GEWELD TEGEN HULPVERLENERS

vanwaar en waarheen

16 juni 2009

WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

Inhoud

Inleiding

Wat is agressie?

&

Hoe werkt het?

Wat kun je doen?

Inleiding

Is er iets veranderd?• JA

• JA, de wereld is een veel veiliger plek geworden

• JA, de mensen zijn veel minder gewend aan geweld

• JA, we zijn multiculti & begrijpen elkaar niet echt

• NEE• NEE, de menselijke natuur is al 200000 jaar gelijk

• NEE, maar het leven is veel meer georganiseerd

• NEE, maar de media moeten dat wel roepen

Moorden per 100.000. 1200-heden

• Moordcyfers goede indicatie voor geweldniveaus

• Geweldniveaus zijn in 500 jaar met een factor 10 gedaald

• Overigens zijn ook ongevallen sterk teruggebracht

• En is de gem. leeftijd sterk gestegen

• Gevolg: mensen zijn niet meer aan geweld gewend

• Daardoor: we zijn nog nooit zo bang geweest

• En ook: er zijn bij ons niet veel gelegenheden meer voor heldendom

Probleemoplossen voor lage status

Probleemoplossen voor hoge status

P = VRM²

P= pleuris-sterkteV= verwijtbaarheidR= relevantieM= mediageniekheid

Met dank aan Siske Klaassens

EEN GOUDEN REGEL

Als er tussen U en een ander

iets niet goed gaat,

is het makkelijker

iets aan uzelf te veranderen

dan aan die ander

© 2006 JP van de Sande RuGDe mens reist langs twee sporenNATUUR

Voortplanting Kinderzorg Erbij horen Status Agressie Communicatie Verkennen Eten/Drinken Voorraad maken Territorium makenJagen

BouwenRuilen

Lichaamsverzorging

Uitrusten Migratie Spel

CULTUURRELATIES EN OPVOEDING

HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES

MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Stad vs platteland)

REGELS, NORMEN, GEWOONTES, FOLKLORE

REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK

TAAL, MANIER VAN UITDRUKKEN

WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE

IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN

TECHNIEK, GENEESMIDDELEN, APPARATEN, WAPENS

ETEN, DRINKEN, GENIETEN, FESTIVALS

KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN

VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN

© 2006 JP van de Sande RuGDe samenleving kent ook twee sporenNATUUR

Niets dierlijks is ons vreemdInstincten en emotiesHedonisme Langzame ontwikkeling

Samenleving: GemeinschaftBehoefte aan erbij horenGroepsdoelen Plicht; Eer; TraditieConservatief; StabiliteitReligie; MagieStrong ties

Specifieke reacties op onvredeSociale steun zoeken/gevenToename cohesieStrijd zoeken met vijandAcceptatie van lot

CULTUURRatio beïnvloedt gedrag

Normen & WaardenKosten-Baten analyseSnelle planning

Samenleving: GesellschaftBehoefte aan vrijheidIndividualistische doelenVrijheid; Geld; VernieuwingProgressief; SchijnveranderingIdeologie; TechniekWeak ties

Specifieke reacties op onvredeSteun professional zoekenToename isolementZoeken rationele oplossingVerzet tegen lot

De risicoloze maatschappij• Wildavsky: Riskless society• Ulrich Beck: Risk society

– We zijn nog nooit zo veilig geweest als nu– Ongelukken, ziekten > Gemiddelde leeftijd– Misdaden (behalve kleine criminaliteit)– Discriminatie en misbruik minderheden– Vechterij en mishandeling

– We zijn nog nooit zo bang geweest als nu– Media en psychologen werken hier duchtig aan mee– Alles wat gebeurt wordt gerapporteerd en gearchiveerd– Slachtoffer- en klaag-cultuur wordt steeds sterker– Afstanden tussen subculturen en leeftijden zijn groot (apartheid)– Door beschikbaarheid wereld wijde info lijkt het meer– Door vele getallen raken mensen in de war (ongecyferdheid)

– Grenzen beginnen bereikt te worden

Wat is agressie?

© 2006 JP van de Sande RuGWat is agressie?• Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten)

• Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme

• Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting

• Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen Soorten (prooi)

• Affectief Systeem kent vele remmen en controlemechanismen– instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid– Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en

practische bezwaren (cf Elias)

• Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)

Twee soorten1. Prooi agressie (lustmoord, oorlog, genocide)

1. Wordt meestal instrumenteel gebruikt2. Is onder bewuste controle3. Status object belangrijk, maar geen remming4. Leidt tot ernstig letsel5. Emotie: minachting, walging, lustbeleving

2. Emotionele agressie (Ruzie, amok, rellen)1. Wordt meestal gebruikt als uiting van gevoel2. Niet goed te controleren3. Hoge status zorgt voor remming, mits O niet bang4. Eerder dreigen dan doen, maar: rood waas5. Emotie: woede, haat, wraak

Prooi agressie: plezier in rellen en doden

Verdere wetenswaardigheden over agressie• Agressie is een natuurlijke en positieve emotie

– Denk aan voetballerij, computergames, films, nieuws

• Frustratie-agressie hypothese; Stortbak model; Pers.heid• Aandrift is algemeen, remmingen varieren. (Drank etc.)• Vecht-vlucht balans: Agr. vnl bij waargenomen kans succes• Typische dader agressie is Jong, arm, en man

• Typisch slachtoffer agressie is Jong, arm, en man

• Er zijn sexeverschillen, maar vnl vanuit cultuur• Vaak is het toeval wie dader en wie slachtoffer is

– Hierover wordt niets gepubliceerd

• Agressie wordt getriggerd (geluiden, wapens etc)

• Manier van agressie wordt gecopieerd van media• Er is geen bewijs voor katharsis hypothese• Winnen verhoogt T productie, verliezen verlaagt het

Hoe wordt AGRESSIE gestuurd?

PERSOON gewoonten eigenschappen sexe, opleiding etc vaardigheden karakter

SITUATIE

WAARNEMING SITUATIEPRETTIG? (AKELIG) STIMULEREND? (REM) CONTROLE? (BANG) UITDAGEND? (SAAI)

WIJ-GEVOEL? (WIJ/ZIJ), FORMEEL (LOSJES)

EMOTIE

GEDRAG

NADENKEN

SITUATIEDWANG

Agressie tegen hulpverleners

© 2006 JP van de Sande RuGProbeer te begrijpen waarom het zo gaat!

COMPETITIE

MACHTSTACTIEKEN

CATEGORISATIE

C

O

N

F

L

I

C

T

EXT.ATTRIBUTIE

MISPERCEPTIE

IN- OUT BIASSTEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING)

VIRIEL

COMMITMENT

RECIPROCITEIT

AROUSAL

C

O

N

F

L

I

C

T

COHESIE

IN-G-COOPERATIE

Conflictontwikkeling kent TRAAGHEID (Chaos model)

CO

NF

LIC

TS

TE

RK

TE

STERKTE STIMULUS

© 2006 JP van de Sande RuGAgressie is bron en gevolg van conflictVRIEND VIJAND

MENS ROBOT

VERZETSSTRIJDER TERRORIST

HELD GEK of ROEKELOZE

goed slecht

dapper lafsterk zwak MAAR GEVAARLIJK

taai koppig

WIJWIJ ZIJZIJ

Hoe ontstaat Wij-Zij tegenstelling?• Mensen denken van nature in termen van wij-zij• Overheid is ideale ZIJ, deskundigen ook• Dus professionals in dienst van overheid…..• Deze tweedeling wordt versterkt door:

– Professionalisering– ‘Klonteren’ – Op afstand houden van publiek– Geen communicatie met publiek, geen uitleg– Bij ramp: Of slachtoffer, óf hulpverlener– Technologisering– Protocollair werken– Preventieve benaderingen

WAT KUN JE DOEN?

© 2006 JP van de Sande RuGTwee manieren van denken

Alle recepten om agressie-problemen op te lossen, horen aan de rechterkant.

Wat U doet als er iets akeligs gebeurt, hoort aan de linkerkant

U kunt dus beter zelf nadenken dan het een ander laten doen

TWEE STRATEGIEEN tegen AGRESSIE• PREVENTIE

– Vraagt inzicht bij alle betrokkenen en kost veel tijd – Kan op een of meerdere factoren inwerken – Voor toestand agressor is preventie nauwelijks haalbaar– Voor zorgsituatie wel– Minder aggro als: Situatie bekend en begrepen, situatie

formeel, hoog statusverschil, zorger als deel Wij gezien (prof.!)

• REPRESSIE– Leer vechtsport– Zorg voor overmacht

ConclusiesAgressie is normaal

Er zijn twee soorten van

Agressie is te beheersen, maar dat moet geleerd

Culturen verschillen daarin

Status van object speelt sterk mee

Agressie blijft lang ondergronds

U heeft er weinig aan te weten hoe het ideaal is

Tracht wij-zij te vermijden

Leef U in in standpunt ander

Is er eenmaal een conflict, dan voorspelbare gevolgen

Oplossen van conflict is lastig, maar moet door U gebeuren

VAN NU AF MOET U HET DUS ZELF DOENWANT DIT IS HET

EINDE

En tenslotteAls alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen