GENÇLİĞE HİTABE...Aşağıdakilerdenhangisi, Tarih Öncesi Devirler’de insanların gereksinimlerindendaha fazla üretme-leriyle ortaya çıkan durumlardan birideğildir ? A)

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu

hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mec-

buriyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân

ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada

emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten

daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Mil-

let, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır.

Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

ÖN SÖZ

Sevgili Genç,

Sen sandığından çok daha fazlasısın! Geleceğin mimarı, bir bütünün parçasısın. Bireysel olarak kendini ne kadar

geliştirirsen geleceğe en büyük, en güzel katkıyı sağlamış olacaksın. Bu yolda ilk hedefin; kendini ifade edebilen,

iletişim kurabilen, bilgi ve teknolojiyi hedefleri doğrultusunda kullanabilen bir birey olmak olmalı. Bütün bunları

yaparken insana, düşünceye, ahlaki değerlere ve kültürel mirasa saygılı olmalı ve bu değerleri yaşatmalısın. Bütün

bu beceri ve değerlere sahip olabilmek için yapacağın yegane şey aldığın eğitim ve öğrenimi doğru şekillendirebil-

mek. Bu yolda yazarlarımızın çok boyutlu düşünüp planlayarak hazırladıkları bu kitabın eğitim – öğrenim hayatına

sağlayacağı en küçük katkı bile bizi son derece mutlu edecektir.

Değerli Öğretmenler,

Geleceğimizin teminatı gençlerin yukarıda belirttiğimiz nitelikte bireyler olarak yetişmeleri kuşkusuz önce ai-

lelerinin sonra da sizlerin katkılarıyla gerçekleşecek. Bu kutsal görevde başarınızın sırrı başta insanî değerleriniz

olmak üzere yöntem ve teknikleriniz olacaktır. Bu büyük sorumluluğu gerçekleştirme yolunda elinizdeki bu kaynak

belki çok küçük bir etken olacak ancak küçük adımların büyük yeniliklerin habercisi olduğu düşüncesiyle AYDIN

Yayınları olarak AYDIN Nesiller yetiştirme yolunda daima yanınızda olacağımızı bilmenizi isteriz.

Küçük adımlarınızla büyük değişimlere katkı sağlamanız dileğiyle…

AYDIN YAYINLARI AİLESİ

1. BÖLÜM

TARİH VE ZAMAN ..........................................................................................................7

2. BÖLÜM

İNSANLIĞIN İLK ZAMANLARI .....................................................................................33

3. BÖLÜM

ORTA ÇAĞ'DA DÜNYA................................................................................................57

4. BÖLÜM

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI ..............................................................69

5. BÖLÜM

İSLAM MEDENİYETİ'NİN DOĞUŞU.............................................................................93

6. BÖLÜM

TÜRKLERİN İSLAMİYET'İ KABULÜ VE

İLK TÜRK–İSLAM DEVLETLERİ ...............................................................................119

İÇİNDEKİLER

1

TARİH VE ZAMAN

1. BÖLÜM

Tarihin Konusu, Kapsamı ve Diğer Bilim

Dallarıyla İlişkisi

Tarih Öğrenmenin Amaç ve Yararları

Tarihin Dönemlendirilmesi

Tarihi Olay (Vaka) ve Olgu (Vakıa)

Tarihte Yöntem (Metod)

Tarihe Farklı Bakış Açıları

1TEST Tarih ve Zaman

AYD

IN Y

AYIN

LARI

9

1 1 1TEST1. Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğer-

lerine göre daha belirgindir?

A) LaleDevri18.yüzyıldayaşanmıştır.

B) TürkTarihKurumu1931yılındaaçılmıştır.

C) Tekerlek günümüzden 5500 yıl önce icat edil-

miştir.

D) I.Meşrutiyet23Aralık1876'dailanedilmiştir.

E) MondrosAteşkesAntlaşması1918yılınınEkim

ayındagerçekleşmiştir.

2. Arkeolojik bir alanda yapılan kazıda bulunan in-

san iskeletlerini incelemek için tarihe yardımcı

bilim dallarından hangisine gereksinim duyu-

lur?

A) Antropoloji

B) Etnografya

C) Paleografya

D) Nümizmatik

E) Filoloji

3. Hitit Devleti'nin siyasi tarihini araştırmak iste-

yen bir araştırmacı özellikle aşağıdaki bilimler-

den hangisinden yararlanır?

A) Etnografya

B) Diplomatik

C) Arkeoloji

D) Nümizmatik

E) Antropoloji

4. Tarihidoğruanlayabilmekiçinyararlanılanhertürlü

malzemeyekaynakveyabelgedenir.

Buna göre,

I. yıllıklar

II. yazıtlar

III. mağararesimleri

malzemelerinden hangileri tarihi devirlerin ay-

dınlatılmasında yararlanılan kaynaklar arasında

yer alır?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D) I ve II E) I, II ve III

5. Tarihinkonusuinsanveonunyaptıklarıdır.

Buna göre,

I. dinselinanışlar

II. savaşveantlaşmalar

III. ekonomikuğraşlar

gibi etkinliklerden hangileri tarih biliminin konu-

su olabilmektedir?



6. Aşağıdakilerden hangisinin tarihin konusuna

göre sınıflandırma çalışmaları arasında yer alır?

A) SiyasiTarih

B) MezopotamyaTarihi

C) İlkÇağTarihi

D) OrtaAsyaTarihi

E) YakınÇağTarihi

Tarih ve Zaman

AYD

IN Y

AYIN

LARI

10 1D2A3B4D5E6A7C8E9B10D11C12E

7. Aşağıdakilerden hangisi tarihin kaynakları ara-

sında yer alan birinci elden kaynaklara örnek

oluşturmaz?

A) HititAnalları

B) EvliyaÇelebiSeyahatnamesi

C) TürkiyeTarihikitabı

D) RomaDönemisikkesi

E) KilTablet

8. 956 yılının karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) MSIX.yüzyılınikinciyarısınınbirinciçeyreği

B) MSIX.yüzyılınikinciyarısınınikinciçeyreği

C) MÖX.yüzyılınbirinciyarısınınikinciçeyreği

D) MÖIX.yüzyılınikinciyarısınınüçüncüçeyreği

E) MSX.yüzyılınikinciyarısınınüçüncüçeyreği

9. Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimleri sı-

ralamak istediğimizde aşağıda verilen seçenek-

lerden hangisi doğru olur?

A) Miladitakvim–Rumitakvim–Hicritakvim–12

hayvanlıtakvim–Celalitakvimi

B) 12hayvanlıTürktakvimi–Hicritakvim–Celali

takvimi–Rumitakvim–Miladitakvim

C) Celalitakvim–12hayvanlıTürktakvimi–Mila-

ditakvim–Hicritakvim–Rumitakvim

D) 12hayvanlıTürktakvimi–Hicritakvim–Rumi

takvim–Celalitakvimi–Miladitakvim

E) Hicri takvim–Miladi takvim–12hayvanlıTürk

takvimi–Rumitakvim–Celalitakvim

10. Aşağıdakilerden hangisi ay yılı esasına göre

takvimi ilk kez kullanan uygarlıktır?

A) MısırUygarlığı

B) AsurUygarlığı

C) HititUygarlığı

D) SümerUygarlığı

E) AkadUygarlığı

11. Osmanlı Devleti'nde kullanılan takvimler arasın-

da,

I. Hicritakvim

II. Rumitakvim

III. Celalitakvim

hangileri yer almaz?


D) I ve II E) I ve III

12.Başlangıçvebitiştarihleribelliolanhayatiçerisinde

tektekmeydanagelendeğişimleretarihi olayadı

verilir.

Buna göre, aşağıdaki durumlardan hangisi olay-

dır?

A) Anadolu'nunTürkleşmesi

B) İslamiyetinAnadolu'dayayılması

C) Feodaliteninyaygınlaşması

D) Skolastikdüşünceninzayıflaması

E) AnkaraSavaşı

1TEST Tarih ve Zaman

AYD

IN Y

AYIN

LARI

11

2 2TEST1. I. Gözlem

II. Kaynaktarama

III. Belgelerisınıflandırma

yöntemlerinden hangileri tarih araştırma yön-

temleri arasında yer almaz?


D) I ve II E) I ve III

2. Tarihi olaylar incelenirken,

I. Neden–sonuç

II. Yer–zaman

III. Objektifbirtutum

durumlarından hangileri göz önünde bulundu-

rulmalıdır?



3. Aşağıdakilerden hangisi zamana göre tasnif ör-

neği olamaz?

A) XX.yüzyıltarihi

B) MÖ5000

C) Ankaratarihi

D) OrtaÇağtarihi

E) YakınÇağtarihi

4. Tarihbilimininaraştırmayöntemlerifenbilimlerinin

araştırmayöntemlerindenfarklıolarakkendineöz-

gübirşekildeyapılmaktadır.Araştırmabasamakla-

rındanbiri,eldeedilenverilerinkaynakvebilgiyö-

nündenyeterliolupolmadığınınbelirlendiğiaşama-

dır.

Yukarıda bahsedilen tarih araştırma yöntemleri-

nin hangi basamağıdır?

A)Tahlil B)Tenkit C)Tasnif

D)Tarama E)Terkip

5. Aşağıdakilerden hangisi tarihi kaynaklar arasın-

da yer alan sözlü kaynak türüne örnektir?

A)Ferman B)Para

C)Kitabe D)Mezar

E)Efsane

6. – İlkdefaSümerlilerkullanmıştır.

– Ayyılıesasınadayalıdır.

– Hz.Ömerdönemindetekrardüzenlenmiştir.

Yukarıda bahsedilen takvim aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Miladitakvim

B) Hicritakvim

C) Celalitakvim

D) Rumitakvim

E) 12hayvanlıTürktakvimi

Tarih ve Zaman

AYD

IN Y

AYIN

LARI

12 1A2E3C4A5E6B7E8B9B10A11D12E

7. I. Coğrafya

II. Arkeoloji

III. Paleografya

Yukarıdaki bilimlerden hangileri tarih biliminin

alt dalları arasında yer alır?


D) I ve II E) II ve III

8. Aşağıdaki tarihlerden hangisi 1453 (İstanbul'un

fethi) tarihine daha uzak bir tarihtir?

A)MÖ749 B)MÖ796 C)MS2017

D)MÖ469 E)MS1919

9. TürklerinilkanayurduOrtaAsya'dır.Buradakuru-

lanTürkdevletleriastronomiçalışmalarıyaparakih-

tiyaçlarıdoğrultusundagüneşyılıesaslıbirtakvim

oluşturmuşlardır.

Yukarıdaki bilgiye göre Türklerin ilk anayurtla-

rında geliştirdikleri takvimin adı nedir?

A) Hicritakvim

B) 12hayvanlıTürktakvimi

C) Celalitakvimi

D) Rumitakvim

E) Miladitakvim

10. Tarihi araştırmalarda kullanılan aşağıdaki kay-

naklardan hangisinden elde edilen bilgilerin di-

ğerlerinde göre daha kesin bilgi taşıdığı savu-

nulabilir?

A) Kiltabletler

B) Tapınakkalıntıları

C) Silahlar

D) Tarımaletleri

E) Mezarlar

11. Anadolu uygarlıklarının kullandıkları paraları

araştıran bir araştırmacı aşağıdaki tarihe yar-

dımcı bilim dallarından hangisini doğrudan kul-

lanır?

A) Kronoloji

B) Diplomatik

C) Siciliografya

D) Nümizmatik

E) Coğrafya

12. I. Güneşyılıesasınagöredüzenlenmiştir.

II. SelçuklusultanıMelikşahzamanındaoluşturul-

muştur.

III. Maliişlerdekullanılmaküzereoluşturulmuştur.

Yukarıdakilerden hangilerinin Celali takvim ile

ilgili doğru bilgilerden olduğu savunulabilir?



12

İNSANLIĞIN İLK ZAMANLARI

2. BÖLÜM

Tarih Öncesi Çağlarda İnsan

MÖ ki Dönemde Başlıca Yerleşim Alanları ve Medeniyetler

Erken İlk Çağ'da Siyasi Gücün Kaynağı ve Siyasi Organizasyonlar

Erken İlk Çağ'da Hukuk

Erken İlk Çağ'da Coğrafya ve İklimin Hayat ve Geçim Tarzına Etkileri

1TEST İnsanlığın İlk Zamanları

AYD

IN Y

AYIN

LARI

35

12 12 1TEST1. TarihÖncesi’neaitbiruygarlıkta;

I. Tapınaksütunlarına

II. TunçtanyapılmışTanrıçaheykellerine

III. Kildenyapılmıştabletlere

yukarıda verilen kalıntılardan hangilerine rast-

lanmaz?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveII

D)IIveIII E)YalnızIII

2. Madenolmayanbirbölgedemadenieşyalarave

silahlara rastlanması aşağıdakilerden hangisi-

ninkanıtıdır?

A) Diğerülkelerleticaretyaptıklarının

B) Askerialandagüçlüolduklarının

C) Sanattailerlediklerinin

D) Savaşçıolduklarının

E) Mimaridegeliştiklerinin

3. Tarihöncesidönemikapsayanbirarkeolojik kazı-

da,demirdenTanrıheykellerine,kömürleşmişbuğ-

daytanelerinevesabanarastlanmıştır.

Bubölgedekurulanuygarlıkileilgili;

I. diniinanışlarınsanatıngelişmesinekatkısağla-

dığına,

II. tarımsalüretimegeçildiğine,

III. yerleşikhayatageçildiğine

yargılarındanhangilerineulaşılabilir?


D)IveII E)I,IIveIII

4. İnsanlığın ilk dönemlerinde yapay yollardan ateş

oluşturulmadığı içinvarolanateşinkorunmasıge-

rekmiş,insanlardaateşinbaşındasıraylanöbettut-

mayabaşlamışlardır.

Bunagöreateşikorumaihtiyacı;

I. madendenaraç–gereçyapılmasına,

II. beslenmebiçiminindeğişmesine,

III. doğalişbölümününbaşlamasına

gelişmelerindenhangilerineyolaçmıştır?


D)IveII E)IIveIII

5. Anadolu’dayapılankazılardaelegeçen;

I. kitabeler,

II. yıllıklar,

III. günlükhayattakullanılaneşyalar

buluntularından hangilerinin, Anadolu’da tarih

öncesi dönemin araştırılmasında kullanılabile-

ceğisöylenemez?


D)IveIII E)IIveIII

6. Anadolu’da;

Karain → YontmataşDevri

Çatalhöyük → CilalıtaşDevri

Alacahöyük → MadenDevri

ortayaçıkarılanilkyerleşimbirimleriveilgiliolduğu

devirleryukarıdaverilmiştir.

Bu devirlerle ilgili gelişmelere göre, Anadolu

hakkında;

I. Üreticitoplumyapısınageçildiği

II. Yerleşikhayatageçildiği

III. Tarımsalüretimebaşlanıldığı

IV. Ateşinetkinbirşekildekullanıldığı

V. İlkyazılıhukukkurallarınınoluşturulduğu

yargılarındanhangisineulaşılamaz?

A)I B)II C)III D)IV E)V

İnsanlığın İlk Zamanları

AYD

IN Y

AYIN

LARI

36 1E2A3E4C5C6E7D8D9C10B11D12C

7. İnsanlarınavcılıkvetoplayıcılıklahayatlarınısürdür-

dükleridönemdesınıf–devletkavramıoluşmamış-

tır.Üretiminoluşmasıylasınıfayrımıortayaçıkmış,

kölecidevletlerkurulmuştur.

Bubilgilerden;

I. Sosyalkonumlar,üretimilişkileriiledeğişmiştir.

II. Üretim faaliyetleri dünyanın her yerinde aynı

andaortayaçıkmıştır.

III. Üretimfaaliyetlerikişi,hakveözgürlükleriüze-

rindeetkiliolmuştur.

sonuçlarındanhangilerineulaşılabilir?

A)YalnızI B)YalnızIII C)IveII

D)IveIII E)I,IIveIII

8. Aşağıdakilerdenhangisi,TarihÖncesiDevirler’de

insanlarıngereksinimlerindendaha fazlaüretme-

leriyleortayaçıkandurumlardanbirideğildir?

A)Kölelik B)Ticaret

C)ÖzelMülkiyet D)AvcılıkveToplayıcılık

E)Takas

9. AşağıdakilerdenhangisiTarihÖncesiDevirlerde

meydanagelengelişmelerdenbiridir?

A) Paranınicadı

B) MiladiTakvimingeliştirilmesi

C) Karasabanınicadı

D) Yazılıkanunlarınhazırlanması

E) Yazınınbulunması

10.Aşağıdaki gelişmelerden hangisi Cilalı Taş

Devri'neaitdeğildir?

A) Seramiksanatınınortayaçıkması

B) Ateşinbulunması

C) Bitkiliflerindendokumayapılması

D) Tarımınbaşlaması

E) Hayvanlarınevcilleştirilmesi

11. Tarih, Tarih öncesi veTarihiDevirler olmaküzere

ikiyeayrılarakgenelanlamdaincelenir.

Buayrımaşağıdakihangigelişmeyegöreyapıl-

mıştır?

A) Ateşinbulunması

B) Aletyapımınınbaşlaması

C) Köylerinkurulması

D) Yazınınbulunması


12.Tarihöncesineaitbiryerleşimmerkezindeyapı-

lanarkeolojikkazılardaeldeedilenbuluntular-

dan;

I. diniinanışları,

II. sanatanlayışları,

III. barışantlaşmaları

verilendurumlardanhangilerineaitsonucaula-

şılamaz?


D)IveII E)IveIII

1TEST İnsanlığın İlk Zamanları

AYD

IN Y

AYIN

LARI

37

13 2TEST1. Cilalı Taş Devri’nde, Anadolu’da avcılık önemini

kaybetmiş,tarımöncelikkazanmıştır.

Bunagöre;

I. Yerleşikhayatageçilmiştir.

II. İnsanlarınyaşantısıdeğişmiştir.

III. Göçebeyaşamyaygınlaşmıştır.

IV. Tüketim,üretimdençokolmuştur.

verilenyargılarındanhangilerineulaşılamaz?

A)IveII B)IIveIII C)IIveIV

D)IIIveIV E)IveIII

2. Aşağıdakilerden hangisi kronolojik bakımdan

günümüzedahayakındır?

A) Madenkullanılması

B) Hayvanlarınevcilleştirilmesi

C) Yazınınbulunması

D) Bitkiliflerindendokumayapılması

E) Mağaraduvarlarınaresimlerinyapılması

3. Tarihibirçevredeyapılankazılarda;– Topraktan yapılmış kap kacaklarla, demirden

tekerleklerinaynıtabakadabulunması– Bölgede yetişmemesine rağmen kömürleşmiş

şekerkamışıkalıntılarınarastlanılması– Mezarlarda, süs eşyalarının vemumyalanmış

cesetlerinçıkması, yukarıda verilen durumlar gözönüne alındı

ğında;I. Tarihidevirleregirildiğine,II. Başkatoplumlarlaticaretyapıldığına,III. İleribiruygarlıktanetkilenildiğine,IV. Ahiretinanışınasahipolunduğuna,V. İlksiyasalyapılanmalarınbaşladığına

yargılarındanhangilerineulaşılamaz?

A)IveII B)IveV C)IIveIV

D)IIIveIV E)IVveV

4. Aşağıdaki buluntulardan hangisi Tarih önce

sinde yaşadığı belirlenen bir yerleşim yerinde

tarımyapıldığınınkesinkanıtıdır?

A) Taştanyapılmışaraçvegereçler

B) Kemiktensüseşyaları

C) Buğdayöğütmetaşları

D) Sulamakanalları

E) Buğdaydepoları

5. Tarihöncesidevirlerdeyaşayantoplumlarınuy-

garlıkalanındakigelişimlerininartmasındakite-

meletkenaşağıdakilerdenhangisidir?

A) Avcılıkvetoplayıcılıklauğraşılması

B) Tarımsalüretimegeçilmesi

C) Seramikkaplarınyapılması

D) Taştanaraçvegereçlerinyapılması


6. Tarih araştırmacılarına göre insanlık tarihi, yazılı

belgelerdenöncekivesonrakidönemlerolarak“Ta-

rihÖncesiDevirler”ve“TarihDevirleri”olarakikiye

ayrılır.Buayırımdakiölçüt,yazınınbulunmasıdır.

Bubilgiyegöre;

I. Yazınınkullanılmasıylatarihidevirlerinbaşladı

ğına

II. Yazılı belgelerin ortaya çıkışının, yazının bu

lunmasındansonraolduğuna

III. Tarih devirlerinin insanlığın ortaya çıkışından

itibarenbaşladığına

IV. Tarih öncesi devirlerde de yazının kullanıldı

ğına

verilendurumlardanhangilerineulaşılabilir?

A)I veII B)IveIII C)II veIII

D)IveIV E)IIIveIV


AYD

IN Y

AYIN

LARI

38 1D2C3B4D5B6A7C8C9D10D11A12B

7. Aşağıdakilerdenhangisi“TarihÖncesi”dönemin

incelenmesinde başvurulacak belgelerden biri

değildir?

A)Tarımaletleri B)Demirdensilahlar

C)Bakırparalar D)Çanak–çömlekler

E)Seramikkaplar

8. İnsantopluluklarınınyerleşikyaşamayöneldiği

bölgelerinöncelikliözelliğininaşağıdakilerden

hangisiolduğusöylenebilir?

A) Devletörgütlenmesiningüçlüolması

B) Ticaretyollarınayakınolması

C) İklimkoşullarınınuygunolması

D) Nüfusyoğunluğununfazlaolması

E) Dışbaskılarınolmaması

9. Anadolu’da;

• YontmaTaşDevri’neaitAntalyaKarainMağa

rası,

• CilalıTaşDevri’neaitKonyaÇatalHöyük,

• Maden Devri’ne ait Çanakkale Truva önemli

yerleşimyerleridir.

Yukarıdakibilgileredayanarak,aşağıdakilerden

hangisi kesinlikle söylenebilir?

A) Anadolu’nunmadenbakımındanzenginolduğu

B) Anadolu’nun bu dönemleri yaşarken dışarıdan

etkilendiği

C) Anadolu’nuntarihidevirleregeçtiği

D) Anadolu’nuntarihöncesidönemleriyaşadığı

E) Anadolu’nundünyanıneneskiuygarlığıolduğu

10.Sümerler,MÖ2350’de,Suriye’dengelen,I.Sargon

yönetimindeki Sami ırkından Akadların egemenliği

altınagirdiler.Mızrak,okveyaygibisilahlarıbulu-

nanhareketlisavaştaktiklerigeliştirmişolançölkö-

kenliAkadsavaşçıları,uzunkargılı,büyükkalkan-

lı,ağırvehantalSümerordusunukısasüredeboz-

gunauğrattılar.I.SargonMezopotamya’yı,Dicle’nin

doğusundaki Elam’ı, Suriye’nin Akdeniz’e kadar

uzananbirbölümünüveAnadolu’nunbirkısmınıele

geçirdi. İlahlaştırılanbuTanrı–kral, tekbirmerkez-

denyönetilen,başkentiAgadaolan,büyükbirdevlet

kurdu.

BunagöreAkadMedeniyetiileilgiliolarakaşa-

ğıdakilerdenhangisineulaşılamaz?

A) Gelişmişbirordularıvardır.

B) Çokuluslubiryapıyasahiplerdir.

C) Yayılmacıbirpolitikaizlemişlerdir.

D) Laikbirdevletanlayışınasahiptirler.

E) Merkeziyetçiyönetimanlayışıbenimsemişlerdir.

11. ÇinMedeniyeti’nin;

I. Türklerle ilgili ilk bilgilere Çin kaynaklarında

rastlanılması,

II. pusulavebarutubulmaları,

III. heykelcilikteilerigitmeleri

özelliklerinden hangileri bu medeniyette tarih

yazıcılığınınvarolduğununkanıtıdır?


D)IIveIII E)I,IIveIII

12.YunanlılarTanrılarını insanşeklindedüşünmüşler-

dir.

BudurumYunanistan’daaşağıdakilerdenhan-

gisiningelişmesinisağlamıştır?

A) Olimpiyatoyunlarının

B) Heykelsanatının

C) Tapınakmimarisinin

D) Savaşçıözelliklerin

E) Siyasibirliğin

AYD

IN Y

AYIN

LARI

55

1UYGULAMA İnsanlığın İlk Zamanları

1. Ortadoğu ve Yakındoğu Avrupa çevresinde ilkköyyerleşmesineresidir?

2. İlkyazılıkanunlarıkimhazırlamıştır?

3. Tevrathangitoplumunkanunlarınınşekillenme-sindebelirleyicibirroloynamıştır?

4. Filistin'denyaşananilkYahudisürgününühan-

gidevletgerçekleştirmiştir?

5. İlkÇağ'daMaveraünnehirbölgesindeyaşayan,İpekYoluticaretindeönemlibirroloynayantüc-carulushangisidir?

6. Büyük İskender'inAsyaSeferi sonucunda do-ğu–batı kültürlerinin kaynaşmasıyla ortaya çı-kankültürhangisidir?

7. KaradenizveHazarDenizi'ninkuzeyindenOrta

Asya'yauzananticaretyoluhangisidir?

8. Agora,arasta,çarşı,kervansarayveribatinsan-

lığınhangifaaliyetalanıylailgilikavramlardır?

CevapAnahtarı: 1. Çayönü2. Urugakina3. Yahudi4. Babil5. Soğdlar6. Hellenistik7. KürkYolu8. Ticaret

AYD

IN Y

AYIN

LARI

56


9. TarihÖncesiDevirlerin"karanlıkdevir"olarakad-

landırılmasınıntemelnedeninedir?

10. İnsanlık,üreticitoplumyapısınahangidönem-

degeçmiştir?

11. Sümerlerde"Site",Mısır'da"Nom",Yunanistan'da

"Polis"adıileanılansiyasiorganizasyonlarınge-

neladınedir?

12.BazıİlkÇağuygarlıklarıdenizticaretineyönelirken,

bazılarıtarımsalüretimeağırlıkverilmiştir.

Budurumuntemelnedeninedir?

13. Perslerin, eyaletlere merkezden atanan valiler

göndermesivepostateşkilatıkurmasınıntemel

amacınedir?

14. İlk Çağ hükümdarları genel olarak meşruiyet-

lerini kabul ettirmek amacıyla egemenliklerini

hangigücedayandırmıştır?

15.MÖ1200'lerdeAvrupa'dan,BalkanlarveBoğaz-

larüzerindenAnadolu'yauzanangöçlerenead

verilir?

16. Romalıların tek tanrılı bir din olan Yahudiliğe

karşıbirtepkigöstermezken,Hristiyanlığakarşı

baskıuygulamalarınıntemelnedeni,Hristiyanlı-

ğınhangiözelliğindenkaynaklanır?

CevapAnahtarı: 9. Yazınınolmaması10. CilalıTaşÇağı11. Şehirdevleti12. Coğrafikonum13. Merkeziotoriteyigüçlendirmek

14. Tanrı'ya15. Egegöçleri 16. Evrenselolmaması

22

ORTA ÇAĞ'DA DÜNYA

3. BÖLÜM

MÖ 350 – MS 1250 Arasında Asya ve Avrupa'daki Siyasi Organizasyonlar

İlk Çağ'da Evrensel Hukuk

İlk ve Orta Çağ'da Hayat Tarzları ve Askeri Organizasyonlar

İlk ve Orta Çağ'da Ekonomik Faaliyetler

Yazının İcadından Sonraki Kültürel ve Bilimsel Gelişmeler

1TEST Orta Çağ'da Dünya

AYD

IN Y

AYIN

LARI

59

22

1. Çin Uygarlığı'nda toplumun, asiller ve köylüler

şeklinde ikiye ayrılmış olmasına bakılarak;

I. Sınıflıbirtoplumyapısıvardır.

II. Toplumdasosyaleşitliksağlanamamıştır.

III. Dikeyhareketlilikgörülür.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?



2. Çin İmparatorlarının egemenliklerini tanrıya da-

yandırması ve kendilerini tanrının oğlu olarak

tanımlamaları;

I. Yönetmeyetkisiniilahibirgücedayandırdıkları

II. Halküzerindekiotoritelerinigüçlendirmekiste-

dikleri

III. İmparatorların,dinadamlarınınistekleridoğrul-

tusundahareketettikleri

yargılarından hangilerine kanıt olarak gösterile-

mez?


D)IveIII E)IIveIII

3. Aşağıdakilerden hangisi Çin Uygarlığı'nın dün-

ya medeniyetine katkıları arasında yer almaz?

A)Cam B)Pusula C)Matbaa

D)Kâğıt E)Barut

4. I. Budizm

II. Taoizm

III. Konfiçyüsçülük

Yukarıda verilen inançlardan hangilerinin Çin'de

ortaya çıkan inanç sistemleri arasında yer aldığı

söylenemez?



5. Büyük İskender hangi Yunan şehir devletinin

hükümdarıdır?

A)Atina B)Sparta C)Makedonya

D)Korint E)Argos

6. Büyük İskender'in Asya Seferi sonucunda kur-

duğu imparatorluğun sınırları içinde aşağıdaki

yerlerden hangisinin yer aldığı söylenemez?

A)Yunanistan B)Anadolu C)İran

D)İtalya E)Mısır

Orta Çağ'da Dünya

AYD

IN Y

AYIN

LARI

60 1C2B3A4A5C6D7D8A9A10E11E12D

7. DoğuveBatıkültürlerininkaynaşmasıylaortayaçı-

kanHelenistekkültür,kendisindensonrakidönem-

lerideetkilemiştir.

Bu duruma;

I. İslamRönesansı

II. Avrupa'daRönesans

III. CoğrafiKeşifler

hangileri kanıt olarak gösterilebilir?


D)IveII E)IIveIII

8. Büyük İskender İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla

ortaya çıkan devletler arasında hangisinin yer

aldığı söylenemez?

A)NapoliKrallığı B)Selevkoslar

C)Ptolemeler D)Antigonitler

E)BergamaKrallığı

9. Roma;öncelerikrallık,sonraCumhuriyetensonun-

dadaimparatorluklayönetilmiştir.

Bu bilgiye göre Roma'nın yönetim anlayışlarıy-

la ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşı-

lamaz?

A) Gittikçedemokratikbiranlayışbenimsenmiştir.

B) Siyasiçekişmeleryaşanmıştır.

C) Birsürehalkyönetimekatılma imkânıbulmuş-

tur.

D) Yönetimialtındafarklımilletlervardır.

E) Yönetimde dönem dönem istikrar sağlanama-

mıştır.

10. Roma İmparatorluğu'nda; toplumu oluşturan sı-

nıflar arasında;

I. Patriciler

II. Plepler

III. Köleler

hangilerinin yer aldığı söylenebilir?



11. Roma Medeniyeti'nin, insanlığın ortak mirasına

katkıları arasında;

I. MiladiTakvim

II. LatinAlfabesi

III. OnİkiLevhaKanunları

hangilerinin yer aldığı savunulabilir?



12. İlk Çağ'a yön veren Roma Uygarlığı için aşağı-

dakilerden hangisi söylenemez?

A) ModernAvrupahukuksisteminintemeliniatmış-

lardır.

B) AkdenizHavzası'nahakimolmuşlardır.

C) Latin Alfabesi'nin gelişimine katkı sağlamışlar-

dır.

D) Toplumdasınıffarklılıklarınasonvererekköleli-

ğikaldırmıştır.

E) MiladiTakvim'inoluşumunakatkılarıolmuştur.


AYD

IN Y

AYIN

LARI

61

23 2TEST1. Romalıların MÖ II. yüzyılda ele geçirdiği Ana-

dolu’da tiyatrolar, stadyumlar, agoralar, kütüp-

haneler kurmaları, bölgeler arasında yollar ve

köprüler yapmaları;

I. Romalıların,Anadoluhalkınadinserbestliğita-

nıdığının,

II. Romalıların Anadolu'yu bayındır hale getirdiği-

nin,

III. Romalıların Anadolu Uygarlığı'nın özelliklerini

tamamenyokettiğinin

durumlarından hangilerinin göstergesidir?

A)YalnızI B)YalnızII C)IIveIII

D)IveII E)I,IIveIII

2. Aşağıdakilerden hangisi, Çin Uygarlığı’na ait bir

buluş değildir?

A)Kâğıt B)Hareketliharfsistemi

C)Matbaa D)Barut

E)Pusula

3. Batı Anadolu’dan başlayıp Ön Asya’ya kadar

uzanan Kral Yolunun aşağıdakilerden hangi sine

neden olduğu söyle nemez?

A) Ulaşımkolaylığınınsağlanmasına

B) Kapalıekonominindoğmasına

C) Kültüreletkileşiminhızlanmasına

D) Üretimetkinliklerininartmasına

E) Ticaretingelişmesine

4. İlk Çağ’da, Anadolu’da;

I. Kralveİpekyollarınınbulunması,

II. Ahiretinanışınınolması

III. Birçokkavimevekültürerastlanması,

IV. Merkeziotoriteninbirmeclislesınırlandırılması.

gelişmelerinden hangilerinin bölgenin coğrafi

konumuyla bağlantılı olduğu söylenemez?

A)IveII B)IveIII C)IIveIV

D)IIveIII E)IIIveIV

5. Büyük İskender, Doğu seferlerine bilim adamları-

nıdagötürmüş,gelişmeolanağıolanyerlerdeye-

nikoloni–kentlerkurmuştur.Elegeçirdiğikentlerin

yönetiminemerkezdenHellenleriatamış,Hellendili

vekültürününbubölgelerdeyayılmasınısağlamış-

tır.

Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisine ula-

şılamaz?

A) Batıkültürünündoğuyayayıldığına

B) Merkezidenetiminsağlandığına

C) Doğu–Batıticaretininbaşladığına

D) Bilimeönemverildiğine

E) Yeniyerleşimalanlarınınoluşturulduğuna

6. Makedonya Kralı Büyük İskender’in beklenmedik

bir zamanda, vârisbırakmadanölmesi, generaller

arasında kanlı savaşların başlamasında etkili ol

muştur.

Bu durumun yarattığı en önemli sonuç aşağı-

dakilerden hangisidir?

A) Generallerinyönetimeelkoyması

B) Devletinkısazamandaparçalanması

C) Mısır’dabüyükbirsavaşınpatlakvermesi

D) Hindistanegemenliğinindevametmesi

E) Trakya’daYunanlılar’lasavaşbaşlaması


AYD

IN Y

AYIN

LARI

62 1B2B3B4C5C6B7C8E9A10E11D

7. Roma İmparatorluğuzamanındaAnadolubayındır

birülkehalinegelmiştir.Romalılaryaptıklarıyollar

ve köprüler vasıtasıylaAnadolu’da, ulaşımı kolay

laştırmışvemekanbirliğisağlamıştır.

Romalıların bu çalışmalardaki temel amaçları

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanatsalfaaliyetlerigeliştirmek

B) Sosyalilişkileridüzenlemek

C) Devletotoritesinivedenetiminikolaylaştırmak

D) Hanedançekişmeleriniengellemek

E) Tanrılarınöfkesinidindirmek

8. Çin Medeniyeti’nde görülen;

I. Çokkatlıkulelervetapınaklarıngörülmesi

II. ÇinSeddi’niyapmaları

III. Kağıt,matbaavepusulayıkullanmaları

IV. Barutuicatetmeleri

gelişmelerden hangileri, tüm dünyayı etkilemiş-

tir?

A)IveII B)IveIII C)IIveIII

D)IIveIV E)IIIveIV

9. I. İskender’in Asya Seferi sonucunda Hellenizm

Uygarlığı’nınoluşması

II. HititlerinAsurlutüccarlardançiziyazısınıöğren-

mesi

III. Fenikelilerin kullandığı alfabeninYunanlılar ve

İyonlartarafındanöğrenilmesi

İlk Çağ’da ortaya çıkan yukarıdaki gelişmelerden

hangileri “Savaşlar, toplumlararası etkileşimin ne-

denlerindenbiridir”yargısına kanıt olarak gösteri-

lebilir?



10.Roma,BatıAnadolu’yukontrolüaltınaaldıktanson-

ra eyaletleri teşkilatlandırmış; fakat mevcut yapıyı

çokfazladeğiştirmemiştir.Romaİmparatorluğuver-

gitoplamayıkolaylaştırmakveticareticanlandırmak

içinyollaryapmış,uzakyerleriAnadolu’nunmerkezi

olarakgördükleriEphesos(Efes)’ebağlamışlardır.

Roma İmparatorluğu’nun bu uygulamalarıyla;

I. Merkeziotoriteyigüçlendirmek

II. Ticaretigeliştirmek

III. Anadolu’yubayındırhalegetirmek

verilen durumlardan hangilerini gerçekleştirmek

istediği söylenebilir?


D)IveII E)I,IIveIII

11. Birkimseninevindeçalınmışatbulunduğutakdirde

bukişiatısahibineiadeetmeyeveayrıcacezaola-

rakdaatınsahibinedokuzatvermeyemecburdur.

Çalankişibucezayıödeyemediğitakdirdeçocukla-

rınıvermeyemecburdur,çocuklarıdayoksaidamla

cezalandırılır.

Cengizhan Yasası

Verilen bilgi dikkate alındığında Cengizhan Ya-

sası ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılamaz?

A) Özelmülkiyeteönemverilmiştir.

B) Toplumsal düzenin korunması amacıyla sert

tedbirleralınmıştır.

C) Atıngündelikhayattaönemlibiryerivardır.

D) Cengizhan Yasası'nda aile bütünlüğüne önem

verilmiştir.

E) Sorunlarınçözümündefarklıyollaruygulanabil-

miştir.

AYD

IN Y

AYIN

LARI

67

1UYGULAMA Genel Tarama

1. Çin toplumunu oluşturan sınıflar hangileridir?

2. Çin'den başlayarak Avrupa'ya uzanan ticaret

yolu hangisidir?

3. Türk akınları karşısında başarılı olamayan Çinli-

ler, Türk askeri teşkilatlanmasında var olan han-

gi askeri birlikleri kurmuşlardır?

4. Hindistan'da doğmasına rağmen Çin'de büyük

ölçüde yayılan dinin adı nedir?

5. Çin'de yapılan icatlardan hangisi ilerleyen dö-

nemlerde askeri alanda köklü değişimlere ne-

den olmuştur?

6. Büyük İskender İmparatorluğu en geniş sınırla-

ra ulaştığından hangi kıtalarda toprak sahibi ol-

muştur?

7. İskender İmparatorluğu'nun yıkılmasının ar-

dından Batı Anadolu'da kurulan Bergama

Krallığı'nın dünya kültürüne en önemli katkısı

hangisidir?

8. Roma İmparatorluğu, kuruluşundan yıkılışına

kadar yönetim anlayışlarından hangilerini uygu-

lamıştır?

Cevap Anahtarı: 1. Asiller,köylüler2. İpekYolu3. Süvari4. Budizm5. Barut6. Avrupa,Asya,Afrika7. Parşömenkâğıdı8. Krallık,cumhuriyet,imparatorluk

AYD

IN Y

AYIN

LARI

68


9. Roma'da soyluların oluşturduğu sınıfa ne ad ve-

rilir?

10. Roma İmparatorluğu'nun önce ikiye ayrılması-

na, daha sonra Batı Roma'nın yıkılmasına zemin

hazırlayan göç hareketi hangisidir?

11. HristiyanlıkinancınınikibüyükmezhebiRomatop-

raklarındaortayaçıkmıştır.

Bu mezhepler hangileridir?

12. Roma İmparatorluğu'nun siyasi varlığı hangi

gelişme ile tamamen sona ermiştir?

13. MS III. ve VII. yüzyıllarda Ön Asya'nın en büyük

siyasi güçlerinden biri olan ve İran'da kurulan

imparatorluk hangisidir?

14. Sasani İmparatorluğu'nda benimsenen dini

inanç sistemine ne ad verilir?

15. Orta Çağ Avrupası'nda hiç bir ayrıcalığa sahip

olmayan ve ticaretle uğraşan sınıfa ne ad veri-

lir?

16. Türk - İslam devletlerinde kullanılan "Leşker ve

sipahi" gibi askeri terimler hangi devletten ör-

nek alınmıştır?

Cevap Anahtarı: 9. Patrici10. KavimlerGöçü11. Katolik–Ortodoks12. İstanbul'unfethi13. Sasani14. Zerdüşt

15. Burjuva 16. Sasani

26

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

4. BÖLÜM

Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı ve Başlıca Kültür Çevreleri

İlk ve Orta Çağ'da Türk Devletlerinin Güç ve Yönetim Yapısı

Kavimler Göçü

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Hayat ve Geçim Tarzı

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinin Çevre Uygarlıklarla İlişkileri

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Askeri Kültür

1TEST İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası

AYD

IN Y

AYIN

LARI

71

26 26 1TEST1. Orta Asya Türklerinde herhangi bir hayat tarzının

oluşmasındayaşananbölgeimkanlarıyönvericibir

faktördür.Meselatarımaelverişli,büyüknehirhav-

zalarındahalkkitlelerigüçlükçekmedenziraihaya-

ta adapte olmuşlardır. Buna karşılık tarım yapıla-

mayanfakatgenişotlaklarıbulunanbölgelerdede

Türklerzorunluolarakhayvancılıklauğraşmışlardır.

BubilgilerdikkatealındığındaTürklereilişkin;

I. Başkatoplumlarlaetkileşimiçindeolduklarına

II. Coğrafyalarınınyaşamşekilleriüzerindebelir-

leyiciolduğuna

III. Nüfusunhızlaarttığına


A)YalnızI B)YalnızII C)IveIII


2. İslamiyet’tenöncekiTürktopluluklarının;

I. Kurultayınoluşturulması

II. Göçebeyaşamtarzınınbenimsenmesi

III. Sanateserlerinintaşınabilirmalzemedenyapıl-

ması

IV. Kutanlayışınınbenimsenmesi

özelliklerinden hangilerinin birbirlerine bağlı

olarakortayaçıktığısavunulabilir?

A)IveII B)IveIII C)IIveIII

D)IIveIV E)IIIveIV

3. İlkTürkDevletleri’nde;

I. ülkeninhanedanınortakmalıolması,

II. devletinboylarfederasyonuşeklindeörgütlen-

mesi,

III. Kurultayındevletişlerindeetkiliolması

gibidurumlarındanhangilerisıksıktahtkavga-

larınınçıkmasınanedenolmuştur?


D)IIveIII E)IveIII

4. HunDevleti’ndemerkeziyetçilikdikkatçekecekka-

darbelirgindi.Küçükmemurlarvebazımüşavirler

belkiÇinliydi.Fakatemirlerindekisilahlıkuvvetler-

le aynı zamandabirer kumandanolanbütün yük-

sekgörevlilervesorumlumakamsahiplerihepHun

asıllı oldukları gibi devlet teşkilatında Çinlilik hiç

yoktu.

BubilgileredayanarakHunlarlailgili;

I. Hunlardevlet teşkilatlanmasınaönemvermiş-

lerdir.

II. Yönetimveidaredeherkessözhakkınasahip-

tir.

III. Hunlarmillikarakterlerininkorunmasınaönem

vermişlerdir.

yargılarından hangilerine kesin olarak ulaşıla-

maz?


D)IIveIII E)IveIII

5. I. Otlaksıkıntısı

II. Dışsaldırılar

III. İnançlarınıyaymak

IV. Geçimsıkıntısı

Yukarıdaverilendurumlardanhangileri,Türkle-

rinanayurttangöçetmenedenleriarasındayer

almaz?

A)YalnızI B)IveII C)YalnızIII

D)IIveIII E)IIIveIV

6. OrtaAsyaTürkDevletlerininİpekYolu’nundenetimi

içinsıksıksavaşlaryaptıkları,İpekYolu’nundeneti-

minikaybedendevletlerinkısazamandaçöküşdö-

neminegirdikleribilinmektedir.

Bunagöre;

I. ticaretinekonomideönemlibiryertuttuğuna,

II. devletlerin siyasi devamlılığında ekonomininönemlibiryeriolduğuna,

III. tüccarlarındevletyönetimiüzerindeetkilioldu-ğuna




İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası

AYD

IN Y

AYIN

LARI

72 1B2C3A4B5C6C7A8C9C10E11D12C

7. İslamiyetöncesiTürkdevletlerindegörülen;

I. Devletin,boylarınbirleşmesiylekurulması

II. Devletin, hanedan üyelerinin ortakmalı sayıl-

ması

III. Devletindoğu–batışeklindeyönetilmesi

uygulamalarının ortaya çıkardığı ortak sonuç

aşağıdakilerdenhangisidir?

A) Merkeziotoritezayıflamıştır.

B) Mutlakmonarşikbiryönetimoluşturulmuştur.

C) Ülkeyönetimindekolaylıksağlanmıştır.

D) Siyasibirliksağlanmıştır.

E) Düzenlibirverasetsistemioluşturulmuştur.

8. I. BağımsızlığınadüşkünolanTürklerinbaşkası-

nın egemenliğinde yaşamaktansa, başka yer-

leregöçetmeyitercihetmeleri

II. Nüfusartışınaparalelolarakotlaklarınazalma-

sı

III. Kuraklığınbaşgöstermesi

Türklerin Orta Asya’dan göç etme nedenle-

riekonomik,siyasiveiklimselözelliklerolarak

aşağıdakiseçeneklerinhangisindedoğrugrup-

lanmıştır?

İklim Siyasi Ekonomik

A) l ll lll

B) ll l lll

C) lll l ll

D) ll lll l

E) l lll ll

9. Balamir komutasındakiHunların batıyadoğrugöç

hareketi,Karadeniz’inkuzeyindekibarbarkavimle-

rinRomaİmparatorluğu’nuntopraklarınadoğruha-

reketetmelerinenedenolmuştur.

Kavimler Göçü olarak nitelendirilen bu olayın

sonuçlarındanbazılarışunlardır;

I. Romaİmparatorluğudoğuvebatıolmaküzere

ikiyeayrıldı.

II. GünümüzAvrupamilletlerinintemelleriatıldı.

III. Kapalıtarımekonomisioluştu.

Bunlardanhangileri göçhareketinin ekonomik

sonuçlarıarasındayeralır?


D)IveII E)I,IIveIII

10. I. Yenikültürlerlekarşılaşılması

II. Gidilenyerlerdenüfusunartması

III. Yeniyerleşimmerkezlerininortayaçıkması

IV. Yenisunigöçlerenedenolunması

V. Gidilenyerlerdeİslamiyetinyayılması

YukarıdakilerdenhangisiOrtaAsya’danyapılan

ilkTürkgöçlerininsonuçlarındanbirideğildir?


11. Atilla’nın, 434yılındaBizans’la yaptığıMargos

Antlaşması’nagöre;

• Bizans, Hunlara ödemekte olduğu vergiyi iki

katınaçıkaracak,

• Bizans,Hunlarabağlıkavimlerleanlaşmayap-

mayacak,

• Ticari ilişkiler sınır kasabalarındadevamede-

cek.

Bunagöre;

I. Bizans’ınsiyasivarlığısonaermiştir.

II. HunDevletiekonomikkazançeldeetmiştir.

III. Bizans,HunDevleti’ninsiyasiüstünlüğünüka-

buletmiştir.


A)YalnızI B)IveII C)IveIII


12.HunTürkleri’ninAvrupa’yagirmesiylebaşlayanKa-

vimler Göçü sırasında Germen kökenli kavimler,

Roma’yıyıkmışveAvrupa’dasiyasi,sosyalvekül-

türelalandaköklüdeğişikliklerenedenolmuştur.

Bunagöre,KavimlerGöçü’nün;

I. Feodaldüzeninbaşlamasına,

II. Avrupa’nınsiyasiharitasınındeğişmesine,

III. MutlakMonarşileringüçlenmesine

gelişmelerindenhangilerinenedenolduğusöy-

lenebilir?




AYD

IN Y

AYIN

LARI

73

27 2TEST1. İslamiyetöncesikurulanTürkDevletlerikısasürede

ikiyeayrılmışvebirsüresonradayıkılmışlardır.

Budurumunortayaçıkmasındaenönemlietken

Türklerinaşağıdakiözelliklerindenhangisiyleil-

giliolduğusöylenebilir?

A) Göçebehayattarzınınbenimsenmesi

B) Ülkeninhanedanüyelerininortakmalısayılması

C) Çinsaldırılarınauğramaları

D) Hayvancılıklauğraşmaları

E) Savaşçıözelliklerinikaybetmeleri

2. KavimlerGöçü’nün,

• Kilisenintoplumüzerindeetkinliğininartmasına

• Birçokbarbarkavminbirbirleriylekaynaşmasına

• Feodaliterejimininortayaçıkmasına

nedenolduğudüşünülürse;

I. Skolastikdüşüncegüçkazanmıştır.

II. Avrupa’nınbugünküetnikyapısışekillenmiştir.

III. Krallargüçkaybetmiştir.



D)IveIII E)I,IIveIII

3. OrhunKitabelerinegöreeskiTürkdevletlerinin

sosyalyapısışöyledir:

Oğuş: Aile

Urug: Soy

Bod: Boy

Budun: Boylartopluluğu

İl: Devlet

Bunagöreaşağıdakiyargılardanhangisineula-

şılamaz?

A) Sosyalyapınınenüstkademesiniiloluşturmak-

tadır.

B) Boylarınbirleşmesindenbudunoluşur.

C) Boylarmerkeziyönetimetabideğildir.

D) Boylarailevesoylardanoluşmaktadır.

E) EskiTürktopluluklarındailksosyalyapıailedir.

4. Türklerin, MÖ 1700’den itibarenOrta Asya’dan

göçetmenedenleri;

I. Kuraklıkveaşırısoğuklar,

II. Nüfusunhızlaartması,

III. Türkboylarıarasındakianlaşmazlıklar,

IV. Dışbaskılar

olaraksıralanabilir.

Bunlardan hangileri göçlerin siyasal nedenleri

arasındayeralır?

A)YalnızI B)IIveIII C)IIIveIV

D)IveIV E)II,IIIveIV

5. II.Göktürk (Kutluk)Devleti’nindışpolitikasının

üçtemelesasıvardır;

• Çin’ibaskıaltındatutmak

• Çin’dedağınıkhaldeyaşayanTürkleridevletin

bünyesindetoplamak

• Asya’dakibütünTürkboylarınıGöktürkbayrağı

altındatoplamak

BunagöreII.GöktürkDevleti’nin;

I. Türksiyasalbirliğinikurmayı,

II. yerleşikyaşamageçmeyi,

III. komşularıylabarışiçindeolmayı

hangilerinisağlamayaçalıştıklarısöylenebilir?


D)IveII E)IveIII

6. OrtaAsyaTürkDevletlerindegörülen;

I. Kölesınıfınınbulunmaması

II. Kısasürelihapiscezalarınınuygulanması

III. Temelgeçimkaynağınınhayvancılıkolması

IV. Taşınabilirsanateserlerininortayaçıkması

özelliklerinintemelnedeniaşağıdakilerdenhan-

gisidir?

A) Yazınıngeçkullanılması

B) Ülkenintörelerleyönetilmesi

C) Göçebeyaşamtarzınınbenimsenmesi

D) Düzenliverasetsistemininolmaması

E) Yerleşikyaşamtarzınınbenimsenmesi


AYD

IN Y

AYIN

LARI

74 1B2E3C4C5A6C7B8D9B10E11C

7. Avrupa Hun Devletinin hükümdarlarından olan

AtilladönemindeDoğuveBatıİmparatorlukları-

nınvergiyebağlanması,

I. Avrupa’nın bugünkü siyasi ve etnik yapısının

oluşmayabaşladığının,

II. Avrupa’da feodalite rejiminin oluşmasına etki

ettiğinin,

III. AvrupaHunlarınınRomaİmparatorluğuüzerin-

desiyasiveekonomikbaskıoluşturduğunun,

IV. Romaİmparatorluğu’nunTürklerinorduteşkila-

tıyapısındanetkilendiğinin

durumlarındanhangilerinindoğrudangösterge-

sidir?

A)YalnızI B)YalnızIII C)I,IIveIII

D)I,IIIveIV E)II,IIIveIV

8. BüyükHunhükümdarıMete’ninOrtaAsyaTürksi-

yasibirliğinisağlamayaveÇin’ielegeçirdiğihal-

debölgeyeTürklerinyerleşmesine izinvermeye-

reksadeceÇin’denvergialmaklayetinmesi;

I. ÇinnüfusununTürknüfusundanfazlaolması

II. Çin’intarımalanlarınınelverişsizolması

III. Türklerin ulusal kimliklerini kaybetmesini önle-

mekistemesi

durumlarındanhangileriningöstergesidir?


D)IveIII E)IIveIII

9. Kavimler Göçü sonucunda; Vizigotlar İspanya’ya,

Slavlar Balkanlar’a, Franklar Fransa’ya, Süevler

Portekiz’e,Anglo veSaksonlar İngiltere’yegöçet-

mişlerdir.

Bugelişme;

I. Avrupa’daskolastikdüşünceninegemenolma-

sını

II. Avrupa’dagünümüzmilletlerininoluşmasını

III. KavimlerarasındaHristiyanlığınyayılmasını

IV. Avrupa’dafeodaldüzeninhakimolmasını

V. Bölgelerarasıticaretingelişmesini

sonuçlarındanhangisiniortayaçıkarmıştır?


10.OrtaAsya’danhızlınüfusartışı,iklimkoşulları,ken-

di aralarındaki mücadeleler, Çin baskıları gibi ne-

denlerlegöçedenTürklergittikleriyerlerdetaşdev-

riniyaşayantoplumlarahayvanlarıevcilleştirmeyive

madenleriişlemeyiöğretmişlerdir.

Bunagöre;

I. OrtaAsya’dakigöçlerindiğertoplumlarıngeliş-

mesindeetkiliolduğuna,

II. OrtaAsya’dakiTürkleringittikleriyerlerdenda-

hayüksekbirmedeniyetesahipolduğuna,

III. Orta Asya’daki yaşam koşullarının elverişsiz

halegelmesiylegöçlerinbaşladığına

durumlarındanhangilerineulaşılabilir?


D)IveII E)I,IIveIII

11.İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinin önemli

özellikleri ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden

hangisinde I. durum, II. durumun görülmesine

etki etmemiştir?

l. ll.

A) HerTürkünsavaşza-

manıaskerolması

Ordu-millet anlayışı-

nınegemenolması

B) Devletin hanedanın

ortakmalı kabuledil-

mesi

Taht kavgalarının ya-

şanması

C) Bozkır kültür sanatı-

nınbenimsenmesi

Temelgeçimkaynağı-

nıntarımolması

D) Toplumsal sınıfların

oluşmaması

Toplumdabirlikvebe-

raberliğingüçlüolma-

sı

E) Devlet yapısında ku-

rumlaşmaya önem

verilmesi

Vezirlik makamının

oluşturulması

AYD

IN Y

AYIN

LARI

91

1UYGULAMA İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası

1. TarihteTürklerinkurduğuilkdevlethangisidir?

2. KavimlerGöçü'nünsonucundaAvrupa'daorta-

yaçıkansiyasirejimhangisidir?

3. Türklerinbilinenilkanayurduneresidir?

4. Türkler savaşlarda genellikle hangi taktiği uy-

gulamışlardır?

5. Türkdevletteşkilatında,siyasi,kültürel,hukuki

veekonomikkonulardakararlaralanvedevlet

yönetiminintemelinioluşturanenyüksekkuru-

munadınedir?

6. TarihteTürkadınıilkdefaresmidevletismiola-

rakkullanandevlethangisidir?

7. İlkTürkdevletlerindehukukuntemelinioluştu-

ranvekaynağınıgeleneklerdenalansözlühu-

kukkurallarınaneadverilir?

8. OrtaAsya'dakurulanTürkdevletlerindenhangi-

sindeilkkezkalıcısanateserlerinerastlanmış-

tır?

CevapAnahtarı: 1. Asya Hun 2. Feodalite / Derebeylik 3. Orta Asya 4. Hilal/Kurtkapanı: 5. Kurutlay 6. Köktürk

7. Töre8. Uygurlar

AYD

IN Y

AYIN

LARI

92


9. KaşgarlıMahmut'agöreTürkadıneanlamagel-

mektedir?

10. IX.veX.yüzyıllarda"Türkiye"olarakadlandırı-

lanbölgeneresidir?

11. İlkTürkdevletlerinde taht, davul,otağ,kotuz,

tuğveyaygibisembollerneyitemsilederdi?

12.Kurultayakatılanüyelereneadverilirdi?

13. İlk Türk devletlerinde devletin batı bölümünü

yönetenkişiyehangiunvanverilirdi?

14. İlk kez Metehan tarafından uygulanan, günü-

müzdedepekçokmodernordununuyguladığı

askerihiyerarşiyedayanansistemeneadveri-

lir?

15. BilgeKağan,KültiginveVezirTonyukukadına

diktirilenKöktürkkitabelerinikimyaptırmıştır?

16. İlkTürkdevletlerindepiyade(yaya)askeripekgö-

rülmezdi. Ordular genelde süvarilerden oluşur ve

deridenyapılmışhafifzırhlarkullanırdı.

Budurumuntemelnedeninedir?

CevapAnahtarı: 9. Olgunlukçağı10. Karadeniz'inkuzeyi11. Hakimiyeti12. Toygun 13. Yabgu 14. Onluksistem

15. YoluğTigin16. Göçebeyaşam

Documents

GENÇLİĞE HİTABE...Aşağıdakilerdenhangisi, Tarih Öncesi Devirler’de insanların gereksinimlerindendaha fazla üretme-leriyle ortaya çıkan durumlardan birideğildir ? A)