Gerard Nerval - Sylvie Dizeler.pdf

8/12/2019 Gerard Nerval - Sylvie Dizeler.pdf

1/106


2/106

D N Y A K L A S K L E R D Z S : 1 2 5

SYLVIE

DZELER

( DNYA KLASKLER II


3/106

Bu kitap Cumhuriyet Dnya Klasikleri Dizisi'ndeSn. Erdoan Alkan'n izniyle baslmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen BerkzDizgi: Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..Bask: ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.Kasm 2000


4/106

G R A R D N E R V A L

SYLVIE

DZELER

Franszcadan eviren:Erdoan Alkan


5/106

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, in san varlnn en somut anlatm olan sanat yaptlarnn be-nimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn d-nce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun,dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusukendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn oyaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yarat-

mas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nem-li ve uygarlk davamz iin etkili saymaktayz. Zeksnn heryzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi ulus-larda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mima-risi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ile-yen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum ze-rinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delipaacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun ki-tapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasnda daha

yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan evi-ri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onungenilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi

ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyo-rum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devleteliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devletin yar-dmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir e-

viri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerdenelde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkin-liine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibir Trk okurunun elin-de deildir. 23 Haziran1941.

Milli Eitim BakanHasan li Ycel

5


6/106

SUNU

Cumhuriyet'le balayan Trk AydnlanmaDevrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Y-cel nclnde dilimize evrilmesinin, kuku-

suz nemli pay vardr.Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyeti-

mizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trkokuruna bir "Aydnlanma Kitapl" kazandr-mak istedik.

Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak

Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnyaklasiklerini okurlarmza sunmaya baladk.

Byk ilgi gren bu etkinlii Milli EitimBakanl'nca yaynlanmam ancak Aydn-lanma Devrimi yarda kalmasayd yaynlanaca-na kesinlikle inandmz dnya klasiklerinide katarak srdryoruz.

Cumhuriyet

7


7/106

GRARD DE NERVAL

22 Mays 1808'de Paris'te dodu. Babas askeri dok-

tor Etienne Labrunie 25 yandaki kars Marguerite ve i

ki yandaki olu Gerard'la cepheden cepheye kouyordu.

Narin anne bu etin yaama dayanamayp ld. Doktor Eti-

enne kk olunu karsnnMortefontaine'deki days An

toine Boucher'nin yanna brakmak zorunda kald. Byle-

ce Nerval Valois Blesi'nde, tatl bir doa iinde by-

d, ilk genlik aklar ve ilk gz arlar olan Sylvie'yi ve

Adrienne'i tand.

Doktor baba yeniden Paris'e ve ilk oturduu mahal-

leye yerleti. Emekli olup muayenehane at ve olunu ya-

nma ald. Nerval Charlemagne Lisesi'nde yatl okuma-

ya balad. Yazn okullar tatil olduunda yine Mortefontaine'e, Loisy'ye gidiyor, Sylvie ile el ele krlarda dola-

yordu.

Babasnn srar zerine iki yl tp fakltesinde oku-

du, ama yazar olmak istedii iin bu renimi brakt. i-

irler, tiyatro oyunlar, aratrmalar ve incelemeler yazyor;

Alman iirinden eviriler yapyordu.

Anne tarafndan dedesi lnce Nerval'e 20.000'i he-

men paraya evrilebilen 30.000 Franklk bir miras kald;bylece Fransa'nn iinde ve dnda yolculuklar balad:

9


8/106

Avignon, Vaucluse, Aix, Antibes, Nice, Livourne, Floran-

sa, Roma, Marsilya, Nimes ve Agen.

27 yandayken yazgs karsna sradan bir opera sa-nats olanJenny Colon'ukard. Bu hamarat kadndan

Nerval romantik bir tanra yaratt. O artk Rya ve Ya-

am''m melei Aurelia'd, o artk tanra sis'tir, Kibe

/e'dir, Meryem'dir.

air Theopil Gautier ile birlikte ki Centilmenin Ak

tiraflar'n yazd ve yeni yolculuklara kt: Belika ve n-

giltere; Londra, Anvers, Gand ve Brksel.

Jenny Colon 183 8 Nisannda bir fltyle evlendi. O

harl harl grbz ocuklar doururken Nerval aclar ek-

ti, aclarn unutmak iin Almanya'ya gidip annesinin me-

zarna snd. Ve yeni yolculuklar: Lyon, Cenevre, Lozan,

Bern, Aarau, Zrih, Constance, Lindau, Augsbourg, M-

nih ve Salzbourg. Viyana'da, Fransz Elilii'nde tant-

esmer gzeli piyanist Marie Playel'le yreinde yeni bir

akn kvlcmlar parlad.

Daha 17 yandayken kaleme aldJuvenilia iirin-

de "Glyorsun ey hasmm acyp mutsuzluuma / San-

yorsun ki ruhum ekip de gitti aya / Tutkulu sonuma gpta

edilmeyecek /Bir gn tmarhaneye atlmam gerekecek"

derken ackl geleceini gryor muydu acaba? Nitekim

1841 ubatnn sonlannda ilk delilik krizleri balad ve bu

krizler sonraki yllarda da srekli yinelendi. Hastalnn

bulgusu mistik hezeyan anlamna gelen "theomanie " ya

da"demonomanie"ydL"Manie"grubundan bir trizof-reni.Dlerinde kendi yaratt bir gemi zaman yayor-

du. Sonunda dle gerei kartrd. yle ki, kendini ba-

zen Labrune valyesi, bazen zmir Baronu sanyordu.

10


9/106

Mitolojilerdeki yan tanrlar babas, yantannalar annesiy

di. Kral olduuna inand romancAlexandre Dumas'ya

gidip Rusya'ya sava ilan etmek iin izin istiyordu.Sal periand ama en nemli rnlerini bu deli-

lik krizleri srasnda veriyordu. nk bu yaptlarda kriz-

le zgr kalan bilinaltnn pay artyordu. Sylvie, Atein

Kzlar, Ejderha Kzlar, Rya ve Yaam (Aurlia) lgn za-

manlarn rnleridir.

Kzl Guy'den Blmler, Ronsard'dan Semeler, Al-man airleri, Klopotock ve Goethe, Aptallarn Prensi, ki

Centilmenin Ak tiraf(Gautier ile birlikte), Puiquillo, Fa-ust Nasl Lanetlendi, Dou Yaamndan Sahneler, Kahire

Kadnlar, Heine, Ramazan Geceleri (stanbul gezi notla-

r), Onsekizinci Yzyl Aydnlanmaclar, Utkunun Eli, K-

k Aylaklk atolar, Tatl Aylaklk ve Pandora air, y-

kc, tiyatro yazar, aratrmac ve eletirmen Grard de

Nerval'in dier yaptlar.

26 Ocak 1856. Paris kar altnda buza kesiyordu. Is

eksi 18 dereceydi. Chatelet Alan yaknlarnda, khne Vi-

eilleLanterne Soka'ndaki lamba direinde bir adam sal-

lanyordu. Bu adam Grard de Nerval'di.

Dostu Arene Houssaye, ynettii dergide yaynla-

mak iin Nerval'den iirlerini istediinde Nerval u yan

Dzyazar Nerval ve Sylvie

11


10/106

t verir: "iirden gemeyen bir kimsenin iyi bir dzyazar

olmas gtr; ama bu, her air iyi bir dzyazar olur de-

mek deildir. ki deer arasndaki kkl ayrm bilmem na-sl aklasam? Ayn yazarn her iki ustala birden sahip

olmas ender grlr, en azndan biri brne ar basar.

(...) Eski dizelerimden bazlarn bulup bulamayacam

soruyor; kendi halindeki u dzyazarn uzun yllar nce-

ki iir yaamn, nasl air olduunu merak ediyorsun dos-

tum. Bende u an srarla ve inatla bir dzyazar yayor.

Madem istiyorsunuz, eski airin evresini gnderiyorum

size."Grld gibi Nerval kendini airden ok dzyazar

duyumsuyor: Nitekim yaptnn byk ounluunu da

ykler, tiyatro oyunlar, aratrmalar, eletiriler ve gezi

notlar gibi dzyazlar oluturur.

Nerval'in dzyazlar uyaksz, lsz ama ii ri-

timlerle zenginletirilmi dizeleri artrr. Anlatm i-

irseldir. airliinden gelme alkanlyla ematik yap-

ya, tmcelerin gzel ve grkemli bir biimde yazlmas-na, teknie byk nem verir. Bu yzden de olaylarn ak-

nda ani ini klar yapamaz. rneinSylvieyksn-

de Adrienne bir yontudur, onun i dnyasn hi tanya-

nlayz; Sylvie n plana geince silinip gider, okur onun-

la balantsn yitirir. yklerinde baz iletiimler eksik-

tir; bu da air alkanlndan, iirsel yapnn ar basma-

sndan douyor.

Ayrca, Nerval dzyazlarnda topiktir. O ana dek ya-

zlmam "mmknsz bir roman "m, "mmknsz bir y-

k"nn peindedir. Rya ve Yaam (Aurelia)belki de bu

topyann bir n almasyd. Ham halinde, iyi ki ham ha

12


11/106

linde kald. Nerval yaasabelki yapt, kendi deyimiyle, in-

cilerle ssleyip onun gzelliine zarar verebilirdi.Anglique, Jenny, Octavie, his, Corilla vePandora 'y

okuduumuzda youn bir kltr birikimiyle karlarz.

Yalnz Bat mitolojisi deil, Dou mitolojisi alannda da

uzmandr. yklerinde tpk bir masal anlatcs gibi kah-

ramanlarla zdeleir. Kahramana ya da olaya dleri ve

ryalar elik ettii zaman, yk ruhsal kriz, delilik ya da

trans halinde yazld zaman daha da baarldr.

ok iyi bir mimardr. Yapy salam kurar. Hem a-da mimarinin, hem eski mimarinin gzelliklerini, esteti-

ini ayn yapda sergiler. rnein Sylvie1 yi okurken ilk

aklarn, ilk gzarlarnn zlemini, krsal yaamn nos-

taljisini duyarz; yreimiz burkulur. Ama, yazar balan-

gta olduu gibi sonuta da bulunduumuz yere, kente

brakr bizi. yk ve iirlerinde bazen eski alara uza-

nr; eski yaam, atolardaki soylularn, prenseslerin ya-

sak aklarn dile getirir. renler ta yn olmaktan -kar, nesneler konuur. Octavie'deokuru gnn laryasn-

dan alp antik alara gtrr. Gncel akla mitolojik se-

viler i ie geer.

Nerval 'n iki bayaptndan biri saylan (dieriRya

ve Yaam) Sylvie kurgusal bir yk deildir; yazarn o-

cukluk ve ilk genlik anlarndan, ilk aklarndan kaynak-

lanr. Nerval daha iki yandayken annesi lnce, cephede

askeri doktor olan baba, olunu Valois Blgesi'ndekiMor

tefontaine'de oturan annesinin daysAntoine Boucher'rm

yanma brakmak zorunda kald. Kk Grard tek katl,

bahe iinde, yz san boyal, pancurlan yeil bir evde;

NonetteveThvesderelerinin, ormanlarn, gllerin, mee

13


12/106

ve st aalarnn, alblblleri, karatavuklar ve ar

kularnn, yabani ieklerin, Rousseau'nun ok sevdiiC e -zayir menekelerinin ssledii bir doa iinde byd.

KomuLoisykynde oturan ilk ak, ilk gzars, "kara

gzl, dzgn yzl, teni hafife yank, diri ve krpe ky-

l kz" Sylvie'yi tand. Sava bitince askeri doktor baba-

s Paris'e yerleti ve olunu yanma ald. Gerard Charle-

magne Lisesi'nde okumaya balad. Yaz tatillerinde yine

Mortefontaine'e, Loisy'ye gezmeye gidiyordu. Ve artk o

nun ad "Kk Parisli"ydi. Yrede her yl kutlanan YayBayram lenlerinin birinde yandaki atonun soylu kz,

kumral Adrienne'e raslad: "(...) Dans ettiimiz halkada

birden, kumral, uzun boylu ve gzel, Adrienne adndaki bir

kz dikkatimi ekti. Oyunun kurallar gerei, halkann or-

tasnda onunla kar karya buldum kendimi. Ayn boy-

daydk. pn diye bardlar, dans da, koro da grl-

memi bir canllkla dnyordu. perken elini skmaktan

kendimi alamadm. Altn salarnn uzun bukleleri ylebir deip yanaklarm hafife okuyordu. O anda bilmedi-

im bir eyler kprdad iimde." Sylvie n plana geince

silinip gider Adrienne, okur onunla balantsn yitirir. y-

kde silinir ama Nerval'in yaamndan hi kmaz Adri-

enne.Fanteziiirinde, Onnc Louis dneminde, ge-

mi zaman giysileri iinde, keleri ta, tula atonun k-

zla alan penceresinden bakan kara gzl kumral kadn

Adrienne'dir: "Bir kadn var atonun geni penceresinde

/Kara gzl ve kumral, belki de tandm /Bir kadn, ge-

mi zaman esvaplar iinde/ Belki baka yaamda grp

anmsadm."Yazarn ikinci bayapt Rya ve Yaam'da

ki Aurelia, Adrienne'dir. Bazen Meryem, bazan Msr tan

14


13/106

ricas sis; bazan bereket tanras Kibele'dir. Ak olduu

opera oyuncusu Jenny Colon'da Adrienrte'i arar. Aslndabir hayale aktr Nerval. Bu hayal iki yandayken yitirdi-

i, geride bir resmi bile kalmad iin yzn dahi gre-

medii annesiydi belki de. D evrenlerinde gezinip dur-

duu iin hemen yanndaki, onu seven, diri, canl, al-

kan kyl kz Sylvie'yi, gerek ak gremez.

Sylvie'nin bir roman kahraman deil de Nerval'in

ilk genlik ak olduunu belirtmitim. Geen yln baha-

rnda (30 Mays) ocuk Nerval'in byd Mortefontaine'e, Sylvie'nin ky Loisy'ye, delikanl Nerval'in Yay

Bayram lenlerine katld Senlis'e gittim; Nerval'den

nce Rousseau'nun da gezindii ve Cezayir menekeleri

toplad Ermenonville ormannda, Nonette ve Thves de-

relerinin kylarnda dolatm, gen yata len ama Ner-

val'in yaptlarnda lmszleen, Fantezi iirinin ve Rya

ve Yaam (Aurelia) yksnn ya da mmknsz roma-

nn esin perisi, kumral Adrienne'in atosu nndeki slakimlere oturdum. Gemi zaman iinde gizemli bir yolcu-

luk yaparak byk yazarn anlarnn ve aklarnn peine

dtm.

Sylvielerin evinin yeni sahipleri 170 yl nceki b-

yk aka sayg gstererek evin eklini bozmam, yalnz-

ca onarmla yetinmiler. Pencerelerde gllerle sarma do-

la asmalar ve alblblnn kafesi yok ama onlarn ye-

rini saks iekleri alm, Sevinerek ieri buyur ettiler bi-zi. krk seslerini, yaam dolu cvl cvl Sylvie'nin en

kahkahalarn duyar gibi oldum. Biraz da hznlendim.

nk bu evde "Kk Parisli"ye k tatl Sylvie'nin d

krklar da vard.

15


14/106

air Nerval

Nerval'in yazarlk dneminde iir ve edebiyat dn-

yasna Almanya'dan girenRomantizmegemendi. Ortam da

elveriliydi zaten. Fransz Devrimi soylular snfn orta-

dan kaldrnca onlarn akm olanKlasizmde gzden d-

t, yerini Romantizm ald. erik ve dil deiti. Artk yal-

nzca soylularn yaam ykleri deil her ey iirin, konu-

su haline geldi. Tumturakl klasik iir dilinin yerini gelii-

gzel bir sesle yazlm, kiisel duygular, kentsoylununduygularn yanstan diri ve canl bir halk dili ald. Soylu

kahramanlar srld, bireyin imgelemi, dgc ve duyar-

ll, "ben"in kendinden geii ve kiisel lirizm egemen

oldu. Ozanlar biime deil ze arlk verdiler. Doa ve

insan kaynat. Sanat zgrleti, tiyatro klasik trajedinin

kurallarn bir yara att. iir, insann duygularn olduu ka-

dar yoksulluunu ve toplumsal sorunlarn da kendine dert

edindi.Kentsoylulargerek evliliklerle, gerek unvanlar pa-

rayla satn alp soylularla kaynanca iirde de geriye d-

n balad; hatta, bu geriye dnn ncln Ner-

val'in yakn arkada Thophil Gautier yapt. Leconte de

Lisle, Thodore de Banville ve JosMaria de Heredia gi-

bi airlerin de yer aldParnasse Okuluortaya ktk "Ki-

isel lirizme ve kiisellie paydos!", "Biim ve teknik zo-

runludur" diyorlard. Eski Klasik Akma vePliade Okulu'na,yeniden ilgi duymaya baladlar; iiri, kaynan ge-

mite, Yunan ve Roma kltrnde aradlar.

;

!Nerval'in iir yazd dnemdeLamartine, Alfred de

Vigny, Alfred de Musset gibi airlerin nclndeki Ro

16


15/106

mantizm akm egemendi. Ancak Gautier, Lisle ve Banvil-le'lerle, biime, plastik gzellie arlk veren Parnasse

Okulu da sesini duyurmaya balamt. Nerval'in,Ejderha

Kzlar'yazd dneme dek, iirlerinde daha ok Roman-

tizmin, biraz da Parnasse Okulu'nun etkileri grlr.

Spernatralist

Ejderha Kzlar'dki (Les Chimres) iirlerle karm-za bambaka bir Nerval kar ve bu iirleriyle air gere-

kstcln kurucular arasna girer. Alexandre Du

mas'ya yazd mektupta bu iirlerinden yle sz eder:

"Spernatralist bir d halindeyken yazlm sonelerim-

den birini madem sevdiniz tekileri de okumaya katlann.

Kitabn son blmnde yer alacaklar: Hege'in metafizi-

inden, Swedenbourg'un Usumuzdan kmayanlar adl

yaptnda yazdklarndan daha karanlk deiller. Aklan-malar olanaksz, ama byle birey mmkn olsa ve ak-

lanmaya kalklsa tm gzellliklerini yitirirlerdi."

Gizemci Nerval Ej derha Kzlar'da (Les Chimres) s

pernatrel bir gizlilii bir byde yanstmak ister.

Fransz modern iirini kimi eletirmenler Baudela

ire'le, kimi eletirmenler ve edebiyat tarihileriyse Grard

de Nerval'le balatrlar. vglerinde hayli cimri olan b-

ykBaudelaire Nerval'den "stn bir gr ", "amznPisagoru " eklinde sz eder. Nerval'dekisupernatralizm

Baudelaire'desrnatralizmve Nerval'e "kardeim" diyen

Apollinaire'de srrealizm (gerekstclk) halini alr.

Aslnda kken olarak bu szc de ilk kullanan Ner-

val'dir. Rya ve Yaam (Aurlia)adl nl uzun yksn

17


16/106

de unlar yazar: "Bildiimiz dnyayla ryann gerekst

dnyas arasnda gizemli bir iletiim kurulur. Bylece her

ey ift grnme brnr; bir iek, gen bir kzn verdi-i pck, her ey iaret ve simge halini alr."

Baudelaire, Rimbaud, Mallarm, Apollinaire ve Pro-

ust gibi byk Fransz airlerinin ve yazarlarnn yetime-

sinde onun byk katks var. Yahya Kemal ldnde ba

ucunda Nerval'in Rya ve Yaam' (Aurlia) ak olarak

duruyordu.

Romantizm kl air, ykc ve tiyatro yazar Ner-

val ElDesdichado iiriyle Sembolizmin, Ejderla Kzlar'da.(Les Chimres) yer alan nl soneleri veRya ve Yaam

(Aurlia) adl yksyle Gerekstcln nclerinden

sayld. Sylvie romantik dzyaznn bayapt ve batac

dr.Proustgibi ok usta ve slup mimar bir yazar bu y-

ky ok sever ve yaratcs Nerval'den "dahi" diye sz

eder.

Bata Ahmet Hamdi Tanpnar ve Yahya Kemal olmak

zere Cumhuriyet dnemi Trk airlerini de etkiledi.Yaptnn yansra yaam ve lmyle de efsaneleti.

Erdoan Alkan

18


17/106


18/106

I

YTK GECE

Her akam sahne nnde aklara zg bir klkla g-

rndm tiyatrodan kyordum. Bazan her ey dolu, an-

laml, bazan her ey botu orda. Yalnzca otuz kadar zora-ki meraklnn oturduu arka koltuklarda, modas gemi

apkalar ve gece giysileriyle bezenmi localara gz gezdir-

mek ya da her koltuu iekli tuvaletler, prl prl mcev-

herler ve parlak yzlerle talanm salonun bir paras ol-

mak benim iin pek nemli deildi. Salondaki grntye

olduu kadar, o zamanlarn tatsz bir bayapt piyesin ikin-

ci, nc sahnelerinde o ok sevdiim varlk kncaya

dek, evremdeki bo yzlere tek soluk ve tek szckle ya-am katncaya dek, oynanan oyuna da aldrdm yoktu.

Onda yaadm duyumsuyordum ve yalnz benim

iin yayordu o. Glc iimi sonsuz bir mutlulukla dol

duruyordu; tatl olduu kadar, tns da ylesine gl, tit-

reimli sesini duyunca rperiyordum. Benim iin tm yet-

kinliklere sahipti ve tm cokularm, tm tutkularm yan-

tn buluyordu onda. Aadan yukar doru vuran sahne

klarnda gndz gibi gzeldi, sahne lambalar kslp

21


19/106

avizenin onu stten aydnlatt ve alnlarnda yldz,

Herculanum (1) fresklerinin esmer fonunda, karartlar ha-

linde beliren tanrsal Heure'ler (2) rnei, kendi gzelli-inin glgesinde parlatp daha doal gsterdii zaman,

solgundu gece gibi.

Bir yldan beri, ne olup ne olmadn sorup soru

turmamtm zaten; bana imgesini yanstan o byl ay-

nay bulandrmaktan korkuyordum; olsa olsa, oyunculuu-

na deil de, ancak kadnlna degin baz dedikodulara ku-

lak kabartabilirdim. Hakkndaki sylentiler Prenses Elide

ya da Trabzon Kraliesi stne sylenen szler kadar azilgilendiriyordu beni. Genlik gnlerini on sekizinci yz-

yl ortalarnda geirmi bir daym vard. Bir a iyi tan-

mak iin onu yaamak gerekir, oyuncu kadnlarn kadn ol-

madklarn, doann onlar yaratrken yrek koymay unut-

tuunu ok nceden sylemiti. Kukusuz kendi ann

oyuncularndan sz ediyordu, sonradan, enfiye kutusunu

sslemek iin kulland nice sevimli madalyonlar, fildii

stne ilenmi kadn yzleri ve sararm mektuplar, sol-mu kurdeleler gsterip bandan geenler ve d krklk-

lar stne, nice eyleri ykleriyle, kantlaryla yle an-

latmt ki, sonunda ben de, yaadklar a hesaba kat-

makszn o tr kadnlarn hepsini kt gzle grmeye al-

mtm. .

Devrimlerin sradan bir olaym gibi birbirini izledi-

i, byk saltanatlarn ard ardna kt dnemlere ben-

zer, acayip bir dnemde yayorduk bizler. Fronde ann

(3) mert kibarl, Regence'm (4) kt ama te yandan za-

rif ve ince alkanlklar, Directoire'm (5) kukuculuu ve

lgn elenceleri yoktu o zaman; eylemle kararszlk ve

22


20/106

tembelliin, gereklemeyecek parlak tasarlarn, yenidendou zlemlerinin, gemi anlamazlklarn sknts, ku-

kulu umutlar, kark cokularn, Prgrinus (6) ve Apu-

le (7) dnemindekine benzer baz eylerin birlikte yer al-

d bir kemeke iindeydik. Maddi insan, ona gzel

Isis'in (8) elleriyle yeni bir dirilik, canllk sunmas gere-

ken gl demetinin zlemini ekiyordu; sonsuza dek gen

ve arnm tanra, geceleri grnp bouna yitirdiimiz

saatlerin utancn yaatyordu bizlere. Yine de, tensel ak,sevime gnn tutkusu deildi, orunlar ve onurlar pein-

deki a papaz, bizleri gereklemesi mmkn eylem alan-

larndan uzaklatryordu. Geride, snmak iin ancak,

hep yukar doru kp kendimizi toplumdan soyutlad

mz, airlerin o fildii kulesi kalyordu. Ustalarmzn n-

clk ettii o yksek yerlerde, sonunda, yalnzln temiz

havasn soluyor, efsanelerin altn kasesinden unutuu iip

iir ve akla esrik, kendimizden geiyorduk. Ak m? Ya-zk! Belli belirsiz biimler, gl pembesi, mavi renkler, fi-

zik tesi hayaletlerdi o bizim iin! Gerek kadn yakndan

tandnda saflmza bakaldryordu: lle de kralie ya

da tanra gibi grnmeliydi, asla yaklamamalydk ona.

Hi deil aramzdan bazlar bu platonik elikilere

daha az kaplyor ve yenilenmi iskenderiye ryalarmz

arasnda bazan, yeralt tanrlarnn bir an iin olsa da, pa-

rltl izleriyle karanl aydnlatan mealesini sallyordu.

Baygn bir dten kalma buruk hznle tiyatrodan byle

kp akam yemeklerini hayli kalabalk, birlikte yedii-

miz, yeniden toparlanma ya da k dnemlerinde ya da

tartmalarn artk ekilmez hal alp aramzdaki en utan-

galarn bile, Hunlar, Trkmenler ya da Kazaklar gelse de

23


21/106

u sz ebelerinden kurtulsak diye pencereye kotuu za-manlarda olduu gibi, parlak, canl, frtnal ve bazan ki-

mi ince zeklarn bitmek tkenmek bilmeyen gzel szle-

ri nnde tm byk aclarn boyun edii o arkada ev-

resiyle bulumaya gidiyordum.

"elim, sevelim, bilgelik budur!" Genlerin tek d-

ncesi buydu. lerinden biri sordu: "Tiyatroya gittiim-

de hep sana raslyorum. Hangisini gzne kestirdin?"

Hangisiymi?.. Sankibakasiin gidebilirmiim gi-

bi. Adn syledim. Dostum acyarak yzme bakt. "Onu

evine brakp dnen surdaki mutlu adam gryor musun?

Kurallarmza pek baldr, sanrm onunla ge saatlerdebuluacak."

lgisizmiesine, gzlerimi yle bir sz ettii kiiye

evirdim. Kl kyafeti yerinde, solgun yzl, sinirli, ta-

vrlar dzgn, baklar hznl ve tatl bir delikanl. Ku-

mar masasna altn para koyuyor, kaybettiinde aldrm-yordu.

"Bana ne, ha bu, ha bakas? Elbet biri olacak, bunu

iyi semi" dedim."Ya sen?"

"Ben mi? Ben bir hayalin peindeyim, baka eyindeil."

karken okuma salonundan getim, alkanlkla,

oradaki gazeteye yle bir baktm. Sanrm borsa haberiiin. Elimde en son kalanlar iinde hayli yabanc hisse se-

nedi vard. Uzun sre yerinde sayan bu senetlerin bakan-lkta bir deiiklik olduu iin deer kazanaca syleni-

yordu. Gerekten de deerleri ok ykselmiti, yeniden

zengin oluyordum.

24


22/106

Bu deiikliin bana salad tek ey uydu, demek

ki, istersem, uzun zaman, sevdiim kadna artk sahip ola-bilirdim. Dlerimdeki dnyaya parmak ucuyla dokun-

mutum. Hayal mi gryordum, gzlerim mi yanltyordu

beni? teki gazeteler de ayn eyi yazyordu. Kazancm

gzlerimin nnde altm bir Moloche (9) heykeli gibi yk-

seldi. Dndm: "Az nceki u delikanl, tek bana b-

rakt kadnmevinde onun yerini alsam ne derdi?" Bunu

dnmek bile rpertti beni.

Hayr, olmaz, ak daha bu yata parayla yok edemem,parayla batan karmam kimseyi. Zaten gelip geen bir

dnce bu. Hem kim demi kadnn kendini satacan?

Elimdeki gazeteye hl bakp duruyordum, iki satrlk ya-

z gzme arpt: Tara'da Yay Bayram. Senlis okula-

rnn iek demetini yarn Loisy okularna teslimi gere-

kiyor. Bu ylesine sade szckler bende birden yepyeni bir

izlenim dizisini uyard: Uzun yllar unutulmu bir tara an-

s, genliin sade ve saf lenlerinin uzak bir yanksydbu. Uzakta, kylerde ve ormanlarda boru ve davul sesleri

uuldard; kzlar elenkler rer ve arklar syleyerek, kur-

delelerle ssl iek demetlerini bir araya korlard. kz-

lerin ektii ar bir kan geerken bu armaanlar toplar

ve biz oral ocuklar, oklarmz ve yaylarmzla, kendimi-

ze valye payeleri vererek, yeni monarilerin ve yeni din-

lerin stnden ap gelen eski bir kent trenini adan a

ayinelediimizi bilmeden, geit alayn olutururduk.

25


23/106

II

AD RIE NNE

Yataa girdim ama rahat edemedim. Yar uykulu ya-

r uyank btn bir genliimi yaadm anlarmda. Zihninhenz dn garip bileimlerine kar direndii bu hal, ya-

amn uzun bir dneminin en belirgin kesitlerini birka da-

kika iinde birbiri stne ylm bir halde grmemizi

mmkn klar.

Sivri atlar arduvazlarla kapl, keleri sar ta oy-

mal, n yz krmzms, Drdnc Henri zamannda ya-

plm bir ato ve yapraklarndan batan gnein alev iz-

gilerinin szld, kayn ve hlamur aalaryla evrili,geni, yeil bir alan geldi gzlerimin nne. Kzlar halka

olmu, imende dans ediyor ve annelerinden rendikleri

eski arklar yle doal bir sadelikle sylyorlard ki,

Fransa'nn yreinin bin yl akn bir sredir arpt o

yal Valois'da insan, yaadnn tadna varyordu. Kara

gzleri, dzgn yz, hafife yank teniyle, ylesine can-

l ve krpe bir kz olan, komu kyden kk Sylvie'yi de

soktuum oyun halkasnn iinde tek erkek ocuk ben-dim!... Aktm Sylvie'ye, ondan bakasm grmyordu

26


24/106

gzlerim, o zamana dek! Dans ettiimiz halkada; birden

kumral, uzun boylu ve gzel, Adrienne dedikleri bir kz

dikkatimi ekti. Oyunun kurallar gerei, halkann ortasn-

da onunla kar karya buldum kendimi. Ayn boydaydk.

pn diye bardlar, dans da, koro da grlmemi bir

canllkla dnyordu. perken elini skmaktan kendimi

alamadm. Altn salarnn uzun bukleleri yle bir deip

yanaklarm hafife okuyordu. O anda bilmediim bir

eyler kprdad iimde. Dansa girebilmek iin, gzel k-

zn ark sylemesi gerekiyordu. evresinde oturduk ve

krpe, insann iine ileyen, bu sisli lkenin tm kzlar-

nn sesleri gibi, hafife bouk bir sesle, hzn ve sevda do-

lu bir arky, ak olduu iin babasnn kuleye kapatarak

cezalandrd bir prensesin aclarn dile getiren o eski

"romance"lardan (10) birini syledi. Her balamn sonun-

da ezgiler, yallara ykndkleri zaman, gen seslerin

hanere oyunlaryla, stesinden ok iyi geldikleri tatl tit-

reimlerle tamamlanyordu.

O, arksn sylerken, karanlk byk aalardan

iniyor ve ay , bizlerden, dikkat kesilmi halkadan ay-

r duran Adrienne'in yzne vuruyordu sadece. Sustu, ses-

sizlii bozmaya kimse cesaret edemedi. Top top, hafif bu-

harlarla rtlmt imen; ve beyaz yumaklarn lifleri ot-

larn ucunda zlyordu. Kendimizi cennette sanyorduk.

Kalktm, atonun iek bahesindeki, iinde defne yeti-

tirilen, kabartma boyal, byk fayans vazolarn olduu ye-re kotum. ki defne dal getirdim; ta gibi rp kordelay

la baladlar. Adrienne'in bana koydum; solgun ay

altndaki kumral salarnda yapraklar parlyor, bu haliyle

o, kutsal barnaklarn kysndaki, Dante'ye glmseyen

27


25/106

Beatrice'yi (11) andryordu. Kalkt Adrienne, gsterip

selvi boyunu, zarife selam verdi ve koarak atoya girdi.Eski Fransa krallaryla akraba bir ailenin torunlarndan ol-

duunu sylediler; Valoisllarn kan akyordu damarla-rnda. Yay Bayramnda aramza katlmasna izin vermi ai-

lesi; artk onu bir daha gremeyecektik, nitekim ertesi gn

yatl okuduu manastra gitti.

Yanna geldiimde Sylvie alyordu. Gzyalarnnnedeni gzel arkcya verdiim defne tat. "Bir tane de

sana yapaym" dedim, layk olmadn syleyip isteme-di. Bouna kendimi savunup durdum, evine gtrrken tek

sz kmad azndan.

renim nedeniyle Paris'e arldmda iki any

birlikte gtrdm: Hazin bir ekilde biten ilk gzars vebir lise rencisinin kaldramayaca kadar byk acla-

rn kayna, mmknsz, beyhude bir ak.

Gzlerimde yalnzca Adrienne'in silinmez hayali kal-

d, ar ders saatlerimi yumuatan, paylaan o utku ve g-

zellik simgesi...

Ertesi yl tatilde gittiimde rendim, ailesi yle bir

grnp kaybolan o gzeli rahibe yapm.

28


26/106

III

KARAR

Gzlerimin nnden hayal meyal geen bu an her

eyi aa kard. Bir oyuncu kadna beslediim, tiyatro-

da her akam yinelenip duran, beni ancak uyku saatlerin-

de terk eden bu akn tohumlar, solgun ay nda alan

o gece ieinin, ak buularla yar yunmu yeil otlarda

kayan o pembe ve kumral hayaletin, Adrienne'in ansn

dayd, yllardr unutulmu bir yz imdi baka bir yzle,

oyuncu Aurelie'yle yeniden ortaya kyordu. Mzelerde,

hayran olduumuz ustalarn krokilerini grrz, yaptn,

gz kamatran aslysa baka yerdedir; tpk onlar gibi kar-

mda, resim sanlan, ama zamanla silinmi karakalem kro-ki vard.

Bir tiyatro oyuncusunu seviyorum sanarken, demek

ki aslnda ben bir rahibeye akmm! ldrmamak iten

deil! Hafif n, durgun, l bir sudaki sazlklara ka-

gibi, bir bilinmeyenin ekim alannda aresiz rpnp

duruyormuum.

Peki ya Sylvie, o nice sevdiim kz; yldr niin

unuttum... Gzeldi de, Loisy'nin en gzel kzyd!

29


27/106

Duruyor o, her zamanki gibi iyi, temiz ve hep ak

yrekli. Asmalarn gllerle sarma dola penceresi, soldaasl, alblblnn kafesi gzmn nnde; yn bkt-

iin sesi ve dilinden dmeyen o ark kulamda:

Oturmutu gzel kzDerenin kysnda

Hl bekliyor beni... Kim evlenecek onunla? yle

yoksul ki!Onun kynde de, komu kylerde de, srtlarna bir

ilik geirmi, elleri nasrl, saz benizli, kk yzl, ka-

ra kuru zavall kyller var hep. O beni seviyordu yalnz,

imdi hayatta olmayan zavall daym, Loisy dolaylarndaotururdu, Sylvie'nin Kk Parislisiydim daym grme-

ye gittiimde. Adamcaz, aslnda bir mr bana yetebi-

lecek, ama yldr bey gibi sap savurduum kmse-

nemeyecek mal da brakt. Sylvie ile evlenseydim heba ol-mazd. Tesadf nme yeni bir frsat kard, i iten ge-

mi deil.

u saatte ne yapyordur? Uyuyordun.. Hayr uyumaz,

nk bugn Yay Bayram, sabaha kadar dans edebilece-i tek gn, ylda bir kez. Bayrama katlmtr...

Saat katr acaba?

Saatim de yok.

Eski bir daireyi yeniden demek iin gnn moda-

s gerei bulundurmam art olan gsterili bir yn eyaarasnda Rnensans dnemine ait, prl prl yanan bir de

saat var. Yaldzl kubbesinde Zaman heykeli, yar aha

kalkm iki at, atlarda Medicis tarznda iki kadn yontusu,

30


28/106

savatl kadrannda mineden rakamlar, kadrann altnda ka-

bartma, dirseklerini geyiine dayam tarihi Diane. Ku-kusuz ok iyi alr, ama iki yzyldan beri kurulmam.

Zaten ben de bu saati Touraine'den zaman renmek iin

almadm.

Kapcya indim. Guguklu saati gecenin birini gste-

riyordu. 'Loisy'deki baloya drt saatte yetiebilirim" diye

sylendim kendi kendime. PalaisRoyal Alan'nda kulp

yeleri ve kumarbazlar iin bekleyen be alt araba vard;

nme ilk kana atlayp "Loisy'ye ek" dedim."Nerde bu Loisy?"

"Senlis dolaylarnda, sekiz fersah."

Arabac pek ilgilenir gibi deildi. Yantlad:

"Sizi posta arabalar da gtrr..."

u Flandre yolu geceleri ne hazindir, ancak orman

blgelerinde manzara gzelleir. ki yanda garip ekillere

brnm hep tekdze aalar; sonra yeil alanlar ve tar-

lalar, sollarnda mavimsi Montmorency, Ecouen, Luzarches tepeleri. te Gonesse, Ligue(12)ve Fronde dnemi-

nin anlaryla dolu kk kasaba...

Louvres'u geince elma aalar balar ve iekler

yerdeki yldzlar gibi parlar gece, ka kez grdm; ortada

bir yol, kylere en ksa ordan gidilir. Araba tepeyi kar-

ken biz de, sk sk geldiim, o eski gnlerdeki anlara d-

nelim.

31


29/106

IV

CYTHERE'E (13) BR YOLCULUK

Aradan birka yl gemiti. atonun nnde Adrien

ne'e rasladm o ocukluk gnlerimden sonra. Aziz yor-

tusunda da gitmitim Loisy'ye. yesi olduum topluluk-la, yay valyeleri arasna yeniden katldm. Ormanlarda

kaybolmu, devrimlerden ok, zamann ypratt o ato-

lardan hl birouna sahip eski ailelerden genler dzen-

lemiti treni. Atllar Chantilly'den, Compigne'den, Sen

lis'den gle oynaya akn akn gelip yay kulplerinin kr

alaylarnda yerlerini alyorlard. Kyler ve kasabalardaki

uzun gezintilerden, kilise ayininden sonra, genler ustaca

yarm, kazananlara dlden baka, Nonette ve Thvesrmaklarnn sulad gllerden birinin ortasndaki, kavak-

lar ve hlamur aalaryla glgeli bir adada ziyafet de d-

zenlenmiti. Stunlu, beyzi bir tapnak vard, salonu ye-

mek vermeye elverili. Ssl sandallarla gittik. Ermenon-

ville'deki gibi, orda da, on sekizinci yzyl sonlarndan

kalma filozof milyonerlerin zamann zevkine gre zel

olarak yaptrd, saa sola serpilmi kk binalar vard.

Sz konusu tapnak sanrm ilkel alarda, tanr Uranie (14)

32


30/106

iin yaplm olmal. Stunlardan km, yapnn bir

ksmn da kertmi; ancak, salonun iini onarmlar, s-tunlar arasna kurdeleler asp Horace'tan (15) ok Bouff-

iers (16) ya da Chaulieu'nn (17) oktanrclma yarar

ada reni genletirmiler.

Gl gezisi belki de, Watteau'nun (18)Cythere 'e Yol-culuk tablosunu yeniden yaatmak iin dzenlenmi. Ne

var ki, ada giysilerimiz grntye ters dyordu. Ko-

caman elenk sepeti arabadan alnp byk bir sandala

konmutu; beyaz giysili gen kzlar gelenee uygun biim-de sralarda yerlerini alm, elenge elik ediyor ve eski za-

manlarn zarif dinsel treni, dikenli allklar, dizi dizi s-

tunlar ve duru yapraklaryla akamn nda al al adaykuatan durgun sularda yeniden yansyordu. Ksa bir sre

sonra tm sandallar kyya ekildi. Masann ortasna, n-

ce trenle getirilip elenk sepeti kondu, sonra herkes yeri-

ni ald. ansl delikanllar kzlarn yanlarna kuruldu: Bu-

nun iin zaten aileleriyle tanmak yetiyor. Sylvie'yle yanyanaydk. Kardei de ordayd, "uzun zamandr grnm

yorsun, neden gelmiyorsun bize" diye sitem etti. Ders y-

znden Paris'e aklp kaldm, salt onlar grmek iingeldiimi syleyip gnln aldm. Hemen kar kt

Sylvie: "Hayr hayr, aslnda beni unuttu. Kylyz biz, Pa-

risliye benzer miyiz!" pp susturmak istedim, ama hl

somurtuyordu, kardeinin sraryla, o deilden uzatt ya-

nan. Hibir zevk alamadm, herkese sunulabilecek sra-dan bir pckt, zira yabanclarla bile selamlamak adet-

tir Valois'da, pck sayg iaretidir.

Bayram dzenleyenler bir de srpriz hazrlamlar-d. Yemek sonunda, o ana dek iekler altnda tutsak ka-

lan bir kuu koca sepetin dibinden havaland ve gl ka

33


31/106

natlarma taklm kurdele ve talan drt bir yana sat.Gnein son klarna doru o, zgr, kvanla kanatla-nrken bizler elenklerden rasgele birini yakalayp yan-mzdaki kzn alnn sslyorduk. En gzellerinden birinide ben yakalamak mutluluuna erdim ve Sylvie bu kez, g-lmseyerek tekinden daha tatl bir pck sundu. Anla-dm ki bylece, bir zamanlann kt ansn silmitim. Bukez artk ona hayrandm, bu hayranl blen bakas

yoktu, o da ylesine gzellemiti! Vaktiyle, daha uzunboylu ve zerafet rnei olarak dnyaya gelmi birini g-

rnce kmsediim o eski kyl kz deildi artk. Bam-baka olmutu sanki: Kara gzlerindeki, ocukluundanberi var olan ekicilie kaplmamak elde deildi. Kemankalar altndaki gz ukurlarn ve yzn dzgn,' sessizizgilerle stan glcnde eski Atinallardan bir eyler

vard. teki kzlarn buruuk yzleri arasnda, eski bir Yu-nan yontusu kadar dzgn o yze bakp hayran kalyordum.Zarif, uzun parmaklar, dolgun, beyaz kollar, serpilip ge-

limi boyuyla, bir zaman grdm kzdan tamamen de-iik, baka biri olmutu. Bir yandan da o eski ve ani iha-netimi rtbas etmek niyetiyle, onu ne kadar deimi bul-duumu sylemekten kendimi almadm.

Ortam elveriliydi zaten, her ey yardmcyd bana,kardeiyle dostluum, bayramn yaratt zden hava, ak-am saati, zlem dolu dlerle gemi zamanlarn parlakihtiamn canlandran yer bile. ocukluk anlarmzdan

sz etmek, gkyznn glgeler ve sular zerindeki yan-smalarn ba baa, hayal dolu seyretmek iin mmkn ol-duu kadar danstan kanyorduk. Daldmz d evrenin-den kardeinin szleriyle uyandk, "ge oldu, eve dnme-liyiz artk, ky uzak" diyordu.

34


32/106

V

KY

Loisy'de, bekinin eski evinde oturuyorlard. Birlik-

te gittik, sonra ben, daymda kalmaya Montagny'ye dn-

dm. Tam yoldan kp Loisy'yi Saint S...'den (19) ayrankoruya girdiimde birden Ermenonville orman boyunca

uzanan bir duygu doldurdu iimi; az soma nme eyrek

fersah kadar izlemem gereken manastr duvarlarnn ka-

can biliyordum. Ay, koyu dta kayalarn ve ayaklar-

mn altnda oalp duran allklar aydnlatarak bulutla-

rn altnda gizleniyor, grnp kayboluyordu. Samda so-

lumda, ayak baslmam yolsuz orman kylan, nmde

hep, Romallarn srd Armen oullarnn ansn ta-yan Kelt kayalar. Bu ince ynlar stnden, uzak gller,

sisli vadideki uzak aynalar gibi belli belirsiz grnyor, t-

renin yapld gl bile seilemiyordu.

Ilkt hava, burcu burcu kokuyordu. Daha teye git-

medim, fundalara uzanp sabahladm. Uyandmda, gece

yolumu kaybedip geldiim yerleri yava yava tanmaya

baladm. Solumda Saint S... Manastr'nn duvarlar uza-

nyordu, vadinin te yannda Charlemagne dneminden es

35


33/106

ki konut renleriyle Gensd' Armes tepesi. Yaknnda, bek

bek aalarn stnde, Thiers Manastr' nn yksek ren-leri, yonca ve kemer oymal duvarlanyla, ufukta beliriyor

du. tede, eski zamanlarda olduu gibi su kanallaryla

evrilmi gotik Pontarme atosu gnn ilk nlarn yan-

strken, gneyde yksek Tournelle atosu ve Montmeli

ant'n ilk tepelerinde kurulmu BertrandFosse'un drt ku-

lesi ykseliyordu.

Tatlyd gece ve yalnzca Sylvie'yi dnyordum;

ama manastr grnce birden aklma gelmiti: Adrienne'in bulunduu manastr bu muydu yoksa? an sesleri

hl kulamdayd, belki de o seslerle uyanmtm. Kaya-

larn en stne trmanp duvarlarn zerinden ieriye y-

le bir gz atmak geti usumdan. Ama hemen gnah ili

yormuasna o dnceyi kafamdan kovdum. Aaran gn

o bo any sildi, yine yalnzca Sylvie'nin pembe hatlar

kald. "Gidip uyandraym" deyip Loisy'nin yolunu tuttum.

te patikann sonu ve ormann kysnda ky: Duvar-larna asmalar ve gller trmanan yirmi kk ev. Bala-

rnda krmz yazmalaryla yn eiren kk kzlar, bir

iftliin nnde erkenden toplanm, alyorlar. Sylvie

hi katlmaz onlara. Ailesi kyl kald halde, ince dan

telalar reliberi adeta bir kk hanm olmu. Odasna ka-

dar ktm, kimse de buna amad: Kalkal hayli olmu,

dantela ryor, birbirine deen topuzlardan dizindeki ye-

il kasnaa tatl sesler iniyordu. O tanrsal glckle:"Sizi gidi tembel sizi, sanrm yeni kalktnz!" dedi.

Aalar ve kayalar arasnda yolumu arp nasl kotur-

duumu ve geceyi uykusuz geirdiimi anlattm. Bir an

acr gibi oldu, sonra yantlad:

36


34/106

"Yorgun deilseniz eer biraz da ben koturaym si-

zi, Othys'deki halama gidiyoruz."

Olur! der demez, kvanla kalkt, aynada salarn d-zeltti, bana hasr bir kr apkas giydi. Gzlerinde kvan-

cn, arnmln prltlar vard. Theves kylarn izleye-

rek yola koyulduk, papatyalar ve altn goncalar serpilmi

ayrlardan getik, SaintLaurent orman boyunca yrdk,

yolu ksaltmak iin bazan dereler, allklar atk. Aa-

larda karatavuklar tyor, ayaklarmzn dedii allar-

dan arkular kvanla havalanyordu. Kimi vakit admla-

rmz, yapraklar birbirine dolak uzun dallar arasnda ma-vi mavi alm, Rousseau'nun ok sevdii cezayir menek-

elerine raslyor, alakgnll sarmaklar arkadamn r-

kek ayaklarn durduruyordu. Cenevreli filozofun anlar-

na kaytsz, Sylvie, sada solda kokulu yaban iekleri ar-

yor ve ben ona, baz blmleri ezbere sylediimYeni He

lois'den (20) sz ediyordum.

"Gzel mi?" dedi;

"Nefis.""Auguste Lafontaine'den (21) daha m gzel?"

"Daha duygulu."

"O halde ben de okumalym. Kardeime syleyeyim,

Senlis'e gider gitmez getirsin."

Sylvie ilek toplarken ben hl Heloise'den paralar

sylyordum.

37


35/106

VI

OTHYS

Ormandan ktmzda erguvan rengindeki, bek

bek yksk ieklerine rasladk; koca bir demet yapt ve

bana:"Halam iin! Bu gzel iekleri odasnda grmek

mutlu eder onu" dedi.

Az bir yol kalmt Othys'ye. Montmeliant'le Dam

martin arasndaki mor yamalar stnde ykseliyordu k-

yn anlar. Kumtalar, akl talar arasndan arltlarla

yeniden akyordu Theves, kaynann yresinde incelip

ayrlarda dinleniyor, kuzgunkllarnm, ssenlerin orta-

snda kk bir gl oluturuyordu. Az sonra ilk evlere ulatk. Sylvie'nin halas irili ufakl kumtalarndan yapl-

m, asmalar ve kme kme erbetiotlaryla evrili kk

bir evde tek bana oturuyor; kocas leli beri, kyllerin

onun hesabna ekip bitii birka evlek toprakla yayor-

du. Yeeni gelince evi srd.

"Gnaydn hala, bak ocuklarn geldi, karnmz zil a-

lyor" deyip halasn efkatle kucaklad, kollarna iek de-

metini koydu'Sylvie. Aklna sonra geldim ve beni tantt:

38


36/106

"Sevgilim bu!"

Ben de sarldm halaya:

"Ne kibar ocuk... Demek bir kumral buldun!.." dedi.

Yantlad Sylvie:

"Gzel salar var, incecik."

Hala:

"Hep byle kalmaz, ama nnzde zaman var, sen

esmersin, tam sana gre..."

Sylvie:

"Kahvalt etsin, hala!"Dolaplar, seleyi at Sylvie; st, ky ekmei, eker

buldu, tabaklar ve stnde iri iekler, tyleri prl prl

bir horoz resmedilmi emaye fayans sahanlar geliigzel

masaya koydu. inde ileklerin yzd Creil porseleni

kase ortada yerini ald, baheyi dallarda kalm birka avu

kiraz ve frenkzmnden de yoksun braktktan sonra, r-

tnn iki ucuna iki iek vazosu yerletirdi. Btn bunlar

olurken szlerin en gzeli halann azndan kt:

"Bunlar karn doyurmaz, erez trnden eyler, im-

di de sra bende."

Duvarda asl tavay ald, ocaa al rp att. Ona yar-

dm etmek isteyen Sylvie'ye:

"Karma sen, o gzel parmaklarna yazk, dokudu-

un danteller Chantilly'dekilerden ok daha gzel, bana

vermitin, biliyorum" dedi.

Yantlad Sylvie:"Sahi ya, halacm... Eskilerden var m sizde, rnek

karacam da."

"O halde, komodine bak, belki vardr."

Sylvie:

39


37/106


38/106

"Ya ben?"

Al hareli, taftadan bir giysi bulmutu, buruuk kv-rmlar alrken hrdad.

"Denemek istiyorum, stme uyar m, yal bir peri-

ye benzerim herhalde!"

Mrldandm iimden:

"Efsanelerin perisi sonsuza dek hep gentir!.."

Sylvie oktan dmeleri zm, basma entari ayak-

larna dmt. Halann dkml, bol giysisi hokka gibi

oturdu ince bedenine. Dmeleri bana ilikletirken sylendi:"Kollar dmdz, ne gln!"

Oysa, dantellerle ssl yen azlar o plak kollar-

n ne gzel sergiliyordu, halann yitik gzelliini ksa bir

sre kuatan, tlleri sararm, kurdeleleri solmu tertemiz

korse imdi batan ayaa Sylvie'yi saryordu.

Sylvie bard:

"Nedir bu, bitmedi mi! Dme iliklemeyi bile bilmi-

yor musun?"Bu haliyle onda Greuze'n (23) nianl kyl kz tab-

losundaki hava vard.

"Pudra gerek" dedim.

"Onu da buluruz."

ekmeceleri yeniden kartrmaya balad, bir yan-

dan da syleniyordu: Bu ne bolluktu! u ne gzel koku-

yordu, bu nasl da prl prl yanyordu, ne canl renklerdi,

ne sade sslerdi! te iki sedef yelpaze, biraz hasar grm,in ii iki krem kutusu, kehribar bir gerdanlk, bir yn

vr zvr arasnda bir ift kk iskarpin, kabartma, nak-

l beyaz kumatan yaplm, backlarnn ortasnda rlan-

da boncuklar!

41


39/106

"lemeli orap bulursam giyerim bunlar!" dedi

Sylvie. Az sonra elimize yumak halinde orap da geti, ak

pembe, topuklar yeil. Tavann czrts ve halann sesiy-

le kendimize geldik; Sylvie:

"Siz hemen inin" dedi. Ayakkablarn giymesine yar-

dm etmek istedim, sz dinletemedim.

Hala, tavadaki pastrmal yumurtay tabaa koyuyor-

du. Az sonra Sylvie yeniden yukar ard beni:

"abuk giyinin!"

Kendisi batan ayaa giyinmiti, bana da komodinin

stndeki, av bekisinin gveyi esvabn gsterdi. Bir an-

da, bir baka adaki gveyi olup ktm. Sylvie eikte

bekliyordu, el ele merdivenden indik. Hala dnp bizi o

halde grnce bir lk atmaktan kendini alamad:

"Vay ocuklarm, vay!"

Gzyalarn tutamad, ardndan glmsedi. Genli-

i karsndayd ite ne ac, ne ho! Duygulu ve arba-

l, yanma oturduk, ilk ann heyecan geip, yal hala d-

n anlarn anlatmaya balaynca neemiz yerine geldi,

hatta, o zamanlar dn sofrasnn iki ucundan karlkl

sylenen arklar; gelinle gveyi dans edip otururken oku-

nan trkleri bile anmsad. Zamann inili kl, dalga-

l titreimli sesiyle sylenen, ezgileri ylesine sade,

Ecclesiaste ilahisi gibi sevdal, bahar dolu sarklan syler-

ken halaya biz de katlyorduk; o gzelim yaz sabah bo-

yunca Sylvie gelindi, ben de gveyi.

42


40/106


41/106

Kiliselerin talyanlarca yaplm ince kabartma kemerle-

rinde Rnesansn kokusunu bulursunuz. Petrarca'nm duy-

gusalln, Francesco Colonna'nm masals gizemciliiniyanstan, oktannl simgesel bir havayla ak maviye bo-

yanm kubbelerinde azizler ve melekler resmedilir.

O geceki zel trende Sylvie'nin kardeiyle ben a-

rsz konuklardk. Treni oradaki arazilerin tek sahibi, n-

l biri dzenlemi ve sembolik olarak, evreden baz ai-

lelerin ve komu manastrdan birka rahibenin de katl-

masn dnm. Ama SaintCyr trajedilerini yeniden

yaatmak deildi, bu trenin kkeni Valoisllar zamann-da Fransa'ya girmi ilk lirik deneyimlere uzanyordu. Gr-

dm oyun eski zamanlarn mysterelerine (24) benziyor-

du. Oyuncularn giysileri uzundu ve gkmavisi, gk ya-

kutu ve afak rengi olmak zere yalnzca renkten olu-

uyordu. Oyun melekler arasnda geiyor ve yklm bir

dnyann renlerinde oynanyordu. Her ey, snm yer

yuvarlamm grkemlerinden birinin arksn sylyor ve

lm melei ykm nedenlerini aklyordu. Bir ruh, elin-de alevli bir klla uurumdan kyor ve teki ruhlar ce-

hennemlerin galibi isa'y vmeye aryordu. te oyun-

daki o ruh Adrienne'di, bir zamanlar nasl gnlde duyu-

lan Tanr arsyla deimise, ite yle, stndeki giy-

siyle yine ekil deitirmiti. Meleksi ban ssleyen yal-

dzl karton aya bizlere doal bir k emberi gibi gr-

nyordu; daha bir gl, daha bir solukluydu sesi ve tal-

yan arksnn sonsuz ara namelerini, szl blmn arve grkemli tmcelerini ku akmasna benzer seslerle c-

vl cvl sslyordu.

Bu ayrntlan yinelerken imdi kendi kendime sorup

44


42/106

duruyorum, gerek miydi btn bunlar, yoksa ben d m

grmtm? Sylvie'nin kardei biraz akrkeyifti o ak-am. Korucunun evinde konaklamtk; en ok dikkatimi

eken ey kapya tneyen kuu olmutu; ierde ceviz oy-

mal yksek dolaplar, fanuslu byk bir saat, krmz, ye-

il renkli bir niangah ve stnde asl, korucuya at d-

l olarak verilmi, ok ve yay takm vard. Banda in k

lahyla acayip bir cce, atclar doru nian almaya davet

eder gibiydi. Bu cce, sanyorum sa levhadan yaplm-

t. Adrienne'i grdm, btn bu ayrntlar kadar, Chalis Manastr 'nm yadsnmaz somut varl kadar gerek

mi? Temsilin verildii salona bizi sokan korucunun olu

deil miydi; kapnn yannda, heyecanl bir seyirci toplu-

luunun arkasmdaydk. SaintBarthelemy gnyd o gn,

zellikle Medicilerin ans yad ediliyordu, Medicilerin si-

lahlar Este hanedannn silahlaryla birlikte atlm, o es-

ki duvarlar sslyordu...

Bu an belki de bir saplant! ok kr Plessis yo-lundaym ite, araba durdu, dler leminden kurtuluyo-

rum artk, u ssz yollarda on be dakika yrrsem Lo

isy'deyim.

45


43/106

Vili

LOISY BALOSU

Iklarn henz solgun ve titrek vurduu o melanko-

lik ve tatl gn doumu saatinde yetitim Loisy balosuna.

Altlar lo hlamur aalarnn st yapraklar mavimsi birkla yanyordu. Kr flt blbllerle yarmyordu artk.

Herkes solgundu, yorgun dm kalabalkta tandk bir

yze raslamam olduka zordu. Sonunda bildik biri kt

karma, Sylvie'nin dostu, uzun Lise. pt beni:

"oktandr grnmyorsun Parisli!"

"Sahi, oktan!"

"Yeni mi geldin, bu saatte?"

"Evet, posta arabasyla."

"Hzl saylmaz."

"Slylvie'yi grmek istiyordum, burada m?"

"Sabaha dek kalr, dans ok sever."

Az soma yanlarndaydm. Yz yorgundu, ama kara

gzleri yine eski Yunanllara zg glckle parlyordu.

Bir delikanl vard yannda, bir el iaretiyle dansa devam

etmeyeceini belirtti, olan selamlayp ekildi.

Gn aarmaya balyordu. El ele balodan ktk. Da

46


44/106

mk salarnda ieklerin balar aaya doru eiliyor-

du. Belindeki demetin yapraklar becerikli ellerinden k-

ma buruuk dantelalar stne inmiti. "Eve brakaym se-ni" dedim. Gn balad halde hava lotu. Solumuzda

Theves deresi rltlarla akyor ve sar, beyaz nilferlerin

ald, ince su yldzlarnn akpapatyalar gibi parlad

dirseklerde anaforlar iziyordu. Tpk bir zamanlar aa-

lar ve iekli fundalardan yaylan serin kokunun bama

vurmas gibi, ovalar dolduran ekin ve ot demetlerinin ko-

kusuyla akrkeyiftim.

Ovalardan gemeyi dnmemitik bu kez."Beni sevmiyorsunuz artk, Sylvie!" dedim. ini ek-

ti, yantlad:

"Kabul etmek gerek dostum, her ey dilediimiz gi-

bi olmuyor hayatta. Bir zamanlar Yeni Heloise'den sz et-

mitiniz, anmsarsnz; orada u tmceyle karlanca r-

perdim: "Bu kitab okuyan her gen kz artk bitmi say-

lr." Ben aklma gvenip teye bile gittim. Halamn evin-

de dn elbiseleri giymitik... Kitaptaki gravrlerde de

eski zaman elbiseleri giymi klar vard, yle ki bana

gre siz SaintPreux'ydnz, ben de Julie'ydim. Ah, niin

o gnlerde gelmedinizl talya'da olduunuzu sylyorlar-

d. Oralarda benden ok daha gzel kzlar grdnz!"

"Sizdeki o candan bak, o temiz yz hibirinde yok

Sylvie. Siz o eski alarn rmak pensisiniz, kendinizi ta-

nmyorsunuz. Bu yerin ormanlar da Roma'nn krlar

kadar gzel. Evet, grkemli granit ynlar var orada,

yksek kayalardan dklen alayanlar var, rnein Ter

ni alayan gibi. Ama burada bulunmayan hibir ey gr-

medim ki!

47


45/106

"Ya Paris'te?"

"Paris'te..."

Yantn tamamlayamadan bam salladm ve birden

beni uzun sre yolumdan saptran o bo hayali dndm.

"Sylvie, burada duralm, olmaz m?" deyip ayaklar

nnde diz ktm, scak gzyalaryla aladm, kararsz-

lklarm, yersiz tutkularm aka ortaya dktm, kapl-

dm bo hayali anlattm ve yalvardm:

"Kurtarnz beni Sylvie, mr boyu sizin olmak iin

geldim."

efkat dolu gzlerle bakt. Ama birden kahkahalar-

la kesildi konumamz. Sylvie'nin kardeiydi, iek bay-

ramnda sunulan her tr ikiye hayr demeyip ly ka-

rdndan o kyl neesi fazlasyla stndeydi. tede, a-

llklar arasnda kaybolan, balonun gzdesi bir delikanl-

ya sesleniyordu, nitekim az sonra yanmza geldiler. kisi

de ayakta sallanyor, teki gen, Sylvie'nin varlndan

ok, bir Parislinin varlndan rahatsz grnyordu. yi

dans bildii iin halk oyalayp balonun ge dalmasna

neden olan bu delikanlyd, ama yle temiz bir yz, yle

sklgan ve saygl bir hali vard ki kzmak gelmiyordu

iimden, stelik kendime pek rakip de grmyordum.

Sylvie kardeine:

"Vakit ge oldu, eve gidelim" dedi, bana da yana-

n uzatt:

"Grmek zere!"

k gcenmedi.

48


46/106


47/106

de baheden kan birka krk dkk antika, vazolar, Ro-

ma madalyonlar, ona byk mutluluk veren yerel kolek-

siyon vard. iftiye:

"Gidip papaan grelim" dedim. Papaan eski g-

zel gnlerinde olduu gibi yemek istiyordu ve bana evre

derisi krm, yallarn o deneyimli bakn akla getiren

yuvarlak bir gzle bakt.

Nice sevdiim yerlere yllar sonra dnmenin verdii

hznle dolu beni buralara balayan, tek canl, tek gen y-

z, Sylvie'yi yeniden grmek arzusu doru iimde. Yeni-

den Loisy yolunu tuttum. lendi, tren elencesinden yor-

gun dm, herkes uyuordu. Oyalanmak iin Ermenonvil-

le'de yle bir dolamak geldi aklma, ormandan gidersem

ancak bir fersah kadar srerdi. Gzel bir yaz gnyd. Park

yolunu andran yolun serinliini sevdim. Meelerin tekd-

ze yeilliine katlan tek eni yapraklar hrdayan kayn

aalannm beyaz gvdeleriydi. Susmutu kular, yalnzca,

yuva yapmak iin kabuklar gagalayan aakakann grl-

tsn duyuyordum. Bir an kaybolacak gibi oldum, direk

lerdeki yol levhalarnn harfleri pek silikti. Deserfi solum-

da brakp dans yeri kavana geldim, yallara ayrlan s-

ralar eskisi gibi duruyordu. Bu iirselAnacharsis ve Emile

dzenlemesine baktmda, eski arazi sahibince yeniden

canlandrlan gemi filozof alarnn tm anlar yn y-

n gzlerimin nne geldiler.

Stler ve fndk aalan arasndaki, sular pnl p-

rl gl grnce, hemen tandm, daym (29) ka kez ge-

tirmiti beni buraya:Felsefe tapnadenen yeri tamamla-

mak kurucusuna nasip olmad. Tiburtine tapma eklin-

de ve ormann glgesinde hl duruyor, Montaigne'den,

50


48/106

Descartes'tan balayp en son Rousseau'ya kadar, tm b-

yk dn adamlarn isim isim sergiliyor. Tamamlanma-

m yap imdi yalnzca bir ren yn, her yann yaprakyaprak sarmaklar kuatm, talar sklm basamak-

lar brtlenler kaplam. Kk bir ocukken nice tren-

ler grmtm burada, beyazlar" giyinmi kzlara bilgi ve

bilgelik dlleri verilirdi. Tepeyi evreleyen gller nerede

acaba? Yabanilemeye yz tutan son fidanlar da kuburnu

ve aa ilekleri arasnda skp kalm. Ya defneler, ha-

ni bir ark vardr, kzlar artk oduna gitmek istemedikle-

rini sylerler, o arkdaki gibi kestiler mi defneleri? San-myorum, tatl talya'nn o kk aalarn bizim sisli ik-

limimiz yok etmi. ok kr Virgile'in kurtba iek a-

maya devam ediyor henz, niceleri gibi bu tapnak da -

kyor, unutkan ya da yorgun insanlar, evresinden geer-

ken sapp yol deitirecekler, kaytsz doa, sanatn ondan

kopard alan geri alacak; ama gcn ve eylemin kayna-

bilgiye susamlk sonsuza dek dinmeyecek!

te kavak aalar adann; ve ite Rousseau'nun, kl-

leri sonradan gtrlm bo mezar. (30) Ey bilgelik!

Gllerin stn sundun bize, ama yle zayftk ki bir ya-

ran olmad. Babalarmzn bildii derslerini bizler unuttuk.

Eski bilgeliklerin yanks olan sznn anlamn yitirdik.

Yine de umutsuzlua dmeyelim ve senin yce annda

yaptn gibi gzlerimizi gnee evirelim!

atoyu ve evresindeki usul sular grdm yeniden,

kayalarda inleyen alayan, kyn iki yakasn birletirenve kelerinde drt gvercinlik bulunan yolu, bo tepeler

eteindeki bir bozkr gibi uzayp giden imleri yeniden

grdm; yldz gibi bir gecede doup batan mrsz i

51


49/106

eklerle dolu yapay gln sularnda yansyor Gabrielle

Kulesi; kpk kaynyor, bcek trdyor. Bozkrn tuzlukumtalarnda ve pembe allarn yeil erelti otlarn ha-

valandrd korularda yaylan bu sinsi havadan kurtulmak

gerek. Her eyde yalnzlk ve hzn var! Dolatm u yer-

lere eskiden, Sylvie 'nin byl bak, lgn koulan, k-

vanl lklar yaam ve canllk katard! Henz vahi bir

ocuktu, yalnayak gezerdi, banda, koca eridi siyah sa-

larnn peremiyle dalgalanan hasr bir apka vard ama te-

ni gneten yank, kavruktu hep. svirelinin iftliine stimeye giderdik ve bana "Ne gzel sevgilin var Kk Pa-

risli !" derlerdi. Bir kyl hi dans edebilir miydi o zaman-

lar onunla! Ylda bir kez, Yay Bayramnda, dans ettii tek

insan yalnzca bendim.

52


50/106

X

KOCA KIVIRCIK

Yeniden Loisy yolunu tuttum; herkes uyanmt. s-

tnde giysisiyle Sylvie hemen hemen kentli bir hanm gi-

biydi. Eski saf ve temiz kalpli haliyle odasna gtrd be-ni. Byl bir glckle gzleri prl prld ve keman ka-

larnn kalnlam yaylan zaman zaman yzne ciddi bir

hava veriyordu. Sade bir zevkle denmiti odas, ancak

eyalar imdi gnn modasna uygundu, eski aynann ye-

rini baka bir ayna almt, yaldzl erevesinde bir oban,

maviler, pembeler giymi oban kzna bir ku yuvas ve-

riyordu. st all dall Hint kumayla kapl eski karyola-

nn yerinde, rtleri oklarla ssl ceviz bir yatak vard; ahblbllerinin tt penceredeki kafeste kanaryalar a

kyordu. Gemiten artk hibir iz bulamadm odadan bir

an nce kmak istedim. Sylvie'ye:

"Dantela rmyor musunuz artk?" diye sordum.

"Hayr, alcs yok, Chantilly'deki dokumaevi bile ka-

pand."

"Peki neler yapyorsunuz imdi?"

53


51/106

Bir kede duran, uzun bir kskac andran aygt alp

gsterdi.

"Bu da ne?" dedim.

"Makina diyorlar, dikmeden nce eldiven derilerini

birbirine mtturmaya yaryor."

"Eldivenci mi oldunuz, Sylvie?"

"Dammartin'e alyoruz, iyi kazandryor imdilik,

bugn iim yok; nereye isterseniz gidelim."

Othys kyne doru baktm, Sylvie'nin ba iaretin-

den anladm, yal hala lmt. Kk bir ocuu ar-

d, eei eerlemesini syledi.

"stmde dn gecenin yorgunluu var, gezersek a-

lrm, Chalis'ye gidelim" dedi. Tek silah elindeki bir dal

paras olan delikanlnn ardnda orman getik. Sylvie

dinlenmek istedi, kucaklayp oturttum. Konuuyorduk a

ma o eski scak hava yoktu szlerimizde. Paris'teki yaan-

tm, yaptm d gezileri anlattm bir eyler sylemek

iin. Sordu:

"Ne kadar uzak yerler, nasl gittiniz?"

"Sizi yeniden grnce buna ben de ayorum."

"Hadi canm!"

"nann bir zamanlar byle gzel deildiniz."

"Bilmem."

"O ocuk gnlerimizi anmsar msnz, benden daha

uzundunuz?"

"Siz de benden daha akll.""Ne gnlerdi Sylvie!"

"Eee bindirmilerdi, semerin bir kfesinde ben,

tekinde siz."

"O zamanlar senli benli konuurduk, byle siz demez

54


52/106

dik birbirimize... Bana kerevit avlamay retmitin, anm-syor musun, Theves ve Nonette kprlerinin altnda?"

"Ya sen, unuttun mu, st kardein suda boulmaktan

nasl kurtarmt seni?"

"Koca Kvrckm! uradan geebilirsin karya, bir

ey olmaz demiti!"

Konuyu deitirmek istedim. Bu konumalar o eski

gnleri tek tek getiriyordu gzlerimin nne; stmde bir

ngiliz elbisesi, yle gelirdim, kyller glerdi. YalnzSylvie beenirdi kyafetimi. Ka yl gemiti aradan, o

gnleri yeniden konuamadm. Bilmem neden, aklma bir-

denbire, Othys'de, yal halann evinde giyindiimiz elbi-

seler geldi:

"Ne oldu o giysiler?"

"Halacm, iki yl nce Dammartin karnavalna git-

tiimde giymem iin vermiti. Bir yl sonra da ld."

Hkrarak alyordu, oradaki maskeli baloya naslgittiini soramadm, belliydi, eli hayli hnerli Sylvie, on-

ca yeteneiyle kyl kalamazd. Ailesi kylyd, ama on-

larn iinde Sylvie, bolluk ve bereket sunan bir sanayi pe

risiydi.


53/106

XI

DN

Ormandan knca nmz ald. Chalis gllerinin

kysmdaydk, geitleri, silme kemerleriyle manastr, de

rebeyinin kalesi ve Drdnc Henri'nin, Gabrielle'in ak-

larn barndran ato, ormann yeil loluu stnde, ak-

amn kzl klaryla kararyordu. ylvie:

"Walter Scott'tan (31) bir grnm, deil mi?" dedi.

"Walter Scott'u kimden duydunuz? yldr grme-

yeli hayli okumusunuz!... Bense kitaplar unutmaya al-

yorum u an, houma giden tek ey, kkken sakland-

mz eski manastr renlerini sizinle yeniden grmek.Beki bize kzl keilerin yksn anlatrken nasl kork-

mutunuz, anmsyor musunuz, Sylvie?"

"Aman, sus!.."

"Tamam, babasnn bahesinde, beyaz kamn altn-

dayken karlan u kzn arksn sylerseniz susarm."

"O ark oktan kayplara kart."

"Mzisyen olmak ister miydiniz?"

"Biraz."

56


54/106

"Sylvie, Sylvie, eminim opera havalar bile sylyor-

sunuz."

"Niin olmasn?"

"Ama ben hep o eski trkleri severdim, o gzelim

trkleri nasl unutursunuz!"

Sylvie, ada operadan baz havalar syledi... Ve git-

tike gzel syledi!

Yandaki gllerin kysndan yryp kvrldk. te

hlamurlar ve karaaalarn kuatt yeil ayr, Sylvie'yle

sk sk dans ettiimiz. Karmzda Charlemagne dnemin-

den kalma surlar, Este hanedan stne bildiklerimi tek tek

sayp dkyorum.

"Neler okumusunuz benden ok. Bilim adamsnz

adeta, deil mi?" dedi Sylvie.

Sesindeki sitem dokundu bana, o ana dek, sabahki gi-

bi iimi dkebilecek bir frsat kollamtm hep, bir eein

ve bir Parisliyi dinlemek iin srekli yaklap duran kk

ocuun huzurunda ne syleyebilirdim? Byle bir akn-

lkla, anlarmda kalan Chalis'de grdm anlatmak

gafletinde bulundum. Hatta Sylvie'yi Adrienne'in ark

syledii salona bile gtrdm.

"N'olur dinleyeyim sizi, o sevgili sesiniz u kubbe-

ler altnda nlasn, nlasn da, kutlu kutsuz, bam dn-

dren ruhu beynimden karsn" dedim. Ben baladm, o

da katld arkya, szleri ve ezgiyi yineleyerek:

abuk inin melekler

Araf'n derinliine

"Ne ackl!" dedi Sylvie. Yantladm:

57


55/106

"Duygulu... Sanrm Porpora'nn; (32) on altnc yz-

ylda evrilmi dizeler.""Bilmiyorum."

Yaplar gerei doal olarak szcklerin asln asta-

rn aramayan kyllerinChallepontdedikleri Charlepont

yolu boyunca yryp vadiden geri dndk. Sylvie, eek-

te yorgun, koluma doru yaslanyordu. Bombotu yol; y-

reimden geenleri sylemek istedim, ama bilmiyorum

niin dilime hep sradan szler ya da Sylvie'nin okumu

olabilecei romanlarn eski tarz, grkemli tmceleri geli-yor, susuyordum. Bir durup bir konumama bazan ayor-

du Sylvie. SaintS... surlarna geldik. Yrrken dikkatli ol-

mak gerekiyordu, iinde dne dne ince sular akan nemli

ayrlardan geiyoruz. Birden:

"Rahibe'den ne haber?" diye sordum.

Yantlad Sylvie:

"Kafanzda hep o rahibe, bu ne tutkunluk! Ne diye-

yim!... Ne desem! Sonu iyi olmad."Sustu, tek szck etmedi.

u ya da bu tmceyi yrein diliyle deil de, ylesi-

ne sylediimizi kadnlar bilir mi acep? Sanmam, setik-

leri erkekler onlar ok kolay kandryor. Sevda denen oyu-

nu ok gzel oynuyorlar! Kimi kadnlarn aldatlmay se-

ve seve kabullendiini bildiim halde hibir zaman o tr

bir erkek olmadm. Zaten ocukluk aknda kutsal bir ey-

ler vardr hep... Eski kk Sylvie imdi bymt, amabenim iin bir kzkarde gibiydi. Hi ayartabilir miydim

onu! Tmyle bambaka bir dnce takld kafama: "u

saatlerde tiyatroda olmalydm. Aurelie (oyuncu kadnn

ad buydu) bu akam hangi rolde? Elbette yeni oyundaki

58


56/106


57/106

XII

DODU BABA

Yantlayacaktm, dizlerine kapanacaktm, daymn evi-

ni nerecektim. Fazla miras olduu iin paylalmamt

henz, satn alabilirdim. Ama tam o srada Loisy'ye gel-dik. Yemee bekliyorlard; soan orbas, baba ocann ko-

kusunu uzaklara dek yayyordu. Bu bayram sofrasnda ba-

ka konuklar da vard. Yal oduncu, Dodu Baba'y grr

grmez tandm, vaktiyle akam saatlerinde bize ya ok

gln ya da korkun ykler anlatrd. Duruma gre o-

banlk, habercilik, av koruyuculuu, hatta kaak avclkla

geinir, arada bo kalnca araba, kebap tezgah falan yapar-

d. Uzun sre de rehberlikle urat; ingilizlere Ermenonville evresini gezdirir, onlara Rousseau'nun felsefi dn-

celere dald yerleri gsterir, son gnlerini anlatrd. Ya-

zarn kitabnda geen bir ocuk vardr, otlar trlerine g-

re ayrr, hatta zsuyunu stlkahve tasna skt baldran-

lar toplar. (33) ite o kk ocuk, Dodu Baha'nn ta ken-

disiydi. Altn Ha Ham'nn sahibi ayrntl bilgiler verme-

sine karyd; bu yzden yllarca kin besledi Dodu Baba'ya.

Hasta inekleri sol ayaklarna ha izerek iyiletirmek gibi

60


58/106

baz zararsz batl inanlar olduu iin ou knard onu.

JeanJacques'la yapt eski syleilerden sonralar ders

alp bo inanlarndan kurtulduunu sylerdi.

Beni grnce takld Dodu Baba:

"Vay, sen misin Kk Parisli! Kzlarmz ayartma-

ya m geldin?"

"Yapma Dodu Baba, ben mi?"

"Kurt ku uykuya dalnca kzlar ormana gtryor

musun, yle mi?"

"Senden iyi kurt mu olur, Dodu Baba?"

"yleydik bir zamanlar, kuzu bulduka; imdi kei-

lere kaldk. Onlar da yanlarna yaklatrmyor beni: Ya siz,

Paris'teki hnzrlar. JeanJacques ne doru sylerdi, 'insa-

n bozan, kentlerin zehirli havasdr' derdi."

Dodu Baba bir sarho havas tutturdu; arknn her-

kesin ezbere bildii bir yeri hayli ak sakt ama Dodu

Baba'y susturmak ne mmkn! Hayli yalvarp bir ark

da Sylvie'den istedik, "artk sofrada ark sylenmiyor" de-

yip kabul etmedi. Biri vard orada, yuvarlak yzl, sala-

r karmakark; yz yabanc gelmiyordu. Kalkp iskem-

lemin arkasna geldi:

"Tanmadn m beni Parisli?"

Elinde erezle giren bir kadncaz, tabaklan sofra-

ya koyduktan sonra kulama eildi:

"Tanmadnz m, st kardeiniz!"

Uyarmasayd ok mahcup olacaktm;

"VayKoca Kvrck,unutulur mu, beni boulmaktan

kurtarmtn."

Sylvie kahkahalarla glyordu. ptk. Delikanl

anlatyordu:

61


59/106

"Gzel bir gm saatin vard. Kendinden ok saate

zldn, bozulmuta, szlanp duruyor, 'iindeki hayvanbouldu, tik tak yapmyor, daym ne der?' diyordun."

Dodu Baba sze katld:

"Saatin iinde hayvan m, buyurun, neler retiyor-

lar Paris'te ocuklara?"

Sylvie'nin uykusu gelmiti, varlm bir anlam ta-

myordu artk, odasna kt, kucaklarken:

"Yarn yine gelin!" dedi.

Dodu Baba ve st kardeimle sofrada biz kaldk. Lo-uvres konyamn nnde uzun sre sohbet ettik. Dodu Ba-

ba:

"nsanlar eit, prensle ier gibi rekiyle iiyorum"

dedi.

Sordum:"Hangi reki?"

"Yanndaki delikanlya bir bak! Azimli, baaracak bu

ii." Mahcup bir hali vard st kardeimin. Ve her eyi -

rendim. St analn kaldrlmasn isteyen Rousseau'yla

nl u yerlerde, kaderin cilvesi, benim de bir st karde-

im vard ve Dodu Baha'nn anlattklarna gre u sralar-

da st kardeim Koca Kvrck ile Sylvie'nin evlilii sk

sk konuuluyormu. Kvrck nce Dammartin'de bir -

reki dkkan aacakm. Olaca buydu. Devri gn Nan

teuille Haudoin'den bir arabaya binip Paris'e dndm.

62


60/106

XIII

AURELIE

Paris; Arabayla be saat. Akam orada olmalydm.

Saat sekize doru tiyatroda yerimi almtm. an deer-lerinden birinin yazd (34), biraz Schiller havas tayan

dizelere Aurelie yorum ve albenisinin tadn katyordu.

Bahe sahnesinde daha bir yceleti. Onun bulunmad

drdnc sahne oynanrken Bayan Prevost'dan (35) bir de-

met iek almaya gittim. Altna,"Bir Bilinmeyen "diye im-

zaladm, ok duygulu bir mektup ilitirdim. Ve "te ge-

lecee kalacak kesin bir ey" dedim kendi kendime; erte-

si gn Almanya yolundaydm.

Ne yapacaktm? Duygularm dzene sokmaya al-

acaktm. Bir roman yazmaya kalksam, ayn anda iki ka-

dna ak bir kalbin yksn kimseye kabul ettiremezdim.

Hatam yznden Sylvie'yi kendimden uzaklatrmtm,

ama onu bir gn grmek de ruhumu yceltmeye yetmiti.

Sylvie'yi, bundan byle, glmseyen bir heykel gibi bil-

geliin tapmana yerletiriyordum. Tam uurumun ky

sndayken bir bak durdurmutu beni. Aurelie'yle tan-mak dncesini de kafamdan kesinlikle silip atmtm, ne

63


61/106

ye yarayacakt ki, yannda bir an parlayp sonra para par-

a dklen bir yn sradan kla didimekten baka. "Bu

kadnn kalbi var m, ilerde grrz" dedim.

Bir gn gazetede Aurlie'nin hastalandn okudum.

Salzbourg dalarndan bir mektup yazdm, ylesine Alman

gizemciliiyle dolu; bir etki uyandracan sanmyordum,

yant da istemiyordum zaten. Biraz raslantya, biraz dabi-

linmeyen'e bel balyordum.

Aylar geti. Yolculuklar yapp durduum o bo gn-

lerde, bir oyun yazp ressam Colona'yla ailesinin rahibe

yapt ve ressamn lnceye dek sevdii Laura'nn yaa-

mn canlandrmaya giritim. Konunun benimle, aklm

hep kurcalayp duran dncelerle ortak yanlar vard.

Oyunun son dizesini noktaladm. Artk Fransa'ya dnme-

liydim.

Baka nice yklerden farkl myd yazdm? Tiyat-

ro denen prova yerlerinin tm evrelerinden getim. Ele-

usis (36) erenlerinin, anlamsz grnen szleri gibi, "da-

vul yedim, zil itim". Yani gerektiinde insan anlamszl-

n ve samaln da snrlarn amal; benim iin akl, l-

km ele geirip saptamak; baka ey deil.

Aurlie, Almanya'da yazdm dramda barol oyna-

may kabul etti. Piyesi kendisine okumama izin verdii o

gn hi unutmayacam. Ak sahneleri onun uygun gr-

d biimde dzenlendi. O sahneleri sanrm ruhumla,

hatta daha ok cokuyla yazmtm. Sonraki konumala-

rmda, ona "bilinmeyen" adyla iki mektup gnderen kii-

nin ben olduumu syleyince:

"lgnsnz, urayn, beni bylesine seven birine hi

raslamadm" dedi.

64


62/106

Ey kadn; sen ak aryorsun... Ya ben?

Sonraki gnlerde ona, kukusuz hi karlamad

kadar duygulu ve gzel nice mektuplar yazdm. Onunkilerse hep mantkl, gerekiydi. Bir an yazdklarmdan

duyguland, yanma ard, biriyle ok eski bir ilikisi ol-

duunu, bunu bozamayacan syledi:

"Beni benim iin seviyorsanz ok iyi anlarsnz, an-

cak bir tek kiinin olabilirim" dedi.

ki ay sonra cokulu bir mektup alp evine kotum. O

arada biri, iime ok yarayan deerli bir bilgi verdi: Bir ge-

ce kulpte rasladm Aurlie'nin sevgilisi o gzel delikan-l Kuzey Afrika'daki sipahi kuruluunda grevliydi.

Ertesi yaz Chantilly'de yarlar vard, Aurlie'nin ti-

yatro topluluu da temsil veriyordu orada. Bir yere oyun

iin gidildiinde topluluk gn, ynetmen ne dese onu

yapar, buyruundan kamaz. Dostumdu, ciddi bir insan-

d ynetmen, Marivaux (37) gldrlerinin eski Dorante',

uzun sre barol oynam, son olarak, Schiller'den uyar-

lanm bir piyesteki sevdal gen rolnde baar gstermi-ti. Drbnle seyrettiimde hayli krkt yz. Yakndan

daha gen, kilo da almam; tarada geer akayd henz,

iindeki ate de snmemi.air Senyrsfatyla ben de ara

lanndaydm. Ynetmenle konutum, Senlis ve Dammar

tin'de de temsil vermelerini saladm. Ynetmen daha cok

Campigne stnde duruyor, Aurlie beni destekliyordu.

Devri gn salon sahipleri ve yetkili resmi kurulularla g-

rmeye gittiimizde, at kiraladm, len yemeini Krali-e Branche atosu'nda yemek iin Commelle gller bl-

gesine doru koyulduk. Aurlie, ata yanlamasna binmi,

dalgalanan kumral salaryla ormandan tpk eski zaman

65


63/106

larn kraliesi gibi geiyor, kyller durup hayran gzler-

le ona bakyorlard. Selamlarken, halindeki u grkem,u incelik bir onda, bir de Bayan E..'de vard. Yemekten

sonra, sular hzar atlyelerini altranNonettegolylesvire kylerini anmsatan kylere indik. Anlarmla do-

lu bu gzel yerlere Aurelie yle bir bakyordu sadece. Onu

Orry yaknndaki, Adrienne'i ilk kez grdm yeil alan-

daki atoya gtrmeyi aklma koymutum. Pek istekli g-

rnmedi. O zaman her eyi anlattm. Gecelerin karanln-

da belli belirsiz grdm, soma dlerime giren ve so-

nunda kendisinde somutlaan bu akn nereden kaynaklan-

dn syledim. Ciddi ciddi beni dinleyip u yant verdi:

"Ama sizin sevdiiniz ben deilim ki? Ne bekliyor-

sunuz yani, oycunuyla rahibe ayn kadn m diyeyim? Siz

bir dramn peinde kouyor, onun da sonunu getiremiyor

sunuz. Hadi canm, artk inanmyorum size."

Bu sz imek gibi akt. Uzun sredir duyduum o

garip cokular, o dler, o gzyalar, umutsuzluklar, osevgiler., btn bunlar ak deil miydi demek? Peki ak

nerede o zaman?

Aurelie akam Senlis'de oynad. Ynetmene, yz

krk barol oyuncusuna zaaf var gibi geldi bana. Sa-

lam karakterli bir insand ve Aurelie'ye ok iyilii dokun-

mutu.

Bir gn onu gsterip:

"Beni asl seven bu!" dedi.

66


64/106

XIV

SON YAPRAK

ite, yaamn sabahnda bizleri byleyip yolumuzu

artan ham hayaller. Fazla dzene koymadan yle bir

gsterdim, ama nice kalpler anlayacaktr beni. Hayaller, birmeyvenin kabuklar gibi, birbiri ardna der ve meyve in-

sann deneyimidir. Tad acdr, yine de onda kiiye g ve-

ren buruk bir eyler vardr, klasik bir azla konuuyorum,

balayn. Rousseau, doa avutur, her eyi unutturur, der.

Paris'in kuzeyinde, sisler iinde yitik, Clarens (38) koru-

larn zlerim zaman zaman. Her ey deiti!

Ermenonville! Gessner (39) derlemesinden ikinci kez

evrilmi o kr deyilerinin ieklendii yer, benim iin if-te kla avkyan tek yldzn yitirdin. O yldz, Aldeba

ran'n yalanc yldz gibi, srasyla, bazan mavi, bazan

pembe, Adrienne ya da Sylvie'ydi, tek bir akn iki ya-

rmlaryd. Biri yce lk, teki tatl gerekti. imdi gl-

gelerinden, gllerinden, hatta bozkrndan bana ne? Oth

ys, Montagny, Loisy ve yoksul komu kyler ve g kay-

na Chalis, o btn bir gemiten hibir ey kalmad siz-

de. Yalnzlk ve d dolu o yerleri yeniden grmek arzusu

67


65/106

doar iime bazan. Doalm gibi grnen bir dnemin ka-

ak izlerini hznle duyarm yreimde. Ve bazan Boucher'nin (40) granitlerin eteindeki, bana vaktiyle pek y-

ce grnen baz dizelerini, bir emenin ya da Pan'a (41)

adanm bir maarann stndeki iyilii ven zlszleri

okuyup glmserim. Byk paralar harcanp yaplan gl-

ler, kuularn bile kmsedii durgun sularm boa ser-

giliyorlar, Cond av alaylarnn marur amazonlarla ge-

tii, av borularnn yanklarla oalp karlkl ald o

a yok artk!... Gnmzde Ermenonville'e aktarmaszgidecek yol bile yok. Bazan Creil, Senlis stnden, bazan

Dammartin'den dolap gidilir oraya...

Dammartin'e ancak akam gelebildim. GeceyiIma-

ge SaintJean'da geirmeliyim. Olduka temiz, yerde es-

ki bir hal serili, aynal bir oda veriyorlar bana yine. Yl-

lardr grmediim eyalar yeniden kyor karma. Aya

kucuna, kuty bir rt koymak adettir buralarda, sca-

ck yatarsn. Sabah olmu, asmalar ve gllerle evrili pen-cereyi ayorum, nmde yemyeil bir ufuk uzanyor, ka-

vaklar asker gibi sra sra dizilmi. Halkn kemik ularn-

dan yaplm dedii sivri an kuleleri altnda saa sola ser-

pilmi kyler. nce Othys arpyor gze, sonra Eve, son-

ra Ver; bir an kulesi olsayd ormanlar arasndan Ermenon-

ville'i bile grebilirdim, ama felsefenin egemen olduu bu

yerde kilise yapmak pek dnlmemi. Yaylalarn serin

havasn cierlerime doldurduktan sonra kvanla aainiyorum, rekiye doru yle bir uzanacam.

"Vay, Koca Kvrck!"

"Vay, Kk Parisli, sen misin ! "

ocukluktan beri dost ellerimizi uzatyoruz birbiri

68


66/106

mize, sonra bir merdiveni kyorum, iki ocuun kvan-

l sesleri karlyor beni. Sylvie'nin, eski Atinalara zgtatl glcl styor yzn. imden syleniyorum:

"Mutluluk belki de oradayd; yine de..."

Bazan Lolette diyorum ona, o da beni, artk tanma-

d iin, tabancasz Werther'e benzetiyor. Koca Kvrck

yemekle ilgilenirken, biz kuleleri yklm ato evresin-

deki hlamurlu yollarda ocuklar gezmeye gtryoruz.

Kkler babalarnn oklarn samanlara saplayp bir gn

yay topluluklarna katlmak iin talim yapyor, Sylvie'yleben, ellerimizde, gnmzde artk tarihe kansan o ksa ki-

tapklar, birka iir, birka sayfa okuyoruz.

Sylemeyi unuttum, Aurelie'nin tiyatrosu Dammar

tin'de temsil verirken Sylvie'yi de gtrm ve kadn oyun-

cunun, tand birine benzeyip benzemediini sormuum.

"rnein kime?" dedi.

"Adrienne'i anmsar msn?"

Kahkahalarla gld:"Ne akl!"

Sonra gldne pimanm gibi iini ekti:

"Zavall Adrienne, Saint S... Manastr'nda ld,

1832'ye doru."

69


67/106

AIKLAMALAR

( 1 )Herculanum :79 ylnda, Vezv yanardann patlama-syla lavlar ve kller altnda kalan eski Roma kenti. Ayrca, drtperdelik bir operann ad.

(2)Heure'1er:Jpiter'in kz. Gk kaplarn korurlar.(3)Pronde:16481653 yllarndaki Fransz isava.(4)Rgence:17151723 yllar arasndaki Philippe D'Or-

lans ynetimi; XV. Louis ocuktu, Fransa'y onun adma bakan-

lar ynetiyordu.(5)Directoire:17941799 arasndaki ynetim; lkeyi, Es-

kiler Kurulu ve Beyzler Kurulu adndaki iki meclisin deste-inde be direktr ynetiyordu.

(6)Peregrinus:Roma valisi. Roma'da oturan yabanclarRomallarn haklarndan yararlanamazlard ve onlara, vali Pereg-rinus'un koyduu zel yasalar uygulanrd.

(7)Apuleius: ikinci yzylda yaam Romal yazar.(8)his:Msr mitolojisinde Evlilik ve Aile Tanras.(9)Moloche:G simgesi kularn ad.

(10)Romance:Sekiz heceli dizelerden oluan, aklar dilegetiren iirler ya da duygusal arklar.(11)Batrice:Yal Dante'nin k olduu gen kz. airin

onu bir kez, kprden geerken grd ve platonik bir sevday-la ak olduu yazlr. lahi Komedya'da, Cennet'i Dante'ye B-atrice gezdirir.

(12)LigusDnemi:"Ligue" szc "birlik", "cephe" an-lamna gelir. Fransz tarihinde, bir amac gerekletirmek iin ku-rulmu eitli birlikler var. En nemlilerinden biri, katolik par-tisinden Duc de Guise'in kurduu konfederasyondur. Katolikmezhebini Kalvinistilere kar savunmaktr grnteki ama-

c. Gerek hedefi ise nc Ffenri'yi devirip kralla Guise ha-nedann getirmekti.

70


68/106

(13)Cythre:Ege Denizi'ndeki bir Yunan adas, bugnkad Cerigo. Eski alardan kalma, Afrodit'in bir tapma var. i-

ir dilinde akn byl adas anlamna gelir.(14)Uranie:Astronomi ye geometri perisi.(15)Horace:Horatius, .. 65 ylnda doan Latin airi.(16)Bouffiers:Malta valyesi, Senegal valisi, yazar, air.(17)Chaulieu: 16391720 yllarnda yaam, Epikrc

Fransz airi.( 18)Watteau:Fransz ressam (16841721); daha ok, man-

zara yapyor, ky bayramlarn resmediyordu.(19)SaintS...:Saint SulpiceduDsert Manastr.(20)Yeni Heloise:JeanJacques Rousseau'nun nl roma-

n.(21)AugusteLafontaine:17581831 yllar arasnda yaa-

m bir Alman romancs, air Lafontaine deil.(22) Paris'tekiFunambulesTiyatrosu.(23)Greuze: Fransz ressam, en nl tablolarndan biri,

"Nianl Kyl Kz".(24)Mystre:Ortaa tiyatro oyunlarna verilen ad. Hep

dinsel bir konu ilenir. Tanr, azizler, melekler ve iblisler konu-nun balca kiilikleridir. Bu dinsel oyunlar oynamak hakknayalnzca belirli baz din evreleri sahipti.

(25)Franois Boucher:17031770 yllarnda yaayan man-

zara ressam.(26)JeanMichelMor eau:17411814 yllarnda yaayanFransz ressam.

(27)Emile:JeanJacques Rousseau'nun eitime arlk ver-dii yapt.

(28)Gen Anacharsis'in Yunanistan Yolculuu:Barthelmy'nin nl roman.

(29) Nervalocukluunu Ermenonville dolaylarnda, da-ysnn yannda geirmiti. Aurlie adl yaptnda da days ve Loisy'den sk sk sz eder.

(30) RousseauErmenonville'de ld, nce oraya gml-

d, daha sonra klleri (ya da kemikleri) svire 'ye, doduu kentolan Cenevre'ye tand.

(31)Walter Scott(17711832): Edinbourg doumlu, Iskoyal yazar. Yaptlar zellikle romantik sanatlar geni orandaetkiledi.

(32)Porpora:16861767 yllarnda yaayan talyan besteci.

71


69/106

(33) Rousseau'nun bir intihar giriiminde bulunduu sy-lenir.

(34) Pierre Lebrun'n Schiller'den uyarladMarie Stu-artpiyesi.

(35)Bayan Prvost:Nerval, Sylvie'yi yazd sralarda Pa-ris'te en gzel ss eyalar ve iekler bu kadnn maazasndasatlyordu.

(36)Eleusis:Eski Yunanistan'da bir kent, Cres Tapna-nda dinsel gizler ayini yaplrd.

(37)Marivaux(16881763): nl Fransz tiyatro yazar.(38)Clarens: Cenevre Gl kylarnda bir svire ky;

nn JeanJacques Rousseau'dan almtr, yazar orada oturur-

du.(39)Gessner:svireli air.(40)Boucher:air, 1745'te dodu, 1794'te giyotinle boy-

nu vuruldu.(41)Pan:Mitolojinin Kr Tanrs.

72


70/106

DZELER

73


71/106

NERDE SEVDMZ KIZLAR

Sevdiimiz kzlar nerde?

Hepsi kara topraktalar

imdi daha gzel yerde,

Daha mutlu yayorlar!

Meleklerle kuatlm,

Mavi gklerin dibinde

ark sylyorlar, ne ho!Meryeme vgler ile.

Beyazlar giyinmi gelin,

Sen ey iekli erden kz!

Acyla sararrp soldun,

Terk edilmi, yapayalnz!

Derin sonsuzluk bir zamanGlerdi baknzda...

Snen atei yeniden

Gkyznden yaksanz ya!

75


72/106

MOLA

Yolculuk., mola, inersin arabadan;

ki ev arasnda balar maceran,

Atlar, yol, kam sesleri., kafan sepet,

Gzn bakmaktan yorgun, gvden felaket.

Leylaklarla kapl, yeil, sessiz, nemli

Bir vadide bulursun birden kendini,Kavaklar, su sesi, bir dere kys

Artk ne yol, ne tekerlek grlts!

Solursun yaam uzanp ayra,

Bosun, sarhosun yeil ot kokusuyla,

Hibir ey dnmeden bakarken ge...

Heyhat! Bir ses haykrr: "Beyler arabaya!"

76


73/106

LUXEMBOURG PARKINDA

Gen kz yanmdan sekerek,

Ku gibi akrak ve canl

Geti, elinde bir iek,

Dilinde yeni bir ark.

Yalnzca oydu belki de

Gnl gnlm yanstan

Gelip de derin gecemeBir bakla k tutan!

Ne fayda, genliim utu...

Elveda tatl a,

Kokuya, gen kza, uyuma...

Mutluluk geiyordu, kat!

77


74/106

ORMANDA

Baharda ku doar ve akr:

Duymadnz m sesini dalda?

Yaln ve sade, dokunakldr

Kuun sesi ormanda!

Yaz gelir, arar diisini ku

Sever ve yalnz, yalnz bir defa!

Ne kadar yumuak, sadk, ne hoKuun yuvas ormanda!

Derken sisli gz alar kapy,

Susar., souklar dmeden daha.

Yazk! Hi deil mutlu olmal

Kuun lm ormanda!

78


75/106

SERENAT

Anne ho bir ark duydum!

Yanndaym korkma yavrum

Kt bir d grmsn sen,

Uyu gzelim, bebeim.

Duyuyorum anneciim

Bu ses geliyor gklerden!..

Atein kacak yine. Duyduum arklar anne

Gittike yaknlayor.

Ryalarn yalan bu...

Hastasn ocuum uyu

Bak btn genler uyuyor!

O olanlardan bana ne?

Ben bir buluttaym anneHoa kal, hoa kal dnya!

Meleklerin sesi bunlar

Duyduum tuhaf arklar

Gtrr beni Tanrya. (*)

(*) Nerval bu szleri Alman airi Uhland'dan esinlenerek yazm, i-iri Prens Ponistovski bestelemi.

79


76/106

YALDIZLI DZ ELER

Elbette! duyarl her ey!

Pythagore

insan! zgr dnr sen misin tek dnen

Yaamn her nesnede ald dnyada:

Elindeki glerde zgrln var ama,

Verdiin tlerin tmnden baka Evren.

Her iek ayr ruhtur doada filizlenen;

Sayg duy hayvandaki devinip duran ruha!..

Her ey duyarl; her ey senden gldr daha

Bir ak gizemi vardr her madende dinlenen:

Bir gz seni izliyor kr bir duvarda bile:

Unutma, madde varsa ona bal sz de var..Kullanma nesneleri softa bir ama ile.

Her karanlk varlkta gizli bir Tanr yaar:

Ki O'nun gzlerinden yeni bir gz douyor

Talarn kabuunda bir tam oalyor.

80


77/106

N'OLUR BIRAK BEN

Kk kz, gzel kz, yalvarrm sana;

N'olur brak beni, bakma bouna,

Yreini tazelerim diyorsun,

Yaralym, zgnm, aclym,

Genliini tketmi solgun alnm

Mutlulua glemez grmyor musun?

Vadilerimizde parlayan ieklerinO souk nefeslerinde k, yarn,

Alm bir bar buza kesince

l yapraa kim verebilir geri

Rzgrn alp gtrd kokular?

Baygn parlakl kim verebilir!

Bir zamanlar dolup tayordum akla

Tatl kz, niin raslayamadm sana,Bilsen nasl coup kendimden geerdim

Dnyalara deerdi bu gln

Onun iin neler vermezdim bir dn.

Gzelliinle beslenirdi gnlerim.

Oysa imdi kk kz, baklarn

Frtnaya tutulmu tayflarn

Rzgr dinse bile, yarlm, krkTekneleri sulara gmlrken

Umutsuz, aresiz gzlerine dklen

Parlak bir yldzn ndan farksz.

81


78/106


79/106

ROMANS

Ezgi: Tacn soylu parltsnn

arksyla sylenir.

Oy! Nedir bu sahte, yalan gller!

Niin gizliyorsun acn bizden?

Byl glnle olduu kadar

Acnla, hznnle de gzelsin sen; (*)

Hafif buularn tl rtsyle

Byler gnein bat gz,O solgun iinde, gece,

Gzel Phoebe byler gkyzn.

Gren de, bu sessiz, bu dnceli,

Bu gn boyu dalgn haline kanar,

Seni, akn ateiyle yrei

lk kez yanan toy bir bakire sanar;

Aldrmaz bandaki grbz taca,Gidip gelen salarna taklr,

Yanar yeniden yrei ilk akla,

Yeniden sevdalanr, k olur.

(*) Nerval, Baudelaire'in ok sevdii bir air. Baudelaire'in hayli i-iri Nerval esintileri tar. u drtlkte olduu gibi: "Neme gerek kanm ha-nmck isen / Gzel ol, hznl ol! bana yeter / Irmaklar gibi, doaya canveren,/Gzyadryz gzelletiren/Frtnalarla genleir iekler/inan,daha ok seviyorum seni /Kvan glgeli alnndan kanca. " (.N.)

83


80/106

KTABE

Bazan mutlu, en akrak srck kuu kadar

Sevda dolu, tasasz, sevecen ve duyarl,

Bazan dertli Cliandr

Documents

Gerard Nerval - Sylvie Dizeler.pdf