GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE

MEKAN ÖLÇEĞİNDE

DOĞAL TAŞ KULLANIMINDAKİ FARKLI YAKLAŞIMLAR

Yrd.Doç. Yeşim GÜRANİ Yrd.Doç. Tülay CANBOLAT

Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi

İç Mimarlık Bölümüygurani@cu.edu.tr

ozdemir.tulay@gmail.com

Doğal Yaşam Doğal Taş Sempozyumu29-30 Mart 2012 İstanbul

1.GİRİŞ

Doğal taş, tarih öncesi çağlardan bu yana kullanılan en eski inşaat malzemeleri arasındadır. Doğadan çıkarılan bu organik malzeme dayanıklı, sert, taşıyıcı niteliği ve yalıtım sağlaması sebebi ile insanoğlunun tercihi olmuştur. Doğal taş malzeme geçmişte doğada bulunduğu şekilde ya da kabaca yontularak mekanda konstrüktif amaçlı kullanılırken zaman içerisinde teknolojinin gelişimiyle farklı biçimler kazandırılarak mekanda farklı amaçlı kullanılmaya başlanmıştır.

http://www.bespolka.com/bespolka%20web%20site/South%20America%2001-02/Ecuador/Ecuador01_Inga5_Door_3880_Web.jpg

Doğal taş ile tanımlanmış çevrelerde kullanılan taşın özelliği gereği bu malzeme kullanıcının yaşamı için gerekli fiziksel ortamı sağlamaktadır. Bu malzemenin bir araya gelişindeki detaylar tasarım dili oluşturmakta ve inşa edildiği bölgenin yöresel mimari karakterini belirlemektedir. Doğanın içinden gelen bu malzeme sağlıklı ve çevreci özelliği ile insanoğlu için yaşanılır bir çevre olarak kabul görmüştür.

Doğal taşlar, oluşumları sonucu farklı yapıları nedeni ile farklı özelliklere sahiptir. Yapıdaki kullanım yeri ve amacı bu farklı özelliklere bağlıdır. Örneğin; birim hacim ağırlığı, ağırlıkça su emme yüzdesi, dona dayanıklılığı, aşınma ve darbelere direnci deneylerle ölçülerek taşıyıcı, yüzey elemanı ya da dolgu malzemesi olarak kullanım amacını belirlemektedir [1]. Taşın bu özelliklerinin dışında mineral bileşimi, yapısı, dokusu ve rengi de mekan ölçeğinde nasıl ve nerede kullanılacağı konusunda tasarımcıyı yönlendirir.

http://bunnyvista.wordpress.com/category/building-materials/stone/

Çoğu kayaç nitelikleri minerallerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlıdır.

Fazla miktarda minerallerden meydana gelen taşlar ve daha iyi mineral bileşenleri, bulunduğu mekanda fark edilir bir görüntü sergiler.

Taş yapısı; kayaçtaki mineral parçalarının mekanda konumunu belirlemektedir.

Taş dokusu, taşın büyüklük ve şekil ve bir araya geliş biçimini anlatmaktadır.

İç mekan ya da yapının dış yüzeyinde renk birliği, renk kararlılığı sağlamak adına kullanılan taşın rengini belirlemek tasarımcı açısından önemli bir karardır [2]. Taşın rengi mekana kimlik kazandırmada etkili olmaktadır.

Tarsus’ta geleneksel dokuda yer alan konutlarhttp://galeri2.arkitera.com/main.php?g2_itemId=58238http://www.justtheplanet.com/safaris/the-new-safari/little-kulala-sossusvlei-namibia/http://eclecticrevisited.com/2011/07/26/keeping-cool-in-a-stone-house/raised-dining-room-stone-house-decorating-ideas-european-house-different-style-natural-decor /

2. Doğal Taş Malzemenin Mekan Ölçeğinde Kullanım Biçimleri 2.1. Doğal Taş Malzemenin Konstrüktif Amaçlı Kullanımı

Geçmişte inşa edilen yapılarda inşaat teknolojisi ve yakın çevreden taş malzemenin kolay temin edilebilir olması nedeniyle taş malzemenin kullanımı rasyonel bir çözümdü. Yığma yapım tekniğinde yapının alt bölümlerinde ağır malzemeler, üstlerde ise daha hafif malzemeler kullanılır. Geçmişte olduğu gibi günümüz de de taş duvarların yüzey niteliği, kaba yonu ya da kesme taş olması ve derzlerin çizgisel düzende ya da serbest düzene sahip olması yapının mimari karakterini etkilemektedir.

Yöresel mimariyi belirleyen taş duvar örme biçimi ve taşın üzerine yapılan süslemeler ortak tasarım dili oluşturur. Özellikle geleneksel mimarimizde birçok yörede kullanılan taş malzeme iklim etkeni gözetildiğinde doğal yalıtım malzemesidir. Aynı zamanda tekrar kullanılabilme özelliği ile sürdürülebilir tasarım kriterlerine uygundur.

Yapıda Konstrüktif Amaçlı Kullanılan Doğal Taş

Tarsus’ta geleneksel konut örnekleri

2. Doğal Taş Malzemenin Mekan Ölçeğinde Kullanım Biçimleri 2.2. Doğal Taş Malzemenin Kaplama Olarak Kullanımı

Doğal taşın konstrüktif amaçlı kullanımından doğan olumsuzluklara bir çözüm olarak, taş işleme teknolojisinin gelişimi ile blok halinde taş malzeme ince kesitli hale getirilerek yapı cephelerinde ya da iç mekanda kullanılabilmektedir. Bu malzemeler; yüzeyde taşın doğal yapısını karşılayan dokuyu elde etme, estetik kaygılar nedeni ile kaplamada yer alabilir. Taşın ince kesite getirilmesi için gerçekleştirilen işlemlerde taşın cinsi, mekan içindeki yeri ve mekanın işlevi etkili olmaktadır.

http://www.stone-ideas.com/wordpress/wp-content/gallery/casa_carrara1/casa_carrara2.jpg

http://www.bjoku.com/natural-contemporary-house-design-by-glr-architects/stone-wall-and-marble-floor-contemporary-house-design/

Yapıda Kaplama Olarak Kullanılan Doğal Taş

Yapılarda kaplama amaçlı genellikle yüzeyleri düzeltilerek parlatılmış mermer, granit gibi doğal taş ürünleri kullanılmaktadır. Özel işlemlerle yüzeyi pürüzlü hale getirilmiş yüzey kaplamaları ve döşeme uygulamaları da son zamanlarda yaygınlaşmıştır.

http://www.getitcut.com/top-50-contemporary-bathroom-design-ideas/amazing-bathroom-ideas_012/

Testi FratelliTasarım: Philippe Nigro

http://stonehead.kz/marmomacc/http://bhousedesain.com/interior-design/marble-%e2%80%93-rock-material-in-house-interior-design.html

Dikmeler mermer, raflar ahşap malzemeden modüler kitaplık. Mermerin rijitliği ince kesiti sayesinde hafiflik kazandırılmış.

mutfak tezgahında kullanılan mermerin doğal dokusu ve biçimi kütleselliği çağrıştırmakta iken mekana hakim beyaz renk hafiflik sağlamaktadır.

Tasarım: Cindy Rendely Architexture, North Toronto

http://archnewhome.com/contemporary-house-design/contemporary-ravine-with-beige-natural-stone-house-by-cindy-rendely-architexture

http://furniture.trendzona.com/bathroom-design/bathroom-with-marble-walls.html

Yüzeyi cilalanmış sert mermer zeminde aşınmalara karşı dayanıklı olduğu için tercih edilir. Aynı zamanda cilalı yüzeyler mekana prestijli bir görünüm sağlar. Mermer, iç mekanda hijyenik nedenler ve ısıya, suya, neme olan geçirimsizliğinden dolayı ıslak hacimlerde kullanılır. Bu tür olumlu özelliklerine karşın aside dayanıksızdır. Mermer yüzeyinde katman çizgileri mekanın doğal görünümünü destekler

Yapıda Kaplama Olarak Kullanılan Doğal Taş

Farklı taş dokularının bir arada kullanıldığı örneklerde taşın boyut ve örgü sistemi yüzeylerin yatay ve dikey konumda olmasına göre belirlenmiştir.

Dikey yüzeylerde serbest formda taşlar harçla bir araya getirilirken, zeminde farklı büyüklüklerdeki dikdörtgen şekilli taşlar aynı malzemenin faklı biçimlenişi ile mekanda çeşitlilik yaratılmıştır. Taşın açık renk tonlarında seçilmesi ve mimarideki doğal aydınlatma çözümlemeleri ile iç mekanda ferahlık hissi uyandırmaktadır.http://www.homedsgn.com/2012/02/17/brione-house-by-wespi-jerome-de-meuron-architetti/

İsviçre’de Brione Evi, tasarımcı: Markus Wespi, 2005, Yapıda geleneksel taş duvar sistemi ile betonarme strüktür bir arada kullanılmıştır.

Mekanın yüzeylerinde kullanılacak plak halindeki doğal taş (mermer, traverten v.b.) kaplamaların uygulama şekli, atmosfer şartlarına dayanıklılığı (yağmur, kar, toz, v.b.), sertliği, işlenebilmesi, homojen olması, renk ve dokusu yapının mimari karakteri, bulunduğu iklim, yapı konstrüksiyonuna bağlı olarak belirlenir. Granit, mermer, traverten gibi doğal taşların cilalı yüzeyi mekana ihtişam katar, mekanın cazibesini artırır.

http://www.stone-ideas.com/2012/02/13/design-cooking-in-a-noble-ambiance-1/

http://desmena.com/?p=2494

Tasarım: Ramin Mehdizadeh, İran, 2010

Taş ocağından çıkarılan çeşitli renk ve dokuya sahip taşlar, düzgün kesilerek yapılarda kullanılıyor, şekillendirme sırasında ortaya çıkan küçük taş parçaları bu yapının cephe kaplaması için kullanılıyor. Bu uygulama, bir çeşit geri dönüştürülmüş taş malzeme olarak kabul ediliyor.

Taş malzemenin geri dönüştürülmesi

2. Doğal Taş Malzemenin Mekan Ölçeğinde Kullanım Biçimleri 2.3. Yapıda Dolgu- İzolasyon Amaçlı Kullanılan Doğal Taş

Meksika, Baja California Sur’da bir konut. Yaşam alanını güneş ışığından koruyan gabyon duvar.

Bölge sıcak iklime sahip olduğundan yaşam alanında nefes alan bir duvar(gabyon duvar) oluşturularak doğal hava sirkülasyonu sağlanmıştır.

http://plusmood .com/2012/02/casa-gavion-colectivo-mx/www.collectivomx.com.mx

http://www.andiarchitec.com/luxury-home-design-mashrabiya-by-senan-abdelqader-in-jerusalem-palestine/

İsrail’de Mashrabiya Evi, Tasarımcı: Senan Abdelqader. Taş malzeme boşluklu düzenlendiğinde yapıyı saran kabuk hafif görünmekte ve iç mekanda termal konfor sağlamaktadır. Taşın ağırlığı ile dikey strüktrün hafifliği tezat oluşturmaktadır

Yapıda İzolasyon Amaçlı Kullanılan Doğal Taş

Tarsus’ta geleneksel doku içerisinde yer alan konut. Ahşap konstrüksiyon arasında dolgu malzemesi doğal taş

Taş malzemenin mekandaki ifadesi, mevcut olan rijit karakterinden sıyrılıp, mekana tanım getirmekte ve ahşap gibi diğer doğal malzemelerle bir arada kullanılarak doğal bir görüntü elde edilmektedir

Pachacamac hill Evi, Peru, Tasarım: Longhi Architects, 2007Taş malzeme duvar yüzeyinde tasarlanan nişler içerisinde doku ifadesi estetik amaçlı uygulanmıştır.

http://dornob.com/this-house-rocks-hilltop-house-cut-into-steep-stone-slope/?ref=search

3.SONUÇ

 Taş malzemenin doğadan gelen bir malzeme olması, önceleri doğada var olduğu şekliyle

alınıp üst üste konularak bir örgü sistemi oluşturulması kullanım kolaylığını beraberinde

getirmiştir. İnsanoğlunun yakınındaki malzemeyi kullanması onun alışılagelmiş bir

davranışıdır. Teknolojideki ilerlemeler taşın var olan sert yapısına bağlı kalmadan mekan

içerisinde farklı biçimde kullanım olanağını artırmıştır. Tasarımcıya ve mekanın

kullanıcısına sunduğu bu tür olanaklar taş malzemenin dinamizmini artırmış ve hem iç

mekanda hem yapı kabuğunda plastik bir öğe olarak yer almıştır.

 

 

Yapı inşa teknikleri ve konstrüktif uygulamalar aynı zamanda estetik açıdan

değerlendirilmiş taş malzemenin doku ifadeleri tasarım problemi olarak görülmeye

başlanmıştır. Taş yapısal özelliklerinin yanında doku özellikleri ile de iç mekanda ve yapı

kabuğunda tercih edilen bir malzemedir. Mekanın kimliğini anlatmada bir yöntem olarak

kullanılan doku taş malzemenin işlenerek mekana anlam kazandırmasına yardımcı olur.

Taş malzemenin yalın ifadesi diğer malzemelerle birleştiğinde (beton, ahşap, çelik gibi)

tasarımcının yetkinliğine bağlı olarak mekanın niteliğini başka bir boyuta taşımaktadır.

3.SONUÇ

Doğal taş, ister yapı konstrüksiyonunda yer alsın, ister kaplama malzemesi olarak

kullanılsın yapıda bulunma sebebi sadece bir zorunluluk değil aynı zamanda doğadan

gelen, sağlıklı, ekolojik, ısı konforu sağlayan ve estetik niteliğe sahip bir malzemedir. Taş

malzeme bu nedenlerden dolayı mimaride güncelliğini daima korumuş ve yaşam

mekanlarında hak ettiği ilgiyi görmüştür.

3.SONUÇ

KAYNAKLAR 

[1] Eriç, Murat. 2002, “Yapı Fiziği ve Malzemesi”, Literatür Yayıncılık, 2. Basım, s.188, İstanbul. [2] Winkler, Erhard.M., 1997, “Stone in Architecture Properties, Durability”, Springer, s:2, USA. [3] Eriç, Murat. 2002, “Yapı Fiziği ve Malzemesi”, Literatür Yayıncılık, 2. Basım, s.193, İstanbul. [4] Weston, Richard. 2003, “Materials, Form and Architecture”,Laurence King Publishing, S: 160, China [5] Uysal, Ö., Akçakoca, H., Topal, İ., 2003, “Bazı Doğal Taşların Tekno-Mekanik Özellikleri ve Uygun Kullanım Alanlarının Belirlenmesi”, Türkiye IV.

Mermer Sempozyumu, (Mersem 2003) Bildiriler Kitabı, s.343-351, 18-19 Aralık, Afyon. [6]Koçu, Nazım. Dereli, Mustafa. “Yapıların Dış Cephelerinde Uygulanan Doğal Taş Kaplama Malzemeleri Ve Sorunlarının Araştırılması” Selçuk Üniv.

Müh.Mim.Fak. Mimarlık Bölümü, Konya. [7] http://archinhome.com/interior-design/terrace-mountain-house-with-natural-stone-interior-and-exterior/#more-6520 [8] http://www.luxinteriordesigns.com/2011/04/modern-small-apartment-interior-design.html [9] http://www.moderndesigninterior.com/2011_02_01_archive.html [10] Weston, Richard. 2003, “Materials, Form and Architecture”,Laurence King Publishing, S: 195, China [11] Farrelly, Lorraine., 2011. “Mimarlığın Temelleri” Literatür Yayınları Akademik Temeller Dizisi: 01, Çev. Neslihan Şık, S: 68, [12] http://plusmood .com/2012/02/casa-gavion-colectivo-mx/ [13] www.collectivomx.com.mx [14] http://www.greenprophet.com/2011/10/the-mashrabiya-house-palestine/ [15] http://www.andiarchitec.com/wp-content/uploads/2011/10/masharabiya-house-design-2.jpg [16] http://modresdes.blogspot.com/2011/02/herbst-architects-timms-bach.html [17] Deplazes, Andrea (Ed.). 2005, “Constructing Architecture Materials Processes Structures A Handbook”, Birkhauser-Publishers for Architecture,

Germany [18] http://bunnyvista.wordpress.com/category/building-materials/stone/ [19 ] http://galeri2.arkitera.com/main.php?g2_itemId=58238 [20] http://www.justtheplanet.com/safaris/the-new-safari/little-kulala-sossusvlei-namibia/ [21]

http://eclecticrevisited.com/2011/07/26/keeping-cool-in-a-stone-house/raised-dining-room-stone-house-decorating-ideas-european-house-different-style-natural-decor / [22] http://desmena.com/?p=2494 [23] http://dornob.com/this-house-rocks-hilltop-house-cut-into-steep-stone-slope/?ref=search [24] http://archnewhome.com/contemporary-house-design/contemporary-ravine-with-beige-natural-stone-house-by-cindy-rendely-architexture [25] http://furniture.trendzona.com/bathroom-design/bathroom-with-marble-walls.html [26] http://bhousedesain.com/interior-design/marble-%e2%80%93-rock-material-in-house-interior-design.html [27] http://www.getitcut.com/top-50-contemporary-bathroom-design-ideas/amazing-bathroom-ideas_012/ [28] http://www.bjoku.com/natural-contemporary-house-design-by-glr-architects/stone-wall-and-marble-floor-contemporary-house-design/ [29] http://www.stone-ideas.com/wordpress/wp-content/gallery/casa_carrara1/casa_carrara2.jpg

İlginiz için teşekkürlerimizi sunuyoruz

Yrd.Doç. Yeşim GÜRANİ Yrd.Doç. Tülay CANBOLAT

Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi

İç Mimarlık Bölümüygurani@cu.edu.tr

ozdemir.tulay@gmail.com

Doğal Yaşam Doğal Taş Sempozyumu29-30 Mart 2012 İstanbul