NEKTARIJE- sekrecioni organi, ljezdane tvorevine koje obino lue sladak sok NEKTAR radi koga veina insekata posjeuje cvjetove!!!nalaze se skoro na svim cvjetnim djelovima: ainim i kruninim listiima, pranicima (staminodijama) i tukovimapoloaj, broj i forma nektarija su nasljedni i igraju vanu ulogu u ivotu pojedinih biljaka, a takoe i u sistematicinalaze se: - na raznim mjestima u cvijetu floralne - izmeu pranika intrastaminalne - izvan pranika extrastaminalne (rijetko na dijelu cvijeta izmeu aice i krunice)-obino se nalaze duboko u cvijetu, tako da insekti skupljajui nektar skoro sigurno dodirnu pranike i tuak-po spoljanjem izgledu to su najee lakirane kvrice zelene ili ukastozelene boje pokrivene slatkim sokom- kod nekih biljaka (ljubiice, orhideje, mukatle...) nektar se skuplja u posebnoj tvorevini OSTRUGI koja je obrazovana na raun jednog ili vie ainih ili kruninih listia

hemijski sastav nektara od eera-saharoza, glukoza i fruktoza, a u malim koliinama i azotna mineralna jedinjenjakoliina nektara koje lue lijezde vrlo su male Npr da bi pela sakupila 1,3 g meda mora da posjeti 2000 cvjetova bagrema Za 1 kg meda mora da posjeti 6 000 000 cvjetova crvene djetelineobino su graene od gusto zbijenih meristemskih elijanain izluivanja nektara su razliiti:npr neke nektarije imaju ravnu povrinu sa tankozidnim epidermisom, kroz ije se zidove izluuje nektar (kod nekih biljaka epidermis je sa papilama, ali je nain izluivanja isti)ako je epidermis zadebljao, tada ostaju pojedina nezadebljala mjesta i kroz njih se izluuje nektar, ili celulozni zid mjestimino degenerie ili ak i prskamogue je da se izluuje i kroz odreene otvore nalik na stome, ali nemaju mogunost otvaranja i zatvaranja (to su statike tvorevine)zakljuak: termin nektarija ne pokriva tvorevinu u morfolokom konceptu, ve u ekolokom smislu (tj posmatra se njena funkcija)

porijeklo nektara moe biti razliito:u veini sluajeva on se izluuje iz floema i predstavlja modifikaciju rastvora koji je proao kroz sitaste cijevitakoe, moe se proizvoditi degenerativnim razlaganjem odreenih elija ili kompleksa elija tj. tkiva- kod biljaka postoje are u obliku putokaza koje vode insekte ka polenu i nektaru cvijeta (to su najee pjege ili are, a kod nekih orhideja se javlja i oblik insekta koji je predstavljen kao da ulazi u cvijet)- znaaj nektarije u zoni cvijeta je jasan (skupljajui nektar insekti diraju pranike i tuak pa dolazi do opraivanja i oploenja), dok je znaaj ekstrafloralnih nektarija nejasan (one skreu panju insektima da ne ulaze u cvijet i tite krunicu; to su samo lijezde koje iz biljke izluuju nepotrebne sastojke)

FORMULA CVIJETA- za prikazivanje grae cvijeta i meusobnog odnosa djelova u njemu postoje odreeni znaci koji ine cvijetnu formulu-ako ima 2 kruga istih organa, oni se piu u vidu sabirka-kada se eli oznaiti poloaj plodnika ako je podcvjetan stavlja se crtica iznad, a za nadcvjetan crtica ispod broja karpela- za simetriju- zigomorfan-ili vertikalna linija sa dvije take sa strane; aktinomorfan zvjezdica(*) ili krugom sa krstiem u njemu- ako je perijant prost u formuli se upotrebljava slovo P, a ako su cvjetovi puni aica K, krunica C, andreceum A i gineceum G-cvijetna formula ima odreen red prvo simetrija, pa elementi aice, krunice, pranika i tukova- razliiti ciklusi (prljenovi) se oznaavaju slovima, broj lanova ciklusa ciframa (ako je broj neodreen onda se stavlja znak za beskonano)

CVASTI kod malog broja biljaka cvjetovi su pojedinani (lala, mak, magnolija,narcis...)u veini sluajeva cvjetovi su grupisani u cvasti, koje predstavljaju manje ili vie sloene sisteme grananjaprema tome, cvast je sistem izdanaka, metamorfoziran u vezi sa polnim razmnoavanjemrazlikujemo 2 tipa: - sa monapodijalnim tipom grananja ---RACEMOZNE CVASTI - sa simpodijalnim tipom grananja---CIMOZNE CVASTI

- recemozne cvasti (grozdaste, monopodijalne, centripetalne) postoji jednostavna osovina cvasti i terminalni cvijet se otvara posljedni-osnovni tipovi prostih racemoznih cvasti su:-grozd na dugakoj glavnoj osovini (vretenu) poreeni su cvjetovi sa drkama priblino iste duine (Brassicaceae, Fabaceae)-klas- na dugakoj osovini sjedei cvjetovi (kod bokvice, mnogih kauna...)-tit- glavna osa je skraena i sa nje polaze cvjetovi na dugakim drkama, koje iznose cvjetove na priblino istu visinu (luk, jagorevina...)-glavica ima jako skraenu glavnu osu, koja je esto jo i proirena i na njoj se nalaze sjedei cvjetovi (sve Asteraceae: suncokret, kamilica...)iz ovih osnovnih javljaju se izvedene racemozne cvasti: gronja to je grozd, ali su drke cvjetova takve duine da su cvjetovi na istoj visini (jabuka, kruka, glog), klip to je klas, ija je glavna osovina zadebljala (enska cvast kukuruza, kozlac) i resa klas sa tankim i savitljivim vretenom, pa visi i lako se pokree vazdunim strujama (orah,vrba, topola, leska...)

sloene racemozne cvasti: metlica - to je sloen grozd, sastoji se od velikog broja prostih grozdova, glavna osovina raste u duinu i na raznim visinama daje bone cvjetne grane koje se sa svoje strane granaju i na kraju zavravaju grozdovima (ili nekim drugim cvastima) fam Poaceae (ovas, proso), zatim muka cvast kukuruza, vinova loza, jorgovan...sloeni tit od prostog se razlikuje po tome to se bone ose ne zavravaju cvjetom ve prostim titovima (fam Apiaceae)postoje 2 vrste zatitnih listia: pri dnu glavnog tita (involucrum) i pri dnu malih titia (involucelum)- sloeni klas na osovini se umjesto sjedeih cvjetova razvijaju prosti klasovi (kod itarica i trava)

cimozne cvasti (simpodijalne, centrifugalne) odlikuje se time to im osovina vrlo rano zavri rastenje donosei cvijet, pa se ispod njega razvijaju boni izdanci sa iste visine, koji sa svoje strane takoe zavravaju rastenje donoenjem cvijeta itdtako novi izdanci nadvisuju samo po visini ali ne i po jaini mati osovinu

OPRAIVANJEopraivanje polinacija prenoenje polenovih zrna na ig tuka kod skrivenosjemenica, odnosno na sjemeni zametak golosjemenica-to je neophodan proces koji prethodi oploenjemoe se vriti na razne naine, ali se u osnovi mogu razlikovati 2 bioloka tipa opraivanja: samoopraivanje b) unakrsno opraivanjesamoopraivanje polen jednog cvijeta dolazi do iga tuka istog cvijeta -mogue je samo kod hermafroditnih cvjetova i to samo ako tuak i pranici sazrijevaju u isto vrijeme - kod nekih biljaka pored normalno obojenih cvjetova, javljaju se i sitni neugledni cvjetovi koji se ne otvaraju (obino blizu zemlje) tzv KSEITOGAMI cvjetovi kod njih je samoopraivanje jedini mogui vid opraivanja

samoopraivanje nije korisno za biljku, jer ga prati samooploenje-autogamija koje moe dovesti do degeneracije jer muki i enski gameti ne samo da imaju iste nasljedne osobine nego se razvijaju i u istom cvijetu i pod istim uslovima!!!(ukrtanje pokazuje znatno povoljnije dejstvo, jer se tu vri sjedinjavanje genetiki raznorodnih (sa razliitim nasljednim osobinama), ime je potomstvu data ira mogunost prilagoavanja na razliite uslove stanita)b) unakrsno opraivanje javlja se ee u odnosu na samoopraivanje- za posljedicu ima ukrteno oploenje alogamiju koja moe biti: - geitonogamija nakon opraivanja izmeu cvjetova iste individue (ima izvjesne negativne uticaje na potomstvo slino autogamiji, poto gameti potiu sa iste biljke )- ksenogamija nakon opraivanja izmeu cvjetova raznih individua ima najpozitivnije dejstvo na potomstvo, pa zato kod biljaka postoji itav niz prilagoenosti koje omoguavaju ukrteno opraivanje a iskljuuju samoopraivanje npr- nejednakovremeno sazrijevanje pranika i tuka(obino prije sazrijevaju pranici)- heterostilija pojava da se kod nekih biljaka razlikuju individue koje imaju cvjetove sa dugim stubiima i individue sa kratkim stubiima

prema iniocima koji uestvuju u prenoenju polena, mogu se razlikovati 3 osnovna tipa opraivanja:a) ANEMOFILIJA opraivanje vjetromb) ZOOFILIJA opraivanje u kome uestvuju ivotinje1. ENTOMOFILIJA - pomou insekata2. ORNITOFILIJA -pomou pticac) HIDROFILIJA opraivanje pomou vodeANEMOFILIJA je zastupljena kod otprilike oko 1/10 skrivenosjemenica (skoro sve trave, itarice, otrice, mnoge palme, veliki broj drvenastih biljaka-breza, jova, hrast, topola, leska, platan, dud..., zeljastih biljaka-hmelj, kopriva, konoplja...)- biljke koje se oprauju vjetrom obino imaju sitne, neugledne cvjetove- polen se obrazuje u velikim koliinama, polenova zrna su obino sitna i suva; -antere su esto na dugakim, tankim filamentima, usljed ega su lako pokretljive, i pri najmanjem pokretu vazduha polen lako ispada iz njih- igovi su relativno krupni, sa veoma razvijenom spoljanjom povrinom koja im omoguava prihvatanje polena iz vazduha

b) ZOOFILIJA je najrasprostranjeniji vid opraivanja-1. ENTOMOFILIJA-za entomofilne biljke je karakteristina upadljivo obojena krunica, koju lako primjeuju insekti- ako su cvjetovi sitni, onda su skupljeni u krupne cvasti (Apiaceae, Asteraceae)- mirisne materije imaju veliki znaaj u privlaenju insekata(nektar je glavno sredstvo koje primamljuje insekte kod entomofilnih biljaka; nektarije su obino tako smjetene da insekti moraju da dodirnu pranike i tuak da bi doli do njih)- polenova zrna najee su neravna, imaju razne izrataje i dodatke koji potpomau lake prenoenje pomou insekata; krupnija su nego kod anemofilnih biljaka

2. ORNITOFILIJA sree se samo u tropskim i suptropskim krajevima - prenoenje polena vre ptice sa dugim kljunom (kolibri), uvlae ga u cvjetove, lebdei pored njih ptice obino ne sleu na cvijet ve zavlae kljun traei nektar (obino ornitofilne biljke imaju najee jasno crvenu boju cvjetova)c) HIDROFILIJA zastupljena kod biljaka koje su potpuno potopljene u vodi - polenova zrna se prenose pasivno vodom - kod mnogih hidrofilnih biljaka specifina teina polenovog zrna je jednaka sa specifinom teinom vode, zato ne tonu i lako se prenose vodenim strujamaopraivanje pomou slijepih mievaima slijepih mieva koji se hrane polenom i nektarom - vjetako opraivanje biljaka znaajna uloga u ukrtanju biljaka, odnosno u procesu stvaranja hibrida

OPLOENJEposlije opraivanja dolazi do spajanja gameta oploenje(u mnogih biljaka oploenje nastupa ve nakon 30 minuta poslije opraivanja, a kod drugih je taj razmak vei, kod pamuka-poslije 18 do 20 asova, kod nekih biljaka poslije nekoliko dana, nedjelja, mjeseci, pa ak i godina)kad polen padne na ig tuka, poinje da klijaunutranja opna polenovog zrna, intina, izduuje se u polenovu cijev i izrasta kroz pore na egzinipolenova cijev raste od iga do sjemenog zametkapolenova cijev se izduuje i prodire kroz stubisa izduivanjem i prodiranjem polenove cijevi sa njom se kree i sadraj polenovog zrna (vegetativna i generativna elija)

- generativna elija se dijeli na dvije spermatine elije (ima sluajeva kada se ova dioba deava jo u polenovom zrnu prije klijanja) kad doe do plodnika, polenova cijev raste kroz njegovo tkivo i najkraim putem se usmjerava prema mikropili sjemenog zametka ---ovaj nain se naziva POROGAMIJA (nekada, polenova cijev dospijeva do embrionove kesice i jajne elije zaobilaznim putem-preko placente, halaze ili integumenta APOROGAMIJA, preko halaze- halazogamija)

polenova cijev raste vrhom, brzina rastenja moe biti 1-3 m na as, ili jako sporokada polenova cijev doe u dodir sa opnom embrionove kesice ona se rastvaratog momenta izlazi sadraj polenove cijevi, ne dospijeva direktno na jajnu eliju, ve pored nje ili na jednu od sinergida koja se usljed toga razori (moda i sinergide lue fermente za razaranje polenove cijevi)vegetativno jedro degenerie, tako da ova elija vie ne postojijedna spermatina elija se sjedinjuje sa jajnom elijomdruga spermatina elija se spaja sa centralnim (sekundarnim) jedrom embrionove kesicesinergide i antipode se poslije ovoga razarajuZNAI, IZVRENO JE OPLOENJE I JAJNE I SEKUNDARNE ELIJE EMBRIONOVE KESICEOPLOENJEM JAJNE ELIJE NASTAJE EMBRION (KLICA) SA 2n BROJEM HROMOZOMA, AIZ OPLOENE SEKUNDARNE ELIJE EMBRIONOVE KESICE RAZVIJA SE HRANLJIVO TKIVO KLICE- ENDOSPERM (elije endosperma 3n broj hromozoma)

- na ovaj nain kod cvjetnica dolazi do DVOJNOG OPLOENJA koje je otkrio 1898 godine ruski naunik Navain S. G.-samo jedna polenova cijev uzima uee u oploenju embrionove kesice- ako plodnik sadri veliki broj sjemenih zametaka, onda po jedna polenova cijev treba da dospije do svakog od njih (u protivnom ne dolazi do obrazovanja sjemena i u njemu klice i endosperma tog sjemenog zametka)kod lubenice, tikve, krastavca, mnogih orhideja, parazitskih biljaka, prisustvo jedne ili vie stotina sjemenih zametaka u plodniku govori da najmanje toliko polenov cijevi treba da prodre kroz tkivo iga i stubia i da dospije do njihnaravno, taj broj je mnogo vei, poto mnoga polenova zrna u toku klijanja ne dospijevaju cijevima do sjemenog zametka, ve zaostaju nagdje na putu

SJEMEobino poslije oploenja iz sjemenog zametka se razvija sjemesjeme sadri klicu (embrion, nerazvijen sporofit), razliitu koliinu endosperma (grki endom=unutra i spermo=sjeme) ---zajedno predstavljaju jezgrona povrini se nalazi sjemenjaa (testa lat testa=cigla, crijep), koja nastaje od integumenata ili integumenta ako ima samo jedan (rijetko, u sastav sjemenjae ulazi i dio nucelusa) ima prije svega mehaniku ulogu, zato su zidovi elija sjemenjae esto debeli, odrvenjali ili oplutnjalisamo kod biljaka kod kojih je sjeme stalno zatieno plodovim omotaem sjemenjaa je vrlo tanka, esto sastavljena samo od dva do tri ponekad samo jednog sloja elija (npr ita, breskva, ljiva...)ali, ako plodov omota dovoljno ne titi sjeme ili ako sjeme rano izlazi iz ploda sjemenjaa je vrlo vrsta i koasta(pasulj, graak), kotana (vinova loza), ili korasta (mak)na sjemenjai mogu da se jave razni dodaci-kvrice, udubljenja, bodlje, krila to ima znaaja pri rasprostiranju sjemenaSjemenjaa

ima biljaka kod kojih se epidermalne elije sjemenjae odlikuju sposobnou da snano primaju vodu i da se promijene u sluz;takva su sjemena pri kvaenju opkoljena debelim slojem sluzi (lan, dunja, bokvica) pomou sluzi sjemena se privruju za podlogu, a ona im slui za odravanje vlage za vrijeme klijanja- vana osobina sjemenjae je njena elastinost, koja joj omoguava da pri bubrenju unutranjeg dijela sjemena podnese veliki pritisak a da se na rasprsnekada se zrelo sjeme odvoji od funikulusa, na sjemenjai ostaje trag kao oiljak koji se naziva pupak (hylum)npr- pupak se lijepo vidi kod sjemena pasulja, graka i drugih mahunarki; takoe, kod njih se kao taka vidi ostatak mikropile----kroz nju pri klijanju ulazi voda i izrasta korijenakna sjemenima moe da se obrazuje ARILUS (arillus) nastaje najee od halaze, sjemenog ava ili funikulusa; on je ivo obojen, soan i slui za primamljivanje ivotinja(npr kod biljke orai (Myristica fragrans) u obliku ispresjecane trake; kod lokvanja u obliku naduvenih kesica, kod tise kao purpurno crveni mesnati omota sjemena-to je jedini neotrovan dio biljke, pa ga ptice jedu i raznose sjemena)

Hranljiva tkiva u sjemenuendosperm predstavlja hranljivi tkivo koje slui za ishranu embrionaprilikom sazrijevanja sjemena on se moe sav utroiti ili samo jednim dijeloms obzirom na prisustvo ili odsustvo ovih tkiva, razlikuju se: sjemena bez hranljivog tkiva, sjemena sa endospermom i sjemena bez endosprermaendosperm nastaje diobama triploidnog jedra embrionove kesice (sekundarno jedro+spermatina elija)on esto potpuno resorbuje nucelus, pa u cjelosti zauzima njegovo mjesto-kod nekih sjemena, osim hranljivog tkiva endosperma, postoji i drugi oblik hranljivog tkiva perisperm koji predstavlja preostali neutroeni nucelus

-sjemena bez hranljivog tkiva kod mnogih dikotilaKod njih embrion utroi na svoj razvitak itavo tkivo endosperma, pa zauzima cijelu unutranjost sjemena-cijela hrana se prenosi u klicu i to u kotiledone koji su veoma debeli(Fabaceae, Brassicaceae, Asteraceae, Cucurbitaceae, Rosaceae...)-ima i sjemena kod kojih resorpcija nije obavljena do kraja, pa se oko klice nalazi 1-2 sloja endosperma

-sjemena sa endospermom embrion zauzima neznatan dio sjemena, a endosperm ispunjava itavu unutranjostako u sjemenu preovlauje skrob onda je endosperm branjav (veina itarica)ako preovlauju bjelanevine onda je endosperm staklastako preovlauju uljane materije onda je endosperm uljan (pamuk...)soan je kod palme Cocos, a sluzav kod sleza-sjemena sa perispermom ovo hranljivo tkivo ima vegetativno porijeklo, jer nastaje iz nucelusa (kod fam Caryophyllaceae kao jedino hranljivo tkivo, a kod biljaka iz fam Piperaceae, Zingiberaceae... zajedno sa endospermom)-sjemena sa endospermom i perispermom odnosno hranljivim tkivom dvojnog porijekla (endosperm - seksualnog, a perisperm - vegetativnog) su veoma rijetka u prirodi (npr biber, umbir...) i predstavljaju veoma primitivan karakter- U PROCESU EVOLUCIJE, EMBION JE POTISKIVAO ENDOSPERM, A HRANLJIVE MATERIJE SU PRELAZILE U KOTILEDONE

KLICA- EMBRION nastaje poslije oploenja-najpoznatiji tip obrazovanja embriona kod dikotila je Cruciferae - tipoploena jajna elija se dijeli popreno i nastaju 2 po veliini nejednake elijevea, prema mikropili zove se bazalna, a manja prema halazi je apikalnauprocesu obrazovanja embriona prvo se dijeli bazalna elija i to popreno na dvije, koje se dalje na isti nain dijele i tako postaje niz od nekoliko elija koje e dati SUSPENZOR ili EMBRIONOU (drku) koji gura embrion u unutranjost endospermatakoe, poinje i dioba apikalne elije iz koje e ustvari nastati embrion

u poetku je tijelo embriona loptasto i ima radijanu simetriju, a kasnije usljed spljotavanja postaje bilateralno simetrinona regionu kotiledona se razvijaju 2 kvrice koje e dati 2 kotiledona,a izmeu njih vegetaciona kupa budueg izdankana suprotnom kraju od regiona kotiledona razvija se klicin korjeni (u njegovom formiranju uestvuju i elije suspenzora elija suspenzora koja je u vei sa tijelom embriona naziva se hipofiza)

APOMIKSISproces stvaranja embriona bez oploenja naziva se APOMIKSIS (gr apo=bez, miksis=mijeanje, spajanje) opisan je kod algi, gljiva, paparati i angiospermi- moe da se javlja kao osnovna forma razmnoavanja, ili zajedno sa polnim razmnoavanjem; karakteristina je kako za dikotile, tako i za monokotile (najvei broj apomiktinih vrsta opisan je u fam Asteraceae, Rosaceae, Poaceae)tipovi apomiksisa su:1. embrion se obrazuje u embrionovoj kesici sjemenog zametka-partenogeneza- obrazovanje embriona iz neoploene jajne elije- haploidna - embrion se obrazuje iz haploidne jajne elije, to znai da je u procesu obrazovanje embrionove kesice izvrena normalna mejoza makrospore (formira se i polen ali ne dolazi do oploenja) biljke su manjih dimenzija-diploidna embrion se obrazuje iz diploidne jajne elije, to znai da u procesu obrazovanja embrionove kesice nije izvrena mejoza

- apogamija proces obrazovanja embriona iz drugih elija embrionove kesice, iz sinergida i antipoda, a ne iz jajne elije - aposporija razvie embrionove kesice se vri iz elije nucelusa ili integumenta sjemenog zametka a ne iz makrospore2. adventivna embrionija razvie klice iz elije nucelusa (nucelarna embrionija) ili iz integumenta (integumentalna embrionija) sjemenog zametka

PARTENOKARPIJAobrazovanje plodova bez oploenjapartenokarpni plodovi mogu biti sa sjemenom, ije se klice razvijaju pomou apomiksisa ili su besjemeni (besjemeni plodovi se odlikuju dobrim svojstvima, kao to je poveana koliina eera, slabo razvijena mehanika tkiva, bre sazrijevanje, bolji ukus u poreenju sa plodovima koji nastaju nakon oploenja!!!)

PLODnakon oploenja nastaju velike promjene u cvijetusauju se i otpadaju aica, krunica, pranici i stubi sa igom a sa druge strane, nastaje priliv hranljivih materija u sjemeni zametaka i u zidove plodnika, kod nekih biljaka i u cvjetnu lou, osovinu cvasti ili u neki drugi dio cvijeta ---na raun ovih materija razvija se plod, a u plodu sjeme sa klicomzid plodnika se razvija u plodov omota koji titi sjeme i potpomae njegovo rasejavanje(u zatiti i rasejavanju sjemena kod nekih biljaka uestvuju i drugi djelovi cvijeta ili cvasti koji sa plodnikom esto daju utisak jedne cjeline)PLOD JE ORGAN BILJKE KOJI SE POSLIJE OPLOENJA RAZVIJA IZ PLODNIKA, ODNOSNO IZ PLODNIKA I DRUGIH DJELOVA CVIJETA ILI CVASTI KOJI ZA IZVJESNO VRIJEME ZATVARA SJEME, TITI GA I EVENTUALNO POMAE NJEGOVO RASEJAVANJE

-plodov omota (perikarp) je kod nekih plodova, npr kod kotunice (plod ljive, trenje, breskve...) diferenciran u 3 sloja:-egzokarp, mezokarp i endokarp- egzokap i endokarp - odgovaraju licu i naliju oplodnog lia (karpele)-sastoje se od 1-2 sloja elija -mezokarp se sastoji iz vie slojeva elija, naroito kod sonih plodova gdje mezokarp ini glavnu masu (parenhimske elije mezokarpa se ispunjeneraznim hranljivim materijama) -plodovi se, prije svega, dijele na dvije velike grupe:1. plodovi koji su postali iz jednog cvijeta MONANTOKARPNI PLODOVI2. plodovi koji postaju iz cvasti POLIANTOKARPNI PLODOVI

MONANTOKARPNI PLODOVIA. posebniB. zbirniI. pucajuiII. nepucajuimijeakmahunaaura ljuska ljuuricaoraica ahenija krupa2. izokarpijum3.merikarpijumb) sonibobicakotunica sinkarpna ko. zbirna oraicazbirna kotunicaPOLIANTOKARPNI PLODOVIA. srasli plodoviB. Plodovi cvastia) suni

-poto se plod razvija iz tuka (odnosno iz plodnika), a ovaj moe biti izgraen od razliitog broja karpela (oplodnih listia), otuda i plod moe biti sagraen iz razliitog broja karpelaMIJEAK je suni plod sagraen od jedne karpele, a otvara se samo jednom uzdunom pukotinom po trbunom avu (mnoge biljke fam Ranunculaceae-kukurjek...)MAHUNA- je takoe suni plod iz jende karpele, ali se otvara sa 2 uzdune pukotine po lenom i trbunom avu (fam Fabaceae)AURA opti naziv za sve suve plodove koji se otvaraju, a sagraeni su od 2 ili vie karpela-aura se moe otvarati uzdunim kapcima (tatula), poklopcem (bunika, bokvica), porama (mak, bulba), zupcima (jagorevina) ...Posebni tipovi aure su LJUSKA i LJUICA, koje su karakteristine za fam krstaica (Brassicaceae)---sagraene su od 2 karpele, a otvaranje se vri du 4 uzdune pukotine, po 2 sa obje strane jedne pregrade, na kojoj su privrene sjemenke (ta pregrada se naziva TIN); razlika izmeu ljuske i ljuice je u tome to je ljuska 3 puta ili vie puta dua nego to je iroka, a ljuica je najvie 3 puta dua nego ira

ORAICA- suvi, zatvoreni jednosjemeni plodMoe biti: - izgraena iz jedne karpele MONKARPNA ORAICA - izgraena iz vie karpela SINKARPNA ORAICA- ljuti, pavit, zeja stopa imaju monokarpnu oraicu, na vrhu ovih plodova ostaje ig koji ima funkciju u rasejavanju- breza, brest i jasen imaju sinkarpnu oraicu koja se sastoji iz 2 oplodna listia- bukva, hrast, pitomi kesten imaju oraicu izgraenu iz 3 oplodna listia

- Posebni vidovi sinkarpne oraice su AHENIJA i KRUPA AHENIJA je sastavljen aod 2 karpele, iz potcvjetnog plodnika, a plodov omota nije srastao sa sjemenjaom, i karakteristian je za fam Asteraceae (zaostali aparat za raznoenje vjetrom (papus) koji je nastao od reduciranih ainih listica)KRUPA takoe iz dvije karpele, ali je nastala iz nadcvetnog plodnika, a osim toga plodov omota je srastao sa omotaem sjemena (fam Poaceae)

IZOKARPIJUM obuhvata sune plodove sastavljene od 2 ili vie karpela ,koje se poslije sazrijevanja odvajaju na onoliko plodia koliko je bilo karpela (predstavnici fam Apiaceae, kod klena, javora...)MERIKARPIJUM- suni plod, najee od vie karpela, koji se raspada na vie plodia nago to ima karpela, odnosno razdvaja se na djelove karpela (fam Lamiaceae, Boraginaceae)

BOBICA soni plod kod koga su jasno izraena dva dijela plodovog omotaa: egzokarp-u vidu tanke spoljne koice i mezokarp sa endokarpom najvei mesnati dio ploda-bobica moe biti monokarpna (imirika Berberis vulgaris) i sinkarpna (kod mnogih predstavnika fam Solanaceae: patlidan, krompir, zatim kod dinje, krastavca, vinove loze...)KOTUNICA soan plod koji ima tipino razvijene sve djelove perikarpa -endokarp je odrveneo (naziva se kotica)- sree se kod trenje, ljive, vinje, kajsije, breskve ---monokarpne kotunice

-poseban sluaj kotunice jeste plod jabuke (kruke, dunje) to je sinkarpna kotunica- Pergamentne komorice odgovaraju endokarpu, oko njih se nalazi manja mesnata zona mezokarpa, a ostali soni dio je postao od cvjetne loeZBIRNI PLODOVI- sastavljeni od vie posebnih plodova koji su obino povezani zajednikom cvjetnom loomnpr. - kod jagode je zbirna oraica---vei broj pojedinanih plodia oraica povezan ispupenom i mesnatom cvjetnom loom - kod rue takoe, zbirna oraica vie oraica se nalazi u peharasto izdubljenoj cvijetnoj loi - kod maline, kupine zbirna kotunica na neto ispupenoj cvijetnoj loi nalazi se vie djelimino sraslih kotunica

SRASLI PLODOVI postaju srastanjem perikarpa (plodovog omotaa) plodova iz dva ili vie cvjetovanpr kod ananasa srasta vei broj bobica mesnatom osovinomPLODOVI NASTALI OD CVASTI npr kod smokve i dudaKod smokve u grau ploda uestvuje osovina cvasti koja opkoljava pojedinane plodie oraiceKod duda u sastav ploda ulazi enska cvast (resa) soni djelovi su nastali od cvijetnog omotaa pojedinih cvjetova, a unutra se nalaze posebni plodovi (oraice)

RASEJAVANJE PLODOVA I SJEMENA- Pored ostalih faktora, rasejavanje sjemena na izvjesnu daljinu od biljke obezbjeuje opstanak date vrste i njenu ekspanziju u prostoru- Kod nekih biljaka zreli plodovi se naglo otvaraju, zbog izvjesnih osobenosti u anatomskoj grai, promjenama turgora ...i na taj nain odbaciju sjeme na izvjesnu daljinu od biljke ---takvo rasejavanje sjemena u kome uestvuje sama biljka oznaeno je kao AUTOHORIJA-faktori za rasejavanje sjemena i plodova su:Vjetar ANEMOHORIJA (sjemena vrlo sitna, razni dodacina sjemenima i plodovima dlake, krilati izrataji... )-voda HIDROHORIJA (dodaci u vidu mjehura snabdjevenih vazduhom radi lakeg lebdenja u vodi)ivotinje - ZOOHORIJA (2 mogunosti: da se plodovi i sjemena zalijepe ili zakae spolja za ivotinje; da ivotinje jedu plodove i sjemena, prou kroz crijevni trakt, i poslije izbacivanja iz ivotinje jo uvijek ima klijavost) ovijek ANTROPOHORIJA ovdje je interesantno ovijekovo djelovanje u rasprostiranju kulturnih biljaka (ma koja vanija kulturna biljka koja se pojavila na jednom kontinentu, bila je od strane ovijeka prenijeta i u mnoge druge krajeve svijeta)