Herstelondermijning en herstelondersteuning

doorhulpverlenersTom van Wel, Cliëntenraad Altrecht – 26 februari 2013

mag ik me even voorstellen…

• psycholoog/onderzoeker bij ABC-voor jongeren met een psychosekwetsbaarheid

• 25 jaar werkzaam in de psychosen-zorg

• docent o.a. over herstelondersteunend omgaan met psychische aandoeningen

Overzicht

• wat bespreek ik met hulpverleners:

– hersteloefening

– wat is herstel?

– wat hielp wel/niet bij jouw herstel?

• herstelondermijnende reflexen

• hypothese

• ideeën voor herstelondersteuning

Hersteloefening

Neem een nare/schokkende gebeurtenis uit jouw leven in gedachten.

Schrijf in steekwoorden op, hoe was het voor je:

1) op de dag zelf

2) na een week

3) naar een maand

4) na een jaar

Fasen van herstel

1) overrompeld zijn door

2) worstelen met …

3) leven met …

4) leven voorbij …

Herstelproces

• is een natuurlijke tendens van mensen (niet alleen met een bepaalde stoornis)

• ieder zijn eigen weg en tempo (geen rechte lijn)

• kun je nooit voorschrijven

• Herstellen doen mensen zelf (ook zonder hulp)

• Hulpverlening kan proberen aan te sluiten

• Herstel is uitdrukkelijk anders dan genezen

• Herstel is het overkoepelende begrip waar diensten op aan dienen te sluiten

Herstel

Boevink et al. (2009): herstel is het vinden van een zinvol en bevredigend

bestaan met of zonder de psychiatrische aandoening

Dimensies van herstel

1) van de ziekte / aandoening

2) van de persoonlijke identiteit

3) maatschappelijk herstel

belang van herstel

missie van de GGz: herstelondersteuning

- de ziekte + betekenisverlening

- maatschappelijk functioneren

Vraag

wat

1) ondersteunde jouw herstelproces

2) ondermijnde jouw herstelproces?

herstelondermijnende reflexen (van eigen hulpverleners)

herstelondersteuning door eigen hulpverleners

kernpunt

Iemand serieus nemen als volwaardig mens

Herstelondermijnende reflexen

(direct zichtbaar) [1] vernederen

(verborgen) [2] beter weten - reflex

[3] verantwoordelijkheid ontnemen

[1] vernederen

bv. belachelijk maken, uitlachen, het negeren van hun wensen,

achterstellen van hun belangen

“ga niet op haar verzoek in, ze wil alleen maar aandacht”

[met een knipoog] “as-2-problematiek…”

je hoeft die cliënten niet serieus te nemen

waarom word je hulpverlener?

waarom word je hulpverlener?

- mensen willen helpen

- iets voor mensen willen betekenen

op fysiek niveau

adviseren: helpen hen op de goede weg te zetten

heel nobel…

[2] beter weten - reflex

als het moet gebeuren op de manier van de hulpverlener

Onderliggend: de cliënt is onvoldoende in staat over zijn eigen wijze van herstel te oordelen (is immers gestoord)

de cliënt wordt klein gemaakt

door deskundigen

werkt zelfstigmatisering in de hand

= herstelondermijnend

[2] beter weten - reflex (2)

vb-1. ergernis over onrealistisch doel van een cliënt

vb-2. boos omdat hij zijn pillen weer weigert

= hulpverlener weet beter dan de cliënt over het bereiken van herstel

Grofweg 2 wegen: verzet of aanpassing door de cliënt

[3] verantwoordelijkheid ontnemen

vb-1. hulpverlener voelt zich machteloos, tot tranen toe

vb-2. in laatste werkweek: ‘ik hoef niets meer van cliënten’

Herstelondermijnende reflexen (herhaling)

(direct zichtbaar) [1] vernederen

(verborgen) [2] beter weten - reflex

[3] verantwoordelijkheid ontnemen

Achtergrond / hypothese

vraag:

Wat gebeurt er in het dierenrijk als een soortgenoot

zich afwijkend / gestoord / gek gedraagt?

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

moderne mens: 200.000 jaar

Automatisme

een automatische, reflexmatige neiging waarbij de hogere hersenen geen invloed hebben

op het ontstaan ervan

i.t.t. beschaving (= het beschermen van zwakkeren in de samenleving)

mensen met psychische aandoeningen behoren tot de meest gestigmatiseerde

een permanent gevaar, m.n. voor hulpverleners

Naar herstelondersteuning

herstelondermijning is weliswaar reflexmatig,

maar je kunt er nog wel over nadenken

3 manieren om herstelondermijning tegen te gaan

[a] continue, kritische beschouwing van onszelf obv HOZ-kenmerken

[b] benutten van hevige emoties van hulpverleners

[c] toepassen van methodieken

[a] continue, kritische beschouwing van onszelf obv

HOZ-kenmerken

Over de hulpverlener:

1. hoop uitstralen

2. is present (aandachtig aanwezig)

3. bescheiden/terughoudend zijn professionele referentiekader inzetten

4. aanmoedigen tot eigen (herstel)verhaal

5. empowerment stimuleren

6. ervaringsdeskundigheid

7. ondersteuning door belangrijke anderen erkennen

8. eigen regie en autonomie

[b] benutten van hevige emoties van hulpverleners

Zie de voorbeelden

Niet altijd, maar wel vaak te benutten om achterliggende, herstelondermijnende

opvattingen te achterhalen

[c] toepassen van methodieken

Doel van methodiek: een lijn vasthouden die effectiever is dan gezonde verstand

bv: MI, IMI, IRB, IPS, CGT, enz.

Methodiek maakt link met HOZ inzichtelijk en toetsbaar

Afwijken kan in individuele situaties, mits gemotiveerd

Herstelondersteuning = minder werkstress

+ beter voor de cliënten

+ een fijnere baan (immers: minder nare, heftige emoties;

geen onmogelijke verantwoordelijkheden)

+ minder = meer

Nadeel?

sommigen/velen halen minder voldoening uit hun werk

Samenvatting

Herstelondermijning is reflexmatig en is van altijd en van iedereen

Herstelondersteuning vereist continue aandacht voor stigmatiserende opvattingen, met

name bij hulpverleners

Drie manieren:

[a] op HOZ-kenmerken je laten bevragen; feedback geven

[b] heftige emoties analyseren

[c] analyseren waarom methodieken niet worden toegepast

dank voor jullie aandacht