) ٢١/٤/٨٩: نسخه نهايي، ١٣/١٢/٨٨ :دريافت مقاله(

جنوب ( شرق ارغش يمنطقهژئوشيمي در و يسازيکانشناسي، دگرساني، بررسي زمين

يري مس پورفجوييپي بر يبا نگرش) شابوريغرب ن

سيد احمد مظاهري،پور محمدحسن کريم،∗∗∗∗نرگس غالمي

گروه پژوهشي اکتشاف ذخاير معدني شرق ايران

دانشگاه فردوسي مشهد، گروه زمين شناسي

در ي سنگيهادواح. ده استش ارغش واقع ي نيشابور و شرق روستاي جنوب غربي کيلومتر۴۵ در بررسي مورد ي منطقه:چكيده

ي نفوذي با ترکيب توده۱۰بيش از . اند دگرسان شدهداًي شدهاگرمابي در اثر كه است ي و آتشفشانينفوذهاي تودهشاملمنطقه

. در منطقه شناسايي شدند دگرسانكيتيلي و پروپي، كربناتيسيلي، سيتيسيسرپتاسيك، هايونز. مونزونيت تا ديوريت تفکيک شدند

و ترکيب يسي مغناطيرفتاري پذبرمبناي . قليايي هستند-آهکي متا آلومينوس و از نوع هاي نفوذي ترکيب شيميايي تودهبراساس

پيريت . اي شناسايي شدسازي به دو حالت افشان و رگهکاني. اندبستهواI از نوع ت ي مگنتبه سري منطقه شناختي، گرانيتوئيدهايکاني

مورد ي و سنگيا رودخانههاي رسوبي در منطقه بر مبناي ژئوشيميايهايييجوپي. در منطقه استي سولفيديسازيترين کانفراوان

وجود . قرار گرفتند يورنبلند ديوريت پورفير است که بر واحدكوارتز هppm ۱۰۸باالترين مقدار مس در منطقه .ند قرار گرفتيبررس

و اين عنصري براي ژئوشيمياييهاهنجاريبي مس، وجود يسازي، شواهد كانيتيق مونزونيعممهين يها توده، مناسبدگرسانيستم يس

. استارغش در منطقه يريستم مس پورفي سي براپي جوئيل يسند پتاي در منطقه مؤيشناختنيزم ي کليلگوا

.ميي ژئوش؛سازي کاني؛ريي مس پورف؛ ارغش؛رانيا :هاي كليديواژه

مقدمه

- طـول ۵۸˚ �۳۶ ۲۳˝ و ۵۸˚ �۳۴ ۴۸˝دربررسـي مورد يگستره

ي گوشـه عرض شمالي و ۳۵˚ �۵۱ ۱۱˝ و ۳۵˚ �۵۲ ۰۱˝ و يشرق

در زون يکـدکن خراسـان رضـو ۱:۱۰۰۰۰۰ ورقه يشمال غرب

-ني مختلف زم يهايبرنامه ريز تا کنون . است شده واقعسبزوار

سـازمان ،يشناسـ ني سـازمان زمـ از سـوي يمي و ژئوش يشناس

ير معـدن يقات ذخا ي و مرکز تحق يع و معادن خراسان رضو يصنا

.ن منطقـه انجـام گرفتـه اسـت يـ ا مناطق مجاور درران يشرق ا

و در ] ۱[ نـد ا کدکن بوده ياس برگه ي در مق هابررسين ي ا بيشتر

يمي و ژئوشـ يشناسـ ق سـنگ ي دق يتاکنون بررس يمنطقه اين

شناسـي سنگ يهدف از اين پژوهش بررس . صورت نگرفته است

يهـا يسـاز ي و ارتباط آن با كان دگرسانيبندي منطقهها و توده

و ي ژئوشـيمياي هايبررسي تفسير با همراه آنصورت گرفته در

.بوده است ي مس پورفيريهاارتباط آن با سيستم

بررسيروش

جام شده در منطقه شامل ان ي و صحراي ييشگاه آزما يهايبررس

:مراحل زيرند

-ي کـان يبه منظور شناسـاي Aster يه ماهوار يهاپردازش داده

]۶[ دگرسان يهامنطقه خاص معرف يها

اس يــ در مقدگرسـاني و يشناسـ ني زمـ يهـا م نقـشه يترسـ •

کيلومترمربع۲ به وسعت حدود يا از منطقه۱:۱۰۰۰۰

سـنگ هـاي براي بررسي يسنگ ينمونه ۷۰ حدود برداشت • narges652@yahoo.com: ،پست الکترونيکي)۰۵۱۱(۸۷۹۷۲۷۵: ، نمابر)۰۵۱۱(۲۷۳۸۰۵۲: نويسنده مسئول، تلفن ∗∗∗∗

٤٤ تا ٢٩ ، از صفحة٩٠بهار ، ١ ، شمارةنوزدهمسال

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٣٠

يسازي و كاني، دگرسانيشناس

۷۰ در يسازي و كاني، دگرسانيشناخت سنگيبررس •

ي مقطع نازك صيقل۵مقطع نازك و

ين از نظر اکسيدهاي هاي آذر نمونه از سنگ۱۰ي تجزيه •

XRFاصلي و عناصر جزئي به روش

براي يا رسوب رودخانهي نمونه۱۰برداشت حدود •

سنجي جذب و تحليل به روش طيف ي ژئوشيميايهايبررسي

Cu, Zn, Pb, Ag, Mn عنصر ۵ يبرااتمي

براي يسنگ خردهي نمونه۱۷برداشت، خردايش و نرمايش •

به روش طيف سنجي جذب و تحليل ي ژئوشيميايهايبررسي

Cu, Zn, Pb, Ag, Mn عنصر۵ يبرااتمي

يشناسزمين

روند شمالباغرب کدکن شمال يهاي از بلند يه بخش ين ناح يا

بـا توجـه بـه شـواهد موجـود و . دارد ي است جنوب شرق -غرب

غـش بـه ررسد كـه منطقـه ا ينظر مه ب، انجام شدهيهايبررس

باشـد كـه در ائوسـن ابـسته و ييها خرد قاره ي هيفرورانش حاش

ــا ــزي ــ. ]۲[رخ داده اســت يران مرك ــيندگاه از دي ــزم يشناس

و در زيرزون يانيران م يدر زون ا بررسي مورد ي، منطقه يعموم

. رديگيقرار مسبزوار

ينيگزي جاهايمنطقه با حركت ن ائوس آتشفشانييهاسنگ

يان آتشفشي رسوبيحوضه. اندوابسته زون سبزوار يهاتيولياف

ياديـ رات ز ييـ تغ دسـتخوش سـن ليگو ا -ارغش در طول ائوسن

يهـا آتشفشان يمجموعه گوسني ال -در اواخر ائوسن . بوده است

. ]۳ [اند قرار گرفتهي نفوذيها نفوذ تودهزيرمنطقه

انجـام شـده، ي و آزمايـشگاه ي صـحراي يهايبراساس بررس

ان بـه توي را م بررسي مورد ي در گستره يشناس زمين يواحدها

پيش از ائوسـن كـه ي رسوب يها سنگ -۱: دسته تقسيم كرد ۳

-۲، انـد تـشکيل شـده سنگ و شـيل آهك، ماسه ها از بيشتر آن

، ي بـازالت بيـشتر به سن ائوسن بـا تركيـب ي آتشفشان يواحدها

به سـن اليگوميوسـن ي نفوذ يها توده -۳ و توف سبز، يآندزيت

. اند تزريق شدهياد شده يكه درون واحدها

: عبارتنـد از بررسـي مـورد ي در منطقـه ي نفـوذ يهـا تـوده

ت، يـ وريت، هورنبلنـد د يـ وريدمونزونيت، هورنبلنـد مونزونيـت،

ــد ب ــوتيهورنبلنـ ــوريت ديـ ــد تيـ ــت، هورنبلنـ ، مونزوديوريـ

ومونزوديوريــــت، كــــوارتز مونزوديوريــــت، مونزوســــينيت،

دانـه دلريـت و گرانوديوريـت بـا بافـت ،يمونزوسينيت پـورفير

، هورنبلند مونزونيت ي و مونزونيت پورفير)۲ و ۱جدول (ايدانه

، كـوارتز يريت پورف يوري، هورنبلند د يريت پورف يوريد، يپورفير

ــد د ــوريهورنبلن ــورفي ــوتي ب، يريت پ ــد يت پي ــسن هورنبلن روك

، بيوتيت مونزوديوريت ي، مونزوديوريت پورفير يريت پورف يوريد

بيوتيـت هورنبلنـد ، ي، هورنبلند مونزوديوريـت پـورفير يپورفير

و ي، پيروكــسن مونزوســينيت پــورفيريمونزوديوريــت پــورفير

).۳جدول (ي با بافت پورفيريهورنبلند مونزوسينيت پورفير

بازالـت، آنـدزيت، : منطقـه عبارتنـد از ي آتشفـشان يواحدها

داسـيت و هورنبلنـد داسيت، بيوتيت بيوتيت تراكيت، هورنبلند

منطقـه بـا مقيـاس يشناسـ مين زينقشه ) .۳جدول(توف سبز

. ارائه شده است)١(شكل در ١:١٠٠٠٠

.هاي نفوذي هاي اصلي توده بافت و حداكثر اندازه كاني ١جدول

نام سنگ )mm(نوع بافت و اندازه كاني ها بافت پالژيوكالز ت قلياييفلدسپا كوارتز هورنبلند بيوتيت

مونزونيت داردانه ۸/۱ ۱/۶ ۸/۰

هورنبلند مونزونيت داردانه ۸/۳ ۲/۸ ۵/۰

ديوريت داردانه ۵/۳ ۱/۲ ۱

هورنبلند ديوريت داردانه ۴/۲ ۱/۸ ۷/۰

هورنبلند بيوتيت ديوريت داردانه ۶/۲ ۵/۱ ۸/۰

مونزوديوريت داردانه ۲ ۸/۰ ۴/۰

هورنبلند مونزوديوريت داردانه ۶/۲ ۷/۲ ۵/۰ ۳/۱

ارتز مونزوديوريتكو داردانه ۵/۲ ۸/۴ ۶/۰

مونزوسينيت داردانه ۳ ۵/۳ ۸/۲

دلريت افيتيك اينترسرتال ۸/۰ ۲/۰

گرانوديوريت داردانه ۱ ۳ ۸/۱

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٣١

.هاي نفوذيهاي اصلي توده بافت و درصد فنوكرسيت ٢جدول

نام سنگ مشخصات تباف (%)پالژيوكالز (%)فلدسپات آلكالي (%)كوارتز (%)هورنبلند (%)بيوتيت (%)پيروكسن

مونزونيت پورفيري پورفيري ۱۲-۱۰ ۱۰-۷ ۳-۲ ــــ ــــ ــــ

هورنبلند مونزونيت پورفيري ميكروليتيك پورفيري ۷ ۵ ــــ ۷ ــــ ـــــ

ديوريت پورفيري گلومروپورفيري-پورفيري ۳۰ ۵-۴ ۵ ـــــ ــــ ـــــ

ديوريت پورفيريهورنبلند گلومروپورفيري-پورفيري ۲۵ ۵ ۴ ۷ ــــ ــــ

كوارتز هورنبلند ديوريت پورفيري ميكروليتيك پورفيري-پورفيري ۱۵ ۳-۲ ۱۰ ۳-۲ ــــ ــــ

بيوتيت پيروكسن هورنبلند ديوريت پورفيري پورفيري ۴۰ ۱۵-۲۰ ۵ ۳-۴ ۱ ۲-۳

مونزوديوريت پورفيري گلومروپورفيري-پوفيري ۵۰-۱۵ ۱۵-۵ ۵-۳ ــــ ــــ ــــ

بيوتيت مونزوديوريت پورفيري پورفيري ۴۰ ۱۰ ــــ ــــ ۳ ــــ

هورنبلند مونزوديوريت پورفيري ميكروليتيك پورفيري-پورفيري ۱۵-۱۰ ۵ ۳-۲ ۷-۱ ــــ ــــ

بيوتيت هورنبلند مونزوديوريت پورفيري پورفيري ۴۵ ۷ ۳-۲ ۳ ۵ ــــ

مونزوسينيت پورفيري ميكروليتيك پورفيري ۵ ۲۰-۱۵ ۴-۳ ــــ ــــ ــــ

هورنبلند مونزوسينيت پورفيري ميكروليتيك پورفيري ۷-۵ ۱۵-۱۰ ۵-۴ ۷-۵ ــــ ــــ

پيروكسن مونزوسينيت پورفيري ميكروليتيك پورفيري ۵ ۲۰-۱۵ ۵-۴ ــــ ــــ ۲

هاي اصلي واحدهاي آتشفشاني بافت و درصد فنوكرسيت ٣جدول

نام واحد ولكانيكي مشخصات بافت (%)پالژيوكالز (%)ت آلكالي فلدسپا (%)كوارتز (%)هورنبلند (%)بيوتيت ساير مشخصات

بازالت آميگدالوئيدال-پورفيري ۲۵-۲۰ ۸> ـــــ ـــــ ــــ ــــــ

هورنبلند آندزيت ميكروليتيك پورفيري-پورفيري ۱۵-۵ ۳-۲ ۳-۲ ۱۵-۵ ــــ ــــــ

تراكيت تراكيتي ۳-۲ ۱۲-۱۰ ۳ ـــــ ـــــ ــــــ

بيوتيت هورنبلند داسيت پورفيري ۳۵ ۳-۲ ۱۰-۸ ۳-۲ ۴-۳ آذرآواري

هورنبلند بيوتيت داسيت پورفيري ۳۵ ۳-۲ ۱۰-۸ ۴-۳ ۳-۲ رياآذرآو

توف ايبرشي و جعبه ـــــ ـــــ ــــ ــــــ ـــــ ـــــ

.١:١٠٠٠٠ با مقياس بررسي منطقه مورد يشناس زميني نقشه ١شكل

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٣٢

يهـا سـنگ ي ماگمـاي ير و تعيين س شناسيسنگ يبندرده

منطقه

جدول ( XRFها به روش با توجه به نتايج حاصل از آناليز نمونه

سازنده و ي مختلف تعيين ماهيت ماگمايهانمودار ،)۵و ۴

افزار منطقه، در محيط نرميها سنگيبندرده يهانمودار

GCDKIT منطقه با توجه به ي سنگيهانمونه. دشدن رسم

مونزونيت تا يگستره در )Middlemost )1985 نمودار

SiO2) Peccerillo نسبت به K2Oديوريت، با توجه به نمودار

and Taylor,1976( قليايي- گستره آهکي در ) الف و ۲شكل

A/CNK نسبت به A/NKو با توجه به نمودار )ب

)Shand,1943( گيرندقرار مي متاآلومين يگستره در) ۳شكل

).الف

گرانيتوئيـدي دستههاي نفوذي را به دو سنگ ]۴[هارا ايش

بنـدي رده )سري ايلمنيت (و احيايي ) سري مگنتيت (يشياکسا

دمـاي بـاال، بـا هـاي بـه گرانيـت Iهاي نوع گرانيت. کرده است

هر دوي ايـن گرانيتوئيـدها داراي پتانـسيل اقتـصادي . معروفند

کانـسارسازي بيـشتري بـه Iهستند، ولي گرانيتوئيـدهاي نـوع

زون فـرورانش يگـستره اين گرانيتوئيدها بـه . ]۵[اه دارند همر

تواننـد بـا به علت دماي باال مـي Iگرانيتوئيدهاي نوع .اندوابسته

هـا عالوه بـر ايـن سـنگ . هاي آتشفشاني نيز همراه باشند سنگ

)٦جـدول ( تـري هـستند گـسترده طيف ترکيبي يدربرگيرنده

]۶.[

ها نمونهزيج حاصل از آنالي با توجه به نتادر اين پژوهش نيز

، نمودار ي مغناطيسي پذيرفتاريهايگير و اندازهXRFبه روش

ي براي مغناطيسي مقادير پذيرفتارنسبت به SiO2درصد

با توجه به اين ، كه)ب ۳شكل( ترسيم شد ياد شده يهانمونه

Iا نوع ي تي مگنتيسرر منطقه را ديهاتوان سنگيمنمودار

.دکر يبندرده

.XRFها به روش نتايج حاصل از آناليز نمونه ٤جدول

شماره نمونه۷۳ ۴۴ ۴۳ ۳۹ ۳۸ ۲۵ ۱۵ ۱۲ ۸ ۵

اكسيد اصلي

۴۸/۵۰ ۵۳/۵۰ ۲۹/۴۹ ۴۷/۵۲ ۰۴/۶۲ ۰۶/۵۳ ۰۷/۶۱ ۳۸/۵۴ ۴۷/۶۱ ۲۲/۵۳ SiO2

۶۵/۰ ۸۹/۰ ۹۷/۰ ۶۹/۰ ۵۷/۰ ۶۲/۰ ۵۰/۰ ۶۲/۰ ۶۹/۰ ۶۶/۰ TiO2

۳۹/۱۷ ۷۷/۱۶ ۷۰/۱۷ ۸۲/۱۹ ۳۹/۱۶ ۶۹/۱۵ ۸۲/۱۶ ۸۲/۱۷ ۱۷/۱۶ ۶۳/۱۷ Al2O3

۱۵/۸ ۰۱/۸ ۷۸/۹ ۰۱/۷ ۰۳/۶ ۸۰/۶ ۹۴/۳ ۴۲/۶ ۹۸/۴ ۱۳/۸ TFeO

۰۹/۰ ۱۴/۰ ۱۷/۰ ۱۴/۰ ۱۱/۰ ۱۲/۰ ۰۹/۰ ۱۶/۰ ۰۹/۰ ۱۷/۰ MnO

۳۲/۰ ۰۱/۷ ۶۹/۴ ۳۷/۴ ۴۵/۲ ۷۰/۳ ۸۳/۱ ۳۲/۴ ۵۴/۱ ۶۹/۳ MgO

۳۴/۹ ۸۰/۸ ۱۳/۶ ۷۵/۶ ۲۶/۲ ۲۲/۹ ۴۴/۴ ۸۳/۷ ۴۸/۶ ۰۳/۸ CaO

۵۲/۶ ۱۹/۲ ۴۳/۵ ۳۰/۴ ۱۱/۵ ۰۷/۳ ۸۶/۴ ۴۲/۳ ۷۷/۳ ۵۶/۳ Na2O

۹۳/۰ ۷۰/۰ ۵۲/۰ ۲۴/۱ ۸۴/۲ ۵۹/۰ ۴۱/۲ ۵۲/۱ ۷۹/۲ ۲۶/۱ K2O

۲۸/۰ ۱۸/۰ ۲۴/۰ ۲۷/۰ ۳۰/۰ ۲۰/۰ ۲۵/۰ ۳۴/۰ ۲۷/۰ ۲۵/۰ P2O5

۶۳/۵ ۵۹/۴ ۷۵/۴ ۷۷/۲ ۶۹/۱ ۷۴/۶ ۵۹/۳ ۰۵/۳ ۵۴/۱ ۱۵/۳ LO.I

.XRFهاي سنگي آناليز شده به روش جنس نمونه ۵جدول

رديف کد نمونه نام سنگ

AR-5 ۱ مونزوديوريت پورفيري

AR -8 ۲ بيوتيت هورنبلند مونزوديوريت پورفيري

AR -12 ۳ هورنبلند مونزوديوريت

AR -15 ۴ كوارتز مونزوديوريت

AR -25 ۵ گرانوديوريت

AR -38 ۶ مونزوسينيت پورفيري

AR -39 ۷ پيروكسن مونزوسينيت پورفيري

AR -43 ۸ كوارتز هورنبلند ديوريت پورفيري

AR -44 ۹ بيوتيت مونزوديوريت پورفيري

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٣٣

ب الف

الف

ب

.)Peccerillo and Taylor,1976 (SiO2 نسبت به K2Oنمودار ) ب . )1985 (Middlemost نمودار ) الف ۲شكل

نسبت به مقادير پذيرفتاري مغناطيسيSiO2 نمودار درصد )ب .)Shand,1943( A/CNK در مقابل A/NKنمودار ) الف ۳شكل

.)۱۳۸۴ پورکريم (S و Iنسبت گرانيت، ديوريت و گابرو در گرانيتوئيدهاي نوع ۶جدول

(%) گابرو - ديوريت-گرانيت

٢ -١٨ -٨٠ Sنوع

٢٠ - ٦٠ -٢٠ Iنوع

دگرساني

ن جهـت از ايـ يشـناس اقتـصاد زمين ي برا هادگرسان شناخت

شـده دگرسـان يهـا درون سنگ گرمابيذخاير اهميت دارد که

ــد ــرار دارن ــه. ق دگرســاني يهــا زونبررســي مــورد يدر منطق

ي و تركيبـ ي، سيليس ي، پروپيليتيك، كربنات يپتاسيك، سريسيت

).٤شكل( ند شدياز اين موارد شناساي

دگرسانترين زون مهم اين زون:نداراي پتاسيم دگرسازون

به علت باال آن رخنمونتشخيص داده شده در منطقه است که

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٣٤

ي اندکسيستم اندك است و به رخنمونسطح فرسايش در بودن

).۴شکل(شود جنوب غربي منطقه خالصه ميدر بخش

در منطقه با پتاسيم دگرسانكاني اصلي زون ، ]۷[ بنابر نظر

صورت ر اين زون بيوتيت ثانويه هم بهد. استبيوتيت ثانويه

به نيز اوليه و يها بيوتيتدوبارهتبلور هم حاصل ، پراكنده

الف، ب، ۵شكل (شودمشاهده مي درهورنبلند يصورت جانشين

از .اكسيد آهن و گوتيت همراه است با اغلب بيوتيت ثانويه ).پ

هاي اكسيدآهن است وجود رگچهمنطقه خصوصيات ديگر اين

). ت۵شكل (استدرحال تبديل به گوتيت كه

- مسپورفيري وبراي چندين كانسار مس] ۸[ چنانکه

هاي سولفيدي اقتصادي منطقهپورفيري نشان داد، موليبدن

نسبت سولفيد . دارندپتاسيم دگرسانبيشترين همراهي را با

الزاماً نشان ولي باالتر است منطقه پتاسيمس به پيريت در

قادير كلي سولفيدها باالتر نيست به خاطر اينكه م عيار يدهنده

منطقهاز اين . ]۹[ سريسيت باالتر باشدممكن است در منطقه

- استفاده ميجوييپيبراي تعيين موقعيت ذخيره در مراحل

.]۶ [شود

شود اين زون به سه زير زون اصلي تقسيم مي :زون سريسيتي

زيرزون پروپيليتيك، + زيرزون سريسيتعبارتند ازكه

زون كربنات + آرژيليك و زير زون سريسيت + سريسيت

يو در جنوب شرق غرب، شمال درپروپيليتيك + سريسيت

.)۴شكل (است برخوردارمحدوديمنطقه از گسترش

هاي مافيك به كانيوهاي رسي سيت وكانييها به سرفلدسپات

. انددار دگرسان شدهدار و كلريت منيزيمكلريت آهناپيدوت،

.شود مشاهده مينيزاي دار گاه به صورت رگچهكلريت منيزيم

يآرژيليك در شمال و در جنوب شرق + سريسيتمنطقه

از گسترش متوسطي برخوردار است ي مورد بررسيمنطقه

- به سريسيت و كانيبيشترها در اين زون فلدسپات). ۴شكل(

ازک ي سرسيت در مقاطع نبا مشاهده. اندهاي رسي تبديل شده

يها بودن محلولقليايي و يتوان به ماهيت اسيديسنگ م

].۱۰ [ بردي پگرمابي

مشاهده غرب منطقه و دردر شمال كربنات + زون سريسيت

زون پتاسي قرار کنار اين زون در غرب منطقه در .شودمي

ها و سريسيت حاصل دگرساني فلدسپات ).۴شكل(گرفته است

ي ها حاصل فلدسپاتيزن صورت پراكنده وكربنات هم به

اگر فرآيند . ) ث۵شكل (هاي مافيك وجود دارد و كانيدگرسان

تواند مي نفوذكننده باشد، سنگ به اندازه كافيگرماب دگرسان

].۱۱ [به طور كامل به كوارتز و سريسيت تبديل شود

خنثي يا اسيدي هايدگرسان با شاره سريسيتيك يمنطقه

ي كانسارهاي و در همه]۱۲ [شودبا شوري متغير ايجاد مي

پورفيري وجود ندارد و در كانسارهاي زيادي كه اين زون وجود

گرفته است ارد روي منطقه پتاسيك پتاسيم دگرسان قرار د

به دليل باال بودن درصد پيريت و گسترش زون سريسيت ].۱۳[

ژئوفيزيكي هاييجويپيدر ذخاير پورفيري و ماسيوسولفيد، در

].۶[شود ده مياز آن استفا

حاصل از دگرساني، معموالً يهاي كربناتكاني :زون كربناتي

- ولي در زوندگرسان است پروپيليتك وابسته بههاي جزء كاني

تي به قدري هاي كربناهاي معرفي شده در زير فراواني كاني

عنوان دگرساني جداگانه در نظر بهاست كه ترجيح داده شد

شود كه ار زير زون اصلي تقسيم مياين زون به چه. گرفته شود

سيليسي، زير زون + شامل زير زون كربناتي، زيرزون كربناتي

.استسريسيتي + پروپيليتيك و زيرزون كربناتي + كربناتي

در دو موقعيت در شرق منطقه، كربناتي دگرسان زير زون

هاي اوليه به در اين زون كاني). ۴شكل(واقع شده است

۵ شكل(اند فيك به كربنات تبديل شدههاي ماخصوص كاني

غني ي، نشان دهندهيهاي كربناتحضور نسبتاً فراوان كاني). ج

. كربنات استبودن محلول ازبي

با گسترش نسبتاً دگرسانسيليسي + زير زون كربناتي

سيليس و ). ۴ شكل(متوسطي در مركز منطقه واقع شده است

اي صورت رگچه گاه بهصورت پراكنده در متن سنگ وكربنات به

.دشومشاهده مي

ي منطقهترين گستردهپروپيليتيك + زون كربناتزير

منطقه مشاهده آن كه از شرق تا غرب در منطقه استدگرسان

به اپيدوت، منطقههاي اوليه در اين كاني).۴ شكل(شود مي

. اندهشدهاي رسي تبديل سريسيت و كاني كلريت، كربنات،

دار و دار و كلريت آهنصورت كلريت منيزيمكلريت به دو

سنگ يبه صورت پراكنده در زمينهميزان كمتر بهسيليس

.وجود دارد

در دو موقعيت در دگرسانسريسيت + زير زون كربنات

). ۴ شكل (نداهاي غربي و جنوب شرقي واقع شدهبخش

- و گاه كانيي دگرسانهاكربنات حاصل فلدسپات سريسيت و

صورت رگچه و كربنات هم به). چ۵ شكل (است هاي مافيك

ميزان . اوليه سنگ وجود دارد دگرسانهايهم حاصل كاني

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٣٥

+ سريسيتي بيشتر از زيرزون كربناتي+كربنات زيرزون كربناتي

.سيليسي است

ها نيز همچون سريسيت و كلريت، از طور كلي كربناتبه

رمورد د چنانکه و دگرسانندهاي ترين كانيجمله گسترده

ها نيز در تركيب كربناتكلريت گفته شد، ممكن است تغيير

معدني وجود داشته باشدينسبت به دوري يا نزديكي به توده

]۱۴[.

اين زون با فاصله اندكي از زون پتاسي در غرب :زون سيليسي

گسترش اين زون بسيار اندك است ). ۴شكل (منطقه قرار دارد

اين . شودتن سنگ مشاهده ميصورت پراكنده در مو سيليس به

اين واحد سنگي به . قرار دارد واحد سنگي توف سبز رويزون

فعال منطقه، برشي شده و سيليس فضاي ساختيزمينعلت

- بهدگرساني اين ). ح۵شكل (است ميان قطعات را پر كرده

. شود مشاهده مينيز فرعي در زون كربناتي دگرسانيعنوان

- ها در طيف گستردهعاليت محلول فيشدن نتيجهسيليسي

هاي شيميايي است، به خاطر اينكه ممكن است با اي از محيط

شدن، شدن، كلريتيپيشرفته، سريسيتي دگرسان آرژيليك

شدن و يا تشكيل گرايزن همراه شدن، كربناتيپتاسيك، آلبيتي

- نيز سيليسي شدن بهبررسيي مورد در منطقه. ]۱۵[ باشد

ي سنگ، به ميزان گچه و پراكنده در زمينه ريصورت پركننده

. شودهاي مختلف منطقه مشاهده ميبخشكمتر در

.١:١٠٠٠٠ با مقياس منطقه مورد بررسي ي منطقه بندي دگرسانينقشه ٤شكل

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٣٦

پ ب الف

ج ث ت

خ ح چ

)ب). PPLنـور (وتيت ثانويه حاصل تبلـور مجـدد بيوتيـت اوليـه بي) الف. ي مورد بررسي در مقطع نازكهاي مختلف دگرساني منطقه زون ۵شكل

هاي اكسيدآهن رگچه)ت). PPLنور (صورت پراكنده در متن سنگ بيوتيت ثانويه به ) پ). PPLنور (بيوتيت ثانويه به صورت جانشيني در هورنبلند

كربنات ) ج).XPLنور (گرسان در سنگ هورنبلند مونزونيت كربنات د + سريسيت )ث ).PPLنور (در حال تبديل به گوتيت در زون پتاس دگرسان

سريـسيت دگرسـان در + تبديل بلور فلدسپات به كربنات و سريسيت در زون كربنات )چ ).XPLنور (دگرسان در سنگ هورنبلند ديوريت دگرسان

وپيليتيـك دگرسـان در سـنگ مونزوسـينيت پر) خ ).XPLنـور (سيليس دگرسان در تـوف ) ح ).XPLنور (سنگ هورنبلند مونزوسينيت پورفيري

.)XPLنور ((Bi=Biotite, Hb=Hornblende, Hem=Hematite, Carb=Carbonate, Si=Sillica)

اين زون در منطقه به دو زير زون : پروپيليتيکيمنطقه

گسترش . شودآرژيليک تقسيم مي + پروپيليتيک و پروپيليتيک

. زي منطقه بيشتر استهاي مركبخشزيرزون پروپيليتيک در

ترين زون گستردهپروپيليتيك + بعد از زون كربناتاين زون

هاي كانيدر اين زون ). ۴ شكل (است در منطقه دگرسان

به كلريت و اپيدوت و به ميزان ) بيوتيت و هورنبلند(مافيك

صورت كلريت هم به). خ۵ شكل(اند كمتر به كربنات تبديل شده

- به. دار وجود داردصورت كلريت آهن بهدار و همكلريت منيزيم

زان يسمت خارج بر مک بهيتيلي پروپيمنطقه در يطور کل

.]۶ [شوديم ت افزودهي و کلسي رسيهايکان

هاي شمالي و بخشآرژيليک بيشتر در + زون پروپيليتيک

). ۳ شكل( واقع شده است بررسي مورد يمنطقهشرقي

هاي ه به اپيدوت و كانيهاي رسي و گاها به كانيفلدسپات

. اندمافيك سنگ به كلريت، اپيدوت و كربنات تبديل شده

گسترش اصلي آن به واحدهاي مونزوديوريت، مونزوديوريت

نظر ازاين زون . وابسته استپورفيري و هورنبلند مونزونيت

پورفيري خوبي براي ذخاير مسجوييپي راهنماي ،گستردگي

].۶[رسد مي کيلومتر ۴است و گاهي گسترش آن تا

يسازيكان

بـه دو صـورت اوليـه و يسـاز ي كـان بررسـي، مورد يگسترهدر

. صـورت گرفتـه اسـت ي و غيـر فلـز يثانويه و به دو شكل فلـز

بيـشتر بـه شـكل بررسـي مـورد ي در منطقـه ي فلز يسازيكان

منطقـه رخ داده اسـت و يهـا افشان و اوليه در متن اكثر سنگ

كالكوپيريـت مگنتيـت و ميـزان كمتـر بهو ت شامل پيري بيشتر

نـدرت، تنهـا در جنـوب منطقـه و در مـتن بورنيت نيز به . است

يهـا ياز ديگـر كـان . دشصورت افشان مشاهده بهسنگ بازالتي

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٣٧

كـه در انـد هماتيت، گوتيـت و ليمونيـت يهاي منطقه كان يفلز

يسازيكان.اند اوليه تشكيل شده ي فلز يهاي كان شنتيجه اكساي

يهـا شـامل تـشكيل رگـه بررسـي مـورد ي در منطقه يلزفرغي

نزديک به همچنين . است در جنوب منطقه ي و كلسيت يسيليس

تركيبـات يسـاز يآثار كان ) در سمت غرب (بررسيمنطقه مورد

يكربنــات مــس شــامل آزوريــت و ماالكيــت نيــز در بازديــدها

است كه كـاني مگنتيـت يادآوريالزم به . دش مشاهده يصحراي

بـه مربـوط بيـشتر هاي منطقه، سنگ يهده شده در زمينه مشا

.است) وابسته به ماگماتيزم(خود سنگ

يهـا ي بيشترين گسترش را بين كـان FeS2پيريت با فرمول

هـاي با توجه به بررسي دارد و يسازي اول كان ي در مرحله يفلز

ين ا تشكيل شده در ي سولفيد ياولين كان احتماالً مينرالوگرافی

- سـنگ بيـشتر به صورت افشان در متن ياين كان . مرحله است

متـر در ي سانت۱ پيريت از يابعاد بلورها . منطقه وجود دارد يها

در ي در جنـوب منطقـه تـا ابعـاد ميكروسـكوپ بازالتيك نمونه

بـه صـورت يايـن كـان . كنـد ي منطقه تغيير م يها سنگ بيشتر

يهـاي يهمراه به كان دار، به شكل منفرد و دار و نيمه شكل شكل

ميزان كمتر كالكوپيريت و گاه بورنيـت در همچون مگنتيت و به

پتـاس را در زون يپيريت بيشترين فراوان . شوديم منطقه ديده

و در زون ) الـف ۶شـكل ( منطقه دارد ي در جنوب غرب دگرسان

هـا بـه رگـه ي اصـل ي كانـه ، در جنوب منطقه يا رگه يسازيكان

,Au, Cu-Au يهمچنـين در كانـسارها . ]۱۶ [روديشمار مـ

Cu-Mo, Cuو Ag غالـب پيريـت ي سـولفيد ي، كـان ي پورفير

اين حقيقت اسـت كـه ايـن كانـسارها يبازتاب دهنده كه است

].۱۷ [ هستندي سولفور بااليهنجاريبي داراي

مــس در ي اصــل ي كانــهCuFeS2كالكوپيريــت بــا فرمــول

دارد و نـسبت بـه پيريـت ي كـه گـسترش كمتـر اسـت منطقه

كالكوپيريت در ابعاد . از آن تشكيل شده است پس ياحتماالً كم

در جنوب منطقه مورد بازالت ي تنها در يك نمونه يماكروسكوپ

۱ابعاد كالكوپيريت در ايـن نمونـه حـدود . دش مشاهده بررسي

شـكل بـه يكالكوپيريت در مقاطع نازك صـيقل . است متريسانت

اه بــا مگنتيــت و پيريــت پراكنــده در مــتن ســنگ بيــشتر همــر

- پيريـت يسـاز يكان يهانسبت). ب ۶شكل (شود يمشاهده م

يهـا به نوع سـنگ و زون ي پورفير يهاكالكوپيريت در سيستم

ايـن ]. ۱۸ [كننـد وابـسته هـستند ي كه آن را احاطه م دگرسان

در جنـوب دگرسـان را در زون پتاسـي ي بيشترين فراوانـ يكان

در اين زون كالكوپيريت همـراه ). پ ۶شكل ( منطقه دارد يغرب

يهـا صـورت پراكنـده در مـتن سـنگ با پيريت و مگنتيـت بـه

هورنبلند بيوتيـت ديوريـت و بيوتيـت هورنبلنـد مونزوديوريـت

در يايـن كـان ، ]۱۶[ بر بنا همچنين. شودي مشاهده م يپورفير

جنـوب منطقـه نيـز وجـود دارد و ي و كلسيت ي سيليس يهارگه

. در حال تبديل به گوتيت استرون زاي بتحت تاثير دگرسان

-ي را بـين كـان ي كمترين فراوان Cu5FeS2بورنيت با فرمول

دارد و تنهـا در جنـوب يسـاز ي اول كان ي در مرحله ي فلز يها

پيريـت با و همراه بازالت ي در يك نمونه بررسي مورد يمنطقه

بورنيـت در ايـن يحـداكثر انـدازه . دشـ و كالكوپيريت مشاهده

كه بـه صـورت افـشان در مـتن سـنگ استمتر ي سانت ۱نمونه

. تشكيل شده است

-ي بيشترين گسترش را بـين كـان Fe2O3 فرمول اهماتيت ب

ي دارد و اولـين كـان يسـاز ي ثانويه كـان ي در مرحله ي فلز يها

صـورت هـم بـه يايـن كـان . اسـت تشكيل شده در ايـن مرحلـه

بيـشتر متن صورت پراكنده در سنگ و هم به يها درزه پركننده

هماتيـت . )ت و ث ۶شـكل (شود ي منطقه مشاهده م يهاسنگ

يها سنگي گوتيت و گاه ليمونيت سبب تغيير رنگ كل با همراه

+ آرژيليــك و كربنــات + ويــژه در زون پروپيليتيــكمنطقــه بــه

. و در نتيجه ايجاد زون گوسان شده اسـت دگرسان پروپيليتيك

تا قرمز در يگ نارنج و به رن ي سطح يصورت پوشش اين زون به

. قابل مشاهده استبررسي مورد يمنطقه

ي دارا يمعمـوالً اولـين كـان FeO(OH)ه فرمـول اگوتيت ب

آهـن ي سـولفيد يهـا ي كـان ي هوازدگ يآهن فريك است كه ط

ي كمتـر ي نسبت به هماتيت از فراوان ياين كان . شوديتشكيل م

به شـكل هماتيت و ليمونيت و با همراه بيشتربرخوردار است و

.شودي منطقه مشاهده ميهاپراكنده در متن سنگ

است كـه در ي آخرين كان Fe2O3.H2O فرمول اليمونيت ب

بيـشتر در زون يايـن كـان . شـود ي تشكيل م يش اكسا يمرحله

جنوب منطقه و بـه شـكل پراكنـده در مـتن سـنگ يسازيكان

در بـرون زا يتـرين محـصول دگرسـان شود و مهـم يمشاهده م

ي نهـاي ي از آن محصول دگرسـان يرود، قسمتيها به شمار م رگه

آن همراه بـا پـسيلومالن يپيريت و كالكوپيريت و بخش عمده

حمل و شستشو، ليمونيت بـه يبر اثر پديده . تشكيل شده است

راه ي گانگ غير فلـز يهابلورها و حد فاصل درون درز و شكاف

در يزرد قهـوه ا يهـا گانگ آن را بـه رنـگ ييافته و با آغشتگ

ليمونيت به ميزان كمتر در زون گوسـان نيـز . ]۱۶ [آورده است

.همراه با هماتيت و گوتيت وجود دارد

بررسي مورد ي در منطقه ي غير فلز يترين كان كوارتز فراوان

جنـوب ي در زون گـسل يا كوارتز به شكل رگه يسازيكان. است

طول . ه است رخ داد ي جنوب غرب -يمنطقه و با روند شمال شرق

متـر ۵/۱ها حداكثر به متر و ضخامت آن ۳۰۰ها حداكثر به رگه

منطقـه و يهـا كوارتز به صورت پراكنده در متن سنگ . رسديم

-ي همراه با كربنات نيـز مـشاهده مـ ياصورت رگچه به ندرت به

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٣٨

ب الف

ت پ

ج ث

در ي غيرفلـز يتـرين كـان از كـوارتز، كلـسيت فـراوان پس. شود

در زون ياصـورت رگـه بـه يكاناين . دهديمنطقه را تشكيل م

و بـه صـورت پراكنـده در ) ج ۶شكل( جنوب منطقه يسازيكان

ياصـورت رگچـه ميـزان كمتـر بـه منطقه و بـه يهامتن سنگ

پيچيـده و ي اقتـصاد ي پـورفير يدر كانسارها . شوديمشاهده م

يهـا تـراكم بـاالي ي شده و شكـستگ يسازي كان يهابزرگ، رگه

-تواند محـيط ي شده م يسازي كان يها ساختار ي ياب سمت. دارند

هـا و يـا شـرايط پلوتـون ي در اطراف و باال ي محل ي فشارش يها

ل ي تـشك يدنبالـه ].۲۲-۱۹ [ را منعكس كند يا ناحيه يفشارش

نـشان داده شـده ) ۷(شـكل در بررسيها در منطقه مورد يكان

.است

نمايي از )بسازي پيريت در سنگ بيوتيت هورنبلند مونزوديوريت كاني )الف: بررسي مورد ي در منطقه سازي كاني يي از انواع و نحوه ينما ۶شكل

سازي كالكوپيريت در سنگ بيوتيت هورنبلنـد مونزوديوريـت كاني ) پ)نور انعكاسي(پيريت در سنگ هورنبلند آندزيت كالكوكاني سازي مگنتيت و

كـاني سـازي اكـسيد )ثپورفيري هاي سولفيدي و تشكيل هماتيت در سنگ هورنبلند آندزيت انياكسايش ك )تپتاس دگرسان پورفيري در زون

ديـد بـه سـمت جنـوب -سـازي جنـوب منطقـه نمـايي از رگـه كلـسيتي در زون كـاني )ج. هـا و شـکاف ي درز صورت پر كننـده به) هماتيت(آهن

)Cp=Chalcopyrite, Mag= Magnetite(

.)راست به چپ (بررسي مورد ي اوليه و ثانويه در منطقهيهايکان پاراژنتيک ي دنباله٧شکل

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٣٩

ييايمي ژئوشهايبررسي

و ييايميش هيتجز فراهم کردنمنظور به ييصحرا اتيعمل در

يها عناصر خاص در هالهي از پراكندگي درستدريافت آگاهي

و يا رودخانههاي از رسوبنمونه دو ثانويه و اوليه، يژئوشيمياي

شده پس از برداشتيهانمونه .شد انجام ي سنگيبردارنمونه

-طيف به روش يسازش و آمادهي نرما،شي خردايندهاايفر

ن يا. ز شدنديآنال مشهد يدر دانشگاه فردوس ي جذب اتمسنجي

. صورت گرفت و منگنز نقره،ي رو،سرب، عناصر مسيز برايآنال

نظر با در، بررسي مورد يدرمنطقه :يا آبراهههايرسوب

يسازي كان،دگرساني ي، نقشهي نفوذيهاگرفتن رخنمون توده

نقاط )۱:۱۰۰۰اس يمق(ر گوگل ي تصاويا آبراههيبند و شبكه

اين . ند انتخاب شديا رودخانههاي برداشت رسوبيمناسب برا

توانست معرف ي نسبتاً عريض منطقه که ميهانقاط از آبراهه

در کل يرعايت پراکندگدست باشد، با باالي سنگيواحدها

در يابرداشت يک نمونه رسوب آبراهه. دشمنطقه، انتخاب

- آبراهه، که امکان ريزش از رخنموني دور از حاشيهيهايمحل

عمق برداشت . دش باالدست وجود نداشته باشد، برداشت يها

يآور جمعيهانمونه. متر بوده استي سانت۳۰ تا ۲۰ ازها نمونه

معادلي ف۵/۲( مش ۸۰تر از ريزهايو رسوب ندشده غربال شد

mm۱۷۷/۰ (آناليز يبرا AASپسوزن هر نمونه . دشدن ا جد

ند عدد بود۱۰ها كيلوگرم و تعداد نمونه۲از غربال شدن حدود

. تعيين موقعيت شدندGPS و با يگذاركه در محل شماره

، در ند شده بودي نگهداري نايلنيها که در کيسهيهاينمونه

لرزان الک الکيک يزمايشگاه کامالً خشک شده و به وسيلهآ

پس از فرآيند نرمايش تا هاي مش اين رسوب۸۰کسر . شدند

,Cu, Zn, Pb عناصر ي شيميايي تجزيهي مش، برا۲۰۰کسر

Ag, Mn علوم پايه ي تجزيه دانشكدهي به آزمايشگاه شيم

جذب ي سنجطيف آناليز به روش ي مشهد، برايدانشگاه فردوس

گزارش )۷(جدول نتايج تجزيه در . فرستاده شدند(AAS)ياتم

رسوب يها موقعيت نمونهينقشه) الف۸(شكلدر . ندشد

.شوندديده مي برداشت شده يارودخانه

يهنجاربي ي توزيع عناصر و نقاط دارا يهابا توجه به نقشه

عنـصر گفـت کـه تـوان ي مـ Cu, Zn, Pb,Mn,Agدر عناصر

هنجـاري بـي ي منطقـه ي و جنـوب شـرق يخش شمال مس در ب

ي در بخش جنوب شرق ي از عنصر رو هنجاريبي. دهدينشان م

در ي عناصـر مـس و رو يبـه طـور كلـ . شوديمنطقه مشاهده م

هورنبلنـد مونزوديوريـت يهاها از رخنمون که آبراهه يهايمحل

-ي عبور مـ ي، مونزوسينيت و هورنبلند ديوريت پورفير يپورفير

-ي را نسبت به نقـاط ديگـر نـشان مـ ي باالتر هنجاريبيد، کنن

در ي مـس و رو يهـا بي هنجـاري به بيان ديگر در ايجاد . دهند

. انـد نقش داشته ي نفوذ يها توده ، منطقه يا رودخانه هايرسوب

را ي بـاالتر هنجـاري بـي عنصر سرب در غرب و جنـوب منطقـه

و دگرسـان پروپيليتيك + ي كربنات بهدهد كه در غرب ينشان م

.انددگرسان وابستهه پروپيليتك بدر جنوب

حدواسط، در يها نقره در سنگ ي با توجه به مقادير زمينه

تـوان ي ايـن عنـصر در منطقـه نيـز مـ يهـا هنجـاري بيايجاد

ــات + آرژيليــك، سريــسيت + پروپيليتيــك + يآرژيليــك و كربن

. را مؤثر دانست دگرسانپروپيليتك

توان گفت كه مقدار اين عنـصر در يز م عنصر منگن مورددر

. شـود ي محسوب نمـ هنجاريبي يمنطقه با توجه به حد زمينه

مثبـت ي همبـستگ ) ب ۸(شـكل همچنين با توجه بـه نمـودار

- رسوب رودخانـه يها در نمونه ي بين دو عنصر مس و رو يباالي

تواند در شناخت ي عناصر م يهمبستگ. شودي منطقه ديده م يا

بـي در تفـسير نيـز عناصـر و ينـشين در زمان تـه شرايط حاكم

. موجود مفيد باشديهاهنجاري

.)ppm مقادير بر حسب (يا رسوب آبراههيها نتايج تجزيه نمونه ۷جدول

Sample No. Cu (ppm) Zn (ppm) Pb (ppm) Mn (ppm) Ag (ppm) S1 ٨/١ ٦/٥٤٥ ٤/٤٠ ٨/٤٣ ٢/٢٨

S2 ٨/١ ٥/٦٨١ ٩/٤١ ٥/٦٥ ٨/٣٤

S3 ٥/١ ١/٦٩٨ ٦/٣٦ ٣/٥٨ ١/٤٣

S4 ٤/١ ٥/٧١١ ٨/٣٣ ٩/٤٨ ٦/٣٥

S5 ٨/١ ٤/٦٩٧ ١/٤٢ ١/٥٤ ٤١

S6 ٧/٧ ٦٩١ ٣/٣٧ ٤٩ ٩/٤٤

S7 ٣ ٦/٤٧١ ٩/٣٣ ٦/٣٨ ٢/٢٩

S8 ٨/٦ ٥/٦٤٦ ٦/٣٥ ٣/٤٩ ٣/٤٢

S9 ٩/١ ٥/٧٥٧ ٨/٢٦ ٥/٦٣ ٣/٤٣

S10 ٩/١ ٢/٧٨١ ٩/٢٥ ٥/٥٠ ٥/٤٤

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٤٠

الف

ب

.يا رسوب آبراههيهادر نمونه Cu- Zn رابطه مستقيم )ب برداشت شده در منطقه يا رسوب آبراههيها نمونهي موقعيت و شماره)الف ۸شكل

ي ژئوشيميايجوييپي به منظور هااين نمونه :ي سنگيهانمونه

دگرسان و يسازي کانيهامنطقه و از يسنگبه روش خرده

ي كه معرف منطقهيمونه سنگ ن۱۷در مجموع . شدندبرداشت

- نمونهيبرادر اين روش . شدند برداشت ندبودمورد بررسي

متر در۱۵تا ۱۰ شعاع به دايرهک ي نخست از هر نقطه يبردار

که محل ين انتخاب و در صورتي مورد نظر در سطح زمينقطه

،ل شده باشدي منطقه تشکيهاسنگ يزدگرونيب ازنقطه کامالً

۵۰ هر تكه به وزن حدود )chip sampling( ياتکه به صورت

مورد که نمونهشدند يبردار نمونهدايرهن ي سطح اياز تمامگرم

- نمونه. شوديده م نامي)rock sampling( ي سنگي، نمونهنظر

، تعيين GPS با و يگذار برداشت شده در محل شمارهيها

، خردايش و يساز مراحل آمادهي از طپسموقعيت شدند و

Cu, Pb, Zn, Ag, Mn عناصر ي مش برا۲۰۰مايش تا كسر نر

ي دانشگاه فردوس ي تجزيهي در آزمايشگاه شيمAASبه روش

. ند گزارش شد)۸(جدول نتايج تجزيه در . مشهد تجزيه شدند

يسنگ خردهيها موقعيت نمونهي نقشه) الف۹( شكلدر

س و باالترين مقادير دو عنصر م. برداشت شده نشان داده شد

، ي مركزيهابخش بيشتر به بررسي مورد ي در منطقهيرو

يهادگرساني كه اندوابسته منطقه ي و جنوبيشرق

+ پرپيليتيك و پروپيليتيك + ي، كربناتيسيليس+يكربنات

همچنين با . اندها بودههنجاريبيآرژيليك سبب ايجاد اين

- ه در نمونيبين عناصر مس و رو) ب۹(شكل توجه به نمودار

در . شودي مشاهده مي مثبتي همبست، منطقهي سنگيها

ي سنگي ميزان سرب به نمونهبررسي بيشترينمنطقه مورد

Ch-2 به ميزان ppm ۴/۹۳ توان گفت آنچه مي.وابسته است

به شدت ي سيليسي اين نمونه از محل رگهاين است که

- برداشت شدهيهادر نمونه. شده برداشت شده استيليمونيت

با توجه به مقادير . سرب پايين استهنجاريبيمنطقه يگر د ي

اين ي، حدواسط و اسيديها عنصر منگنز در سنگيزمينه

شكل در .دهدي را در منطقه نشان نمي خاصهنجاري بيعنصر

يها در نمونهي عناصر مس و رويزيع ژئوشيميايتو) ۱۰(

.ندا نشان داده شدهدگرساني نقشه ي رويسنگخرده

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٤١

الف

ب

.)ppmر برحسب يمقاد( منطقه ي سنگيهاه نمونهيج تجزي نتا ۸دولج

Sample No. Cu (ppm) Zn (ppm) Pb (ppm) Mn (ppm) Ag (ppm) Ch-1 ١/٣ ٩/٣٩٣ ٦/٤٠ ٣/٢٥ ٢/١٢

Ch-2 ٨/٢ ٧/١٠٣١ ٤/٩٣ ٥/٨٣ ٥/٢١

Ch-3 ٣/٤ ٤/٦٦٠ ٥٨ ١/٨ ٣/٨

Ch-4 ١/٣ ١/٥٢٧ ١/٢٩ ٥/٥٧ ٣٩

Ch-5 ٩/٣ ٧٦٣ ٥/٢٠ ٣/٦٢ ٦/٧٥

Ch-6 ٢/٣ ٩/١٠٠٦ ٣/٢٣ ٥/٧٣ ٦٧

Ch-7 ٩/٢ ٢/٩٧٦ ٨/٢٣ ٩/٤٦ ٥/٦٣

Ch-8 ٩/٤ ٥/١٤٠٧ ٢/٤١ ١/٢٩ ٨/٣٥

Ch-9 ٣/٥ ٤/١٦٢٨ ٣٦ ٦/٢٦ ٥/٣٦

Ch-10 ٨/٣ ٩/١٧٦٩ ٣٦ ٣/٤٩ ٤/١٠٤

Ch-11 ١/٥ ٢/١٥٢٧ ٣/٤٠ ٩/٣٧ ١/٢٩

Ch-12 ٨/٤ ٥/٢١٧٨ ٩/٤٦ ٢/٤٨ ١/١٨

Ch-13 ٥/٢ ٦/١٠١٤ ٨/٥٤ ٤/٢٨١ ٧/٥٦

Ch-14 ٤ ٦٦٧ ٢٨ ١/٤٨ ١/٥٤

Ch-15 ٦/٢ ٢/٣٩٨ ٥/٣٧ ٤/٧٣ ٣/٢٨

Ch-16 ٣ ١٠١١ ٩/٢٩ ٢/٤٥ ٧/٤٠

Ch-17 ٦/٢ ٢/٥٨٤ ٤/٢٩ ٤٤ ٣/٦٣

. ي سنگيها در نمونهCu- Zn نسبتاً مستقيميرابطه )ب. برداشت شده در منطقهي سنگيها نمونهي موقعيت و شماره)الف ۹شكل

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٤٢

.دگرسان نقشه ي رويسنگ خردهيها در نمونهي عناصر مس و روي توزيع ژئوشيمياي ١٠شكل

. . .سازي و ژئوشيمي در شناسي، دگرساني، کانيبررسي زمين ۱۳۹۰بهار ، ۱ ، شماره۱۹ جلد

٤٣

برداشت

هـاي آتشفـشاني دقيق، سنگشناسي سنگ هايبراساس بررسي

داسيت، تراكيت، هورنبلند آنـدزيت، تـوف و بازالـت در منطقـه

هـاي نفـوذي در شناسـي تـوده ترکيـب سـنگ . شناسايي شدند

اين واحـدها بيـشتر . گيرندي اسيدي و حدواسط قرار مي گستره

رفتاري ي پذيگسترهبا توجه به . شامل مونزونيت و ديوريت است

به سري توان مين واحدها را ي ا ،سي در واحدهاي منطقه يمغناط

.دانست وابستهIدهاي نوع يتوئيگران

هاي ، واحــدXRFهــاي براســاس نتــايج حاصــل از بررســي

-ي واحدهاي سنگي حدواسـط آهکـي نفوذي منطقه در گستره

ي ي زون فرورانش حاشيه گيرند كه نشان دهنده قليايي قرار مي

.قاره است

هـا در م گـسلي فعـال و حجـم بـاالي محلـول تأثير سيـست

شناسي موجـود را بـه شـدت دگرسـان منطقه، واحدهاي سنگ

هاي پتاسـي، هاي رخ داده شامل دگرساني دگرساني. کرده است

سريسيتيكي، پروپيليتيکي، سيليسي، كربناتي و تركيبي از ايـن

اي موارد بوده و در سرتاسر گستره، از گـسترش قابـل مالحظـه

صورت فلزي سازي به ي مورد بررسي كاني در منطقه . برخوردارند

سـازي كـاني . صورت گرفته است) كلسيت و كوارتز (و غير فلزي

)؟(ت يـ ت و مگنت ي بورن ت، كالكوپيريت، فلزي اوليه از جمله پيري

دهاي آهـن بـه يل اکسيه از قبيهاي ثانوکانيبوده و همراه با آن

با توجـه .دنشوده مي يهاي سطحي د فراواني بخصوص در بخش

هـاي سـولفيدي هـاي موجـود و فراوانـي کـاني به پـاراژنز کـاني

توان گفـت کـه ترکيـب گرمـاب بخصوص پيريت در منطقه، مي

-هاي ژئوشيمي صورت بررسي. و اکسايشي بوده است سولفيدي

-هاي سنگي مؤيـد بـي اي و نمونه هاي آبراهه گرفته روي رسوب

هنجاري عناصر مس و روي در بخـش ميـاني و شـرقي منطقـه

.است

- وجود زون پتاسي به(، مناسبدگرسانيستم يوجود س

- مهين يها توده،) شدهي شناسايدگرسانيترين زون عنوان مهم

- يهنجاربي مس، وجود يسازي، شواهد كانيتيمونزونق يعم

يشناختني زمي کليلگوا و اين عنصري براي ژئوشيمياييها

يريستم مس پورفي سي براجوييپيل يسند پتايدر منطقه مؤ

. استارغشدر منطقه

مراجع

،" كدكن۱:۱۰۰۰۰۰شناسي ي زميننقشه" ، .نادري ن] ۱[

كتشافات معدني كشورشناسي و اانتشارات سازمان زمين

)۱۳۷۷(.

شناسي اقتصادي ژئوشيميايي و زمين اكتشافات"، .ميرا و] ۲[

نامه پايان . )"نيشابور( هاي طالي هيدروترمال منطقه ارغش رگه

)۱۳۷۸ (كارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد بهشتي تهران،

.ص۱۸۱

تعيين ژنزومدلسازي ترموديناميکي کانسار طالي " ،. بيات ع]۳[

نامه كارشناسي ارشد، پايان. "مطاله سياالت درگير باارغش

.)۱۳۸۷(، ، دردست اجرادانشگاه صنعتي امير كبير

[4] Ishihara S., "The magnetite-series and ilmenite-series granitic rocks": Mining geology, Japan, 27, 1977, p.43-300. [5] Chappel B.w., White A.J.R., Braynt C.J., Wyborn D., Williams I.S., Recourse Geology, V. 48, No. 4,(1988) p. 225-235.

اکتـشاف ذخـاير "، .ر.، حيدريان م .زاده آ ، ملک .ح.م پورکريم] ۶[

ــدل ــدني، م ــينمع ــاي زم ــاهواره ه اي و شناســي، ژئوشــيمي، م

-١٨٨صــص ) ١٣٨٤(، دانــشگاه فردوســي مــشهد، "ژئــوفيزيکي

٣١٦.

[7] Creasey S.C. "Some phase relations in hydrothermally altered rock of porphyry copper deposits": Econ. Geol., 54, (1959) 351-373. [8] Carson D.J.T., Jambor J.L., "Mineralogy, zonal relationships and economic significance of hydrothermal alteration at porphyry copper deposits", Babine Lake area, British Columbia: Canadian Institute of Mining and Metallurgy Bulletin, v. 76,( 1974) p. 24. [9] Barnes H., "Geochemistry of hydrothermal ore deposits", Holt, Rinehart and Winston, (1967) p.670. [10] Philips W. M., Revell Griffen, Dana T., "Optical Mineraligy, Freman and Company", (1981) p. 688. [11] Ossandon G., Freraut R., Gustafson L.B., Lindsay D.D., Zentilli M., "Geology of the Chuquicamata mine: a progress report". Economic Geology 96: (2001) 249-270. [12] Eshaghpour M., "Borehole Geology and Alteration Mineralogy of Well NWS-4, Mt.Sabalan

مجله بلورشناسي و کاني شناسي ايران پور، مظاهريغالمي، کريم

٤٤

Geothermal Field,NW-Iran", Proceedings World Geothermal Congress, Antalya, Turke (2005). [13] Carson D.J.T., Jambor J.L., "The occurrence and significance of phyllic overprinting at porphyry copper-molybdenum deposits (abstract)", Canadian Institute of Mining and Metallurgy, v. 72,( 1979) p. 78. [14] Eckstrand O.R., "The crystal chemistry of chlorite: unpublished Ph.D. thesis", Harvard university (1963). [15] Bowen R., Gunatilaka A., "Copper: it’s geology and economics", Applied sciences published Ltd, London,( 1977) pp. 12-158.

گزارش عمليات اكتشافي در كانسار طالي " ،.كوثري س ]۱۶[

، )"فازدوم(غرب نيشابور جنوب-۲ كانسارطالي شماره- ارغش

).۱۳۸۲(زمين شناسي و اكتشافات معني كشور، سازمان

[17] Hunt J.P., "Porphyry copper deposits; in Hutchinson", R.W., and Grauch, R.I., eds., Historical Perspectives of Genetic Concepts and Case Histories of Famous Discoveries: Economic Geology Monograph 8, (1991) p. 192-206. [18] Waterman G. C., Hamilton R. L., "The Sar Cheshmeh porphyry copper deposit", Economic

Geology, v.70,no.3, (1975) p. 568-576. [19] Carten R.B., Geraghty E.P., Walker B.M., "Cyclic development of igneous features and their relationship to high-temperature hydrothermal features in the Henderson porphyry molybdenum deposit", Colorado: Economic Geology, v. 83, (1988) p. 266-296. [20] Heidrick T.L., Titley S.R., "Fracture and dike patterns in Laramide plutons and their structural and tectonic implication: American Southwest", in Titley, S.R., ed., Advances in Geology of the Porphyry Copper Deposits, Southwestern North America: University of Arizona Press, Tucson, Arizona, (1982) p. 73-91. [21] Linnen R.L., Williams-Jones A.E., "Tectonic control of quartz vein orientations at the Trout Lake stockwork molybdenum deposit, southeastern British Columbia: Implications for metallogeny in the Kootenay Arc", Economic Geology, v. 82, (1987) p.1283-1293. [22] Rehrig W.A., Heidrick T.L., "Regional fracturing in Laramide stocks of Arizona and its relationship to porphyry copper mineralization", Economic Geology, v. 67, (1972) p. 198-213.