Geïnterviewd worden door een camjo; dichter op het verhaal?

Geïnterviewd worden door een Camjo

Dichter op het verhaal?

Enschede, 11 februari 2010

Dennis Moekotte (S1003002)

Begeleidend docent: Paul Werkman

Journalistiek, School of Media, Windesheim

Afstudeeronderzoek

1 Geïnterviewd worden door een camjo; dichter op het verhaal?

Voorwoord

Mijn dank gaat ten eerste uit naar mijn stageplek RTV Oost. Van september tot december 2009 had RTV

Oost een beschikbare stageplek die ik mocht invullen. Daarnaast dank ik de journalisten Mark Bakker,

Chantal Everaardt, Emiel Houben, Janneke Nijland en Jolande Verheij. Zij hebben de moeite genomen mij

mee te nemen zodat ik mijn onderzoek in de praktijk kon uitvoeren. Vervolgens dank ik de

cameramensen van RTV Oost, Marcus Ganzevles en Dinand Kraak voor hun openhartige interviews en

dank ik communicatiewetenschappers Piet Kommers en Christina Brauer voor hun input tijdens het

opstellen van het observatie-instrument. Verder dank ik alle personen die door RTV Oost geïnterviewd

zijn en met wie ik na de interviews nog enkele vragen mocht doorlopen. En uiteraard dank ik ook mijn

begeleidend docent Paul Werkman, die mij op de goede weg heeft geholpen en beschikbaar was voor

vragen.

Enschede, februari 2010


Inhoudsopgave

Inleiding................................................................................................................................................... 4

Verantwoording ................................................................................................................................... 4

Bespreking literatuur ........................................................................................................................... 5

Vraagstelling ........................................................................................................................................ 6

Begripsbepaling ................................................................................................................................... 7

Methode .............................................................................................................................................. 7

Hoofdstuk 1: Wat is camjo? ..................................................................................................................... 9

Het begrip camjo ................................................................................................................................. 9

Camjo-pionier Michael Rosenblum......................................................................................................10

Camjo vs. ENG.....................................................................................................................................13

Hoofdstuk 2: De ervaringen van journalisten en cameramensen .............................................................14

Wat zijn de ervaringen van journalisten over camjo en ENG? ..............................................................14

Mark Bakker ...................................................................................................................................14

Chantal Everaardt ...........................................................................................................................16

Janneke Nijland ..............................................................................................................................18

Jolande Verheij ...............................................................................................................................20

Wat zijn de ervaringen van cameramensen over camjo en ENG?.........................................................22

Dinand Kraak ..................................................................................................................................22

Marcus Ganzevles ..........................................................................................................................22

Hoofdstuk 3: De praktijk .........................................................................................................................25

Het observatie-instrument ..................................................................................................................25

Mijn eigen ervaring op het gebied van camjo en ENG..........................................................................26

Observatiekandidaat 1: cameraploeg ..............................................................................................26








Observatiekandidaten 8, 9 en 10: cameraploeg ...............................................................................38

Observatiekandidaat 11 en 12: camjo .............................................................................................40

Observatiekandidaat 13: camjo .......................................................................................................42






Hoofdstuk 4: Conclusie ...........................................................................................................................52

Samenvatting ......................................................................................................................................52

Conclusie ............................................................................................................................................54

Aanbevelingen ....................................................................................................................................56

Literatuurlijst ..........................................................................................................................................58

Boeken ...............................................................................................................................................58

Rapporten...........................................................................................................................................58

Scripties ..............................................................................................................................................58

Internet ..............................................................................................................................................58

Interview ............................................................................................................................................59

Bijlage 1 ..................................................................................................................................................60

Afgenomen interviews ........................................................................................................................60

Bijlage 2 ..................................................................................................................................................68

Twintig observatielijsten .....................................................................................................................68


Inleiding

Verantwoording

Vroeger, toen ik een jaar of zes was, speelde ik altijd al met lichtknopjes en techniek. Ik droomde ervan

op een dag zelf filmpjes en interviewtjes te maken en deze te bewerken via de computer. Destijds was er

nog geen consumentensoftware beschikbaar die dat toe liet. Laat staan dat je als consument je camera

aan de computer kon koppelen om video over en weer te zenden. Tegenwoordig wordt het steeds

gemakkelijker voor consumenten om de droom die ik ooit had, wel te verwezenlijken.

RTV Oost was vijf jaar geleden een van de eerste omroepen die begon met het inzetten van

camerajournalisten, ook wel camjo of videojournalist genoemd. Vanaf dat moment is de opmars van

camjo in rap tempo doorgezet. Ik heb van september tot december 2009 stage gelopen op de

nieuwsredactie van RTV Oost. Tijdens deze stage ben ik vaak op pad geweest om een item voor televisie

te maken, zonder dat een cameraman of vrouw met mij mee ging. Deze items draaide ik volledig zelf

zonder dat ik al veel ervaring op het camjo gebied had.

In het begin was dit erg lastig. Hoe moest ik filmen, een microfoon vasthouden en ook nog eens

concentreren op het interviewen? Soms resulteerde een onderwerp in slechte beeld- of geluidskwaliteit.

Dit had te maken met een gebrek aan ervaring en deskundigheid. Een camera bedienen is een totaal

ander vak dan alleen het interviewen op zich. Als camjo moet je op meerdere aspecten letten. En als je

item dan in het nieuwsbulletin mee gaat dan kun je je niet permitteren om met slechte beeld- of

geluidskwaliteit aan te komen. Anderzijds resulteerde een item in betere beeld en geluidskwaliteit, maar

was het inhoudelijk minder goed. Ook dit had te maken met een gebrek aan ervaring en deskundigheid.

Naarmate ik meer en meer op pad ging en dus meer kon oefenen leerde ik hoe ik het beste kon filmen

en interviewen tegelijkertijd.

Er nog wel meer voor- en nadelen aan camjo. Een groot voordeel zou zijn dat je als camjo ‘dichter’ bij de

mens komt, omdat je geen cameraman en/of geluidstechnicus bij je hebt. Geïnterviewden zouden

eerder een boekje open doen. Hoofdredacteur van het NOS Journaal, Hans Laroes: ‘We willen ons

verbreden, en met zo'n kleine camera krijg je andersoortige, intiemere verhalen die je met een ploeg


niet kunt maken.'1 En volgens camjo-pionier Michael Rosenblum kun je als camjo dichter op het nieuws

komen.2

Maar is dit ook echt zo? Kun je met een cameraploeg geen intiemere verhalen maken en op die manier

dichter op het verhaal komen? Zijn mensen openhartiger wanneer ze een kleine camera zien en er maar

één persoon is die bij het interview aanwezig is? Ligt dit niet gewoon aan de interviewkwaliteiten van de

journalist? Allemaal vragen die in mij opkomen als ik aan camjo denk. In deze afstudeerscriptie ga ik op

zoek naar het antwoord op de vraag: Verloopt een camjo interview soepeler en intiemer dan een

interview met cameraploeg en hoe is dit verschijnsel te verklaren? Om antwoorden te geven over dit

vraagstuk kijk ik in deze scriptie ook naar de ervaringen van camerajournalisten, cameramensen en

geïnterviewden. Ook wil ik door middel van diverse observaties aantonen of er wel of geen groot verschil

zit in de mate waarin journalisten dichter op het verhaal komen te zitten.

Het is de moeite waard om te onderzoeken of een geïnterviewde zich meer op zijn/haar gemak voelt

tijdens een camjo item dan tijdens een item gemaakt door een voltallige cameraploeg. In veel literatuur

wordt het verschijnsel wel beschreven maar nergens wordt echt door een onderzoek aangetoond of dat

daadwerkelijk zo is. Camjo is nog een relatief nieuwe ontwikkeling en er is nog geen soortgelijk

onderzoek gedaan. De onderzoeksresultaten kunnen een duidelijk beeld schetsen van de openhartigheid

zowel bij camjo als bij cameraploeg. Hierbij is gekeken naar situaties die zich voordoen bij de regionale

zender van Overijssel: RTV Oost.

Bespreking literatuur

Boeken: Om dit onderzoek te duiden maak ik gebruik van het boek ‘Video Journalism, The Digital

Revolution’ van Michael Rosenblum en Andre Zalbertus. Rosenblum wordt gezien als dé camjo goeroe

van de wereld. In zijn boek beschrijft hij het fenomeen camjo en noemt hij het zelfs een revolutie in tv

land. Volgens Rosenblum moet je alles wat je geleerd hebt op tv gebied loslaten als je met camjo aan de

slag gaat.3 Een ander boek waar ik veel gebruik van maak is het boek ‘Practising Videojournalism’ van

Vivien Morgan. Het boek geeft praktisch advies en tips over het hele filmproces, inclusief montage.

Scripties en rapporten: Voor dit onderzoek maak ik verder nog gebruik van enkele scripties en

rapporten. Een daarvan is van een Duitse onderzoeker aan de Universiteit in Wiesbaden. Deze

1 http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article870505.ece/Daar_komen_de_camjos! (5 januari 2010)

2 http://www.nrc.nl/media/article1902868.ece/Camjo_een_multimediaal_eenmanscircus (5 januari 2010) 3 Zalbertus & Rosenblum, 2004, p. 45


onderzoeker heeft met verschillende perspectieven gekeken naar het model van Rosenblum, waarin ook

de voor- en nadelen en de toepassingen van het model aan bod komen.

Interview: Een groot deel van deze scriptie bestaat uit diepte-interviews en kortere interviews met

journalisten, cameramensen en geïnterviewden. Hun kennis en inzichten geven een duidelijk beeld van

hoe zij over camjo en over ENG denken.

Vraagstelling

Centrale vraag: Verloopt een camjo interview soepeler en intiemer dan een interview met cameraploeg

en hoe is dit te verklaren?

Deelvragen:

1. Wat is camjo?

Om antwoord te geven op de centrale vraag moet eerst duidelijk worden wat camjo is en wat de voor-

en nadelen zijn. Bij de beantwoording van deze deelvraag zal ook worden gekeken naar de traditionele

manier van verslaglegging: ENG.

2. Wat zijn de ervaringen van journalisten over camjo en ENG?

Deze deelvraag is belangrijk voor het antwoord op de centrale vraag, want de antwoorden van de

journalisten geven een duidelijk beeld over de ervaringen die zij hebben met geïnterviewden tijdens

camjo en tijdens ENG klussen. Deze deelvraag bestaat uit veel persoonlijke verhalen van verschillende

journalisten.

3. Wat zijn de ervaringen van cameramensen over camjo en ENG?

Deze deelvraag is belangrijk voor het antwoord op de centrale vraag, want de antwoorden van de

cameramensen geven een duidelijk beeld over de ervaringen die zij hebben met geïnterviewden tijdens

camjo en tijdens ENG klussen. Deze deelvraag bestaat uit persoonlijke verhalen van cameramensen.

4. Wat zijn mijn eigen ervaringen over camjo en ENG?

Door middel van twintig observaties kijk ik naar de verschillen en overeenkomsten tussen camjo en ENG.

Deze deelvraag is belangrijk voor het antwoord op de centrale vraag, want de onderzoeksresultaten

geven een duidelijk beeld over hoe geïnterviewden reageren op camjo en op ENG. Bij de beantwoording

van deze deelvraag zal ook gekeken worden naar de ervaringen van enkele geïnterviewden.


Begripsbepaling

Camjo (camerajournalist): Een persoon die naast het interview ook het filmen, het geluid en de montage

voor zijn rekening neemt. 4

Soepeler: Is de geïnterviewde meegaand met de verslaggever? 5

Intiemer: Is de geïnterviewde vertrouwelijk met de verslaggever? 6

ENG: ENG staat voor Electronic News Gathering. Een ENG bestaat uit een cameraman, een journalist en

soms een geluidsman, die samen op pad gaan om items voor het nieuws te draaien. 7

Methode

Dit praktijkonderzoek zal een beschrijvende en een verklarende functie hebben. Aan het einde van dit

onderzoek geef ik antwoord op de centrale vraag. In dit onderzoek maak ik gebruik van veldonderzoek

dat ik bij de regionale zender van Overijssel, RTV Oost, kon uitvoeren. De deelvragen zijn een logische

opbouw naar de hoofdvraag en ik zal nu bij iedere deelvraag toelichten hoe ik het antwoord heb

gevonden.

1. Wat is camjo?

Om het onderzoek te duiden vind ik het van belang dat ik eerst beschrijf wat er al bekend is over camjo.

Vanaf deze basis kan ik verder werken om het antwoord op mijn centrale vraag te verkrijgen. Ondanks

dat camjo een relatief nieuwe ontwikkeling is, is er in de literatuur al veel over geschreven. Ik maak

voornamelijk gebruik van de twee boeken die ik voor dit onderzoek heb aangeschaft. Een daarvan is van

Michael Rosenblum, de camjo goeroe die ik in deze deelvraag ook nog aan bod laat komen.

2. Wat zijn de ervaringen van journalisten over camjo en ENG?

Tijdens dit onderzoek heb ik met verschillende journalisten meegelopen om te kijken hoe camjo en ENG

er in de praktijk aan toe gaat. Ik heb de kans gehad deze journalisten enkele vragen te stellen die

belangrijk zijn voor dit onderzoek. Ook heb ik enkele journalisten via de telefoon geïnterviewd. Deze

deelvraag gaat naast de overige ervaringen ook dieper in op de ervaring met betrekking tot de centrale

4 http://users.telenet.be/aboriginal/what.html (5 januari 2010)

5 www.vandale.nl (5 januari 2010) 6 www.vandale.nl (5 januari 2010)

7 http://www.huenga.com/multimedia/multimedia2008_04.pdf (5 januari 2010)


vraag. Dus, vinden journalisten dat een camjo interview soepeler en intiemer verloopt dan een interview

met cameraploeg? En zoja, hoe komt dit?

3. Wat zijn de ervaringen van cameramensen over camjo en ENG?

Tijdens dit onderzoek heb ik met verschillende cameramensen meegelopen om te kijken hoe camjo en

ENG er in de praktijk aan toe gaat. Ik heb de kans gehad enkele cameramensen vragen te stellen die

belangrijk zijn voor dit onderzoek. Deze deelvraag gaat naast de overige ervaringen ook dieper in op de

ervaring met betrekking tot de centrale vraag. Dus, vinden cameramensen dat een camjo interview

soepeler en intiemer verloopt dan een interview met cameraploeg? En zoja, hoe komt dit?

4. Wat zijn mijn eigen ervaringen over camjo en ENG?

Door middel van twintig observaties kijk ik naar de verschillen en overeenkomsten tussen camjo en ENG.

Hierbij let ik vooral op de reacties van geïnterviewden. Van te voren heb ik een instrument opgesteld dat

als ondersteuning van mijn eigen ervaringen dient. Het instrument kijkt bijvoorbeeld naar de

lichaamshouding van een geïnterviewde. Was de persoon ontspannen, gerustgesteld en open, of juist

terughoudend en gesloten? Op deze manier moet duidelijk worden hoe de persoon zich voelt op het

moment dat hij geïnterviewd wordt door camjo of door een cameraploeg. Door tien observaties tijdens

camjo en tien observaties tijdens ENG ontstaat een beeld dat bijdraagt aan de beantwoording van de

centrale vraag. Tevens heb ik de kans gehad enkele geïnterviewden te ondervragen na afloop van het

interview. De bevindingen komen ook aan bod in deze deelvraag. Vindt de geïnterviewde de camjo

methode prettig? Zoja waarom? En wat vond de geïnterviewde van de aandacht die hij kreeg door de

cameraploeg? In het belang van het onderzoek wist geen enkele geïnterviewde van te voren waarom ik

mee was. Tijdens het interview ben ik zo veel mogelijk op de achtergrond gebleven om beïnvloeding van

het onderzoek te voorkomen.


Hoofdstuk 1: Wat is camjo?

Het begrip camjo

Een camerajournalist is een persoon die naast het interview ook het filmen, het geluid en de montage

voor zijn/haar rekening neemt. In Amerika wordt de camjo ook wel VJ, of Videojournalist genoemd. De

ontwikkeling van steeds kleinere, lichtere en betere camera’s heeft ervoor gezorgd dat de camjo

bestaansrecht heeft. Deze kleinere DVCAM’s doen qua kwaliteit ook niet meer onder aan de grotere

BETACAM’s die door cameraploegen worden gebruikt. Juist daarom gaan journalisten steeds vaker op

pad met een kleine camera en nemen zij alle taken over die normaal door een cameraploeg gedaan

worden. Camjo is een relatief nieuwe ontwikkeling en er is zelfs een motto aan het begrip gekoppeld:

“DV native, van lens tot antenne”. 8

Camjo wordt vaak gezien als een persoon die helemaal alleen aan een item werkt. In realiteit is dit maar

zelden waar en werken meerdere mensen aan één item. Denk bijvoorbeeld aan bureauredactie,

producers, editors en vertalers. Zij onderzoeken en helpen mee in de organisatie van het hele filmproces.

Zo denkt Vivien Morgan, de schrijfster van het boek ‘Practising Videojournalism’ er ook over. “Maar een

paar videojournalisten aan wie ik vragen gesteld heb, werkten alleen. In oorlogsgebieden of tijdens

moeilijke klussen of in de buurt van rebellen werk je al helemaal niet alleen. Dan is er vaak wel iemand

bij je die het statief draagt of voor jou een tolk is.”9

Volgens Morgan is het moeilijk vast te stellen wie de eerste pionier op het camjo gebied was. Iedereen

die in de jaren ‘80 camjo begon te draaien geloofde dat hij of zij de eerste was. 10 Maar waarom deden ze

dat eigenlijk? Volgens Morgan om te kijken of camjo daadwerkelijk mogelijk was. En daarbij werden

camjo’s vooral in het buitenland ingezet. Freelance journalisten waren bereid om met hun Hi8 camera

conflictlanden te bezoeken en zich voor te doen als toeristen. De kleine camera’s waren geen bedreiging

en de kleine DV-bandjes konden gemakkelijk verborgen worden gehouden. Twintig jaar later blijkt dat

deze videojournalisten uniek videomateriaal hebben geschoten. Meestal waren dit dramatische verhalen

over conflicten, onrecht, schending van mensenrechten en wanhoop. Enkele voorbeelden zijn de

slavernij in Birma, Chinese concentratiekampen, Roemeense kinderen die sterven van de honger,

kindermisbruik en ontelbare massamoorden. 11

8 http://users.telenet.be/aboriginal/what.html (5 januari 2010)

9 Morgan, 2008, p. 15 10

Morgan, 2008, p. 35 11

Morgan, 2008, p. 37


Tegenwoordig worden camerajournalisten niet alleen meer in het buitenland ingezet. Vooral bij de

regionale omroepen is het gebruik van camjo de laatste jaren gestegen. Daar wordt camjo vaak ingezet

omdat het goedkoper is. Maar dit is volgens Paul Rutten, hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, niet

de enige reden. De camjo zorgt ook voor een kwaliteitsimpuls. “Aangezien de apparatuur van de camjo

kleiner is dan dat van een tv-ploeg kunnen camjojournalisten zich gemakkelijker in het straatleven van

alledag bewegen en zijn ze minder dominant aanwezig dan de traditionele cameraploegen. De directheid

die deze benadering kenmerkt sluit goed aan bij een van de sterke punten van de regionale televisie, de

nabijheid tot het alledaagse gebeuren in de regio. Dat levert een nieuwe variant van audiovisuele

journalistiek op.” 12

Camjo-pionier Michael Rosenblum

Michael Rosenblum wordt gezien als dé camjo goeroe van de wereld. Voor meer dan 22 jaar werkt

Rosenblum al als camjo. In deze tijd is hij compleet anders gaan denken over hoe televisie en online

video gemaakt moet worden.13 Rosenblum begint zijn carrière bij de Amerikaanse nieuwszender CBS. Al

gauw merkte hij dat hij daar niet op zijn plek zat en besloot ontslag te nemen. Dan doet hij iets radicaals.

Hij besluit een kleine camera te kopen en bij een Palestijnse familie in de Gazastrook te gaan wonen.

Daar maakte hij een maand, lang iedere dag nieuwe beelden. Terug in de VS verkocht hij zijn opnames

voor 50.000 dollar. Dit beviel hem zo goed dat hij de jaren erop weer met zijn kleine camera de wereld

rond zwierf, op zoek naar verhalen.14

Ook heeft hij diverse malen complete televisiestations omgeschoold zodat ook zij Rosenblums’

camjomethode zouden aanleren, zoals Time Warner’s NY1 News, Associated Newspapers, Channel 1

(VK), Telezuri (Zwitserland) maar ook de BBC. Al in 1993 richtte hij ‘Video News International’ op. Een

nieuwsbedrijf dat volgens de camjo-methode werkt. Tegenwoordig geeft hij camjo-cursussen over de

hele wereld. En hij heeft een boek geschreven genaamd: ‘Video Journalism, The Digital Revolution’.15

Als Rosenblum het over camjo heeft, spreekt hij van een revolutie in TV land. Hij vergelijkt de opkomst

van camjo zelfs met de uitvinding van de boekdrukkunst in 1452 door Johannes Gutenberg. Hij trekt deze

vergelijking omdat de uitvinding van de boekdrukkunst ervoor zorgde dat mensen gemakkelijk teksten

konden vermenigvuldigen. In zijn boek zegt hij hier het volgende over: “Vandaag de dag leven we in een

wereld van televisie. Deze wereld lijkt erg op de wereld van de boekdrukkunst in welke Gutenberg

12

Rutten, 2006, p. 12 13 http://www.rosenblumtv.com/?page_id=2412 (5 januari 2010) 14

http://users.telenet.be/aboriginal/history.html (5 januari 2010) 15

http://www.rosenblumtv.com/?page_id=2412 (5 januari 2010)


Like a giant meteor hitting the earth and wiping out the dinosaurs, the

injection of a new fundamental technology like the printing press is not a

onetime event. It can happen again…It is happening now. - Michael Rosenblum-

geboren was. Het is erg duur om tv te maken en dat betekent dat het alleen is weggelegd voor een

kleine groep, namelijk de omroepen. Maar hier komt verandering in. Er komt een nieuwe generatie met

kleine, goedkope videocamera’s en montagesets op de markt. Dit is de boekdrukkunst van de 21ste

eeuw.” 16 Rosenblum gaat nog verder in zijn revolutie en heeft het zelfs over ‘grote impacts’ op onze

cultuur en eigen beschaving. “Overheden zullen vallen, religie zal afbreken en alle fundamenten van onze

cultuur zullen getransformeerd worden.” Maar dit is geen revolutie die in een nachtje slapen plaatsvindt.

Volgens Rosenblum is het een golf die niet is tegen te houden.

De golf die camjo heet, heeft volgens Rosenblum een groot voordeel. Je item mag mislukken. ‘Freedom

to fail’ noemt Rosenblum dat. Juist omdat camjo relatief goedkoop en gemakkelijk toepasbaar is, zullen

miljoenen mensen beginnen met camjo. En een redactie die werkt met camjo heeft op die manier meer

keuze in het aanbod, waardoor niet alle items de uitzending halen en journalisten meer risico’s durven te

nemen. Rosenblum erkent dat een heleboel filmmateriaal rotzooi zal zijn. Maar ook een groot deel zal

geweldig goed zijn. En de verhoogde capaciteit leidt ertoe dat er nieuwe manieren bedacht worden, om

video aan het publiek over te brengen. De nieuwe technologie zorgt voor een compleet nieuwe vorm van

televisie maken. De kleine DV-camera’s geven je de mogelijkheid om TV opnieuw uit te vinden en

Rosenblum zet alles op alles om deze revolutie mogelijk te maken. 17 Maar Rosenblum waarschuwt dat

we camjo niet moeten inzetten als ENG. Volgens hem leren mensen zonder enige ervaring dan ook

sneller hoe ze met de DV-camera’s om moeten gaan, dan wanneer ze wel over achtergrondkennis

beschikken. “We moeten oppassen dat we de kleine en goedkopere camera’s niet als kleinere versies

van de BETACAM gaan zien. De manier waarop je werkt met de kleine DV-camera’s is totaal anders dan

de conventionele methode. Dit blijkt uit elk aspect van camjo, van de manier van werken op de redactie,

hoe je de camera vast houdt, hoe je filmt en wat je besluit te filmen.”18

De journalist moet de verhalen in z’n hoofd kunnen omzetten in beelden. Anders heb je volgens

Rosenblum geen toekomst in de televisiewereld. Het gaat daarbij niet eens zozeer om technische

16 Zalbertus & Rosenblum, 2004, p. 32 17

Zalbertus & Rosenblum, 2004, p. 42 18

Zalbertus & Rosenblum, 2004, p. 45


scholing, maar meer nog over een verandering in denkwijze. Kun je dat niet, dan zul je volgens

Rosenblum nooit goed worden in dit werk. Met grote camera’s produceer je leugens. Het kost veel geld

om cameramensen in te zetten en dat leidt tot een strakke planning. Met als gevolg dat er bij een

interview nauwelijks tijd is om iemand te leren kennen. De persoon moet doen alsof de camera er niet is

en gewoon een gesprek voeren. Achteraf wil de camera nog plakshots maken, waarbij de geïnterviewde

moet doen alsof hij bijvoorbeeld aan het bellen is. Volgens Rosenblum werkt dit niet en kan het anders.

“Camjo leent zich er prima voor om mensen een paar uur te volgen terwijl ze hun werk doen. Na een

paar uur weet je precies wat je eruit moet knippen om een interessant item van 3 minuten over te

houden.” 19

Verder verwerpt Rosenblum de kritiek dat je met camjo geen goede kwaliteit kunt krijgen. Hij zegt dat

een camera niet groot hoeft te zijn om goede beelden te schieten. Op den duur zullen ook

cameramannen er aan moeten geloven. “Uiteraard zijn er soms goede cameraproducties, maar de

meeste zijn niet briljant en daarbij: niet iedereen is bezig met het maken van Lord of the Rings. Vergelijk

het met de ontwikkeling van de (portret)fotografie. De foto’s van onze opa’s en oma’s zijn met een

enorm toestel gemaakt en zijn van geweldige kwaliteit. Maar de portretten zijn stijf en geregisseerd.

Toen de fotocamera als massaproduct op de markt kwam, werden de beelden intiemer en levendiger.

Met kleine televisiecamera’s zal hetzelfde gebeuren. Het vereist een andere techniek van werken. Het

zal meer passie voor het werk opleveren en na vijf jaar maken camerajournalisten betere reportages dan

de beste huidige cameraman.” 20

19

Verslag Key Note Speech Rosenblum, Roos Dagen 2004,

http://www.roosrtv.nl/nlawards/mgd_roosdagen.php?pageid=2901 (7 januari 2010) 20

Verslag Key Note Speech Rosenblum, Roos Dagen 2004,

http://www.roosrtv.nl/nlawards/mgd_roosdagen.php?pageid=2901 (7 januari 2010)


Camjo vs. ENG

Als je camjo uitzet tegen de conventionele methode van nieuwsgaring, wat zijn dan de voordelen? De

Duitse onderzoeker Gregor Thorand heeft hier in zijn studie uitgebreid onderzoek naar gedaan.21 Hij

komt op de volgende voordelen:

• Verhalen in het buitenland

• Verhalen die op moeilijk bereikbare plekken te vinden zijn

• Verhalen in afgelegen gebieden

• Verhalen die veel tijd in beslag nemen

• Authentieke verhalen

• Intieme verhalen

• Verhalen waarvan nog niet zeker is of ze de uitzending halen

Aan de andere kant is het soms slimmer om een ENG-team in te zetten. Dit is het geval bij de volgende

verhalen:

• Verhalen die ook door de concurrent worden gemaakt

• Live opnames

• Verhalen met moeilijk op te nemen geluid

• Verhalen die belangrijk zijn

• Verhalen die gevaarlijke situaties met zich meebrengen

• Verhalen waarbij er moeilijk licht is

• Verhalen waarbij de verslaggever centraal staat

• Verhalen waarbij van veraf gefilmd moet worden

21

Thorand, 2006, p. 74


“Het liefst ga ik gewoon met ENG op

pad, omdat ik dan zeker weet dat

het een goed item wordt” - Mark Bakker -

Hoofdstuk 2: De ervaringen van journalisten en cameramensen

Wat zijn de ervaringen van journalisten over camjo en ENG?

Mark Bakker 22

Mark Bakker is verslaggever voor radio en tv bij RTV Oost. Ook maakt hij voor het nieuws veel camjo

items. “Ik draai nu sinds een jaar camjo onderwerpen. Maar het liefst ga ik gewoon met een ENG op pad

omdat ik dan zeker weet dat het een goed item wordt.” Ik ben op 12 januari samen met Mark Bakker en

een cameraman mee geweest naar een sportschool om daar een man te interviewen over gezond

sporten. In het item komen ook sporters in beeld die een korte reactie geven. Een van die sporters is aan

het hardlopen op een loopband. Volgens Bakker had hij dit item niet als camjo kunnen draaien, omdat hij

de man dan een opspeldmicrofoon had moeten geven, zodat hij met twee handen de camera kon

bedienen. “Nu was er een cameraman mee en dat scheelt bijna twee keer zoveel tijd.” De dag erna, op

13 januari, ging ik opnieuw met Mark mee. Dit keer ging er een SNG-wagen mee. Dus ook hier was

sprake van een cameraman. Mark wil twee mannen interviewen. Beide mannen zijn in beeld. Zodra

Mark een vraag stelt aan de ene man, zoomt de cameraman in op de geïnterviewde zodat hij in een mooi

kader staat. “Als ik dit als camjo had moeten doen dan was dat waarschijnlijk niet goed gelukt”, aldus

Bakker.

Op 18 januari ga ik opnieuw

mee met Bakker. Vandaag

heeft hij een persbericht

gekregen van de gemeente

Raalte waarin staat dat de

gemeente druk bezig is met

het herstellen van de wegen. Na de vorstperiode zijn er enorme gaten in het wegdek ontstaan en liggen

stoeptegels los. Omdat het nog niet duidelijk is waar deze gaten en losliggende stoeptegels zich bevinden

besluiten we alvast een kijkje te gaan nemen in Raalte en omstreken. “Met een cameraman gaat ieder

item een stuk sneller en is het veel makkelijker. Maar je gaat niet zomaar op pad. Een item met

cameraman is al helemaal geproduceerd. Maar zoals we nu hier in de auto zitten, met al wel een insteek

waar het verhaal over moet gaan en dan maar kijken wat ervan terecht komt, gebeurd absoluut niet met

cameraman erbij. Het meest lastige aan de inzet van een cameraman is dus de planning. Een cameraman

22

M. Bakker, Hengelo, 12 januari 2010


neem je niet zomaar mee.” Hier zien we een groot voordeel van camjo: je kunt op ieder moment je

camjo-set pakken en op pad. Bovendien scheelt dit tijd en is het kostenbesparend, omdat je in je eentje

op pad gaat. Bakker geeft tijdens de rit naar Raalte ook een nadeel van de inzet van camjo: “Laatst

draaide ik een item dat ging over een schaatsmarathon. Mijn opdracht was om de sfeer neer te zetten.

Dit is met camjo gelukt, maar omdat het op gegeven moment donker werd, is dit wel minder mooi

geworden.”

Ook tijdens officiële bijeenkomsten of persconferenties is het aan te raden om met cameraman te

komen. “Wij gebruiken camjo als ENG. Als ik bijvoorbeeld een politicus volg is het toch mooier dat het

gefilmd wordt van statief dan wanneer ik druk beweeg.”

Figuur 1: Mark Bakker tijdens een ENG klus


“Hart van Nederland kwam met

cameraploeg en het jongste

meisje zei geen boe of bah. Als

camjo kwam ze bij me zitten en

gaf ze wél antwoord” - Chantal Everaardt -

Chantal Everaardt 23

Chantal Everaardt werkt sinds 8 jaar voor RTV Oost. In deze relatief korte periode heeft zij veel

veranderingen in het bedrijf gezien. Zowel op redactioneel vlak als in de manier van nieuws maken. Zo

wordt er bij RTV Oost sinds vijf jaar veelvuldig gebruik gemaakt van camjo. En dit gebeurt dan

voornamelijk op de ENG manier. Items die dus eigenlijk met een cameraman gedraaid moeten worden.

“Als je kijkt naar de definitie van camjo, dan komt dat heel vaak niet tot uiting in items. Wij krijgen

gewoon de melding dat we camjo moeten draaien. Dat is een feit. Bij het nieuws draaien we veel camjo

items die eigenlijk met cameraman gedraaid zouden moeten worden.”

Everaardt onderstreept dat je met camjo meer verhalende televisie kan maken. “Dat is de bedoeling van

camjo, dat je met je camera dichter bij de geïnterviewde kunt komen en dat het wat persoonlijker is. Als

je bepaalde mensen volgt in hun handelingen, en wat dichter bij kan komen, dan is het gebruik van

camjo veel prettiger dan ENG. Mensen voelen zich dan minder geïntimideerd en laten wat meer van

zichzelf zien. Ik geloof dat dit komt omdat je als verslaggever alleen bent en contact legt. Mensen vinden

dat wat prettiger dan wanneer je met een hele grote camera en een cameraman erbij voor hun neus

staat.” Maar het ligt volgens Everaardt niet alleen aan het verschil in camera en de aanwezigheid van een

cameraman. De mate waarin je omgaat met de geïnterviewde bepaalt of een interview soepel en intiem

kan verlopen. “Je moet wel een beetje mensenkennis hebben. Als je merkt dat mensen wat nerveus zijn,

moet je wel het een en ander uitleggen.

Onlangs was ik bijvoorbeeld bij een familie

die enkele jaren geleden twee kindjes uit

Haïti hebben geadopteerd. Naar

aanleiding van de aardbeving was er in het

gezin natuurlijk erg veel spanning. De vlag

hing half stok en de kindjes zaten met veel

vragen. Hart van Nederland was er ook geweest en zij kwamen met camera en cameraman. En het

jongste meisje zei geen boe of bah. Ik heb daar ook bijgezeten en wel met haar gesproken. Ze kwam bij

me zitten en gaf ook antwoord. Ik liet haar zien hoe de camera werkt en wat ik ging doen. Haar moeder

zei: het scheelt ook wel dat jij alleen bent en niet met een cameraman komt.”

23

C. Everaardt, Losser, 1 februari 2010


Een ander groot voordeel van camjo vindt Everaardt de wendbaarheid. Je kunt veel sneller op pad want

je hoeft niet te wachten totdat de cameraman beschikbaar is. “Ik heb mijn cameraset onder mijn bed

liggen zodat ik deze zo kan pakken. En ook mijn statief heb ik bij de hand, in de auto.” Maar als je op pad

gaat met cameraman ben je wel sneller klaar, aldus Everaardt. “Je hoeft niet na te denken over het

geluid en het beeld, want dat doet de cameraman.” In standaard situaties vindt Everaardt het prettiger

om met cameraman te draaien, want dan kan ze zich meer richten op de inhoud. En tijdens het

interviewen van politici, bijvoorbeeld minister Eurlings, is het ook prettiger werken met cameraman.

“Stel dat ik Eurlings camjo zou moeten interviewen. Dan wordt je toch een beetje aangekeken van: ‘oh

de regionale omroep is er ook met de handycam’ Dat gevoel heb ik nog wel eens. Maar verder maakt het

mij niet veel uit of het camjo of ENG is. We kunnen ook niet kiezen. Het is gewoon zo. Camjo is bij RTV

Oost langzamerhand ingevoerd. We begonnen met 2 verslaggevers en inmiddels draaien alle

verslaggevers camjo.”

Camjo-pionier Rosenblum is volgens Everaardt niet heilig. Ze is het niet eens met alle visies van

Rosenblum. Bijvoorbeeld het gebruik van een statief, waar Rosenblum tegen is. Maar ook het gebruik

van de automatische stand, waar Rosenblum voorstander van is. “Ik ben het niet altijd met hem eens.

Dat komt omdat wij ook ENG items met camjo draaien, dan moet je gewoon het statief gebruiken. En

bijvoorbeeld de politiekorpschef van IJsselland wil helemaal niet zonder statief gefilmd worden. Het

heeft ook te maken met een stukje professionaliteit. Als je naar politie of de gemeenteraad gaat, dan

draai je ook wel vaak camjo en dan moet je gewoon een statief meenemen. Ik heb hem altijd in de auto

maar er zijn natuurlijk absoluut items waarbij ik geen statief gebruik. Alleen ik vind de camera nog steeds

erg zwaar dus ik gebruik wel vaak het statief.“

De tijd die je hebt speelt een belangrijke rol bij camjo. De meest ideale situatie voor camjo is volgens

Everaardt als je de tijd hebt om te filmen, interviewen en monteren. En bij nieuws zit je erg vaak met een

snelle deadline. “Rosenblum gaat uit van de ideale wereld. Hij gaat uit dat je als camjo voor een item

meer productietijd, draaitijd en montagetijd hebt. Maar wij moeten in de praktijk 1 tot 2 items afleveren.

Je moet dus realistisch zijn. De bekende Nederlandse camerajournalist Frans Bromet heeft ook gewoon

meer productietijd, draaitijd en montagetijd. En dat is camjo. Dat je dicht bij de mensen thuis komt, dat

je meedraait in de situatie in het gezin zonder dat de mensen denken van: oh er is een camera bij.”


“Hoe eerder je een zender om doet, hoe sneller de

persoon vergeten is dat hij een microfoontje draagt.

Hierdoor krijg je veel eerlijkere quotes” - Janneke Nijland -

Janneke Nijland 24

Janneke Nijland is ook verslaggeefster bij RTV Oost en zij werkt nu drie jaar voor het nieuws. “Ik zag dat

RTV Oost een vacature had openstaan. Ze zochten een camjo verslaggever. Hier heb ik op gereageerd en

ik ben het geworden. Eigenlijk doe ik het overgrote deel camjo en zo nu en dan ga ik met een

cameraman op pad. Het camjo werk vind ik erg leuk om te doen. Het is heel afwisselend. Soms heb je

weken dat je wel vijf bandjes draait en soms is het iets minder. Maar camjo wordt erg veel toegepast.”

Dat camjo soms ook niet

werkt kan Nijland

beamen. Tijdens een

begrafenis van een

Syrisch Orthodoxe

aartsbisschop heeft ze een vervelend incident meegemaakt. De aartsbisschop was zo geliefd dat veel

mensen over heel Europa richting Glanerbrug kwamen. “Ik liep daar in m’n eentje en voelde me

bekeken. Bij dreigende situaties voel je je een beetje onbeschermd zonder cameraman.” Ook is het in

sommige situaties handiger om een cameraman bij je te hebben als verslaggever. Je kunt makkelijker

manoeuvreren en je focussen op de vraagstelling. “Bijvoorbeeld straatpraat is makkelijker met

cameraman. Maar ook als je naar een persconferentie of rechtbank moet dan is dit veel makkelijker met

cameraman. Stel je voor dat je tijdens een persconferentie als camjo gaat. Je zet de camera dan op

statief, maar dan ben je altijd te laat als je de camera er plots af moet halen. In dat geval geldt: veel

handen maken ligt werk.”

Nijland merkt verder op dat nog steeds niet iedereen gewend is aan journalisten met kleine camera’s.

“Mensen reageren heel verschillend als ik als camjo alleen kom. Vaak krijg ik reacties van: ‘oh ga je een

mooie foto van mij maken’ of ‘en wanneer komt de rest dan?” Ook ik heb dit tijdens het meelopen met

de camjo onderwerpen gemerkt. Een aantal mensen ging er vanuit dat een hele ploeg zou komen met

vaak ook nog een geluidsman en een mannetje voor het licht.25

Voordat Nijland bij RTV Oost aan de slag mocht werkte ze voor Tub TV, het voormalige videoplatform

van dagblad De Twentsche Courant Tubantia. Daar werd vooral gedacht in beelden. “Bij Tub TV

selecteerden we alles wat interessant was voor beeld. We hadden zogenaamde fotobonnen. Dit was een

24

J. Nijland, Hengelo, 19 januari 2010 25

Meer hierover in hoofdstuk 3: de praktijk


soort agenda met alles waar een

krant een foto van wil. En bij

sommige nieuwsfoto’s maakten

we dan voor Tub TV meteen een

camjo-filmpje. Hier heb ik ook

geleerd hoe je camjo moet

filmen.”

Dat cameramensen niet staan te

springen om de hele camjo

revolutie kan Nijland begrijpen.

“Ik kan me voorstellen dat

cameramensen niet blij zijn. Bij

RTV Oost worden ze eigenlijk

alleen nog maar ingezet om in de

studio programma’s op te nemen en ook nog bij programma’s van de Varia. Maar voor het nieuws

worden ze bijna niet meer ingezet.” De technische verbetering van de apparatuur speelt volgens Nijland

mee in de opkomst van camjo. “Tegenwoordig kun je steeds minder goed zien aan de beeldkwaliteit of

iets camjo is gedraaid of door een cameraman. De techniek wordt steeds beter.”

Nijland erkent wel dat het uitvoeren van meerdere taken op hetzelfde moment soms tot problemen kan

leiden. Het beeld is voor haar erg belangrijk. Hier let ze dan ook veel op tijdens camjo. “Met camjo wil je

toch dat het beeld er netjes en mooi uitziet. Ik neem er vaak de tijd voor want ik wil dat het mooi wordt.

Ik gebruik de camjo set ook niet op de automatische stand. Ik stel elk interview handmatig scherp.”

Nijland denkt dat de mate van openhartigheid zeker groter is wanneer een item camjo wordt gedraaid.

Maar of mensen eerder een boekje open doen heeft volgens haar ook te maken met de manier van

werken van de journalist. “Ik denk zeker wel dat mensen zich minder snel bedreigd voelen wanneer er

maar één persoon is. En bovendien komt een kleine camera minder agressief over. Maar de manier van

werken speelt ook een rol. Ik doe bijvoorbeeld altijd eerst een zender om, vaak al tijdens het inleidende

gesprek. Hoe eerder je dit doet, hoe sneller de persoon vergeten is dat hij of zij een microfoontje draagt.

Hierdoor krijg je veel eerlijkere quotes. En ik probeer altijd zoveel mogelijk van te voren uit te leggen.

Negen van de tien keer voelt iemand zich toch ongemakkelijk.”

Figuur 2: Janneke Nijland als camjo in Oldenzaal


“Tijdens camjo maak je samen

met hen je filmpje, in plaats

van over hen.” - Jolande Verheij -

Jolande Verheij 26

Jolande Verheij is camjo bij RTV Oost en werkt al sinds het begin bij de zender. De afgelopen jaren

werkte ze ook als nieuwsverslaggever, (eind)redacteur en presentator. Maar nu werkt ze voornamelijk

parttime voor het actualiteitenprogramma “In de Wandelgangen”, dat elke werkdag op TV Oost wordt

uitgezonden. Op 14 en 18 januari 2010 was ik met haar mee naar Kampen.

Verheij heeft al talrijke camjo onderwerpen gedraaid en merkt zeker een verschil in de manier waarop

geïnterviewden reageren als het gaat om camjo en ENG. “Op het moment dat je registrerend gaat filmen

als camjo, zoals meekijken in een klas, dan vergeten mensen dat je er bent. Als je een cameraman bij je

hebt dan is dat een wereld van verschil. Bij camjo wordt de camera onderdeel van jezelf. Ik kan een

voorbeeld geven. Ik moest een keer in een klas filmen. Dit heb ik camjo gedaan en dat ging perfect. Op

gegeven moment kwamen kinderen zelfs bij me en zeiden: juf wil je mijn jas dichtdoen?”

Volgens Verheij vergeten mensen dus sneller

dat je er bent wanneer je camjo draait. Maar ze

denkt niet dat het alleen te maken heeft met de

kleinere camera. Ze vindt dat ook de

omstandigheden er toe doen. “Het gaat bij de

sfeer die wordt geschapen niet alleen om het al dan niet werken met een aparte camera, maar meer nog

hoe je zelf het gesprek ingaat. Juist het feit dat je ergens alleen binnenstapt, zorgt ervoor dat je sneller

een band krijgt met de mensen die je filmt. Dus niet als tv-ploeg, maar als persoon die toevallig een

camera in handen heeft. Op die manier maak je samen met hen je filmpje, in plaats van over hen.”

Verheij gaat het liefst in haar eentje op pad als camjo. “Camjo is mijn sterke kant maar dit geldt niet voor

iedereen. Ik ben minder van het harde interview en misschien dat camjo daarom beter bij mij past. En

wanneer je als camjo een band met iemand opbouwt verbaast het me soms wat mensen allemaal

pikken.” Volgens Verheij komt dit dus omdat mensen sneller vergeten dat het een interview is en dat je

sneller een band krijgt met de geïnterviewden. Helemaal als je een paar uur met een persoon mee loopt

wordt de band alleen maar sterker. “Je moet in ieder geval iets van een kameleon weg hebben. Iedereen

is anders en daar moet je je dan aan kunnen aanpassen. Dat merkte je ook tijdens het interview van

26

J. Verheij, Kampen, 14 januari 2010


vanmiddag27. Op gegeven moment zei Bart Zeven: je bent de leukste persoon van RTV Oost die ik tot nu

toe tegengekomen ben.”

Het nadeel van camjo is dat de beeldkwaliteit niet altijd goed is, maar daar kun je volgens Verheij ook

niet altijd teveel op uitdoen. “Je moet het beeld niet honderd procent willen doen, want dan mis je het

verhaal weer. Bovendien wisselt de scherpte continu. Dat is het nadeel.”

Figuur 3: Jolande Verheij als camjo in Kampen

27

Interview met Bart Zeven, 14 januari 2010, zie HS 3: de praktijk


Wat zijn de ervaringen van cameramensen over camjo en ENG?

Over het algemeen zijn cameramensen niet blij met de camjo ontwikkeling. Dit is natuurlijk ook wel te

verwachten. Vaak worden ze alleen nog maar ingezet tijdens live uitzendingen, bij de varia programma’s

en in de studio en veel minder tijdens het nieuws. Ook zijn sommige cameramensen huiverig om hier

met mij over te praten, omdat ze bang zijn dat hun uitlatingen negatieve gevolgen geven wanneer dit bij

hun leidinggevende terecht komt. Cameramensen zijn vakmensen die houden van hun vak. Ze moeten

creatief zijn. Het gaat volgens hen niet alleen om het bedienen van de camera maar je moet er ook

feeling voor hebben. Ik heb alsnog twee cameramannen gevonden die wel hun ervaringen met mij

wilden delen. Deze ervaringen komen in dit hoofdstuk aan bod.

Dinand Kraak 28

Tijdens het observeren heb ik gesproken met Dinand Kraak. Hij is cameraman bij RTV Oost en ook hij

merkt zeker een verschil tussen camjo en ENG. “Ik merk dat tijdens een interview met een officieel

camerateam, dus met een cameraman, geluidsman, regisseur en verslaggever, de mensen veel

voorzichtiger zijn. Dit is een psychologisch effect. De mensen zijn minder ad rem. Mensen gaan

nadenken. Ze zien de camera en alles wat daarbij komt kijken en worden voorzichtiger terwijl zij

natuurlijk tijdens camjo met een kleinere camera ook op tv komen.”

Volgens Kraak kan camjo prima toegepast worden, maar niet voor ieder onderwerp. “Voor het snelle

nieuws werkt het best. Maar voor achtergrondreportages moet je met een team werken”.

Kraak weet niet goed wat de toekomst zal brengen voor cameramensen. Hij denkt wel dat er altijd wel

cameramensen zullen zijn. “Hoewel er tegenwoordig ook al steeds meer camera’s bediend worden

vanuit een regiekamer. Maar tijdens popconcerten en voetbalwedstrijden zullen cameramensen

waarschijnlijk werk houden. Maar helemaal zeker weten doe ik het niet. Je houdt de vooruitgang niet

tegen.”

Marcus Ganzevles 29

Waarom camjo zoveel wordt ingezet weet Ganzevles wel. “De voornaamste reden dat omroepen camjo

inzetten is geld besparen. Ik heb wel eens een stukje moeten filmen van dertig seconden. Dit had net zo

goed gedaan kunnen worden door een camjo en dan hadden ze mij in kunnen zetten bij een ander

onderwerp. Ik heb dit toen ook voorgesteld en uiteindelijk heb ik mijn zin gekregen, maar daar wordt

28

D. Kraak, Hengelo, 30 januari 2010 29

M. Ganzevles, Zwolle, 27 januari 2010


dan niet goed over na gedacht. Als ze mij die dertig seconden zouden laten draaien dan had dat een paar

honderd euro meer gekost. En dat is mijn grootste punt. Er wordt niet gekeken of camjo een betere

optie is voor het onderwerp. Maar er wordt gewoon gekeken van: camjo is goedkoper dan een

cameraman en verslaggever.”

Niet in alle gevallen verloopt een interview soepeler en intiemer met camjo. Volgens Ganzevles kun je

met ENG ook intieme verhalen te maken. Dat gebeurde vroeger ook. Het ligt juist aan de mensen die de

vragen stellen. Aan de journalist dus. “Ik denk dat het meer te maken heeft met de camjo of het

camerateam dan met de apparatuur. Hoe hij of zij omgaat met de geïnterviewde bepaald meer hoe de

stemming is, dan dat de aanwezigheid van het apparaat de stemming bepaalt.” Vaak heeft het ook te

maken met de tijd die je hebt om het onderwerp te filmen en om mee te lopen met de geïnterviewde.

“Hoe langer je met mensen bent hoe meer intiem het kan worden. Als je goed met mensen door een

deur kan dan wordt die sfeer alleen maar gemoedelijker. Als je met iemand te maken hebt waar je dat

niet goed mee kan dan wordt die verstandhouding ook anders. Dat heeft niks met het camerateam te

maken maar meer hoe je zelf als camjo of als verslaggever omgaat met de geïnterviewde. Als jij met een

camjo set werkt dan heb je die altijd bij je. Dat ding is dus ook altijd in beeld bij de geïnterviewde. Maar

de cameraman kan een behoorlijke afstand nemen van het onderwerp. Dus dat betekent dat de persoon

de camera niet meer ziet. Je kan ook met een langere lens gaan werken als je dat wilt.”

Over het wel of niet inzetten van camjo’s of ENG wordt te weinig nagedacht volgens Ganzevles. Sommige

items zijn helemaal niet geschikt voor camjo of voor ENG. “Ik was laatst met een Cessna vliegtuig

opgestegen om shots te maken. Als je beperkt de ruimte hebt is zo’n camjocamera een betere optie,

maar dan ga ik puur op de camera uit. Als je geen plek hebt voor een verslaggever en een cameraman

dan is het handiger om camjo te draaien. Of als het onderwerp zich goed leent om geen cameraman bij

je te hebben, bijvoorbeeld als het uit de losse pols gedraaid moet worden, dan is camjo ook geschikt.”

In de praktijk komt het volgens Ganzevles nog geregeld voor dat mensen negatief reageren op de camjo.

De camjo wordt door zijn kleine apparatuur niet serieus genomen. “Ik heb wel eens meegemaakt dat

premier Balkenende in gesprek was met een cameraploeg en toen vervolgens een camjo ook verhaal

wilde halen de premier doorliep.”

Ganzevles is niet bang dat zijn baan op de tocht staat nu camjo steeds vaker wordt ingezet. Volgens hem

zitten we in een bepaalde trend die ook wel weer zal veranderen. “Zolang er nog wordt gekeken naar

kwaliteit zullen er altijd cameramensen zijn. Je kunt het vergelijken dat je van een gewone Volkswagen


Polo in een formule 1 auto gaat rijden. Deze gaat sneller en daardoor worden je stuurkunsten ook

belangrijker. Zo zie ik het ook met camjo. De behoefte aan programma’s met goede beelden blijft. En als

mensen allemaal HD tv’s krijgen wordt het echt een kunst om te filmen. Dan heb je het punt dat het

filmen met camjo apparatuur moeilijker wordt, want je kunt de scherptediepte minder goed stellen. En

allerlei rotzooitjes in beeld zie je dan ook sneller. Je ziet als kijker op een HD-opname veel beter waar de

scherpte ligt. Waar je nu nog met je diafragma een beetje kan sjoemelen, kun je dat straks niet meer. ”

Zelf de overstap maken van cameraman naar camjo - zoals Rosenblum voorspelt - ziet Ganzevles niet

zitten. Uit de losse pols enkele beelden schieten kan nog wel een keer, maar als het echt straks en goed

gefilmd moet worden dan kan dat niet met camjo. “Zeker met de technische vooruitgang wordt het heel

moeilijk en een uitdaging om je dingen goed te doen zoals het gewenst is. Natuurlijk zegt Rosenblum dat

alle cameramannen over moeten op camjo. Hij pleit voor zijn eigen ding. Waarom zou je ook een hele

goede fiets nodig hebben als je alleen maar van je huis naar het station moet. Daar zit wat in. Alleen het

gaat om het plaatje. En dat vergeten veel mensen. Het gaat om een goed plaatje neerzetten in tv land.

En ik krijg steeds meer de indruk dat het niet uit maakt wat de kwaliteit is, als er maar wat op staat. Wat

voor kleur het heeft, onscherpte, mensen slikken alles.”


Hoofdstuk 3: De praktijk In het vorige hoofdstuk hebben we al heel wat ervaringen voorbij zien komen van professionals. In dit

hoofdstuk laat ik zien wat mijn eigen ervaringen zijn op het gebied van camjo en ENG. Deze ervaringen

heb ik verzameld door mee te lopen met verschillende journalisten van RTV Oost. Aan de hand van een

observatie-instrument, welke ik zelf heb opgesteld, ga ik de belangrijkste resultaten van tien

geïnterviewden door camjo en tien geïnterviewden door een tv-ploeg beschrijven en verklaren. Een

overzicht van alle observaties vindt u in bijlage 2.

Het observatie-instrument

In de beginfase van het onderzoek ben ik begonnen met het opstellen van het observatie- instrument.

Tijdens het opstellen heb ik hulp gehad van communicatiewetenschappers Piet Kommers en Christina

Brauer. Al gauw bleek dat een echte vergelijking tussen camjo en ENG niet mogelijk was, omdat de

geïnterviewden immers niet twee keer over hetzelfde onderwerp werden geïnterviewd. Daarom heb ik

besloten dat het observatie-instrument niet meer dan een hulpmiddel is om mijn eigen ervaringen te

onderbouwen.

Het instrument bestaat uit drie delen. Er wordt voor, tijdens en na het interview gekeken naar de

geïnterviewde. Elk deel bestaat uit criteria die beantwoordt kunnen worden met een cijfer van 1 (heel

negatief) tot en met 10 (heel positief). Een voorbeeld:

Tijdens het interview: Op een schaal van 1 tot 10, hoe komt de geïnterviewde over?

Zenuwachtig Ontspannen

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hieruit blijkt dat de geïnterviewde redelijk zenuwachtig was tijdens het interview. Verder wordt ook

gekeken naar een drukke of rustige lichaamshouding, moeilijk of makkelijk uit de woorden komen,

gesloten of openheid in antwoorden, oogcontact met de verslaggever, de mate waarin de geïnterviewde

let op de apparatuur, de ruimte waarin het interview zich afspeelt en het kennismakingsgesprek. Dit zijn

de belangrijkste criteria die ik heb opgesteld. Bij elke observatie die aan bod komt zal ik gebruik maken

van deze criteria en zo nodig verwijzen naar bijlage 2. Ik maak bij elke analyse gebruik van de criteria die

op dat moment het meeste zeggen over de observatie.


Mijn eigen ervaring op het gebied van camjo en ENG

Observatiekandidaat 1: cameraploeg

Item: Langer werken tot pensioen? Meer sporten!

Geinterviewde: Dhr. Ritzo Bloem

Journalist: Mark Bakker

Datum: 12 januari 2010

Werkwijze: ENG

Het allereerste item met cameraman ging over plannen van het

ROC van Twente, Saxion Hogeschool en Topsport Overijssel om

meer sporten onder de aandacht te brengen als we langer door moeten werken. Omdat gemeenten

moeten bezuinigen gaan de organisaties samen werken om mensen toch in beweging te krijgen. Hoe die

organisatie verloopt, werd gevraagd aan Ritzo Bloem van het ROC van Twente. De man had een

voorgesprek met Mark Bakker in de kantine van RTV Oost. Dit voorgesprek verliep redelijk ontspannen

en informeel maar de man vraagt wel wat precies de bedoeling is en hoe het interview in z’n werk gaat.

De bedoeling was dat het interview werd afgenomen in een toepasselijke omgeving. Daarom zijn we

naar de eerste de beste sportschool gegaan om daar het interview af te nemen. Toen we eenmaal bij de

sportschool aangekomen waren en de cameraman de apparatuur opzette, werd de sfeer toch wat

formeler en dat was te merken in het interview.

Tijdens het interview:

Op een schaal van 1 tot 10, hoe komt de geïnterviewde over?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In welke mate let de geïnterviewde op de apparatuur/geluidsman?

Heel veel Neutraal Helemaal niet

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In welke mate heeft de geïnterviewde oogcontact met de verslaggever?

Weinig oogcontact Neutraal Veel oogcontact

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Op een schaal van 1 tot 10, in hoeverre heeft de geïnterviewde een rustige lichaamshouding?

Drukke lichaamshouding Rustige lichaamshouding

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Toelichting: Tijdens het interview begint de man wat zenuwachtig langs de journalist heen te kijken en hij

begint te zweten. Ook zwaait hij wat met zijn rechterbeen en zijn handen zijn langs zijn lichaam in elkaar

gevouwen. Dit wijst op een onzekere, kwetsbare en zichzelf beschermende houding. 30 Zijn benen staan

verder naast elkaar wat wijst op een aandachtige houding. Ondanks dat de geïnterviewde zenuwachtig

lijkt, komt hij aardig goed uit zijn woorden en is hij open in zijn antwoorden. Je kunt wel merken dat hij

op zoek is naar de goede woorden. Het begin van het interview moest over want de geïnterviewde

moest wennen en keek in de camera. Verder kijkt de geïnterviewde vaak weg van de verslaggever, heeft

weinig oogcontact en lijkt op alles te letten behalve op de verslaggever. Nu speelt ook mee dat het

interview in een drukke omgeving plaatsvond, namelijk in een sportschool. Hierdoor heb je toch ook

meer bekijks en zou het kunnen dat dit ongemakkelijk is voor de geïnterviewde. Juist omdat het hier zo

druk is, is dit een prima item om met cameraman te draaien. Als camjo in een drukke omgeving is niet

prettig. Zoals ook al even door Mark Bakker in hoofdstuk 2 is beschreven, is het makkelijker om

sportende mensen te benaderen met cameraman. Als dit camjo gedaan zou worden had dit veel meer

tijd gekost, omdat de geïnterviewde moet stoppen met sporten en een zender moet krijgen voor het

geluid. Na het interview viel mij op dat de geïnterviewde een stuk meer ontspannen was. Hij zuchtte en

er viel een last van zijn schouders. Maar toen ik hem vroeg hoe het interview ging antwoordde hij dat het

goed ging en dat het aan zijn verwachtingen voldeed. Volgens de geïnterviewde had hij waarschijnlijk

niet anders gereageerd als dit item camjo gedraaid zou worden. Wel zegt hij dat hij dan het gevoel zou

hebben dat de journalist minder aandacht voor hem heeft, omdat de journalist dan meer bezig is met de

apparatuur. Dat zou volgens de geïnterviewde afleiden.


Item: Saneringsplan voor teerputten Vasse gepresenteerd

Geinterviewde: Wilfried Bossink



Werkwijze: ENG / SNG

De teerputten in Vasse houden de gemoederen van de

bewoners van het dorp al jaren bezig. In een voormalige

zandafgraving in het buitengebied van Vasse is jarenlang

teerafval gestort. Bewoners werden op 13 januari geïnformeerd over de saneringsplannen. Hoe deze

sanering in z’n werk gaat vertelt geïnterviewde Wilfried Bossink in het bijzijn van zijn compagnon. Dit

item was zeer geschikt om met cameraman te draaien, want er was weinig tijd om de geïnterviewden te

30

Stekelenburg, 2006, p. 22


spreken. De geïnterviewden hielden namelijk een toespraak aan de bewoners en het was al 20.00 uur en

om 21.00 uur moest het item in de uitzending zitten. Daarom werden deze mannen van het

saneringsbedrijf om 20.00 uur geïnterviewd in een rustige ruimte van het gemeentehuis in Tubbergen.

Nadeel is wel dat daardoor het kennismakingsgesprek heel erg kort was. Het moest allemaal snel

gebeuren.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Op een schaal van 1 tot 10, hoe is de lichaamshouding van de geïnterviewde?

Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hoe komt de geïnterviewde uit zijn/haar woorden?

Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In welke mate let de geïnterviewde op de apparatuur/journalist/geluidsman?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Tijdens het interview neemt de spanning wat toe. Je kon merken dat de geïnterviewde geen

ervaring had met tv-interviews. De man keek in de camera en pas nadat de verslaggever opnieuw begon

en zei dat hij hem moest aankijken ging het beter. Aan de trillende stem van de geïnterviewde kon je

horen dat hij niet helemaal op zijn gemak was. Desondanks had hij redelijk veel oogcontact met de

verslaggever. Hij staat met zijn benen en voeten naast elkaar en heeft een aandachtige houding. 31

31




Item: Saneringsplan voor teerputten Vasse

gepresenteerd

Geinterviewde: Fuhler Emmen BV (man)




In tegenstelling tot Wilfried Bossink gaat zijn compagnon

anders om met het interview. Deze man is onder dezelfde

omstandigheden als Bossink geïnterviewd. Ook hier was

weinig tijd om een voorbereidend gesprek te voeren. Dit

voorbeeld toont goed aan hoe verschillend mensen

reageren op interviews.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


De man komt meer ontspannen over dan Bossink en dit blijkt al tijdens het voorgesprek. Hij weet

duidelijker uit te leggen wat de sanering precies gaat inhouden en komt makkelijker uit zijn woorden.

Zijn lichaamshouding zegt in dit geval ook veel. Deze is erg open. Hij staat het overgrote deel van het

interview met zijn handen op zijn rug wat kan duiden op een zelfverzekerde houding. 32 Ook heeft hij zijn

linkerbeen een stap naar voren gezet wat een geïnteresseerde houding impliceert. 33 De antwoorden van

de man zijn direct en zonder haperingen en heel af en toe kijkt hij even weg van de verslaggever.


Item: Saneringsplan voor teerputten Vasse gepresenteerd

Geinterviewde: Leo Sandering




Leo Sandering is de laatste persoon die voor dit item geïnterviewd

werd. En dit gebeurde live om 21.00 uur. Daarom zijn de

omstandigheden weer anders dan de twee heren hiervoor. Sandering is

van de dorpsraad en komt op voor de wensen van de bewoners van Vasse. Hij heeft geen media

ervaring. Ook bij deze geïnterviewde geldt dat er van te voren niet veel tijd is geweest om over het

onderwerp te praten. Voor het interview wordt wel overlegd waar Mark Bakker over zal vragen. De man

weet dus wat hij kan verwachten. Toch slaat hij dicht. Dit heeft naar mijn mening te maken met het

moment vlak voor het interview. De cameraman geeft instructies aan Mark Bakker over dat hij moet

draaien wanneer hij de geïnterviewde een vraag gaat stellen. Daarna is het ongeveer een minuut

wachten totdat de verslaggever live gaat. Hij is zeer geconcentreerd op zijn tekst, kijkt in de camera en

heeft op dit moment geen gesprek met de geïnterviewde. Juist in deze tussentijd is het spannend voor

de geïnterviewde. Je bent echt bezig met tv maken. De journalist stelt de man een vraag maar op dat

moment komt er door de spanning al geen zinnig woord meer uit zijn mond. Blijkbaar is de gedachte aan

het live interview te sterk.

32 Stekelenburg, 2006, p. 22 33






1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: wat vooral opvalt, is dat de man voorover gebukt gaat staan en zich klein probeert te maken.

Dit kan een afkeurende of zelfs kritische houding zijn. 34 Hij kijkt vooral angstig om hem heen en ook kijkt

hij tussen de camera en verslaggever door richting de grond. De man gebruikt veel ‘eehs’ als

stopwoordje en vraagt zelfs de verslaggever om hulp door te zeggen: ‘…hoe noem je dat?’ Het mag

duidelijk zijn dat de man heel goed door heeft dat het hier een interview betreft. Hij kijkt niet letterlijk

naar de camera, maar de camera spookt wel door zijn hoofd heen. Het interview verliep niet soepel en

ook niet vertrouwelijk. Als ik achteraf vraag hoe hij het ervaren heeft is hij niet blij. “Het ging niet zo

goed. Ik was behoorlijk zenuwachtig en kon niet meer uit mijn woorden komen. Ik ben niet tevreden

over het interview. Ik had verwacht dat het makkelijker zou gaan.” Ook in dit interview blijkt dat een

goed voorgesprek belangrijk is. Hoe meer je uitlegt aan de geïnterviewde hoe beter het interview zal

verlopen, omdat je een zekere spanning weg neemt. Ik zal hier later bij de analyse van de camjo items

34



nog verder op ingaan. Waarschijnlijk zal een live interview altijd stroever verlopen voor de

geïnterviewde. Het kan immers maar één keer, dus het moet in één keer goed gaan. Dit brengt extra

spanning met zich mee.


Item: Handtekeningenactie verdiept spoor Borne

Geinterviewde: Martin Velten (CDA)

Journalist: Emiel Houben


Werkwijze: ENG

In Borne is een handtekeningenactie aan de gang voor de aanleg

van een verdiept spoor. De spoorlijn verdeelt het dorp in

tweeën en de vijf spoorwegovergangen zijn vaak gesloten. En omdat er de komende jaren meer treinen

gaan rijden, worden de problemen alleen maar groter. Voetgangers, fietsers en automobilisten staan

vaker stil dan dat ze kunnen doorrijden. Enkele sympathisanten en de lijsttrekker van het CDA in Borne

die de handtekeningenactie heeft opgezet, worden geïnterviewd.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Dit interview verloopt soepel. De man heeft weinig last van zenuwen of stress. Het is een politicus die

waarschijnlijk al vaker de media te woord heeft gestaan. En als politicus moet je toch ook goed kunnen

spreken. Dit gaat hem dan ook goed af. Hij komt goed uit zijn woorden en vertelt wat hij kwijt wil. Hij

heeft erg veel oogcontact met de verslaggever. Zowel de geïnterviewde als de verslaggever zitten beide

in hun rol. Dat er nog twintig andere mensen naast staan wordt even vergeten. Het is een soepel

interview dus ze zijn ook binnen een paar minuten klaar.

In deze setting zijn op een klein stukje grond heel veel mensen aanwezig. Het voordeel van de

verslaggever is dat hij nu een cameraman bij zich heeft. De cameraman begint alvast met het schieten

van plaatjes, terwijl de verslaggever de juiste mensen kan vinden en alvast een voorgesprek kan

aangaan. Als dit camjo gedaan moest worden dan had dit zeker problemen opgeleverd en was de camjo

veel langer bezig geweest. Nu kon de verslaggever zich bezig houden met de inhoud en hoeft hij niet te

letten op zijn apparatuur.

Figuur 4: Verslaggever Emiel Houben met cameraman Dinand Kraak van RTV Oost



Item: Handtekeningenactie verdiept spoor Borne

Geinterviewde: Ronnie Stroot (buurtbewoner)

Journalist: Emiel Houben


Werkwijze: ENG

Nog voor het interview kwam Ronnie Stroot naar de ploeg van

RTV Oost toe om te kijken wat ze allemaal aan het doen

waren en om een praatje te maken. Dit zegt al heel veel over

het uiteindelijke interview. De man heeft erg veel last van de constant gesloten spoorbomen en wil graag

dat hier verandering in komt. Toen verslaggever Emiel Houben aan de man vroeg of hij voor camera

wilde reageren hoefde de man dan ook niet te twijfelen. We liepen van de locatie waar CDA’er Martin

Velten geïnterviewd was richting de spoorbomen en de verslaggever begon met het interview.



Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In welke mate is de geïnterviewde open in zijn/haar antwoorden?

Heel erg gesloten Neutraal Heel erg open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tijdens het interview staat de man met zijn handen in de zakken. Volgens Jane Lyle, de schrijfster van het

boek ‘bodylanguage’, staat dit teken voor een gesloten en teruggetrokken persoonlijkheid, die kritisch

kan zijn ten opzichte van anderen maar weinig of niets van zichzelf laat zien.35 Kritisch was de man

zeker, maar hij was wel open in zijn antwoorden. Ook kwam hij makkelijk uit zijn woorden. Hij wist wat

35

http://www.lichaamstaal.com/loop.html


hij wilde vertellen en je kon merken dat hij zich redelijk druk maakte om de situatie. Wel let de man af en

toe op de camera en op de cameraman. Het lijkt alsof hij niet alleen praat met de verslaggever, maar dat

hij de cameraman ook in het gesprek wil betrekken, of in ieder geval zijn verhaal ook kwijt wil aan de

cameraman.

Achteraf heb ik nog de kans gehad even met de geïnterviewde te praten. Hij vertelde mij dat hij het

vervelend vond dat het interview meteen begon. Hierdoor ging hij toch even nadenken over het

interview en over wat er gevraagd ging worden en wat hij moest gaan antwoorden. Volgens de

geïnterviewde was het beter geweest als de journalist heel kort even de vragen met hem doornam.

Hierdoor stel je de geïnterviewde meer op zijn gemak. Nu was het gissen naar de vragen, wat voor de

geïnterviewde waarschijnlijk meer zenuwen opleverde.

Figuur 5: RTV Oost in gesprek met een buurtbewoner



Item: Denktank helpt Losser bezuinigen

Geinterviewde: Jeanette Schuddeboom (vz Denktank)

Journalist: Chantal Everaardt

Datum: 1 februari 2010


Het gaat al een tijd niet goed met de gemeente Losser.

De gemeente zit diep in de schulden en daarom is er nu een Denktank in het leven geroepen. De

gemeente kan een miljoen euro besparen als zij de adviezen van deze denktank opvolgen. 1 februari

werden deze adviezen gepresenteerd en RTV Oost was daarbij om reacties te halen van de voorzitter van

de Denktank en van fractievoorzitters uit de raad.

De plannen werden rond 19.00 uur gepresenteerd. De bedoeling was dat de verslaggever reacties ging

halen op de plannen, vervolgens ging monteren in de SNG-wagen en vervolgens live om 21.00 uur het

nieuws zou aankondigen. Helaas door een technisch defect aan de SNG-wagen kon dit niet doorgaan.

Wel heeft de verslaggever de reacties gemonteerd en zijn deze alsnog op de site van RTV Oost beland. In

de zaal zaten ongeveer vijftig mensen. Het was dus erg druk. Na afloop van de presentatie was er

gelegenheid om mensen te interviewen. Dit verliep erg chaotisch. De verslaggeefster ging snel alle

mensen die zij wilde interviewen aanspreken en vragen om even te blijven. Allereerst was Jeanette

Schuddeboom aan de beurt.

Voor het interview:

Hoe verloopt het kennismakingsgesprek?

Moeizaam ontspannen/informeel

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Het voorgesprek verloopt chaotisch. Er moeten in een relatief korte tijd (half uur) meer dan 6 mensen

geïnterviewd worden. Erg veel tijd voor een voorgesprek was er dus niet, maar ondanks dat werd goed

uitgelegd door verslaggeefster wat de precies de bedoeling was. Bijvoorbeeld dat de geïnterviewde niet

in de camera mocht kijken. Ook gaf ze aan waar de geïnterviewde moest gaan staan en besprak ze in het

kort waar ze het over wilde gaan hebben. De verslaggeefster was minder bezig met de concentratie op

haar vragen en liet minder de cameraman het werk doen, maar deed meer haar best om de


geïnterviewde aanwijzingen te geven. Hierdoor wist de geïnterviewde precies wat haar te wachten stond

tijdens het interview, en dat kon je merken.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

De geïnterviewde weet dus waar ze aan toe is en komt ontspannen over. Tijdens het interview wiebelt ze

wat maar ze heeft een open lichaamshouding: haar benen staan gespreid en haar ene been staat meer

naar voren dan haar andere been. Dit duidt op een geïnteresseerde en open of zelfs dominante

houding.36 Verder gebruikt ze gebruikt armbewegingen om haar verhaal uit te leggen. Mensen die zich

makkelijk naar buiten richten, maken over het algemeen veel ondersteunende gebaren als ze spreken.

36



Het gebaren zelf vergroot ook de zelfverzekerdheid. 37 Wel kijkt ze af en toe richting de camera, dus ze is

zich er van bewust dat het een interview voor tv is. Maar ze lijkt hierdoor niet geremd in haar uitspraken.

Zoals gezegd verliep het interview goed, maar de sfeer er om heen was chaotisch. Er was weinig tijd en

het was erg druk in de zaal. Als je dit camjo had moeten doen, dan was dit waarschijnlijk niet haalbaar

geweest. Dit item geeft goed weer dat het af te raden is camjo in te zetten, als er maar erg weinig tijd is

en er meerdere mensen geïnterviewd moeten worden. De mate waarin het soepel en intiem verloopt,

hangt dus ook af van de hoeveelheid tijd die er beschikbaar is voor het interview.

Observatiekandidaten 8, 9 en 10: cameraploeg

Item: Denktank helpt Losser bezuinigen

Journalist: Chantal Everaardt

Datum: 1 februari 2010


Omdat het hier allemaal politici betreft, heb ik besloten deze drie kandidaten samen te behandelen. Bij

twee van de drie politie valt relatief weinig verschil in houding en gedrag te ontdekken.

Geinterviewde: Gerrit-Jan uit het Broek (fractievoorzitter CDA)

Net zoals interviewkandidaat 5 is ook deze man een politicus die

weet hoe hij met media om moet gaan. Het interview verloopt

daarom soepel en bestaat uit een korte reactie op het

gepresenteerde rapport. Van te voren wordt ook deze man

uitgelegd door de verslaggever wat de bedoeling is. Ook zegt ze

dat hij bijvoorbeeld niet hoeft te bukken richting de microfoon.

Maar de man geeft aan dat hij al vaker geïnterviewd is voor tv

en wil beginnen met het interview. Soms wiebelt hij wat en zijn armen houdt hij gestrekt langs zijn

lichaam. Verder komt de geïnterviewde makkelijk uit zijn woorden maar hij is niet lang van stof. Hij geeft

korte antwoorden. Hij kijkt de verslaggeefster continu aan.

Geinterviewde: Theo Even (Sociaal Democraten Gemeente

Losser)

Het interview met deze man verloopt ongeveer op dezelfde

manier als Gerrit-Jan uit het Broek. Tijdens dit interview is het

37

http://www.lichaamstaal.com/gebaar.html


nog steeds druk in de zaal. Weer is er weinig tijd om een voorgesprek te houden maar de verslaggeefster

geeft weer duidelijk aan wat de bedoeling is. De man wiebelt wat en in het begin zitten zijn handen in

zijn zakken. Maar deze haalt hij al vrij snel te voorschijn en laat ze langs zijn lichaam hangen. Ook heeft

hij zijn benen een klein beetje gespreid, wat duidt op een open houding.38 De geïnterviewde komt

makkelijk uit zijn woorden, let niet op de omgeving of op de camera en heeft veel oogcontact met de

verslaggeefster.

Geinterviewde: Jos Tijdhof (Burgerforum)

Enkele minuten later wordt Jos Tijdhof geïnterviewd. Hij oogt

wat minder ontspannen dan zijn voorgangers. Hij beweegt niet

maar hij heeft zijn handen in elkaar gevouwen. Onder zijn arm

houdt hij het rapport vast. In elkaar gevouwen handen kan

duiden op een onzekere, kwetsbare of zichzelf beschermende

houding. 39 Hij komt wel goed uit zijn woorden en kijkt de

geïnterviewde veel aan.

Het is duidelijk dat alle drie de geïnterviewden weten dat ze geïnterviewd worden voor de televisie. Door

hun eerdere ervaring met media verlopen deze interviews soepel. Ook hier geldt weer dat zowel de

verslaggever, cameraman als de geïnterviewden bezig zijn met tv maken. Terugkijkend op de drie

interviews was het niet praktisch geweest als dit camjo gedraaid zou worden. De camjo had geen tijd

gehad om te draaien vanaf statief dus dan zou het uit de losse hand gedraaid moeten worden. Er was

ook geen tijd geweest om elke geïnterviewde een opspeldmicrofoon te geven, dus had de microfoon op

de camera gebruikt moeten worden. Dat zou dan resulteren in slechtere geluidskwaliteit. Meer

openhartigheid was met camjo maar zeer de vraag geweest, aangezien hier politici geïnterviewd werden,

en zij in ieder geval moeten letten op hun uitspraken. Ook de drukke sfeer was niet ideaal geweest voor

camjo. De inzet van ENG bewijst hier dat dit prima werkt en meer effectief is dan camjo.




Observatiekandidaat 11 en 12: camjo

Item: Bypass IJsseldelta Kampen

Geinterviewden: Rie Woning en Herman Bres (Gemeente

Belangen Kampen)

Journalist: Jolande Verheij


Werkwijze: camjo

De discussie over de bypass van de IJssel verdeelt politiek

Kampen. Om de veiligheid van Kampen te waarborgen moet er een bypass komen, zodat er voldoende

ruimte is voor de rivier zodat de rivier bij hoog water niet uit zijn oevers zal treden. Maar de weerstand

tegen de plannen groeit. De oeroude Zwartendijk zal door de bypass verdwijnen. Gemeente Belangen

Kampen stelt dat de bypass helemaal niet zo hard nodig is. Bovendien is er volgens hen helemaal geen

vraag naar nieuwe woningen, die met de aanleg van de bypass gecreëerd kunnen worden. Dit item is

gemaakt voor het actualiteitenprogramma ‘In de Wandelgangen’. In totaal duurt het item zes minuten.

Op 14 januari werden Rie Woning en Herman Bres geïnterviewd. Het interview vond plaats in een rustige

omgeving bij Rie Woning in huis. Eenmaal aangekomen krijgen we eerst een kop koffie. Wat opvalt, is

dat journaliste Jolande Verheij erg lang met de twee mensen in gesprek is voordat ze daadwerkelijk

begint aan het interview. Tijdens dit gesprek pakt Verheij op haar gemak de apparatuur erbij. Het gaat

tijdens het voorgesprek niet alleen over de bypass, maar er wordt ook gepraat over andere

onderwerpen. Hierdoor wordt een erg ontspannen sfeer gecreëerd. Na meer dan een half uur gezellig

gekletst te hebben is het tijd om met het draaien te beginnen. Nog voordat het interview begint wil

Verheij eerst plakshots maken. Ze kiest samen met de geïnterviewden een geschikte plek (keukentafel)

en vraagt of de geïnterviewden met elkaar in gesprek willen gaan over de plannen van de bypass. Op dat

moment gebruikt Verheij alleen de microfoon op de camera, maar het geluid is zodanig dat ze de

beelden gewoon kan gebruiken. Wat er dan gebeurt is opmerkelijk. De geïnterviewden gaan met elkaar

in discussie en nemen de stapel papierwerk door. Verheij filmt van verschillende kanten en na een

kwartier is ze nog steeds bezig met filmen. De geïnterviewden zijn op dat moment zo druk met elkaar in

discussie dat ze totaal vergeten zijn dat er voor televisie gefilmd wordt. Ze letten helemaal niet op de

camjo die op dat moment druk bezig is met filmen. Er hangt nog steeds een erg ontspannen sfeer. De

twee geïnterviewden hebben het ook over andere politici en daarbij worden heel wat meningen

uitgesproken. Als Verheij na een half uur de plakshots heeft die ze wil hebben begint ze aan het

interview met Rie Woning. Nu krijgt de geïnterviewde wel een opspeldmicrofoon. Zelf zet ze de camera

op statief en gaat naast de camera zitten, aan de keukentafel. Verheij begint aan het interview dat in

totaal meer dan een half uur duurt. Uiteindelijk zit het bandje vol.




Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In welke mate let de geïnterviewde op de apparatuur/camjo?

Heel erg Neutraal Helemaal niet

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tijdens het interview gebruikt ze haar armen om haar verhaal te ondersteunen. Ze heeft haar

handpalmen open en zichtbaar, wat duidt op een open houding. 40 Ook zegt ze wat ze denkt en na

ongeveer een kwartier neemt het gesprek een andere wending. Ze vertelt veel over zichzelf en over een

moeilijke tijd die ze gehad heeft. Op dat moment is het net alsof de camera er niet is.

Wat belangrijk is aan dit camjo interview is

dat de interviewer zich goed kan inleven in

de geïnterviewden. Ze is oprecht

geïnteresseerd naar de verhalen van de

geïnterviewden en straalt dit ook uit. Ze

neemt de tijd om het interview uit te voeren

en de beelden te schieten, en ze neemt de

tijd voor het voorgesprek. Bij de komende

camjo items zullen we nog zien dat al deze

factoren belangrijk zijn als het gaat om een

soepel en intiem interview.

40

Stekelenburg, 2006, p 22

Figuur 6: Jolande Verheij als camjo in Kampen


Observatiekandidaat 13: camjo


Geinterviewde: Bart Zeven (werkgroep Zwartendijk)



Werkwijze: camjo

Bart Zeven is lid van de werkgroep Zwartendijk, een groep

die zich verzet tegen de aanleg van de bypass. Om ook zijn

verhaal te horen ging Jolande Verheij na het interview met Rie Woning naar zijn huis. Ook hier volgde

eerst een lang kennismakingsgesprek. We kregen koffie en we hebben eerst meer dan een half uur zitten

kletsen. De bedoeling was om de man in twee delen te filmen. Een deel zou bestaan op locatie, bij de

Zwartendijk. En een deel zou plaatsvinden in de huiskamer van de geïnterviewde. Na wat overleg kwam

de geïnterviewde zelf met een uitstekend idee. Het was al bijna 16.00 uur en het zou snel donker

worden. We konden dus beter eerst op locatie filmen. Eenmaal aangekomen bij de dijk kreeg de man

een opspeldmicrofoon en liepen we naar een mooi plekje. Daar vindt vervolgens een interview van

ongeveer een half uur plaats. Het mooie van camjo is dat je erg mobiel bent. Lopen op de dijk is een

goed voorbeeld hiervan. De man wijst allerlei plekken aan waar de bypass zou komen te stromen en

Verheij filmt alles vanuit de losse pols. Ze volgt als het ware de man tijdens zijn wandeling op de dijk en

stopt wanneer hij ook stopt. Maar de camera draait door. Hier vind geen interview maar een gesprek

plaats en de aanwezigheid van de camera is maar bijzaak. Hetzelfde gebeurde toen we even later naar

een ander stukje dijk reden. Opnieuw volgt de camjo de man op zijn route over de dijk. Toen het te

donker werd om verder te filmen besloten we terug naar zijn huis te gaan om daar het interview voort te

zetten.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


In de auto heb ik even met hem kunnen praten over het hele tv interview. Hij vertelde dat hij één keer

eerder was geïnterviewd, met de aanwezigheid van een cameraman en een grotere camera. Tijdens het

interview van vandaag voelde hij zich vrijer. “Vooral op zo’n dijk heb je het idee dat het een gesprek is in

plaats van een interview. Je hebt fysiek ook meer de ruimte. Ik denk niet dat het voor mij zoveel anders

was geweest als er vandaag een heel camerateam bij was. Maar ik kan me wel voorstellen dat voor

sommige mensen, bijvoorbeeld zonder ervaring met televisie, dit wel uitmaakt en minder vrij zijn in hun

antwoorden.”

Terug in zijn woning gaat het gesprek (interview) verder. De camera blijft aan en inmiddels is het bandje

al bijna vol. Dan krijgt het gesprek een opvallende wending. De man krijgt een belangrijk mailtje binnen

over een besluit omtrent de bypass. De sfeer is op dat moment zo goed dat de man letterlijk een gat in

de lucht springt van blijdschap. En dat wordt ook vastgelegd op camera. Een erg intiem moment dus. De

camjo zit erg dicht op het verhaal en weet dit in de eindmontage dan ook over te brengen op de kijker.

De gehele dag was de sfeer zodanig dat de man bij vertrek vertelde dat Jolande Verheij de leukste

persoon van RTV Oost was die hij ooit was tegengekomen. Uiteindelijk heeft Jolande Verheij meer dan

twee bandjes volgeschoten voor een item van zes minuten. Een gigantisch karwei om te monteren, maar

aan beeldmateriaal geen gebrek. Hier en daar is de beeldkwaliteit niet optimaal, maar dit is een feit met

camjo. Met toepasselijke achtergrondmuziek wordt het een erg goed item van zes minuten.

Figuur 7: Verheij 'volgt' de geinterviewde tijdens een wandeling op een dijk




Geinterviewde: Bert Boerman (wethouder Kampen)



Werkwijze: camjo

Om het item over de bypass in Kampen compleet te

maken wordt de maandag erop wethouder Boerman

geïnterviewd. Dit gebeurde op zijn kamer op het

gemeentehuis in Kampen. Ook aanwezig is zijn

communicatiemedewerkster. Voor het interview neemt Verheij weer de tijd om een goed

kennismakingsgesprek te voeren. De wethouder is in een vertrouwde omgeving en Verheij neemt de tijd

om haar apparatuur te pakken. De sfeer is ontspannen.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Verheij maakt gebruik van een grote kaart van Kampen en hiermee laat ze de wethouder uitleggen wat

nou precies de plannen zijn van de bypass en waar deze bypass komt te liggen. Ook hier is weer meer

sprake van een gesprek dan van een interview. Je kunt merken dat de wethouder zich soms inhoudt,

omdat de bypass een gevoelig onderwerp is en hij geen verkeerde uitspraken mag doen. Hij krijgt

herhaaldelijk hulp van zijn communicatiemedewerkster die het nodig vind soms in te grijpen. De

wethouder stelt zich open op en heeft veel oogcontact. Hij had ook door een ENG ploeg geïnterviewd

kunnen worden, want hij is vertrouwd met het afleggen van interviews. Maar in plaats daarvan wordt

ook dit interview camjo gedraaid. Hij gaf achteraf ook aan dat het voor hem niet veel zou uitmaken. Een

groot verschil in openhartigheid merk je dit keer niet.



Item: Gemeenten inventariseren schade aan wegdek na vorst

Geinterviewde: Ben Haarman (wethouder Raalte)



Werkwijze: camjo

Na de vorstperiode van januari 2010 inventariseren de gemeenten in Overijssel de schade aan het

wegdek. De vorst heeft voor veel gaten en scheuren in het wegdek gezorgd. En in Raalte dreigen

voetgangers door loszittende stoeptegels onderuit te gaan. Dit item bestaat uit enkele korte quotes van

mensen uit Zwolle die de kou beu zijn en uit een interview met de wethouder van de gemeente Raalte.

Hij vertelt dat er gevaarlijke situaties ontstaan en dat de gemeente er alles aan doet om dit te

voorkomen. Het item leent zich goed voor camjo, want het is ter plekke ontstaan. Zoals ook al in

hoofdstuk 2 te lezen valt, zijn Mark Bakker en ik op de bonnefooi richting Raalte en Zwolle gegaan.

Tijdens deze rit heeft Bakker gebeld met de gemeente om te vragen of ze veel klachten ontvangen en of

de wethouder beschikbaar was voor een reactie. Als camjo heb je de vrijheid om dit zo aan te pakken.

Maar dan bestaat ook de mogelijkheid dat het item zou mislukken als de camjo bijvoorbeeld geen

schade kon ontdekken. Wat de wethouder betreft had hij ook geïnterviewd kunnen worden met

cameraman. Dit had voor dit onderwerp weinig uitgemaakt. Een opmerking die de wethouder bij

binnenkomst maakte, toen hij geen grote camera zag, was: “Ben je in je eentje vandaag?” Verder verliep

dit camjo interview soepel.

Figuur 8: Mark Bakker als camjo in gesprek met een wethouder




Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

De wethouder heeft tijdens het interview een erg open houding. Dit blijkt uit het feit dat hij zijn benen

gespreid heeft staan en dat zijn ene voet naar voren staat.41 Ook staat hij niet recht tegenover de camjo.

Hij staat een beetje schuin tegenover hem met zijn voeten in een hoek van 90 graden, wat een open en

niet-agressieve houding betekent.42 Bovendien is er veel oogcontact.


Item: Veel reparaties aan auto’s door gladheid

Geinterviewde: Cyril Hofte (schadebedrijf Twentheland)

Journalist: Janneke Nijland


Werkwijze: camjo

Niet alleen het wegdek heeft het zwaar te verduren door het

winterse weer. Ook komen er flink wat auto’s binnen bij

schadebedrijven in Overijssel. Alleen al in december 2009 is er

voor 15 miljoen euro extra schade aan auto’s. Ook bij schadebedrijf Twentheland in Geesteren is het erg

druk. Dit item gaat over deze drukte. De eigenaar en enkele medewerkers van het schadebedrijf worden

geïnterviewd.




Het is nog vroeg in de middag als Janneke Nijland en ik aankomen in Geesteren. We worden opgevangen

door Cyril Hofte, de eigenaar van het bedrijf. Nijland begint met het schieten van plakshots, aangezien

Hofte eerst nog een live interview heeft met een radioverslaggever. Daarna begint het interview in de

werkplaats. Er is erg veel lawaai in de werkplaats waardoor het een stuk moeilijker is voor Nijland om

aanwijzingen te geven aan de geïnterviewde. Ondanks dat legt ze goed uit wat ze precies wil filmen. De

man krijgt een opspeldmicrofoon en staat op ongeveer twee meter van de camera en camjo vandaan.

Op de achtergrond is een automonteur aan het sleutelen.



Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

De man is ontspannen tijdens het interview. Hij staat met zijn handen op zijn rug en met zijn benen

gespreid. Volgens Stekelenburg betekent dit dat hij zelfverzekerd en open is. 43 Hij gebruikt wel vaak het

stopwoordje ‘eeh’ en zo af en toe kijkt hij even om zich heen. Na het interview is het tijd om nog wat

plakshots te maken met de man als middelpunt. Het verhaal wordt als het ware opgehangen aan de

man. Nijland vraagt of hij eventjes heen en weer wil lopen. Daarna kijken we nog even in de spuitcabine

waar Nijland ook nog wat plakshots uit de losse hand draait. Ook hier is de man aanwezig en hij draagt

nog steeds de opspeldmicrofoon. Even later krijgt de man twee keer telefoon en ook dan filmt Nijland

door. De man is zich op dat moment niet meer bewust van het feit dat er gefilmd wordt. Juist door de

combinatie van de opspeldmicrofoon en de kleinere camera krijg je eerlijkere quotes, omdat sneller

43



vergeten wordt dat er gefilmd wordt. Nijland neemt de tijd om mooie beelden te schieten en heeft al

precies in haar hoofd hoe ze het wil gaan monteren. Aan het eind van het filmproces is de eigenaar erg

tevreden. Wel gaf hij aan dat hij had verwacht dat er een hele cameraploeg zou komen, inclusief iemand

voor het licht en het geluid. Hier had hij zich al helemaal op ingesteld. Verder zegt hij dat hij in dat geval

niet anders gereageerd zou hebben.


Item: Veel reparaties aan auto’s door gladheid



Werkwijze: camjo

Omdat hier twee automonteurs afzonderlijk van elkaar geinterviewd werden, maar weinig verschil in

houding en gedrag vertonen, heb ik besloten deze kandidaten samen te behandelen.

Geinterviewden: Patrick en Sako (automonteurs Twentheland, afzonderlijk geinterviewd)

Als het interview met de eigenaar erop zit en alle plakshots genomen zijn wil Nijland nog wat reacties

van de mensen in de werkplaats. Nijland vraagt aan automonteur Patrick en later aan automonteur Sako

of zij het microfoontje willen opdoen. Daarna mogen ze verder aan het werk. Tijdens het verder werken

stelt Nijland enkele vragen waarop ze antwoord geven. Bij Sako gaat dit iets moeizamer omdat hij niet

goed Nederlands spreekt. Maar juist het feit dat het een kleine camera betreft die niet veel opvalt, de

microfoon onzichtbaar is en er maar één persoon aanwezig is, zorgt ervoor dat de mannen rustig

doorwerken. Ook hier geldt dat het meer een gesprek is dan een interview.

Camjo kwam in dit item vooral tot zijn recht toen Nijland de eigenaar en de monteurs ging volgen in hun

dagelijkse handelingen. Op dat moment wordt even vergeten dat er gefilmd wordt. Uiteindelijk is het

een leuk item geworden waarin het schadebedrijf als voorbeeld dient van de vele schade die bij

autobedrijven binnenkomt.



Item: Familiebedrijven hebben het moeilijk

Geinterviewden: Piet en Bob Bruijsten



Werkwijze: camjo

Op 26 januari was ik mee met verslaggeefster Janneke Nijland naar Oldenzaal. Daar hadden we een

afspraak met Kuiphuis Kraanverhuur BV. Het item ging over de terugloop van familiebedrijven door

gebrek aan een goede opvolger. Piet Bruijsten van Kuiphuis Kraanverhuur heeft wel een goede opvolger

gevonden in zijn zoon Bob. Dit item is een klein portret van vader en zoon en gaat voornamelijk over de

succesformule van het familiebedrijf. Bij aankomst volgt eerst een kort voorgesprek met zoon Bob. Het

blijkt al snel dat de vader niet aanwezig is, omdat Bob niet wist dat dat de bedoeling zou zijn. Piet wordt

alsnog gebeld en komt een tijdje later. Bob vraagt voor het interview herhaaldelijk wat de bedoeling is,

want het is hem nog niet helemaal duidelijk. Er wordt niet veel tijd genomen voor het voorgesprek.

Voor het interview:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

We besluiten een kijkje te nemen in de onderhoudshal waar enkele kranen zijn opgesteld. Daar zoekt

Nijland een geschikte plek voor het interview, maar dat valt nog niet mee. De lichtinval is verkeerd, maar

op een andere plek gaan staan is geen optie, want dan is de hijskraan niet goed in beeld. Nijland neemt

erg veel tijd om het plaatje goed te maken, maar laat Bob een beetje buitenspel, omdat ze zich

concentreert op het beeld. Dit duurt een tijdje en hierdoor wordt de geïnterviewde wat nerveus. Dit

heeft ook te maken omdat hij nog steeds niet precies weet wat de insteek van het verhaal is. Uiteindelijk

is een goede plek gevonden voor het interview en krijgt Bob een opspeldmicrofoon. Nijland begint

meteen met haar vragen maar al gauw loopt dit niet goed. Bob kijkt in de camera waarop Nijland hem

onderbreekt. Nadat ze heeft uitgelegd dat hij gewoon naar haar mag kijken begint het interview

opnieuw.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

In het begin is de man redelijk zenuwachtig. Hij vraagt een paar keer waar de verslaggeefster het best

kan filmen en kijkt in het begin recht in de camera. Zijn benen en voeten staan naast elkaar en een

beetje gespreid. Dit duidt volgens Stekelenburg op een aandachtige houding. Hij staat met zijn handen

ineengevouwen en toont een onzekere en kwetsbare houding. Ook staat hij met zijn lichaam recht

tegenover de camjo en dat duidt op een gesloten houding. 44

Figuur 9: Camjo ingezet als ENG

44



Ondertussen is Piet Bruijsten ook gearriveerd. Voor het interview wil Nijland eerst een shot hebben van

de twee heren voor een kraan. Dit moet geregisseerd worden waardoor ze minder tijd heeft om met Piet

inhoudelijk te praten. Daarna wil ze ook met hem een interview opnemen. Weer is het de vraag waar het

plaatje het mooist is. Omdat ze erg gefixeerd is op het vinden van een goede interviewlocatie, praat ze

minder met de twee mannen. Achteraf vertelde Piet mij dat hij niet goed wist wat de bedoeling van de

hele reportage was. Hierdoor kwamen de vragen een beetje uit de lucht vallen waardoor de

geïnterviewde wat onzeker werd. Het is belangrijk dat verslaggevers voor het filmen helder zijn over de

werkwijze en over het onderwerp. In dit voorbeeld is dit niet het geval, waardoor het interview een stuk

minder soepel en intiem verloopt. Omdat de man zich inhoudelijk niet goed heeft kunnen voorbereiden

antwoordde de man erg kort. Net zoals bij observatiekandidaat 11, 12 en 13 blijkt ook hier dat een goed

voorgesprek erg de moeite waard is. Naarmate het interview verliep werden de antwoorden langer. Als

na het interview de camjo nog wat plaatjes buiten het terrein wil schieten vergeet hij zelfs dat hij een

zender om heeft. Aan het einde van het tv-interview is Janneke Nijland nog niet klaar. Ze moet voor

radio over hetzelfde onderwerp een item maken. Hiervoor gebruikt ze de camera alleen laat ze het beeld

zwart. Ze hoeft dus ook niet meer te letten op het beeld en kan zich nu 100 procent concentreren de

mannen en op haar vragen. Het interview met beide heren verloopt nu een stuk soepeler. Op de

terugweg vertelt Nijland dat ze altijd zoveel mogelijk probeert uit te leggen tijdens camjo maar dat dit

niet altijd haalbaar is. “Met camjo wil ik dat het beeld er netjes en mooi uitziet. Hier neem ik dan ook de

tijd voor en hier ben ik dan ook druk mee. Maar dan is het niet altijd mogelijk om met de geïnterviewden

te praten. Je moet gewoon zes dingen tegelijk doen.”


Hoofdstuk 4: Conclusie

Samenvatting

Een camerajournalist, ook wel videojournalist of camjo genoemd, is een persoon die naast het interview

ook het filmen, het geluid en de montage voor zijn/haar rekening neemt. Maar in realiteit komt het maar

zelden voor dat de camjo in zijn eentje aan een item werkt. De ontwikkeling van steeds kleinere, lichtere

en betere camera’s heeft ervoor gezorgd dat de camjo bestaansrecht heeft. Het is lastig vast te stellen

wie de eerste camjo pionier was. Niet alleen in het buitenland worden veel camjo’s ingezet. Ook bij de

regionale omroepen is het gebruik van camjo de laatste jaren gestegen. Er zijn verschillende redenen om

camjo in te zetten. Een daarvan is dat het goedkoper zou zijn. Een andere reden is dat de camjo’s minder

dominant aanwezig zijn dan traditionele cameraploegen en een directere, intiemere benadering hebben

met de geïnterviewde. Michael Rosenblum wordt gezien als dé camjo goeroe van de wereld. Als hij het

over camjo heeft, dan heeft hij het over een ware revolutie in televisieland. Hij vergelijkt de opkomst van

camjo zelfs met de uitvinding van de boekdrukkunst. Volgens Rosenblum is camjo een golf die niet is

tegen te houden. Tegenwoordig leidt Rosenblum mensen op tot camjo. Mensen die totaal geen ervaring

hebben met filmen en interviewen leren de camjo methode sneller dan mensen die al uit de tv-wereld

komen. Volgens Rosenblum leent camjo zich er prima voor om mensen een paar uur te volgen terwijl ze

hun werk doen. Ideale situaties om camjo in te zetten zijn: verhalen in het buitenland, verhalen die op

moeilijk bereikbare plekken te vinden zijn, verhalen in afgelegen gebieden, verhalen die veel tijd in

beslag nemen, authentieke verhalen, intieme verhalen en verhalen waarvan nog niet zeker is of ze de

uitzending halen. Aan de andere kant is het soms beter om een conventioneel ENG-team in te zetten. Dit

kan het best bij verhalen die ook door de concurrent worden gemaakt, live opnames, verhalen met

moeilijk op te nemen geluid, belangrijke verhalen, gevaarlijke verhalen, verhalen met moeilijk licht,

verhalen waarbij de verslaggever centraal staat en verhalen waarbij er van veraf gefilmd moet worden.

Verslaggevers die camjo en ENG gewend zijn hebben allemaal andere ervaringen. Zo gaat RTV Oost

verslaggever Mark Bakker het liefst met ENG op pad, omdat hij zo zeker weet dat het een goed item

wordt. Maar hij vind het ook erg leuk om op de bonnefooi op pad te mogen als camjo. Zomaar ergens

heen gaan zal met cameraman ook niet gebeuren. Verslaggeefster Chantal Everaardt vindt het prettiger

om in sommige situaties ENG te draaien, omdat ze zich dan meer kan richten op de inhoud en het

professioneler oogt. Michael Rosenblum is volgens haar zeker niet heilig. Rosenblum gaat uit van de

ideale wereld, maar je hebt in de praktijk lang niet altijd veel tijd. De meest ideale situatie voor camjo is


volgens haar als je de tijd hebt om te filmen, interviewen en monteren. Everaardt onderstreept dat je

met camjo meer verhalende televisie kan maken. Verslaggeefster Janneke Nijland gaat het liefst als

camjo op pad omdat het een afwisselende baan is. Maar ze erkent wel dat het uitvoeren van meerdere

taken soms tot problemen kan leiden. Het beeld is voor haar wel erg belangrijk, dus ze zorgt dat dit altijd

perfect is en daar neemt ze dan ook de tijd voor. Nijland denkt dat de mate van openhartigheid zeker

groter is wanneer een item camjo wordt gedraaid. Maar of mensen eerder een boekje open doen heeft

volgens haar ook te maken met de manier van werken van de journalist. Verslaggeefster Jolande Verheij

heeft al heel wat camjo items op haar naam staan en camjo is haar sterkste punt. Ze merkt zeker een

verschil in de manier waarop geïnterviewden reageren als het gaat om camjo en ENG. Volgens haar

maak je het verhaal met hen, in plaats van over hen. Je moet in ieder geval iets van een kameleon weg

hebben. Over het algemeen zijn cameramensen niet blij met de camjo ontwikkeling. Zij worden minder

vaak op pad gestuurd. Cameraman Dinand Kraak vind dat mensen minder ad rem zijn tijdens ENG. Ze

zien de camera en gaan erover nadenken. Cameraman Marcus Ganzevles vindt dat niet in alle gevallen

een interview soepeler en intiemer verloopt met camjo. Je kunt met ENG ook intieme verhalen maken.

De mate van intimiteit ligt meer aan de journalist of het camerateam dan aan de apparatuur. Over het

wel of niet inzetten van camjo’s of ENG wordt te weinig nagedacht.

Bij een item waar gebruik gemaakt wordt van een camerateam krijg je al snel een formele sfeer. De

geïnterviewden moeten wennen aan de grote camera. In een drukke ruimte is het aan te bevelen om

ENG te draaien, want dan kun je eerder klaar zijn en meer aandacht aan de geïnterviewde geven in

plaats van aan de apparatuur. Een goed kennismakingsgesprek waarin je aangeeft wat je van de

geïnterviewde verwacht en waarin je het onderwerp waarover je gaat interviewen bespreekt, is

noodzakelijk. De geïnterviewde weet dan waar hij of zij aan toe is. Een live interviews brengt voor de

geïnterviewde extra spanning met zich mee. Het kan immers maar één keer, dus het moet in één keer

goed gaan. Politici hebben over het algemeen minder moeite met ENG interviews. Zij hebben vaak al

ervaring met media aandacht. De hoeveelheid tijd die beschikbaar is om te filmen en om een interview

af te leggen is ook belangrijk. Hoe langer je op een dag meeloopt met een geinterviewde, hoe groter de

kans dat je een intiemere sfeer creëert. Als camjo kun je minder opvallen omdat je apparatuur kleiner is.

Ook kun je sneller op pad, omdat je geen rekening hoeft te houden met een camerateam. Nadeel is dat

je op meerdere dingen tegelijkertijd moet letten en daardoor minder goed kan concentreren op de

vraagstelling.


Conclusie

Centrale vraag: Verloopt een camjo interview soepeler en intiemer dan een interview met cameraploeg

en hoe is dit te verklaren?

In sommige gevallen verloopt een camjo interview soepeler en intiemer dan een interview met

cameraploeg. Hier is geen eenduidige reden voor te geven, omdat elke situatie en elke geïnterviewde

persoon anders is. Het is niet zo dat met een camerateam geen soepel en intiem interview gehouden kan

worden. Wat wel uit mijn onderzoek is gebleken, is dat het makkelijker is om met camjo een soepel en

intiem interview te verkrijgen. En dit is te verklaren door een combinatie van factoren:

De rol van de journalist en/of het camerateam

De sfeer die wordt gecreëerd tijdens een interview is van groot belang hoe het interview zal verlopen.

Zowel bij ENG als bij Camjo items is dit het geval. Oprechtheid en geïnteresseerdheid zijn altijd

belangrijk. Als je als journalist niet oprecht en geïnteresseerd bent merkt de geïnterviewde dat,

waardoor de sfeer omslaat naar het negatieve en er vervolgens geen soepel en intiem interview uit

voortkomt. Weet je je als een kameleon aan te passen en je in te leven in de situatie van de

geïnterviewde, dan is de kans op een soepel en intiem verhaal vele malen groter. Het gaat er bij camjo

om of je kunt meedraaien in het leven van de geïnterviewde, bijvoorbeeld in een gezin, zodat het een

meer een gesprek is, in plaats van een interview. Ook dan zal het interview soepel en intiemer verlopen.

Het contact tussen journalist en geïnterviewde bij camjo zorgt al voor een laagdrempeligheid die je met

een conventioneel camerateam minder snel bereikt. De rol die de journalist speelt bij het voorgesprek is

ook erg belangrijk. Het is belangrijk dat verslaggevers voor het filmen helder zijn over de werkwijze en

over het onderwerp. Als je van te voren duidelijk uitlegt wat de bedoeling is en wat voor vragen de

geïnterviewden kunnen verwachten, stel je ze al meer op hun gemak. De kans dat daardoor een

interview soepeler en misschien zelfs intiemer verloopt, is dan groter. Uit eigen waarneming komt dat

het beste terug in het item over familiebedrijven met Piet en Bob Bruijsten. Hier vond een erg kort

voorgesprek plaats waarin de geïnterviewden niet goed doorhadden wat precies de insteek van het

verhaal was.

De tijd die je hebt om het interview af te nemen

Naarmate je meer tijd hebt om met een geïnterviewde mee te lopen hoe meer soepel en intiem het

interview kan verlopen. Dit is goed te zien bij het interview met Bart Zeven over de bypass van de IJssel

in Kampen. In totaal is de camerajournalist meer dan vier uur bij hem geweest om opnames te maken


voor een item dat niet langer duurde dan zes minuten. In deze vier uur heeft de camjo een zodanige

sfeer gecreëerd dat de geïnterviewde erg vertrouwd werd met de camjo. Aan het eind van het interview

vertelde hij zelfs dat de journalist de leukste persoon van RTV Oost was die hij ooit was tegengekomen.

De grootte van de apparatuur

Grote BETACAM’s zijn een stuk meer bedreigend dan kleine DV-camera’s. De grote camera’s worden bij

conventionele ENG items ingezet. De bedreiging wordt niet alleen door literatuur en door verslaggevers

beweerd, maar ook uit praktijkonderzoek blijkt deze bedreiging het geval te zijn. Bijvoorbeeld het ENG

item in de sportschool. De man was zich wel degelijk bewust dat het een TV interview betrof, omdat hij

geen oogcontact had met de verslaggever maar wel vaak richting de camera keek. Een grote camera valt

toch vrij snel op, ook tijdens het interview. Bij camjo kan de kleine camera een deel van jezelf worden,

waardoor geïnterviewden sneller ‘vergeten’ dat er gefilmd wordt. Bijvoorbeeld bij het item over de

bypass van de IJssel in Kampen, waar Bart Zeven geïnterviewd werd. Op gegeven moment kreeg hij een

belangrijke email en sprong hij een gat in de lucht. Dit was een erg intieme en eerlijke reactie die je met

camjo goed kan vastleggen, omdat de camera ‘onzichtbaar’ is voor de geïnterviewde. Een ander

voorbeeld is het gesprek van Rie Woning en Herman Bres. De twee zitten samen aan de keukentafel en

zijn lang in gesprek met elkaar. De camjo filmt deze hele conversatie en na verloop van hebben de

geïnterviewden helemaal niet meer door dat er gefilmd wordt. Als camjo ben je minder dominant

aanwezig dan de traditionele cameraploegen. Ook ben je als camjo een stuk wendbaarder omdat je een

kleinere camera hebt.

Het gebruik van de apparatuur

Werk je met de camjo-set op dezelfde manier als dat je met ENG zou doen dan is de kans kleiner dat je

een intiemer interview krijgt. Dit komt omdat de geïnterviewde dan weer door heeft dat er gefilmd

wordt. Bijvoorbeeld met het gebruik van een statief. Als je filmt met statief levert dat een mooier plaatje

op, maar het statief is onderdeel van de apparatuur en valt dus op. Een kleine camera op statief heeft

dan weer meer weg van een conventioneel tv interview. Het gebruik van een handmicrofoon geeft

hetzelfde effect. Als je de geïnterviewde een opspeldmicrofoontje geeft, dan vergeet hij/zij na verloop

van tijd dat hij er een draagt. Dit is goed terug te zien in het item over familiebedrijven met Piet en Bob

Bruijsten. Bob had al een tijdje een zender om en de camerajournalist maakte van een afstandje enkele

beelden. Toen ze weer bij elkaar kwamen realiseerde Bob zich opeens dat de camerajournalist alles wat

hij gezegd had, kon horen. Juist het feit dat de geïnterviewde zich niet meer bewust was van het


microfoontje zorgt ervoor dat er eerlijkere quotes ontstaan. Als camjo heb je tevens het nadeel dat je

meerdere dingen tegelijkertijd moet doen. Soms ben je zo druk met het regelen van het beeld dat je

even geen aandacht hebt voor geïnterviewden. Dit voorbeeld zien is terug te zien bij Piet en Bob

Bruijsten. Omdat de camerajournalist redelijk lang gefixeerd was op de apparatuur en op het vinden van

een goede interviewlocatie, werden de geïnterviewden wat zenuwachtig.

Verhalen die zich ervoor lenen

Bij RTV Oost wordt volgens verslaggevers nog te weinig gekeken of een verhaal zich leent voor camjo.

Camjo is minder geschikt voor hard nieuws, zoals een persconferentie of raadsvergadering. Deze kun je

wel camjo draaien, maar de kans is zeer klein dat je intieme verhalen krijgt. Maar volg je een politicus

een hele dag, bijvoorbeeld om een portret te maken, dan is de kans op intimiteit met camjo alweer een

stuk groter. Uit de bevindingen blijkt bijvoorbeeld dat het verhaal over de bypass van de IJssel bij

Kampen zich erg goed leent voor camjo. Het is een ingewikkeld, politiek verhaal dat juist door een

persoonlijke benadering erg intiem wordt. Maar het ENG verhaal over de plannen van een Denktank in

Losser was absoluut niet geschikt om als camjo te draaien. Dit was een hard nieuws item en er werden

veel politici geïnterviewd die vaak al gewend zijn aan media aandacht. Ook was de sfeer chaotisch

waardoor je als camjo niet genoeg tijd zou hebben om en het camerawerk te doen, en te interviewen.

Aanbevelingen

Er is een aantal manieren waarop de verslaggever een soepel en intiem interview kan krijgen. Om een zo

intiem mogelijk gesprek te krijgen moet de verslaggever letten op de volgende factoren:

• Zoek verhalen uit die zich lenen voor camjo. Ga niet klakkeloos als camjo op pad maar overweeg

eerst of een onderwerp geschikt is voor camjo. Een persconferentie of raadsvergadering kun je

beter ENG draaien. Maar volg je bijvoorbeeld een politicus voor een langere tijd en maak je en

soort van sfeerverslag of een portret, dan kun je dit beter camjo doen.

• Wees altijd oprecht geïnteresseerd in de geïnterviewde. Hij/zij zal merken wanneer je dit niet

bent en minder intiem worden.

• Hou een goed voorgesprek en stel de geïnterviewde op zijn/haar gemak, zodat de geïnterviewde

weet waar hij/zij aan toe is. Neem ook de tijd om globaal te vertellen wat je met hem/haar gaat

bespreken. Hierdoor vergroot je de kans op een soepel en intiem interview. Geïnterviewden

vinden het minder prettig wanneer je zonder enige uitleg begint aan een interview.


• Als je de tijd hebt om een interview af te nemen, gebruik die tijd dan ook. Neem ook de tijd om

het interview goed voor te bereiden en je in te leven in zijn/haar situatie. Hoe meer tijd je bij een

geïnterviewde doorbrengt, hoe vertrouwder hij/zij met je wordt en hoe groter de kans is dat

hij/zij intiemer wordt.

• Vermijdt het gebruik van een statief en een handmicrofoon. Hierdoor lijkt het al meer op een

conventioneel tv-interview en dat wil je juist vermijden. Geef de geïnterviewde een zender en

volg de geïnterviewde in zijn doen en laten en stel zo nu en dan een vraag.

Dit onderzoek roept nieuwe onderzoeksvragen op. Hoewel dit onderzoek kijkt naar de reacties van

geïnterviewden op camjo en op ENG, is nooit voor honderd procent zeker te stellen of geïnterviewden

ook daadwerkelijk anders zouden reageren als ze een tweede keer door camjo worden geïnterviewd in

plaats van door ENG. Dit zou een nieuwe onderzoeksvraag kunnen zijn voor een vervolgonderzoek waar

meer tijd voor beschikbaar is en waarbij een andere onderzoeksmethode wordt toegepast. De

onderzoeker zou bijvoorbeeld enkele items van de landelijke tv kunnen kiezen en vervolgens over

dezelfde onderwerpen camjo items maken. Achteraf kan hij dan vergelijken of er daadwerkelijk grote

verschillen zijn in de antwoorden van de geïnterviewde en op basis daarvan conclusies trekken.


Literatuurlijst

Boeken

Morgan, V. (2008). Practising Videojournalism. New York: Routledge.

Stekelenburg, U. v. (2006). Coach jezelf in drie stappen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Zalbertus, A., & Rosenblum, M. (2004). Video Journalism, The Digital Revolution. Berlijn: Uni-Edition.

Rapporten

Rutten, P. (2006). De toekomst van de regionale publieke omroep; Verkenning van maatschappelijke,

culturele en journalistieke betekenis. Hilversum: Stichting ROOS.

Scripties

Thorand, G. (2006). Development of guidelines for successfully applying video journalism to local and

regional newsrooms. Ongepubliceerde scriptie.

Internet

http://www.huenga.com

http://www.lichaamstaal.com

http://www.nrc.nl/

http://www.roosrtv.nl

http://www.rosenblumtv.com

http://users.telenet.be/aboriginal/history.html

http://www.vandale.nl

http://www.volkskrant.nl/


Interview

Mark Bakker, Hengelo, 12 en 13 januari 2010

Mark Bakker, Zwolle, 18 januari 2010

Ritzo Bloem, Hengelo, 12 januari 2010

Jolande Verheij, Kampen, 14 en 18 januari 2010

Bart Zeven, Kampen, 14 januari 2010

Bert Boerman, Kampen, 18 januari 2010

Janneke Nijland, Hengelo, 19 januari 2010

Cyril Hofte, Geesteren, 19 januari 2010

Bob Bruijsten, Oldenzaal, 26 januari 2010

Piet Bruijsten, Oldenzaal, 26 januari 2010

Marcus Ganzevles, Hengelo, 27 januari 2010

Dinand Kraak, Hengelo, 30 januari 2010

Chantal Everaardt, Losser, 1 februari 2010


Bijlage 1

Afgenomen interviews

Interview Marcus Ganzevles (Cameraman RTV Oost)

Wat vind je van de hele camjo ontwikkeling?

Camjo kan in sommige gevallen een goede oplossing zijn maar het enige argument wat vaak naar voren

komt om camjo in te zetten is omdat het goedkoper is. En dat is mijn grootste punt. Er wordt niet

gekeken of camjo een betere optie is voor het onderwerp. Maar er wordt gewoon gekeken van camjo is

goedkoper dan een cameraman en verslaggever. Ik heb wel eens een stukje moeten filmen van dertig

seconden. Dit had net zo goed gedaan kunnen worden door een camjo en dan hadden ze mij in kunnen

zetten bij een ander onderwerp. Ik heb dit toen ook voorgesteld en uiteindelijk heb ik mijn zin gekregen,

maar daar wordt dan niet goed over na gedacht. Als ze mij die dertig seconden zouden laten draaien dan

had dat een paar honderd euro meer gekost.

Denk je dat een interview soepeler en intiemer verloopt met camjo? Dus dat de sfeer zodanig is dat

het meer een gesprek is dan een interview?

Dat zou in sommige gevallen zo zijn maar andere gevallen niet. Als jij een camjo set hebt heb je die altijd

bij je. Dat ding is altijd in beeld. De cameraman kan een behoorlijke afstand nemen van het onderwerp.

Dus dat betekent dat de persoon de camera niet meer ziet. Je kan met een langere lens gaan werken als

je dat wilt.

Het ligt ook aan de mensen die de vragen stellen. Ik denk dat het meer te maken heeft met de camjo of

het camerateam dan met de apparatuur. Hoe hij of zij omgaat met de geïnterviewde bepaald meer hoe

de stemming is dan de aanwezigheid van het apparaat.

Dus je kunt met ENG ook intieme verhalen maken?

Ja, dat is in het verleden ook gebeurd dus waarom zou dat nu niet meer kunnen.

Dus als je langer met een geïnterviewde mee loopt als cameraman en verslaggever. Merk je nog

verschil in manier waarop mensen reageren?

Hoe langer je met mensen bent hoe meer intiem het kan worden. Als je goed met mensen door een deur

kan dan wordt die sfeer alleen maar gemoedelijker. Als je met iemand te maken hebt waar je dat niet

goed mee kan dan wordt die verstandhouding ook anders. Dat heeft niks met het camerateam te maken

maar meer hoe je zelf als camjo of als verslaggever omgaat met de geïnterviewde.

Hoe belangrijk is het voorgesprek hierin?

Het voorgesprek kan heel belangrijk zijn. Maar dat is erg koffiedik kijken.

Moet je altijd kijken welk onderwerp geschikt is voor camjo?


Ja, sommige onderwerpen zijn technisch niet haalbaar met cameraman. Een simpel voorbeeld. Ik was

laatst met een Cessna vliegtuig opgestegen om shots te maken. Als je beperkt de ruimte hebt is zo’n

camjocamera een betere optie, maar dan ga ik puur op de camera uit. Als je geen plek hebt voor een

verslaggever en een cameraman dan is het handiger om camjo te draaien. Of als het onderwerp zich

goed leent om geen cameraman bij je te hebben, bijvoorbeeld als het uit de losse pols gedraaid moet

worden, dan is camjo ook geschikt.

Heb je ook wel eens verhalen gehoord over geïnterviewden die negatief reageren op camjo?

Ik heb wel eens meegemaakt dat premier Balkenende in gesprek was met een cameraploeg en toen

vervolgens een camjo ook verhaal wilde halen, liep de premier door.

Zal camjo meer of minder worden nu High Definition de standaard wordt?

Momenteel is de trend camjo. Maar als de ontwikkeling van HD televisie door zet vermoed ik dat ook

camjo weer zal veranderen. De scherpte wordt met HD TV heel belangrijk. Als mensen allemaal HD tv’s

krijgen is het echt een kunst om te filmen. Dan heb je het punt dat het filmen met camjo apparatuur

minder makkelijk wordt, want je kunt de scherptediepte minder goed stellen en allerlei rotzooitjes in

beeld zie je dan ook sneller. Je ziet als kijker op een hd opname veel beter waar de scherpte ligt. Waar je

nu nog met je diafragma een beetje kan sjoemelen, kun je dat straks niet meer.

Die camjo sets worden toch ook steeds beter?

Dat is het punt juist, ze worden steeds beter. En omdat ze steeds beter worden zie je alle fouten juist. Je

rijdt auto en gaat opeens in een Formule 1 auto rijden. Dat gaat een stuk sneller en daardoor worden je

stuurkunsten ook belangrijker dan dat je bijvoorbeeld in een Volkswagen Polo rijdt. Het kost je wat meer

kunnen om goed met een camera om te gaan.

Ben je niet bang dat je baan op de tocht staat nu camjo steeds meer wordt ingezet?

Zolang er ook nog wordt gekeken naar kwaliteit zullen er altijd cameramensen zijn. Je kunt het

vergelijken met een persoon die opgeleid is tot buschauffeur en opeens een straaljager gaat bedienen.

Zo zie ik het ook met camjo. De behoefte aan programma’s met goede beelden blijft.

Rosenblum zegt: cameramensen worden op den duur ook camjo. Ooit over gedacht om camjo te

worden?

Nee, want dan moet ik een concessie doen om de kwaliteit. Wat is geschikt voor camjo en wat niet. Als

het uit de losse pols moet is het wel mogelijk. Maar wil je alles strak hebben en dat het goed gefilmd is,

dan kan dat niet met camjo. Zeker met de technische vooruitgang wordt het heel moeilijk en een

uitdaging om je dingen goed te doen zoals het gewenst is. Natuurlijk zegt Rosenblum dat, hij pleit voor

zijn eigen ding. Net zoals ik zeg dat camjo altijd ondergeschikt is aan camerawerk. Terwijl een camjo op

die manier zou zeggen dat camerawerk veel te moeilijk zou zijn voor het gene wat wij voor het nieuws

moeten doen. Waarvoor heb je een hele goede fiets nodig als je alleen maar van je huis naar station

moet. Daar zit wat in. Alleen het gaat om het plaatje. En dat vergeten veel mensen. Het gaat om een


goed plaatje neerzetten in tv land. En ik krijg steeds meer de indruk dat het niet uit maakt wat de

kwaliteit is, als er maar wat op staat. Wat voor kleur het heeft, onscherpte, mensen slikken alles.

Interview Chantal Everaardt (verslaggever/camjo RTV Oost)

Wat vind jij van de hele camjo ontwikkeling?

Dat vind ik erg lastig. Wij krijgen gewoon de melding dat we camjo moeten draaien. Ik weet niet of je dat

zo kan zeggen, de ontwikkeling. Het is gewoon een feit. Wij draaien bij het nieuws veel items als camjo

die eigenlijk met cameraman gedraaid zouden moeten worden. Want als je kijkt naar de definitie van

camjo dan komt dat heel vaak niet tot uiting in items.

Want wat is dan het verschil?

Met camjo maak je toch meer verhalende televisie. Dat is de bedoeling, dat je met je camera dichter bij

de geïnterviewde kunt komen. Dat het wat persoonlijker is. Dat je bepaalde mensen volgt in

handelingen, of dat je wat dichter bij kan komen, wat persoonlijker, dan is het gebruik van een camjo

veel prettiger. Mensen voelen zich dan minder geïntimideerd en laten wat meer van zichzelf zien. Ik

geloof dat dit komt omdat je als verslaggever alleen bent en contact legt. Mensen vinden dat wat

prettiger dan wanneer je met een hele grote camera en een cameraman erbij voor hun neus staat. Het is

een psychologisch effect.

In hoeverre speelt de verslaggever en eventueel cameraman daarbij een rol?

Je moet wel een beetje mensenkennis hebben. Als je merkt dat mensen wat nerveus zijn dan moet je

wel het een en ander uitleggen. Onlangs was ik bijvoorbeeld bij een familie die enkele jaren terug twee

kindjes uit Haiti hebben geadopteerd. Naar aanleiding van de aardbeving was er in dat gezin natuurlijk

een heel gedoe. De vlag hing half stok, de kindjes zaten met veel vragen, etc. Hart van Nederland was er

ook geweest en zij kwamen daar dan met camera en cameraman. En het jongste meisje zei geen boe of

bah. Ik heb daar ook bijgezeten en met haar gesproken. Ze kwam bij me zitten en gaf ook antwoord. Ik

liet haar zien hoe de camera werkt en wat ik ging doen. Haar moeder zei: het scheelt ook wel dat jij

alleen bent en niet met een cameraman komt. Verder ben je gewoon wat sneller en wendbaarder als

camjo zijnde. Je hoeft niet te wachten totdat de cameraman beschikbaar is want je gaat gewoon op pad.

Kun je met ENG ook wel intieme verhalen maken?

Ja, dat kan zeker, alleen dan moet je met je cameraman wel goed doorspreken hoe je het gaat

aanpakken. En dat ligt dan ook heel erg aan de cameraman. Ik denk wel dat je wat eerder contact krijgt


met iemand als je alleen camjo draait. Maar sta je bij een rechtzaak of je interviewt minister Eurlings,

dan vind ik dat je beter met cameraman kan gaan want dan straal je ook wat meer professionaliteit uit.

Dus op de eerste plaats ligt het aan de situatie en wat voor onderwerp het is. Op de tweede plaats ligt

het ook aan de interviewer zelf, en eventueel de cameraman, in hoeverre een interview soepel en

intiem verloopt. Wat vind je zelf het prettigst? Camjo of ENG?

In standaard situaties vind ik het prettiger met cameraman te draaien. Maar dat heeft meer te maken

met dat je dan meer op de inhoud kan concentreren. In het voorbeeld van Eurlings wordt je toch een

beetje aangekeken van: ‘oh de regionale omroep is er ook met de handycam’. Dat gevoel heb ik nog wel

eens. Maar ’t maakt me niet veel uit, wij kunnen verder ook niet kiezen. Het is gewoon zo, wij draaien

camjo, punt. Camjo is bij RTV Oost langzamerhand ingevoerd en we begonnen met 2 verslaggevers en

inmiddels draaien alle verslaggevers camjo.

Verloopt een camjo item ook sneller dan een ENG item?

Als je op pad gaat met cameraman dan ben je sneller klaar. Je hoeft niet na te denken over het geluid en

het beeld want dat doet de cameraman. Alleen de cameraman is ook beperkt beschikbaar, en mijn

cameraset ligt onder mijn bed zodat ik die zo kan pakken.

Maar er wordt nooit over nagedacht over de inzet van camjo? Bijvoorbeeld: Dit onderwerp is

geschikter voor camjo?

Dat was wel het uitgaanspunt maar dat is volledig naar de achtergrond verdwenen.

Ligt dit dan aan kostenbesparing?

Ik weet eigenlijk niet wat de reden is, misschien heeft het ook te maken met de beschikbaarheid van

cameramensen. Misschien zijn zij andere programma’s gaan doen.

En bij RTV Oost wordt camjo meer ingezet als ENG?

Ja, heel vaak wel. Het heeft ook wel z’n voordelen. Met deze nieuwe camera’s kun je ook heel goed ENG

draaien, want als wij zelf een item maken dat vrij statisch is dan gaat dat hartstikke goed. De kwaliteit is

tegenwoordig zodanig dat je daar ook prima ENG mee kunt draaien.

Ken je Michael Rosenblum? Hij vind dat camjo’s geen statief moeten gebruiken, iedereen kan filmen

uit de losse hand. Mee eens?

Ben ik niet met hem eens. Dat komt omdat wij ook ENG items met camjo draaien, dan moet je gewoon

het statief gebruiken. En bijvoorbeeld de politiekorpschef IJsselland wil helemaal niet zonder statief

gefilmd worden. Het heeft ook te maken met een stukje professionaliteit. Als je naar een politie gaat of

gemeenteraad, dan draai je ook wel vaak camjo en dan moet je gewoon een statief meenemen. Ik heb

hem altijd in de auto maar er zijn natuurlijk absoluut items waarbij ik geen statief gebruik. Alleen ik vind

de camera nog steeds erg zwaar dus ik gebruik wel vaak het statief.


Tevens zegt hij: Als camjo moet je altijd de camera instellen op automatisch. Wat vind je daarvan?

Rosenblum gaat uit van de ideale wereld. Hij gaat uit dat je als camjo voor een item meer productietijd,

draaitijd en montagetijd hebt. Maar wij moeten in de praktijk 1 tot 2 items afleveren. Je moet dus

realistisch zijn. Wij hebben ook les gehad van Geert Verdickt, een Belgische camjo goeroe. En hij zegt dat

je handmatig moet instellen. Maar dat verschilt ook per persoon en voor mij is Rosenblum absoluut niet

heilig. Hij gaat echt uit van de ideale wereld. De bekende Nederlandse camerajournalist Frans Bromet

heeft ook gewoon meer productietijd, draaitijd en montagetijd. En dat is camjo. Dat je dicht bij de

mensen thuis komt, dat je meedraait in de situatie in het gezin zonder dat de mensen denken van ‘oh er

is een camera bij’.

Dus de meest ideale situatie voor camjo is als je gewoon de tijd hebt om het op te nemen, en dus

minder voor het (snelle) nieuws?

Ja misschien wel.

Heb je wel eens cursus gehad van Rosenblum?

Nee, collega’s wel.

Heb je wel eens mensen ontmoet die niet geïnterviewd wilden worden met een kleine camera?

Nee dat heb ik nog nooit meegemaakt.

Hoelang werk je bij RTV Oost en is er veel veranderd?

Volgens mij 8 of 9 jaar. In de tussentijd is er veel veranderd in de manier van nieuws maken maar ook in

de redactiestructuur.

Interview Mark Bakker (verslaggever/camjo RTV Oost)

Ga je liever met ENG of als camjo op pad? Ik draai nu sinds een jaar camjo onderwerpen. Maar het liefst

ga ik gewoon met een ENG op pad omdat ik dan zeker weet dat het een goed item wordt. Met een

cameraman gaat ieder item een stuk sneller en is het veel makkelijker. Maar je gaat niet zomaar op pad.

Een item met cameraman is al helemaal geproduceerd. Maar zoals we nu hier in de auto zitten, met al

wel een insteek waar het verhaal over moet gaan en dan maar kijken wat ervan terecht komt, gebeurd

absoluut niet met cameraman erbij. Het meest lastige aan de inzet van een cameraman is dus de

planning. Een cameraman neem je niet zomaar mee.


Heb je wel eens camjo gedraaid wat eigenlijk beter met ENG gedaan kon worden? Laatst draaide ik een

item dat ging over een schaatsmarathon. Mijn opdracht was om de sfeer neer te zetten. Dit is met camjo

gelukt, maar omdat het op gegeven moment donker werd, is dit wel minder mooi geworden. Ook tijdens

officiële bijeenkomsten of persconferenties is het aan te raden om met cameraman te komen. Wij

gebruiken camjo als ENG. Als ik bijvoorbeeld een politicus volg is het toch mooier dat het gefilmd wordt

van statief dan wanneer ik druk beweeg.

Interview Janneke Nijland (verslaggeefster/camjo RTV Oost)

Wanneer ben je bij RTV Oost gaan werken? Ik zag dat RTV Oost een vacature had openstaan. Ze zochten

een camjo verslaggever. Hier heb ik op gereageerd en ik ben het geworden. Dat is nu zo’n 3 jaar geleden.

Daarvoor werkte ik voor Tub TV. Bij Tub TV selecteerden we alles wat interessant was voor beeld. We

hadden zogenaamde fotobonnen. Dit was een soort agenda met alles waar een krant een foto van wil.

En bij sommige nieuwsfoto’s maakten we dan voor Tub TV meteen een camjo-filmpje. Hier heb ik ook

geleerd hoe je camjo moet filmen.

Doe je alleen maar camjo? Eigenlijk doe ik het overgrote deel camjo en zo nu en dan ga ik met een

cameraman op pad.

Wat vind je van camjo? Het camjo werk vind ik erg leuk om te doen. Het is heel afwisselend. Soms heb je

weken dat je wel vijf bandjes draait en soms is het iets minder. Maar camjo wordt erg veel toegepast.

Heb je wel eens een camjo item gedraaid dat eigenlijk beter met ENG gedraaid had kunnen worden?

Ja, dat was tijdens een begrafenis van een Syrisch Orthodoxe aartsbisschop in Glanerbrug. De

aartsbisschop was zo geliefd dat veel mensen over heel Europa richting Glanerbrug kwamen. Ik liep daar

in m’n eentje en voelde me bekeken. Bij dreigende situaties voel je je een beetje onbeschermd zonder

cameraman. Een ander voorbeeld is dat je makkelijker straatpraat kan halen met cameraman. Maar ook

als je naar een persconferentie of rechtbank moet dan is dit veel makkelijker met cameraman. Stel je

voor dat je tijdens een persconferentie als camjo gaat. Je zet de camera dan op statief, maar dan ben je

altijd te laat als je de camera er plots af moet halen. In dat geval geldt: veel handen maken ligt werk.

Hoe reageren mensen als je in je eentje komt? Mensen reageren heel verschillend. Vaak krijg ik reacties

van: ‘oh ga je een mooie foto van mij maken’ of ‘en wanneer komt de rest dan?


Is het niet lastig om alles alleen te moeten doen? Je moet zes dingen tegelijk doen en met camjo wil je

toch dat het beeld er netjes en mooi uitziet. Ik neem er vaak de tijd voor want ik wil dat het mooi wordt.

Ik gebruik de camjo set ook niet op de automatische stand. Ik stel elk interview handmatig scherp.


het meer een gesprek is dan een interview? Ik denk zeker wel dat mensen zich minder snel bedreigd

voelen wanneer er maar één persoon is. En bovendien komt een kleine camera minder agressief over.

Maar de manier van werken speelt ook een rol. Ik doe bijvoorbeeld altijd eerst een zender om, vaak al

tijdens het inleidende gesprek. Hoe eerder je dit doet, hoe sneller de persoon vergeten is dat hij of zij

een microfoontje draagt. Hierdoor krijg je veel eerlijkere quotes. En ik probeer altijd zoveel mogelijk van

te voren uit te leggen. Negen van de tien keer voelt iemand zich toch ongemakkelijk.

Cameramensen zijn over het algemeen niet blij met de camjo ontwikkeling. Snap je dat? Ik kan me

voorstellen dat cameramensen niet blij zijn. Bij RTV Oost worden ze eigenlijk alleen nog maar ingezet om

in de studio programma’s op te nemen en ook nog bij programma’s van de Varia. Maar voor het nieuws

worden ze bijna niet meer ingezet.

Interview Jolande Verheij (verslaggeefster/camjo RTV Oost)


het meer een gesprek is dan een interview? Op het moment dat je registrerend gaat filmen als camjo,

zoals meekijken in een klas, dan vergeten mensen dat je er bent. Als je een cameraman bij je hebt dan is

dat een wereld van verschil. Bij camjo wordt de camera onderdeel van jezelf. Ik kan een voorbeeld

geven. Ik moest een keer in een klas filmen. Dit heb ik camjo gedaan en dat ging perfect. Op gegeven

moment kwamen kinderen zelfs bij me en zeiden: juf wil je mijn jas dichtdoen?

Heeft dit alleen te maken met de kleinere camera? Het gaat bij de sfeer die wordt geschapen niet alleen

om het al dan niet werken met een aparte camera, maar meer nog hoe je zelf het gesprek ingaat. Juist

het feit dat je ergens alleen binnenstapt, zorgt ervoor dat je sneller een band krijgt met de mensen die je

filmt. Dus niet als tv-ploeg, maar als persoon die toevallig een camera in handen heeft. Op die manier

maak je samen met hen je filmpje, in plaats van over hen.

Wat doe je het liefst? Camjo of ENG? Camjo is mijn sterke kant maar dit geldt niet voor iedereen. Ik ben

minder van het harde interview en misschien dat camjo daarom beter bij mij past. En wanneer je als


camjo een band met iemand opbouwt verbaast het me soms wat mensen allemaal pikken. Je moet in

ieder geval iets van een kameleon weg hebben. Je moet het beeld niet honderd procent willen doen,

want dan mis je het verhaal weer. Bovendien wisselt de scherpte continu. Dat is het nadeel.

Interview Dinand Kraak (Cameraman RTV Oost)


het meer een gesprek is dan een interview? Ik merk dat tijdens een interview met een officieel

camerateam, dus met een cameraman, geluidsman, regisseur en verslaggever, de mensen veel

voorzichtiger zijn. Dit is een psychologisch effect. De mensen zijn minder ad rem. Mensen gaan

nadenken. Ze zien de camera en alles wat daarbij komt kijken en worden voorzichtiger terwijl zij

natuurlijk tijdens camjo met een kleinere camera ook op tv komen.

Is camjo overal toe te passen? Voor het snelle nieuws werkt het best. Maar voor achtergrondreportages

moet je met een team werken

Hoe ziet de toekomst er uit voor een cameraman? Hoewel er tegenwoordig ook al steeds meer

camera’s bediend worden vanuit een regiekamer. Maar tijdens popconcerten en voetbalwedstrijden

zullen cameramensen waarschijnlijk werk houden. Maar helemaal zeker weten doe ik het niet. Je houdt

de vooruitgang niet tegen.


Bijlage 2

Twintig observatielijsten

In deze bijlage vindt u twintig observatielijsten die ik tijdens het meelopen heb ingevuld. Onder elk

criterium staat waar nodig nog een korte toelichting. Allereerst zullen tien observatielijsten voor

cameraploeg aan bod komen. Daarna volgen tien lijsten voor camjo.

De lijsten zijn onderverdeeld in drie onderdelen, namelijk observatie voor het interview, tijdens het

interview en na het interview.

Observatielijst voor CAMERAPLOEG

Onderwerp: Langer werken tot pensioen? Meer sporten! Datum: 12 januari 2010

Geïnterviewde: Dhr. Ritzo Bloem journalist: Mark Bakker

Voor het afnemen van het interview:

De geïnterviewde werd niet in het bijzijn van andere geïnterviewden ondervraagd.

In hoeverre is dit onderwerp geschikt voor EEN INTERVIEW MET PLOEG?

Helemaal niet geschikt Zeer geschikt

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:

Als je kijkt naar geslacht en leeftijd, in hoeverre lijkt de verslaggever op de geïnterviewde?

Komen niet overeen komen overeen

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:

In welke ruimte speelt het interview zich af?

Drukke ruimte Rustige ruimte

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Sportschool



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Aan de tafel bij de studio.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde vraagt hoe het interview precies in z’n werk gaat en wat er van hem

verwacht wordt.

Tijdens het afnemen van het interview:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man begint een beetje zenuwachtig langs de journalist heen te kijken. Zijn ogen

bewegen snel van links naar rechts en de man begint te zweten.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij zwaait zijn been een beetje heen en weer. Hij staat wel stil.


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zijn handen zijn langs zijn lichaam in elkaar gevouwen


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ondanks dat de geïnterviewde zenuwachtig lijkt komt hij aardig goed uit zijn woorden. In

het begin van het interview moest het nog wel even overnieuw. De geïnterviewde moest wennen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting De geïnterviewde is wel open in zijn antwoorden. Hoewel je wel kunt zien dat hij op zoek

is naar de woorden.

In welke mate let de geïnterviewde op de apparatuur/geluidsman?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde lijkt op alles te letten behalve op de verlaggever



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij kijkt veel langs de verslaggever heen, weg van de camera.

Na het afnemen van het interview:

Op een schaal van 1 tot 10, hoe komt de geïnterviewde nu over?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij zuchtte en er viel een last van zijn schouders

Vraagsuggesties aan de geinterviewde: (niet in bijzijn van de journalist)

Bent u vaker geïnterviewd voor TV?

Ja één keer eerder voor RTV Drenthe

Hoe vond u zelf dat het interview ging?

Het interview ging goed

Voldeed het interview aan uw verwachtingen?

Ja, ik had niet anders verwacht

Wat vond u van de manier van werken van de journalist?

De journalist was duidelijk in zijn handelen.

Als de journalist in zijn eentje was geweest en zelfstandig handelde, had u dan anders gereageerd?

Waarom wel/niet?

Nee waarschijnlijk niet. Dan had ik wel het gevoel gehad dat hij zich minder op mij kan concentreren

en aandacht voor mij heeft omdat hij dan veel bezig is met zijn apparatuur. Dat zou dan wel afleiden.


Onderwerp: Saneringsplan voor teerputten Vasse gepresenteerd Datum: 13 januari 2010

Geïnterviewde: Wilfried Bossink journalist: Mark Bakker


De geïnterviewde werd in het bijzijn van een andere geïnterviewde ondervraagd.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Dit interview moest snel opgenomen worden.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Buiten de raadszaal van Tubbergen, in een grote hal



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Er was niet heel veel tijd om de geïnterviewde uitvoerig te spreken. Hij was een

presentatie aan het geven en moest tijdelijk even uit de raadszaal komen om het interview af te

leggen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man heeft een trillende stem en aan de manier van praten hoor je dat hij op zoek is

naar de woorden



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Vooral in het begin keek de geïnterviewde steeds richting de camera. Nadat de

verslaggever had verteld dat hij naar hem moest kijken ging het beter.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



Geïnterviewde: Fuhler Emmen BV (man) journalist: Mark Bakker


De geïnterviewde werd in het bijzijn van een andere geïnterviewde ondervraagd.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Dit interview moest snel opgenomen worden.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Er was niet heel veel tijd om de geïnterviewde uitvoerig te spreken. Hij was een

presentatie aan het geven en moest tijdelijk even uit de raadszaal komen om het interview af te

leggen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Handen op rug, voeten gespreid en benen niet straks naast elkaar maar ene been vooruit


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Goed, zonder haperingen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: de antwoorden van de man zijn direct



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Soms let hij wel even op de apparatuur



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Geïnterviewde: Leo Sanderink (dorpsraad Vasse) journalist: Mark Bakker


De geïnterviewde wordt niet in het bijzijn van anderen geinterviewd?



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview is live



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde is iets ouder dan de verslaggever



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Er was niet heel veel tijd om de geïnterviewde uitvoerig te spreken. Hij zat in een

bespreking en moest tijdelijk even uit de raadszaal komen om het interview af te leggen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde komt voor het live gesprek redelijk ontspannen over.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man krijgt geen zinnig woord meer uit zijn mond. Blijkbaar is de gedachte aan het live

interview te sterk.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man staat stil maar beweegt zijn benen op en neer


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Wat vooral opvalt is dat de man voorover gebukt gaat staan en zich klein probeert te

maken.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man komt niet meer uit zijn woorden, gebruikt veel eehs en krijgt de zinnen niet

meer volledig.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting De man probeert het wel maar het lukt niet



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting Het mag duidelijk zijn dat de man heel goed door heeft dat het een interview betreft.

Hoewel hij niet letterlijk naar de camera kijkt spookt de camera, de cameraman, en het publiek thuis

wel in zijn hoofd rond



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting Hij kijkt vooral angstig om hem heen en naar de grond. Ook kijkt hij tussen de

verslaggever en de camera door




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man komt ontspannen over en komt ook weer goed uit zijn woorden, maar hij baalt

ervan dat het interview niet goed verliep.



Nee

Hoe vond u zelf dat het interview ging? Wat ging er goed/fout aan?

Het ging niet zo goed. Ik was behoorlijk zenuwachtig en kon niet meer uit mijn woorden komen. Ik

ben niet tevreden over het interview. Ik had verwacht dat het makkelijker zou gaan.


Onderwerp: Handtekeningenactie verdiept spoor Borne Datum: 30 januari 2010

Geïnterviewde: Martin Velten (CDA) journalist: Emiel Houben


Wordt de geïnterviewde alleen of met meerdere mensen tegelijkertijd geïnterviewd?



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De verslaggever heeft in de tijd dat de cameraman de voorbijrazende trein filmt de tijd

om omstanders aan te spreken en vragen te stellen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Leeftijd tussen verslaggever en geïnterviewde scheelt weinig



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview is buiten en er zijn pakweg 20 mensen op de been die dicht op elkaar

staan.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De verslaggever was er eerder dan de cameraman waardoor de verslaggever rustig de

tijd heeft gehad om de situatie te overzien en mensen aan te spreken



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde is een politicus en is gewend om een interview te geven




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Onderwerp: Handtekeningenactie verdiept spoor Borne Datum: 30 januari 2010

Geïnterviewde: Ronnie Stroot journalist: Emiel Houben



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De verslaggever heeft in de tijd dat de cameraman de voorbijrazende trein filmt de tijd

om omstanders aan te spreken en vragen te stellen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Leeftijd tussen verslaggever en geïnterviewde scheelt weinig



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview is buiten en er zijn ongeveer 20 mensen op de been die dicht op elkaar

staan.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De verslaggever was er eerder dan de cameraman waardoor de verslaggever rustig de

tijd heeft gehad om de situatie te overzien en mensen aan te spreken



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde kwam al op de ploeg van RTV Oost af en toonde interesse.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man staat met zijn handen in de zakken.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man weet wat hij wil zeggen. Hij heeft namelijk erg veel last van gesloten

spoorbomen en wil dat hier verandering in komt.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting De man kijkt af en toe richting de camera(man), alsof hij het niet alleen tegen de

journalist heeft maar ook in gesprek is met de cameraman



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Nee

Wat vond u van de manier van werken van de journalist?

Ik had voor het interview zoiets van, wat gaat de man mij vragen. Daar ga je dan over nadenken. Wat

moet ik allemaal zeggen?

Zijn er verbetertips voor de journalist?

Het was misschien beter geweest als de journalist van te voren even zou zeggen wat hij mij ging

vragen. Nu was het gissen naar de vragen.


Onderwerp: Denktank helpt Losser bezuinigen Datum: 1 februari 2010

Geïnterviewde: Jeanette Schuddeboom (vz) journalist: Chantal Everaardt





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het gaat hier om een presentatie. Zodra deze is afgelopen, lopen veel mensen weg. De

snelste methode om iemand te interviewen is met cameraman



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De gemeenteraadszaal zit vol met ongeveer vijftig. Het is erg chaotisch



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Verloopt chaotisch maar ondanks dat goed uitgelegd door verslaggeefster wat de precies

de bedoeling is



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde wiebelt wat


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ze gebruikt armbewegingen om haar verhaal uit te leggen. Haar benen staan wat

gespreid en hebben een open houding.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ondankt dat haar verteld is dat ze niet de camera in mag kijken doet ze dit soms toch



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ze moet veel nadenken en kijkt dus niet altijd naar de verslaggever. Wel kijkt ze zo nu en

dan naar de camera. Ze is zich bewust van het interview.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



Geïnterviewde: Gerrit-Jan uit het Broek (CDA) journalist: Chantal Everaardt





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Verloopt chaotisch maar ondanks dat weer goed uitgelegd door verslaggeefster wat de

precies de bedoeling is



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man is nog weer net iets meer ontspannen dan de voorzitster van de Denktank

omdat hij al meerdere interviews heeft afgenomen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij wiebelt wat


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zijn armen hangen langs zijn lichaam


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij is niet lang van stof en zegt niet meer dan dat hij hoeft te zeggen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij kijkt de verslaggeefster continu aan.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Geïnterviewde: Theo Even (SDGL) journalist: Chantal Everaardt





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man is nog weer net iets meer ontspannen dan de voorzitster van de Denktank

omdat hij al meerdere interviews heeft afgenomen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij wiebelt wat


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zijn handen zitten even in zijn zak. Later haalt hij ze eruit en hangen zijn armen langs zijn

lichaam. Ook heeft hij zijn benen een klein beetje gespreid.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij kijkt de verslaggeefster continu aan.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



Geïnterviewde: Jos Tijdhof (Burgerforum) journalist: Chantal Everaardt





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zijn handen heeft hij in elkaar gevouwen en onder zijn arm houdt hij het rapport vast


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij kijkt de verslaggever wel aan maar hij draait tijdens het praten ook veel met zijn ogen




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:

Observatielijst CAMJO

Onderwerp: Bypass IJsseldelta Kampen Datum: 14 januari 2010

Geinterviewde: mevr. Rie Woning (gemeentebelangen) camjo: Jolande Verheij



In hoeverre is dit onderwerp geschikt voor CAMJO?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview vindt plaats bij mevrouw in huis.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Beide zijn vrouw. Wel een groot leeftijdsverschil.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview wordt afgenomen bij mevrouw in huis



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Erg ontspannen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ontspannen




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde krijgt duidelijk te horen van de journalist wat ze wil filmen en dit gaat

dan ook vanzelfsprekend



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ze zit aan de keukentafel


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ook hier geldt, ze wil veel vertellen. Zit rechtop en zegt wat ze denkt. Ze beweegt haar

armen met haar handpalmen open en zichtbaar en ze wil duidelijk veel vertellen


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ze heeft een duidelijk verhaal in haar hoofd wat ze graag kwijt wil.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ze zegt wat ze denkt, ook als de camera aan is. Na een kwartier vertelt ze ook veel over

haarzelf en haar persoonlijke leven. Ook heeft ze het over moeilijke periodes.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het is net alsof de camera er niet is.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Onderwerp: Bypass IJsseldelta Kampen Datum: 14 januari 2010

Geinterviewde: Herman Bres (gemeentebelangen) camjo: Jolande Verheij


NB. Herman Bres werd niet ondervraagd. Wel speelt hij een belangrijke rol in het interview met Rie

Woning. Ze zitten namelijk aan de keukentafel en zijn met elkaar in discussie. Hoe deze discussie

verloopt wordt hier besproken.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview vindt plaats bij mevrouw Woning in huis.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Geslacht en leeftijd komen niet overeen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview wordt afgenomen bij mevrouw in huis



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Erg ontspannen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ontspannen




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde krijgt duidelijk te horen van de journalist wat ze wil filmen en dit gaat

dan ook vanzelfsprekend.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij zit samen met Rie Woning aan de keukentafel


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ook bij meneer geldt: hij heeft veel te vertellen. Hij zit schuin tegenover Rie Woning en is

in gesprek met haar.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Tijdens het maken van deze plakshots is hij (en Rie Woning) vergeten dat er een camera

bij is. Het gesprek is dus erg open. Ook wordt er over allerlei politici gepraat en worden er meningen

over uitgesproken.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het is net alsof de camera er niet is.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Onderwerp Bypass IJsseldelta Kampen Datum: 14 januari 2010

Geinterviewde: Bart Zeven (werkgroep Zwartendijk) camjo: Jolande Verheij





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Lopen op een dijk is ideaal voor camjo. Daarna werd er gefilmd in het huis van de

geïnterviewde.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Leeftijd komt ongeveer overeen. Geslacht niet.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zo nu en dan wat voorbijrazende auto’s



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde vraagt hoe de camjo het wilde aanpakken. Kwam zelf ook nog met het

idee om eerst buiten te filmen in verband met de tijd.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Staat stil en vertelt zijn verhaal. Daarna ook herhaaldelijk over de dijk gelopen met de

man als middelpunt


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man is enthousiast in zijn verhaal en komt makkelijk uit zijn woorden.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het is een gesprek, geen interview



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man wekt de indruk zijn verhaal te vertellen aan de camjo



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij kijkt veel naar de camjo. Verder vertelt hij enthousiast over de omgeving en wijst hij

zelfs naar gebieden in de verte.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Ja voor de VPRO. Dat was met crew.


Het interview verliep goed. Ik was erg vrij in spreken. Ik ben eerder geïnterviewd en dit was met een

cameraman en een grotere camera. Die kwam erg dichtbij. Bij het interview van vandaag voelde ik

mij vrijer. Vooral op zo’n dijk heb je het idee dat het een gesprek is. Je hebt fysiek de ruimte.

Als er een cameraploeg bij was geweest, had u dan anders gereageerd? Waarom wel/niet?

Als er nu een cameraploeg bij was geweest had mij dat niet zoveel uitgemaakt. Ik kan me wel

voorstellen dat mensen met geen televisie ervaring dit wel uitmaakt en minder vrij zijn in hun

antwoorden.


Onderwerp Bypass IJsseldelta Kampen Datum: 18 januari 2010

Geinterviewde: Bert Boerman(wethouder) camjo: Jolande Verheij


De wethouder wordt in het bijzijn van zijn communicatiemedewerkster geïnterviewd.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Deze persoon had ook door ENG geïnterviewd kunnen worden, is vertrouwd met het

afleggen van interviews.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview vindt plaats in het kantoor van de wethouder. Daarbij is zijn

communicatiemedewerker aanwezig. Het is verder rustig



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: We werden ontvangen in het gemeentehuis van Kampen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde is niet zenuwachtig, hij is in een vertrouwde omgeving. Hij komt

hetzelfde over tijdens het voorgesprek.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Omdat de bypass van de IJsseldelta een gevoelig onderwerp is kun je merken dat de

wethouder zich soms inhoudt. Hij krijgt ook herhaaldelijk hulp van zijn communicatiemedewerker.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Het interview verliep naar mijn mening goed. Voor mij had het nu geen verschil gemaakt als er een

cameraman mee was geweest. Maar ik kan me voorstellen dat vooral de mensen op straat, de

mensen die geen televisie ervaring hebben anders zullen reageren op camjo. Zij zullen dit weten te

waarderen en waarschijnlijk zal camjo voor hen een stuk aangenamer zijn.


Onderwerp: Gemeenten inventariseren schade aan wegdek na vorst Datum: 18 januari 2010

Geinterviewde: Ben Haarman (wethouder Raalte) camjo: Mark Bakker


De wethouder wordt alleen geïnterviewd



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Item had ook door reguliere nieuwsploeg gemaakt kunnen worden, omdat dit voor de

geïnterviewde weinig uit had gemaakt.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Allebei man, geïnterviewde iets ouder dan verslaggever.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview vond plaats bij een drukke weg in Raalte. Aanwezig was ook de

communicatiemedewerkster van de geïnterviewde.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ontmoeting in het stadhuis van Raalte met bijzijn van de communicatiemedewerkster.

Opmerking die de wethouder maakte: “Ben je in je eentje vandaag?”



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De wethouder vraagt nog waar het interview het beste gehouden kan worden.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij heeft zijn benen gespreid en met 1 voet naar voren


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Geen verandering opgetreden.


Onderwerp Veel reparaties aan auto’s door gladheid Datum 19 januari 2010

Geinterviewde: Cyril Hofte (eigenaar schadebedrijf Twentheland) camjo: Janneke Nijland


De geïnterviewde wordt alleen geïnterviewd. Er zijn wel mensen om hem heen, deze zijn druk aan

het werk



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het is nog vroeg in de middag dus er is nog tijd om te filmen en te monteren. Het is geen

hard nieuws dus het is geschikt om camjo te draaien



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Geslacht en leeftijd komen allebei niet overeen. Man is in de 40. Verslaggever midden

20.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview vindt plaats in een autobedrijf waar men druk aan het werk is. Er is veel

geluid.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij staat stil en beweegt nauwelijks.


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man staat met zijn handen op zijn rug en zijn benen een beetje gespreid.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hier en daar rare zinsconstructies met stopwoordje ‘eeh’



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zo af en toe kijkt hij wel even om zich heen




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



Nee nog nooit


Het ging wel goed ik ben wel tevreden.


Ik had verwacht dat er meer mensen aan mee zouden werken. Een cameraman en iemand voor het

licht en nog voor het geluid. Maar nu kwam er maar één persoon. Dat had ik niet gedacht.

Als er een cameraploeg bij was geweest, had u dan anders gereageerd?

Nee ik denk niet dat ik anders gereageerd zou hebben. Ik zou mij ook niet minder zeker voelen, ik

had mij hier al helemaal op ingesteld. Maar blijkbaar gaat het tegenwoordig zo.



Geinterviewde: Patrick (autoreparateur) camjo: Janneke Nijland



het werk



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zelfde leeftijd, ander geslacht



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


geluid.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hier en daar wat kromme zinsconstructies, verder geen haperingen.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De monteur oogt spontaan en openhartig in zijn verhaal



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De monteur kijkt niet in of naar de camera maar praat tegen de verslaggever.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zo af en toe kijkt hij wel even om zich heen




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



Geinterviewde: Sako (autoreparateur) camjo: Janneke Nijland



het werk



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Zelfde leeftijd, ander geslacht



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


geluid.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De monteur spreekt niet goed Nederlands en communicatie gaat daardoor moeizaam



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De geïnterviewde blijft doorgaan met zijn werkzaamheden tijdens het interview




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man spreekt niet goed Nederlands.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Er komen maar een paar zinnen uit de man.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting De man gaat gewoon door met zijn werkzaamheden



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man kijkt niet in de camera maar gewoon naar de verslaggever en naar de auto




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Onderwerp Familiebedrijven hebben het moeilijk Datum 26 januari 2010

Geïnterviewde: Bob Bruijsten (Kuiphuis Kraanverhuur BV) camjo: Janneke Nijland





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview speelt zich af in een grote hal waar kraanmachines staan en waar soms

veel geluid is van machines.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Er wordt niet veel tijd genomen om door te nemen wat de bedoeling is. Ook weet de

geïnterviewde nog niet precies welke vragen hij kan verwachten



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man wilde graag weten wat de bedoeling was en waar de verslaggeefster wilde

filmen. Hij leek enigszins zenuwachtig voor het interview




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: In het begin is de man redelijk zenuwachtig. Hij vraagt een paar keer waar de

verslaggeefster het best kan filmen en kijkt in het begin recht in de camera.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man is niet aan het wiebelen.


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Hij staat met zijn handen gevouwen. Zijn benen staan direct naast elkaar en een beetje

gespreid. Zijn lichaam staat recht tegenover de camjo en hij is met zijn vingers aan het spelen.


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Soms zijn antwoorden wel wat kort



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: voornamelijk in het begin wel



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Nadat aangegeven is dat de man naar de verslaggeefster moet kijken gaat dit goed




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: als ik vraag of de man tevreden is zegt hij: “Dat moeten we nog zien”



Nee

Bent u tevreden over het interview?

Dat weet ik nog niet. Het is even afwachten wat de verslaggeefster er van maakt. Ik had wel veel het

gevoel dat haar vragen een beetje uit de lucht kwamen vallen. Ze vertelde van te voren niet veel wat

ze wilde gaan doen en dat maakte mij onzeker.


Onderwerp Familiebedrijven hebben het moeilijk Datum 26 januari 2010

Geïnterviewde: Piet Bruijsten (Kuiphuis Kraanverhuur BV) camjo: Janneke Nijland





1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Om dit item een beetje leuk te maken zijn mooie shots nodig. Bijvoorbeeld van de man

en zijn vader in een kraan. Dit moet wel geregisseerd worden waardoor de verslaggever minder tijd

heeft om inhoudelijk met de geïnterviewden te praten



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het interview speelt zich af in een grote hal waar kraanmachines staan en waar soms

veel geluid is van machines.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: De man is later ter plekke dan zijn zoon Bob. Hij wist niet dat hij ook geïnterviewd werd.

Er wordt niet veel tijd genomen om door te nemen wat de bedoeling is, laat staan waar het precies

over gaat. Ook weet de geïnterviewde nog niet precies welke vragen hij kan verwachten



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: In het begin is de man redelijk zenuwachtig. Hij vraagt een paar keer waar de

verslaggeefster het best kan filmen en kijkt in het begin recht in de camera.



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Gesloten Open

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:


Moeilijk Makkelijk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting:



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Ook bij deze man zijn de antwoorden soms wat kort. Vooral in het begin van het

interview



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Na verloop van tijd vergeet hij zelfs zijn zender af te doen



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Nadat aangegeven is dat de man naar de verslaggeefster moet kijken gaat dit goed

Na het afnemen van het interview: Op een schaal van 1 tot 10, hoe komt de geïnterviewde nu over?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting: Het lijkt alsof de geïnterviewde nog niet helemaal door heeft wat precies de insteek is

van het hele verhaal. Dit komt waarschijnlijk door een slecht voorgesprek.

© 2010 Dennis Moekotte

Documents

Geïnterviewd worden door een camjo; dichter op het verhaal?