Geïntegreerde verslag 2015 - Kaap Agri Corporate · Agri se tradisionele bedieningsgebied het waarskynlik gestabiliseer op die huidige vlakke van aanplantings van 120 000 tot 130

Geïntegreerde verslag 2015

4 Besigheidsprofiel

7 Raad van direkteure

7 Uitvoerende bestuur

8 Besigheidsoorsig

12 Vyfjaar finansiële oorsig

14 Verslag van die Sosiale en Etiese komitee

15 Sosiale oorsig

17 Korporatiewe bestuur

20 Aandelestatistiek

21Verklaring van direkteursverantwoordelikheid en goedkeuring

21 Verklaring van die maatskappysekretaris

22 Verslag van die Ouditkomitee

23 Onafhanklike ouditeursverslag

24 Direkteursverslag

Kaap Agri sal voortgaan om vir sy belanghebbers waarde te skep

128Vyfjaar finansiële oorsigBesigheidsoorsig

25 Staat van finansiële posisie

26 Inkomstestaat

26 Staat van omvattende inkomste

27 Staat van veranderinge in ekwiteit

28 Staat van kontantvloeie

29 Aantekeninge by die finansiële jaarstate

48Kaap Agri Beperk – finansiële jaarstate en aantekeninge

52 Rekeningkundige beleid

61 Administrasie

2524Finansiële jaarstateDirekteursverslag


KAAP AGRI

1

Kaap Agri is ´n kleinhandel-dienstegroep wat ´n verskeidenheid produkte en dienste hoofsaaklik aan die landbousektor, maar ook die algemene publiek, verskaf.

Geografiese teenwoordigheid

2

M E G A N I S A S I E

177 bedryfspunte wat strek oor

95 stede, dorpe en plekke

Wes-Kaap 124 bedryfspunte

Oos-Kaap 6 bedryfspunte

Noord-Kaap 22 bedryfspunte

LimpopoMpumalangaGauteng 9 bedryfspunte

Kaap Agri het 177 bedryfspunte wat strek oor 95 stede, dorpe en plekke, en wat areas soos die Swartland, Boland, Wynland, Overberg,

Langkloof, Namakwaland, Oranjerivier, Sondagsriviervallei, Namibië en omliggende dele insluit,

asook Limpopo, Mpumalanga en Gauteng.Namibië 16 bedryfspunte


KAAP AGRI

3

Die

nst

e

ProduksiemiddelePakmateriaalHardewareBrandstofBuiteleweTrekkers en stropersGrondbewerkingOnderdeleWerkswinkelsGeriefswinkels

Graanontvangste en -graderingGraanbemarkingGraanopbergingSaadverwerkingAartappelmoere

DrupperpypPompeSproeiers en spuiteFilters Outomatisasie

FinansieringFinansiesMenslike HulpbronneKommunikasieInterne OuditIT-dienste

Do

el

Verskaffing van ’n volledige reeks produksiemiddele, meganisasie toerusting en dienste, en ander goedere aan landbouprodusente sowel as die algemene publiek.

Verskaffing van ’n volledige reeks bemarkings- en verskansingsopsies sowel as hantering en opberging van graanprodukte.

Vervaardiging van drupperpyp- en ander besproeiingstoebehore, sowel as verspreiding van agentskaps- en ander besproeiingsonderdele.

Verskaffing van ondersteuningsdienste vir die Groep se aktiwiteite.Verskaffing van pasgemaakte finansiering vir produsente.

Be

dry

fsp

un

te

72 Agrimark-winkels12 Pakmark-winkels1 OK Value-winkel8 Liquormark-winkels23 Expressmark-winkels3 Agrimark-depots15 Werkswinkels15 Onderdele-takke4 Brandstofdepots

14 Silokomplekse350 000 ton-kapasiteit3 Saadverwerkingsaanlegte

1 Fabriek6 Verspreidingspunte

Hoofkantoor Malmesbury13 Streekkredietkantore

Wes-KaapNoord-KaapOos-KaapLimpopoMpumalangaNamibië

Wes-Kaap Wes-KaapGautengMpumalanga

Wes-KaapNoord-KaapMpumalangaNamibië

Besigheidsprofiel

KorporatiefWesgraan BesproeiingHandel

Finansieel2015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’000

Inkomste 4 547 114 4 186 224 658 874 570 751 129 954 113 592 5 460 4 012

Wins voor belasting 207 556 169 008 33 497 36 705 10 889 9 903 4 824 (1 053)

Bruto bates 1 169 794 980 912 75 400 55 680 52 518 42 066 1 387 966 1 291 595

Netto bates 550 584 405 073 57 958 41 405 35 213 26 063 611 467 642 827

4

Wesgraan Besproeiing Korporatief

1%2%

85%

INKOMSTE WINS VOOR BELASTING

13%

4%

81%

1%

43%

1%

54%

BRUTO BATES LASTE

12%

2%

Handel

3%2%

52%

43%

As persentasie van totaal


KAAP AGRI

5

6

RAAD VAN DIREKTEURE

Voorsitter

GM (George) Steyn *

Nie-uitvoerend

BS (Bernhardt) du Toit CA (Chris) Otto *

JH (Johann) le Roux HM (Helgard) Smit •

NC (Niko) Loubser • S (Samara) Totaram #

HS (Stanley) Louw • JH (Kosie) van Niekerk •*

Uitvoerend

S (Sean) Walsh – Besturend

GW (Graeme) Sim – Finansieel • (Aangestel: 1 Augustus 2015)

JJ (James) Matthee – Sake Ontwikkeling #

SJ (Johan) Liebenberg – Bedryf #

Ouditkomitee Menslike Hulpbronne komitee# Sosiale en Etiese komitee• Finansieringskomitee

* Nominasiekomitee

UITVOERENDE BESTUUR

Wian Beukes Agri Handel

Johan de Lange Wesgraan

David Gempies Menslike Hulpbronne

Charl Graham Inligtingstegnologie

Leopold Human Finansieringsdienste

Reinhard Köstens Sekretaris

Johan Liebenberg Bedryf

Francois Loots Handel Noord

James Matthee Sake Ontwikkeling

Ian Schooling Agriplas

Graeme Sim Finansies

Hennie Smit Verkryging en Logistiek

Werner van Zyl Brandstof en Geriefswinkels

Gerhard Victor Finansies

Sean Walsh Besturend


KAAP AGRI

7

Kaap Agri het vir die vierde jaar agtereenvolgens sy selfgestelde doelwit van 15% groei in wesensverdienste oortref. Gemeet oor die tydperk van vier jaar was die totale toename in wesensverdienste inderdaad 133% wat neerkom op ’n saamgestelde jaarlikse groei van 23,5% per jaar. Die bestendigheid en volhoubaarheid van die groei blyk daaruit dat die doelwitte ook in elke afsonderlike jaar oortref is.

Hierdie resultate is moontlik gemaak deur die bydrae van gevestigde besigheidseenhede wat in hul tradisionele besigheid gegroei en uitgebrei het, asook die bydraes van nuwe besighede en aktiwiteite. Kaap Agri het meer welvaart vir almal geskep deur meer besigheid met meer produkte, meer kliënte en op meer plekke, soms selfs teen laer marges, te doen.

Kaap Agri se kernbesigheid is en bly steeds die voorsiening van produksie-insette aan die landbouwaardeketting. Die taknetwerk en voetspoor, infrastruktuur, marktoegang, stelsels en kennisvlak stel ons egter ook in staat om nuwe en ander besigheidsgeleenthede te ontgin. Weens die relatiewe versadigingspunt in landbou is die groei persentasiegewys meer uit nuwe besigheidsgeleenthede, maar dit is nie ten koste van die primêre besigheid nie.

Resultate

Die waarde van sake gedoen, wat die inkomste uit voorraadverkope en dienste, sowel as die waarde van direkte besigheid wat gefinansier

is insluit, het met 8,5% tot R7,082 miljard toegeneem. Brandstof, wat die grootste produk groep is, se laer pryse gedurende die jaar het ’n negatiewe impak van 13,8% op omset gehad wat, tesame met die berekende inflasie op die res van die produkmandjie van 5,6%, beteken dat totale omset ’n deflasie van 2,6% gehad het. Reële groei vir die jaar was dus 11,1%.

Nuwe bedryfspunte wat sedert die begin van die vorige boekjaar geopen is het 5,3% van die huidige jaar se omsetgroei bygedra. Gedurende die tydperk is 190 werksgeleenthede weens die uitbrei-dings tot die Groep toegevoeg.

Die grootste bydraer tot omset is die Handelsdivisie wat deur ’n wydverspreide netwerk van bedryfspunte, as ’n kleinhandelversprei-der van ’n wye reeks produkte aan eindverbruikers, hoofsaaklik in die landbousektor, maar toenemend ook die algemene publiek, sake doen. Kontantverkope as persentasie van omset neem steeds toe teen dubbel die tempo van kredietomset weens groei en uitbreidings in die meer kontant-georiënteerde produkaanbiedings.

Wesensverdienste het met 15,8% toegeneem. Verdienste het met 19,6% toegeneem weens die insluiting van die wins wat gerealiseer is met die verkoop van Kaap Agri se belang van 20% in RSA Agri Makelaars (Edms) Bpk.

Resul

DividendWesensverdienste

Resultate (R’000)

0 50 000 100 000 150 000 200 000

2011

2012

2013

2014

2015

Besigheidsoorsig

8

Uitbreidings

Kaap Agri se strategiese plan vir die volgende vyf jaar gaan nie net oor die behoud en uitbreiding van bestaande besigheid nie, maar sluit spesifieke doelwitte van nuwe verkrygings en toevoegings in. ’n Nuwe interne afdeling is getaak om spesifiek te konsentreer op nuwe projekte wat duidelik gemeet kan word.

Uitbreidings sluit in die brandstof en geriefsmark oor die hele RSA en Namibië, nuwe takke en ook die toevoeging van nuwe produklyne tot bestaande takke, sowel as die optimale benutting van Kaap Agri se eiendomsportefeulje, maar is nie slegs daartoe beperk nie.

Goeie vordering is reeds gemaak, maar weens regulatoriese en bedryfsgoedkeurings sal baie van die nuwe projekte en verkrygings eers in die komende jaar ’n bydrae begin lewer. Kaap Agri poog ook om SEB by sommige van die projekte te betrek om entrepreneurs-ontwikkeling te ondersteun.

Segmente

Die Handelsdivisie, wat insluit die Agrimark-, Pakmark-, Expressmark- en Liquormark-winkels en Meganisasie-onderdele, Werkswinkels en Implemente, se inkomste het met 8,6% en wins met 22,8% toegeneem. Indien die impak van deflasie op brandstof buite rekening gelaat word, het die inkomste met 16,6% toegeneem. Die bruto marges het marginaal met 0,6% toegeneem, maar dit is eerder die gevolg van die afname in brandstofpryse wat ’n vaste kleinhandelswinsbydrae het, as verhogings in bruto wins marges. Die Handelsdivisie se bydrae tot totale bedryfsinkomste is 82,4% (2014: 78,4%).

Die afgelope graanoes was gemiddeld, wat betref opbrengs per hektaar en kwaliteit, en goeie pryse is behaal. Koringverbouing in Kaap Agri se tradisionele bedieningsgebied het waarskynlik gestabiliseer op die huidige vlakke van aanplantings van 120 000 tot 130 000 hektaar waarvan Kaap Agri ongeveer 75% van die opbrengs hanteer en

opberg. Koringverhandeling het die afgelope seisoen teen laer marges geskied wat die grootste rede is vir die afname van 8,7% in wins. Die Produktedivisie, wat insluit graanhantering, -opberging, -bemarking en verhandeling, asook saadproduksie, het gedurende die jaar sy handelsmerk en naam verander na Wesgraan.

Agriplas besproeiing het ’n goeie jaar beleef ondanks die oorskakeling na Metzerplas besproeiingstegnologie wat groot kapitale investering en ontwrigting van produkaanbieding, veroorsaak het.

Finansiële posisie

Die afgelope jaar is R160,1 miljoen spandeer aan uitbreidings, verkrygings en opgraderings waarna reeds verwys is, sowel as vervangings. Hierdie kapitaalspanderings is uit eie fondse, sowel as bestaande oortrekkingsfasiliteite, gefinansier.

Voorraad het met 10,5% toegeneem wat in lyn is met die toename in besigheid. Voorraadvlakke is seisoenaal en volg nie altyd die maandelikse omset-tendense nie.

Debiteure en produksiefinansiering is 9,9% hoër as die vorige jaar wat in lyn is met die toename in kredietverkope. Die kwaliteit van die debiteureboek, wat betref totale debiteure as persentasie van kredietverkope, sowel as debiteure buite terme, is steeds gesond en voorsienings daarteen word as voldoende geag. Die Raad volstaan by die beleid om slegs aankope op ’n produksieseisoen-basis te finansier en om nie by termynfinansiering betrokke te raak nie.

Netto rentedraende skuld het met 24,3% toegeneem tot R647,3 miljoen. Die Staat van finansiële posisie is gesond, met netto rentedraende skuld tot totale bates van 23,1% en rentedekking van 8,7 keer. Finansieringsfasiliteite is voldoende vir die huidige aktiwiteite en organiese groei soos dit tans geprojekteer word, en die maatskappy het toegang tot voldoende verdere finansierings-bronne sou dit nodig blyk te wees.

BedryfsinkomsteOmset

9%

64%

4%13%

83%

25%

Direkte transaksies

Handelsvoorraad

Wesgraan Besproeiing

Handel Wesgraan Besproeiing

2%


KAAP AGRI

9

Besigheidsoorsig vervolg

Aandeelwaarde

Na ’n waarskuwing deur die Raad op Finansiële Dienste (RFD) dat

sekere instansies moontlik die Wet op Finansiële Markte oortree deur

hulle aandeleverhandelings oor die toonbank, het die Raad die

verhandelingstoonbank aan die begin van die oorsigtydperk tydelik

opgeskort. Die verhandelingstelsel is gewysig om buite die bepalings

van die Wet te val waarna verhandeling op die nuwe stelsel en

metodiek hervat is.

Verhandeling is tans nog baie min, maar die 30-dae geweegde

gemiddeld van R28,03 vir September 2015 is reeds 18% hoër as die

R23,76 wat dit by die opskorting was.

Dividend

’n Finale dividend van 58 sent per aandeel is verklaar en bring die

totale dividend vir die jaar op 82 sent per aandeel te staan. Dit is

’n toename van 26,2% teenoor die vorige jaar se 65 sent per aandeel

wat tot gevolg het dat die dividend oor die afgelope twee jaar met

64,0% en die afgelope drie jaar met 134,3% gestyg het.

Vooruitsigte

Landbou-omstandighede in die Swartland-graanarea is tans onder

groot druk nadat slegs een derde van normale reënval ontvang is.

Die koringoes wat tans gelewer word is volgens huidige skattings

sowat 40% minder as die gemiddeld, wat ’n direkte impak op Kaap

Agri se graanhantering en opbergingsinkomste gaan hê.

Wat die res van die produksiegebiede waar Kaap Agri betrokke is

betref, is landboutoestande ook onder druk weens die landwye

droogte.

Nuwe projekte wat teen die einde van die jaar voltooi is begin reeds

positiewe resultate wys. Kaap Agri se groeistrategie gaan voort en

nuwe geleenthede om te groei, sowel geografies as met aanbiedings

aan bestaande en ook nuwe markte, sal selfs versnel word.

10

Die waarde van sake gedoen, wat die inkomste uit voorraadverkope en dienste, sowel as die waarde van direkte besigheid wat gefinansier is insluit, het met 8,5% toegeneem tot

R7,082 miljard


KAAP AGRI

11

Vyfjaar finansiële oorsig

GROEP

2015R’000

2014R’000

2013R’000

2012R’000

2011R’000

InkomstestaatInkomste 5 341 402 4 874 579 4 007 807 3 211 637 2 623 695 Direkte besigheid 1 740 560 1 653 859 1 521 911 1 308 364 1 206 726 Waarde van sake gedoen 7 081 962 6 528 438 5 529 718 4 520 001 3 830 421 Wins voor belasting 256 766 214 563 174 930 141 659 111 091 Inkomstebelasting (67 572) (56 350) (45 876) (39 001) (31 504)Wins na belasting 189 194 158 213 129 054 102 658 79 587 Wesensverdienste aanpassing (6 472) (355) (288) (169) (1 144)Wesensverdienste 182 722 157 858 128 766 102 489 78 443 EBITDA 310 843 263 199 219 095 183 188 146 940 Dividend betaal 57 779 45 800 35 231 24 661 14 686 Interim 16 911 13 388 9 865 6 341 4 895 Finaal (2015: verklaar) 40 868 32 412 25 366 18 320 9 791

Staat van finansiële posisieNie-bedryfsbates 653 954 529 658 454 567 408 381 365 887 Bedryfsbates 2 031 724 1 840 595 1 664 015 1 464 031 1 310 492

al 2 685 678 2 370 253 2 118 582 1 872 412 1 676 379 Laste en lenings (1 430 456) (1 254 885) (1 122 694) (977 469) (900 458)Totale aandeelhouersbelang 1 255 222 1 115 368 995 888 894 943 775 921 Netto rentedraende skuld 647 331 520 928 497 360 425 736 429 480

Staat van kontantvloeieKontantvloei uit bedryfsaktiwiteite 106 708 139 034 69 190 69 310 (19 591)Kontantwins na belasting uit bedrywe 241 138 210 000 178 319 160 841 111 900Bedryfskapitaalveranderinge (134 430) (70 966) (109 129) (91 531) (131 491)Kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite (158 423) (102 516) (90 443) (45 830) (33 925)Kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite 53 206 (32 537) 25 226 (24 273) 52 629Netto kontantvloeie 1 491 3 981 3 973 (793) (887)

VerhoudingsTotale aandeelhouersbelang : Totale bates aangewend 46,9% 47,0% 47,4% 47,1% 47,0% Netto rentedraende skuld : Totale bates aangewend 23,1% 22,7% 23,1% 24,1% 24,3% Wesensverdienste : Aandeelhouersbelang 15,4% 14,9% 13,6% 12,3% 10,7% EBITDA : Netto bates 23,2% 22,1% 20,6% 19,4% 17,7% Rentedekking (keer) 8,7 9,0 8,1 7,1 6,1

Per aandeelAandele uitgereik (aantal – ’000) 70 462 70 462 70 462 70 462 66 753Geweegde gemiddelde aandele uitgereik (aantal – ’000) 70 462 70 462 70 462 69 226 66 753Wesensverdienste per aandeel (sent) 259,32 224,03 182,75 148,05 117,51Dividend per aandeel (sent) 82,00 65,00 50,00 35,00 22,00Netto batewaarde per aandeel R17,81 R15,83 R14,13 R12,70 R11,62

Die vyfjaar finansiële oorsig word aangebied asof die ontbondeling reeds op 1 Oktober 2010 plaasgevind het.Die dividend vir 2011 verteenwoordig die berekende deel van die dividend uit die bedrywe wat ingesluit was by die Groep se dividend vir die tydperk voor ontbondeling. Verhoudings bereken op gemiddelde saldo’s.

12

DIVIDENDSENT

WESENSVERDIENSTER’000

RENTEDRAENDE SKULDR’000

’15’12 ’13 ’14 ’11 ’12 ’13 ’14 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15

520

928

’15

647

331

497

360

425

736

429

480

’11

182

722

157

858

128

766

102

489

78 4

43

65,0

0

82,0

0

50,0

0

35,0

0

22,0

0

OMSET (WAARDE VAN SAKE GEDOEN)

R’000

2014:6 528 438

2015:7 081 962

2013:5 529 718

2012:4 520 001

2011:3 830 421


KAAP AGRI

13

Samestelling en bywoning van vergaderings

Die samestelling van die komitee en bywoning van vergaderings word uiteengesit op bladsy 19.

Sleutelfunksies en verantwoordelikhede

Die komitee se rol, funksie en verantwoordelikhede word voorgeskryf deur die Maatskappywet, 71 van 2008, en is verder uiteengesit in ’n formele handves wat gereeld deur die Direksie hersien word. Die komitee het vrylik toegang tot die Voorsitter van die Direksie en is gemagtig om onafhanklike kundiges op maatskappykoste te konsulteer. In die uitvoering van sy pligte binne sy mandaat is die komitee verantwoordelik vir:

• Sosiale en ekonomiese ontwikkeling;

• Goeie korporatiewe burgerskap;

• Die omgewing, gesondheid en openbare veiligheid;

• Verbruikersverhoudings; en

• Arbeid en indiensneming.

Die komitee het die maatskappy se prestasie as verantwoordelike korporatiewe en sosiale rolspeler oorweeg met verwysing na die maatskappy se bedrywighede, spesifieke wetgewing, regsvereistes en beste praktyke, soos wat die mandaat bepaal, en verwys die aandeelhouers ook na die Sosiale oorsig op bladsy 15.

Mening

Die komitee is van mening dat die maatskappy se nakoming van sosiale en etiese vereistes voldoen aan alle wetgewing, sowel as aan wat deur die samelewing van ’n goeie korporatiewe burger verwag word.

S TotaramVoorsitter: Sosiale en Etiese Komitee

27 November 2015

Verslag van die Sosiale en Etiese komitee

14

Belanghebbers

Kaap Agri is deel van ’n gemeenskap van belanghebbers wat geraak word deur en afhanklik is van sy voortbestaan en hoe hy besigheid doen. Hierdie belanghebbers is persone, gemeenskappe en instansies, wat insluit kliënte, werknemers, verskaffers, finansierders, aandeelhouers en die breër samelewing, asook hulle belanghebbers. Volhoubare vooruitgang vereis dat Kaap Agri nie net na finansiële prestasie kyk nie, maar ook na omgewings-, sosiale, maatskaplike, en arbeidsaangeleenthede, wat sal verseker dat Kaap Agri oor die medium en lang termyn in staat sal wees om sy besigheid verantwoordelik en suksesvol te bedryf. Slegs as alle belanghebbers beter daaraan toe is op die lang termyn as gevolg van Kaap Agri se bestaan, sal Kaap Agri suksesvol wees.

Indiensneming

Indiensnemingsprogramme fokus proaktief daarop om die demografiese profiel van die omgewing waarbinne besigheid gedoen word, verteen woordigend in die Groep, en veral ook op alle bestuurs-vlakke, te kry.

Nuwe aanstellings en bevorderings vind plaas in lyn met die riglyne van die Wet op Gelyke Indiensneming. Die Groep se beleid bepaal dat alle aanstellings en bevorderings gemeet moet word aan die voldoening, al dan nie, van die intern gestelde doelwitte om verteenwoordiging te versnel.

Die Groep vorder goed met sy interne doelwitte, alhoewel daar nog ’n onderverteenwoordiging is op senior bestuursvlak, waaraan deurlopend baie aandag gegee word.

Daar bestaan geen onderskeid in die werkplek of in terme van beleid of diensvoorwaardes nie en alle personeel het gelyke toegang tot alle voordele of skemas wat aangebied word.

Die wetlik voorgeskrewe Arbeidontwikkelingsplan word gereeld hersien en bygewerk en Kaap Agri is tans gemaklik wat betref die gestelde doelwitte. Kaap Agri vergader ook gereeld met verteenwoordigers van die Departement van Arbeid om die planne te verduidelik en om seker te maak dat aan alle wetsvoorskrifte voldoen word.

Opleiding en ontwikkeling

Kaap Agri se beleid is om eerstens interne potensiaal en talent te ontgin voordat aanstellings van buite gemaak word. ’n Proaktiewe proses van talentidentifisering word gevolg en toepaslike opleidings- en ontwikkelings programme word volgens die spesifieke behoeftes gestruktureer, beide intern en ekstern, waar nodig.

Opleiding en ontwikkeling geskied volgens ’n opleidingsplan wat die behoeftes van die Groep en die werknemer, sowel as die potensiaal van die werknemer, wil verwesenlik, en die Groep se groeistrategie

ondersteun. Hierdie opleidingsprogramme is nie net op die behoeftes van die Groep en die taak gerig nie, maar poog ook om die individu as persoon te ontwikkel.

Aanstellings van bestuurskwekelinge geskied ook op junior vlak met die spesifieke oogmerk om die persone tot bestuursmateriaal te ontwikkel. Mentorprogramme is in plek om personeel met potensiaal vinniger as bestuurders op te lei. Kwekelinge en vakleerlinge word ook aangestel om skaars vaardighede te ontwikkel deur ’n kombinasie van indiensopleiding en eksterne kursusse.

Die Groep is ’n aktiewe deelnemer aan die AgriSETA, en beskik oor 90 assessors, 90 mentors en 15 moderators. Verskeie leerlingskappe word deurlopend onder die SETA bedryf en daar is reeds meer as 674 interne leerlingskappe voltooi. Die maatskappy is ’n geakkre-diteerde opleidings diensverskaffer vir die AgriSETA en verskaf ook opleiding aan eksterne persone.

Selfontwikkeling word ook aangemoedig deur die beskikbaarstelling van finansiering vir buitemuurse studie en vergoeding van kostes by behaling van kwalifikasies.

Sowat 65% van die totale opleidingsbegroting word bestee aan persone uit die aangewese kategorie.

Vergoedingspraktyk

Die vergoedingsfilosofie het ten doel om ’n talentvolle en vaardige personeelkorps te vestig en te behou. Personeel word markverwant op ’n Totale Koste van Indiensname (TKVI) basis vergoed en kan self ’n keuse maak van die verdeling van hulle TKVI tussen voordele en skemas wat aangebied word, binne die raamwerk van die Inkomstebelastingwet.

Die basiese vergoeding kan aangevul word deur aansporings- en winsdelingskemas, wat op alle personeel van toepassing is, ten einde prestasie verder aan te moedig. Die vergoedingsfilosofie maak voorsiening daarvoor om personeel met skaars vaardighede asook toppresteerders dienooreenkomstig te vergoed.

Swart ekonomiese bemagtiging (SEB)

Die Groep meet hom tans aan die AgriBEE telkaart. Hiervolgens kwalifiseer hy op vlak 4, wat hom ’n 100%-erkenningsvlak gee vir doeleindes van voorkeurverskaffing. Met die uitsondering van arbeidsgelykheid, wat ’n sekere drempel het voordat enige erkenning gegee word, kwalifiseer Kaap Agri wat betref alle elemente vir erkenning. Wat die elemente van ondernemingsontwikkeling en sosio-ekonomiese ontwikkeling betref, het Kaap Agri reeds volpunte.

Direkte swart aandeelhouding staan tans op meer as 25%.

Dit is tans onduidelik wat Kaap Agri se telling volgens die nuwe voorgestelde telkaart sal wees aangesien die doelwitte telkens verskuif word.

Sosiale oorsig


KAAP AGRI

15

Kaap Agri Akademie

Kaap Agri het ’n akademie waar opleiding verskaf word aan ontwikkelende boere sowel as plaasarbeiders. Jaarliks ontvang ongeveer 25 studente opleiding in die intensiewe Boerdery-ontwikkelingsprogram wat oor etlike maande strek en teoretiese en praktiese opleiding behels. Hierdie kursus het ten doel om bestaande en voornemende boere ten volle toe te rus met praktiese en bestuurskundigheid om suksesvolle kommersiële boere te word.

Meer as 650 plaaswerkers is ook opgelei deur kortkursusse in praktiese onderwerpe soos sweiswerk, hantering van chemikalieë, trekker- en implement-onderhoud, snoeiwerk, plaag-identifikasie en produktiwi teitsbestuur.

Sedert die Akademie in 2009 met sy werksaamhede begin het, het reeds 165 opkomende boere en meer as 2 000 plaaswerkers programme hier deurloop. Afgestudeerde studente wat tot die boerdery toetree word ook bygestaan deur mentorprogramme deur Kaap Agri en ook produsente en ander diensverskaffers.

Kaap Agri is die vorige jaar eerste geplaas in Media 24 se kompetisie vir vaardigheidsontwikkeling.

Werknemers en Plaaswerkers Trust

Vyf persent van Kaap Agri se aandele is uitgereik aan die Kaap Agri Werknemers en Plaaswerkers Trust. Die inkomstebegunstigdes is plaaswerkers, hulle gesinne en gemeenskappe. Die Trust word bestuur deur vier trustees, van wie twee onafhanklik is.

Inkomste in die vorm van dividende ontvang word aangewend om die skuld van die Trust af te los, maar 10% daarvan is beskikbaar vir aanwending deur die Trust.

Kaap Agri het ook finansiering verskaf aan The Fruit Workers Development Trust vir die aankoop van aandele in Kaap Agri wat ten doel het om die dividendopbrengs te gebruik ter bevordering van die Trust se doelstellings.

Gesondheid en veiligheid

Die veiligheid, welstand en gesondheid van werknemers en belanghebbers is ononderhandelbaar. Die bestuur van gesondheid en veiligheid ooreenkomstig die Wet op Beroepsgesondheid en Veiligheid geskied by alle bedryfspunte as deel van die risikobestuursprogram. Die nakoming van die vereistes van die wetgewing word streng gemoniteer ten einde te verseker dat ’n veilige werksomgewing geskep en onderhou word.

Sosiale verantwoordelikheid

Kaap Agri is betrokke by verskeie gemeenskapsprojekte en boerderyprojekte waar voorheen benadeelde gemeenskappe onder-steun word deur finansiële bydraes, werkskepping en indirekte ondersteuning. Kaap Agri is ook op baie ander terreine op primêre vlak betrokke by landbou en landbou-ondersteunende aktiwiteite en verenigings, terwyl individuele takke gemeenskapsprojekte het wat plaaslike ontwikkeling ondersteun.

Personeel word aangemoedig om ook individueel en namens die maatskappy op plaaslike vlak betrokke te wees by gemeenskaps-aksies, en 85 gemeenskapsprojekte is die afgelope jaar op takvlak onderneem. Die “Care and Grow”-program het ten doel om ’n verskil te maak in plaaslike gemeenskappe deur vennootskappe en ondersteuning.

Kaap Agri verskaf ook finansiële ondersteuning aan verskeie leerders en studente in die landbou-, kleinhandels-, bemarkings- en bestuurstudierigtings. Twaalf eksterne studente aan die Universiteit van Stellenbosch en die Kaapse Skiereiland Universiteit vir Tegnologie ontvang tans ondersteuning deur middel van kort- en langtermynbeurse. Tans is daar ook 29 skoliere uit die aangewese kategorie wat volledig ten opsigte van skoolgeld en losies by verskeie skole ondersteun word.

Donasies, borgskappe en bydraes word toegestaan aan ver-dienstelike instansies wat die bevordering van gemeenskappe ten doel het volgens vooropgestelde beleid.

Omgewing

Die Groep se voetspoor strek hoofsaaklik deur die platteland waar sy eie aktiwiteite en dié van sy klante ten nouste aan die natuur gekoppel is. Dit is daarom logies dat die Groep die natuur sal koester en sy sake so sal doen dat dit die minimum impak op die omgewing het. Die risikobestuursprogram is daarom nie net gerig op die nakoming van regulatoriese vereistes nie, maar volg ’n “groen” benadering om ’n volhoubare omgewing te verseker.

In baie gebiede en dorpe is die Groep die grootste en enigste werkgewer en produk- en diensverskaffer, dikwels buite sy gewone produk- en besigheids lyne, en vervul hy daardeur ook sy gemeenskapsverantwoordelikheid.

Sosiale en Etiese komitee

Sosiale en volhoubaarheidsgedrag is die verantwoordelikheid van elkeen wat by Kaap Agri werk en betrokke is. Die Direksie moniteer die nakoming deur die Sosiale en Etiese komitee wat formeel met bestuur vergader en ook aan die Direksie verslag doen.

Sosiale oorsig vervolg

16

Kaap Agri is verbind tot verantwoordelike en effektiewe korporatiewe beheer en praktyke. In die toepassing hiervan verbind die Direksie hom tot die beginsels van professionaliteit, dissipline, deursigtigheid, bemagtiging, billikheid, integriteit en verantwoording teenoor alle belanghebbers.

Die Direksie oorweeg deurgaans alle wetgewing, kodes, praktyke en voorstelle om te verseker dat sy optrede, individueel en gesamentlik, sover prakties moontlik voldoen aan die aanbevelings van die King- en ander gedragkodes. Waar daar afgewyk word van spesifieke voorskrifte, het die Direksie hom vergewis dat die afwyking regverdigbaar en in die beste belang van Kaap Agri is en nie afbreuk doen aan die wese van die bedoelings soos in die kodes vervat nie.

Direksie

Die Direksie bestaan tans uit nege nie-uitvoerende verkose direkteure en vier uitvoerende direkteure wat deur die Direksie aangestel is. Die voorsitter van die Direksie is ’n nie-uitvoerende direkteur. Die diens-termyne van die uitvoerende direkteure is gekoppel aan hulle dienstermyne as werknemers, terwyl die verkose nie-uitvoerende direkteure op ’n driejaarlikse basis roteer. Geen direkteur of werknemer het ’n vastetermyn-ooreenkoms met die Groep nie.

Die Direksie is verantwoordelik vir die oorhoofse prestasie van die Groep en nakoming van goeie korporatiewe bestuur. Die Direksie kom sy verantwoordelikheid na deur middel van strategiese leiding, aanstelling van bevoegde bestuur, gestruktureerde delegering van verantwoordelikhede, beoordeling van besigheidsplanne en begro-tings, monitering van die uitvoering en resultate daarvan en toesig oor die risikobestuursprogram. In die uitvoering van hierdie pligte gee die Direksie ook aandag aan die volhoubaarheid van die besigheid binne die raamwerk van die breër gemeenskap en die omgewing.

In die nakoming van sy verantwoordelikhede vergader die Direksie gereeld en maak ook gebruik van die komitees om hom te adviseer oor oudit-, menslikehulpbron-, finansierings- en sosiale en etiese aangeleenthede. Die komitees funksioneer aan die hand van duidelik omskrewe mandate wat hulle pligte, bevoegdhede en verantwoordelikhede uiteensit.

Besonderhede van direkteure se vergoeding vir die afgelope jaar verskyn in die aangehegte finansiële state.

Besonderhede van die Direksielede en bywoning van Direksie- en komiteevergaderings word verskaf op bladsy 19.

Ouditkomitee

Die Ouditkomitee bestaan uit drie nie-uitvoerende direkteure van die Groep. Die komitee is verantwoordelik om toe te sien dat ’n behoorlike stelsel van interne beheer en risikobestuur bestaan en toegepas word, dat die bestuursinligting, rekeningkundige beleid

en verslagdoening aan aandeel houers en ander belanghebbers aan toepaslike standaarde voldoen en dat aan relevante wetgewing voldoen word. Die eksterne ouditeure en interne ouditeure het onbeperkte toegang tot die voorsitter van die komitee wat verseker dat hulle onafhanklikheid nie aangetas word nie.

Die Voorsitter van die Direksie, die Besturende Direkteur en die Finansiële Direkteur woon vergaderings by op uitnodiging en enige ander direkteur mag ook die vergaderings bywoon indien die direkteur dit sou versoek.

Die komitee vergader op ’n gereelde basis met interne en eksterne ouditeure, ook sonder die teenwoordigheid van bestuur en ander direkteure, en oorweeg hulle bevindings en aanbevelings, asook ander inligting wat relevant mag wees in die uitvoering van hulle mandaat of spesifieke take deur die Direksie aan hulle opgedra.

Menslike Hulpbronne komitee

Die Menslike Hulpbronne komitee bestaan uit drie nie-uitvoerende direkteure en die Besturende Direkteur. Die komitee vergader periodiek om aange leenthede soos vergoedingsbeleid, vergoeding van uitvoerende bestuur, opvolgbeplanning, direkteursvergoeding, aansporingskemas en ander menslikehulpbron-aangeleenthede te oorweeg. Die prestasie gekoppelde vergoedingsfilosofie van die Groep maak voorsiening vir aansporingskemas en word gereeld gemeet aan professionele eksterne vergoedingsopnames.

Nominasiekomitee

Die Nominasiekomitee bestaan uit drie nie-uitvoerende direkteure. Die komitee beoordeel die effektiwiteit van optrede van die Direksie en sy komitees en neem ook ’n leidende rol in aanbevelings oor die samestelling van die Direksie ten einde die korrekte balans van kundigheid en verspreiding daar te stel.

Finansieringskomitee

Die Finansieringskomitee bestaan uit vier nie-uitvoerende direkteure en die Finansiële Direkteur en word verder ondersteun deur streekkredietkomitees met plaaslike direksieverteenwoordiging, asook eksterne kundiges waar nodig.

Die komitee vergader gereeld en stel riglyne en beleid op vir die verlening van krediet en produksiefinansiering en moniteer die toepassing van hierdie riglyne en beleid aan die hand van duidelike besluitnemingsbevoegdhede. Die komitee is ook in die finale instansie verantwoordelik vir die beoordeling van die toesig oor die vorderbaarheid van en afskrywings en voorsienings teen debiteure.

Korporatiewe bestuur


KAAP AGRI

17

Sosiale en Etiese komitee

Die Sosiale en Etiese komitee bestaan uit drie direkteure. Die komitee se rol, funksies en verantwoordelikhede word omskryf deur die Maatskappywet, 71 van 2008. Die komitee oorweeg die maatskappy se prestasie as verantwoordelike korporatiewe en sosiale rolspeler in sy maatskaplike en fisiese omgewing en adviseer die Direksie dienooreenkomstig.

Interne beheer

Ten einde verantwoordelikheid vir die korrektheid van die finansiële state te aanvaar maak die Direksie staat op stelsels van interne beheer en rekeningkundige en inligtingstelsels wat daarop gemik is om redelike versekering te bied dat bates veilig bewaar word en dat die risiko van foute, bedrog of verliese op ’n effektiewe wyse tot die minimum beperk word en dat die finansiële verslagdoening relevant, op datum en korrek is. Hierdie beheermaatreëls, wat in skriftelike beleidsdokumente en prosedures vervat is, sluit in die delegering van verantwoordelikhede en bevoegdhede binne ’n duidelik omskrewe raamwerk, doeltreffende rekeningkundige prosedures en skeiding van pligte en monitering deur ’n gekwalifiseerde interne oudit- en risikobestuursafdeling. Alle wesenlike risiko’s in die Groep is geïdentifiseer en in ’n omvattende risikoraamwerk gedokumenteer.

Die Ouditkomitee moniteer die toepaslikheid en nakoming van die interne beheer en adviseer die Direksie in dié verband.

Inligtingstegnologie

Die IT-stelsels en -omgewing vorm die kern van die manier waarop die maatskappy besigheid doen en van sy interne beheerstelsels. Die IT-funksie is in ’n sentrale geïntegreerde stelsel, met as hooffunksies: stelselontwikkeling en programmering; tegnologie en instandhouding; en datasekuriteit en rampherstelprosesse. Waar nodig, word sekere funksies uitgekontrakteer en ook gedupliseer om die maatskappy se blootstelling en risiko’s te beperk. Investering in tegnologie, beide fisiese en menslike hulpbronne, vind deurlopend plaas ten einde die beste besigheids- en sekuriteitsoplossings te verseker. Eksterne oudit steun sterk op die integriteit van die IT-stelsels en -omgewing en voer daarom ook jaarlikse oudits en ondersoeke oor die IT-omgewing uit.

Risikobestuur

Die Groep is betrokke by die verhandeling van graanprodukte, hoofsaaklik koring. Hierdie betrokkenheid hou verskeie risiko’s in, waaronder leweringsrisiko, opbergingsrisiko en prysrisiko. Dit is die Groep se beleid om hierdie risiko’s sover moontlik te verskans deur wettige kontrakte, goeie administrasie, versekering en prysverskansing.

Debiteure hou uit hulle aard en die omvang daarvan ook bepaalde risiko’s in. Die Direksie maak gebruik van ’n spesialis Finansierings-komitee om toe te sien dat hierdie risiko’s behoorlik bestuur word deur toepassing van ’n gestruktureerde kredietbeleid en verkryging van sekuriteite waar dit toepaslik geag word.

Die Finansiële Direkteur tree op as Nakomingsbeampte wat ten doel het om, saam met die Groepsekretaris en ander onderliggende dissiplines en verantwoordelike persone in die Groep, toe te sien dat alle wette, regulasies en reëls wat van toepassing mag wees, geïdentifiseer en stiptelik nagekom word. Personeel is en word deurlopend opgelei om bewus te wees van toepaslike wetgewing en hoe om hierdie wetgewing in die praktyk te verstaan en daaraan te voldoen.

Verwante party transaksies

Verskeie van die nie-uitvoerende direkteure is direk of indirek klante van die Groep en doen op ’n deurlopende basis besigheid met die Groep. Hierdie besigheid is in die gewone loop van sake en geskied op ’n armlengtebasis deur die gewone bedryfspunte. Geen direkteur se besigheid met die Groep oorskry 1% van die totale besigheid nie.

Sommige direkteure hou ook direk of indirek aandele in die maatskappy. Hierdie aandele is bekom uit die historiese aard van die maatskappy en daarna deur aankope op die ope mark op ’n armlengtebasis. Individuele direkteure se aandeelhouding word op bladsy 20 in die verslag aangetoon.

Direkteure se optrede met betrekking tot enige transaksies met die Groep word voorgeskryf in ’n ooreengekome geskrewe handves.

Aandeleverhandeling

Die Groep se aandele verhandel deur ’n interne toonbank deur die gebruikmaking van ’n intydse en deursigtige, beproefde stelsel wat integriteit waarborg. Die stelsel is gedurende die jaar aangepas om te voldoen aan die voorskrifte van die Raad op Finansiële Dienste.

Verhandeling deur direkteure en geïdentifiseerde werknemers is onderworpe aan ’n geskrewe beleid wat sekere geslote tydperke, asook spesifieke goedkeuring vir elke transaksie, voorskryf. Aanvullend tot die geskrewe beleid oorweeg die Direksie gereeld of daar enige omstandighede of inligting is waaroor hulle beskik wat nie algemeen bekend is nie en wat moontlik ’n impak op die aandeelprys mag hê en wat dus verhandeling verbied.

Korporatiewe bestuur vervolg

18

Groep maatskappysekretaris

Die sekretaris is ’n integrale deel van die Groep se korporatiewe bestuursproses en sien toe dat die sake van die direktoraat en die Groep van maatskappye in ooreenstemming met die besigheidsetiek en tersaaklike wette en regulasies geadministreer word.

Die sekretaris gee leiding aan die Direksie insake die nakoming van hulle statutêre verantwoordelikhede, en die direkteure het onbeperkte toegang tot die advies en dienste van die sekretaris in dié verband.

Lopende saak

Die finansiële jaarstate word opgestel in ooreenstemming met Internasionale Finansiële Rapporteringstandaarde (IFRS) en die beleid word konsekwent toegepas.

Die Raad oorweeg hierdie finansiële state, sowel as die komende jaar se besigheidsplan, begrotings en die likiditeitsposisie ten einde sy mening te vorm oor die Groep se vermoë om as ’n lopende saak handel te dryf.

Die Raad se mening aangaande die toepaslikheid, geldigheid en openbaarmaking van die finansiële jaarstate en verduidelikings word uiteengesit in die Verklaring van direkteursverantwoordelikheid en goedkeuring.

Bywoning van direksie- en komiteevergaderings

Direksie Komitee

Oudit-komitee

Sosialeen Etiesekomitee

MenslikeHulpbronne

komitee

Finan-sierings-komitee

Nominasie-komitee

Aantal vergaderings geskeduleer 4 2 1 4 3 1

BS (Bernhardt) du Toit 4 2

JH (Johann) le Roux+ 4 1

SJ (Johan) Liebenberg* (Direkteur: Bedryf) 4 1

NC (Niko) Loubser 4 3

HS (Stanley) Louw 4 3

JJ (James) Matthee* (Direkteur: Sake Ontwikkeling) 4 1 3

CA (Chris) Otto+ (Voorsitter: MHB komitee) 4 1 4 1

GW (Graeme) Sim*@ (Finansiële Direkteur) 1 1

HM (Helgard) Smit 3 3

GM (George) Steyn (Voorsitter: Direksie, Voorsitter: Nominasiekomitee) 4 3 1

S (Samara) Totaram (Voorsitter: Ouditkomitee, Voorsitter: Sosiale en Etiese komitee) 4 2 1

JH (Kosie) van Niekerk (Voorsitter: Finansieringskomitee) 4 4 3 1

S (Sean) Walsh* (Besturende Direkteur) 4 4

* Uitvoerend+ Nie ’n lid van die Ouditkomitee vir die volle jaar nie.@ Nie ’n lid van die Direksie vir die volle jaar nie.In alle gevalle van afwesigheid is vooraf verskoning gemaak.


KAAP AGRI

19

Aandeelhouersprofiel

AandeleGetal

aandeelhouersGetal

aandele %

1 tot 5 000 2 820 3 825 131 5,15 001 tot 50 000 750 10 367 844 14,050 001 tot 100 000 47 3 498 005 4,7100 001 tot 500 000 16 3 308 557 4,5500 001 tot 5 000 000 2 5 421 884 7,3Bo 5 000 000 2 44 040 342 59,4

3 637 70 461 763 95,0Kaap Agri Bedryf Farm Worker and Employee BEE (Edms) Bpk 1 3 708 514 5,0Totaal 3 638 74 170 277 100,0

Aandeelhouers met ’n 10%-belang of meerZeder Beleggings Beperk 39,4%Plurispace (Edms) Bpk 20,0%

Aandeleoordragte (oor-die-toonbank)Gemiddelde prys met heropening van verhandeling Desember 2014 R26,20Gemiddelde prys September 2015 R28,03

Aandeelhouding van direkteure (direk en indirek) 2015 2014

BS du Toit 29 729 29 729 SJ Liebenberg 20 000 20 000 NC Loubser 4 331 4 331 HS Louw 7 678 7 678 JJ Matthee 62 190 62 190 CA Otto 2 415 2 415 HM Smit 2 000 3 461 GM Steyn 2 896 720 2 896 720 S Totaram 9 129 9 129 JH van Niekerk 249 674 249 674 S Walsh 40 000 40 000 Totaal 3 323 866 3 325 327 Persentasie van uitgereikte aandele 4,5% 4,5%

Aandelestatistiek

20

Verklaring van direkteursverantwoordelikheid en goedkeuring

Verklaring van die maatskappysekretaris

Die direkteure is verantwoordelik vir die redelike aanbieding van die finansiële jaarstate en groep finansiële jaarstate van Kaap Agri Beperk. In die nakoming van hierdie verantwoordelikheid steun hulle op die inligting, beoordelings en ramings van bestuur. Die billike aanbieding en integriteit van die finansiële state word ook beoordeel aan die hand van rekeningkundige stelsels en interne finansiële beheermaatreëls wat ingestel is en wat deurlopend oor die finansiële tydperk gemoniteer word.

Die finansiële state is opgestel in ooreenstemming met Internasionale Finansiële Rapporteringstandaarde (IFRS) en bied ’n redelike weergawe van die stand van die maatskappy en Groep soos op 30 September 2015, sowel as die resultaat van bedrywighede en kontantvloeie oor die rekenpligtige tydperk.

Op grond van die finansiële state, die huidige stand van die Groep, begrotings vir die komende jaar en beskikbare finansieringsbronne het die direkteure geen rede om te glo dat die maatskappy en Groep nie ’n lopende saak sal wees nie. Die lopende saak beginsel is dus aanvaar en toegepas in die opstelling van die finansiële state.

Die finansiële state is deur die onafhanklike ouditeursfirma, PricewaterhouseCoopers Geïnk., geouditeer ter voldoening aan die toepaslike vereistes van die Maatskappywet. Die ouditeure het onbeperkte toegang tot alle finansiële rekords en verwante data, notules van aandeelhouers-, Direksie- en Direksiekomitee vergaderings gehad. Die direkteure is van mening dat alle voorleggings en bestuursverklarings wat aan die ouditeure gerig was, korrek, geldig en toepaslik was.

Die ongekwalifiseerde verslag van die ouditeure verskyn op bladsy 23.

Die finansiële jaarstate en groep finansiële jaarstate wat verskyn op bladsy 24 tot 60 is opgestel deur GC Victor GR(SA) en is op 27 November 2015 deur die Direksie goedgekeur en namens hulle onderteken deur:

GM Steyn S WalshVoorsitter Besturende direkteur

Die Maatskappysekretaris sertifiseer, in terme van artikel 88(2)(e) van die Maatskappywet 2008, dat alle opgawes van die maatskappy en sy filiale, soos vereis deur genoemde Wet, ingedien is by die Maatskappye en Intellektuele Goedere Kommissie (CIPC) en dat genoemde opgawes waar, korrek en op datum is.

RH KöstensMaatskappysekretaris

27 November 2015


KAAP AGRI

21

Verslag van die Ouditkomitee aan die aandeelhouers van Kaap Agri Beperk

Samestelling en bywoning van vergaderings

Die samestelling van die Ouditkomitee en bywoning van vergaderings word uiteengesit op bladsy 7 en 19 van die jaarverslag.

Sleutelfunksies en -verantwoordelikhede

Die Ouditkomitee se verantwoordelikhede is uiteengesit in ’n formele handves wat jaarliks hersien word deur die Raad. Die komitee het vrylik toegang tot die Voorsitter van die Direksie en is gemagtig om onafhanklike kundiges onbeperk op maatskappykoste te konsulteer. In die uitvoering van sy pligte binne sy mandaat en vereistes van die Maatskappywet, is die komitee verantwoordelik vir die bespreking en beoordeling van:

• die effektiwiteit van interne beheerstelsels en risikobestuur en kwaliteit van bestuursinligting;• die interne ouditeure se ouditplan, verslae en aanbevelings; • die eksterne ouditeure se onafhanklikheid, aanstellingsvoorwaardes, ouditplan en vergoeding;• die effektiwiteit en verslae van die eksterne ouditeure;• die Groep se nakoming van korporatiewe bestuursreëls, risikobestuur en statutêre vereistes;• die toepaslikheid van rekeningkundige beleid en enige kwessies wat verband hou met die rekeningkundige verslagdoening;• die afsonderlike en gekonsolideerde finansiële jaarstate, voordat dié finansiële jaarstate deur die Direksie vir uitreiking gemagtig word; en• enige ander voorgeskrewe funksies wat van die komitee verlang word.

Interne oudit

Die interne ouditfunksie vervul ’n belangrike rol om aan die Ouditkomitee gerusstelling te gee dat voldoende beheermaatreëls in plek is en korrek funksioneer ten einde sy opinie oor sleutelfunksies en -verantwoordelikhede te kan vorm. Die interne ouditeure het daarom ook regstreekse toegang tot die voorsitter van die Ouditkomitee en die Ouditkomitee is ook verantwoordelik om toe te sien dat die interne ouditfunksie onafhanklik is en oor die nodige hulpbronne, status en gesag beskik om hulle pligte na te kom. Die interne en eksterne ouditeure woon alle Ouditkomiteevergaderings by. Die komitee vergader ook gereeld gesamentlik en afsonderlik in komitee met die interne en eksterne ouditeure ten einde die geleentheid te skep om vertroulike inligting uit te ruil. Voorts hou die Ouditkomitee toesig oor die samewerking tussen interne en eksterne ouditeure en dien as skakel tussen die Direksie en hierdie funksies.

Mening

Gegewe die funksies en verantwoordelikhede van die komitee, asook die stappe waarna hierbo verwys word, is die Ouditkomitee van mening dat:

• die Groep se interne beheermaatreëls en risikobestuur voldoende is;• die oudit met die nodige onafhanklikheid en bekwaamheid uitgevoer is;• die finansiële jaarstate ooreenkomstig Internasionale Finansiële Rapporteringstandaarde (IFRS) opgestel is en voldoen aan die

standaarde; en• daar geen ander aangeleenthede is wat aan aandeelhouers geopenbaar moet word wat nie in die finansiële jaarstate geopenbaar is nie.

S TotaramVoorsitter: Ouditkomitee

27 November 2015

22

Ons het die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state van Kaap Agri Beperk, soos uiteengesit op bladsy 25 tot 60, geoudit. Hierdie finansiële state bestaan uit die gekonsolideerde en afsonderlike state van finansiële posisie soos op 30 September 2015, en die gekonsolideerde en afsonderlike inkomstestate, state van omvattende inkomste, state van veranderinge in ekwiteit en state van kontantvloeie vir die jaar wat op daardie datum geëindig het, en die aantekeninge, wat bestaan uit ’n opsomming van beduidende rekeningkundige beleid en ander verduidelikende inligting.

Direkteure se verantwoordelikheid vir die finansiële state

Die maatskappy se direkteure is verantwoordelik vir die opstel en redelike voorstelling van hierdie gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state ooreenkomstig ’International Financial Reporting Standards’ en die vereistes van die Maatskappywet van Suid-Afrika, en vir sodanige interne beheer as wat die direkteure nodig ag om die opstel van gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state, wat vry is van wesenlike wanvoorstelling, hetsy weens bedrog of foute, in staat te stel.

Ouditeur se verantwoordelikheid

Dit is ons verantwoordelikheid om op grond van ons oudit ’n mening oor hierdie gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state uit te spreek. Ons het ons oudit ooreenkomstig ’International Standards on Auditing’ uitgevoer. Daardie standaarde vereis dat ons voldoen aan etiese vereistes en die oudit beplan en uitvoer om redelike gerusstelling te verkry of die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state vry is van wesenlike wanvoorstelling.

’n Oudit behels die uitvoer van prosedures om ouditbewyse te verkry oor die bedrae en openbaarmaking in die finansiële state. Die prosedures wat gekies word hang af van die ouditeur se oordeel, insluitend die beoordeling van die risiko’s van wesenlike wanvoorstelling van die finansiële state, hetsy weens bedrog of foute. Tydens daardie risikobeoordeling oorweeg die ouditeur interne beheer relevant tot die entiteit se opstel en redelike voorstelling van die finansiële state, ten einde ouditprosedures te ontwerp wat in die omstandighede toepaslik is, maar nie met die doel om ’n mening uit te spreek oor die effektiwiteit van die entiteit se interne beheer nie. ’n Oudit sluit ook ’n evaluering van die toepaslikheid van rekeningkundige beleid wat gebruik is en die redelikheid van rekeningkundige ramings wat deur bestuur gemaak is in, asook ’n evaluering van die algehele voorstelling van die finansiële state.

Ons glo dat die ouditbewyse wat ons verkry het, toereikend en toepaslik is om ’n grondslag vir ons ouditmening te bied.

Mening

Na ons mening is die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state, in alle wesenlike opsigte, ’n redelike voorstelling van die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële stand van Kaap Agri Beperk soos op 30 September 2015, en van die maatskappy se gekonsolideerde en afsonderlike finansiële prestasie en gekonsolideerde en afsonderlike kontantvloeie vir die jaar wat op daardie datum geëindig het, ooreenkomstig ’International Financial Reporting Standards’ en die vereistes van die Maatskappywet van Suid-Afrika.

Ander verslae wat deur die Maatskappywet vereis word

As deel van ons oudit van die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state vir die jaar geëindig 30 September 2015 het ons die Direkteursverslag, die Verslag van die Ouditkomitee en die Verklaring van die Maatskappysekretaris deurgelees om te bepaal of daar wesenlike teenstrydighede tussen hierdie verslae en die geouditeerde gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state is. Hierdie verslae is die verantwoordelikheid van die verskeie opstellers daarvan. Gebaseer op die deurlees van hierdie verslae het ons nie wesenlike teenstrydighede tussen hierdie verslae en die geouditeerde gekonsolideerde en afsonderlike finansiële state geïdentifiseer nie. Ons het hierdie verslae egter nie geoudit nie en spreek dienooreenkomstig nie ’n mening oor hierdie verslae uit nie.

PricewaterhouseCoopers Geïnk.Direkteur: H Zeelie Geregistreerde Ouditeur Posbus 215Paarl, 7620

27 November 2015

Onafhanklike ouditeursverslag aan die aandeelhouers van Kaap Agri Beperk


KAAP AGRI

23

Direkteursverslagvir die jaar geëindig 30 September

Aard van bedrywighede

Kaap Agri is ’n kleinhandel-dienstegroep wat ’n verskeidenheid produkte en dienste hoofsaaklik aan die landbousektor, maar ook die algemene publiek, verskaf. Die verskillende bedryfsaktiwiteite word verder toegelig in die Besigheidsoorsig op bladsy 8 tot 10.

Finansiële resultate

Die wins na belasting van die Groep beloop R189,2 miljoen (2014: R158,2 miljoen), terwyl die bruto bates toegeneem het tot R2,686 miljard (2014: R2,370 miljard). Die resultate van die Groep word volledig weergegee in die finansiële state en verdere toeligting word verskaf in die Besigheidsoorsig op bladsy 8 tot 10.

Aandelekapitaal

Die gemagtigde aandelekapitaal bestaan uit 100 001 000 gewone aandele sonder pariwaarde waarvan tans 74 170 277 uitgereik is.

Dividende

’n Finale dividend van R40,9 miljoen (2014: R32,4 miljoen) is verklaar, wat neerkom op 58 sent (2014: 46 sent) per aandeel. Die dividend is betaalbaar op 19 Februarie 2016 aan aandeelhouers wat op 29 Januarie 2016 (die rekorddatum) geregistreerde aandeelhouers van die maatskappy is. Die laaste verhandeling cum dividend sal 22 Januarie 2016 wees.

Die totale dividend vir die jaar beloop R57,8 miljoen (2014: R45,8 miljoen) wat neerkom op 82 sent (2014: 65 sent) per aandeel.

Filiale

Die belange in filiale word uiteengesit op bladsy 46 van die finansiële state.

Direkteure

Volledige besonderhede van die Direksie verskyn op bladsy 7.

Belang van direkteure

Die belang van direkteure in aandele van die maatskappy verskyn op bladsy 20.

Gebeurtenisse na verslagdoeningsdatum

Die direkteure is nie bewus van enige verdere aangeleentheid of omstandighede wat tussen die einde van die finansiële jaar en die datum waarop die finansiële state goedgekeur is ontstaan het waarmee nie in die verslag of groep finansiële state gehandel is nie en wat die bedrywighede van die Groep of die resultate van daardie bedrywighede wesenlik kan beïnvloed nie.

24

GROEP

Aantekening2015

R’0002014

R’000

BATESNie-bedryfsbatesEiendom, aanleg en toerusting 3 607 756 473 822 Ontasbare bates 4 14 061 15 293 Belegging in geassosieerde maatskappy 5 – 443 Lenings 6 26 205 36 192 Uitgestelde belasting 7 5 932 3 908

653 954 529 658 BedryfsbatesVoorraad 8 711 752 644 096 Handels- en ander debiteure 9 1 280 416 1 165 551 Finansiële instrumente vir verskansing 10 5 927 1 900 Korttermyngedeelte van lenings 6 10 127 7 037 Kontant en kontantekwivalente 11 23 502 22 011

2 031 724 1 840 595

Totale bates 2 685 678 2 370 253

EKWITEIT EN LASTEKapitaal en reserwesGewone aandelekapitaal 12 456 643 456 643 Ander reserwes 13 150 167 Behoue wins 798 429 658 558 Totale ekwiteit 1 255 222 1 115 368

Nie-bedryfslasteUitgestelde belasting 7 4 138 6 021 Voorsienings vir ander laste en aanspreeklikhede 14 27 055 24 854

31 193 30 875

BedryfslasteHandels- en ander krediteure 15 712 331 674 153 Finansiële instrumente vir verskansing 10 5 927 1 900 Korttermyngedeelte van voorsienings vir ander laste en aanspreeklikhede 14 6 895 4 583 Korttermynlenings 16 669 980 542 199 Inkomstebelasting 4 130 1 175

1 399 263 1 224 010

Totale laste 1 430 456 1 254 885

Totale ekwiteit en laste 2 685 678 2 370 253

Staat van finansiële posisieop 30 September


KAAP AGRI

25

GROEP

Aantekening2015

R’0002014

R’000

Inkomste 21 5 341 402 4 874 579 Koste van verkope (4 517 977) (4 153 601)Bruto wins 823 425 720 978 Ander bedryfsinkomste 22 150 524 137 809 Verspreidingskoste (99 422) (95 900)Administratiewe uitgawes (403 408) (363 749)Ander bedryfsuitgawes (179 843) (156 023)Bedryfswins 291 276 243 115

Finansieringskoste 25 (35 635) (29 443)

Aandeel in wins van geassosieerde maatskappy 5 1 125 891 Wins voor belasting 256 766 214 563

Inkomstebelasting 26 (67 572) (56 350)Wins toeskryfbaar aan aandeelhouers van die houermaatskappy 189 194 158 213

Verdienste per aandeel – Basiese en verwaterde (sent) 27 268,51 224,54Dividend per aandeel (sent) 28 82,00 65,00

GROEP2015

R’0002014

R’000

Wins vir die jaar 189 194 158 213 Ander omvattende inkomste:Koste met uitreiking van aandele deur filiaal – (94)Kontantvloeiskanse (17) 115 Bruto (24) 160 Belasting 7 (45)

Totale omvattende inkomste toeskryfbaar aan aandeelhouers van die houermaatskappy 189 177 158 234

Inkomstestaatvir die jaar geëindig 30 September

Staat van omvattende inkomstevir die jaar geëindig 30 September

26

GROEP

Aandele-kapitaal

R’000

Billikewaardereserwe

R’000

Behouewins

R’000

Saldo 1 Oktober 2013 456 643 52 539 193

Totale omvattende inkomste – 115 158 119 Dividende betaal – – (38 754)Saldo 30 September 2014 456 643 167 658 558

Totale omvattende inkomste – (17) 189 194 Dividende betaal – – (49 323)Saldo 30 September 2015 456 643 150 798 429

Staat van veranderinge in ekwiteitvir die jaar geëindig 30 September


KAAP AGRI

27

GROEP

Aantekening2015

R’0002014

R’000

Kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite 106 708 139 034Netto kontantwins uit bedryfsaktiwiteite 29 309 811 265 762 Bedryfskapitaalveranderinge 30 (134 430) (70 966)Inkomstebelasting betaal 31 (68 673) (55 762)

Kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite (158 423) (102 516)Aankoop van eiendom, aanleg en toerusting (160 078) (85 593)Opbrengs met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting 789 566 Verkryging van bedrywighede 32 – (18 276)Dividende ontvang 866 787

Kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite 53 206 (32 537)Toename in korttermynlenings 127 781 27 455 Afname in lenings – 46 Rente betaal (35 635) (29 443)Dividende betaal (38 940) (30 595)

Netto toename in kontant en kontantekwivalente 1 491 3 981

Kontant en kontantekwivalente aan die begin van die jaar 22 011 18 030 Kontant en kontantekwivalente aan die einde van die jaar 23 502 22 011

Bestaande uit:– Bank en kontant voorhande 11 23 502 22 011

Staat van kontantvloeievir die jaar geëindig 30 September

28

1. REKENINGKUNDIGE BELEIDDie belangrikste rekeningkundige beleide, wat in die opstelling van hierdie finansiële state geïnkorporeer is, word op bladsy 52 tot 60 uiteengesit. Hierdie beleide is konsekwent toegepas vir al die jare wat aangebied word, tensy andersins aangedui.

2. KRITIESE REKENINGKUNDIGE RAMINGS EN AANNAMESDie Groep maak ramings en aannames rakende die toekoms. Die voortspruitende rekeningkundige ramings sal na verwagting selde presies gelyk wees aan die werklike resultate. Die ramings en aannames wat ’n wesenlike risiko van aanpassings aan die drawaardes van bates en laste binne die volgende finansiële jaar inhou, word hieronder bespreek.

Erkenning van uitgestelde belastingbatesUitgestelde belastingbates op berekende belastingverliese word erken tot die mate waarin toekomstige projeksies aantoon dat daar toekomstige belasbare inkomste sal wees.

Eiendom, aanleg en toerustingWaardevermindering word op eiendom, aanleg en toerusting erken oor die nuttige lewensduur, met inagneming van die reswaardes van die bates aan die einde van die nuttige lewensduur. Die reswaardes en nuttige lewensduur word gebaseer op industriekennis en vorige ondervinding met soortgelyke bates. Verwys na aantekening 6 van die Groep se rekeningkundige beleid op bladsy 56.

Voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteureTen einde die voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteure te bepaal, maak bestuur sekere ramings wat verband hou met die geagte invorderingskoers van debiteure vir wie daar geagte waardedaling is asook historiese waardedalingskoerse gebaseer op risiko-faktore spesifiek tot die bedryf, soos prysvolatiliteit van produkte, wisselkoerse, arbeidsintensiteit van produkte en kommoditeitspryse.

VoorraadvoorsieningsDie Groep maak sekere ramings wat verband hou met die verhaalbaarheid van voorraad, gebaseer op die gereeldheid van beweging in die verskillende voorraadklasse. Hierdie ramings word gebruik ten einde die omvang van voorraadvoorsienings te bepaal.

Na-aftrede mediese voordeleVerwys na aantekening 17 van die Groep se rekeningkundige beleid op bladsy 58, asook aantekening 14 op bladsy 35.

Aandeelgebaseerde vergoedingVerwys na aantekening 17 van die Groep se rekeningkundige beleid op bladsy 58, asook aantekening 14 op bladsy 35.

Aantekeninge by die finansiële jaarstatevir die jaar geëindig 30 September


KAAP AGRI

29

GROEP2015

R’0002014

R’000

3. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTINGKosprys/geagte kosprysGrond en geboue 440 670 346 045 Graansilo’s 50 155 44 575 Masjinerie en toerusting 111 917 80 014 Voertuie 18 372 17 041 Kantoormeubels en -toerusting 104 279 87 395 Verbeterings aan huureiendom 11 758 12 559 Bates onder konstruksie 30 903 26 266

768 054 613 895

Opgehoopte waardeverminderingGrond en geboue (14 406) (13 071)Graansilo’s (30 091) (28 522)Masjinerie en toerusting (44 711) (36 403)Voertuie (11 268) (10 632)Kantoormeubels en -toerusting (55 009) (47 116)Verbeterings aan huureiendom (4 813) (4 329)

(160 298) (140 073)

Totale drawaarde 607 756 473 822

Waardevermindering word soos volg geallokeer in die inkomstestaat:Koste van verkope (2 329) (880)Ander bedryfsuitgawes (20 797) (17 009)

(23 126) (17 889)

Rekonsiliasie van bewegings in drawaarde

TotaalR’000

Gronden

geboueR’000

Graan-silo’sR’000

Masjinerieen

toerustingR’000

VoertuieR’000

Kantoor-meubels

en-toerusting

R’000

Verbete-rings aan

huur-eiendom

R’000

Batesonder

kon-struksie

R’000

30 September 2015Drawaarde 1 Oktober 2014 473 822 332 974 16 053 43 611 6 409 40 279 8 230 26 266 Toevoegings 159 678 94 784 5 580 32 140 2 193 19 507 837 4 637 Vervreemdings (496) (255) – (18) (127) (96) – –Verbeterings aan huureiendom afgeskryf (2 122) – – – – – (2 122) –Waardevermindering (23 126) (1 239) (1 569) (8 527) (1 371) (10 420) – –Drawaarde 30 September 2015 607 756 426 264 20 064 67 206 7 104 49 270 6 945 30 903

30 September 2014Drawaarde 1 Oktober 2013 399 865 303 687 12 971 29 702 5 679 34 205 1 725 11 896 Toevoegings 93 608 30 572 4 312 19 571 1 987 14 602 8 194 14 370 Vervreemdings (73) – – (31) (34) (8) – –Verbeterings aan huureiendom afgeskryf (1 689) – – – – – (1 689) –Waardevermindering (17 889) (1 285) (1 230) (5 631) (1 223) (8 520) – –Drawaarde 30 September 2014 473 822 332 974 16 053 43 611 6 409 40 279 8 230 26 266

Aantekeninge by die finansiële jaarstate

30

GROEP2015

R’0002014

R’000

4. ONTASBARE BATESKlandisiewaarde 8 872 8 872 Klanteverhoudinge 5 189 6 421 Kosprys 9 144 9 421 Opgelope amortisasie (3 955) (3 000)

14 061 15 293 Rekonsiliasie van bewegings in drawaarde:Drawaarde aan die begin van die jaar 15 293 7 459 Drawaarde met verkryging van bedrywighede 556 9 493 Amortisasie (1 788) (1 659)

14 061 15 293

5. BELEGGING IN GEASSOSIEERDE MAATSKAPPYBegin van die jaar 443 339 Aandeel in totale omvattende inkomste 1 125 891 Dividende ontvang (866) (787)Vervreemdings (702) –Einde van die jaar – 443

RSA Agri Makelaars (Edms) BpkAantal uitgereikte aandele: 500 (2014: 500)Aandeelhouding: 0% (2014: 20%)Geen (2014: 100) aandele teen billike waarde op datum van verkryging – 23 Aandeel in na-verkrygings behoue wins – 420

– 443

Die Groep se proporsionele belang in die bates en laste van die geassosieerde maatskappy is soos volg:Nie-bedryfsbates – 121 Bedryfsbates – 1 151 Totale bates – 1 272 Bedryfslaste – 681

Die Groep se proporsionele belang in die kontantvloeie van die geassosieerde maatskappy is soos volg:Kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite – 931 Kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite – 158 Kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite – (787)Netto toename in kontant en kontantekwivalente – 302

Die Groep se proporsionele belang in die inkomste en uitgawes van die geassosieerde maatskappy is soos volg:Inkomste 5 971 5 006 Wins voor belasting 1 565 1 237 Inkomstebelasting (440) (346)Wins toeskryfbaar aan gewone aandeelhouers 1 125 891

6. LENINGSPlurispace (Edms) Bpk 36 332 43 229 Voorkeuraandele 35 331 42 118 Opgehoopte voorkeurdividend 1 001 1 111 Korttermyngedeelte oorgedra na bedryfsbates (10 127) (7 037)

26 205 36 192


KAAP AGRI

31

GROEP2015

R’0002014

R’000

6. LENINGS vervolgDie drabedrag van die lenings is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

Die voorkeurdividendkoers vir Plurispace (Edms) Bpk, ’n volfiliaal van Dipeo Capital (RF) (Edms) Bpk, word bereken teen prima min 0,5%. Sodra Kaap Agri Beperk ’n dividend verklaar moet Plurispace ’n voorkeurdividend aan Kaap Agri Beperk verklaar en uitbetaal vir dieselfde waarde om die verpligting te verminder. Die voorkeuraandele en opgelope dividende is ten volle terugbetaalbaar, nie later as 30 September 2017 nie. Die aandele wat Plurispace in Kaap Agri Beperk hou, dien as sekuriteit vir die finansiering.

7. UITGESTELDE BELASTINGBeweging van uitgestelde belastingSaldo begin van die jaar (2 113) (1 539)Saldo met verkryging van bedrywighede (156) (858)Inkomstestaat krediet 4 056 329 Krediet/(debiet) teen reserwes 7 (45)Saldo einde van die jaar 1 794 (2 113)

Weens die volgende tydsberekeningsverskille:Eiendom, aanleg en toerusting (27 096) (22 553)Ontasbare bates (1 453) (1 798)Valuta-omrekeningsverskille 388 (65)Belastingverlies 4 949 2 758 Voorsienings en opgelope uitgawes 25 006 19 545

1 794 (2 113)

Vir doeleindes van die staat van finansiële posisie word uitgestelde belasting soos volg geopenbaar:Nie-bedryfsbates 5 932 3 908 Nie-bedryfslaste (4 138) (6 021)

1 794 (2 113)

8. VOORRAADHandelsware 704 293 636 954 Grondstowwe 4 970 4 643 Verbruiksgoedere 2 489 2 499

711 752 644 096 Voorraad gedra teen netto realiseerbare waarde 24 187 14 754

Ingesluit by die voorraad is ’n voorsiening vir stadig bewegende en verouderde voorraad van R12,6 miljoen (2014: R10,0 miljoen).

Voorraad met ’n waarde van R4,6 miljoen (2014: R4,9 miljoen) is gedurende die jaar afgeskryf.

Die voorraad is beswaar as sekuriteit soos uiteengesit in aantekening 16.

9. HANDELS- EN ANDER DEBITEUREHandelsdebiteure 1 240 751 1 135 028 Voorsiening vir waardedaling (34 487) (30 023)

1 206 264 1 105 005 Diverse debiteure 74 152 60 546

1 280 416 1 165 551

Die drabedrag van handels- en ander debiteure is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

Die handelsdebiteure is beswaar as sekuriteit soos uiteengesit in aantekening 16.


32

GROEP2015

R’0002014

R’000

10. FINANSIËLE INSTRUMENTE VIR VERSKANSINGDie netto billike waardes van Finansiële instrumente teen billike waarde deur wins of verlies en Afgeleide finansiële instrumente op verslagdoeningsdatum is:

Finansiële instrumente teen billike waarde deur wins of verliesVaste verbintenis – GraanaankopeBates/(Laste)– Termynkoopkontrakte 5 816 (1 855)– Opsies 111 (45)

5 927 (1 900)

Termynkoopkontrakte en opsiesDie termynkoopkontrakte en opsies verteenwoordig kontrakte met produsente vir die verkryging van toekomstige fisiese kommoditeite, wat gelewer word binne die volgende twaalf maande na jaareinde.

Afgeleide finansiële instrumenteVerskansingsinstrumenteBates/(Laste)– Termynverkoopkontrakte (5 816) 1 855 – Opsies (111) 45

(5 927) 1 900

TermynverkoopkontrakteDie termynverkoopkontrakte verteenwoordig kontrakte met meulenaars en SAFEX vir die toekomstige verkoop van fisiese kommoditeite.

OpsiesOpsies verteenwoordig afgeleide finansiële instrumente afkomstig van produsente wat met die fisiese lewering van kommoditeite verhaal word.

11. KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTEKontant voorhande 853 740 Banksaldo’s 22 649 21 271

23 502 22 011

12. GEWONE AANDELEKAPITAALGemagtig100 001 000 (2014: 100 001 000) gewone aandele sonder pariwaarde

Uitgereik74 170 277 (2014: 74 170 277) gewone aandele sonder pariwaarde 456 643 456 643

13. ANDER RESERWESBillike waarde reserwe 150 167

Afgeleide finansiële instrumente wat geklassifiseer is en kwalifiseer as kontantvloeiskanse word in die staat van finansiële posisie getoon teen billike waarde. Die effektiewe gedeelte van die veranderinge in die billike waarde word direk in ander omvattende inkomste erken op die Billike waarde reserwe.


KAAP AGRI

33

GROEP2015

R’0002014

R’000

14. VOORSIENINGS VIR ANDER LASTE EN AANSPREEKLIKHEDENa-aftrede mediese voordele 19 222 18 451 Saldo begin van die jaar 18 451 18 016 Rentekoste erken in die inkomstestaat 1 504 1 400 Aktuariële verlies erken in inkomstestaat 896 596 Bydraes (1 629) (1 561)

Langtermynaansporingskema 14 728 10 986 Saldo begin van die jaar 10 986 6 957 Uitbetaling (3 021) (2 264)Rentekoste erken in inkomstestaat 741 418 Aktuariële verlies erken in inkomstestaat 1 641 1 638 Huidige dienskoste 4 381 4 237

33 950 29 437 Korttermyngedeelte oorgedra na bedryfslaste (6 895) (4 583)Na-aftrede mediese voordele (1 644) (1 564)Langtermynaansporingskema (5 251) (3 019)

27 055 24 854

Bedrae in die inkomstestaat erken word getoon onder ander bedryfsuitgawes.

Bestaande voorsienings is op die volgende belangrikste aannames gebaseer:Na-aftrede mediese voordeleKoste van mediese inflasie (%) 8,25 7,75Verdiskonteringskoers (%) 8,50 8,50Gemiddelde aftree-ouderdom (jaar) 65 65 Verwagte lidmaatskapvoortsetting by aftrede (%) 100 100 Geweegde gemiddelde duur van verpligtinge (jaar) 9 9Totale verwagte bydrae vir komende jaar (R’000) 1 764 1 630

R’000 R’000

Effek van ’n 1%-beweging in die veronderstelde koste van mediese inflasie en die verdiskonteringskoers: + 1% - 1%

Koste van mediese inflasieGedeelte van huidige dienskoste en rentekoste 131 (116)Verpligting 1 533 (1 351)VerdiskonteringskoersVerpligting (1 387) 1 608

Effek van ’n 1-jaar beweging in die veronderstelde gemiddelde aftree-ouderdom: + 1 - 1

Gemiddelde aftree-ouderdomVerpligting (11) 15


34

14. VOORSIENINGS VIR ANDER LASTE EN AANSPREEKLIKHEDE vervolg

2015R’000

2014R’000

2013R’000

2012 R’000

2011 R’000

Tendens inligting:Huidige waarde van verpligtinge 19 222 18 451 18 016 17 804 15 926 Huidige waarde van planbates – – – – – Huidige waarde van verpligtinge bo planbates 19 222 18 451 18 016 17 804 15 926 Ondervinding aanpassings:Huidige waarde van verpligtinge (896) (568) (1 391) – 449 Huidige waarde van planbates – – – – – Aktuariële wins/(verlies) voor veranderinge in aannames (896) (568) (1 391) – 449

GROEP2015 2014

LangtermynaansporingskemaVerdiskonteringskoers (%) 8,75 8,25 Groeikoers van skimaandeel waarde – per jaar (%) 9,00 11,00 Skimaandele verbeur in toekomstige tydperke (aantal) 0 0

Die Groep bedryf ’n aansporingskema wat gebaseer is op skimaandele en groei. Ingevolge die skema word bedrae en skimaandele aan senior bestuur en uitvoerende direkteure toegewys teen ’n waarde wat bereken word met verwysing na die Groep se groei en ’n prys/verdiensteverhouding. Die berekende toename in die waarde word as bonus uitbetaal oor drie, vier, vyf en ses jaar, ’n kwart in elke jaar, vanaf die datum waarop dit toegeken is. Deelnemers aan die skema moet in diens van die Groep wees op die uitbetalingsdatum. Die opgelope verpligting in terme van die skema word op ’n tydbasis voorsien teen inkomste. Op jaareinde was daar 1 737 051 (2014: 1 528 365) skimaandele toegewys teen berekende waardes van tussen R8,45 en R17,51 per aandeel.

R’000 R’000

15. HANDELS- EN ANDER KREDITEUREHandelskrediteure 637 766 593 225 Ander krediteure 74 565 80 928

712 331 674 153

Die drabedrag van handels- en ander krediteure is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

16. KORTTERMYNLENINGSBankoortrekkings 669 496 541 913 RSA Agri Makelaars (Edms) Bpk 484 286

669 980 542 199

Die drabedrag van Korttermynlenings is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

Die bankoortrekkingsfasiliteit word jaarliks hernu en die huidige fasiliteite dra rente vanaf prima minus 1% tot prima minus 2%.

Die lening van RSA Agri Makelaars (Edms) Bpk is onverseker en dra rente teen koerse soos van tyd tot tyd ooreengekom. Daar bestaan geen formele terugbetalingsvoorwaardes nie.

Die bankoortrekkingsfasiliteite van R794,3 miljoen is verseker deur:• ’n Algemene notariële verband oor die voorraad van Kaap Agri Bedryf Beperk ten bedrae van R100 miljoen.• ’n Sessie van handelsdebiteure en voorraad van Kaap Agri Bedryf Beperk vir die fasiliteit van Kaap Agri Bedryf Beperk.• ’n Sessie van handelsdebiteure van Agriplas (Edms) Bpk, asook ’n beperkte waarborg deur Kaap Agri Bedryf Beperk (beperk tot

R6 miljoen) vir die fasiliteit van Agriplas (Edms) Bpk.• ’n Sessie van handelsdebiteure van Kaap Agri (Namibia) (Edms) Bpk, asook ’n onbeperkte waarborg deur Kaap Agri Bedryf Beperk

vir die R70 miljoen fasiliteit van Kaap Agri (Namibia) (Edms) Bpk.


KAAP AGRI

35

GROEP2015

R’0002014

R’000

17. VERWANTE PARTY TRANSAKSIESDie maatskappye in die Groep verkoop produkte in die gewone loop van besigheid aan direkteure teen terme en voorwaardes wat op alle klante van toepassing is.

Transaksies met direkteure en uitstaande saldo’sVerkope 41 874 47 793 Aankope 1 526 1 872 Handelsdebiteure 4 471 4 334

Transaksies met geassosieerde maatskappye en uitstaande saldo’sVerwys ook na aantekening 5.Verkope 1 984 2 026 Rente betaal 39 36 Lening 484 286

Die verhoudings tussen die onderskeie maatskappye binne die Groep word in aantekening 34 geopenbaar.

Verwys na aantekening 16 vir lenings met verwante partye.

Verwys na uitvoerende direkteursvergoeding soos geopenbaar in aantekening 24 vir sleutelbestuursvergoeding.

18. FINANSIËLE RISIKO BESTUURDie Groep se aktiwiteite stel hulle bloot aan ’n verskeidenheid van finansiële risiko’s soos markrisiko (insluitende buitelandse valutarisiko, billike waarde rentekoersrisiko en prysrisiko), kredietrisiko, likiditeitsrisiko en kontantvloei rentekoersrisiko. Die Groep se algehele risikobestuursprogramme fokus op die onvoorspelbaarheid van finansiële markte en poog om die ongunstige effek op die maatskappy se finansiële posisie tot ’n minimum te beperk.

Die rekeningkundige beleid vir finansiële instrumente is toegepas op die volgende lynitems volgens die staat van finansiële posisie: beskikbaar-vir-verkoop beleggings, handels- en ander debiteure, finansiële instrumente deur wins of verlies, afgeleide finansiële instrumente, kontant en kontant-ekwivalente, handels- en ander krediteure en lenings.

Die drabedrag volgens die staat van finansiële posisie verskil van die bedrae in hierdie aantekening geopenbaar weens items wat ingesluit is by die drabedrag volgens die staat van finansiële posisie wat nie aan die definisie van ’n finansiële instrument voldoen nie of uitgesluit is by die omvang van IFRS 7 – Finansiële instrumente: Openbaarmakings. Hierdie items sluit vooruitbetaalde uitgawes van R7 963 (2014: RNul), statutêre ontvangbare bedrae van R37,7 miljoen (2014: R34,9 miljoen), statutêre verpligtinge van R5,9 miljoen (2014: R7,0 miljoen) en verpligtinge ten opsigte van werknemervoordele van R24,2 miljoen (2014: R33,2 miljoen) in.

MarkrisikoBuitelandse valutarisikoDie Groep is blootgestel aan beperkte buitelandse valutarisiko voortspruitend uit verskeie valutablootstellings, hoofsaaklik met betrekking tot die VSA dollar en die euro. Buitelandse valutablootstelling ontstaan hoofsaaklik uit die aankoop van voorraad en bates in die buiteland. Buitelandse valutatermynkontrakte word gebruik om die valutablootstelling te beperk.

Daar is ook ’n omrekeningsrisiko wat gepaard gaan met die konsolidasie van die resultate van buitelandse filiale in Suid-Afrikaanse rand, die Groep se rapporteringsgeldeenheid.

Kaap Agri (Namibia) (Edms) Bpk is tans die enigste buitelandse filiaal binne die Groep. Die funksionele geldeenheid van Kaap Agri (Namibia) (Edms) Bpk is die Namibiese dollar. Die wisselkoers tussen die Namibiese dollar en Suid-Afrikaanse rand is vasgestel op 1 Namibiese dollar vir 1 Suid-Afrikaanse rand. Gevolglik ontstaan daar geen wisselkoersverskille met die omrekening van hierdie buitelandse filiaal nie.


36

18. FINANSIËLE RISIKO BESTUUR vervolgKontantvloei en billike waarde rentekoersrisikoDie Groep finansier sy bedrywighede met ’n kombinasie van aandeelhouersfondse en bankfasiliteite. Die Groep se blootstelling aan rentekoerse en die effektiewe rentekoerse kan soos volg opgesom word:

Teen swewende koerseKoers

2015%

Bedrag2015

R’000

Koers2014

%

Bedrag2014

R’000

Bates:Handelsdebiteure 9,50 – 14,50 1 206 264 8,25 – 14,25 1 105 005Ander debiteure – 36 446 – 25 638Lenings 9,00 36 332 8,75 43 229 Kontant en kontantekwivalente 5,00 23 502 4,75 22 011

Laste:Bankoortrekking 7,50 – 9,25 669 496 7,25 – 9,50 541 913Lening RSA Agri Makelaars (Edms) Bpk 7,50 484 7,25 286 Handels- en ander krediteure – 682 218 – 634 042

GROEP2015

R’0002014

R’000

Ten einde die Groep se blootstelling aan rentekoersveranderings te illustreer, word die invloed van rentekoers veranderings op die drabedrae van rentedraende finansiële bates en finansiële laste en gevolglik wins na belasting, soos volg geïllustreer:Rentedraende bates 1 266 098 1 170 245 Rentedraende laste (669 980) (542 199)Netto rentedraende bates 596 118 628 046 ’n Halwe persentasiepunt toename in rentekoerse 2 146 2 261 ’n Halwe persentasiepunt afname in rentekoerse (2 146) (2 261)

PrysrisikoDie Groep is betrokke in die verhandeling van graankommoditeite om sodoende sy silo-infrastruktuur ten volle te benut. Dit is die Groep se bedoeling om enige prysrisiko wat ontstaan uit fluktuasies in die kommoditeitspryse tydens die verhandeling van graankommoditeite te verskans. Die Groep gebruik kommoditeitskontrakte, opsiekontrakte of ander afgeleide finansiële instrumente om die kommoditeitsprysrisiko te verskans. Verskansing van kommoditeite geskied binne beperkings daargestel deur die Direksie. Die verskansingsbeleid is voldoende aanpasbaar ten einde bestuur te bemagtig om verskansing vinnig aan te pas na aanleiding van moontlike veranderinge in die kommoditeitsmark.

Ten einde die Groep se blootstelling aan kommoditeitsprysrisiko’s te illustreer, word die invloed van prysskommelings op die drabedrae van finansiële bates en finansiële laste en gevolglik wins na belasting,soos volg geïllustreer:

Invloed van ’n toename van R100 per ton in kommoditeitspryse op Finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies 2 927 3 420 Invloed van ’n toename van R100 per ton in kommoditeitspryse op Afgeleide finansiële instrumente (2 927) (3 420)

– –

Invloed van ’n afname van R100 per ton in kommoditeitspryse op Finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies (2 927) (3 420)Invloed van ’n afname van R100 per ton in kommoditeitspryse op Afgeleide finansiële instrumente 2 927 3 420

– –


KAAP AGRI

37

18. FINANSIËLE RISIKO BESTUUR vervolgKredietrisikoDie konsentrasie van potensiële kredietrisiko bestaan hoofsaaklik uit kontantekwivalente beleggings en handelsdebiteure.

Die Groep beperk sy teenparty blootstellings met betrekking tot lopende rekeninge deur slegs met goed gevestigde finansiële instellings met hoë kwaliteit kredietgraderings te handel.

Handelsdebiteure bestaan uit ’n groot aantal klante. As gevolg van ’n streng kredietbeleid, wat die deurlopende hersiening van kredietlimiete, sekuriteit en kredietevaluerings van die finansiële posisies van sodanige klante insluit, is die Groep van mening dat die kredietrisiko’s verbonde aan hierdie finansiële bates onder normale omstandighede betreklik klein is. Aangesien die oorgrote meerderheid van die handelsdebiteure aan die landbousektor verbonde is, kan natuurrampe, opeenvolgende swak produksieseisoene en laer as verwagte kommoditeitspryse die invorderbaarheid van hierdie finansiële bates benadeel. Die kredietrisiko’s verbonde aan handelsdebiteure word beperk deur die opneem van sekuriteite, soos verbande oor eiendom, notariële verbande oor roerende bates en sessies oor verwagte oeste. Handelsdebiteure word netto van die voorsiening vir waardedaling getoon. Rente op handelsdebiteure word gehef teen ’n basiskoers plus ’n faktor vir die risiko gekoppel aan die klant. Die Groep is van mening dat daar nie enige wesenlike konsentrasie van risiko op jaareinde, wat nie versekureer of voldoende voorsien is, bestaan nie.

Handelsdebiteure word verdeel in die volgende kategorieë: Debiteure binne terme, Debiteure buite terme maar het geen waardedaling ondergaan nie en Debiteure wat ’n waardedaling ondergaan het.

GraanR’000

VrugteR’000

GroenteR’000

AnderR’000

TotaalR’000

Debiteure binne terme (vereffeningsdatum is nog nie oorskry nie)30 September 2015Saldo 303 217 442 424 112 351 185 926 1 043 918 Sekuriteite teen billike waarde (174 894) (168 744) (69 863) (17 879) (431 380)

Blootstelling aan kredietrisiko 128 323 273 680 42 488 168 047 612 538

30 September 2014Saldo 313 796 408 636 99 381 166 923 988 736 Sekuriteite teen billike waarde (157 375) (171 949) (66 215) (17 454) (412 993)Blootstelling aan kredietrisiko 156 421 236 687 33 166 149 469 575 743

Gegrond op die betalingsgeskiedenis van Debiteure binne terme op jaareinde, is bestuur van mening dat die kredietkwaliteit van hierdie kategorie van debiteure goed is.

Debiteure buite terme (vereffeningsdatum is oorskry) maar het geen waardedaling ondergaan nie30 September 2015Saldo 49 038 67 403 15 167 23 478 155 086 Gedeelte binne terme 36 396 28 013 5 172 7 759 77 340 60 dae buite terme 849 261 73 – 1 183 90 dae buite terme 358 1 751 60 999 3 168 120 dae en meer buite terme 11 435 37 378 9 862 14 720 73 395 Sekuriteite teen billike waarde (48 267) (31 570) (12 297) (19 270) (111 404)Blootstelling aan kredietrisiko 771 35 833 2 870 4 208 43 682

30 September 2014Saldo 36 534 32 826 24 624 14 856 108 840 Gedeelte binne terme 32 329 16 899 5 378 5 142 59 748 60 dae buite terme 51 333 24 3 411 90 dae buite terme 215 1 505 131 499 2 350 120 dae en meer buite terme 3 939 14 089 19 091 9 212 46 331 Sekuriteite teen billike waarde (35 219) (23 108) (20 632) (9 290) (88 249)Blootstelling aan kredietrisiko 1 315 9 718 3 992 5 566 20 591


38

18. FINANSIËLE RISIKO BESTUUR vervolg

GraanR’000

VrugteR’000

GroenteR’000

AnderR’000

TotaalR’000

Debiteure wat ’n waardedaling ondergaan het30 September 2015Saldo 6 269 17 316 6 021 12 141 41 747 Voorsiening vir waardedaling (2 505) (15 032) (5 362) (11 588) (34 487)Saldo begin van jaar (2 216) (11 303) (5 755) (10 749) (30 023)Voorsiening aangewend – 967 62 1 184 2 213 Voorsiening teruggeskryf/(geskep) (289) (4 696) 331 (2 023) (6 677)Sekuriteite teen billike waarde (2 680) (250) (200) – (3 130)Blootstelling aan kredietrisiko 1 084 2 034 459 553 4 130

30 September 2014Saldo 2 392 15 276 7 478 12 306 37 452 Voorsiening vir waardedaling (2 216) (11 303) (5 755) (10 749) (30 023)Saldo begin van jaar (1 747) (11 240) (5 431) (9 733) (28 151)Voorsiening aangewend 52 1 248 2 065 3 479 6 844 Voorsiening geskep (521) (1 311) (2 389) (4 495) (8 716)Sekuriteite teen billike waarde – (354) (200) – (554)Blootstelling aan kredietrisiko 176 3 619 1 523 1 557 6 875

LikiditeitsrisikoDie Groep se beleid is om wesenlike onbenutte bankfasiliteite en reserwe leenkapasiteit te handhaaf ten einde enige likiditeitsrisiko wat die Groep mag hê, te verlig. Seisoenale faktore veroorsaak dat die Groep beduidende fluktuasies in korttermynlenings het. Gevolglik vereis die Groep se beleid dat voldoende leenfasiliteite beskikbaar is om geprojekteerde leenhoogtepunte te oorskry.

GROEP2015

R’0002014

R’000

Die Groep se onbenutte leningsfasiliteite is soos volg:Totale leningsfasiliteite 794 300 674 300 Netto rentedraende skuld (647 331) (520 928)

146 969 153 372


KAAP AGRI

39

18. FINANSIËLE RISIKO BESTUUR vervolgLikiditeitsrisiko vervolgDie kontraktuele termyne van die Groep se verpligtinge op verslagdoeningsdatum is soos volg:

1 tot 6maande

R’000

7 tot 12maande

R’000

12 maandeen langer

R’000TotaalR’000

30 September 2015Handels- en ander krediteure 666 668 15 550 – 682 218 Finansiële instrumente – Laste 5 927 – – 5 927 Finansiële instrumente – Bates (5 927) – – (5 927)Korttermynlenings – 701 652 – 701 652

666 668 717 202 – 1 383 870

30 September 2014Handels- en ander krediteure 619 113 14 929 – 634 042 Finansiële instrumente – Laste 1 900 – – 1 900 Finansiële instrumente – Bates (1 900) – – (1 900)Korttermynlenings – 571 115 – 571 115

619 113 586 044 – 1 205 157

Billike waarde skattingBeleggings en afgeleide finansiële instrumenteDie billike waarde van finansiële instrumente wat in ’n aktiewe mark verhandel word gebaseer op die gekwoteerde markprys op verslagdoeningsdatum. Die gekwoteerde markprys wat gebruik word vir finansiële bates wat deur die Groep gehou word, is die huidige bodprys.

GROEP2015

R’0002014

R’000

Vlak 1 – Finansiële instrumente vir verskansing:Finansiële instrumente teen billike waarde deur wins of verlies 5 927 (1 900)Afgeleide finansiële instrumente (5 927) 1 900

Handelsdebiteure en handelskrediteureDie nominale waarde van handelsdebiteure, na inagneming van die voorsiening vir waardedaling, en handelskrediteure word geag die billike waarde te wees.

Finansiële lasteDie billike waarde van finansiële laste vir openbaarmakingsdoeleindes word beraam deur die toekomstige kontantvloeie te verdiskonteer teen die huidige markrentekoers wat beskikbaar is aan maatskappye met soortgelyke finansiële instrumente.

KapitaalhandhawingDie maatskappy beskou totale ekwiteit, wat insluit aandelekapitaal, reserwes en tesourie aandele, as kapitaal. Die verhouding tussen kapitaal en skuld is die kapitaalverhouding. Die Groep se doelwit met die bestuur van die kapitaalverhouding is om te verseker dat die Groep as ’n lopende onderneming sal bly voortbestaan en welvaart skep vir sy aandeelhouers en ander belanghebbers. Die invloed op die kapitaalverhouding word in ag geneem by besluite oor die verklaring van dividende, terugkoop van aandele, uitreiking van aandele, aankoop en verkoop van bates en beleggings en die aangaan of terugbetaling van skuld. Die beweging in kapitaal word in die Staat van veranderinge in ekwiteit op bladsy 27 uiteengesit en die kapitaalverhoudings op bladsy 12.


40

GROEP2015

R’0002014

R’000

19. VOORWAARDELIKE AANSPREEKLIKHEDEBedryfshuurbetalings:Betaalbaar binne een jaar 29 312 27 984 Betaalbaar tussen een en vyf jaar 45 637 48 924 Betaalbaar na vyf jaar 1 562 2 180

76 511 79 088

20. KAPITAALVERPLIGTINGEGekontrakteer 58 758 52 537 Nog nie gekontrakteer nie 43 200 35 000

101 958 87 537

Hierdie verpligtinge is goedgekeur deur die Direksie. Die verpligtinge sal gefinansier word met eie en geleende fondse.

21. INKOMSTEVerskaffing van produkte en dienste 5 264 304 4 803 968 Finansieringsmarge op direkte transaksies 77 098 70 611

5 341 402 4 874 579

22. ANDER BEDRYFSINKOMSTERente ontvang 81 633 74 410 – Handelsdebiteure wat geen waardedaling ondergaan het nie 73 124 65 422 – Handelsdebiteure wat ’n waardedaling ondergaan het 2 361 2 541 – Ander 6 148 6 447 Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting 293 493 Wins met verkoop van belegging 7 296 – Buitelandse valuta verskille 6 18 Afleweringskoste verhaal 30 840 30 507 Huur ontvang 10 020 7 759 Slegte skuld verhaal 28 2 040 Ander inkomste 20 408 22 582

150 524 137 809


KAAP AGRI

41

GROEP2015

R’0002014

R’000

23. UITGAWES VOLGENS AARDKoste van produkte verkoop 4 495 896 4 136 318 – Koste van verkope 4 499 818 4 130 780 – Netto gerealiseerde koste/(surplus) van afgeleide finansiële instrumente (3 922) 5 538 Waardevermindering 23 126 17 889 Verbeterings aan huureiendom afgeskryf 2 122 1 689 Amortisasie van ontasbare bates 1 788 1 659 Direkteursvergoeding 16 803 17 916 Personeelkoste 377 959 337 312 – Salarisse, lone en bonusse 340 570 301 827 – Voorsiening vir langtermynaansporingskema 1 942 1 459 – Werkgewersbydrae tot pensioenfonds (omskrewe bydraeplan) 24 095 24 576 – Werkgewersbydrae tot mediese voordele 1 629 1 561 – Verhoging in voorsiening vir na-aftrede mediese voordele 771 435 – Opleidingskoste 8 952 7 454 Ouditeursvergoeding 3 177 2 958 – Vir oudit 3 038 2 845 – Ander dienste 52 113 – Ondervoorsiening vorige jaar 87 – Huur betaal 41 087 34 163 – Geboue 28 830 25 100 – Voertuie 9 772 7 213 – Masjinerie en toerusting 2 485 1 850 Ander okkupasiekostes 55 773 49 423 Rekenaarkoste 23 646 19 801 Bemarkingskoste 29 026 27 280 Vervoer/distribusie 76 942 74 710 Slegte skuld afgeskryf 2 213 6 844 Verhoging in voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteure 4 465 1 871 Ander uitgawes 46 627 39 440

5 200 650 4 769 273

Aantal Aantal

Aantal werknemers in diens op jaareinde 2 386 2 196


42

24. VERGOEDING BETAAL AAN DIREKTEURE

AansporingskemasSalarisse,

fooie en bydraes

R’000

Uitgawetoelaes

R’000TotaalR’000

GevestigR’000

VoorsienR’000

2015 Uitvoerende direkteureSJ Liebenberg 986 96 2 222 12 3 316 JJ Matthee 1 533 155 2 876 5 4 569 GW Sim+ – – 383 – 383 S Walsh 2 496 335 3 870 48 6 749

5 015 586 9 351 65 15 017

Nie-uitvoerende direkteureBS du Toit 191 6 197 JH le Roux 166 2 168 NC Loubser 160 9 169 HS Louw 160 5 165 CA Otto 216 1 217 HM Smit 160 7 167 GM Steyn 319 2 321 S Totaram 256 1 257 JH van Niekerk 223 5 228

1 851 38 1 889

Totaal 16 906

2014 Uitvoerende direkteureSJ Liebenberg 1 326 324 2 104 20 3 774 JJ Matthee 1 905 526 2 723 8 5 162 S Walsh 2 758 967 3 625 51 7 401

5 989 1 817 8 452 79 16 337

Nie-uitvoerende direkteureBS du Toit 179 5 184 JH le Roux+ 41 – 41 NC Loubser 149 11 160 HS Louw 149 7 156 CA Otto 235 1 236 HM Smit 149 7 156 GM Steyn 310 2 312 S Totaram 238 2 240 JH van Niekerk 208 7 215

1 658 42 1 700

Totaal 18 037

Die dienstermyne van die uitvoerende direkteure is gekoppel aan hulle dienstermyne as werknemers terwyl die nie-uitvoerende direkteure op ’n driejaarlikse basis roteer. Geen direkteur of werknemer het ’n vastetermyn-ooreenkoms met die Groep nie. Die nie-uitvoerende direkteure se vergoeding bestaan uit ’n vaste jaarlikse vergoeding vir dienste as direkteure, ’n addisionele vaste vergoeding vir pligte met betrekking tot komitees en vergoeding vir reis- en ander koste. Uitvoerende direkteure se vergoeding bestaan uit werknemervergoeding en hulle ontvang geen spesifieke vergoeding vir hulle dienste as direkteure nie. Bedrae ingesluit onder aansporingskemas sluit alle bedrae in wat verband hou met aansporingskemas wat in die huidige jaar as uitgawes erken is. Bedrae gevestig is betaalbaar gedurende Desember van die jaar wat volg op die finansiële jaar geeïndig 30 September, waartydens sodanige bedrae gevestig het. Bedrae voorsien is die huidige jaar aanpassing vir toekomstige verpligtinge volgens die skemareëls wat eers in die toekoms sal vestig.

Uit die Direksie se oogpunt is daar geen verdere voorgeskrewe amptenare nie.

+ Nie ’n lid van die Direksie vir die volle jaar nie.


KAAP AGRI

43

GROEP2015

R’0002014

R’000

25. FINANSIERINGSKOSTEBanke en ander 35 635 29 443

26. INKOMSTEBELASTINGBelastinguitgawe:Huidige belasting – huidige jaar 71 628 56 679 Uitgestelde belasting – huidige jaar (4 056) (329)Belasting vir die jaar 67 572 56 350

% %

Die belasting op die Groep se wins voor belasting verskil van die teoretiese bedrag wat verkry sal word as die statutêre koers gebruik word, soos volg: Statutêre belastingkoers 28,00 28,00 Aangesuiwer vir:Nie-aftrekbare uitgawes/(Nie-belasbare inkomste) (1,93) (1,69)Kapitaalwins 0,41 – Verskil in belastingkoers van buitelandse filiaal (0,16) (0,05)Effektiewe koers 26,32 26,26

27. VERDIENSTE PER AANDEELBasies Basiese verdienste per aandeel word bereken deur die wins toeskryfbaar aan die aandeelhouers van die Groep te deel deur die geweegde gemiddelde aantal gewone aandele wat uitgereik was gedurende die jaar, uitgesluit gewone aandele teruggekoop deur die Groep en gehou as tesourie aandele.

R’000 R’000

Rekonsiliasie tussen verdienste en wesensverdienste:Netto wins toeskryfbaar aan gewone aandeelhouers 189 194 158 213 Netto wins met verkoop van bates (178) (355)Bruto (247) (493)Belastingeffek 69 138 Netto wins met verkoop van belegging (6 294) – Bruto (7 342) – Belastingeffek 1 048 –

Wesensverdienste 182 722 157 858

Aantal Aantal

Geweegde gemiddelde aantal gewone aandele (’000) 70 462 70 462

Sent Sent

Verdienste per aandeel 268,51 224,54

Wesensverdienste per aandeel 259,32 224,03

Wesensverdienste word bereken ingevolge Omsendbrief 2/2013 uitgereik deur die Suid-Afrikaanse Instituut van Geoktrooieerde Rekenmeesters.

Verwaterde verdienste per aandeel word nie getoon nie, aangesien daar geen potensiële verwateringsinstrumente op verslagdoeningsdatum bestaan nie.


44

GROEP2015

R’0002014

R’000

28. DIVIDEND PER AANDEELTussentyds24,00 sent per aandeel (2014: 19,00 sent per aandeel) 16 911 13 388 Finaal58,00 sent per aandeel (2014: 46,00 sent per aandeel) 40 868 32 412

57 779 45 800

Dividende betaalbaar word nie verantwoord voor verklaring deur die Direksie nie. Die Staat van Veranderinge in Ekwiteit reflekteer nie die finale dividend betaalbaar nie. Die finale dividend vir die jaar geëindig 30 September 2015 sal verantwoord word as ’n verdeling van behoue wins in die jaar wat eindig op 30 September 2016.

29. NETTO KONTANTWINS UIT BEDRYFSAKTIWITEITEBedryfswins per inkomstestaat 291 276 243 115 Aangesuiwer vir:– Waardevermindering 23 126 17 889 – Amortisasie van ontasbare bates 1 788 1 659 – Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting (293) (493)– Wins met verkoop van belegging (7 296) – – Koste met uitreiking van aandele deur filiaal – (94)– Toename in voorsienings 2 574 5 788 – Rente op lening (3 486) (3 791)– Verbeterings aan huureiendom afgeskryf 2 122 1 689

309 811 265 762

30. BEDRYFSKAPITAALVERANDERINGEToename in voorraad (70 223) (81 710)Toename in handels- en ander debiteure (111 662) (85 815)Toename in handels- en ander krediteure 47 455 96 559

(134 430) (70 966)

31. INKOMSTEBELASTING BETAALBalans verskuldig aan die begin van die jaar 1 175 258 Belastinguitgawe in inkomstestaat 71 628 56 679 Balans verskuldig aan die einde van die jaar (4 130) (1 175)

68 673 55 762

32. VERKRYGING VAN BEDRYWIGHEDENie-bedryfsbates – 16 650 Bedryfsbates – 1 626 Koopsom vereffen in kontant – 18 276

Verwys na aantekening 33 vir meer besonderhede.


KAAP AGRI

45

GROEP2015

R’0002014

R’000

33. BESIGHEIDSAMEVOEGINGSDie Groep het die bates en besighede van die volgende entiteite bekom:Faber Motors Danielskuil BK op 1 Maart 2014Kareedouw Motors en Boerdery Dienste BK op 1 April 2014Erf 1005 Vredenburg (Edms) Bpk op 1 Mei 2014

Die bates en laste op datum van verkryging kan soos volg opgesom word: DrawaardeAangesien die Groep die bates van hierdie besighede, eerder as die aandele in die regsentiteite wat vroeër sodanige bates besit het, verkry het, is dit onprakties om die drawaarde, in die boeke van die vorige eienaars voor die verkryging, te openbaar. In hierdie omstandighede het die Groep nie toegang tot sulke drawaardes nie.Billike waardeBatesEiendom, aanleg en toerusting – 8 015 Klanteverhoudinge – 3 064 Uitgestelde belasting – (858)Klandisiewaarde – 6 429 Voorraad – 1 626 Koopsom – 18 276 Faber Motors Danielskuil BK – 10 697 Kareedouw Motors en Boerdery Dienste BK – 4 151 Erf 1005 Vredenburg (Edms) Bpk – 3 428

’n Aankoopprystoedeling soos vereis deur IFRS 3 “Besigheidsamevoegings” is uitgevoer en geen verdere wesenlike ontasbare bates is geïdentifiseer nie.

34. BELANGE IN FILIALEUitgereikte aantal

aandeleAandeelhouding (%)

Naam van filiaal 2015 2014 2015 2014

Kaap Agri Bedryf Beperk 74 170 277 74 170 277 100,00 100,00 Kaap Agri (Namibia) (Edms) Bpk 401 401 100,00 100,00 Agriplas (Edms) Bpk 7 000 7 000 100,00 100,00


46

35. INLIGTING OOR BEDRYFSEGMENTEDie bedryfsegmente is deur bestuur bepaal op grond van die verslagdoening wat die besturende direkteur gebruik vir strategiese besluitneming. Die besturende direkteur oorweeg die besigheid vanuit ’n afdelingsperspektief. Die prestasie van die volgende afdelings word afsonderlik oorweeg: Handel en meganisasie, Wesgraan asook Besproeiing: vervaardiging en groothandel. Die prestasie van die bedryfsegmente word beoordeel op grond van ’n maatstaf van inkomste sowel as wins voor belasting.

Segmentinkomste en -resultate Segmentinkomste Segmentresultate2015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’000

Handel en meganisasie 4 547 114 4 186 224 207 556 169 008 Wesgraan 658 874 570 751 33 497 36 705 Besproeiing: vervaardiging en groothandel 129 954 113 592 10 889 9 903 Totaal vir rapporteerbare segmente 5 335 942 4 870 567 251 942 215 616

Korporatief 5 460 4 012 (68 761) (69 472)Tesourie – – 73 585 68 419 Totale eksterne inkomste 5 341 402 4 874 579 Wins voor belasting 256 766 214 563 Inkomstebelasting (67 572) (56 350)Wins na belasting 189 194 158 213

Segmentbates en -laste Segmentbates Segmentlaste2015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’000

Handel en meganisasie 1 169 794 980 912 619 210 575 839 Wesgraan 75 400 55 680 17 442 14 275 Besproeiing: vervaardiging en groothandel 52 518 42 066 17 305 16 003 Totaal vir rapporteerbare segmente 1 297 712 1 078 658 653 957 606 117

Korporatief 175 770 182 239 102 381 100 548 Handelsdebiteure 1 206 264 1 105 005 – – Korttermynlenings – – 669 980 542 199 Belegging in geassosieerde maatskappy – 443 – – Uitgestelde belasting 5 932 3 908 4 138 6 021

2 685 678 2 370 253 1 430 456 1 254 885

Ander segmentinligting Kapitale uitgawes Waardevermindering2015

R’0002014

R’0002015

R’0002014

R’000

Handel en meganisasie 133 351 70 833 10 962 8 763 Wesgraan 8 647 9 491 3 045 2 559 Besproeiing: vervaardiging en groothandel 9 684 7 385 2 496 1 051 Totaal vir rapporteerbare segmente 151 682 87 709 16 503 12 373 Korporatief 7 996 5 899 6 623 5 516

159 678 93 608 23 126 17 889

Geografiese inkomste vir die Groep word toegeskryf aan die onderskeie lande op grond van die ligging van die klant. Geen enkele klant verteenwoordig meer as 10% van die Groep se inkomste nie.

Geografiese inkomste vir die Groep is as volg:2015

R’0002014

R’000

Suid-Afrika 4 776 626 4 346 214 Namibië 564 776 528 365 Totaal 5 341 402 4 874 579

Nie-bedryfsbates (uitgesluit uitgestelde belasting) is geleë in die volgende lande:Suid-Afrika 625 727 516 271 Namibië 22 295 9 479 Totaal 648 022 525 750


KAAP AGRI

47

Kaap Agri Beperk

48

STAAT VAN FINANSIËLE POSISIEop 30 September

MAATSKAPPY

Aantekening2015

R’0002014

R’000

BATESNie-bedryfsbatesBelegging in filiaalmaatskappy 2 634 709 634 709 Lenings 3 50 580 61 551

685 289 696 260

BedryfsbatesKorttermyngedeelte van lenings 3 11 420 8 040

Totale bates 696 709 704 300

EKWITEIT EN LASTEKapitaal en reserwesGewone aandelekapitaal 4 480 346 480 346 Behoue wins 216 360 223 953 Totale ekwiteit 696 706 704 299

BedryfslasteLening filiaalmaatskappy 5 3 1

Totale ekwiteit en laste 696 709 704 300

STAAT VAN OMVATTENDE INKOMSTEvir die jaar geëindig 30 September

MAATSKAPPY2015

R’0002014

R’000

BeleggingsinkomstePlurispace (Edms) Bpk 3 486 3 791 Kaap Agri Bedryf Farm Worker and Employee BEE (Edms) Bpk 1 643 1 594 Kaap Agri Bedryf Beperk 39 200 14 386

Ander bedryfsuitgawes (3) (1)Wins voor belasting 44 326 19 770 Inkomstebelasting – – Netto wins vir die jaar 44 326 19 770

STAAT VAN VERANDERINGE IN EKWITEITvir die jaar geëindig 30 September

MAATSKAPPYAandele-kapitaal

R’000

Behouewins

R’000

Saldo 1 Oktober 2013 480 346 244 977

Netto wins vir die jaar – 19 770 Dividende betaal – (40 794)Saldo 30 September 2014 480 346 223 953

Netto wins vir die jaar – 44 326 Dividende betaal – (51 919)Saldo 30 September 2015 480 346 216 360


KAAP AGRI

49

STAAT VAN KONTANTVLOEIEvir die jaar geëindig 30 September

MAATSKAPPY2015

R’0002014

R’000

Kontantvloei uit bedryfsaktiwiteiteNetto kontantwins uit bedryfsaktiwiteiteBedryfswins per inkomstestaat 44 326 19 770 Aangesuiwer vir:Beleggingsinkomste nie in kontant ontvang nie (44 329) (19 771)

(3) (1)

Kontantvloei uit beleggingsaktiwiteiteAfname in lenings – 46

Kontantvloei uit finansieringsaktiwiteiteAfname in filiaallening 39 202 30 754 Dividend betaal (39 199) (30 799)

3 (45)

Netto toename in kontant en kontantekwivalente – –

AANTEKENINGE BY DIE FINANSIËLE STATEvir die jaar geëindig 30 September1. REKENINGKUNDIGE BELEID

Die belangrikste rekeningkundige beleid, wat in die opstelling van hierdie finansiële state geïnkorporeer is, word op blads 52 tot 60 uiteengesit.

Die voorbereiding van finansiële state in ooreenstemming met IFRS vereis die gebruik van sekere kritiese rekeningkundige ramings. Dit vereis ook die gebruik van oordeel deur bestuur in die toepassing van die maatskappy se rekeningkundige beleid. Daar is geen areas wat kompleks is of ’n hoër vlak van oordeel vereis nie, of areas waar aannames of beramings wesenlik is tot die finansiële state nie.

MAATSKAPPY

2015R’000

2014R’000

2. BELEGGING IN FILIAALMAATSKAPPYOngenoteerdKaap Agri Bedryf BeperkAantal aandele uitgereik74 170 277 (2014: 74 170 277) Aandeelhouding: 100% (2014: 100%)Aandele teen kosprys 634 709 634 709

3. LENINGSPlurispace (Edms) Bpk 36 332 43 229 Voorkeuraandele 35 331 42 118 Opgehoopte voorkeurdividend 1 001 1 111 Kaap Agri Bedryf Farm Worker and Employee BEE (Edms) Bpk 25 668 26 362 Voorkeuraandele 25 470 25 470 Opgehoopte voorkeurdividend 198 892

62 000 69 591 Korttermyngedeelte oorgedra na bedryfsbates (11 420) (8 040)

50 580 61 551

Kaap Agri Beperk

50

AANTEKENINGE BY DIE FINANSIËLE STATEvir die jaar geëindig 30 September3. LENINGS vervolg

Die drabedrag van die lenings is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

Die voorkeurdividendkoers vir Plurispace (Edms) Bpk, ’n volfiliaal van Dipeo Capital (RF) (Edms) Bpk, word bereken teen prima min 0,5%. Sodra Kaap Agri Beperk ’n dividend verklaar moet Plurispace ’n voorkeurdividend aan Kaap Agri Beperk verklaar en uitbetaal vir dieselfde waarde om die verpligting te verminder. Die voorkeuraandele en opgelope dividende is ten volle terugbetaalbaar, nie later as 30 September 2017 nie.

Die voorkeurdividendkoers vir Kaap Agri Bedryf Farm Worker and Employee BEE (Edms) Bpk, word bereken teen prima min 0,5%. Sodra Kaap Agri Beperk ’n dividend verklaar moet Kaap Agri Bedryf Farm Worker and Employee BEE (Edms) Bpk 90% van daardie dividend as voorkeurdividend aan Kaap Agri Beperk verklaar en uitbetaal om die verpligting te verminder. Die voorkeuraandele en opgelope dividende is ten volle terugbetaalbaar, nie later as 30 September 2020 nie.

Die aandele wat die maatskappye in Kaap Agri Beperk hou, dien as sekuriteit vir die finansiering.

MAATSKAPPY

2015R’000

2014R’000

4. GEWONE AANDELEKAPITAALGemagtig

100 001 000 (2014: 100 001 000) gewone aandele sonder pariwaarde

Uitgereik

74 170 277 (2014: 74 170 277) gewone aandele sonder pariwaarde 480 346 480 346

5. LENING FILIAALMAATSKAPPYKaap Agri Bedryf Beperk 3 1

Die drabedrag van die lening is benaderd gelyk aan die billike waarde daarvan op die verslagdoeningsdatum.

Die lening is onverseker, rentevry en daar bestaan geen spesifieke terugbetalingsvoorwaardes nie.

6. VERWANTE PARTY TRANSAKSIESVerwys na aantekening 2, 3 en 5.


KAAP AGRI

51

1. BASIS VAN OPSTELLINGDie finansiële state is opgestel in ooreenstemming met Internasionale Finansiële Rapporteringstandaarde (IFRS). Die finansiële state is opgestel volgens die historiese koste-grondslag.

Die voorbereiding van finansiële state in ooreenstemming met IFRS vereis die gebruik van sekere kritiese rekeningkundige ramings. Dit vereis ook die gebruik van oordeel deur bestuur in die toepassing van die Groep se rekeningkundige beleide. Die areas wat meer kompleks is of ’n hoër vlak van oordeel vereis, of areas waar die aannames en beramings wesenlik is tot die finansiële state, word in die aantekeninge by die finansiële jaarstate geopenbaar.

2. NUWE, GEWYSIGDE EN VERBETERDE REKENINGKUNDIGE STANDAARDE EN INTERPRETASIES EFFEKTIEF GEDURENDE DIE HUIDIGE FINANSIËLE JAARDie volgende standaarde, wysigings en interpretasies word toegepas deur die Groep en was effektief vir die huidige verslag-doeningstydperk wat ’n aanvang geneem het op 1 Oktober 2014:

Nuwe standaarde• IFRIC 21 – Heffings IFRIC 21 sit die rekeningkundige hantering uiteen vir ’n verpligting om ’n heffing te betaal wat nie inkomstebelasting is nie. Die

interpretasie kan lei tot die erkenning van ’n las later as vandag, veral in verband met heffings wat veroorsaak word deur omstandighede op ’n spesifieke datum.

Wysigings aan standaarde• Wysigings aan IAS 32 – Verrekening van finansiële bates en finansiële laste Die wysigings verander nie die huidige verrekeningsmodel in IAS 32 nie, wat van ’n entiteit vereis om ’n finansiële bate en finansiële

las te verreken in die staat van finansiële posisie, slegs wanneer die entiteit tans ’n wetlik afdwingbare reg het om te verreken, of beoog om die bate en las op ’n netto basis af te los, óf om die bate te realiseer en die aanspreeklikheid terselfdertyd af te los. Die wysigings klaar uit dat die regte van die verrekening vandag beskikbaar moet wees, en dat dit nie afhanklik is van ’n toekomstige gebeurtenis nie. Dit moet ook wetlik afdwingbaar vir alle teenpartye in die normale gang van sake, sowel as in die geval van wanbetaling, insolvensie of bankrotskap wees.

• Wysigings aan IAS 36 – Openbaarmaking van verhaalbare bedrag vir nie-finansiële bates Hierdie wysiging spreek die openbaarmaking van inligting oor die verhaalbare bedrag van bates met waardedaling aan, indien

daardie bedrag gebaseer is op die billike waarde minus koste van vervreemding.

• Wysigings aan IAS 39 – Novasie van afgeleide instrumente en voortsetting van verskansingsrekeningkunde Hierdie wysiging sal toelaat dat verskansingsrekeningkunde voortgaan in ’n situasie waar ’n afgeleide instrument, wat aangewys is

as ’n verskansingsinstrument, genoveer word om verreken te word met ’n sentrale teenparty as gevolg van wette en regulasies, indien aan spesifieke voorwaardes voldoen word (in hierdie konteks dui ’n novasie daarop dat partye tot ’n kontrak ooreenkom om hul oorspronklike teenparty te vervang met ’n nuwe een).

• Wysigings aan IAS 19 – Werknemervoordele – Vereenvoudiging van die rekeningkundige hantering van bydraes wat onafhanklik is van die aantal jare van werknemerdiens

Die huidige wysiging onderskei verder tussen bydraes wat gekoppel is aan diens slegs in die tydperk waarin dit ontstaan en dié wat verband hou met diens in meer as een tydperk. Die wysiging laat toe dat bydraes wat gekoppel is aan diens, en nie varieer met die lengte van die werknemer se diens nie, afgetrek kan word van die koste van die voordele verdien in die tydperk wat die diens gelewer word.

Jaarlikse verbeteringe aan standaarde• IFRS 8 – Bedryfsegmente Die standaard is gewysig om openbaarmaking te vereis van die ramings wat deur bestuur in saamgevoegde bedryfsegmente

gemaak word. Dit sluit ’n beskrywing in van die segmente wat saamgevoeg word en die ekonomiese aanwysers wat beoordeel is om te bepaal dat die saamgestelde segmente soortgelyke ekonomiese eienskappe deel. Die standaard is verder gewysig om ’n rekonsiliasie van segmentbates na die bates van die entiteit te vereis, wanneer segmentbates gerapporteer word.

• IFRS 13 – Billike waarde meting Die IASB het die grondslag vir gevolgtrekkings van IFRS 13 gewysig om te verduidelik dat dit nie die bedoeling was om die vermoë

te verwyder om korttermyndebiteure en -krediteure op faktuurbedrae te meet nie.

• IAS 16 – Eiendom, aanleg en toerusting en IAS 38 – Ontasbare bates Beide standaarde is gewysig om te verduidelik hoe die bruto drabedrag en die opgehoopte waardevermindering hanteer word waar

’n entiteit gebruik maak van die herwaardasiemodel.

Rekeningkundige beleid by die finansiële state vir die jaar geëindig 30 September

52

• IAS 24 – Verwante partye openbaarmaking Die standaard is gewysig om ’n entiteit wat sleutelbestuurspersoneel-dienste aan die rapporterende entiteit of die houer van die

rapporterende entiteit (’die bestuur-entiteit’) lewer, ook as ’n verwante party in te sluit.

• IFRS 3 – Besigheidsamevoegings Die standaard is gewysig om te verduidelik dat IFRS 3 nie van toepassing is op die rekeningkundige hantering vir die vorming van

’n gesamentlike ooreenkoms ingevolge IFRS 11 nie. Die wysiging verduidelik ook dat die omvangvrystelling net in die finansiële state van die gesamentlike ooreenkoms self geld.

• IFRS 13 – Billikewaarde–meting Die wysiging maak dit duidelik dat die portefeulje-uitsondering in IFRS 13, wat toelaat dat ’n entiteit die billike waarde van ’n groep

van finansiële bates en finansiële laste op ’n netto basis meet, van toepassing is op alle kontrakte (insluitende nie-finansiële kontrakte) binne die omvang van IAS 39 of IFRS 9. Die wysiging is effektief vir jaareindes wat begin op of na 1 Julie 2014. ’n Entiteit sal die wysiging vooruitwerkend toepas vanaf die begin van die eerste jaareinde waarin IFRS 13 toegepas word.

• IAS 40 – Beleggingseiendomme Die standaard is gewysig om te verduidelik dat IAS 40 en IFRS 3 nie gemeenskaplik uitsluitend is nie. Die leiding in IAS 40 help

opstellers om te onderskei tussen beleggingseiendom en eienaar-geokkupeerde eiendom. Opstellers moet ook verwys na die leiding in IFRS 3 om te bepaal of die verkryging van ’n beleggingseiendom ’n besigheidsamevoeging is.

Geen van bogenoemde nuwe standpunte, wysigings, verbeteringe en interpretasies van bestaande standpunte wat gepubliseer is, het enige wesenlike uitwerking op die finansiële state van die Groep nie.

3. NUWE EN GEWYSIGDE REKENINGKUNDIGE STANDAARDE EN INTERPRETASIES WAT NOG NIE EFFEKTIEF IS NIEDie volgende standaarde, wysigings en interpretasies is nog nie effektief nie en word ook nie vroeër deur die Groep toegepas nie (die effektiewe datums hieronder aangedui verwys na finansiële verslagdoeningstydperke wat ’n aanvang neem op of na genoemde datums):

• IFRS 9 – Finansiële instrumente (effektief vanaf 1 Januarie 2018)

• IFRS 14 – Regulatoriese uitgestelde rekeninge (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• IFRS 15 – Inkomste vanuit kontrakte met klante (effektief vanaf 1 Januarie 2018)

• Wysigings aan IFRS 11 – Verkryging van gesamentlike bedrywighede (Effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IAS 16 en IAS 38 – Uitklaring van aanvaarbare metodes van waardevermindering en amortisasie (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IAS 16 en IAS 41 – Landbou: Draerplante (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IAS 27 – Afsonderlike finansiële state: Ekwiteitsmetode in afsonderlike finansiële state (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IFRS 10 en IAS 28 – Koop of bydrae van ’n bate tussen ’n belegger en sy geassosieerde of gesamentlike onderneming (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Verbeteringe aan verskeie IFRS standpunte – Jaarlikse verbeteringe aan IFRS standpunte 2012 tot 2014 siklus (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IAS 1 – Openbaarmaking-inisiatief (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

• Wysigings aan IFRS 10 – Gekonsolideerde Finansiële State en IAS 28 (2011) – Beleggings in geassosieerdes en gesamentlike ondernemings: Toepassing van die konsolidasie-uitsondering (effektief vanaf 1 Januarie 2016)

Bestuur is besig om die impak van die bogenoemde standaarde en interpretasies op die Groep se finansiële state te evalueer.

4. KONSOLIDASIEGRONDSLAGFilialeFiliale is alle entiteite (insluitende gestruktureerde entiteite) waaroor die Groep beheer het. Die Groep beheer ’n entiteit wanneer die Groep blootgestel is aan, of regte het tot, veranderlike opbrengste van sy betrokkenheid met die entiteit en die vermoë het om daardie verdienste te affekteer deur sy beheer oor die entiteit. Filiale word ten volle gekonsolideer vanaf die datum wat beheer na die Groep oorgedra is en word dekonsolideer vanaf die datum wat die beheer nie meer bestaan nie.

Die verkrygingsmetode van rekeningkunde word gebruik om besigheidsamevoegings vir die Groep te verantwoord. Die vergoeding oorgedra vir die verkryging van ’n filiaal is die billike waarde van die bates oorgedra, die verpligtinge aangegaan ten opsigte van die vorige eienaars van die verkrygde en die ekwiteit uitgereik deur die Groep. Die vergoeding oorgedra sluit in die billike waarde van enige bate of die verpligting wat ontstaan van ’n voorwaardelike teenprestasie-reëling. Verkrygingsverwante koste word as uitgawe getoon soos aangegaan.

Transaksies wat veranderings in eienaarskap tot gevolg het waar die Groep beheer van die filiaal het, voor en na die transaksie, word as ’n ekwiteitstransaksie beskou en word regstreeks in die staat van veranderinge in ekwiteit erken.

Identifiseerbare bates verkry en laste en voorwaardelike aanspreeklikhede aangeneem in ’n besigheidsamevoeging word aanvanklik gemeet teen hul billike waarde op die verkrygingsdatum.


KAAP AGRI

53

Op ’n verkryging-deur-verkryging-basis, erken die Groep enige nie-beherende belang in die verkrygde óf teen billike waarde óf teen die nie-beherenede belang se proporsionele aandeel van die erkende bedrae van die verkrygde se identifiseerbare netto bates.

As die besigheidsamevoeging in stadia bereik is, word die verkrygingsdatum billike waarde van die verkryger se voorgenoemde ekwiteitesbelange in die verkrygde gehou, hermeet na die billike waarde op die verkrygingsdatum deur wins of verlies.

Enige voorwaardelike aanspreekikheid wat oorgedra is deur die Groep word erken teen die billike waarde op die verkrygingsdatum. Daaropvolgende veranderinge aan die billike waarde van die voorwaardelike teenprestasie wat geag word om ’n bate of ’n las te wees, word erken in ooreenstemming met IAS 39 – Finansiële instrumente: Erkenning en Meting, óf deur wins of verlies óf as ’n heffing in ander omvattende inkomste. Voorwaardelike teenprestasie wat geklassifiseer is as ekwiteit word nie hermeet nie, en sy daaropvolgende vereffening word verantwoord in ekwiteit.

Die oorskot van die vergoeding oorgedra, die bedrag van enige nie-beherende belang in die verkrygde en die verkrygingsdatum billike waarde van enige vorige ekwiteitsbelange in die verkrygde oor die billike waarde van die identifiseerbare netto bates verkry, word verantwoord as klandisiewaarde. As die totaal van die vergoeding oorgedra, nie-beherende belang erken en die vorige belang gehou gesamentlik gemeet, minder is as die billike waarde van die netto bates van die filiaal verkry in die geval van ’n winskopie, word die verskil direk erken in wins of verlies.

Intermaatskappytransaksies, balanse, inkomste en uitgawes in transaksies tussen Groepentiteite word geëlimineer. Winste en verliese wat ontstaan van intergroeptransaksies wat erken word in bates word ook geëlimineer. Rekeningkundige beleide van filiale is verander waar nodig om konsekwentheid met die Groep se beleide aangeneem te verseker.

In die afsonderlike finansiële state van die houermaatskappy word die beleggings in die filiale verantwoord teen koste minus waardedalingsverliese. Die koste word aangepas om veranderinge in die vergoeding te reflekteer wat ontstaan uit voorwaardelike teenprestasie-wysigings. Die koste sluit ook in direk toeskryfbare kostes ten opsigte van die beleggings.

Rentevrye lenings aan filiale, met geen spesifieke terme van terugbetaling en met ’n duidelike bedoeling om nie terugbetaling op aanvraag te versoek nie, word beskou as kapitale bydraes aan die filiaal en word ingesluit in die drabedrag van die belegging.

Veranderinge in eienaarskap in filiale, sonder verandering in beheerTransaksies met nie-beherende belange wat nie resulteer in die verloor van beheer nie word verantwoord as ekwiteitstransaksies, dit is transaksies met die eienaars in hul hoedanigheid as eienaars. Die verskil tussen die billike waarde van enige vergoeding betaal en die relevante aandeel van die drawaarde van die netto bates van die filiaal verkry, word in ekwiteit verantwoord. Winste of verliese op vervreemdings aan nie-beherende belange word ook in ekwiteit verantwoord.

Vervreemdings van filialeWanneer die Groep beheer verloor, word enige behoue belange in ekwiteit hermeet na sy billike waarde op die dag wat beheer verloor is, met die verandering in die drabedrag wat erken word in wins of verlies. Die billike waarde is die aanvanklike drabedrag vir die doel van daaropvolgende rekeningkundige verantwoording vir die behoue belang as ’n geassosieerde, gesamentlike onderneming of finansiële bate.

Alle resulterende wisselkoersverskille word erken as ’n afsonderlike komponent van ander omvattende inkomste.

Addisioneel, enige bedrae voorheen erken in ander omvattende inkomste met betrekking tot daardie entiteit, word verantwoord asof die Groep daardie verwante bates of laste direk vervreem het. Dit mag beteken dat die bedrae voorheen erken in ander omvattende inkomste herklassifiseer word na wins of verlies.

Tesourie aandeleDie koste van tesourie aandele word voorgestel as ’n aftrekking van ekwiteit. Aandele onder ’n opsie wat reeds toegedeel is aan werknemers en ongeallokeerde aandele word beskou as tesourie aandele en word so gekonsolideer as deel van die Groep se resultate.

GeassosieerdesGeassosieerdes is alle entiteite waaroor die Groep ’n beduidende invloed het, maar nie beheer nie, oor die algemeen vergesel met ’n aandeelhouding van tussen 20% en 50% van die stemreg. Beleggings in geassosieerdes word verantwoord deur die ekwiteitsmetode van rekeningkunde te gebruik. Volgens die ekwiteitsmetode word die belegging aanvanklik teen koste erken en die drabedrag is verhoog of verlaag om die belegger se aandeel van die wins of verlies van die beleggingnemer na die datum van verkryging te toon. Die Groep se belegging in die geassosieerde sluit in klandisiewaarde (netto van enige opgelope waardedalingsverlies) geïdentifiseer met verkryging.

As die belang in eienaarskap in ’n geassosieerde verminder is, maar beduidende invloed word behou, word slegs ’n proporsionele aandeel van die bedrae voorheen erken in ander omvattende inkomste herklassifiseer na wins of verlies waar van toepassing.

Die Groep se deel van na-verkrygingswins of -verlies word erken in wins of verlies, en sy aandeel van na-verkrygingsbewegings in ander omvattende inkomste, word erken in ander omvattende inkomste met ’n ooreenstemende aanpassing aan die drabedrag van die belegging. Wanneer die Groep se aandeel van verliese in ’n geassosieerde gelyk is aan of sy belang in die geasssosieerde oorskry, insluitend enige ander onversekerde ontvangbare bedrae, erken die Groep nie verdere verliese nie, tensy dit regs- of wetlike verpligtinge aangegaan het of betalings gemaak het namens die geassosieerde.

Die Groep bepaal by elke verslagdoeningsdatum of daar enige bewyse bestaan dat die belegging in die geassosieerde enige waardedaling toon. Indien dit die geval is, bereken die Groep die bedrag van die waardedaling as die verskil tussen die verhaalbare bedrag van die geassosieerde en die drabedrag, en erken die bedrag as deel van die ’aandeel van wins/(verlies) van die geassosieerde’ in wins of verlies.

Rekeningkundige beleid

54

Winste of verliese wat ontstaan weens “upstream” en “downstream” transaksies tussen die Groep en sy geassosieerdes, word erken in die Groep se finansiële state slegs tot die mate van die onverwante belegger se belange in die geassosieerde. Die ongerealiseerde verliese word geëlimineer tensy die transaksie bewyse voorsien van ’n waardedaling van die bate oorgedra. Verwaterde winste en verliese wat ontstaan van beleggings in geassosieerdes word erken in wins of verlies. Rekeningkundige beleide van geassosieerdes is verander, waar nodig, om konsekwentheid met die Groep se aangenome beleide te verseker.

Gesamentlike ooreenkomsteOnder IFRS 11 word beleggings in gesamentlike reëlings geklassifiseer as óf gesamentlike ondernemings óf gesamentlike bedrywighede afhangend van die kontraktuele regte en verpligtinge van elke belegger. Die Groep het die aard van sy gesamentlike reëlings oorweeg en bepaal dat dit gesamentlike ondernemings is. Gesamentlike ondernemings word verantwoord volgens die ekwiteitsmetode.

Onder die ekwiteitsmetode, word belange in gesamentlike ondernemings aanvanklik getoon teen koste en daarna aangepas om die Groep se deel van die na-verkrygingswinste en -verliese en bewegings in ander omvattende inkomste te verantwoord. Wanneer die Groep se deel van die verliese van ’n gesamentlike onderneming gelyk aan of meer is as die belange in die gesamentlike onderneming (wat insluit enige langtermynbelange wat, in wese, deel van die Groep se netto belegging in die gesamentlike onderneming vorm), die Groep dan nie verdere verliese erken nie, tensy dit verpligtinge aangegaan het of betalings namens die gesamentlike onderneming gemaak het.

Ongerealiseerde winste op transaksies tussen die Groep en sy gesamentlike ondernemings word geëlimineer tot die mate van die Groep se belang in die gesamentlike onderneming. Ongerealiseerde verliese word ook geëlimineer, tensy die transaksie bewyse lewer dat daar ’n waardedaling bestaan ten opsigte van die bates oorgedra. Rekeningkundige beleide van die gesamentlike ondernemings is aangepas, waar nodig, om konsekwentheid met die beleide aangeneem deur die Groep te verseker.

Konsolidasie van spesialedoel-entiteiteDie spesialedoel-entiteite wat tot stand gebring is in terme van die SEB ekwiteitstransaksie wat in 2011 geïmplementeer is, is gekonsolideer in die Groep se resultate. Die inhoud van die verhouding tussen die maatskappy en hierdie entiteite is geëvalueer en die gevolgtrekking is gemaak dat hulle beheerde eniteite is, grootliks weens die Groep wat residuele beheer of risiko’s verwant aan eienaarskap met betrekking tot die spesialedoel-entiteit behou.

Transaksies onder gemeenskaplike beheer’n Besigheidsamevoeging van entiteite of besighede onder gemeenskaplike beheer is ’n besigheidsamevoeging waar al die entiteite of besighede wat gekombineer word uiteindelik beheer word deur dieselfde party of partye, beide voor en na die besigheidsamevoeging, en waar daardie beheer nie tydelik van aard is nie.

Tydens ’n transaksie onder gemeenskaplike beheer word die resultate van bedrywighede vir die tydperk aangebied asof die verkryging van die beherende belang onder gemeenskaplike beheer plaasgevind het in die vroegste verslagdoeningstydperk. Die uitwerking van intermaatskappy transaksies word geëlimineer in die vasstelling van die resultate van bedrywighede vir die tydperk vóór die verkryging van die beherende belang. Dit beteken dat die resultate in wese op dieselfde grondslag aangebied word as die resultate van bedrywighede vir die periode ná die verkryging van die beherende belang. Soortgelyk is die gekonsolideerde staat van finansiële posisie en verbandhoudende aantekeninge aangebied asof die bates en laste van die gekombineerde entiteite oorgedra is in die vroegste verslagdoeningstydperk.

Tydens ’n transaksie onder gemeenskaplike beheer word die verskil tussen die aankoopprys en die netto batewaarde van die verkrygde direk erken in ekwiteit.

KlandisiewaardeKlandisiewaarde word bereken as die billike waarde van die teenprestasie betaal, plus die billike waarde van enige belang gehou voor die verkryging van beheer, plus nie-beherende belang en minus die billike waarde van die identifiseerbare bates en laste van die verkrygde.

Klandisiewaarde met die verkryging van filiale word ingesluit by Ontasbare bates. Klandisiewaarde met die verkryging van ’n belang in ’n geassosieerde word ingesluit by Belegging in geassosieerde maatskappye. Klandisiewaarde afsonderlik erken, word jaarliks vir waardedaling beoordeel en word gemeet teen die kosprys minus opgelope waardedalingsverliese. Waardedalingsverliese op klandisiewaarde word nie teruggeskryf nie. Winste en verliese uit die verkoop van ’n entiteit sluit in die drabedrag van klandisiewaarde wat verband hou met die entiteit wat verkoop word.

Klandisiewaarde word toegewys aan kontantgenererende eenhede vir waardedalingstoetsing. Die toewysing word gemaak na daardie eenhede of groepe kontantgenererende eenhede wat na verwagting sal voordeel trek uit die besigheidsamevoeging waaruit die klandisiewaarde ontstaan. Die Groep allokeer klandisiewaarde gebaseer op die bedryfsegmente waarin dit aktief is.

KlanteverhoudingeKlanteverhoudinge bestaan uit nie-kontraktuele klanteverhoudinge. Klanteverhoudinge verkry in ’n besigheidsamevoeging word erken teen billike waarde op die verkrygingsdatum. Klanteverhoudinge het ’n eindigende lewensduur en word getoon teen kosprys minus opgelope amortisasie. Amortisasie word bereken op ’n reguitlyngrondslag ten einde die koste van klanteverhoudinge toe te deel oor die verwagte nuttige lewensduur van vyf jaar.

5. SEGMENTVERSLAGDOENINGBedryfsegmente word gerapporteer op ’n wyse wat konsekwent is met die interne verslagdoening aan die hoofbedryfsbesluitnemer. Die hoofbedryfsbesluitnemer, wat verantwoordelik is vir die beoordeling van komponente se prestasie asook die toedeling van hulpbronne aan komponente, is geïdentifiseer as die besturende direkteur.


KAAP AGRI

55

6. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTINGGrond en geboue bestaan hoofsaaklik uit handelstakke, kantore en silo’s. Grond en geboue is gedurende 2006 herwaardeer na billike waarde toe die Groep die billike waarde as geagte kostevrystelling, in terme van IFRS 1: Aanvanklike aanvaarding van Internasionale Finansiële Rapporteringstandaarde, gekies en toegepas het. Eiendom, aanleg en toerusting, insluitende beleggingseiendom, word getoon teen historiese kosprys minus opgehoopte waardevermindering. Historiese koste sluit in alle kostes wat direk toeskryfbaar is aan die verkryging van die bates. Koste kan ook insluit oordragte vanaf ekwiteit van enige winste/verliese op kwalifiserende kontantvloeiskanse ten opsigte van buitelandse aankope van eiendom, aanleg en toerusting.

Latere kostes word ingesluit in die drabedrag van die bate of word getoon as ’n afsonderlike bate, soos toepaslik, slegs indien die bate toekomstige ekonomiese voordele vir die Groep inhou en indien die koste van die bate betroubaar beraam kan word. Alle ander herstelwerk en onderhoud word as uitgawes in die inkomstestaat erken gedurende die tydperk waarin dit aangegaan word.

Grond word nie gedepresieer nie. Waardevermindering op ander bates word bepaal deur gebruik te maak van die reguitlynmetode om die koste of herwaardeerde waarde van die bates af te skryf tot ’n waarde gelykstaande aan hul reswaarde oor die nuttige lewensduur van die bates, soos volg:

Geboue 50 jaarGraansilo’s en geboue 10 – 50 jaarMasjinerie en toerusting 4 – 10 jaarVoertuie 4 – 5 jaarKantoormeubels en -toerusting 2 – 10 jaarVerbeterings aan huureiendom Tydperk van huurooreenkoms

Die reswaardes en nuttige lewensduur van bates word oorweeg en aangepas, indien nodig, op elke verslagdoeningsdatum.

Indien die drabedrag van ’n bate groter as die geraamde verhaalbare bedrag daarvan is, word dit onmiddellik tot die verhaalbare bedrag daarvan afgeskryf.

Winste en verliese met verkoop van vaste bates word bepaal deur die opbrengste met die drabedrae te vergelyk en word in die inkomstestaat as ander bedryfsinkomste of ander bedryfsuitgawes getoon.

7. BRUIKHUURBATESBruikhure word op die aanvangsdatum van die huur gekapitaliseer teen die laagste van die billike waarde van die gehuurde eiendom en die billike waarde van die minimum huurbetalings. Elke huurpaaiement word geallokeer tussen die verpligting en finansieringskoste ten einde ’n konstante koers te verkry op die uitstaande balans. Die ooreenstemmende huurverpligtinge, netto van finansieringskoste, word ingesluit in langtermynlaste. Die rente-uitgawe word in die inkomstestaat erken oor die huurtermyn ten einde ’n konstante periodieke rentekoers op die uitstaande balans van die verpligting te verseker vir elke finansiële tydperk.

Waardevermindering word erken op die eiendom, aanleg en toerusting wat verkry word ingevolge die bruikhuur oor die kortste van die nuttige lewensduur van die bate of die huurtermyn.

8. WAARDEDALING VAN NIE-FINANSIËLE BATESBates wat wel geamortiseer word, word geëvalueer vir waardedaling wanneer gebeure of veranderinge in omstandighede daarop dui dat die drabedrag nie verhaalbaar is nie. ’n Waardedalingsverlies word erken vir die bedrag waarmee die bate se drabedrag die verhaalbare bedrag oorskry. Die verhaalbare bedrag is die hoogste van die bate se billike waarde min verkoopskostes, en gebruikswaarde. Vir doeleindes van die beoordeling van bates vir waardedaling, word bates gegroepeer volgens die kleinste besigheidseenhede waarvoor daar afsonderlik identifiseerbare kontantvloeie bestaan (kontantgenererende eenhede). Nie-finansiële bates anders as klandisiewaarde, waarop ’n waardedaling reeds afgeskryf is, word beoordeel vir moontlike terugskrywing van die waardedalingsverlies op elke verslagdoeningsdatum.

9. FINANSIËLE BATESDie Groep klassifiseer finansiële bates in die volgende kategorieë: teen billike waarde deur wins of verlies, lenings en debiteure en beskikbaar-vir-verkoop beleggings. Bestuur bepaal die klassifikasie van beleggings wanneer dit verkry word, gebaseer op die doel waarvoor dit verkry is. Bestuur bepaal die klassifikasie tydens aanvanklike erkenning.

Finansiële bates teen billike waarde deur wins of verliesHierdie kategorie word in twee subkategorieë verdeel: Finansiële bates gehou vir verhandeling en dié wat by aanvanklike erkenning geklassifiseer word as finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies. ’n Finansiële bate word in hierdie kategorie geklassifiseer indien dit verkry is hoofsaaklik vir die doel om op die kort termyn te verkoop of indien so deur bestuur geklassifiseer. Afgeleide instrumente word ook geklassifiseer as gehou vir verhandeling, tensy hulle toegewys is as verskansingsinstrumente. Bates in hierdie kategorie word geklassifiseer as bedryfsbates.

Lenings en debiteureLenings en debiteure is nie-afgeleide finansiële bates met vaste of bepaalbare paaiemente wat nie ’n gekwoteerde aktiewe markprys het nie. Dit word ingesluit as deel van bedryfsbates, uitgesluit die gedeelte ontvangbaar meer as 12 maande na die verslagdoeningsdatum. Hierdie gedeelte word geklassifiseer as nie-bedryfsbates. Lenings en debiteure word geklassifiseer as handels- en ander debiteure sowel as kontant en kontantekwivalente op die staat van finansiële posisie.

Beskikbaar-vir-verkoop finansiële batesBeskikbaar-vir-verkoop finansiële bates is nie-afgeleide finansiële bates wat óf voldoen aan die vereiste van hierdie kategorie óf toegewys is in hierdie kategorie of nie in enige ander kategorie geklassifiseer kan word nie. Dit word by nie-bedryfsbates ingesluit, tensy bestuur die uitdruklike voorneme het om die belegging vir minder as 12 maande na die verslagdoeningsdatum te hou.


56

Gereelde aankoop en verkoop van beleggings word op die verhandelingsdatum erken, wat die datum is waarop die Groep hom daartoe verbind om die bate aan te koop of te verkoop. Beleggings word aanvanklik erken teen billike waarde met inagneming van transaksiekostes vir alle finansiële bates wat nie gehou word teen billike waarde deur wins of verlies nie. Finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies word aanvanklik erken teen billike waarde en transaksiekostes word erken as ’n uitgawe in die inkomstestaat. Bates word onterken wanneer die regte om kontantvloei vanuit die belegging te ontvang verval of oorgedra word en die Groep alle wesenlike risiko’s en vergoeding van eienaarskap oorgedra het. Beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates en finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies word na aanvanklike erkenning teen billike waarde getoon. Die billike waarde aanpassings ten opsigte van beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates word direk in ander omvattende inkomste erken.

Lenings en debiteure word getoon teen geamortiseerde koste deur die gebruikmaking van die effektiewe rentekoersmetode.

Winste en verliese wat voortspruit uit die veranderinge in billike waarde van die finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies, ingesluit rente en dividende ontvang, word ingesluit in die inkomstestaat in die tydperk waarin dit ontstaan.

Wanneer beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates verkoop word of ’n waardedaling ondergaan, word die opgehoopte billikewaarde-aanpassing in ander omvattende inkomste ingesluit in die inkomstestaat as winste of verliese uit beleggings. Rente op beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates word bereken deur die effektiewe rentekoersmetode te gebruik en word in die inkomstestaat erken. Dividende ontvang uit beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates word erken in die inkomstestaat wanneer die Groep se reg om betalings te ontvang gevestig is.

Die billike waardes van genoteerde beleggings word gegrond op huidige verhandelingswaardes. Indien daar nie ’n aktiewe mark vir ’n bepaalde finansiële bate bestaan nie, ingesluit ongenoteerde sekuriteite, bepaal die Groep die billike waarde deur gebruikmaking van waardasietegnieke. Die waardasietegnieke sluit in die gebruik van onlangse armlengte-transaksies, verwysing na soortgelyke instrumente, verdiskonteerde kontantvloei ontledings en opsieprys-modelle waar gebruik gemaak word van markinsette en waar die minimum moontlike steun geplaas word op entiteit-spesifieke insette.

’n Finansiële bate, asook ’n groep van finansiële bates, word op elke verslagdoeningsdatum beoordeel vir waardedaling. In die geval van ekwiteitsinstrumente wat geklassifiseer word as beskikbaar-vir-verkoop, word ’n wesenlike of langdurige daling in billike waarde tot benede die kosprys van die instrumente beskou as aanduiding van ’n waardedaling. Indien daar enige bewyse bestaan van waardedaling by beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates, word die kumulatiewe verlies, gemeet as die verskil tussen die aankoopkoste en die huidige billike waarde minus enige waardedalingsverlies reeds erken in wins of verlies, oorgedra vanaf ekwiteit na die inkomstestaat. Waardedalingsverliese wat erken is in die inkomstestaat op ekwiteitsinstrumente word nie teruggeskryf deur die inkomstestaat nie.

10. UITGESTELDE BELASTINGUitgestelde belasting word voorsien volgens die aanspreeklikheidsmetode vir alle tydelike verskille wat ontstaan tussen die belastingbasis van bates en laste en hulle drawaardes. Uitgestelde belasting word egter nie erken indien dit ontstaan uit die aanvanklike erkenning van ’n bate of las in ’n transaksie anders as ’n besigheidsamevoeging, wat op die tydstip van die transaksie nie rekeningkundige of belasbare wins of verlies beïnvloed nie. Uitgestelde belasting word bereken deur die gebruikmaking van belastingkoerse en -wetgewing wat aangekondig of wesenlik aangekondig is op die verslagdoeningsdatum en wat verwag word om van toepassing te wees wanneer die betrokke uitgestelde belastingbate realiseer of die uitgestelde belastinglas vereffen word.

Uitgestelde belastingbates ten opsigte van onbenutte belastingverliese word erken slegs in die mate wat dit waarskynlik is dat daar genoegsame toekomstige belasbare inkomste sal wees waarteen die onbenutte belastingverliese aangewend kan word.

Uitgestelde belasting word voorsien op tydelike verskille voortspruitend uit beleggings in filiale en geassosieerdes, behalwe indien die tydsberekening van die omkeer van die tydelike verskil beheer word deur die Groep en dit waarskynlik is dat die tydelike verskil nie sal omkeer in die afsienbare toekoms nie.

11. VOORRAADWerkswinkelvoorraad, handelsvoorraad, boerderybenodigdhede en grondstowwe word waardeer teen die laagste van kosprys, bereken op die gemiddeldekoste-basis, of netto realiseerbare waarde, met inagneming van veroudering en verkoopbaarheid. Implementevoorraad word waardeer teen die spesifieke kosprys of netto realiseerbare waarde, welke ook al die laagste is. Klaarprodukte word gewaardeer teen die laagste van kosprys, insluitende grondstof- en direkte koste en verwante produksiebokoste, uitgesluit finansieringskoste, op die gemiddeldekoste-basis, of netto realiseerbare waarde. Netto realiseerbare waarde is die beraamde verkoopprys in die gewone loop van sake minus die koste van voltooiing en verkoopskoste.

12. HANDELSREKENINGE ONTVANGBAARHandelsdebiteure word aanvanklik getoon teen billike waarde en daarna teen geamortiseerde koste deur gebruikmaking van die effektiewe rentekoersmetode, na aftrekking van waardedaling van debiteure. Voorsiening word gemaak vir waardedaling van debiteure indien daar objektiewe bewyse bestaan dat die volle uitstaande skulde nie verhaalbaar is ooreenkomstig die oorspronklike kredietterme nie. Wesenlike finansiële probleme by debiteure, waarskynlikheid dat ’n debiteur gelikwideer gaan word of finansiële herstrukturering, en agterstallige betalings word beskou as aanduiders van waardedaling in debiteure. Die bedrag van die voorsiening vir waardedaling is die verskil tussen die bate se drabedrag en die huidige waarde van beraamde toekomstige kontantvloeie, verdiskonteer teen die effektiewe rentekoers. Die waardedaling word in die inkomstestaat erken.

Handelsdebiteure waarteen daar ’n voorsiening geskep is vir waardedaling word werklik afgeskryf sodra geen verdere verhalings moontlik is nie. Handelsdebiteure waarteen daar nie voorheen ’n voorsiening vir waardedaling geskep is nie, word direk in die inkomstestaat afgeskryf sodra daar geen verdere verhaling is nie.


KAAP AGRI

57

13. AFGELEIDE FINANSIËLE INSTRUMENTE EN VERSKANSINGSAKTIWITEITEAfgeleide instrumente word aanvanklik erken teen billike waarde op die kontrakdatum. Na aanvanklike erkenning word afgeleide instrumente herstateer na billike waarde. Die metode wat gebruik word om die voortspruitende wins of verlies te erken hang af daarvan of die afgeleide instrumente geklassifiseer word as verskansingsinstrumente en, indien wel, die aard van die items wat verskans word. Die Groep klassifiseer sekere afgeleide instrumente as óf verskansing van die billike waarde van erkende bates of laste (billike waarde skans) óf verskansing van ’n spesifieke risiko wat verband hou met ’n erkende bate of las of ’n hoogs waarskynlike verwagte transaksie (kontantvloeiskans).

Die Groep dokumenteer by die aanvang van die transaksie die verhouding tussen die verskansingsinstrumente en die verskanste items, sowel as die risikobestuursdoelwitte en strategie waarvoor die onderskeie verskansingstransaksies aangegaan word. Die Groep dokumenteer ook die beoordeling of die afgeleide instrumente wat gebruik word in die verskansingstransaksies, beide by die aanvang van die transaksie en op ’n deurlopende basis, hoogs effektief is daarin om die veranderinge in billike waardes of kontantvloeie van verskanste items te verskans.

Billikewaarde-skansVeranderinge in die billike waarde van afgeleide instrumente wat geklassifiseer word as billikewaarde-skanse word in die inkomstestaat erken, tesame met enige veranderinge in die billike waarde van die verskanste bate of las wat toeskryfbaar is aan die verskanste risiko.

Indien die verskansingsinstrument nie meer voldoen aan die vereistes van verskansingsrekeningkunde nie, word die aanpassing aan die drabedrag van die verskanste item geamortiseer na wins of verlies oor die termyn van die instrument, deur gebruik te maak van die effektiewe rentekoersmetode.

KontantvloeiskansDie effektiewe gedeelte van die veranderinge in die billike waarde van afgeleide instrumente wat geklassifiseer is en kwalifiseer as kontantvloeiskanse, word in ander omvattende inkomste erken. Die wins of verlies wat verband hou met die oneffektiewe gedeelte word onmiddellik in die inkomstestaat erken.

Opgehoopte bedrae in ekwiteit word herwin deur die inkomstestaat in die tydperk waarin die verskanste item wins of verlies affekteer. Indien die verwagte transaksie wat verskans is aanleiding gee tot die erkenning van ’n nie-finansiële bate (bv. voorraad) of ’n nie-finansiële las, word die winste en verliese wat voorheen uitgestel is in ekwiteit oorgedra vanaf ekwiteit en gekapitaliseer as deel van die aanvanklike koste van die bate of las.

Wanneer ’n verskansingsinstrument verval of verkoop word, of wanneer die verskansingsinstrument nie langer voldoen aan die vereistes van verskansingsrekeningkunde nie, word enige huidige kumulatiewe wins of verlies in ekwiteit, in ekwiteit behou en erken wanneer die verwagte transaksie erken word in die inkomstestaat. Wanneer ’n verwagte transaksie na verwagting nie meer gaan voorkom nie, word die kumulatiewe wins of verlies in ekwiteit onmiddellik erken in die inkomstestaat.

Afgeleide instrumente teen billike waarde deur wins of verlies en verantwoord teen billike waarde deur wins of verliesSekere verskansingsinstrumente voldoen nie aan die vereiste van verskansingsrekeningkunde nie. Veranderinge in die billike waarde van enige sulke verskansingsinstrumente word onmiddellik in die inkomstestaat erken.

14. KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTEVir die doeleindes van die staat van kontantvloeie, sluit kontant die kontant voorhande en banksaldo’s in. Oortrokke banksaldo’s word ingesluit by lenings onder bedryfslaste in die staat van finansiële posisie.

15, LENINGS AANGEGAANLenings word aanvanklik erken teen billike waarde, netto van enige transaksiekostes aangegaan. Lenings word na aanvanklike erkenning teen geamortiseerde koste getoon. Enige verskil tussen die opbrengs (netto van transaksiekoste) en die afloswaarde word erken in die inkomstestaat oor die tydperk van die lening, deur gebruikmaking van die effektiewe rentekoersmetode.

Lenings word geklassifiseer as bedryfslaste tensy die Groep ’n onvoorwaardelike reg het om betaling uit te stel vir minstens 12 maande na die verslagdoeningsdatum.

16. AANDELEKAPITAALGewone aandelekapitaal word geklassifiseer as ekwiteit. Addisionele kostes toeskryfbaar aan die uitreiking van nuwe aandele of aandele opsies word in ekwiteit getoon as ’n aftrekking, netto van belasting, teen die opbrengs.

Indien enige maatskappy in die Groep aandele van die maatskappy (tesourie aandele) koop, word die kosprys betaal, insluitende direk toeskryfbare addisionele kostes (netto van inkomstebelasting), afgetrek vanaf die ekwiteit toeskryfbaar aan die Groep se aandeelhouers totdat die aandele gekanselleer, heruitgereik of verkoop word. Waar sulke aandele later verkoop of heruitgereik word, word enige opbrengs verkry, netto van direk toeskryfbare addisionele transaksiekoste en die verwante inkomstebelastinggevolge, ingesluit in die ekwiteit toeskryfbaar aan die Groep se aandeelhouers.

17. WERKNEMERVOORDELEPensioenskema-reëlingsDie Groep bedryf ’n pensioenfonds wat bestaan uit ’n vastebydraeplan geregistreer in terme van die Pensioenfondswet, 1956, en die bates word apart deur trustees geadministreer. Befondsing geskied ingevolge diensvoorwaardes deur middel van bydraes deur die deelnemende filiale in die Groep asook personeel. Die Groep het geen verdere verpligting teenoor die fonds nadat die bydraes betaal is nie. Bydraes word in die inkomstestaat erken in die tydperk waarin dit verskuldig word.


58

Na-aftrede mediese voordeleSekere indienslede en afgetrede personeel behoort aan die na-aftrede mediese subsidie-skema van die Groep. Die Groep betaal die maandelikse bydraes ten opsigte van die afgetrede lede oor aan die mediese fonds. Die waardasiemetode gebruik om verpligtinge te waardeer is die geprojekteerde kredieteenheid-metode. Die verwagte koste van hierdie voordele word opgeloop oor die tydperk van indiensname met gebruik van ’n metode soortgelyk aan die gebruik vir omskrewevoordeel-pensioenplanne. Waardasies van die verpligting word gedoen deur onafhanklike gekwalifiseerde aktuarisse. Enige aktuariële winste of verliese word in die inkomstestaat erken.

In terme van die Groep se huidige beleid is die voordele slegs beskikbaar vir sekere indienslede en afgetrede personeel en nie vir toekomstige werknemers nie.

Winsdeling en bonusplanne’n Aanspreeklikheid vir werknemervoordele in die vorm van winsdeling en bonusplanne word onder rekeninge betaalbaar erken indien daar geen realistiese alternatief is as om die las te vereffen nie, en daar aan minstens een van die volgende voorwaardes voldoen is:

• daar ’n formele plan is; of• vorige praktyk ’n geldige verwagting by werknemers geskep het dat hulle ’n bonus of winsdeling sal ontvang.

Daar word verwag dat die aanspreeklikheid binne twaalf maande vereffen sal word.

Die Groep bedryf ook ’n aansporingskema wat gebaseer is op skimaandele. Die billike waarde van die opgelope verpligting vir werknemerdienste ontvang, word as ’n uitgawe erken. Die Groep herevalueer die billike waarde van die verpligting op elke verslagdoeningsdatum en op die vereffeningsdatum totdat die verpligting vereffen word. Enige verandering in billike waarde word gedurende die betrokke tydperk in die inkomstestaat erken.

18. HANDELSKREDITEUREHandelskrediteure is verpligtinge betaalbaar vir goedere en dienste wat verkry is vanaf verskaffers in die gewone loop van besigheid. Handelskrediteure word aanvanklik erken teen billike waarde. Handelskrediteure word na aanvanklike erkenning teen geamortiseerde koste getoon deur gebruikmaking van die effektiewe rentekoersmetode.

Handelskrediteure word geklassifiseer as bedryfslaste tensy die Groep ’n onvoorwaardelike reg het om betaling uit te stel vir minstens 12 maande na die verslagdoeningsdatum.

19. VERREKENING VAN FINANSIËLE INSTRUMENTEFinansiële bates en laste word verreken en die netto bedrag verantwoord in die staat van finansiële posisie wanneer daar ’n wetlik afdwingbare reg is om die erkende bedrae te verreken en daar ’n bedoeling is om op ’n netto basis te skik of die bate te realiseer en die las gelyktydig af te los.

20. INKOMSTE-ERKENNINGInkomste word erken teen die billike waarde van die vergoeding ontvang of ontvangbaar vir die verkoop van goedere en dienste in die gewone gang van die Groep se bedrywighede. Die Groep erken inkomste wanneer die bedrag van inkomste betroubaar bepaal kan word en dit redelik seker is dat die ekonomiese voordele van die transaksie na die onderneming sal vloei. Die bedrag van inkomste kan nie betroubaar bepaal word totdat alle verpligtinge ten opsigte van die verkoop nie afgehandel is nie. Inkomste word getoon netto van belasting op toegevoegde waarde, terugsendings, rabatte en kortings en na kansellering van intergroepverkope. Inkomste word soos volg erken:

Verkoop van goedere en diensteVerkope van goedere en dienste verteenwoordig die billike waarde van verkope ten opsigte van vervaardiging, handelsbedrywighede en ander dienste, en word erken met lewering van produkte en op die stadium van voltooiing van dienste. Slegs die finansieringsmarge verdien op direkte verkope word as deel van inkomste erken. Die finansieringsmarge word erken met lewering van produkte deur die verskaffer aan die klant.

Rente-inkomsteRente-inkomste word erken op die tydtoedelingsgrondslag deur gebruikmaking van die effektiewe rentekoersmetode. Indien ’n debiteur ’n waardedaling ondergaan het, verminder die Groep die drabedrag na die verhaalbare bedrag, wat bepaal word as die verwagte toekomstige kontantvloei verdiskonteer teen die oorspronklike effektiewe rentekoers van die debiteur. Rente op debiteure wat waardedalingsverliese ondergaan het, word erken deur gebruik te maak van die oorspronklike effektiewe rentekoers.

Dividend-inkomsteDividend-inkomste word erken wanneer die reg om betaling te ontvang gevestig word.

21. BUITELANDSE VALUTA TRANSAKSIESFunksionele en primêre geldeenheidItems word in die finansiële state ingesluit deur gebruikmaking van die geldeenheid van die primêre ekonomiese omgewing waarin die entiteit handel dryf (die funksionele geldeenheid). Die gekonsolideerde finansiële state word aangebied in rand, wat die houermaatskappy se funksionele en rapporteringsgeldeenheid is.

Transaksies en saldo’sBuitelandse valuta transaksies word omgereken na die funksionele geldeenheid deur gebruikmaking van die heersende wisselkoers op die transaksiedatum. Winste en verliese voortspruitend uit die aflossing van sodanige transaksies en van die omskakeling van monetêre bates en aanspreeklikhede gedenomineer in buitelandse valuta, word erken in die inkomstestaat, behalwe wanneer die winste of verliese uitgestel word in ander omvattende inkomste as kwalifiserende kontantvloeiskanse. Sodanige saldo’s word op jaareinde teen die heersende wisselkoerse omgeskakel.


KAAP AGRI

59

22. HUREHure waar ’n beduidende gedeelte van die risiko’s en voordele van eienaarskap deur die verhuurder behou word, word as bedryfshure geklassifiseer. Betalings wat ooreenkomstig bedryfshure gemaak word, word op ’n reguitlyngrondslag oor die tydperk van die huur teen die inkomstestaat gedebiteer.

23. DIVIDENDVERKLARINGSDividendverklarings aan die maatskappy se aandeelhouers word as ’n verpligting in die finansiële state erken in die tydperk waarin die dividend goedgekeur word.

24. VOORSIENINGSVoorsienings word erken wanneer die Groep ’n huidige wetlike of afgeleide verpligting het as gevolg van gebeure in die verlede, dit waarskynlik is dat ’n uitvloei van hulpbronne wat ekonomiese voordele omvat vereis sal word om die verpligting te vereffen, en ’n betroubare beraming van die bedrag van die verpligting gemaak kan word. Voorsienings word nie erken vir toekomstige bedryfsverliese nie.

Voorsienings word gemeet teen die huidige waarde van die beste raming van die bedrag wat vereis word om die verpligting te vereffen. Die verdiskonteringskoers is ’n voorbelaste koers wat huidige marktoestande met betrekking tot die tydwaarde van geld en die risiko’s spesifiek met betrekking tot die verpligting in ag neem.

25. FINANSIËLE WAARBORGE’n Finansiële waarborg kontrak is ’n kontrak wat vereis dat die uitreiker spesifieke betalings moet maak om die houer van die kontrak te vergoed vir ’n verlies wat ontstaan het weens ’n spesifieke debiteur wat nie die nodige betalings maak wanneer dit verskuldig is nie. Finansiële waarborge word aanvanklik gemeet teen billike waarde. Daarna word dit gemeet teen die hoogste van die bedrag bepaal volgens IAS 37 – Voorsienings, Voorwaardelike verpligtinge en Voorwaardelike bates, en die bedrag oorspronklik erken minus kumulatiewe amortisasie erken volgens IAS 18 – Inkomste.

26. LEENKOSTELeenkoste wat regstreeks toeskryfbaar is aan die verkryging, konstruksie of produksie van ’n kwalifiserende bate word as deel van die koste van daardie bate gekapitaliseer totdat die bate gereed is vir sy voorgenome gebruik. Die bedrag van die leenkoste wat gekapitaliseer kan word, word soos volg bereken:

• Werklike leenkoste op fondse wat spesifiek geleen is met die doel om ’n kwalifiserende bate te verkry minus enige tydelike belegging van dié lenings.

• Die geweegde gemiddeld van die leenkoste wat op die entiteit van toepassing is op fondse wat in die algemeen geleen word met die doel om ’n kwalifiserende bate te verkry. Die gekapitaliseerde leenkoste oorskry nie die totale leenkoste wat aangegaan word nie.

Die kapitalisering van leenkoste neem ’n aanvang wanneer:

• besteding vir die bate plaasgevind het;

• leenkoste aangegaan is; en

• aktiwiteite wat nodig is om die bate vir die voorgenome gebruik of verkoop daarvan voor te berei, aan die gang is.

Kapitalisering word opgeskort wanneer die aktiewe ontwikkeling van kwalifiserende bates vir uitgebreide tydperke onderbreek word. Kapitalisasie word gestaak wanneer al die aktiwiteite wat nodig is om die kwalifiserende bate vir die voorgenome gebruik of verkoop daarvan in wese afgehandel is. Alle ander leenkoste word as ’n uitgawe in die inkomstestaat erken gedurende die tydperk waarin dit aangegaan word.

27. LOPENDE INKOMSTEBELASTINGDie lopende inkomstebelastinguitgawe word bereken deur gebruikmaking van belastingwetgewing wat aangekondig is of wesenlik aangekondig is op die verslagdoeningsdatum. Bestuur evalueer op ’n gereelde grondslag die stand van belastingopgawes in gevalle waar die toepaslike belastingregulasies onderhewig is aan interpretasie. Toepaslike voorsienings word geskep op grond van bedrae wat na verwagting aan die belastingowerhede betaal sal word.


60

Kaap Agri Beperk

Registrasienommer: 2011/113185/06

Maatskappysekretaris en geregistreerde kantoor

RH Köstens

Voortrekkerweg 65, Malmesbury, 7300

Posbus 22, Malmesbury, 7299

Telefoonnommer: 022 482 8000

Faksnommer: 022 482 8008

Internet-adres: www.kaapagri.co.za

Ouditeure

PricewaterhouseCoopers Geïnk.

Aandele oordragkantoor

Kontakpersoon: Lizelle Bleeker

Posbus 13, Porterville, 6810

Telefoonnommer: 022 931 8200

Faksnommer: 086 636 7200

E-pos: [email protected]

Administrasie

GR

EYM

ATT

ER &

FIN

CH

# 9

21

9


KAAP AGRI

61

Documents

Geïntegreerde verslag 2015 - Kaap Agri Corporate · Agri se tradisionele bedieningsgebied het waarskynlik gestabiliseer op die huidige vlakke van aanplantings van 120 000 tot 130