GEOGRAFSKE REGIJE BOSNE I HERCEGOVINE

Poloaj BiH: matematiko-geografski,fiziko-geografski,ekonomsko-geografski,socijalno-geografski i geopoliticki,uvjetovao je stvaranje kompleksnih cjelina-regija prostora drave BiH. Na osnovu reljefnih (geoloko-morfolokih),klimatsko-hidrolokih, biogeografsko-pedolokih i landaftnih odlika prostora i njihove ekonomsko-geografske i socijalno-geografske valorizacije , na teritoriji BiH se izdvajaju tri velike prostorne cjeline: panonsko-peripanonski prostor,sredinji-planinski i mediteransko-submediteranski prostor. Ove tri osnovne cjeline mogu se dalje diferencirati na manje taksonomske jedinice. Uslovno homogene fizionomske cjeline slue kao izdvojena osnova na kojoj su se razvili ekonomsko-geografski centri u kojima su skoncentrisane socijalno-ekonomske institucije sa funkcijama. Time su stvorene regije specifinog tipa od kojih svaka ima svoj regionalni centar-jezgro privlaenja u sredite funkcija. Takve regije regije se zovu nodalno-funkcionalne i ima ih 4 na teritoririji BiH: mostarska makro-regija ili hercegovaka, banjalika makro regija ili bosanko krajika, sarajevsko-zenika i srednjobosanska, te tuzlanska makro regija. Ove nodalno-funkcionalne regije su oblikovane oko najveih urbanih centara u svom prostoru. Uslovno homogene fizionomske regije predstavljaju bazu na kojoj se izdvajaju nodalno-funkcionalne makro regije. U panonsko-peripanonskom prostoru teritorije BiH izdvaja se sjeverna ili peripanonska Bosna sa tri izrazita podruja: Unska krajina, podruje donjih tokova Vrbasa i Bosne te sjevernoistona Bosna. Sredinji planinski prostor se diferencira na bosansko-hercegovaku regiju visokog kra i regiju srednje Bosne. Mediteranski-submediteranski prostor na teritoriju BiH predstavljen je regijom niske Hercegovine.

REGIONALNO-GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SJEVERNE BOSNE I SUBREGIONALNIH PODRUJA

Peripanonska sjeverna Bosna obuhvata prostor bosanske Posavine te junije prostore do kojih se prostiru panonska obiljeja. Priblino 70km juno od Save prua se granica peripanonske Bosne. Na istoku peripanonska Bosna ima granicu na Drini a na zapadu ide zapadnom granicom bosanskog Pounja. Povrina peripanonske Bosne iznosi oko 21622 km2 a na tom prostoru ivi 2.300.000 stanovnika sa gustinom naseljenosti od 104 stanovnika na km2. Na tom prostoru preovladavaju ravnice i nizije sa breuljkastim i brdovitim zemljitem. Sa te ravnice se izdiu ostvske planine koje ne prelaze visinu od 1000m. Otvorene doline Une sa Sanom, Vrbasa, Bosne sa Spreom te Drine rastavljaju brdovito-bruljkasta zemljita, a same doline su veome otvorene za saobraaj. U sjevernoj Bosni,kao izrazitom peripanonskom prostoru prirodni uslovi su botni za razvoj poljoprivredne proizvodnje i strukturu poljoprivrede. Zemljoradnji je vie pogodavalo nizisko-ravniarsko podruje, sa manjom koliinom padavina i mogunosti natapanja a stoersko-ratarskoj i vocarskoj proizvodnji vie su odgovarali breuljkasti i brdoviti tereni koji su rasporeeni izmeu dolina. Najplodnija su zemljista u aluvijalnim ravnima Une, Vrbasa, Bosne i Drine: Semberiji, bordskoj Posavini, Lijevu. Ostali breuljkasti tereni su izgraeni od naslaga tercijarne starosti preteno glinovitih i laporovitih. Niske planine Prosara, Motajica, Vuijak izgraene su od magmatskih stijena i metamorfnih naslaga. Prema jugu mijenja se geoloki sastav,reljef postaje vii, gube se peripanonska svojstva a i klima postaje vlanija i hladnija, pa se na osnovu ovih promjena mijenja i privredna i poljoprivredna struktura. U prolosti su prirodne odluke ovog kraja bile nepovoljnije posebno u vodoplavnim predjelima. Preko ovog prostora su se vrile uzastopne migracije. Rudna bogtstva, ume poljoprivredno zemljite, jae naseljavanje, saobraajna prohodnost utjecali su da se prostor privredno aktivira kako u lokalnim tako i u regionalnim okvirima. Za vrijeme osmaneske vlasti ona postaje prometna kima Bosne. Dolinom Drine i Vrbasa prolaze cestovne linije a samo dolinom Une ide eljeznika pruga preko koje se ostvaruje veza sa Dalmacijom. Zanimanje stanovnitva vezano je preteno za ratarstvo i stoarstvo. U nekim dijelovima sjeverne Bosne stoarstvo predstavlja najvaniju granu privrede. Padine brda i planina su pod vonacima. 40% ukupne povrine pokrivaju ume a zemljina kora je bogata rudama. Eksploatacija tih resursa uslovila je pojavu industrije.