozial, berma afektibo eta egituraketa

asimetriko baten erreferentziak osatzen dute familiaren

eremu semantikoa nagusiki .

1 4 5

2 .2 .6 .3 .-

LAN-TALDEARI BURUZKO EMAITZAK .

Erantzule kopurua : 571

Hitz kopurua : 2 .394

Hitz desberdinak : 765

Hitz desberdinen portzentaia :

32

Aukeratutako hitzei buruz :

Maiztasun minimoa :

20

Jasotako hitz kopurua :

831

Jasotako hitz desberdinak :

18

Ondorengo lanetarako 20 edo gehiagoko maiztasunez

azaltzen ziren hitzak jaso genituen . Azpian azaltzen

dira hautatutakoak .

Hitz zerrenda :

Maiztasuna

Portzentaia

Hitza

116

13,96

Amistad101

12,15

Ayuda92

11,07

Compañerismo75

9,03

Amigos73

8,79

Estudiar60

7,22

Trabajo43

5,17

Diversión41

4,93

Risas39

4,69

Compañeros38

4,57

Clase32

3,85

Colaboración27

3,25

Confianza25

3,01

Bien24

2,89

Alegria23

2,77

Divertido22

2,65

Agradable

1 46

Korrespondentzi analisia eginaz 15 ardatz azaltzen dira,

bariantzaren % 92,59 jasoaz .

Gure aldetik, lehenengo biak jasoko ditugu, 5 . irudiak

isladatzen den bezala, bien artean bariantzaren % 18,74

jasotzen dutelarik .

Lehenengo faktoreak "valeur-propre" 0 .885 izanik, ertz

positiboan, DIVERTIDO eta AGRADABLE eskeintzen dizkigu,

kontribuzio orokorretan % 69,4 eta 25'1 bilduz . Ertz

negatiboan, beste guztiak isladatuz .

Bigarrengo faktoreak, "valeur-propre" 0 .728 izanik, ertz

negatiboan BIEN ipintzen du, kontribuzio orokorraren

89,4 jasotzen duelarik, eta beste guztiak aurrez-aurre

beste ertzean .

1 47

estudio/clase/trabajoco Iabaracion/ayuda/confianza

bien

f2

lon-taldearen irudikapensemantikoa

divertida

agradable

-------------------- -------------------- --------------5 . Irudia .

------------------------------------------------------1 48

fi

Lan-taldearen eremu semantikoari buruz

alorrak nagusitzen direla : bata, "berma soziala"-rena,

eta "eginkizun"-arena bestea . Bihak daude bata

bestearengandik nahiko hurbil . Beste alor bat

"dibertsioa"-rena da, eta azkenik balorapen ona

suposatzen duten hitzena .

Laburtuz, berma soziala, eginkizuna, eta egoera eroso

eta alaia suposatzen dituzte ingurune nagusiak . Ikusten

den lez, kasu honetan ere berma errepikatzen da, eta

eginkizun propioa garbi antzematen da .

1 4 9

esan, honako

2 .2 .6 .4 .-

BIKOTEARI BURUZKO EMAITZAK .

Erantzule kopurua : 571

Hitz kopurua : 2 .551

Hitz desberdinak : 658

Hitz desberdinen portzentaia :

25,8

Aukeratutako hitzei buruz :

Maiztasun minimoa :

20

Jasotako hitz kopurua :

1 .100

Jasotako hitz desberdinak :

14

Ondorengo lanetarako 20 edo gehiagoko maiztasunez

azaltzen ziren hitzak jaso genituen . Azpian azaltzen

dira hautatutakoak .

Hitz zerrenda :

Maiztasuna

Portzentaia

Hitza

305

27,73

Amor110

10,00

Sinceridad110

10,00

Amistad104

9,45

Cariño103

9,36

Confianza89

8,09

Comprensión48

4,36

Sexo45

4,09

Diversión41

3,73

Fidelidad34

3,09

Felicidad30

2,73

Ayuda30

2,73

Respeto26

2,36

Alegria25

2,27

Chico

1 5 0

Korrespondentzi analisia eginaz 13 ardatz azaltzen dira,

bariantzaren % 100 jasoaz .

Gure aldetik, lehenengo biak jasoko ditugu, 6 . irudian

beha daitekeen bezala, zeinak bariantzaren % 23,54

jasotzen bait dute .

Lehenengo faktoreak "valeur-propre" 0 .546 izanik, ertz

positiboan, CHICO eta SEXO eskeintzen dizkigu,

kontribuzio orokorretan % 83,4 eta 8,5 bilduz . Ertz

negatiboan, beste guztiak isladatuz .

Bigarrengo faktoreak, "valeur-propre" 0 .474 izanik, ertz

positiboan ALEGRIA ipintzen du, kontribuzio orokorraren

% 60,8 jasotzen duelarik, eta ertz negatiboan SEXO eta

DIVERSION, kontribuzio orokorraren % 27,2 eta 4,8

bakoitzak duelarik .

1 5 1

felicidad

f2

respeto/comprension

confianza

sinceridad/cariño

amistad

fidelidad

ayuda

diversion

6 . Irudia .

1 5 2

amor

bikotearen irudikapensemantikoa

chico

sexo

------------------------------------------------------

------------------------------------------------------

fl

Bikotearen eremu semantikoari dagokionez, batez ere

maitasuna eta sexua bezalako bi berezitasun ikusten

dira . Alderdi berezienak ezpairik gabe, nahiz eta

familiaren kasuan maitasunaren papera azaldu, baina

inondik ere ez horrenbesteko eraginaz . Beste aldetik,

elkar konfidantza edo berma dira nabarmentzen direnak .

Taldekatze ororetan bezala berma amankomuntzat azalduz .

1 5 3

2 .2 .6 .5 .- KUADRILA, FAMILIA, LAN-TALDEA ETA BIKOTEAREN

ARTEKO KONPARAKETA .

Lau taldekatze moetak, kuadrila, familia, lan-taldea eta

bikotea alegia, eta horiei dagozkien maiztasun

haundieneko erantzunak, 20tik gorakoak hain zuzen,

gurutzatuz kontinjentzi taula sortu dugu .

Kontinjentzi taula hori ANCORSIM izeneko korrespondentzi

analisi faktorialaren bitartez aztertuz, jarraian

azaltzen diren emaitzak jaso ahal izan dugu .

Informazio guztia hiru faktore edo ardatzen arabera

metatu dugu . Lehenak, bariantzaren % 50,33 adierazten

du, bigarrenak, % 27,18 eta hirugarrenak azkenik %

22,48 . Denetara % 99,99 adierazten delarik .

Estatistikoki informazioa esanguratsua dela aitortzen

digu programaren irteerak, zeren zutabe eta iladaren

artean harremana dagoela esateko gutxienik "beta" 3

baino haundiagoa izan behar du, eta guri "beta"-k 448,61

ematen bait digu .

1 5 4

Hiru dimentsioetako espazioan lau taldekatzeen kokapena

eta beren arteko distantziak eskeiniko ditugu ondoren .

familia

lan-taldea bikotea

kuadrila 3 .33 2 .74 2 .85

familia 4 .47 2 .34

lan-taldea

4 .35

familia

7 . Irudia .

4 .47

3 .33

2 .34

2.85

bikotea

Lau taldekatzeen kokapena hiru dimentsioetakoespazioan

1 5 5

4 .35

---------------------------------------- ---

lan-taldea

kuadrila

2 .74

------------------------------------------------------

Aipatu hiru dimentsioetako espazioan erantzunen kokapena

eta distantziak ere jakin genitzazke . Jarraian datozenak

direlarik .

Kuadrila Familia Lan-taldea Bikotea

1-Amor 3 .46 1 .67 4 .74 0 .142-Cariño 2 .54 0 .49 4 .07 0 .713-Confianza 1 .26 0 .98 2 .74 0 .654-Comprensión 1 .78 0 .72 3 .70 0 .615-Ayuda 1 .18 1 .41 1 .01 2 .066-Unión 1 .83 0 .48 4 .16 2 .987-Amistad 0 .44 2 .35 1 .52 1 .498-Sinceridad 1 .58 1 .94 3 .81 0 .219-Respeto 3 .27 0 .62 4 .49 0 .6610-Alegría 0 .75 1 .31 1 .78 1 .2711-Agradable 3 .26 1 .54 1 .15 3 .5512-Compañerismo 2 .89 5 .06 0 .02 4 .8813-Amigos 0 .23 3 .95 1 .64 3 .6214-Diversión 0 .06 3 .42 2 .42 2 .3615-Risas 0 .69 3 .94 0 .78 3 .6516-Bien 0 .48 3 .91 1 .07 3 .6017-Divertido

0 .37

3 .91

1 .27

3 .59

18-Casa 0 .4019-Madre 0 .4020-Padre 0 .4021-Apoyo 0 .4022-Padres 0 .4023-Hogar 0 .4024-Hermanos 0 .4025-Broncas 0 .4026-Unida 0 .4027-Problemas

0 .40

28-Trabajo 0 .5229-Compañeros 0 .5230-Clase 0 .5231-Colaboración 0 .5232-Estudiar

0.52

33-Grupo 0 .4334-Juerga 0 .4335-Salir 0 .4336-Amigas 0 .4337-Gente 0 .4338-Chicas 0 .4339-Compañía 0 .4340-Sexo

0 .4941-Fidelidad

0.4942-Felicidad

0.4943-Chico

0 .49

1 5 6

Jasotako erantzunak bitan bana daitezkeela kontutan

izanik, esate baterako, soil soilik estimulu bakoitzari

dagozkionak erantzunak batetik, eta erdibanatutakoak

diren erantzunak bestetik, lau taldekatzengandik gertuen

dauden kontzeptuak honako hauek dira goiko datuen

arabera :

------------------- ---------------------------- -------Berari soilik dagozkionak

Erdibanatuak

Kuadrila Grupo/Juerga/Salir

Diversion/AmigosGente/Chicas

Divertido/AmistadAmigas/Compañia

Bien/Risas/Alegría

Familia

Casa/Madre/Padre/Apoyo

Unión/CariñoPadres/Hogar/Hermanos

RespetoBroncas/Unida/Problemas

Lan-taldea Trabajo/Compañeros/Clase CompañerismoColaboración/Estudiar

Ayuda

Bikotea

Sexo/Fidelidad/Felicidad Amor/SinceridadChico

ComprensiónConfianza

---------- ------------------------------------- -------1 . Taula .---------------- ----- -------- -------------------- -----

Lau estimuluren profila atera daiteke goiko ezaugarri

hauetatik, bertan aipatzen bait ditugu bai erantzun

bereziak, baita erdibanatuen artean gertuenekoak .

1 57

Kuadrilari buruz aipa daiteke, harreman sozialetarako

zein aisiarako errekurtsoak eskuratzen dituen

sozialtzat har daitekeela .

erakunde

Familiari buruz diogu ; berma ematen duen erakunde soziala,

estatus zein rol edo paper desberdintasunen arabera

egituratua,

eta bere bilakaeran gatazkak nozitzen

duena .

Lan edo eginkizunen bat burutzekotan elkar laguntzarako

erakunde solidario eta igualitariotzat isladatzen digute

lan-taldea .

Maitasuna oinarritzat hartuz eta sexu harremanei

lehentasuna emanez, komunikazio errazeko eta elkar

ulermeneko erakunde gisa azaltzen zaigu bikotea .

Honaino talde moeta bakoitza besteekiko defini eta

kokatzeko tenorea izan dugu, ororen berezitasunak

azalerazteko hain zuzen . Falta dena beren arteko

antzekotasunak aipatzea dela deritzogu . Jomuga horrekin

ANCORSIM-ek ematen dizkigun diagrametara hurbildu gara,

non ardatz bakoitzean egokitzen diren proiekzioak ikus

ahal izango dira .

1 58

Har ditzagun, bada, ardatzak banan bana . Lehenengo

ardatzaren diagrama horrela azaltzen da :

1 . ardatza (bariantzaren

50,33)------------------- ------ -------- ----------- -------- --

7 . Irudia .

2 . Taula .

fam bik

kua

lan

---1--1----1-1--1--1o1----1-1-1-1--1--1

9 1

2

4

13 16

1217 15

------------------- --------------------------------- --

------------------- -------------------- ------- --------

-- ------------------- -------------------- ---------- --Estimuluen koordenak eta kontribuzioak

KOPURUA KOORDEN . KONTRIB .OROKOR . KONTRIB .ERLAT .

KUADRILA 1213 58 16 373

FAMILIA 1098 - 82 28 553

LAN-TALDEA 831 109 38 643

BIKOTEA

1100

- 65

18

403

------------------------------------------------------

------------------------------------------------------

1 5 9

Erantzunen koordenadak eta kontribuzioak

KOPURUA KOORDEN . KONTRIB .OROKOR . KONTRIB .ERLAT .

(1) AMOR

451

- 90

14

693

(2) CARIÑO

249

- 78

6

993

(4) COMPRENSION 225 - 59 3 953

(9) RESPETO 61 - 94 2 953

(12)COMPAÑERISMO 120 124 7 713

(13) AMIGOS 231 95 8 803

(15) RISAS 89 104 4 993

(16) BIEN 61 101 2 953

(17) DIVERTIDO

61

99

2

903----- ------------------------------- ------- -----------3 . Taula .--------------------- --------------- ------------ ------

Aipatu berri ditugun datuen arabera eta informazioa

laburtzekotan, esan genezake lehenik, "familiak" eta

"bikoteak" badutela topagune bat . Afektuan oinarritutako

gune batetan, hain zuzen . Bigarrenik, "kuadrila" eta

"lan-taldea"-k ere topagune bat erdibanatzen dutela,

nahiz eta beren artean familia eta bikotearen

dagoen distantzia baino haundiagoa izan. Adiskidetasuna

dela topagune hori aitortzen dugu .

1 60

artean

Bigarrengo ardatzaren diagrama horrela azaltzen da .

2 . ardatza (bariantzaren % 27,18) .

---------------------------------------- --------------

kua/bik

fam/lan

1-1-1o1-11--

14 8

12

11

---------- -------------- ------------------------------8 . Irudia .------------------------------ ----------- -------------

-------------------- --------------------------- -------Estimuluen koordenak eta kontribuzioak

KOPURUA KOORDEN . KONTRIB .OROKOR . KONTRIB .ERLAT .

KUADRILA 1213 - 55 26 333

FAMILIA 1098 62 30 313

LAN-TALDEA 831 65 25 233

BIKOTEA

1100

- 50

19

233

----------- -------------- ----------- ------- ---------- -4 . Taula .------- --------------- ------ -------- ----------- -------

----------------- ----------------------------------- --Erantzunen koordenadak eta kontribuzioak

KOPURUA KOORDEN . KONTRIB .OROKOR . KONTRIB .ERLAT .

(8) SINCERIDAD 202 - 55 4 573

(11) AGRADABLE 43 110 4 963

(12)COMPAÑERISMO 120 64 3 193

(14) DIVERSION 256

- 59

6

463------------------------------------------------------5 . Taula .------------------------------------------------------

1 6 1

Bigarren ardatz honen datuen arabera, "kuadrila" eta

"bikotea" elkartzen dira alde batetik, eta "familia" eta

"lan-taldea" bestetik . Kuadrila eta bikotearen esparru

amankomuna "diversión" eta "sinceridad" denez, gure

ustez komunikazio errazeko egoera informala jasoko

lukeen dimentsiora itzuli daitekelakoan gaude biren

arteko topagunea . Familia eta lan-taldeak berriz,

"agradable" dute nagusiki amankomuntzat, eta

"compañerismo" indar gutxiagoz . Ingurune lasai eta

erosoa litzateke itzuli zezakeena bi taldekatze hauen

topagunea .

Antzekotasunekin amaitzeko aipa ditzagun lau

estimuluetan ematen diren erantzunak : "confianza",

"ayuda", "amistad" eta "alegría" dira kontzeptu

baltzuak . Kontzeptu hauei begiratuz gero edozein

taldekatzek oinarri oinarrian eskeintzen duena antzeman

genezake, esate baterako, "laguntza" eta "laguntasuna"

eta horien mamidura gisa "poza" eta "konfidantza" .

Beraz, gustora bizitzen den gauza deigarritzat har

daiteke taldekatzea .

1 6 2

" A " deitutako diseinuaren araberako

konklusioaz

hitzegingo dugu jarraian .

Konklusioak aldez aurretiko hipotesiei lotuko zaizkie .

Lehenengo hipotesia frogatzen da, zeren garbi azaldu da

objektu desberdinen, hau da, taldekatze desberdinen

arabera, jasotako informazioa hein haundi batetan

desberdina izan dela . Beraz, taldekatze bakoitzak

talde-errepresentazio sozial berezia duela esatera

iritsi gintezke .

Bigarren hipotesiari dagokionean, egia da erantzunetan

giza elkarketari zegokion islada azaldu dela lau

taldekatzeetan .

Hirugarren hipotesiaz ere esan funtzionaltasun sozial

bat antzematen dela lauretan . Horretarako estimulu

bakoitzak izan dituen erantzun bereziak, eta arestian

adierazitako profilak ikusi besterik ez dago .

Laugarren hipotesia da gehixeago zehaztu beharrekoa .

Egia da alderdi inbariantea edo egonkorra bigarren

hipotesian aipatutakoa dela, zeren adibidez lau

taldekatze horiek erdibanatzen dituzten erantzunak

horrela adierazten bait digute . Esate baterako,

"confianza",

"ayuda", "amistad" eta "alegria" dira

1 63

erdibanatutakoak .

Baina era berean, azaldu behar da, ANCORSIM-en bitartez

egin dugun bezala, binaka erdibanatutako dimentsio

nagusiak ere aipagarriak direla . Adibidez, "familia" eta

"bikotearen" arteko topagunea, afektuzkoa hain zuzen .

"Kuadrila" eta "lan-taldearen" arteko adiskidetasuna

bestetik . "Kuadrila" eta "bikotearen" arteko komunikazio

errazeko egoera informala . Eta, "familia" eta

"lan-taldea"ren arteko erosotasuna azkenik .

Bestelako interpretapenik ere egin daiteke, eredu

teoriko baten arabera, alegia . Gure premiei haurre

ematearren, R . Kaes-en taldekatzetatik abiatuz (K aes,

1977 ; Ayestarán, 1980), non jakina denez kulturalki

ematen diren hiru taldekatze nagusiz hitzegiten bait

digu, zera egiazta genezake :

a) Kuadrila dela "talde kristautar"-raren

ezaugarrien gertuen pausatzen dena, hau da,

hierarki eza eta armonia nagusituz .

b) Familia dela "talde hebraitar"-aren

ezaugarrien gertuen pausatzen dena, hierarkia

eta armonia nagusituz .

1 6 4

o) Lan-taldea dela "talde zeltar"-aren

ezaugarrien gertuen pausatzen dena, hierarki

eza eta laguntza zein kolaborazioa nagusitzen

bait dira .

1 6 5

2 .3 .- KUADRILAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALAK : KOPURUA,

BARNE-EGITURAKETA, ETA KANPO MUGATZAILE BATZUREN

ERAGINA .

1 6 6

2 .3 .-

SOZIALAK :

KOPURUA,

BARNE-EGITURAKETA,

KANPO

MUGATZAILE BATZUREN ERAGINA .

2 .3 .1 .- HELBURUAK .

Aurreko diseinuan aztertutako objektu sozialetatik bat,

kuadrila hain zuzen, sakonago aztertzea da helburu

nagusia .

Horretarako bi abiagune, gure ustez biak osagarriak,

hartzen ditugu . Jodelet-en eskema da lehenengoa,

bertan objektu eta subjektuaren arteko harremana

errepresentazio sozialean antzematen dela esaten bait

da . Eta bigarrena, sozialtasun moeta Harré-ren arabera .

Jodelet-en eskemari dagokionez, objektua kuadrila izango

da, eta kategoria desberdinak hartuko ditugu

subjektutzat . Adibidez, zelako kuadrilaren

errepresentazio soziala duten gazteek, edota kategoria

sozialen arabera bananduz gero zelako errepresentazio

sozialak azaltzen diren .

Harré-k iradokitako sozialtasun kontzeptuari buruz esan

diseinu honetan "aniztasun distributibo" gisa

izendatutakoa erabiliko dugula . Izan ere, oraingo

helburua kuadrilari buruzko berbaldia

kategoria

" B " DISEINUA .

KUADRILAREN ERREPRESENTAZIO

1 6 7

sozialetan zelan barreiatuta dagoen jakitea bait da, eta

ez ordea elkarrekintza guneetan .

Dena dela, hiru ditugu helburu zehatzak :

1-Kuadrilaren errepresentazio sozial

ulergarri zenbaitzutaz hitzegin daitekeen

jakitea .

2-Errepresentazio edo diskurtso horien barne

egituraketa nolakoa den jakitea, zeren

errepresentazio soziala alor egituratua

bailitz irudikatu izan bait da, besteak

beste Jodelet berak ere horrela azaltzen bait

digu . Aldi berean, kuadrilaren

errepresentazioak konpara ahal izango ditugu,

berdintasun zein desberdintasunak zeintzuk

diren ohartuz .

3-Zer neurrietan kuadrilaren errepresentazio

sozialak kanpo baldintzen arabera dauden .

Zelako koerlazioa duten kanpo baldintzekin .

1 6 8

2 .3 .2 .- HIPOTESIAK .

1-

Kuadrilaren Errepresentazio Sozial bi daude .

2-Aldagai psikosozialen puntuaketa altuek osatuko dute

Kuadrilaren Errepresentazio Sozial horietako bat . Eta

puntuaketa bajuak osatuko dute Kuadrilaren beste

Errepresentazio Soziala .

3-Aipatu Kuadrilaren Errepresentazio Sozial horietan

barne egitura bi dimentsio nagusiz osatua egongo da .

Bata, dimentsio pertsonal eta talde dimentsioaren artean

osatutakoa, eta aldagai soziokognitiboak osatutakoa

bestea .

4-Kuadrilaren

Errepresentazio

Soziala

aldagai

soziokultural eta sozioestrukturalek baldintzatuko dute .

1 6 9

2 .3 .3 .- NEUR TRESNA .

Diseinu honetan, datuen bilketarako, erabili dugun

neur tresna galdesorta izan da . Gu baino lehen

errepresentazio sozialak aztertzen ari izan direnen

tradizioan kokatzen da galdesortaren erabilpena :

" . . .les champs de représentations sont

genéralement recuillis par de méthodes

d'enquete par questionnaire . . ."(Jodelet,

1989, 55 .o .) .

Gure galdesorta "ad hoc" edo espreski Euskal Herriko

Unibertsitateko Psikologia Sozialeko Sailak aurrera

daramazkien zenbait lanetarako sortua da .

Bi alderdi jasotzen ditu galdesortak, aldagai

soziodemografikoz osatutakoa lehenengoa, eta aldagai

psikosozialez bigarrena, 1 . eta 2 . eranskinetan ikus

daitekeenez . Lehenengoen artean hizkuntza, hiria,

adina, sexua, aitaren zein amaren kualifikazio

profesionala, eta aitaren zein amaren ikasketa maila

dira garrantzizkoenak, nahiz eta bakarrak ez izan .

Aldagai psikosozialak aukeratzeko orduan hiru mailatako

informazioa jaso zezaketela espero genuen . Psikologia

sozialean hain maiz aipatzen eta ezagun bihurtu diren

1 70

azterketa mailen harian (Doise, 1991) . Taldearen

gizabanakoei buruzko maila, taldeari berari dagokion

maila eta taldean ematen den alor soziokognitiboari

dagokion maila azkenik .

Norbanakoaren maila deitutakoan bi aldagai ditugu ;

a) Nortasun pertsonala : baikorra ala ezkorra .

b) Pertsonarteko jarrera : kolaboratzaile ala

isolatzaile .

Taldeari dagokion mailan beste bi aldagai ditugu ;

a)

Talde-egitura :

igualitarioa

ala

hierarkizatua .

b) Talde-kohesioa : taldearekiko atxekimendua

edo balorapen haundia ala urria .

Alor soziokognitiboari dagokion

ditugu ;

mailan hiru aldagai

a) Gatazkarekiko jarrera : aurre eman ala

ekidin .

b) Erantzun-egozpena : talde erantzun-egozpena

ala erantzun-egozpen pertsonala .

c)

Emozioen erabilpena :

abstraktua ala

konkretua .

Galdesortan gauzatzerakoan,

aldagai bakoitza bost

itemetan banaturik aurkituko dugu,

non item oro

1 7 1

kontrajarritako bi esaldiz isladatuko den, eranskinetan

ikus daitekeen bezala . Item-en direkzioa bataz beste

orekatua izango da, beraz goien aipatu hertzak

batzuetan doi-doi azalduko dira eta besteetan

alderantziz .

Erantzuna emateko zazpi puntutako Likert eskala asalduko

da aipatu polaritate horietako bakoitzaren azpian .

Dena dela, eta azterketen garaian uler dadin, esan

dezagun aldagaien adierazpenean lehenik azaltzen den

ezaugarria 7 puntuazioa balu bezala kontsideratu behar

dela, eta bigarren azaltzen den ezaugarria 1 puntuazioa

balu bezala . Erdian kontzeptu batetik bestera doan

kontinuum bat kokatzen da . Adibidez, gatazkaren

aldagaia hartuz gero, eskala horretan 7 azaltzeak esan

nahiko luke gatazkaren onarpena ematen dela kasu

horretan, eta 1 azaltzeak alderantziz, gatazkaren

ekidipena emango litzatekeela kasu horretan .

Galdesortaren eskalen fidagarritasuna aldez aurretik

frogatua dago, 161 subjektuek osatzen zuten lagin

batetan eginiko pretest baten bitartez . Eskalen

aldagaien arteko koerlazio indizeak ondoren aipatuak

irten ziren :

1 7 2

Nortasun pertsonala (IP) = .62

Pertsonarteko jarrera (AI) = .64

Talde-egitura (CG) = .74

Talde-kohesioa (CH) = .48

Gatazkarekiko jarrera (CO) = .70

Erantzun-egozpena (AT) = .63

Emozioen erabilpena

(FM) = .71

2 .3 .4 .- LAGINA .

Diseinu honetan erabili dugun laginak honako ezaugarri

hauek azaltzen ditu : kopurua 1 .299 lagunekoa da, beren

adina B .B .B . eta U .B .I . egiten ari den jendearena, beraz

adolezentaroko jendea . Euskaraz eta Gaztelaniaz burutzen

dituzte ikasketak, 300 euskaraz eta 999 gaztelaniaz, hau

da % 23,1 euskaraz eta % 76,9 gaztelaniaz . Lau

ikastetxetara doazenak direlarik ; 432 Donostia inguruko

herri batetako Institutura, 706 Donostiako Institutu

batera, 103 Donostia inguruko beste herri bateko

Institutura eta 58 Donostiako Ikastola batetara .

Generoaren banaketa 460 gizonezko eta 838 emakumezko

delarik . Eta azkenik, aitaren kualifikazio profesionala

aldetik, 483 kualifikazio barik eta 762 kualifikaturik .

1 7 3

2 .3 .5 .-

AZTERKETA ESTATISTIKOA .

Jarraian, kuadrilaren errepresentazio sozialari buruzko

hipotesiak kontrastatu asmoz egindako azterketak aipatu

eta beste hainbeste ataletan aurkeztuko ditugu . Lehenik

diskurtso edo errepresentazio kopurua, bigarrenik

diskurtso horien barne antolamendua eta hirugarrenik

pertenentzia kategorialen eragina ezagutzera emango

ditugu .

2 .3 .5 .1 .- ERREPRESENTAZIOEN KOPURUA ETA EDUKINA . .

Lagin osoa hartuz, hau da, 1299 subjektuak, "kluster

analisia" egingo dugu, SPSSren Quick Cluster hain zuzen,

diskurtso esanguratsuen kopurua aurkitu asmoz .

Kluster analisia zer den aipatzearren har dezagun

Fernandez-ek (1991) duela gutti argitaratu duen artikulu

batetan dioena :

"El análisis de Clusters es el nombre

genérico otorgado a una gran variedad de

técnicas que tienen como objetivo primordial

la búsqueda de grupos en un conjunto de

individuos" (Fernandez, 1991, 123 .0 .) .

1 7 4

Hauxe bera izan da gure helburua,

jakitea nola banatzen diren subjektuak beren erantzunen

arabera .

Adierazgarritzat har genitzazkeen bi kluster edo multzo

azaltzen zaizkigu . Kluster bietan aldagai guztien

puntuaketak esanguratsuki bereizten direlarik, 6 .

taulan eta 9 .irudian ikus daitekeenez .

1 7 5

esate baterako,

KUADR I LAREN ERRERESENTAZ I OSOZIALAK

Aldagaiak

1 . KIusterra

2. KIusterra Sianifikatibitatea

(916)

(258)

Taldekideen arteko (AI)

5.222

3.913

.000jarrera .1-Isolatzaile7-Kooperatzaile

Talde hierarkia

(CG)

6 .055

3.358

.0001 -Hierarkizatua7-Igualitarioa

Erantzun-egozpena (AT) 4.497

3.298

.0001 -Pertsonengan7-Taldean

Gatazkarekiko

(CO) 5.268

3.490

.000jarrera .1-Ekidin7-Aurre eman

Nortasuna

(IP) 6 .050

3.249

.0001 -Ezkorra7-Baikorra

Emozioen

(FM) 4 .751

3.258

.000jestioa .1 -Konkretua7-Abstraktua

Talde-Kohesioa

(CH) 5 .349

2.804

.0001-Eskasa7-Haundia

6 . Taula .

1 7 6

8

6

Klusterraren

4baloreak

2

Kuadriloren errepresentazio sozial biak

toC)

m

1

2

Co

9 . Irudia .

3 4

//

1 7 7

tnoCO

5 6 7

aldagaiak

1 .- Taldekideen arteko jarrera . (AI) .

2 .- Talde hierarkia . (CG) .

3 .- Erantzun-egozpena . (AT) .

4 .- Gatazkarekiko jarrera . (CO) .

5 .- Nortasun pertsonala . (IP) .

6 .- Emozioen jestioa . (FM) .

7 .- Talde-hohesioa . (CH) .

/ 1

Jende kopuruz ere bi klusterrak oso desberdinak azaltzen

dira, batean 916 subjektu jasotzen baitira, eta bestean

258 besterik ez, laginaren zati bat erantzun ezagatik

galtzen delarik .

Goiko datuen arabera,

uste dugu kuadrilaren bi

errepresentazio

sozialez

hitzegitea

zilegi

dela .

Kuadrilari buruz gehiengoaren eta

guttiengoaren

errepresentazio sozialaz hain zuzen .

Ondoren, eta 6 . taulan azaltzen diren emaitzetan

oinarrituz bi kluster horien irakurketa bat egitera

goaz .

Gehiengoak duen kuadrilaren errepresentazio sozialaren

edukinari buruz esan daiteke :

a) Nortasun baikor eta jarrera

kooperatzailekoa dela taldekidea

gehiengoarentzat .

b) Taldekideen arteko berdintasuna eta talde-

kohesio haundiak isladatzen dituela

gehiengoak bere kuadrilaren errepresentazio

sozialean .

1 7 8

c) Talde erantzun-egozpena, emozioen jestio

abstraktoa, textuinguratuz alegia, eta

gatazkari aurre emanez azaltzen da alderdi

soziokognitiboa .

Bestalde, guttiengoaren kuadrilaren errepresentazio

sozialaren edukinari buruz esan daitezke zenbait

gauza . Kuadrilari buruz guttiengoak duen errepresentazio

sozialaz ongi jabetzeko bi puntutan kokatu behar gara,

balore absolutuetan bata, eta gehiengoarekiko

distantzian bestea .

a) Beste ezer baino lehen, adierazi

bataz besteko puntuaketa gehienak, bat izan

ezik, 3 eta 4ren artean kokatzen direla, eta

azken hori ere 3tik oso gertu . Beraz,

kontutan izanik letik Ira bitartean atera

zitezkeela, erdi parean kokatzen dira

guttiengoaren emaitzak . Horrek esan nahi du

interpretatzeko orduan ezingo dela

gehiengoaren klusterrarengandik zeharo

polarizatua dagoenik esan, desberdindurik

baizik . Adibidez, nortasun pertsonalaz ari

bagara, ezin esango dugu kluster honetan

azaltzen den emaitzagatik taldekideak

nortasun ezkorrekoak direnik, ezkor antzean

perfilatzen direla baizik . Antzera suertatzen

1 7 9

da gainontzeko aldagaiei dagokienean .

b) Guttiengoak kidegoari buruz mantentzen

duen eritziak dio, nortasuna ezkor antzean

dutela, eta elkar arteko jarrera

isolamendurantz kooperaziorantz baino gehiago

hurbiltzen dela .

c) Hierarkizaziorantzeko joeraz eta kohesio

eskaseko taldeaz hitzegiten digu guttiengoak .

d) Aldagai soziokognitiboei buruz, erantzun-

egozpena pertsonengan kokatzen, emozioen

jestioa konkretuki egiten, eta gatazkaren

aurrean ukapena onarpena baino indartsuago

bultzatzen du guttiengoak .

Adierazitako hipotesiei buruz eta atal honen konklusio

gisara diogu :

a) Lehen hipotesia frogatzen dela, beraz,

kuadrilaren errepresentazio sozial

esanguratsu birekin aurkitzen garela .

b) Bigarren hipotesia hein haundi batetan ere

frogatzen da, hau da, aldagaien puntuaketa

altuek osatzen dute errepresentazio bat, eta

1 80

laburrek bestea . Baina esan beharra dago,

azken hauek ez direla hain laburrak izan,

letik Ira bitarteko kontinuum horretan ia

erdi parean kokatzen bait dira .

c) Kuadrilaren errepresentazio bi bai, baina

ez gure iragarpenetan bezain polarizatuak,

desberdinduak baizik, esanguratsuki hori bai .

2 .3 .5 .2 . KUADRILAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALEN

BARNE

EGITURA .

Aurreko atalean jakin izan dugu kuadrilaren

errepresentazio sozialak nondik nora dabiltzan, esate

baterako, aukeratutako aldagaien hertzetatik zeintzuk

osatzen duten errepresentazio sozial bakoitza . Baina ez

dakiguna aldagai horien antolakuntza da . Hutsune hori

betetzen saiatzen gara atal honetan .

Aipatu helburura iristeko asmoz, kuadrilaren

errepresentazio sozial bietan kokatzen diren subjektuak

bereiztu ditugu . Ondoren, multzo biekin, bakoitza bere

aldetik hartuaz, azterketa faktoriala egin dugu, eta

faktorialaren emaitzen berri emango dugu, pentsatuz era

horretan errepresentazio bakoitzaren barne antolamendura

hurbil gintezkeela .

1 8 1

Gehiengoak azaltzen duen kuadrilaren errepresentazio

sozialaren faktoriala 7 . eta 8 . tauletan eskeintzen da .

Bertan ikus daitekeenez, bi faktoretan biltzen da

informazio nagusia . Lehenengo faktoreak bariantzaren

28 jasotzen duen bitartean,

bigarrengo

faktoreak

bariantzaren % 18 jasotzen du .

Lehenengo faktorea gehien saturatzen duten aldagaiak

honakoak dira :

----------------------------- -------- -----------------

------------ ------------- -------- ---------------------7 . Taula .

1-Talde hierarkia . (CG) .7822-Nortasun pertsonala . (IP) .7563-Taldekideen arteko jarrera . (AI) .4674-Gatazkarekiko jarrera .

(CO)

.436

----------------------------- ---- ------- ----------- -

Bigarrengo faktorea gehien saturatzen duten aldagaiak

honako hauek dira :

------------------------ --------------- -------- -------1-Emozioen jestioa . (FM) .7612-Gatazkarekiko jarrera . (CO) - .5553-Erantzun-egozpena . (AT) .5384-Talde-kohesioa .

(CH)

.532

---------- ------------- ------------------- ------------8 . Taula .

------------------------------------------------------

1 8 2

Bi faktore hauen esanahia aztertzerakoan bi dimentsiokin

topatzen dugu . Lehenengo faktorea "erlazio" maila gisara

izenda daitekeena, hau da, taldekideen arteko

elkarrekintza, harremana, jokabidea eta antolamendua

jasotzen duena . Eta bigarrengo faktorea "erreflexio"

maila gisara izenda daitekeela dirudiena, hau da,

taldekideek beren artean, sentitu, pentsatu eta azken

batean emozionalki manejatzen diren tankera jasotzen

duena .

Gehiengoaren kuadrilaren errepresentazio sozialaren

"erlazio" dimentsioaren ezaugarria honako hau da :

Dimentsio garrantzizkoena izatea, honetan

azaltzen bait da gehiengoaren artean

adostasun haundiena . Faktorea gehien

saturatzen duten aldagaiak kontutan izanez

gero, ohar gintezke, gehiengoak

kuadrila irudikatzen duela, lehen lehenik

talde igualitario modura ; bigarrenik,

nortasun baikorreko kidegoz ; hirugarrenik,

jarrera kolaboratzaileko kidegoz ; eta

laugarrenik, eztabaida onartzen den leku

gisara .

1 8 3

Bestalde,

"erreflexio"aren dimentsioaren ezaugarriak

honakoak dira :

Garrantziari dagokionez bigarren izatea,

zeren gehiengoaren artean dimentsio honen

gorabeherataz ez bait dago "erlazio"aren

kasuan bezain beste adostasunik . Halere ezin

uka dimentsio honen garrantzia eta pisua .

Bertan isladatzen da emozioen jestio

abstraktua lehenik, gatazkaren ekidipena

bigarrenik, talde erantzun-egozpena

hirugarrenik eta talde-kohesioa laugarrenik .

Dimentsio biak zelako elkar harremana duten jakinez

gero, errepresentazioaren barne dinamikarantz hurbil

gintezkeela uste dugu . Horretarako aproposena

gatazkaren bitartez egitea dela deritzogu . Gogora

ekarri gatazkarekiko jarrera lehenengo faktorea

positiboki saturatzen azaltzen zela, eta bigarrengoa

negatiboki saturatzen. Beraz, gatazkaren gorabeherak

eragin desberdinak izango ditu dimentsio bietan .

Adibidez, gatazka edo konfrontaketaren onarpenak gora

egiteak suposatuko luke : a) taldea igualitariago (CG +),

kidegoa baikorrago (IP +), eta jarrera kooperatzaileago

(AI +) ; b) emozioak bapatekotasun eta espontaneitate

haundiagoz (FM -),

erantzun-egozpen pertsonalerantz

1 84

abiatzea (AT -), eta kohesio eta talde-balorapen

eskasagora (CH -) . Laburtuz, agian esan daiteke,

gatazkaren onarpenaren gorakadak berekin dakarrela :

erlazioa areagotu eta hausnarketa edo erreflexioa

murriztu, gehi lehentasun pertsonala taldearen

kaltetarako .

Bestelako egoera izango genuke gatazkaren onarpenak

behera egingo balu . Zeren orduan : a) taldeak

hierarkizaziorantz egingo luke (CG -), nortasun

pertsonala ezkorrago (IP -), eta jarrera isolatzaileago

(AI -) izango lirateke ; eta b) emozioak abstraktuago,

elaboratuago (FM +), erantzun-egozpena taldean (AT +)

eta talde-kohesioa eta talde-balorapena gora (CH +) .

Beraz, gatazkaren onarpena behera egiteak, erlazio

guttiago eta hausnarketa edo erreflexio gehiagoz

loturik azalduko litzateke . Era berean, taldetasunaren

lehentasuna nagusituko litzateke maila pertsonalaren

kaltetarako .

Gehiengoaren kuadrilaren errepresentazio sozialaren

barne egituraren konklusio gisara zera diogu : kuadrila

bi dimentsioetako ingurune gisa ikusten duela

gehiengoak, non : a) erlazio maila nagusitzen den ; b)

egoera igualitarioa gatazkaren onarpenarekin batera

azaltzen den ; c) emozioa zein egozpena textuinguratzeak,

1 8 5

hau da emozioak abstrabtuki eta talde-egozpenak, gehi

kohesio haundiak, hau da talde-balorapen haundiak

gatazkaren onarpena guttitzera daramaten . Azkenik

arestian aipatutakoaren arabera zera ondoriozta daiteke,

gehiengoaren kasuan bi dimentsioak elkardependentzia

batetan daudela .

Orain, guttiengoak azaldu duen errepresentaziora

joaz ondoregoak adierazi behar ditugu . Guttiengoak

kuadrilari buruz azaltzen duen errepresentazio

sozialaren faktoriala 9 . eta 10 . tauletan azaltzen da .

Bertan ikus daiteke, kasu honetan ere, bi direla

informazio nagusia biltzen duten faktoreak . Lehenengoak

bariantzaren % 26 jasoaz, eta bigarrenak berriz % 21 .

Lehenengo faktorea gehien saturatzen duten aldagaiek

honako hauek dira :

--------------- ----------- -------- ------ --------------

9 . Taula .

1-Emozioen jestioa . (FM) .7592-Talde-kohesioa . (CH) .6773-Erantzun-egozpena . (AT) .6774-Gatazkarekiko jarrera .

(CO)

- .530

------------------------------------------------------

------------------------------------------------------

1 8 6

Bigarrengo faktorea gehien saturatzen dutenak honakoak

direlarik :

----------------------- ------------- -------

10 . Taula .

1-Talde-hierarkizazioa . (CG) .7712-Nortasun pertsonala . (IP) .7293-Pertsonarteko jarrera . (AT) .5374-Gatazkarekiko jarrera .

(CO)

.106

-------------------------------- ----------------------

Bi faktore hauen esanahia aztertzerakoan ikus daiteke

gehiengoaren errepresentazioaren kasuan bezala biltzen

direla aldagaiak . Beraz, hemen ere bi dimentsioak lehen

aipatutako berberak izango dira, "erlazio" eta

"erreflexio"-arenak hain zuzen .

Aldez aurretik egindako klusterra eta faktoriala biak

batera kontutan izanik, ezin ahaztu guttiengoak

kuadrilari buruz duen errepresentazio sozialaren

aldagaiak balore ttikietan murgiltzen direla .

Bestalde, eta barne dinamikari dagokionean gehiengoaren

kasuan esandakoak berdin balio du orain, nahiz eta

"erlazio" mailan gatazkaren saturazioa ttikia baina

positiboa izan . Beraz, gatazkaren onarpenak goruntz

egiten duenean, emozioak bapatean edo espontaneoki,

eta harreman igualitarioruntz abiatzen da kuadrila . Aldi

berean, kidegoa goruntz eta taldearen balorazioa eta

garrantzia beheruntz doaz .

187

Azkenik,

bi errepresentazioak hartuz,

beren barne

dinamikari buruz aipa daitekeenik bada, adibidez :

1- Bina dimentsio beha daitezke, eta

gainera hein haundi batetan bietan aldagai

osatzaileak berdinak dira . Ondoren, barne

egitura oso antzekoa dutela diogu .

2-Dimentsioen lehentasunean ez datoz bat,

zeren gehiengoak erlazio maila bait du

nagusi, eta guttiengoak, berriz, erreflexio

maila . Honetaz zeresanik badago, batez ere

gehiengoak kuadrilaren errepresentazio

soziala "hierarki eza" inguruan eraikitzen

duela hautemanez gero, eta guttiengoak

bere aldetik, "emozioen bapatekotasunean" edo

espontaneitatean .

3-Barne egituraren dinamikaz ere esan nahiko

parekoa dutela, hau da, erlazio eta

erreflexio dimentsioak gatazkaren inguruan

pibotatzen jarriz gero, bai gehiengoak eta

bai guttiengoak dinamika berdina daramate,

batek gora eginez gero besteak beherantz

egiten duela alegia .

1 8 8

2 .3 .5 .3 .-

KATEGORIA

SOZIALEN

ERAGINA

KUADRILAREN

ERREPRESENTAZIO SOZIALEAN .

Kategoria sozial desberdinetako pertenentziak berarekin

darama gizarteko egituraren zama eta eragina . Gure

terminoetara ekarriaz, kuadrilaren errepresentazio

desberdinak topatuko ditugu segun eta zer kokapen duen

errepresentazioaren egileak sare eta kategoria

sozialetan .

Goikoak kontrastatzearren hizkuntza (Kulturen adierazle

izan daitekeen neurrian), sexua eta maila ekonomiko-

kulturalaren arabera kuadrila zelan antzeman daitekeen

ikusiko dugu .

2 .3 .5 .3 .1 .- HIZKUNTZA ETA ALDAGAIEN ARTEKO GURUTZAKETA .

Hizkuntza eta orain arte darabilzkigun aldagai guztien

arteko gurutzaketak, SPSS-en eskura dugun "Crosstabs"

bitartez eginikoak hain zuzen, eskeintzen digutena ikus

dezagun lehenengoz . Esate baterako euskaraz ala

gaztelaniaz ikasten ari direnen arteko diferentziarik

balego . Hizkuntza bi kategorietan banatua dago : euskara,

laginaren % 23,2, eta gaztelania, laginaren % 76,6 .

Aldagaiak ere bitan metatu ditugu : batetik Likert

eskalan 4 edo guttiagoz erantzundakoak, eta Otik

gorakoak bestetik .

1 8 9

a) Hizkuntza eta kuadrilaren hierarkiaren

aldagaia gurutzatu ditugunean zera ikusi

dugu : batetik, gehiengo haundi batek,

bostetik lau zehazki esanaz, 5, 6 edo 7

puntuatu dutela, hau da, kuadrila

igualitarioa ikusten dela gehienbat . Eta

bestetik, hizkuntzen arteko desberdintasun

eza . (N=1279 ; p= .264) .

b) Hizkuntza eta kidegoaren nortasun

pertsonala gurutzatuz zera azaltzen da :

hizkuntz bietako ikasleak nortasun

baikorrean kokatzen direla batipat, baina

halaz ere erdaldunak dira, esanguratsuki,

nortasun pertsonal baikorrenekoak . (N=1281 ;

p= .002) .

C) Hizkuntza eta pertsonarteko jarrera

gurutzatuz : bi hizkuntzetako ikasleak, hiru

laurdenetan baino gehiago, jarrera

kolaboratzailean kokatzen dira, baina bien

arteko diferentzia kontutan izanez gero,

tendentzialki bederen, euskaldunak jarrera

kolaboratzaileago dute . (N=1287 ; p= .036) .

1 9 0

d) Hizkuntza eta gatazkarekiko jarrera

gurutzatuz jasotzen duguna zera da : batetik,

euskaldunetatik hiru laurden gatazkaren

onarpenean kokatzen dira, eta beste laurdena

ekiditzen azaltzen da, eta erdaldunak berriz

erdi t'erdi banatzera jotzen dutela esan

daiteke . Bestetik, bien arteko konparaketari

dagokionez, euskaldunak, esanguratsuki

gainera, gatazkan askoz ere onarpen

haundiagoz azaltzen dira . (N=1268 ; p= .000) .

e) Hizkuntza eta emozioen jestioa gurutzatuz,

euskaldunak eta erdaldunak ez dute inongo

desberdintasunik, eta ia erdi t'erdi

konkretua eta abstraktuaren artean kokatzen

dira, nahiz eta abstraktua nagusitu . (N=1259 ;

p= .658) .

f) Hizkuntza eta erantzun egozpena gurutzatuz

honetara iristen gara : bi hizkuntzetan talde

erantzun-egozpenean kokatzen direla batez

ere, eta konparaketetan sartuz gero,

euskaldunak dira egozpen pertsonala gehien

egiten dutenak, tendentzialki bada ere .

(N=1266 ; p= .031) .

1 9 1

g) Hizkuntza eta talde-kohesioa gurutzatuz

jakin izan dugu : bien kasuan, talde-kohesio

haundia ematen dela kuadrilan . Halaz ere,

euskaldunak talde-kohesio altuago azaltzen

dute tendentzialki . (N=1268 ; p= .042) .

Aipatu datuei esker eta konklusio gisara, euskaldunak

eta erdaldunak berdindurik azaltzen dira kuadrilaren

hierarkia mailan, kuadrila igualitarioan hain zuzen, eta

emozioen jestioan . Beraz, kuadrilaren errepresentazio

sozialaren bi dimentsioetako lehenengo aldagaiari buruz

parean daude .

Desberdintasunak ere azaltzen dira, esate baterako,

euskaldunak gatazkaren onarpen haundiagoz, jarrera

pertsonala kolaboratzaileagoz eta kuadrila

kohesionatuagoz isladatzen dira . Erdaldunak, bien

bitartean, talde erantzun-egozpena haundiago eta

nortasun pertsonala baikorrago dirudite . Beraz, ba

dirudi euskaldunak eta erdaldunak kuadrilaren

errepresentazio soziala zertxobait diferentea dutela .

Euskaldunentzat lagunartea, bertako eztabaida eta berma

baloratuagoak dira . Erdaldunak berriz, nortasun

pertsonala baikorragoz azaltzen dira, agian erantzun-

egozpena kanpoan ipintzen dutelako .

1 9 2

2 .3 .5 .3 .2 .-

SEXU-KATEGORIA

ETA ALDAGAIEN

ARTEKO

GURUTZAKETA .

Aipa ditzagun ondoren sexu-kategoria eta aldagaiak

gurutzatu ditugunean jasotako emaitzak . Sexu-kategorian

gizonezkoak % 35,6 dira eta emakumezkoak % 64,4 .

Aldagaiak lehen bezala banatu ditugu : batzuek, zazpi

puntuetako Likert eskala batetik, 4 edo guttiago

erantzun dutenekin, eta besteek Otik gorako

erantzunekin .

a) Sexua eta hierarkia gurutzatuz topatu

dugunak zera adierazten du : gehiengo haundi

batek 5,6 eta 7 erantzunak eman dituela,

beraz kuadrila igualitarioa ikusten dutela,

eta bestalde sexuen bien erantzunak parekoak

izan direla, desberdintasun aipagarririk gabe

alegia . (N=1278 ; p= .224) .

b)Sexua eta nortasun pertsonala gurutzatuz

antzerako emaitzak ditugu bu sexuetan . Izan

ere, ez dago sexuen arteko desberdintasunik

eta gehiengo haundia nortasun baikorrean

kokatzen da . (N=1280 ; p= .624) .

1 9 3

c) Sexua eta pertsonarteko jarrera konparatuz

hona zer aurkitzen den : gehientsuenak dute

jarrera kooperatzailea, baina emakumeak

kooperatzaileago, esanguratsuki gainera .

(N=1286 ; p= .000) .

d) Sexua eta gatazkarekiko jarrera gurutzatuz

gero ez da inongo desberdintasunik ikusten .

(N=1267 ; p= .088) .

e) Sexua eta emozioen erabilpena gurutzatu

ondoren azaltzen da : nahiko parekatuak

dirudite abstraktua eta konkretua, eta parean

jarriz gero esan behar da emakumeak emozioen

jestio abstraktuago egiten dutela,

esanguratsuki gainera . (N=1258 ; p= .001) .

f) Sexua eta erantzun-egozpena gurutzatu

ditugunean jaso ahal izan dugu : gizonen

kasuan egozpena ia erdi t'erdi banatzen da

pertsonal eta talde egozpenetan .

Emakumeengan, aldiz, heren batek egozpen

pertsonala hautatzen du eta bi heren talde-

egozpena .

Konparatuz gero,

esan emakumeen joera

nabarmena,

esanguratsuki, talde erantzun-

egozpena dela . (N=1265 ; p= .000) .

1 9 4

g) Sexua eta talde-kohesioa gurutzatu

ditugunean ohartu gara desberdintasunik ez

dagoela . (N=1267 ; p= .535) .

Kuadrilaren errepresentazio sozialean gizonak eta

emakumeak badute antzekorik baita desberdintasunik ere .

Biak ikusten dute berdin hierarkia eza, kohesio haundia,

kidegoaren nortasun baikorra eta gatazkaren onarpen

maila antzera . Bestalde, emakumeak emozioen jestio

abstraktuago, talde erantzun-egozpena gehiago eta

pertsonarteko jarrera kooperatzaileago azaltzen dute .

Beraz, tradizionalki emakumeari egotzi zaizkion

erreflexio gehiago eta berma irudia nabarmentzen dira .

2 .3 .5 .3 .3 .- MAILA

EKONOMIKO-KULTURALA

ETA ALDAGAI

GUZTIEN ARTEKO GURUTZAKETA .

Ondoren maila ekonomiko-kulturala eta aldagaiak

gurutzatzen ahaleginduko gara . Pentsatu dugu lanbide eta

ikasketa bitartez aldagai bat egitea non bi multzo

nahiko polarizatuak izan zitezkeen . Beraz maila

ekonomiko-estrukturalaren islada jasotzearren bi

aldagairekin bakarra sortu dugu . Aitaren lanbidea eta

aitaren ikasketa maila izan dira bi aldagai horiek .

Elkarketak honela egin ditugu : aita langile kualifikatua

edo goimailako lanbidea izanez gero, gehi goimailako

eta erdimailako ikasketak, maila ekonomiko-kultural

garaia erdietsiz .

Eta bestalde, langile soila edo

1 9 5

langabezian, gehi oinarrizko ikasketak edo gabe egonez

gero, maila ekonomiko-kultural xumea . Era horretan maila

ekonomiko-kulturalaren ertzak hobe islada zezakeen

aldagai bat izango genuelakoan .

Espreski sortu dugun maila ekonomiko-kulturalaren

aldagaia eta beste aldagai guztiak gurutzatu ondoren

zera esateko aukeran gaude : aldagai bakar batean

bereizten dira esanguratsuki maila ekonomiko-kultural

garaia eta xumea, gatazkarekiko jarreran alegia . Izan

ere, maila ekonomiko-kultural xumea dutenek askoz ere

onarpen haundiagoz pausatzen dira kuadrilaren gatazkaren

aurrean, ekonomiko-kulturalki garaiak direnak baino .

Emaitza ondoko taulan ikusi besterik ez dago .

--------------------- -------- ---------- ---------------

11 . Taula .

1 9 6

Gatazka

ekiditu

onartuN

¡¡¡340

garaia ¡ % 44,7 ¡ % 55,3 ¡ % 54,7Ekonomiko-kulturalki

ii¡i

i

,

282xumea ¡ % 25,2 ¡ % 74,8 ¡ % 45,3

I

1

l¡ ¡ ¡

N

223

399

622% 35,9

% 64,1 % 100

chi-2 : 25,5

p= .000------------------------------------------------------

------------------------------------------------------

Kuadrilaren errepresentazio soziala eta kategoria

sozialen eraginari buruzko azpiatal honetako konklusio

gisara adierazi behar da :

1-Kategoria ororetan azaltzen dira bi

errepresentazioetan kokatzen diren

subjektuak .

2-Kategoria guztietan gehiengoa kokatzen da

balore altuetan, eta zehazkiago esanaz

laurden bat inguru behekoetan eta hiru

laurden goikoetan .

3- Kuadrilaren hierarkia maila ez da aldatzen

kategoria sozial bat ala bestea izan, hau da

denek oso antzera ikusten dute hierarkia

maila, eta egia esan nagusiki "talde

igualitario" modura .

4-Badira desberdintasun batzu kategorien

arabera, nahiz eta doi-doi ezin aplikatu

kuadrilaren errepresentazio bat ala beste

inolako kategoriari . Baina hizkuntza, sexua

edota maila ekonomiko-kulturalaren arabera

ñabardura garrantzizkoak antzematen dira,

arestian aipatu bezala .

1 9 7

2 .3 .6 .- KOADRILAREN ERREPRESENTAZIO SOZIALARI BURUZKO

KONKLUSIOAK .

Atal honetan aztertu duguna zera da : zelan aniztasun

distributiboak, hau da, gizartean barreiatutako gazte

kopuru jakin batek, beren kuadrila irudikatzen duten,

eta beraz gazte jendeak zelako kuadrilaren

errepresentazio sozialak dituen .

A) Gure emaitzen arabera kuadrila bi eratara irudikatzen

da . Batek, bere baitan jasotzen ditu aldagai orotako

puntuaketa altuak, eta besteak erdi pareko puntuaketak .

Azken buruan, kuadrilaren bi errepresentazio sozial

topatzen dira gazteen artean .

B) Gehiengoa puntuaketa altuetan kokatzen da, hiru

laurden gutti gora behera, eta beste laurdena erdi

pareko puntuaketetan .

C) Gehiengoan hierarki eza nabarmentzen da beste

aldagaietatik Moliner-ek (1988) aipatu bezala, eta

guttiengoan espontaneitatea da nabarmentzen dena .

D) Errepresentazio hauen barne dimentsio eta dinamikari

dagokionez, aipatu bietan bina dimentsio aurkitzen

ditugula, bata "erlazio"-ari dagokiona eta

"erreflexio"-ari bestea . Barne dinamika,

berriz,

1 9 8

gatazkaren gora beherak marka dakizkiguke, zeren

talde barneko gatazkaren onarpenak erlazio maila

sakontzera, pertsonen arteko diferentzien onarpenera

eta espontaneitatera bait darama . Talde barneko

gatazkaren ekidipenak ordea alderantziz, hau da,

emozioen kontrol abstraktura eta talde balorapena

areagotzera .

Guzti honek iradokitzen diguna zera da : gatazka talde

barnean onartzeak ala ekiditzeak, bereiten ote duen

talde barneko dinamika .

Bederen bi interpretapen burura daitezke . Bertan ditugun

aldagaiekin jokatuz lehenengoa, hau da, emozioen

jestiorako trebakuntzak jokatuko du lehentasun papera .

Beraz, segun eta zelako emozio-jestioa, abstraktoa ala

konkretua, halako jarrera talde barneko gatazkarekiko .

Adibidez, horrela ikusten da emozioak abstraktuki

jokatzen dituztenek talde barneko gatazkaren ekidipena

egiten dutela .

Beste interpretapenaren haria Tajfel-en (1978) Nortasun

Sozialaren Teoriaren arabera abia daiteke . Talde

barnean gatazkarekin zer egiten den eta taldea zertan

zentratzen den zeharo loturik azaltzen dira, hau da

gizabanakoaren zentrapena nagusi izango da talde barneko

gatazka onartzen denean, eta taldean zentrapena ikusiko

1 9 9

da talde barneko gatazka ekiditzen denean .

E) Azkenik, kategoria sozial eta errepresentazioaren

artean dagoen elkar loturaz hitzegiterakoan adieraztekoa

da, kategoria ororetan mantentzen dela kuadrila talde

igualitario modura, beraz Moliner-ek (1988) dioen bezala

hierarki eza da nukleon kokatzen den ezaugarria .

Horrezaz gain kategoria sozialek badute eraginik, baina

Amann-Gainotti-k (1984) dioen bezala :

"The influence of social factors manifested

it self in different ways but did not modify

the two groups' social representation in a

profound way" (Amann-Gainotti, 1984, 28 . o .) .

gertatzen zaigu guri . Dena dela gure emaitzen arabera

maila ekonomiko-kulturala xumea eta euskaldungoa dira

talde barneko gatazkaren onarpen gehien antematen

dutenak, eta emakumeak erreflexio maila areagotzen

isladatzen dira .

2 00

.2 .4 .- TALDEAK BEREN BURUAZ ERAIKITAKO ERREPRESENTAZIO

SOZIALAK EGINKIZUNAREN ARABERA .

2 01

2 .4 .- TALDEAK BEREN BURUAZ ERAIKITAKO ERREPRESENTAZIO

SOZIALAK EGINKIZUNAREN ARABERA .

2 .4 .1 .- HELBURUA .

Talde erreal desberdinen errepresentazio sozialen

arteko konparaketa egin nahi dugu, eta jakin bereziki,

batetik ea nolabaiteko printzipio antolatzailerik

aurkitzen dugun beren kokapen eta errepresentazio

sozialetan . Eta bestetik, taldeen errepresentazio

sozialaren eta beren eginkizunaren artean mantendutako

harremana .

Ez gara huts hutsetik abiatzen, errepresentazio

sozialaren teoriaren textuinguruan Amerio-k 1990ean

eginiko ikerketan taldeen arteko desberdintasun

batzuetara iristen zelarik horrelako hausnarketak

eskeintzen zizkigun :

"L'existence de ces différences et de ces

ressemblances semble confirmer notre

hypothèse sur le rôle que l'action peut avoir

dans la construction des représentations"

(Amerio, 1990, 405 . o .) .

Hau da, talde zehatzen errepresentazioaren eraikuntzan

talde-eginkizunak berebiziko eragina duela azken finean .

2 0 2

2 .4 .2 .-

HIPOTESIAK .

1- Aurreko ikerketan ikusi dugunaren arabera,

eta Amerio-k (1991) gazte taldeekin eginiko

zenbait ikerketan oinarrituz, emozioen

jestioek eta gatazkarekiko jarrerek

desberdinduko dituzte taldeak .

2-Bizitzaren egoerak aztertzera zuzentzen

diren taldeak, hau da konfirmazio taldeak,

emozioen erabilpen abstraktoago, eta

gatazkaren ekidipenagatik bereiziko dira .

Eginkizun kognitiboa dutenez gero, horrek

berak eskatuko die emoziak kontrolatzera .

3-Kirol taldeak emozioen elaborapen eskasagoa

eta gatazkaren ekidipenagatik bereiztuko

dira . Gatazka talde barnetik talde artera

zuzenduko da .

4-Kuadrilak emozioen bapatekotasuna eta

gatazkaren onarpenagatik besteengandik

bereiztuko dira . Taldeen arteko konparaketak

lehentasunik hartzen ez duenez gero, talde

barnean errazago azalduko da gatazka .

2 03

5-Hezkuntza bereziko taldeak ere gatazka

ekiditu eta emozioen elaborapen eskasaz

nabarmentzen dira .

2 .4 .3 .- NEUR TRESNA .

Aurreko atalean erabilitako neur tresna berbera dugu

oraingo atalean .

2 .4 .4 .- LAGINA .

Kasu honetan "aniztasun kolektiboa" deritzaionaren

ezaugarriak betetzen ditu laginak . Beraz, talde

bakoitzeko taldekideen artean elkarrekintza zuzena

ematen da .

Talde guztietako partaideak adolezentaroan kokaturik

daude eta neska mutilen arteko koporua orekatua da .

Donostia eta Bilbo inguruan topatuak dira talde guztiak .

2 0 4

Ondoren talde bakoitzari eman diogun zenbakia, kidegoa

eta eginkizuna aipatuko ditugu :

Talde zenbakia

Kidegoa

Eginkizuna

1

8

Saskibaloia

3

10

Skout

4

5

Kuadrila

5

9

Konfirmazioa

6

12

Heziketa berezia

7

10

Eskubaloia

8

5

Kuadrila

9

6

11

10

Heziketa berezia

13

9

Konfirmazioa

14

9

16

5

Heziketa berezia

17

10

18

9

Aisia

21

10

Konfirmazioa

22

11

Aisia

Horrenbestez, konfirmazio bidean Eliza Katolikoak

antolatutako lau talde izango ditugu, eskolako porrota

jasan dutenentzat antolatzen diren heziketa bereziko

beste lau talde, kuadrila gisara biltzen diren hiru

talde, kirola egiteko biltzen diren bi talde, Skout

2 0 5

11

19

talde bat eta aisia edo denbora librearen

antolakuntzarako biltzen diren beste bi . Denetara

hamasei talde izango ditugu .

2 .4 .5 .- AZTERKETA ESTATISTIKOA .

Goian aipatutako taldeen arteko elkar konparaketa egin

nahirik, Ancorsim programa estatistikoa erabili dugu .

Ancorsim programaren bitartez aztertu dugun matrizea

aldagai ororetan taldeek zuten batezbestekoarekin osatu

dugula esan behar da lehen lehenik . Beraz, batezbestekoa

hartu da taldeen erantzunen adierazle gisara . Emaitzak

behean jasotzen direlarik .

A) Hiru ardatz eskatuz honako informazioa jaso dugu :

1 . ardatzean bariantzaren % 47,96 .

2 . ardatzean bariantzaren % 20,49 .

3 . ardatzean bariantzaren % 15,78 .

B) Zero hipotesia baztertzen da zeren :

CHI-2 : 296,09

eta

BETA : 21,72

BETA>3 ematen denean

-->

p< .05 .

Horrela esan daiteke ilaren eta zutabeen artean

harreman estatistikorik egon, badagoela .

2 0 6

C) Aurrera jarraitu baino lehen, batezbesteko guztien

gainbegirada eta interpretapen orokor bat ematea ongi

deritzogu .

TALDEAK

ALDAGAIAK

IP CO AI AT FM CH CG

1

512 347 470 415 365 450 4923 482 512 520 458 370 470 5164

404 476 472 424 316 456 4805

491 493 488 455 513 580 5226

501 461 510 448 301 480 4937

496 412 488 454 442 504 4588

472 448 448 348 292 520 5289 523 516 513 460 453 440 52011 474 366 464 456 414 492 49813 488 468 484 466 511 528 54014 484 473 515 471 484 515 51516 420 372 480 400 400 392 44817 480 396 484 392 366 454 47218 542 433 513 426 451 493 54421 438 378 510 506 458 482 52222

503 441 501 434 401 492 532------------ --------------------------------- ---------

12 . Taula .------------------- --------------------------------

Datu hauetan deigarrien suertatzen dena esan daiteke

dela :

Jakinda 100 eta 700 bitartean azal zitezkeela, guttien

duenak 292 ditu eta gehien 580 dituela ikusirik, esparru

nahiko murritzean kokatzen dira . Gure ustez horrek

adieraziko luke, maila batetan bederen antza dagoela

taldeen artean eta ez dagoela arras polarizatutako

talderik, desberdintasunik egon arren, ondoren ikusiko

dugun bezala .

207

Bigarrenik, taldeen batezbestekoak 400tik gora kokatzen

dira gehienbat . Eta kuadrilari buruzko atalean hitzegin

ditugun bi errepresentazio sozialak gogoratuz, aipatu

haietatik puntuaketa altuetan kokatzen denaren

ingururantz jotzeko joera antzematen dela .

D) ANCORSIM-EN IRTEERA ALDAGAIEN ARABERA .

Ancorsim programaren irteerari interpretapen bat emateko

garaian, eta José Manuel Cornejo irakasleak dioena

kontutan izanda, esate baterako :

"En el caso general, cada eje debe

interpretarse en función del conjunto de

-puntos línea- y en función del conjunto de

-puntos columna- ; sólo después cabe poner en

relación ambas interpretaciones para la

obtención de resultados consistentes"

(Cornejo, 1988, 102 . o .) .

Lehenik zutabeak, gero ilarak eta azkenik elkarrekiko

azterketak egiten saiatuko gara . Beraz zutabe edo

aldagaiekin hasiko gara .

Ondoko 13 .taulan ikus daitezke aldagaien pisu (PS),

koordenada (KOR) eta kontribuzio absolutoa (KA) zein

kontribuzio erlatiboa (KER), hiru ardatzetan .

2 0 8

KOORDENADAK ETA KONTRIBUZIOAK

1 .ARDATZA 2 .ARDATZA 3 .ARDATZA

ALDAGAI

PS

KOR KA KER KOR KA KER KOR KA KERIP

7710

-2 2 10

-5 26 50

0 0

0CO

6992

-6 19 41

7 63 58

-0 0

0AI

7860

-2 1 12

-1 2

6

4 22 63AT

7013

2 3 15

0 0

0

4 27 46FM

6537

12 71 94

2 5

3

-1 2

1CH

7748

-1 1

3

-1 1

3

-5 48 70CG

8080

-2 3 26

-2 4 15

-1 1

3------------------------------------------------------

13 . Taula .--------------------------- ------- ------------ ------- -

Datu hauen irakurketak ondoko ondoriotara eramaten

gaitu .

Pisuei begiratuz gero zera esan daiteke :

a) Balorapen haundiena jasotako aldagaia "CG"

da, beraz, talde igualitariorantz hurbiltzen

dira taldeak beste inora baino gehiago . Izan

ere denek altu puntuatu bait dute, beraz

lagin honetan talde igualitarioak isladatzen

dira .

b) Balorapen murritza jaso dutenak "FM" eta

"CO" aldagaiak izan dira . Honek esan nahi du

ez dela aurreko adostasunik ematen puntuaketa

altuetan, batzuek ez bait dira hain altuak,

baju samarrak baizik .

20 9

Lehenengo ardatzari so eginez, ikusten da bi hertzetan

"FM"

gatazkaren onarpena hain zuzen, kokatzen direla . Beren

kontribuzio absolutoak markatzen digute ardatzaren

finkapenean izandako eragina edo pisua . Horrela, bada,

lehenengo ardatzak, bariantzaren % 47,96 adierazten

duenak, polaritate nagusi bat azaltzen digu ; emozioen

erabilpen abstraktua ala gatazkaren onarpena aurrez

aurre .

Bigarrengo ardatza behatuz gero, beste polaritate nagusi

bat antzeman daiteke, "CO"-k, gatazkaren onarpenak, eta

"IP"-k

emozioen erabilpen abstraktoa alegia, eta "CO",

nortasun baikorrak, osatzen dutena hain zuzen .

Esate baterako, gatazkaren onarpena eta nortasun

baikorra aurrez aurre egongo dira bariantzaren % 20,49

adierazten duen ardatz honetan, berau finkatuz .

Hirugarrengo ardatzean, bariantzaren % 15,78 adierazten

duenean alegia, antzematen dugu alde batetik "CH"-k,

talde-kohesioak, eta bestetik "AT"-k, talde erantzun-

egozpenak, eta "AI"-k, jarrera kolaboratzaileak, bi

hertzetan pausatzen direla .

Aldagaien informazio hau jasota aipagarri eta

adierazgarriena uste dugu lehenengo bi faktoreak

hartzea dela, zeren batetik bien arten bariantzaren

portzentaia haundia jasotzen dutelako, % 68,45 hain

2 1 0

zuzen, eta bestetik triangelu baliagarri bat eskeintzen

digutelako . Aipatu triangeluaren hiru erpinetan aldagai

ahuexek egongo lirateke : "CO",

gatazkaren onarpena,

"FM" emozioen erabilpen abstraktoa, eta "IP", nortasun

baikorra . Triangelu honi esker taldeen

azpimarragarritasunak ezagutzeko aukera izango

dugulakoan gaude . Gainontzeko aldagaiak triangeluarean

erdikaldean kokatzen direlarik, oro har baltzuenak

direla esan daiteke, eta batez ere ez direla

bereizgarrienak .

E) ANCORSIM-EN IRTEERA TALDEEN ARABERA .

Ardatzen definizioan edo zehaztapenean zelako eragina

duten talde desberdinak jakitea da azpiatal honen

helburua .

Beheko 14 . taulan agertzen dira talde ororen pisua,

koordenada, kontribuzio absolutoa eta kontribuzio

erlatiboa .

2 1 1

-------------- ------------------ ----------- -----------14 . Taula .

KOORDENADAK ETA KONTRIBUZIOAK

1 .ARDATZA

2 .ARDATZA

3.ARDATZAALDAGAI

PS

KOR KA KER KOR KA KER KOR KA KER1

3051

-0 0

0

-8 30 95

1 1

23

3328

-5 7 58

4 8 27

3 6 154

3028

-7 11 56

5 13 28

2 2

35

3542

5 5 29

4 9 21

-6 25 476

3194

-9 18 82

-1 1

2

3 5

87

3254

4 4 49

-1 1

3

-1 0

18

3056

-11 25 70

-2 1

2

-7 29 269

3425

0 0

0

4 10 32

3 7 1911

3164

4 3 35

-4 8 41

-1 0

113

3485

6 8 63

3 4 15

-3 6 1714

3457

4 4 61

3 5 35

-0 0

116

2912

4 3 34

-0 0

0

4 11 4317

3044

-2 1 17

-3 4 48

0 0

118

3402

2 1

9

-3 4 29

-1 1

421

3294

7 11 53

-1 1

2

3 7 1122

3304

-1 1 40

-1 1 32

-0 0

2

------- ------------------- ------- ------- --------------

Horietatik kontribuzio absoluto haundienekoak dira orain

adierazgarrienak guretzat, Cornejo-k dioenaren harian :

"Las categorías que tienen una fuerte

contribución absoluta en el eje son las que

determinan su posición y por lo tanto, sirven

para interpretar su significado" (Cornejo,

1988, 115 . o .) .

Beraz, ardatzen esanahia taldeen arabera jakiteko,

kontutan hartu beharko dugu kontribuzio absolutu

garaienak zelako talde moetatan ematen diren .

Horretarako ondoren datorren 15 . taulari begira besterik

212

ez dago .

------------------------------------------------------Koordenada Kontribuzio Taldea Eginkizuna

Absolutoa

•

11 21 Konfirma .•

8 13 Konfirma .1 .ardatzean

2 .ardatzean

3 .ardatzean

15 . Taula .

25

8 Kuadrila18

6

Hezi/bere .11

4

Kuadrila7

3 Skout--------------

•

13 4 Kuadrila•

10 9 Kuadrila•

9 5 Konfirma .•

8 3 Skout

30

1

Saskibal .8

11

Hezi/bere .----------------

•

11 16 Hezi/bere .•

7 21 Konfirma .•

7 9 Kuadrila

29

8 Kuadrila25

5

Konfirma .

2 1 3

----------------------------------------- -------------

------------------------- ----------------- ------------

Lehenengo ardatzaren alde batean "Konfirmazio-talde" bi

kokatzen dira, eta bestaldean "Kuadrila" bi, "Heziketa

bereziko" bat eta "Skout" taldea . Bigarrengo ardatzaren

alde batean "Kuadrila" bi eta "Skout" taldea, hau da

lehen bezala, gehi "Konfirmazio-talde" bat, eta

bestaldean "Kirol-talde" bat eta "Heziketa-bereziko

beste bat . Hirugarren ardatzean, azkenik, alde batean

"Heziketa bereziko" bat, "Konfirmazio-talde"bat,

bat eta "Konfirmazio-talde" bat .

2 1 4

eta

"Kuadrila" bat, eta aurrez aurre bestaldean "kuadrila"

Hemen ere triangelu bat irtetzen dela deritzogu, aurreko

informazioa tajutzerakoan . "Kuadrila" erpin batean,

"Konfirmazio-taldea" bestean, eta "Kirol" zein "Heziketa

berezia" hirugarren erpinean . Aisia edo denbora askeko

taldeak bereizten ez direlarik .

F)ZUTABEAK ETA ILARAK, BERAZ ALDAGAIAK ETA TALDEAK,

HARREMANETAN JARRIZ .

Zutabeak zein ilarak bere aldetik aztertu ondoren

eta emaitza orokorretara iristeko asmoz, batera

aztertuko ditugo oraingoan . Helburu horrekin bi

informazioa iturri erabiliko ditugu : aldagai eta taldeen

arteko distantzien arabera (16 . taula) lehenengoa, eta

bi ardatz garrantzitsuen arteko gurutzaketaren

grafikoarena bigarrena .

HIRU ARDATZEN ESPAZIOETAKO DISTANTZIAK

IP

CO

AI

AT

FM

CH

CG1 0 .00 0 .03 0 .01 0 .01 0 .03 0 .01 0 .003 0 .01 0 .00 0 .00 0 .01 0 .03 0 .01 0 .014 0 .01 0 .00 0 .01 0 .01 0 .04 0 .01 0 .015 0 .01 0 .02 0 .02 0 .01 0 .01 0 .01 0 .016 0 .01 0 .01 0 .01 0 .01 0 .05 0 .01 0 .017 0 .00 0 .02 0 .00 0 .00 0 .01 0 .00 0 .008 0 .01 0 .01 0 .02 0 .03 0 .06 0 .01 0 .019 0.01 0 .01 0 .00 0 .00 0 .02 0 .01 0 .01il 0 .00 0 .02 0 .01 0 .00 0 .01 0 .01 0 .0013 0 .01 0 .02 0 .01 0 .01 0 .00 0 .01 0 .0114 0 .01 0 .01 0 .01 0 .00 0 .01 0 .01 0 .0116 0 .01 0 .02 0 .00 0 .00 0 .01 0 .01 0 .0117 0 .00 0 .01 0 .00 0 .00 0 .02 0 .00 0 .0018 0 .00 0 .02 0 .00 0 .00 0 .01 0 .00 0 .0021 0 .01 0 .03 0 .01 0 .00 0 .01 0 .01 0 .0122

0 .00 0 .01 0 .00 0 .00 0 .02 0 .00 0 .00----------------------------------------- -------------

16 . Taula .-------------- -------- -------------------- ------------

Goiko taulatik jasoko dugu talde guztien distantzia

bi

aldagai garrantzitsuekiko,

hau da, "FM"

emozioen erabilpen abstraktoa, eta "CO", gatazkaren

onarpenarekiko . Horren bitartez jakingo dugu bi

aldagai horiekiko non kokatzen diren taldeak, 17 .

taulan azaltzen den gisa .

2 1 5

17 . Taula .

1

1KONFI . 13 »

gertuen 11

11

KONFI .

5

1

1KONFI . 14

1

1KONFI . 21

1

1AISIA 18 » erdiparean »> FM-rengandikHEZI/B . 16

1

1HEZI/B . 11

1

1KIROL .

7

1

111

HEZI/B . 6 1 1HEZI/B . 17 1 1AISIA 22 1 1KIROL . 1 » urrutien 1KUADRI . 4 1 1KUADRI . 8 1 1KUADRI . 9 1 1SKOUT

3 1

1

1 1SKOUT 3 1 1KUADRI . 4 » gertuen

11

11

KUADRI . 8

1

1KUADRI . 9

1

1HEZI/B . 6

1

1HEZI/B . 17 » erdiparean »> CO-rengandikAISIA 22

1

1KONFI . 14

1

111

KONFI . 13 1 1KONFI . 21 1 1KONFI . 5 1 1AISIA 18 1 1HEZI/B . 16 » urrutien 1HEZI/B . 11 1 1KIROL . 1 1 1KIROL .

7

1

1

2 1 6

Ikusten denez, "FM"-rengandik urrutien daudenak

"CO"-rengandik gertuen daude eta alderantziz . "FM"-ri

dagokionez, Kuadrila eta Skout urruti kokatzen dira eta

konfirmazio-taldeak berriz gertuen . Kirola, Aisia eta

Heziketa berezikoek urruti antzean ere azalduz . "CO"-ri

dagokionean, Konfirmazio-taldeak eta Kirol-taldeak

urruti daude, eta Kuadrila zein Skout-taldea gertuen .

Heziketa berezia eta Aisia taldeak ere urruti samar

daudelarik .

Oso antzeko emaitzak jasotzen dira 1 . eta bigarrengo

ardatzen gurutzaketaren grafikoan (10 . irudia) . Halere

ulerterrezago dakigukeelakoan aipatu bertan hiru gune

nagusi beha daitezkeela : Konfirmazio taldeak osatutakoa

bat, "FM"-ren ingurutik gertu . Kuadrilak eta Skout

taldeak osatutakoa bestea, "CO"rengandik nahiko gertu .

Heziketa bereziko taldeak, Aisia-taldeak eta

Kirol-taldeak osatutakoa hirugarrena

"IP"rengandik

gertuen eta

direlarik .

"FM" zein "CO"rengandik urruti kokatzen

2 1 7

10 . Irudia .

14~~aD

t+O~

W

3

o0

2 .4 .6 .- KONKLUSIOAK

Eginkizun desberdineko hamasei talde erreal elkar artean

konparatu ondoren esan genezake antzeman daitekeela

printzipio antolatzailerik . Izan ere, hiru aldagai

bereizle modura azaltzen dira, "FM", emozioen erabilpen

abstraktua(elaboratua) ala konkretua(bapatekoa), "CO",

gatazkari aurre eman ala ekidin, eta "IP", nortasun

baikorra ala ezkorra . Gainontzeko aldagaietan antza da

nagusi . Beraz, guk aukeratutako talde moetak kidegoaren

arteko berdintasuna, jarrera kolaboratzailea, talde-

kohesio haundia eta talde erantzun-egozpena talde-

errepresentazioaren elementu baltzuak bezala agertzen

dituzte . Bestalde, eta gehienetik guttienera, emozioen

erabilpenean, gatazkarekiko jarreran eta nortasun

pertsonalean bereizten dira . Azken batean, aldagai haiek

berdintzen dituzte taldeak, eta hauek bereizten .

Taldeak banan bana konparatzeaz aparte, eginkizunaren

arabera eginez gero antzematen da nolabaiteko

homogenotasuna eginkizun bereko taldeen arteko

erantzunetan . Hiru multzo nagusi bereizten direlarik ;

konfirmazio taldeak, homogenotasun haundienekoak eta

emozioen erabilpen abstraktua edo elaboratuagatik

besteengandik bereizten direnak, eta gatazkaren

onarpenaren urrutien kokatzen direnak lehenik ; kuadrilak

eta skout taldea bigarren, zeinak gatazkaren onarpenaz

2 1 9

eta emozioen erabilpenaren bapatekotasunagatik bereizten

bait dira; eta heziketa bereziko, aisia edo denbora

askeko, eta kirol taldeak osatzen duten hirugarrengo

multzoa, zeinak emozioen erabilpen abstraktuarengandik

zein gatazkaren onarpenarengandik urruti kokatzen bait

dira. Era berean, azken talde hauek nortasun

pertsonalaren aldagaia agertzen den lekutik gertuen

kokatzen direnak dira . Beraz, ondoriozta daiteke

badagoela harremanik taldearen errepresentazioa

sozialaren eta eginkizunaren artean, edota beste era

batetara esanaz, taldearen eginkizunak taldeak bere

artean mantentzen duen diskurtsoa mugatzen duela,

taldearen alderdi batzuek potentziatuz eta beste batzuek

murriztuz . Zeintzuk bat eta zeintzuk bestea inguruneko

antolatzaile soziokulturalek aginduko dute . Adibidez,

elizak antolatzen dituen konfirmazio taldeak, kezka

intelektuala eta armonia bultzatzeko taldeak dira

gehienetan, eta ikusten denez ezaugarri horiekin

ere irtetzen dira hemen . Kuadrilak gure ingurune

kulturalean harreman pertsonala eta berma soziala

bultzatzeko sortzen dira, eta hemen azaltzen den bezala

emozioak bestelako talde moetatan baino bapatekotasun

haundiagoz agertzen dira eta talde barneko gatazka ere

gehiago onartzen da . Heziketa, kirola edo aisia taldeak

helburua beraingandik kanpo dute . Batak ezagupen

objektiboen jabetza, beste taldeekiko konpetizioa

besteak, eta ariketen bitartez talde bizitza alaia eta

220

armoniotsua hirugarrenak . Hirurak desegoki ikusten dute

talde barneko ausnarketa eta elaborapena,

barneko gatazka . Beren diskurtsoan ere era horretan

erakusten digutelarik .

Hipotesiei dagokienez, zera esan behar da :

1-Lehenengo hipotesia frogatzen dela, hau da,

emozioen erabilpenak eta gatazkarekiko

jarrerak bereizten dituzte taldeak .

nola talde

2-Bigarrengo hipotesia frogatua geratzen da,

beraz, konfirmazio taldeak emozioaren

erabilpen abstraktoago eta gatazkaren

ekidipenagatik bereizten dira .

3-Hirugarrengo hipotesia frogatzen da, hau

da, kirol taldeak emozioen elaborapen eskasa

eta barne-gatazkaren ekidipena dute

ezaugarri .

4-Laugarrena ere frogatzen da, izan ere

lagina osatzen dutenen artean, kuadrilak dira

emozioa bapatekotasun haundienez eta

gatazkaren onarpen haundiena dutenak .

2 2 1

5-Bosgarrena frogatua da, zeren hezkuntza

bereziko taldeak bai emozioen erabilpen

abstraktuan zein gatazkaren onarpenean baju

azaltzen bait dira .

22 2

3 .- K O N K L U S I O

O R O K O R R A K- - - - - - - - -

- - - - - - - - -

2 2 3

3 .-KONKLUSIO OROKORRAK .

Alderdi enpirikoaren atal bakoitzaren amaieran zegokion

konklusioak ipinita daude . Orain, ostea, tesiaren

konklusio orokorrak adierazi nahiko genituzke .

Aurkezpenerako egokia iruditu zaigu lau ataletan

kokatzea . Aurrenengoan, arestian atalez atal aipatutako

konklusioen alderdi garrantzizkoenak azalduko dira .

Bigarrengoan, aurrekoen sintesi moduko bat .

Hirugarrengoan, datuak iradokitakoa . Eta laugarrengoan,

tesian jaso gabe geratu diren ikerketa lerro batzu eta

hemen aurkitakoaren osagarri direnak .

3 .1 .- ARESTIAN ATALEZ ATAL AIPATU DIREN KONKLUSIOEN

ALDERDI GARRANTZIZKOENAK .

Tesiaren helburua, eta helburu nagusia taldearen

ikerketa bat egitea zen, horretarako eta lanabes gisa

Errepresentazio Sozialaren Teoria aukeratu genuen .

Teorigile zenbaitzuren esanetan benetan egokia, eta gure

ustez ere urrats aberatsa izatea, lirateke aukeraren

arrazoiak . Alderdi teorikoan hontaz nahiko zabal

hitzegiten dela esango genuke .

Errepresentazio Sozialaren Teoriatik abiatuz gero,

taldea eraikuntza sozial bat da . Eraikuntza hori

ezagutza mailan ematen da, baina ezagutza "bero" batetan

22 4

esango genuke, zeren ez bait da gelditzen berbaldi soil

batetan . Emozioak, jarrerak eta jokabideekin zerikusia

duen ezagutza delako .

Dena den, talde-errepresentazio soziala den ezagutza

horren berri jakitearren, ondoko hausnarketei erantzun

bat aurkitu behar zaie . Lan horretan saiatu gara Tesia

honen bilakaeran . Besteak beste jakin nahi izan dugu :

a) Eraikuntza bat ala bat baino gehiagoz

hitzegin behar da .

b) Eraikuntza sozial hori zelako elementuz

osaturik dago .

c) Eraikuntza sozial horretako erdigunean

kokaturik edo zimentarri papera betetzen

duten elementuak zeintzuk dira . Esate

baterako, talde-errepresentazio sozialaren

nukleoan zer kokatzen den .

d) Talde desberdinen eginkizunak zelako

eragina duten eraikuntza sozial horretan .

e) Eraikuntza sozialaren elementuen mugaketa

sozialak .

2 2 5

A) Jende gazteari galdetu diogunean zer pentsatzen zuen

familia, kuadrila, lan-taldea eta bikoteari buruz, eta

erantzunak aztertu ondoren hona hemen topatu garan

konklusioekin :

a) Talde orok, berdin dio zelakoa den,

errepresentazio sozialaren elementuen artean

"berma soziala"-ri dagozkion batzu azaltzen

dira . Beraz, talde ororengan antzeman daiteke

berma sozialaren islada .

b) Talde bakoitzak du bestalde,

funtzionaltasun sozialaren arabera

errepresentazio sozialean elementu batzu,

besteengandik bereizten diotenak .

c) Beraz, taldeen unibertso semantikoa bi

esparru nagusiz osatua dago, talde orori

dagokiona eta funtzionaltasunari lotua .

Konklusio hauek bat datoz Abric-ek 1987an aipatzen

dituen bi dimentsioz . Bata funtzionala, eginkizunaren

efikaziari itsatsia, eta bestea arautzailea, objektu

sozialari dagozkion esterotipoei itsatsia :

22 6

"On peut distinguer deux dimensions

fondamentales de ce noyau central, qui seront

d'ailleurs les dimensions de la

représentation : 1) Une dimension

fonctionelle, qui si elle est prépondérante,

privilégie dans la représentation les

éléments directement perçus comme pertinents

pour l'efficacité dans l'action ; 2) Une

dimension normative, susceptible de

privilégier des jugements, stéréotypes,

opinions admis par le sujet ou le group dans

lequel il s'insère" (Abric, 1987, 69 . o .) .

B) Kuadrila ikasketa-objektu gisa espreski hatu

dugunean, galdesorta erabiliz, hiru helburu genituen :

talde-errepresentazio kopurua, elementuen arteko barne

egituraketa eta kanpo mugatzaileen eragina .

Lehenengoa, hau da, kuadrilaren errepresentazio sozialen

kopuruen ikerketak bi daudela esatera garamatza . Bat,

gehiengo nagusi batena hain zuzen, nortasun pertsonal

baikor, taldekideekiko jarrera kolaboratzaile,

talde igualitario, talde-kohesio haundi, gatazkari aurre

ematen, talde erantzun-egozpena eta emozioen erabilpen

abstraktoa dituena . Bestea berriz, guttiengoarena

alegia, nortasun pertsonal ezkor antzean, taldekideekiko

jarrera isolatzaile antzean,

talde hierarkizatu eta

2 27

talde-kohesio eskaseko, gatazkarekiko ekidipena,

kidegoarengan erantzun-egozpena, eta emozioen erabilpen

konkretukoa .

Errepresentazioen barne antolakuntza eta dinamikaz

emaitza aski interesgarria iruditzen zaigu . Bi dimentsio

azaltzen dira, "erlazio" eta "erreflexio" izenda

daitezkeenak, bai gehiengoan eta bai guttiengoan . Beraz,

talde ororetan ematen dira, eta bi indarren berri ematen

dute . Elkarren arteko harremana ongi uler daiteke

gatazkaren arabera pibotatzen jarriz gero .

Bestelakoetara joan aurretik ekar ditzagun gogora

dimentsio bakoitza saturatzen duten aldagaien zerrenda .

Erlazio dimentsioa saturatzen duten aldagaiak honakoak

dira :

1-Talde igualitarioa .2-Nortasun pertsonal baikorra .3-Taldekide arteko jarrera kooperatzailea .4-Gatazkari aurre ematea .

Erreflexio dimentsioa,

berriz,

saturatzen duten

aldagaiak honakoak dira :

1-Emozioen erabilpen abstraktua .2-Gatazkaren ekidipena .3-Talde erantzun-egozpena .4-Talde-kohesio haundia .

2 2 8

Hemen bi gauza dira azpimarragarrienak ; bata, dimentsio

bakoitzean azaltzen diren aldagaien esanahien nondik

nora joan daitekeen, eta gure ustez, hemen gizabanakoa

ala taldearen lehentasuna dago jokoan, kontutan izanik

biak daudela present talde ororetan . Bigarrena, eta

aurrekoarekin hestuki lotuta, gatazkak jokatzen duen

papera da, zeren honen gora beherak mugatzen bait du

taldean gizabanakoaren ala taldearen lehentasuna

nagusitzea .

Kanpo baldintza eta mugatzaileei buruz, hau da,

kategoria sozialetako pertenentziaren eraginari buruz

zera aipa daiteke : batetik, kategoria denetan aldagai

baltzuena hierarki eza azaltzen dela, beraz, Moliner-en

(1988) emaitzekin ados geundeke . Horrezaz aparte,

bestelako aldagaien aldaketak deigarrien dutena zera da :

maila ekonomiko-kultural xumea zein euskaldungoa direla

talde barneko gatazka gehien onartzen dutenak, eta

bestalde emakumeak erreflexio haundiagoz azaltzen

direla .

Maila ekonomiko-kulturalari buruz, eta gazte taldeen

alorrean, Ameriok egindako lanetan ere auzune

industrialetako eta hiri erdiguneko edo auzo

erresidentzialetako kuadrilak konparatu ondoren

zenbait desberdintasun berdintasun batzuen ondoan topatu

ditu :

2 2 9

"Au-delà d'importantes homologies

structurelles et de ressemblences dans les

dynamiques relationnelles, les groupes des

banlieus industrielles ne sont pas exactement

superposables à ceux des zones centrales et

résidentielles des couches moyennes" (Amerio,

1987, 126 . o .) .

C) Talde erreal batzuei beren buruaz galde egin

diegunean jasotako emaitzak zenbait konklusio

interesgarrira eramaten gaituzte :

a) Batetik, puntuaketa altuak ematen dira

gehienbat, beraz, aukeratutako laginaren

artean nolabaiteko antza badago, ezin uka,

eta gainera arestian aipatu gehiengoaren

talde-errepresentazioaren gertu daude .

b) Bestetik, bi aldagairen arabera bereizten

dira nabarmenki taldeak . Emozioen erabilpen

eta gatazkarekiko jarreraren arabera, hain

zuzen .

c) Taldeen kokapena eta eginkizunaren arteko

lotura . Arestian ikusi bezala, "Konfirmazio"

taldeak ezaugarri bat ematen dien ingurune

batetan kokatzen dira, "Kuadrila eta Skout"

230

Hontaz ere Abric (1987) eta Amerio-k (1990) hitzegin

izan dute :

Eta Amerio-k, bere aldetik, horrela dio :

3 .2 .- SINTESIA .

Gure ustez aipatutako emaitzetatik deigarriena zer den

esatekotan adierazi beharko genukeena zera da :

a) Gizartean jokatutako funtzioaren eragina

taldearen errepresentazio soziala

eraikitzerakoan .

Adibidez,

familia eta

bestelako ezaugarriz apaindura eskeintzen

duen ingurunean eta "Aisia, Heziketa eta

Kirol" taldeak aurrekoengandik bereizturiko

kokapenean .

" . . .la nature du noyau central dépend a la

fois : a) . . . du sujet . . ., b) . . . de l'objet . . .,

c) de la finalité de la situation, . . . et des

objetifs . . ."(Abric, 1987, 69 . o .) .

" . . .l'action peut avoir un rôle dans la

construction des répresentations . . ."(Amerio,

1990, 405 .o .) .

23 1

kuadrilaren artean badaude desberdintasun

nabariak unibertso semantikoa

adierazterakoan . Familian funtzionalki

jokatzen duten dimentsioek, esate baterako

hierarkia edo gatazkak, kuadrilan, berriz, ez

dira azaltzen zeren ez bait dute familian

bezalako betebearrik, beraz, funtzionaltasun

barik .

b) Kuadrilaren errepresentazio sozialaren

kasuan barne dinamika, bi dimentsioen

artekoa, hau da erlazio eta erreflexioen

artekoa da . Eta bata ala bestea bultzatzeak

dakarrena ere oso kontutan izatekoa suerta

daitekeena, zeren erlazioaren dimentsioa

bultzatzeak talde moeta bat bait darama,

talde barneko harremana eta kidegoaren

garrantzia areagotuko duena alegia, eta

erreflexioa bultzatzeak alderantziz, hau da

taldetik kanpo ematen denaren garrantziaren

areagotzea edo taldea bere osotasunean

lehentasuna hartzea .

Kuadrilaren kasuan ere deigarria da, lehendik aipatua

izan arren, taldekideen arteko berdintasun maila, nahiz

eta edozein kategoria sozialetako pertenentziaren

arabera aztertu .

2 3 2

c) Interesgarria ere da jakitea, talde

errealak beren buruaz pentsatzerakoan zertan

bereizten diren . Izan ere, emozioen

erabilpena (textuinguratuz ala

espontaneitatez), eta gatazkarekiko jarrera

(onarpena ala ekidipena) dira nagusiki

taldeak bereizten dituztenak .

Neurri batetan emaitza hau antzematen da ere kuadrila

soilik aztertzerakoan, zeren orduan ere bi dimentsio

hauek lehentasuna hartzen bait dute .

3 .3 .- DATUAK IRADOKITAKOA .

Kuadrilari dagokionean eta gazte taldeei orokorki, non

hierarki eza nagusi den, bestelako aldagaiak eta

dimentsioak daude jokoan .

Kontutan oso hartu beharrekoa da zer egiten den

sortutako emozionaltasunarekin, lekurik ba ote duen

aipatu eta eztabaidatua izateko . Hau da, gatazka sortuz

gero zer egingo ote den . Bertan behera utzi ala jaso eta

onartu . Benetan garrantzizkoa hau dela dirudi . Garrantzi

gutxiago, taldeen dinamika bereizterakoan, dute

gainontzeko aldagaiak, erantzun egozpena, hierarkia

maila,

talde-kohesioa,

pertsonarteko jarrera eta

233

nortasun pertsonala, zeren guzti hauek dira baltzuenak .

Desberdintasunak aipatzen genituen eta gainera zeren

arabera ematen ziren, baina zergatik "talde kultura" dei

daitekeen hori azpimarratzen den gure aldetik neurri

batetan erantzun dugu, neurri haundi batetan

eginkizunaren arabera alegia, baina ez horren arabera

soilik . Dena dela sakontzeko premia hor geratzen da .

3 .4 .- LEKURIK IZAN EZ DUTEN IKERKETA LERRO BATZU .

Zalantzarik gabe asko geratzen da sakontzeko, nola ez

bada, zeren talde heterogenoagoak hartu izan bagenitu,

adibidez adin desberdinekoak edota talde

hierarkizatuagoak, emaitzak ere alda zitezkeela esan

behar dugu .

Ikasketa diakronikoen beharra ere hor geratzen da, nahiz

eta jakin azpisailean ildo horretatik ari direla lanean .

Zain dagoen beste eginkizun bat zera da : behaketa

bitartez hemen azaldutakoa frogatzea .

234

BIBL IOG R&F IA

23 5

ABRIC, J-C .

(1987) :

Coopération,

compétition

etreprésentations sociales, Cousset, Del Val .

AEBISCHER,

V. ;

OBERLE,

D . (1990) : Le groupe enpsychologie sociale . Paris, Dunod .

ALLPORT, F . :The group fallacy in relation to socialscience . American Journal of Sociology, 27, 688-706 .

AMERIO, P . (1987) : Groupes, représentations et identitéssociales . J-L. Beauvois, R-V . Joule, J-M . Monteil,Perspectives cognitives et conduites sociales, Cousset,Del Val, 125-142 .

AMERIO, P . ; DE PICCOLI, N . Représentation del'engagement social et de l'amitié : une étude sur desgroupes de jeunes . Revue Internationale de PsychologieSocial, 3,383-407, 1990 .

AYESTARAN, S . (1980) : Manual de Psicoterapia de Grupo .Salamanca . Universidad Pontificia .

BANCHS, M . Concepto de "Representaciones Sociales" :Análisis comparativo . Revista Costarricense dePsicología, 8-9, 27-40, 1986 .

BANCHS, M . Las diferentes caras de la psicologíasocial : sus objetos de estudios y sus doctrinas delhombre . Boletín de Psicología, VI, 24, 217-232, 1987 .

BANCHS, M . : Cognición Social y Representación Social .Revista de Psicología de El Salvador, VII, 30, 361-371,1988 .

BAR-TAL, D . (1990) : Group Beliefs . A conception forAnalyzing Group Structure, Processes, and Behavior . NewYork, Springer .

BERGER, P . ; LUCKMANN, T . (1986) : La construcción socialde la realidad . Madrid, Amorrortu-Murguia .

2 3 6

BILLIG, M . : Social Representation, Objetification andAnchoring : a Rhetorical Analysis . Social Behaviour, 3,1-16, 1988 .

BLANCO, A . (1985) : La perspectiva histórica en elestudio de los grupos . C . Huici, Estructura y procesosde grupo, Madrid, U .N .E .D ., 67-106 .

BLANCO, A . (1988) : Cinco tradicionessocial . Madrid, Morata .

en psicología

BRAMEL, D . ; FRIEND, D . : The work group and itsvicisitudes in social and industrial Psychology . Thejournal of Applied Behavioral Science, 23, 2, 233-253,1987 .

CARTWRIGHT, D . Comtemporary Social Psychology inHistorical Perspective . Social Psychology Quarterly, 42,1, 82-93, 1979 .

CARTWRIGHT, D . ; ZANDER, A . (1980) : Dinámica de grupos :Investigación y Teoría . México, Trillas .

COCHART, D . : Les foules et la Commune . Analyse despremiers écrits de psychologie des foules . Recherches dePsychologie Social, 4, 49-60, 1982 .

CODOL, J-P . : La représentation du groupe : Son impact surle comportements des membres d'un groupe et leursreprésentations de la tâche, d'autrui et de soi-même .Bulletin de Psychologie, 24, 111-122, 1970 .

CORNEJO, J-M . (1988) : Ancorsim : Programa Informático deAnálisis de Correspondencias . Barcelona, PPU .

DANZIGER, K . : Origins and basic principles of Wundt'sVólkerpsychologie . British Journal of Social Psychology,_22, 4, 303-313, 1983 .

DAVIS, J . ; LAUGHLIN, P . ; KOMORITA, S . : The socialpsychology of small groups : Cooperative and mixed-motive interaction . Annual Review of Psycholgy, 27, 501-541, 1976 .

2 3 7

DE ROSA, A .S . : Sur l'usage des associations libres dansl'étude des RS de la maladie mentale . Connexions, 51,26-50, 1988 .

DE ROSA, A .S . :Comparaison critique entre lesreprésentations sociales et la cognition sociale : sur lasignification d'une approche développementale dansl'étude des représentations sociales . Les cahiersinternationaux de Psychologie sociale, 5, 69-109, 1990 .

DI GIACOMO, J-P . : Aspects methodologiques de l'analysedes representations sociales . Cahiers de PsychologieCognitive, 1, 397-422, 1981 .

DI GIACOMO, J-P . (1987) : Teoria y métodos de análisis delas representaciones sociales . D . Páez, Pensamiento,individuo y sociedad ; cognición y representaciónsocial . Madrid, Fundamentos, 278-296 .

DOISE, W . (1986) : Les représentations sociales :définition d'un concept . W . Doise, A . Palmonari, L'étudedes représentations sociales, Neuchâtel, Delachaux &Niestlé, 81-94 .

DOISE, W . Imágenes, representaciones, ideologías yexperimentación psicosociológica . Suplementos Anthropos,Barcelona, Anthropos .

DURAND, P . : Gabriel Tarde, L'opinion et la foule . LesCahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 5, 117-118, 1990 .

ECHEBARRIA, A . ; VALENCIA, J .F . ; PAEZ, D . (1987) :Medición en Psicología Social : Actitudes y constructosrepresentacionales . D .Páez, Teoría y método enPsicología Social . Donostia, Publicaciones delDepartamento de Psicología Social, 157-301 .

ECHEBARRIA, A . ; PAEZ, D . (1989) : Emociones : perspectivaspsicosociales . Madrid, Fundamentos .

2 38

ECHEBARRIA, A . ; VALENCIA, J .F . (1990) : Interacción entreindividuo y sociedad . Un problema sin Resolver enPsicología social . III Congreso Nacional de PsicologíaSocial : Libro de Simposios, Santiago de Compostela, 395-402 .

ELEJABARRIETA, F . : La teoría de las representacionessociales y su aplicación en el estudio del conocimientosocial de la informática . Boletín de psicología, 14, 7-31, 1987 .

ELEJABARRIETA, F . (1991) : Las representaciones sociales .A . Echebarria, Psicología Social Sociocognitiva, Bilbao,Desclée de Brouwer .

FARR, R . : Wilhelm Wundt (1832-1920) and the origins ofpsychology as an experimental and social science .British Journal of Social Psychology, 22, 4, 289-301,1983 .

FARR, R . : Theoretical cohesion vs . sophisticatedeclecticism : Some sober questions about contrastingvalues . British Journal of Social Psychology, 25, 193-194, 1986 .

FARR, R . : Social Representations : A French Tradition ofResearch . Journal for The Theory of Social Behaviour,17, 4, 343-371, 1987 .

FARR, R . : The long past and the short history of socialpsychology . European Journal of Social Psychology . 21,371-380, 1991 .

FERNANDEZ, 0 . El análisis de clusters : aplicación,interpretación y validación . Zientziartekoa, 5, 123-139,1991 .

FINE, G .A . : Behavioral change in group space : Areintegration of lewinian theory in small groupresearch . Advances in Group Processes, 3, 23-50, 1986 .

FLAMENT, C . (1984) : From the bias of structural balanceto the representation of the group . R .Farr, S .Moscovici, Social Representations, Cambridge, CambridgeUniversity Press, 269-285 .

2 39

GERARD, H . ; MILLER, N . : Group Dynamics . Annual Review ofPsychology, 18, 287-332, 1967 .

GRAUMANN, C .F . (1990) : Introducción a una historia de lapsicología social . M. Hewstone, W . Stroebe, J-P . Codol,G .M . Stephenson, Introducción a la Psicología Social,Barcelona, Ariel, 21-35 .

HARE, A.P . (1976) : The history and present of smallgroup research . A .P . Hare, Handbook of small groupresearch . New York, The free press, 384-395 .

HARRE, R . : Some Reflections on the concept of "SocialRepresentation" . Social Research, 51, 4, 927-938,1984 .

HEIDER, F . (1958) : The Psychology of interpersonalrelations . New York, Wiley .

HELMREICH, R . ; BAKEMAN, R . ; SCHERWITZ, L . : The study ofsmall groups . Annual Review of Psychology, 24, 337-354,1973 .

HENDRICK, C . (1987) : Group Processes and IntergroupRelations . Londres, Sage .

HERLICH, C . (1973) : La représentation sociale . S .Moscovici, Introduction à la psychologie sociale, Paris,Larousse .

IBAÑEZ, T . (1988) : Ideologías de la vida cotidiana .Barcelona, Sendai .

IBAÑEZ,

T. (1990) : Aproximaciones a la PsicologíaSocial . Barcelona, Sendai .

JASPARS, J . Forum and focus : A péresonal view ofEuropean Social Psychology . European Journal of SocialPsychology, 16, 3-15, 1986 .

JAVALOY, F . (1990) : Psicología Social y ComportamientoColectivo . G . Musitu, Procesos Psicosociales Básicos,Barcelona, PPU, 259-270 .

2 40

JODELET, D . (1985) : La representación social : Fenómenos,concepto y teoría . S . Moscovici, psicología Social (II) :Pensamiento y vida social, Barcelona, Paidós, 469-494 .

JODELET, D . (1989) : Les représentations sociales . Paris .PUF .

JODELET, D . (1991a) : L'idéologie dans l'étude desreprésentations sociales . V . Aebischer ; J-P . Deconchy ;E .M . Lipiansky, Idéologies et représentations sociales,Cousset, Del Val, 15-34 .

JODELET,

D .

(1991b) :

Représentation

Sociale .Argitaratzeke .

KAES, R. (1977) : El aparato psíquico grupal . Barcelona,Granica .

LEBART, L . ; MORINEAU, A . (1985) : Système portable pourl'analyse des données . Paris, CESIA .

LEVINE, J .M . ; MORELAND, R .L . : Progress in Small Groupresearch . Annual Review of Psycholgy, 41, 585-634, 1990 .

LINDZEY, G . ; ARONSON, E . (1954) : The handbook of socialpsychology . Reading, Mass, Addison Wesley .

LINDZEY, G . ; ARONSON, E . (1968) : The handbook of socialpsychology . Reading, Mass, Addison Wesley .

LINDZEY, G . ; ARONSON, E . (1985) : The handbook of socialpsychology . New York, Erlbaum .

McGRATH,

J . ;

KRAVITZ, D . : Group research . AnnualReview of Psychology, 33, 195-230, 1982 .

MILLS, T .M . "Changing Paradigms for Studying HumanGroups" . Journal of Applied Behaviour Science, 15, 3,407-423, 1979 .

24 1

MOLINER, P . : Validation expérimentale de l'hypothèse dunoyau central des représentations sociales . Bulletin dePsychologie, 41, 759-762, 1988 .

MORALES, J .F . (1985) : El estudio de los grupos en elmarco de la Psicología Social . C . Huici, Estructura yProcesos de grupo . Madrid, U .N .E .D ., 25-66 .

MOSCOVICI, S . (1961) : La psychanalyse, son image et sonpublic . Paris, PUF .

MOSCOVICI, S . (1981) :L'âge des foules . Paris, Fayard .

MOSCOVICI, S . (1985) : Introducción : el campo de lapsicología social . S . Moscovici, Psicología Social (I) .Barcelona, Paidós, 17-40 .

MOSCOVICI, S . Notes towards a description of socialrepresentations . European Journal of Social_ Psychology,18, 211-250, 1988 .

MOSCOVICI, S . (1989) : Des représentations collectivesaux représentations sociales : éléments pour unehistoire. D . Jodelet, Les représentations sociales .Paris, PUF, 62-86 .

MUNNE, F . (1986) : La construccion de la psicologíasocial como ciencia teórica . Barcelona, Alamex .

MURCHINSON (1935) : A handbook of social psychology .Worcester, Clark University Press

PALMONARI, A . Social differentiation processes andcollective representation in adolescents . ItalianJournal of Psychology, 7, 1, 55-63, 1980 .

PALMONARI, A . ; POMBENI, M .L . : Formes et fonctionnementdes groupes de pairs à l'adolescence . Une étude sur leterrain en Italie . L'orientation scolaire etprofessionnelle, 14, 4, 299-313, 1989a .

242

PALMONARI, A . ; POMBENI, M .L . ; KIRCHLER, E . : Peergroupsand evolution of the self-system in adolescence .European Journal of Psychology of Education, IV, 1,3-15, 1989b .

PALMONARI, A . ; POMBENI, M .L . ; KIRCHLER, E . : Adolescentsan their Peer Groups : a study on the significance ofpeers, social categorization, processes and coping withdevelopmental tasks . Social Behaviour, 5, 33-48, 1990 .

REICH, J .W . : An historical analysis of the field .Applied social psychology annual, 2, 45-70, 1981 .

SHARAN,

S . :

A powerful

theoretical

framework .Contemporary Psycholog , 35, 1070-1072, 1990 .

STEINER,

I .D . :

Group Dynamics .

Annual Review ofPsychology, 15, 421-446, 1964 .

STEINER, I .D . : Whatever happened to the Group in SocialPsychology ? Journal of experimental Social Psychology,10, 94-108, 1974 .

STEINER, I .D . : Whatever happened to the Touted Revivalof the Group ? Small Groups and Social Interaction, 2,539-548, 1983 .

STRYKER, S . : The developments in two socialpsychologies : toward an appreciation of mutualrelevance . Sociometry, 40, 146-160, 1977 .

TAJFEL,

H .

(1978) : Introducing Social Psychology .Harmondsworth, Penguin .

TURNER, R . (1987) : Rediscovering the social group : aself-categorization theory . Oxford, Blackwell .

VALENCIA, J .F . (1990) : Psikologia sozialarihurbilketarako zenbait gai . Donostia, E .H .U .-koPsikologia Sozial Saileko argitalpena .

2 43

VAN GINNEKEN, J . :The 1895 debate on the origins of crowdpsychology . Journal of the history of the BehavioralSciences, 21, 375-382, 1985 .

VON CRANACH, M . The group as a self-active system :outline of a theory of group action . European journal ofSocial Psychology, 16, 193-229, 1986 .

ZANDER, A . : The psychology of group processes . Annualreview of Psychology, 30, 417-451, 1979a .

ZANDER, A . : The study of group behaviour during fourdecades . Journal of applied behavioral science, 15, 272-282, 1979b .

ZENBAIT EGILE Interpersonal relations and groupprocesses . Journal of Personality and Social Psychology,50, 2, 295, 1986 .

2 4 4

BR&0SK IN A

2 4 5

Galdeketa honen bidez talde-funtzionamenduarenzenbait aspektu arakatu nahi ditugu . Hori dela eta zurekolaborazioa eskatzen dizugu, aipatu talde-funtzionamendua hobe ulertzeko helburua dugularik .

Ondoren, zure datu soziologikoei buruzkozenbait galdera aurkituko dituzu . Gero, esaldi batzubinaka agertuko zaizkizu ; horietatik zureiritziarengandik gertuen dagoena aukeratuko duzu, etaazpian dauden zenbakietatik zure aukeraketa gehienzehaztuko lukeena hautatu .

Hautatutako zenbakia borobil batez inguratu .Zenbakien esanahiak hauexek direlarik :

1-Ezkerreko esaldiarekin guztiz ados .

2-

3-

4-Iritzirik ez .

6-

7-

11

1,

11

„

2 4 6

19

„

5-Eskuineko esaldiarekin ados .

1,

1,

aski ados .

ados .

aski ados .

guztiz ados .

Ez kezkatu zenbait galdera berdintsuakdirelako zeren eta erantzunak ikuspuntu ezberdinetatikbaloratzen bait ditugu .

Zuk emandako informazioa arrunt isilekoa daeta anonimatoan geldituko da .

Erantzun benetan eta ez utzi galdera bat ereerantzun gabe .

ESKER MILA

Erantzun, mesedez, ondorengo galdera hauei :

jaioteguna :

sexua :

gizonezko ( )

emakumezko

( )

egindako ikasketak :

egungo egoera : ikasten ( ), lanean ( ), langabezian ( ) .

aitaren lanbidea :amaren lanbidea :

aitaren ikasketak :amaren ikasketak :

anaiarreben kopurua :

zenbagarren egiten duzu? :

zuekin bizi al da beste norbait?

bai ( )

ez()nor?

Serie bakoitzetik hauta ezazu, mesedez, zure iritziaongien isladatuko lukeen zenbaki bat .

1-Sarritan iruditzen zait 1-Sarritan iruditzen zaittaldekideek ni erasotzeko taldekideek ni laguntzekoprest egoten direla .

prest egoten direla .

2 47

1

2

3

4

5

6

7

2-Taldean inportantea

2-Taldean ez naizela inpor-naizela uste dut .

tantea uste dut .

1

2

3

4

5

6

7

3-Talde honetan zeozer

3-Talde honetan zeozer gaizkigaizki irtetzen denean,

irtetzen denean, talde guztiabeti aurkitzen da

jotzen da errudun .errudunen bat .

1

2

3

4

5

6

4-Talde honetan

4-Talde honetanbarne-konfrontaketa

barne-konfrontaketarierraz onartzen da .

uko egiten zaio-

1 2

3

4

5

6

7

5-Taldeko adiskideekiko

5-Taldeko adiskideekikoharremanetan zailtasunen

harremanetan zailtasunenbat hantzematen dudanean,

bat hantzematen dudanean,zaila egiten zait taldean

iniziatiba hartzerainiziatiba hartzea .

jotzen dut .

1

2

3

4

5

6

7

6-Talde honetan, enfrenta- 6-Talde honetan, enfrentamen-menduetan, jendeak erantzun duetan, jendeak erantzun az-aurretik erreflexionatzen du .

kar eta irreflexiboak maizematen ditu .

1

2

3

4

5

6

7

7-Taldea maizegi

7-Taldea maiztasun gutxiegizbiltzen da .

biltzen da .

1

2

3

4

5

6

7

8-Taldekideren batek kri-

8-Taldekideren batek kritika-tikaren bat egiten dida-

ren bat egiten didanean,nean, kritika argitzea

justifikatuz konpondu nahieskatzen dut .

izaten dut .

1

2

3

4

5

6

7

9-Taldeak ez nau entzuten .

9-Taldeak entzuten nau .

1

2

3

4

5

6

7

10-Talde honetan, sarritan

10-Talde honetan, sarritanentzuten da honako galdera

entzuten da honako galderahau : zer gertatzen ari da

hau: nor da errudun?gure artean?

1

2

3

4

5

6

7

248

11-Talde honetan

11-Talde honetangatazka-egoerak aldentzera

gatazka-egoerei aurrejotzen da .

ematen zaie .

1

2

3

4

5

6

7

12-Taldean besteek

12-Taldean besteekesandako gauzen aurrean

esandako gauzei aditasunadi egoten naiz .

gutxi ipintzen diet .

1

2

3

4

5

6

7

13-Talde honen barnean, 13-Talde honen barnean,harremanak momentu bakoi- harremanak textuingurutzeko inpresioen arabera zabalago baten araberadaude .

daude .

1

2

3

4

5

6

7

14-Taldea desegitea

14-Taldea desegiteaproposatuko balitz,

proposatuko balitz, inongohorren aurka gogor

problemik gabe horren aldeegongo nintzateke .

egongo nintzateke .

1

2

3

4

5

6

7

15-Eztabaidetan, batez ere

15-Eztabaidetan, batez ereahalegintzen naiz besteek

ahalegintzen naiz eztabaidakoneri arrazoia eman diezadaten .

gaia ulertzen .

1

2

3

4

5

6

7

16-Talde honetan, denon

16-Talde honetan, bat edo bikartean erabakitakoa

nahi dutena egiten da .egiten da .

1

2

3

4

5

6

7

17-Taldean tirabirak

17-Taldean tirabirakagertzen direnean, talde-

agertzen direnean, sortutakokideen mugatasun edo zail-

talde-egoera aztertzeratasunak aztertzera jotzen da .

jotzen da .

1

2

3

4

5

6

7

249

18-Ez dirudi konfrontaketak

18-Badirudi konfrontaketaritalde honi trabarik jartzen

diogun beldurrak mugatzendioenik .

gaitula .

1

2

3

4

5

6

7

19-Sarritan aurkitzen naiz

19-Gehienetan, taldean nahitalde honetan ezer esateko

dudana pentsa eta adieraztekogauza ez naizela .

gaitasuna mantentzen dut .

1

2

3

4

5

6

7

20-Taldean, egoera aztertu

20-Taldean, oso eraeta gero aktuatzen dugu .

intuitiboan aktuatzen dugu .

1

2

3

4

5

6

7

21-Taldeak ez die erantzuten

21-Taldeak bete betean eran-nere espektatibei .

tzuten die nere espektatibei .

1

2

3

4

5

6

7

22-Besteek ulertzen

22-Besteek ulertzen eznautelakoan nago .

nautelakoan nago .

1

2

3

4

5

6

7

23-Egin beharrekoei buruz,

23-Egin beharrekoei buruzkobesteek erabaki dezaten

erabakietan aktibokiuzten dut .

esku hartzen dut .

1

2

3

4

5

6

7

24-Pertsonarteko gatazka

24-Pertsonarteko gatazkaedo konfliktoen erantzun-

edo konfliktoen erantzun-kizuna, taldekideen artean

kizuna, taldekideren batenganbanaturik dagoela pentsa-

bilatu beharra dagoela pentsa-tzeko joera dago taldean .

tzeko joera dago taldean .

1

2

3

4

5

6

7

25-Talde honetan, norberaren

25-Talde honetan, norberarenideiak defendatzeari uko erraz

ideiak defendatzen dira,egiten zaio, baldin eta horre-

nahiz eta horrek problemakla problemak ekiditzen diren .

erakarri .

1

2

3

4

5

6

7

250

26-Aske sentitzen dut

26-Askotan ridikulo samarranere burua, taldean zerbait

aurkitzen dut nere burua,hitzegin edo egiterakoan .

taldean zerbait hitzegin edoegiterakoan .

1

2

3

4

5

6

7

27-Talde honetan pertsonen 27-Talde honetan pertsonenaurrean ematen dugun eran- aurrean ematen dugun eran-tzuna, une horretan ikusita- tzuna, textuinguru batetikkoak markatzen du .

ulertu nahian izaten da .

1

2

3

4

5

6

7

28-Nahiz eta nere esku

28-Nere esku balego, tal-egon, ez nuke taldekiderik

dekide batzu aldatukoaldatuko .

nituzke .

1

2

3

4

5

6

7

29-Gehienetan, ez naiz gauza

29-Gehienetan, gauza naiztaldeari baliagarri den

taldeari baliagarri denzerbait emateko .

zerbait emateko .

1

2

3

4

5

6

7

30-Taldekideetaz pentsatzen

30-Taldekideetaz pentsatzendudana esatera ausartzen

dudana esatera ez naiznaiz taldean .

ausartzen taldean .

1

2

3

4

5

6

7

31-Pertsonarteko problemen

31-Pertsonarteko problemensoluzioari buruz taldean

soluzioari buruz taldeanzera pentsatzen da : pertso-

zera pentsatzen da : erlazio-nek aldatu behar dutela .

natzeko era aldatu behar dela .

1

2

3

4

5

6

7

32-Talde honetan, gehien-

32-Talde honetan, gehien-goaren eritziarekin bat ez

goaren eritzia erraz onartzengatozela adierazten dugu,

dugu, baldin eta problemaknahiz eta jarrera horrek

ez izatearren .problemak sortu .

1

2

3

4

5

6

7

25 1

33-Askotan iruditzen zait

33-Askotan iruditzen zaittaldean esaten dudana

taldean esaten dudanaez dela baloratzen .

baloratua izaten dela .

1

2

3

4

5

6

7

34-Talde honetan, bibentzia 34-Talde honetan, bibentzianegatiboak aztertuak izaten negatiboak bapateko erreak-dira erreakzionatu aurretik .

zioetan gauzatzen dira .

1

2

3

4

5

6

7

35-Iruditzen zait taldearen

35-Iruditzen zait taldearenegoera berdin zaigula .

egoera asko inporta zaigula .

1

2

3

4

5

6

7

----------------------------------

2 5 2