1

T h ¸ n g 7 , 2 0 0 1

T Ë p 6 , S è 1

T ¹ p c h Ý ® i Ö n t ö c ñ a b é n g o ¹ i g i a o h o a k ú

X Ð t x ö h × n h s ù

t ¹ i H o a K ú

2

T¹p chÑ ®iÍn tè l¿n nµy tÃp trung vµo vÂn ®É

xÇt xè hÎnh së Þ Hoa Kì. MÜt vÂn ®É xuyªn

suÛt trong tÂt c¶ c¸c bµi viÌt cãa chång t«i lµ

lu«n cÖ mÜt sêc Çp giéa mÜt bªn lµ së c¿n thiÌt

ph¶i xè lï nhanh chÖng, hiÍu qu¶ ®Ê khÞi tÛ

xÇt xè tÜi ph¹m vµ mÜt bªn lµ ®¶m b¶o tÑnh

c«ng bºng ®Ê b¶o vÍ quyÉn cãa m×i c«ng d©n.

Trong chÌ ®Ü Hoa Kì, c¬ sÞ ®Ê kh»ng ®Ònh së

v« tÜi lµ quan tr×ng nhÂt. Kh«ng bÒ can nµo bÒ

coi lµ cÖ tÜi cho ®Ìn khi c¸c chêng cê vÉ së

ph¹m tÜi ®· ®­ác lµm s¸ng tÔ hoµn toµn - ®©y

chÑnh lµ yªu c¿u trong tÂt c¶ qu¸ trÎnh xÇt xè

tÜi ph¹m t¹i Hoa Kì.

Theo c¸c tµi liÍu cãa gi¸o s­ James B. Jacobs

trong bµi mÞ ®¿u cãa chång t«i, hÍ thÛng luÃt

hÎnh së cãa quÛc gia ®· ®­ác mÞ rÜng mÜt

c¸ch ®¸ng kÊ tç khi thµnh lÃp nÉn CÜng hoµ.

Jacob, Warren E. Burger gi¸o s­ luÃt t¹i ®¹i

h×c tÙng háp New York vµ lµ gi¸m ®Ûc Trung

t©m Nghiªn cêu vÉ TÜi ph¹m vµ XÇt xè cãa

tr­Ýng ®· gi¶i thÑch vÉ ranh giài trong qu¸

trÎnh tÛ tæng hÎnh së vµ c¸c quy lÍ tuyªn ¸n vµ

kh¸ng c¸o trong mÛi quan hÍ giéa bang vµ

liªn bang. Quan tr×ng nhÂt lµ «ng cäng ®­a ra

c¸c tµi liÍu vÉ mêc ®Ü mÞ rÜng c¸c quyÉn cãa

ng­Ýi d©n Mî theo së ®iÉu chÏnh cãa hÍ thÛng

xÇt xè hÎnh së trong nhéng n¨m qua, ®¾c biÍt

lµ trong thÌ kí 20.

HÍ thÛng xÇt xè hÎnh së Hoa Kì hiÍn nay ®·

®¹t ®Ìn mêc ®Ü c«ng bºng vµ v« t­ h¬n so vài

thÝi gian tr­àc ®©y, ®¾c biÍt lµ trong c¸c væ

viÍc vÉ trÅ vÒ thµnh niªn vµ phæ né. Trong qu¸

trÎnh xÇt xè ®iÉu nµy rÂt quan tr×ng. Tuy

nhiªn theo chêng minh cãa Tom Tyler, gi¸o s­

vÉ t©m lï h×c t¹i Tr­Ýng §¹i h×c TÙng háp

New York, së thÃt lµ nhÃn thêc cãa ng­Ýi d©n

Mî vÉ hÍ thÛng nµy mài chÏ Þ mêc ®Ü lµ nÖ cÖ

quy m« làn vµ kh«ng thiªn vÒ, vµ trong së hÓa

háp vài nhéng gi¸ trÒ cãa riªng h×, giåp ®ß ®Ê

të gi¸c tu©n theo nhéng quy ®Ònh cãa ph¸p

luÃt. Tyler cho rºng nhéng vÂn ®É nµy giÛng

viÍc thåc ®Ày c¸c c¸ nh©n trong hµnh vi cãa

mÎnh xè së theo ®ång nguyªn t½c do luÃt ®Ònh

®Ê bâ ®½p së kÇm hiÍu qu¶ cãa c«ng cæ ng¨n

ch¾n.

Giíi thiÖu

XÐt xö h×nh sù t¹i Hoa Kú

§«i lêi cña Ban biªn tËp

3

§¾c biÍt trong nhéng thÃp kí g¿n ®©y, nhiÉu

bang ®· tiÌn hµnh thè nghiÍm viÍc ®Ùi mài

x©y dëng ph¸p luÃt ®Ê t¨ng c­Ýng h¬n néa

n¨ng lëc vµ hiÍu qu¶ cãa hÍ thÛng xÇt xè t­

ph¸p. MÜt trong nhéng ®Ùi mài lµ së nÙi lªn

cãa "hÜi ®Øng thÀm ph¸n" - nhiÉu c¸ch thêc

hÓa gi¶i kh¸c nhau giéa kÅ ph¹m tÜi vµ n¹n

nh©n. Theo Dennis Maloney, chã tÒch hÜi ®Øng

thÀm ph¸n, mÜt chÑnh phã ®Òa ph­¬ng t¹i

quÃn Deschutes, Oregon ph¶i tÙ chêc lµm sao

®Ê cÖ së cÜng t¸c vµ phÓng ngça tÜi ph¹m, hÍ

thÛng ®Ö ®­ác m« t¶ nh­ ®ang tØn t¹i trong

mÜt quyÉn tµi ph¸n t¹i bang Western.

ë mêc ®Ü nghiªn cêu cho t¹p chÑ cãa chång

t«i, biªn tÃp David Pitts bÙ sung bºng viÍc ®­a

ra c©u chuyÍn cãa c¸c chµng trai Scottboro, hØ

s¬ vÉ mÜt væ viÍc tiªu biÊu x¶y ra c¸ch ®©y 70

n¨m. Væ nµy rÂt quan tr×ng vÉ lÒch sè ®¶m

b¶o quyÉn c«ng d©n. NÖ cäng rÂt cÖ ï nghÐa

trong lÒch sè luÃt h×c cãa ng­Ýi Mî bÞi vÎ nÖ

®· ®¾t ra hai tiÉn lÍ trong quyÌt ®Ònh cãa TÓa

¸n TÛi cao Hoa Kì ®Ö lµ n©ng cao quyÉn c¬

b¶n cho m×i c«ng d©n Mî. C¸c chµng trai

Scottboro kiÍn bang Alabama lµ minh h×a rÂt

Ân t­áng vÉ c¸c quyÉn trong chÌ ®Ü Hoa Kì cÖ

thÊ ®­ác mÞ rÜng kh«ng chÏ Þ mêc lµ kÌt qu¶

cãa së thay ®Ùi trong luÃt hÎnh së Hoa Kì mµ

cÓn bÞi së c©n nh½c cãa tÓa ¸n vµ gi¸m s¸t së

háp hiÌn cãa c¸c v¨n b¶n ph¸p luÃt.

T¹p chÑ ®­a ra nhéng kÌt luÃn ®a d¹ng bºng

viÍc trÑch dÁn nhéng nguØn tham kh¶o nh­

s¸ch, c¸c bµi b¸o vµ c¸c ®Òa chÏ trªn Internet

lµm cho ng­Ýi ®×c hiÊu ®­ác mÜt c¸ch rÕ rµng

vµ thÂu ®¸o vÉ viÍc xÇt xè hÎnh së t¹i Hoa Kì.

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/intro.htm

Bèn chµng trai Scottsboro vµ luËt s­ Samuel Leibowitz n¨m 1937. Vô ¸n nµy ®Æt ra hai tiÒn lÖ trong quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n Tèi cao Hoa Kú ®ã lµ n©ng cao quyÒn c¬ b¶n cho mäi c«ng d©n Mü

4

Môc lôc

c¸c vÊn ®Ò D©n chñ

6

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña luËt h×nh sù Hoa Kú

John B. Jacobs, Warren E. Burger, Gi²o s­ luËt t³i §HTH New York v¯ Gi²m ®èc Trung t©m Nghiªn

cøu vÒ téi ph³m v¯ luËt ph²p t³i tr­êng LuËt, §HTH New York, b¯n vÒ hÖ thèng luËt h×nh sù cða

quèc gia

17

XÐt xö téi ph¹m trÎ vÞ th¯nh niªn ë hoa kú

19

ViÖc tu©n thñ luËt ph¸p ë Hoa Kú:

Thñ tôc tè tông v¯ nh÷ng nguyªn t¾c c«ng bºng

Tom Tyler, gi²o s­ t©m lý häc t³i §HTH New York, ph©n tÝch nhËn thøc v¯ th²i ®é cða c«ng d©n Mü

®èi víi hÖ thèng xÐt xö h×nh sù v¯ c²ch nh×n cða hä vÒ h¯nh vi t«n träng ph²p luËt

25

Sù cÇn thiÕt cña t­ ph¸p céng ®ång

Dennis Maloney, Gi²m ®èc cða T­ ph²p céng ®ång, mét tæ chøc thuéc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng

cã mèi quan hÖ l¯m viÖc chÆt chÏ víi c²c tæ chøc phi chÝnh phð ë h³t Deschutes, Oregon, giíi

thiÖu vÒ hÖ thèng "t­ ph²p céng ®ång", dïng sù hßa gi°i nh­ c«ng cô ®Ó d¯n xÕp gi÷a téi ph³m

v¯ n³n nh©n

31

NghÞ quyÕt sè 96-122

32

Nh÷ng ch¯ng trai Scottsboro v¯ c¸c quyÒn c¬ b°n

Céng t²c viªn David Pitts nghiªn cøu c©u chuyÖn vÒ c²c ch¯ng trai ë Scottsboro, mét vô ²n d©n

quyÒn x°y ra 70 n¨m vÒ tr­íc. Vô kiÖn n¯y ®± dÉn tíi hai quyÕt ®Þnh quan träng cða To¯ ²n Tèi

cao vÒ më réng c²c quyÒn c¬ b°n cho mäi c«ng d©n Hoa Kú

5

B²o ®iÖn tö cða v¨n phßng Th«ng tin Quèc tÕ thuéc Bé Ngo³i giao Hoa Kú nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi m¯ hiÖn nay n­íc

Mü v¯ céng ®ång Quèc tÕ ®ang ph°i ®èi mÆt.

Tê b²o n¯y gåm n¨m chð ®Ò (ViÔn c°nh kinh tÕ, Nh÷ng vÊn ®Ò to¯n cÇu, Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ d©n chð, LÞch tr×nh chÝnh s²ch ®èi

ngo³i Mü, X± héi v¯ Gi² trÞ Mü), cung cÊp c²c th«ng tin ph©n tÝch b×nh luËn v¯ c¬ b°n vÒ c²c lÜnh vùc chð ®Ò. TÊt c° c²c b²o

n¯y ®Òu ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng Anh Ph²p v¯ tiÕng Bå §¯o Nha nh÷ng sè chän läc cßn ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng A-rËp Nga

v¯ T©y Ban Nha. C²c sè b´ng tiÕng Anh ®­îc xuÊt b°n tõ 3 ®Õn 6 tuÇn mét lÇn. C²c sè dÞch sang tiÕng kh²c th­êng ra sau tõ 2

®Õn 4 tuÇn. Thø tù thêi gian xuÊt b°n c²c b²o kh«ng thèng nhÊt, cã b²o xuÊt b°n nhiÒu kú cã b²o xuÊt b°n Ýt kú.

TÊt c° c²c sè ®Òu ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng Anh, tiÕng Ph²p, tiÕng Bå §¯o Nha v¯ tiÕng T©y Ban Nha v¯ nh÷ng sè chän läc cßn

®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng A-rËp v¯ tiÕng Nga. Nh÷ng sè b´ng tiÕng Anh xuÊt b°n c²ch nhau kho°ng mét th²ng. C²c sè dÞch

sang tiÕng kh²c xuÊt b°n sau sè tiÕng Anh tõ 2 ®Õn 4 tuÇn.

C²c ý kiÕn nªu trªn c²c tê b²o kh«ng nhÊt thiÕt ph°n °nh quan ®iÓm hoÆc chÝnh s²ch cða chÝnh phð Mü. Bé Ngo³i giao Mü

kh«ng chÞu tr²ch nhiÖm vÒ néi dung v¯ kh° n¨ng truy cËp th­êng xuyªn ®Õn c²c Websites kÕt nèi víi c²c b²o, tr²ch nhiÖm ®ã

ho¯n to¯n thuéc vÒ c²c nh¯ qu°n trÞ c²c Websites n¯y. C²c b¯i b²o cã thÓ ®­îc dÞch v¯ ®¨ng l³i ë n­íc ngo¯i trõ c²c b¯i cã

yªu cÇu xin phÐp b°n quyÒn.

C²c sè b²o hiÖn h¯nh hoÆc sè cñ cã thÓ t×m thÊy trªn trang chð cða Phßng c²c Ch­¬ng tr×nh th«ng tin quèc tÕ trªn m³ng World

Wide Web theo ®Þa chØ: http://usinfo.state.gov/journals.htm. C²c b¯i b²o ®­îc l­u d­íi nhiÒu d³ng kh²c nhau ®Ó tiÖn xem trùc

tuyÕn truyÒn t°i xuèng v¯ in ra. C²c ý kiÕn ®ãng gãp xin göi ®Õn §³i sø qu²n Mü (Phßng Ngo³i giao nh©n d©n) hoÆc göi ®Õn to¯

so³n ®Þa chØ: Editor, Issues of Democracy, Democracy and Human Rights - IIP/T/DHR, U.S. Department of State, 301 4th Street, S.W.,

Washington, D.C. 20547, United States of America.

email: ejdemos@pd.state.gov

37

Thùc tÕ cña vô ¸n v¯ thÞ trÊn scottsboro ng¯y nay

39

S¸ch v¯ t­ liÖu tham kh°o

S²ch v¯ b²o vÒ xÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

42

Nguån t­ liÖu trªn Internet

C²c trang web b¯n vÒ chð ®Ò xÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú. Nh÷ng ý kiÕn ®­îc nªu ra ë c²c trang

web n¯y kh«ng nhÊt thiÕt ph°n ²nh quan ®iÓm cða chÝnh phð Hoa Kú

T ¹ p c h Ý ® i Ö n t ö c ñ a B é n g o ¹ i g i a o h o a k ú

C ¸ c v Ê n ® Ò d © n c h ñ

X Ð t x ö h × n h s ù t ¹ i h o a k ú

T h ¸ n g 7 , 2 0 0 1

PUBLISHER MANAGING EDITOR

CONSULTING EDITOR INTERNET/TEXT EDITOR

Judith Siegel Anthony W. Sariti Wayne Hall Deborah M.S. Brown

CONTRIBUTING EDITORS

REFERENCE SPECIALISTS

ART DIRECTOR GRAPHICS ASSISTANT

Estelle Baird Mona Esquetini Stuart Gorin Charla Hatton John Jasik David Pitts Anita Green Andrea McGlinchey Diane Woolverton Sylvia Scott

EDITORIAL BOARD Howard Cincotta Judith Siegel Leonardo Wiliams

6

C¬ sÞ ®Ê x©y dëng thã tæc tÛ tæng hÎnh së

Hoa Kì lµ HiÌn ph¸p Hoa Kì, bao gØm 10

®iÉu bÙ sung vµ dëa trªn b¶n Tuyªn ng«n

nh©n quyÉn. HiÌn ph¸p ®¶m b¶o cho tÂt c¶

m×i c¸ nh©n ®ang sinh sÛng t¹i Hoa Kì quyÉn

të do vµ nhéng quyÉn c¬ b¶n. Vài tinh th¿n

chã ®¹o ®Ö, trong giài h¹n cãa LuÃt HÎnh së

Hoa Kì, c¸c bÒ can ®­ác coi lµ kh«ng cÖ tÜi.

C¸c bÒ can kh«ng ph¶i chêng minh së v« tÜi

cãa mÎnh. Nhµ n­àc ph¶i chêng minh ®­ác h×

thëc së cÖ tÜi. C¸c quyÉn giÛng nh­ nhéng c¬

cÂu vÉ hÍ thÛng liªn bang ®· ®­ác quy ®Ònh

trong HiÌn ph¸p. Nhéng ®iÊm quan tr×ng lµ

®iÉu bÙ sung thê 5, thê 6 vµ thê 8.

§iÉu bÙ sung thê 9 b¶o ®¶m cho c¸c bÒ can

khÔi viÍc bÒ truy tÛ hai l¿n vÉ câng tÜi danh

(kh«ng ph¶i chÒu thªm tr¸ch nhiÍm vÉ câng

mÜt tÜi danh) vµ kh«ng ph¶i ph¶i të buÜc tÜi

b¶n th©n trong c¸c væ ph¹m tÜi. §iÉu ®¾c biÍt

quan tr×ng cäng chÑnh lµ ®Ê b¶o vÍ quyÉn "tÛ

tæng" cãa c¸c bÒ can, mÜt ph¿n rÂt quan tr×ng

trong Tuyªn ng«n Nh©n quyÉn, ®¾c biÍt trong

thÌ kí 20, ®· ®­ác tÓa ¸n lµm rÕ nhºm ban cho

bÒ can c¸c quyÉn vµ ®­ác mÜt bØi thÀm ®oµn

b¶o vÍ.

§iÉu bÙ sung thê 6 b¶o ®¶m cho c¸c bÒ can

mÜt "phiªn tÓa xÇt xè nhanh chÖng vµ c«ng

khai bÞi mÜt bØi thÀm ®oµn c«ng bºng cãa

bang vµ quÃn t¹i n¬i tÜi ph¹m ®· x¶y ra". §iÉu

nµy cäng bao gØm viÍc c¸c bÒ can cÖ quyÉn

®­ác ®Ûi diÍn (vµ ®Ûi chêng) vài c¸c nh©n

chêng chÛng l¹i h× vµ cÖ "luÃt s­ t­ vÂn" cho

James B. Jacobs

Trong cuÛn s¸ch c¬ sÞ vÉ hÍ thÛng ph¸p luÃt hÎnh së Hoa Kì, gi¸o s­ James B. Jacobs, Warren E. Burger tr­Ýng §¹i h×c tÙng háp New York vµ lµ Gi¸m ®Ûc Trung t©m nghiªn cêu tÜi ph¹m vµ xÇt xè t¹i Khoa LuÃt §H TÙng háp New York, ®· gi¶i thÑch cÂu tråc vµ c¬ sÞ c¨n b¶n cãa luÃt h×c vÉ thã tæc tÛ tæng hÎnh së Hoa Kì. Nh­ng thuÜc tÑnh të nhiªn cãa nÖ, theo «ng, lÂy nÉn t¶ng tç HiÌn ph¸p Hoa Kì vµ tuyªn ng«n nh©n quyÉn. Theo HiÌn ph¸p ®Ö lµ hÍ thÛng cÂu tråc liªn bang vµ ®Ö lµ viÍc ®Ûi xè nh­ lµ quyÉn c¬ b¶n trong nhéng gÎ chÂp nhÃn ®­ác.

James B. Jacobs

XÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña luËt h×nh sù ë Hoa Kú

7

nhéng lÝi biÍn hÜ cãa h×. BiÍn ph¸p b¶o vÍ

sau ®· ®­ác mÞ rÜng trong nhéng n¨m qua

vài mæc ®Ñch b¶o ®¶m cho tÂt c¶ c¸c bÒ can ®Éu

cÖ luÃt s­ bµo chéa trong c¸c phiªn tÓa hÎnh

së. §iÉu bÙ sung thê 8 quy ®Ònh "b¶o l·nh ®¾c

biÍt" ®Ûi vài c¸c bÒ can vµ ng¨n ch¾n "c¸c hÎnh

ph¹t kh¸c th­Ýng vµ tµn b¹o". BiÍn ph¸p ng¨n

ch¾n sau ®· ®­ác tÓa ¸n gi¶i thÑch lµ nhºm

giài h¹n c¸c lo¹i hÎnh ph¹t cÖ thÊ g©y chÂn

th­¬ng vÉ thÊ x¸c. Trong n¨m 1972, ®¹o luÃt

tè hÎnh ®· ®­ác 38 bang b·i bÔ dëa trªn c¬ sÞ

®iÉu kho¶n cãa HiÌn ph¸p. MÜt sÛ ®· ®­ác

sèa ®Ê th«ng qua t¹i phiªn h×p hiÌn ph¸p.

HiÍn t¹i, 38 bang vÁn cÖ hÎnh ph¹t tè hÎnh.

Nh­ng c¬ quan trong hÍ thÛng ph¸p luÃt Hoa

Kì cÖ thÊ ®­a ra quyÌt ®Ònh quy ®Ònh nh­ vÃy

lµ háp hiÌn hay kh«ng lµ TÓa ¸n TÛi cao,

kh«ng ph¶i LuÃt hÎnh së Hoa Kì hay bÂt cê

luÃt nµo. Ngay c¶ H¹ viÍn Hoa Kì cäng kh«ng

thÊ th«ng qua luÃt tr¸i vài HiÌn ph¸p.

TÂt c¶ c¸c bang vµ chÑnh quyÉn liªn bang ®Éu

cÖ "luÃt hÎnh së ®Üc lÃp" cãa mÎnh (chÏ rÕ c¸c

tÜi ph¹m vµ c¸c chÌ tµi) vµ "tÛ tæng hÎnh

së" (chÏ rÕ c¸c giai ®o¹n tç khi bÒ b½t ®Ìn khÞi

tÛ, truy tÛ, kÌt ¸n, tuyªn ¸n vµ phÖng thÑch

khÔi nhµ tâ). C¬ quan lÃp ph¸p mÚi bang ®Éu

ban hµnh luÃt hÎnh së cãa bang vµ tiÌn hµnh

hÎnh ph¹t t¹i c¸c nhµ tâ cãa bang hay nhµ

giam ®Òa ph­¬ng. H¹ viÍn ban hµnh LuÃt hÎnh

së liªn bang quy ®Ònh vÉ hiÍu lëc, thã tæc, xÇt

xè vµ hÎnh ph¹t ®­ác thëc hiÍn th«ng qua c¸c

c¬ quan thi hµnh luÃt liªn bang, c¸c ãy viªn

c«ng tÛ, c¸c tÓa ¸n, nhµ tâ vµ chÌ ®Ü ¸n treo vµ

hÍ thÛng tha cÖ ®iÉu kiÍn.

HÖ thèng liªn bang

CÖ h¬n 20 luÃt ®­ác c¸c c¬ quan hµnh ph¸p

liªn bang thiÌt kÌ cho mÜt mæc ®Ñch riªng, ®a

sÛ trong ®Ö lµ cãa BÜ T­ ph¸p vµ Tµi chÑnh.

NÙi trÜi trong nhéng c¬ quan hµnh ph¸p cãa

liªn bang lµ Cæc §iÉu tra Liªn bang vµ C¬

quan PhÓng chÛng Ma tuï cãa chÑnh phã

(nºm trong BÜ T­ ph¸p) vµ Cæc Qu¶n lï §Ø

uÛng cÖ cØn, ThuÛc l¸ vµ Sång; Cæc B¶o mÃt

vµ Cæc H¶i quan (nºm trong BÜ Tµi chÑnh).

C¸c c¬ quan nµy cÖ træ sÞ chÑnh t¹i Washing-

ton D.C vµ nhiÉu v¨n phÓng chi nh¸nh trªn

kh½p n­àc Mî vµ trong mÜt sÛ tr­Ýng háp cÖ

c¶ v¨n phÓng Þ n­àc ngoµi.

C¸c ãy viªn c«ng tÛ liªn bang, th­Ýng ®­ác

g×i lµ "nhéng viªn ch­Þng lï cãa Hoa Kì"

®­ác TÙng thÛng chÏ ®Ònh trong sÛ 94 quan

tÓa khu vëc Þ Hoa Kì. H× chÏ khÞi tÛ nhéng

tÜi ph¹m cãa liªn bang trong nhéng phiªn tÓa

liªn bang. Vài së chÏ ®Ònh cãa TÙng thÛng,

nhéng viªn ch­Þng lï cãa Hoa Kì cÖ quyÉn

®Üc lÃp rÂt làn nh­ng h× cÖ tr¸ch nhiÍm ph¶i

gi¶i trÎnh vài TÙng Ch­Þng lï cãa Hoa Kì,

ng­Ýi l·nh ®¹o BÜ T­ ph¸p vµ ng­Ýi lµ mÜt

thµnh viªn trong nÜi c¸c cãa TÙng thÛng.

BÜ T­ ph¸p Þ Washington, D.C. quy ®Ònh vÉ

ph©n lo¹i tÜi ph¹m, hÚ trá, gi¸m ®Ònh vµ mÜt

sÛ chÏ ®¹o h­àng dÁn vµ gi¸m s¸t tài nhéng

viªn ch­Þng lï cãa Hoa Kì. BÜ T­ ph¸p cäng

bao gØm c¶ nhéng ®¬n vÒ c«ng tÛ viªn ®¾c biÍt

vài quyÉn lëc trªn toµn liªn bang trong mÜt sÛ

vÂn ®É nh­ tÜi ph¹m cÖ tÙ chêc, tÜi ph¹m

chiÌn tranh, lça ®¶o vµ bu«n ma tuï quÛc tÌ;

8

nhéng ®¬n vÒ nµy th­Ýng xuyªn lµm viÍc

trong së háp t¸c vài nhéng viªn ch­Þng lï cãa

Hoa Kì.

C¸c bÒ c¸o liªn bang bÒ tÛng giam trong nhéng

nhµ tâ thuÜc së qu¶n lï cãa Cæc Nhµ tâ liªn

bang, mÜt c¬ quan thuÜc BÜ T­ ph¸p. Nhéng

nhµ tâ nµy nºm r¶i r¸c trªn kh½p n­àc Mî;

mÜt bÒ c¸o ®· bÒ kÌt ¸n t¹i mÜt phiªn tÓa cãa

liªn bang cÖ thÊ bÒ tÛng giam Þ bÂt kì nhµ tâ

nµo cãa liªn bang. Tuy nhiªn, kh«ng ®Ìn 10%

tâ nh©n cãa Hoa Kì bÒ giam gié trong c¸c nhµ

tâ cãa liªn bang.

XÐt xö téi ph³m ë c²c bang v¯ c²c cÊp ®Þa

ph­¬ng

§a sÛ c¸c ho¹t ®Üng xÇt xè tÜi ph¹m ®­ác thëc

hiÍn d­ài së qu¶n lï cãa bang vµ chÑnh quyÉn

®Òa ph­¬ng. ViÍc b½t buÜc tu©n theo ph¸p luÃt

t¹i c¸c cÂp cãa bang th­Ýng ®­ác ph©n quyÉn

tài c¸c quÃn, c¸c thµnh phÛ vµ c¸c thÒ trÂn.

C¶nh s¸t bang thëc thi quyÉn lëc cãa mÎnh

trªn c¸c ®­Ýng cao tÛc chÑnh cãa bang vµ

nhéng vâng n«ng th«n ®¬n lÅ. H× th­Ýng

xuyªn cÖ nhéng nhéng nhiÍm væ ®· ®­ác x¸c

®Ònh kh¸c, bao gØm theo dÕi th­Ýng xuyªn vÉ

c¸c ho¹t ®Üng tÜi ph¹m. TÙng ch­Þng lï c¸c

bang, kh«ng giÛng nh­ tÙng ch­Þng lï Hoa

Kì, th­Ýng kh«ng cÖ ho¾c cÖ rÂt Ñt quyÉn c«ng

tÛ, m¾c dâ h× cÖ thÊ chÒu tr¸ch nhiÍm xem xÇt

viÍc kh¸ng c¸o cãa tÜi ph¹m vµ nhéng ®¬n

buÜc tÜi. KhÞi tÛ lµ mÜt chêc n¨ng cãa quÃn.

Ph¿n làn c¸c c«ng tÛ viªn, cÓn ®­ác g×i lµ

ch­Þng lï cÂp quÃn (DAs), ®­ác b¿u ra.

MÚi quÃn ®Éu cÖ nhµ giam ®Ê giam gié c¸c bÒ

can ®ang ®ái xÇt xè cäng nh­ c¸c bÒ c¸o ®· bÒ

kÌt ¸n vÉ nhéng tÜi kh«ng nghiªm tr×ng ®­ác

g×i lµ "tÜi nhÈ" (chÒu nhéng hÎnh ph¹t tâ cÖ

thÝi h¹n nhiÉu nhÂt lµ mÜt n¨m ho¾c Ñt h¬n) .

Nhéng khu vëc thëc hiÍn ¸n treo th­Ýng cäng

cäng ®­ác tÙ chêc thëc hiÍn t¹i cÂp quÃn. CÖ

kho¶ng h¬n 20.000 sÞ c¶nh s¸t ®Üc lÃp thuÜc

c¸c chÑnh quyÉn ®Òa ph­¬ng. Ph¿n làn c¸c sÞ

®Ö phæc væ cho cho nhéng thÒ trÂn nhÔ vµ cÖ

kho¶ng ch­a ®¿y 20 nh©n viªn. Ng­ác l¹i, sÞ

c¶nh s¸t Þ thµnh phÛ làn thÎ rÂt ®«ng. VÑ dæ,

làn nhÂt lµ SÞ C¶nh s¸t thµnh phÛ New York,

cÖ kho¶ng 38.000 nh©n viªn. C¸c bÒ c¸o ®· bÒ

tÓa ¸n bang buÜc vµo tÜi nghiªm tr×ng vµ ®·

tuyªn ¸n vài hÎnh ph¹t bÔ tâ bÒ tÛng gi¸m t¹i

hÍ thÛng nhµ tâ cãa bang, th­Ýng cÓn ®­ác

g×i lµ "khu cãa nhéng së trçng ph¹t".

LuËt h×nh sù riªng cña bang

M¾c dâ b½t nguØn tç hÍ thÛng th«ng luÃt Anh,

luÃt hÎnh së Mî riªng cãa bang ®­ác luÃt

ph¸p quy ®Ònh. Kh«ng cÖ th«ng luÃt tÜi ph¹m

Þ Hoa Kì. NÖi c¸ch kh¸c, luÃt hÎnh së ®· ®­ác

quyÌt ®Ònh bÞi c¬ quan lÃp ph¸p bang (®Ûi vài

tçng bang) vµ bÞi H¹ viÍn (®Ûi vài liªn bang).

Ph¿n làn c¸c bang, nh­ng kh«ng ph¶i chÑnh

phã liªn bang, cÖ mÜt "bÜ luÃt" hÎnh së ®¿y ®ã

®¾t vµ ®Ònh ra quyÉn h¹n dëa trªn nguyªn t½c

chung vÉ tr¸ch nhiÍm hÎnh së, c¸c luÃt quy

®Ònh rÕ vÉ nhéng hµnh vi ph¹m tÜi cæ thÊ, vµ

c¸c luÃt quy ®Ònh rÕ vÉ bµo chéa vµ biÍn hÜ.

Hai ph¿n ba c¸c bang ®· th«ng qua toµn bÜ

hay mÜt ph¿n BÜ luÃt ChÌ tµi HÎnh së HiÍn

9

®¹i (MPC), nÖ ®· ®­ác H×c viÍn Ph¸p luÃt

so¹n th¶o vµo nhéng n¨m 50 vµ 60, vài ®iÊm

nÙi bÃt lµ quy ®Ònh ®Ùi mài vÉ tÙ chêc. MPC

cÖ ¶nh h­Þng rÂt làn trong ho¹t ®Üng x©y

dëng luÃt hÎnh së. MÜt trong nhéng nguyªn

t½c cÖ nguØn gÛc s©u xa trong luÃt hÎnh së Mî

®Ö lµ cÖ thÊ kh«ng ph¶i chÒu tr¸ch nhiÍm hÎnh

së nÌu kh«ng cÖ tÜi hay kh«ng ®¸ng bÒ xè

ph¹t. Theo quy ®Ònh cãa MPC, së cÖ tÜi ®«i

khi sÆ ®­ác chuyÊn ®Ìn xem xÇt tÑnh chã quan

hay "tr¹ng th¸i t©m lï" khi cÖ chêng cê ®Ê

kh»ng ®Ònh cÖ mÜt trong nhéng yÌu tÛ liªn

quan ®Ìn nh­ cÛ ï, hiÊu biÌt, thiÌu thÃn tr×ng

hay cÀu th¶, tÂt c¶ nhéng yÌu tÛ ®Ö ®­ác ®Ònh

nghÐa mÜt c¸ch chi tiÌt trong bÜ luÃt. Ngoµi

nhéng væ viÍc nhÔ vµ mÜt sÛ tÜi ph¹m th«ng

th­Ýng, MPC yªu c¿u c¿n ph¶i cÖ mÜt lï thu-

yÌt vÉ viÍc cÖ tÜi cho m×i yÌu tÛ cãa mÜt væ ¸n

(viÍc chÏ ®¹o, nhéng chi tiÌt kÄm theo vµ kÌt

qu¶).

BÜ luÃt hÎnh së ®¾t ra nhéng quy ®Ònh ¸p

dæng ®Ûi vài nhéng lo¹i tÜi ph¹m: x©m h¹i

®Ìn th©n thÊ mÜt c¸ nh©n (vÑ dæ nh­ giÌt

ng­Ýi hay hiÌp d©m); x©m h¹i ®Ìn tµi s¶n (nh­

trÜm c½p, ph¸ ho¹i); x©m h¹i ®Ìn trÃt të c«ng

cÜng (nh­ lµm mÂt trÃt të c«ng cÜng, tÃp trung

g©y rÛi); x©m h¹i ®Ìn gia ®Înh (nh­ tÜi song

h«n vµ lo¹n lu©n); vµ x©m h¹i ®Ìn qu¶n lï

hµnh chÑnh (nh­ ®åt lÖt, hÛi lÜ, tÜi khai man

tr­àc toµ).

Ph³m vi ²p dông cña LuËt h×nh sù liªn

bang

Nhéng tÜi ph¹m nµo thuÜc ph¹m vi ¸p dæng

cãa luÃt liªn bang vµ nhéng tÜi ph¹m nµo

thuÜc ph¹m vi ¸p dæng luÃt bang? Kh«ng cÖ

c©u tr¶ lÝi chÑnh x¸c cho c©u hÔi nµy. Qu¶

thëc, kiÊm so¸t tÜi ph¹m kh«ng thÊ s½p xÌp

rµnh r×t vµo hai c¸i ®¬n vÒ nµy. Khi mÜt hµnh

vi ®¬n lÅ hay mÜt chuÚi nhéng ho¹t ®Üng tÜi

¸c ®Éu nºm trong ph¹m vi ®iÉu chÏnh cãa luÃt

hÎnh së bang vµ liªn bang, vµ c¶ hai cÂp nµy

®Éu cÖ thÊ khÞi tÛ, theo thuyÌt "song quyÉn",

®iÉu kho¶n chÛng nguy c¬ cÖ hai quy ®Ònh

trâng l¾p (nh­ vÃy mÜt bÒ can sÆ kh«ng bÒ truy

tÛ hai l¿n vÉ câng mÜt tÜi danh), kh«ng ®­ác

¸p dæng ®Ûi vài nhéng tr­Ýng háp do c¸c c¬

quan ®Üc lÃp khÞi tÛ.

Theo lï thuyÌt, quyÉn lëc cãa QuÛc hÜi bÒ giài

h¹n vµ ®­ác liÍt kª rÕ rµng t¹i ch­¬ng ®¿u tiªn

cãa HiÌn ph¸p. Nhéng tÜi nh­ lµm tiÉn gi¶,

nhÃp c­ bÂt háp ph¸p, tÜi ph¶n quÛc, vµ vi

hiÌn vµ vi ph¹m c¸c quyÉn quy ®Ònh trong luÃt

liªn bang ch½c ch½n sÆ thuÜc ph¹m vi quyÉn

xÇt xè cãa liªn bang. Nh­ng, lái dæng c¸c ®iÉu

kho¶n liªn quan vµ së mÉm dÅo trong ®iÉu

kho¶n, H¹ viÍn ®· th«ng quan c¸c luÃt vÉ hÎnh

së ¸p dæng cho nhéng tÜi danh vÉ bu«n b¸n

ma tuï, c¸c lo¹i sång c¿m tay, b½t cÖc, gian

lÃn, trÜm c½p «t«, lça ®¶o, vµ nhéng tÜi danh

t­¬ng të ®Ê mÞ rÜng quyÉn lëc cãa mÎnh.

TÓa ¸n TÛi cao rÂt Ñt khi thÂy rºng H¹ viÍn

kh«ng cÖ thÀm quyÉn ®Ê th«ng qua mÜt luÃt

liªn bang vÉ hÎnh së. MÜt ph¿n cãa nguyªn

nh©n nµy lµ viÍc mÞ rÜng vµ ph¸t triÊn kh«ng

ngçng cãa luÃt hÎnh së trong thÌ kí 20. Ngµy

nay, luÃt hÎnh së cãa liªn bang cÖ thÊ ®­ác sè

dæng ®Ê khÞi tÛ nhéng væ viÍc ph¹m ph¸p mµ

10

tr­àc ®©y thuÜc thÀm quyÉn tr¸ch nhiÍm cãa

bang. Cæc §iÉu tra Liªn bang (FBI) vµ mÜt sÛ

c¬ quan hµnh ph¸p liªn bang, ch»ng kh¸c gÎ

c¸c ãy viªn c«ng tÛ, cÖ thÊ ®iÉu tra vµ truy tÛ

nhéng ph¿n nhÔ cãa tÂt c¶ c¸c tÜi ph¹m cÖ kh¶

n¨ng r¬i vµo trong ph¹m vi thÀm quyÉn cãa

h×.

Thñ tôc tè tông h×nh sù

MÚi bang vµ chÑnh quyÉn liªn bang cÖ nhéng

quy ®Ònh riªng cãa mÎnh vÉ thã tæc tÛ tæng.

Nhéng quy ®Ònh vÉ thã tæc tÛ tæng cãa liªn

bang ®­ác x©y dëng bÞi c¸c ãy ban t­ vÂn

ph¸p lï vµ ®­ác TÓa ¸n tÛi cao c«ng bÛ, ban

hµnh; quyÉn sèa ®Ùi bÙ sung thuÜc H¹ viÍn.

C¸c quy ®Ònh vÉ thã tæc tÛ tæng cãa bang do

c¸c c¬ quan lÃp ph¸p cãa bang x©y dëng.

Trong sÛ 23 quyÉn ®Üc lÃp ®­ác ghi nhÃn

trong ®iÉu bÙ sung thê 8 cãa HiÌn ph¸p, cÖ 12

®iÉu liªn quan tài thã tæc tÛ tæng hÎnh së.

Tr­àc chiÌn tranh thÌ giài thê 2, trªn thëc tÌ

c¸c quyÉn nµy ®· ®­ác s¸p nhÃp vµo ®iÉu bÙ

sung thê 14 lµ quyÉn ®­ác h­Þng ®iÉu kho¶n

thi hµnh vµ ¸p dæng, cäng nh­ ®Ûi vài viÍc

tu©n theo c¸c quy ®Ònh cãa luÃt bang. HiÌn

ph¸p liªn bang ®· ®¾t ra mÜt mêc sµn, kh«ng

cÖ mêc tr¿n, trong c¸c quyÉn cãa c«ng d©n ®Ûi

vài c¶nh s¸t, c¸c ãy viªn c«ng tÛ, tÓa ¸n vµ

nh©n viªn qu¶n gi¸o. C¸c bang cÖ thÊ quy

®Ònh thªm c¸c quyÉn cho c¸c bÒ can. VÑ dæ,

nhéng bang nh­ New York, vÉ c¨n b¶n b¶o vÍ

nhiÉu h¬n c¸c quyÉn cãa c¸c bÒ can vµ bÒ c¸o

h¬n lµ TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì.

Theo ng«n ngé ph¸p lï cãa Mî, thã tæc tÛ

tæng hÎnh së th­Ýng viÍn vµo c¸c quy ®Ònh

cãa HiÌn ph¸p, c¸c quy ®Ònh cãa luÃt vµ cãa

chÑnh quyÉn vÉ ho¹t ®Üng ®iÉu tra cãa c¶nh

s¸t - c¸c ho¹t ®Üng ®iÉu tra c¸c c¸ nh©n, vÉ n¬i

Þ vµ nhéng vÃt thuÜc quyÉn sÞ héu vµ së

thÀm vÂn - cäng nh­ thã tæc c¸c b­àc tiÌn

hµnh tÜi ph¹m. TÂt c¶ c¸c ®iÉu bÙ sung thê 4

vµ thê 5 b¶o vÍ toµn bÜ c«ng d©n, kh«ng chÏ

nhéng kÅ tÜi ph¹m vµ bÒ can tr­àc toµn bÜ

nhéng ho¹t ®Üng ®iÉu tra cãa c¶nh s¸t.

QuyÒn cã luËt s­

QuyÉn cÖ luÃt s­ b½t ®¿u ®­ác thëc hiÍn khi

nhéng ng­Ýi bÒ tÎnh nghi ®· trÞ thµnh bÒ c¸o,

cÖ nghÐa lµ b½t ®¿u c¸c thã tæc xÇt xè. NÌu bÒ

can kh«ng cÖ tiÉn thuª luÃt s­, quan tÓa sÆ chÏ

®Ònh cho h× mÜt luÃt s­ b¶o vÍ khi tiÌn hµnh

phiªn tÓa ®¿u tiªn. MÜt ph¸n quyÌt cãa tÓa ¸n

tÛi cao Hoa Kì - Gideon kiÍn Wainwright

(1963) - ®· quyÌt ®Ònh chÑnh phã ph¶i chÏ ®Ònh

luÃt s­ b¶o vÍ cho nhéng bÒ c¸o nghÄo khÙ

ph¹m tr×ng tÜi. Nhéng væ sau ®Ö ®· mÞ rÜng

thµnh quy ®Ònh ¸p dæng ®Ûi vài tÂt c¶ c¸c væ

mµ bÒ can cÖ thÊ bÒ bÔ tâ ho¾c tÛng giam.

B°o l±nh v¯ t³m giam ®iÒu tra

NÌu nh­ bÒ c¸o tç chÛi nhÃn tÜi, quan tÓa

trong qu¸ trÎnh t¹m giam chÝ xÇt xè ph¶i

quyÌt ®Ònh th¶ vµ, nÌu kh«ng, cÖ hay kh«ng

®­ác b¶o l·nh hay nhéng ®iÉu kiÍn kh¸c b½t

buÜc ph¶i g¸nh chÒu. VÉ ph­¬ng diÍn lÒch sè,

m¾c dâ trong mÛi quan hÍ v« hÎnh giéa b¶o

11

l·nh vµ ®¶m b¶o chÏ xuÂt hiÍn t¹i phiªn tÓa xÇt

xè, c¸c quan tÓa ®¾t mêc b¶o l·nh cao hay

thÂp ®Ûi vài tçng c¸ nh©n bÒ b½t gié tuì theo

mêc ®Ü nghiªm tr×ng, bÞi vÎ h× ®· dÑnh lÑu tài

së an toµn chung, nghÐa lµ bÒ can cÖ thÊ cÖ thÊ

g©y ra tÜi ph¹m kh¸c nÌu th¶ ra. Quy ®Ònh cãa

liªn bang cho phÇp t¹m giam mµ kh«ng ®­ác

b¶o l·nh trong mÜt sÛ tÎnh huÛng mµ tÓa ¸n

thÂy rºng bÒ can cÖ thÊ g©y ra nhéng së ®e d×a

nghiªm tr×ng, lµ mÛi nguy hiÊm trong t­¬ng

lai ®Ûi vài cÜng ®Øng vµ rºng kh«ng cÖ c¨n cê

ch½c ch½n ®¶m b¶o së an toµn cho cÜng ®Øng

nÌu bÒ can ®­ác t¹i ngo¹i.

Thñ tôc kÕt téi v¯ Båi thÈm ®o¯n

C¸c c«ng tÛ viªn Mî cÖ thÀm quyÉn rÜng

trong viÍc ®Ònh tÜi, cäng nh­ tÜi danh vµ

nhéng tÜi danh ¸p dæng ®Ûi vài ng­Ýi bÒ b½t.

Tuy nhiªn, ®a sÛ c¸c c«ng tÛ viªn kh«ng ®­a

ra c¸c tÜi danh chÛng l¹i ®a sÛ nhéng ng­Ýi bÒ

b½t gié t¹i mÜt thÝi ®iÊm sàm h¬n tr­àc ®Ö

bÞi vÎ:

- T­ c¸ch cãa ng­Ýi bÒ b½t kh«ng cÂu thµnh

nªn tÜi ph¹m;

- NÌu nh­ cÖ mÜt tÜi ph¹m x¶y ra, ®iÉu ®Ö

kh«ng cÖ gi¸ trÒ ®Ê khÞi tÛ;

- NÌu nh­ cÖ mÜt tÜi ph¹m x¶y ra, ®iÉu ®Ö

kh«ng chêng minh chÛng l¹i c¸ nh©n nµy

t¹i thÝi ®iÊm ®Ö;

- NÌu nh­ cÖ mÜt tÜi ph¹m x¶y ra, c«ng tÛ

viªn tin rºng ®iÉu ®Ö sÆ ¶nh h­Þng tài

tÑnh chÑnh x¸c cãa qu¸ trÎnh ®iÉu tra ho¾c

®Ö mài chÏ lµ nhéng phÔng ®o¸n chã

quan.

Cho ®Ìn khi phiªn tÓa ®­ác mÞ, c«ng tÛ viªn

cÖ thÊ cÛ ï g¹t bÔ nhéng tÜi danh chÛng l¹i bÒ

c¸o mµ kh«ng cÖ thµnh kiÌn vµ nh­ vÃy cÖ thÊ

®­a ra nhéng tÜi danh nh­ thÌ t¹i ngµy h«m

sau. §iÉu kho¶n bÙ sung thê 6 quy ®Ònh rºng

kh«ng cÖ viÍc khÞi tÛ tÜi ph¹m trç khi cÖ ®¿y

®ã chêng cê ®Ê truy tÛ. Tuy nhiªn, TÓa ¸n TÛi

cao l­u ï rºng ®©y lµ mÜt trong Ñt quyÉn cäng

®· ®­ác ghi trong b¶n Tuyªn ng«n nh©n

quyÉn rºng kh«ng cÖ së rµng buÜc giéa c¸c

bang. Theo ®Ö, mÚi bang cÖ thÊ të mÎnh quyÌt

®Ònh cÖ hay kh«ng sè dæng mÜt bØi thÀm

®oµn ®Ê tham gia xÇt xè.

Ph¶i buÜc tÜi bÒ c¸o vµ nªu ®­ác tÜi danh

chÑnh thêc trong thÝi gian ng½n sau ®Ö. T¹i

phiªn luÃn tÜi, quan tÓa ®×c tÜi danh chÑnh

thêc vài chi tiÌt cæ thÊ liªn quan tài mÚi tÜi

danh, hÔi xem bÒ c¸o cÖ nhÃn tÜi hay kh«ng

nhÃn tÜi ho¾c kh«ng nhÃn tÜi vÎ lï do t©m

th¿n. §a sÛ c¸c bang cäng cho phÇp nÖi lÝi

yªu c¿u cuÛi câng (kh«ng tranh c·i), nÖ cÖ ï

nghÐa nhÂt ®Ònh vÉ m¾t thëc tiËn, t­¬ng të nh

­ mÜt së biÍn hÜ vÉ tÜi lÚi. MÜt lÝi biÍn hÜ

kh«ng cÖ tÜi cÖ thÊ sau ®Ö thay ®Ùi thµnh lÝi

nhÃn tÜi. ChÏ cÖ mÜt sÛ Ñt tr­Ýng háp cÖ thÊ

råt lui mÜt lÝi nhÃn tÜi.

B°n kiÕn nghÞ tiÒn xÐt xö

Nhéng quy ®Ònh vÉ thã tæc tÛ tæng hÎnh së

quy ®Ònh rºng bÒ can vµ luÃt s­ cãa anh ta hay

c« ta cÖ mÜt kho¶ng thÝi gian nhÂt ®Ònh ®Ê

lµm b¶n kiÌn nghÒ tiÉn xÇt xè vÉ viÍc kh«ng

thça nhÃn tÑnh háp ph¸p cãa b¶n c¸o tr¹ng

hay th«ng tin, hay tÎm kiÌm viÍc giÂu giÌm

12

chêng cê. Thªm vµo ®Ö, trong giài h¹n nhÂt

®Ònh bÒ can cÖ thÊ ®É nghÒ ®­ác cung cÂp mÜt

sÛ chêng cê nµo ®Ö mµ c«ng tÛ viªn n½m gié.

Theo quy ®Ònh cãa ®a sÛ c¸c bang, viÍc b¶o vÍ,

nÌu cÖ yªu c¿u, cÖ quyÉn ®­ác sao chÇp

nhéng biªn b¶n ghi lÝi khai cãa bÒ can, nhéng

b¶n sao vÉ gi¸m ®Ònh vµ mÜt danh s¸ch nhéng

nh©n chêng cãa bªn nguyªn. Trong mÜt sÛ

nhéng quyÉn xÇt xè bÒ can ph¶i th«ng b¸o tr­

àc cho bªn nguyªn vÉ ï ®Ònh dëa vµo nhéng

lÝi biÍn hÜ nh­ mÜt chêng cê ngo¹i ph¹m hay

tÎnh tr¹ng mÂt trÑ.

Tranh luËn b¯o ch÷a

Thëc tiËn Þ Hoa Kì "tranh luÃn bµo chéa"

th­Ýng bÒ hiÊu sai. Thëc tiËn cÖ thÊ chÑnh x¸c

h¬n qua viÍc xem xÇt nÖ nh­ lµ mÜt hÍ thÛng

bµo chéa "gi¶m" tÜi. H¬n 90% nhéng lÝi kÌt ¸n

lµ kÌt qu¶ cãa së biÍn hÜ cÖ tÜi. §Ûi vài ®a sÛ

c¸c bÒ c¸o nhÃn tÜi, kh«ng cÖ së "m¾c c¶". DÐ

nhiªn, bÒ c¸o sÆ ®­ác c¬ quan khÞi tÛ bÔ qua

mÜt sÛ lÝi buÜc tÜi ®Ê ®Ùi l¹i viÍc bÒ c¸o nhanh

chÖng nhÃn tÜi (viÍc bÒ c¸o sàm nhÃn tÜi sÆ

®­ác coi lµ mÜt tÎnh tiÌt gi¶m nhÈ cho bÒ c¸o).

QuyÒn ®­îc xÐt xö

BÒ can cÖ quyÉn ®­ác xÇt xè bÞi mÜt phiªn tÓa

c«ng khai. VÎ thÌ, c¸c phÓng xè ¸n cãa Hoa Kì

th­Ýng mÞ cèa ®Ê d©n chång cÖ thÊ vµo tham

dë, kÊ c¶ c¸c phÖng viªn. Qu¶ thëc, TÓa ¸n TÛi

cao ®· quyÌt ®Ònh rºng c¸c bÒ can kh«ng ®­ác

tç bÔ quyÉn nµy bÞi ®©y cäng lµ quyÉn cãa

toµn thÊ c«ng d©n; cäng nh­ mÜt quan tÓa

kh«ng thÊ cÂm giài b¸o chÑ viÌt bµi vÉ nhéng

phiªn tÓa xÇt xè hÎnh së. Nhéng ng­Ýi ãng hÜ

lÂy lï do rºng th«ng tin mµ truyÉn hÎnh ®­a ra

cÖ ï nghÐa gi¸o dæc ph¸p luÃt ®Ûi vài sÛ ®«ng

c«ng chång ch­a bao giÝ ®­ác tham dë mÜt

phiªn tÓa xÇt xè hÎnh së. Nhéng ng­Ýi ph¶n

®Ûi thÎ viÍn lï do rºng c¸c m¸y quay truyÉn

hÎnh trong phÓng xè ¸n lµm ¶nh h­Þng ®Ìn së

tÃp trung cãa c¸c luÃt s­, quan tÓa vµ c¸c

thµnh viªn trong bØi thÀm ®oµn, vµ lµm x¸o

®Üng kh«ng khÑ trang nghiªm cãa phÓng xè

¸n. Trong phÓng xè ¸n cãa liªn bang kh«ng

®­ác phÇp mang m¸y quay vµo.

Theo quy ®Ònh t¹i ®iÉu kho¶n bÙ sung thê 6,

c¸c bÒ can hÎnh së cÖ mÜt quyÉn ®­ác quy

®Ònh trong hiÌn ph¸p ®Ö lµ ®­ác mau chÖng

xÇt xè. Nh­ng quy ®Ònh vÉ h¹n ®Ònh, kh«ng

ph¶i quyÉn ®­ác nhanh chÖng xÇt xè, ®iÉu

chÏnh viÍc trÎ ho·n giéa viÍc ph©n c«ng xÇt xè

tài låc ®Ònh tÜi danh. HiÌn ph¸p b½t buÜc rºng

kh«ng cÖ së trÎ ho·n qu¸ mêc tç khi truy tÛ

®Ìn khi xÇt xè. Tuy nhiªn vÉ m¾t lï thuyÌt,

TÓa ¸n TÛi cao kh«ng bao giÝ ®Ònh rÕ thÝi gian

cãa giai ®o¹n nµy, ®iÉu ®Ö, nÌu v­át qu¸, ®·

vi ph¹m quyÉn nµy. M×i væ ¸n b½t buÜc ph¶i

­àc ®Ònh ®Ûi vài tçng c¸ nh©n. TÂt c¶ c¸c bang

cÖ quy ®Ònh vÉ xÇt xè nhanh chÖng quy ®Ònh

b½t buÜc trong mÜt kho¶ng thÝi gian nhÂt

®Ònh viÍc c¬ quan khÞi tÛ vµ c¸c quan tÓa ph¶i

®­a bÒ can ra xÇt xè t¹i mÜt phiªn toµ.

§iÉu kho¶n bÙ sung thê 6 cäng b¶o ®¶m cho

c¸c bÒ can quyÉn xÇt xè t¹i mÜt phiªn tÓa cÖ së

tham gia cãa bØi thÀm ®oµn. Tuy nhiªn, cäng

giÛng nh­ c¸c quyÉn kh¸c, quyÉn vÉ bØi thÀm

13

®oµn cäng kh«ng thÊ ®­ác kh­àc tç. BÒ can cÖ

thÊ lëa ch×n mÜt tÓa ¸n xÇt xè tr­àc mÜt quan

tÓa ®Üc lÃp hay nhÃn lµ cÖ tÜi. Th«ng th­Ýng,

c¸c bÒ can cÖ c¬ hÜi ®­ác tha nhiÉu h¬n khi

®­ác bØi thÀm ®oµn xÇt sè. MÜt ph¿n t­ tài

mÜt ph¿n ba c¸c ph¸n xÇt cãa bØi thÀm ®oµn

lµ tha bÙng. Nh­ng mÜt sÛ bÒ can l¹i thÑch mÜt

quan tÓa h¬n lµ mÜt bØi thÀm ®oµn, bÞi vÎ h×

tin rºng mÜt quan tÓa sÆ dË dµng ph¸t hiÍn

h¬n nhéng kÆ hÞ trong lÝi buÜc tÜi cãa bªn

nguyªn; tuyªn ¸n cãa quan tÓa sÆ khoan dung

h¬n trong khi mÜt "tÓa ¸n" xÇt xè; ho¾c lµ

nhéng yÌu tÛ kh¸ch quan nªu ra trong væ ¸n

sÆ khÑch ®Üng bØi thÀm ®oµn chÛng l¹i bÒ c¸o.

M¾c dâ kh«ng cÖ yªu c¿u cãa hiÌn ph¸p, trong

hÍ thÛng liªn bang vµ trªn thëc tiËn cãa tÂt c¶

c¸c bang, bØi thÀm ®oµn ph¶i cÖ ®­ác mÜt

ph¸n quyÌt thÛng nhÂt. MÜt bØi thÀm ®oµn

kh«ng thÊ kh«ng thÛng nhÂt cÓn ®­ác g×i lµ

"bØi thÀm ®oµn bÒ m½c". Trong tr­Ýng háp bØi

thÀm ®oµn bÒ m½c, ®­¬ng nhiªn mÜt væ ¸n bÒ

xè sai, vµ c¬ quan khÞi tÛ ph¶i quyÌt ®Ònh liÍu

cÖ thè kiÍn l¹i hay kh«ng. Kh«ng cÖ giài h¹n

sÛ l¿n mÜt bÒ can bÒ xè l¹i, nh­ng rÂt Ñt bÒ c¸o

bÒ xè l¹i qu¸ ba l¿n.

ViÖc xÐt xö

ChÏ 10% ho¾c Ñt h¬n c¸c væ ¸n t¹i Hoa Kì ®­ác

gi¶i quyÌt bºng c¸c phiªn tÓa xÇt xè. Phiªn tÓa

hÎnh së lµ c¬ sÞ chÛng l¹i hÍ thÛng ®Ûi nghÒch.

LuÃt s­ b¶o vÍ th©n chã cãa mÎnh quyÌt liÍt,

m¾c dâ anh ta cÖ tin ho¾c kh«ng tin th©n chã

cãa mÎnh cÖ tÜi. C«ng tÛ viªn ®¹i diÍn cho nhµ

n­àc vµ nh©n d©n nh­ng cäng chÒu tr¸ch

nhiÍm vÉ nguyªn t½c ®¹i diÍn trong viÍc lµm

nh­ mÜt bÜ tr­Þng t­ ph¸p.

HiÌn ph¸p b½t buÜc rºng, trong nguyªn t½c

tÎm kiÌm lÚi cãa bÒ c¸o, c¬ quan ®iÉu tra, cÖ

thÊ lµ bØi thÀm ®oµn ho¾c quan tÓa, ph¶i yªu

c¿u rÕ c¬ quan khÞi tÛ ph¶i ®­a ra ®­ác ®¿y

®ã nhéng chêng cê ®· ®­ác chêng minh rÕ

rµng chê kh«ng chÏ Þ mêc nghi ngÝ. §iÉu nµy

lµ biÊu hiÍn cæ thÊ cãa nguyªn t½c "bÒ can

kh«ng bÒ coi lµ cÖ tÜi"

C¶ hai bªn ®Éu cÖ quyÉn ®­a ra nh©n chêng

cãa mÎnh vµ tr¸t ®Ói nhéng nh©n chêng kh«ng

të nguyÍn tham gia. C¸c luÃt s­ khai th¸c c¸c

nh©n chêng cãa h× ®Ê nhºm thÀm tra vµ

nhéng nh©n chêng cãa phÑa bªn kia ®Ê thÀm

tra chÇo. Quan tÓa, kh«ng ph¶i c¸c thµnh viªn

bØi thÀm ®oµn, cÖ thÊ chÂt vÂn c¸c nh©n

chêng, nh­ng theo quy ®Ònh vÉ hÍ thÛng ®Ûi

nghÒch cãa Mî, trªn thëc tÌ c¸c luÃt s­ tiÌn

hµnh tÂt c¶ c¸c c©u hÔi vµ quan tÓa hµnh ®Üng

nh­ mÜt tr×ng tµi kh«ng thiªn vÒ. Theo ®iÉu

kho¶n bÙ sung thê 5 mÜt nh©n chêng cÖ thÊ tç

chÛi lï do lµm chêng nÌu anh ta ho¾c c« ta cÖ

thÊ chêng minh rºng nhéng lÝi khai tr­àc tÓa

cÖ thÊ dÁn ®Ìn viÍc h× bÒ buÜc tÜi. Bªn nguyªn

cÖ thÊ miËn nghÐa væ cho nh©n chêng nh­ng

sau ®Ö nh©n chêng ph¶i tr¶ lÝi tÂt c¶ c¸c c©u

hÔi. (PhÑa bÒ can kh«ng cÖ quyÉn nh­ vÃy).

ViÍc miËn tr¸ch nhiÍm cho nh©n chêng sÆ lµm

cho væ ¸n ®­ác s¸ng tÔ h¬n nhÂt lµ nhéng

®iÉu mµ c¬ quan ®iÉu tra ch­a ph¸t hiÍn ra.

14

Tuyªn ²n

C¸c c¬ quan lÃp ph¸p, tÓa ¸n c¸c cÂp, c¸c c¬

quan thi hµnh ¸n, c¸c ãy ban ©n x¸ vµ trong

ph¹m vi nhÂt ®Ònh, c¸c hÜi ®Øng tuyªn ¸n ®Éu cÖ

mÜt vai trÓ quyÌt ®Ònh trong qu¸ trÎnh tuyªn ¸n.

Ban ®¿u, tuyªn ¸n tÜi danh, hay Ñt nhÂt lµ tuyªn

¸n ph¹m vi tÛi ®a ®Ûi vài tçng tÜi danh, ®· ®­ác

c¬ quan lÃp ph¸p quy ®Ònh. Mêc ¸n quy ®Ònh

®Ûi vài câng tÜi danh chªnh lÍch rÂt làn vµ ®«i

khi câng mÜt mêc ¸n nh­ nhau nh­ng l¹i ¸p

dæng cho nhéng tÜi danh kh¸c nhau. ViÍc tuyªn

¸n thuÜc thÀm quyÉn cãa quan tÓa sau khi ®·

nghe c«ng tÛ viªn vµ luÃt s­ bµo chéa tranh luÃn

vµ ®­a ra tÜi danh theo quan ®iÊm cãa mÚi bªn.

BÒ c¸o th­Ýng ®­ác cho c¬ hÜi ®­ác nÖi lÝi nÖi

cuÛi câng tr­àc khi tÓa tuyªn ¸n. Trong ph¹m vi

nhÂt ®Ònh, n¹n nh©n hay ®¹i diÍn cãa n¹n nh©n

cäng cÖ thÊ ®­ác ph¸t biÊu tr­àc tÓa. LuÃt s­

bµo chéa th­Ýng nhÂn m¹nh vÉ së ¨n n¨n cãa bÒ

c¸o, tr¸ch nhiÍm ®Ûi vài gia ®Înh, triÊn v×ng tÛt

®Èp trong c«ng viÍc vµ lµ c«ng d©n tÛt (tr­Ýng

háp c¿n thiÌt) trong cÜng ®Øng; bªn nguyªn l¹i

th­Ýng nhÂn m¹nh vÉ nhéng ®iÉu ®· ®­ác ghi

trong b¶n c¸o tr¹ng, nhéng tÙn h¹i ®· g©y ra ®Ûi

vài n¹n nh©n vµ gia ®Înh n¹n nh©n vµ c¿n trçng

trÒ ®Ñch ®¸ng lµm bµi h×c cho ng­Ýi kh¸c.

Quan tÓa tham kh¶o ï kiÌn cãa c¬ quan thi hµnh

¸n, lµ c¬ quan ®Üc lÃp ®iÉu tra së hiÊu biÌt cãa bÒ

can, vÉ nhéng ®iÉu ®· ®­ác ghi trong b¶n c¸o

tr¹ng, hoµn c¶nh ph¹m tÜi vµ nhéng yÌu tÛ kh¸c.

Quan tÓa kh«ng ph¶i tÎm ra nhéng c¨n cê theo

c¸ch th«ng th­Ýng vµ kh«ng c¿n ph¶i ghi ï kiÌn

gi¶i thÑch hay biÍn hÜ cho lÝi tuyªn ¸n. Qu¸ thÝi

gian quy ®Ònh, sau khi b¶n ¸n ®· ®­ác tuyªn,

b¶n ¸n sÆ kh«ng bÒ kh¸ng ¸n.

C²c h×nh ph³t

ChÌ ®Ü tâ treo th«ng th­Ýng do quan tÓa hÎnh

së cãa Mî tuyªn. Trong khi cÓn hiÍu lëc, bÒ

can sÆ kh«ng bÒ tÛng giam nÌu nh­ tr¸nh ®­ác

nhéng r½c rÛi vµ thëc hiÍn nhéng quy ®Ònh

cãa c¬ quan thi hµnh ¸n, tu©n thã vµ b¸o c¸o

lµ nhéng yªu c¿u tÛi thiÊu. Quan tÓa quyÌt

®Ònh thÝi gian c¿n thiÌt ®Ê thè th¸ch, Ñt khi tài

vµi n¨m. Quan tÓa cäng cÖ thÊ ®¾t thªm mÜt

sÛ ®iÉu kiÍn, nh­ b½t buÜc ®i cai nghiÍn ma

tuï, tiÌp tæc lµm viÍc ho¾c ®i h×c ®Ûi vài

nhéng ng­Ýi ph¹m tÜi lµ trÅ vÒ thµnh niªn.

HÎnh ph¹t tâ ®­ác sè dæng nhiÉu khi tuyªn

¸n; trong n¨m 2001, tÑnh ®Ìn thÝi ®iÊm nµy ®·

cÖ kho¶ng hai triÍu tâ nh©n trong c¸c nhµ tâ

vµ nhµ giam cãa Hoa Kì. MÚi bang vµ chÑnh

quyÉn liªn bang ®Éu cÖ hÍ thÛng nhµ tâ riªng.

C¸c tâ nh©n ®­ác ph©n thµnh c¸c khu kh¸c

nhau (tuì theo mêc ®Ü nguy hiÊm, kh¶ n¨ng

v­át ngæc, tuÙi t¸c...) nhéng ng­Ýi ph¹m tÜi

vµ ph©n h× vÉ n¬i thæ hÎnh cÖ chÌ ®Ü an ninh

thÑch háp: tÛi ®a - trung bÎnh - hay tÛi thiÊu.

ViÍc t­àc quyÉn sÞ héu trong c¸c b¶n tuyªn

¸n nhéng n¨m g¿n ®©y ®· t¨ng ®Üt ngÜt, ®¾c

biÍt trong c¸c væ ¸n vÉ ma tuï vµ tÜi ph¹m cÖ

tÙ chêc. §¾c tr­ng trong nhéng quy ®Ònh vÉ

t­àc tµi s¶n quy ®Ònh lµ, nh­ mÜt ph¿n cãa

b¶n tuyªn ¸n, quan tÓa cÖ thÊ b½t bÒ c¸o ph¶i

nÜp tµi s¶n ®· sè dæng ®Ê ph¹m tÜi (bao gØm

«t«, thuyÉn, m¸y bay vµ thÃm chÑ c¶ nhµ) vµ/

ho¾c trong qu¸ trÎnh ho¹t ®Üng ph¹m tÜi

(doanh nghiÍp, tµi kho¶n ng©n hµng, chêng

kho¸n...)

15

SÛ tiÉn b¶o l·nh do tÓa ¸n Hoa Kì quy ®Ònh.

Khi h× ®· quy ®Ònh, nÖ th­Ýng ®i kÄm vài c¸c

hÎnh ph¹t. VÉ ph­¬ng diÍn lÒch sè, sÛ tiÉn b¶o

l·nh thÂp h¬n rÂt nhiÉu so vài lÍ phÑ thuª mÜt

luÃt s­ cho mÜt væ ¸n hÎnh së. Tuy nhiªn, thÝi

gian g¿n ®©y, mêc tÛi ®a cãa sÛ tiÉn b¶o l·nh

®· t¨ng lªn ®Üt ngÜt. Khi ®· nÜp tiÉn b¶o l·nh,

TÓa ¸n TÛi cao cho phÇp bÒ can ®­ác t¹i ngo¹i

m¾c dâ kh«ng cÖ ®ã tiÉn ph¹t, trç khi cÛ ï

kh«ng thëc hiÍn.

Kh²ng c²o v¯ t²i thÈm

HiÌn ph¸p kh«ng ®¶m b¶o cho mÜt ng­Ýi ®·

bÒ kÌt ¸n quyÉn kh¸ng c¸o, nh­ng Þ mÚi cÂp

xÇt xè ®Éu cho phÇp quyÉn ®­ác mÜt l¿n

kh¸ng c¸o, vµ mÜt sÛ bang cÖ hai mêc tÓa

kh¸ng c¸o vµ hai mêc kh¸ng c¸o. §Ûi vài mÜt

sÛ kh¸ng c¸o l¿n thê hai, tÓa ¸n cÖ quyÉn lëa

ch×n ¸n. BÞi vÎ ®Ê tr¸nh nguy c¬ t¸i thÀm, bªn

nguyªn kh«ng ®­ác kh¸ng ¸n viÍc v« tÜi trong

b¶n ¸n ®· tuyªn. VÎ thÌ, mÜt quyÌt ®Ònh tha

bÙng vÁn cÖ gi¸ trÒ, thÃm chÑ nÌu ®Ö lµ do lÚi

xÇt xè sai l¿m cãa quan tÓa trong viÍc ¸p dæng

luÃt hay dëa trªn nhéng c¨n cê gi¶i thÑch khÖ

hiÊu cãa quan tÓa hay bØi thÀm ®oµn.

Sau khi bÒ c¸o ®· xÇt xè phåc thÀm Þ tÓa ¸n

bang ®· kÌt thåc, anh ta (ho¾c c« ta) cÖ thÊ lµm

®¬n xin ®­ác lÍnh ®Înh quyÉn giam gié Þ tÓa

khu vëc cãa liªn bang (tÓa cÂp ®Òa ph­¬ng)

vài lï do anh ta (ho¾c c« ta) ®· bÒ tÓa ¸n cãa

bang giam gié bÂt háp ph¸p, vi ph¹m c¸c quy

®Ònh b¶o ®¶m cãa liªn bang hay c¸c quyÉn ®·

®­ác hiÌn ph¸p quy ®Ònh. (C¸c tâ nh©n cãa

liªn bang cäng cÖ thÊ lµm ®¬n lªn tÓa ¸n liªn

bang xin t¸i thÀm trong kh¶ n¨ng cÖ thÊ xÀy

ra, vÑ dæ, ®Ö lµ mÜt bºng chêng ®· kh«ng

®­ác ph¸t hiÍn tr­àc khi diËn ra phiªn tÓa

chêng minh ®­ác së v« tÜi cãa h×).

QuyÉn vÉ lÍnh ®Înh quyÉn giam gié ®­ác hiÌn

ph¸p b¶o ®¶m vµ ®­ác thëc hiÍn bÞi mÜt ®¹o

luÃt cãa liªn bang. Trong giài h¹n mÜt sÛ

tr­Ýng háp, mÜt bÒ c¸o l¿n thê nhÂt ®· kh«ng

®­ác lÍnh ®Înh quyÉn giam gié cÖ thÊ ®­a ra

mÜt ®¬n xin lÍnh ®Înh quyÉn giam gié bÙ

sung vài nhéng lï do kh¸c vÉ së vi ph¹m hiÌn

ph¸p.

¢n x², ®³i x² v¯ gi°m h×nh ph³t

Theo truyÉn thÛng, c¸c c¬ quan ®¹i x¸ ®Öng

vai trÓ chã yÌu trong viÍc phÖng thÑch tâ nh©n

khÔi nhµ tâ. MÚi bang ®Éu cÖ c¬ quan ®¹i x¸

riªng vài c¸c thµnh viªn do thÛng ®Ûc chÏ

®Ònh. C¬ quan ®¹i x¸ th­Ýng lµ mÜt bÜ phÃn

cãa ãy ban ®¹i x¸, c¬ quan trá cÂp, gi¸m s¸t

nhéng ng­Ýi ph¹m tÜi sau khi h×c ®­ác tha.

§iÉu cÛt yÌu ®Ê cÖ thÊ ch×n ®­ác mÜt tâ nh©n

®­ác h­Þng ®¹i x¸ lµ mÜt vÂn ®É cãa luÃt liªn

bang, vÎ thÌ cÖ nhéng së dao ®Üng làn giéa

c¸c bang vÉ vÂn ®É nµy.

Trong mÜt hÍ thÛng mêc ¸n quan tÓa cÖ thÊ

chÏ c¿n ®Ònh rÕ duy nhÂt mÜt mêc ¸n tÛi ®a, vÑ

dæ, tâ nh©n cÖ thÊ ®­ác h­Þng ®¹i x¸ sau khi

®· chÂp hµnh 1/3 b¶n ¸n. C¸c thµnh viªn cãa

c¬ quan ®¹i x¸ theo thã tæc sÆ tiÌn hµnh mÜt

cuÜc phÔng vÂn t¹i nhµ tâ vài nhéng ng­Ýi cÖ

thÊ ®­ác ®¹i x¸. NhÎn chung c¬ quan ®¹i x¸

chå tr×ng tài nhéng tiÌn bÜ cãa tâ nh©n trong

16

thÝi gian thæ ¸n, nh­ng ®iÉu mµ c¬ quan ®¹i x¸

sÆ lu«n ®­ác c©n nh½c ®Ö lµ nhéng chi tiÌt

trong hØ s¬ væ ¸n mµ kÅ ®Ö ®· g©y ra tr­àc

®©y.

CuÛi câng, thÛng ®Ûc cãa mÚi bang cÖ quyÉn

ra lÍnh ©n x¸ hay gi¶m b¶n ¸n cãa kÅ ph¹m tÜi

trong bang ®Ö. TÙng thÛng Hoa Kì cÖ quyÉn

t­¬ng ®­¬ng ®Ûi vài nhéng kÅ ph¹m tÜi cãa

liªn bang. Th«ng th­Ýng c¬ quan ©n x¸ ®­ác

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/jacobs.htm

chÏ ®Ònh theo quy ®Ònh cãa luÃt, cÖ nhiÍm væ

xem xÇt ch×n l×c c¸c ®¬n thÏnh c¿u, tÎm hiÊu

h¹nh kiÊm vµ lµm kiÌn nghÒ cuÛi câng gèi lªn

tr­Þng ban. C¸c thÛng ®Ûc, ®¾c biÍt lµ trong

®a sÛ nhéng b¶n ¸n tè hÎnh cãa c¸c bang, th­

Ýng xem xÇt gi¶m hÎnh ph¹t tè hÎnh. Kh«ng

giÛng nh­ mÜt sÛ n­àc, viÍc ©n x¸ kh«ng ph¶i

lµ mÜt bÜ phÃn cãa luÃt Hoa Kì hay truyÉn

thÛng.

17

CÖ c¸c quy ®Ònh vµ thã tæc riªng khi xÇt xè

trÅ vÒ thµnh niªn. VÉ lï thuyÌt hÍ thÛng c¸c

quy ®Ònh vµ c¸c thÊ chÌ, khi b­àc sang thÌ

kí 20 ®· cÖ nhiÉu tiÌn bÜ vµ ®Ùi mài, theo

chiÉu h­àng cÖ lái cho trÅ ph¹m tÜi. ViÍc xÇt

xè trÅ vÒ thµnh niªn ®­ác tiÌn hµnh t¹i tÓa

trÅ vÒ thµnh niªn ho¾c tÓa gia ®Înh, kh«ng

ph¶i t¹i tÓa hÎnh së. Mæc ®Ñch h­àng tài

kh«ng ph¶i nhºm ®Ê trçng ph¹t hay ng¨n

ch¾n mµ ®Ê c¶i hÖa. C¸c væ ¸n mµ tÓa vÒ

thµnh niªn thæ lï bao gØm nhéng ®êa trÅ h­

hÔng ph¹m ph¸p vµ nhéng ®êa trÅ mµ bÛ

mÈ chång ho¾c tr­Ýng h×c kh«ng thÊ gi¸o

dæc ®­ác.

TuÙi tÛi ®a ®Ê coi mÜt kÅ ph¹m tÜi lµ trÅ vÒ

thµnh niªn lµ trong kho¶ng tç 16 ®Ìn 21 tuì

thuÜc vµo ph¹m vi quyÉn h¹n vµ Þ nhéng

khu vëc nhÂt ®Ònh, c¨n cê vµo hÎnh thêc

ph¹m tÜi vài mêc ®Ü ph¹m lÚi. VÎ thÌ, cÖ cÖ

luÃt cho phÇp (vµ trong mÜt sÛ væ viÍc ãy

th¸c) xÇt xè vài mÜt trÅ vÒ thµnh niªn nh­ lµ

mÜt ng­Ýi tr­Þng thµnh nÌu ph¹m tÜi giÌt

ng­Ýi hay nhéng tÜi ®¾c biÍt nghiªm tr×ng

kh¸c. NÖi chung, trong hÍ thÛng xÇt xè tÜi

ph¹m vÒ thµnh niªn, bÒ can ®­ác xÇt xè nhÈ

h¬n nhiÉu so vài ng­Ýi tr­Þng thµnh m¾c

dâ vÉ m¾t hÎnh thêc cÖ Ñt quyÉn vÉ m¾t tÛ

tæng h¬n.

Trong nhéng tr­Ýng háp ph¹m tÜi c¿n ph¶i

xÇt xè , ®Ói hÔi quan tÓa c¿n ph¶i ra nhéng

quyÌt ®Ònh kh¸ch quan theo tiªu chuÀn g¿n

giÛng ¸p dæng ®Ûi vài xÇt xè hÎnh së. TrÅ vÒ

thµnh niªn bÒ b½t gié sÆ bÒ ®­a ®Ìn trung

t©m giam gié trÅ vÒ thµnh niªn, ®Üc lÃp vài

nhµ giam ng­Ýi tr­Þng thµnh vµ do c¬ quan

®¾c biÍt cãa khu vëc hay chÑnh quyÉn quÃn

tr«ng nom. TrÅ vÒ thµnh niªn kh«ng cÖ

quyÉn ®­ác b¶o l·nh. TÎnh tr¹ng tiÉn xÇt xè

cãa c« ta/cÃu ta phæ thuÜc vµo duy nhÂt

quyÌt ®Ònh cãa quan tÓa rºng viÍc t¹i ngo¹i

cÖ së gi¸m s¸t tr­àc khi xÇt xè cÖ thÊ ng¨n

ch¾n së bÔ trÛn hay b¶o ®¶m cho cÜng ®Øng

khÔi nhéng nguy c¬ mµ kÅ ph¹m tÜi tuÙi vÒ

thµnh niªn cÖ thÊ g©y ra trong t­¬ng lai hay

kh«ng.

BÒ can vÒ thµnh niªn kh«ng bÒ buÜc tÜi theo

quy ®Ònh cãa luÃt, vài tr­Ýng háp l¿n ®¿u

ph¹m tÜi. Tuy nhiªn, c« ta/cÃu ta ®­ác phÇp

®Ói hÔi cÖ luÃt s­ ®Ê chêng minh së v« tÜi.

TrÅ vÒ thµnh niªn kh«ng cÖ quyÉn ®­ác xÇt

xè bÞi bØi thÀm ®oµn, nh­ng cÖ kho¶ng 1/4

trong tÙng sÛ c¸c bang ®· ban hµnh ®¹o luÃt

cho phÇp bØi thÀm ®oµn tham gia vµo

nhéng væ xÇt xè trÅ vÒ thµnh niªn. BØi thÀm

®oµn hay quan tÓa ph¶i tÎm nhéng chÑnh x¸c

XÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

XÐt xö téi ph³m trÎ vÞ th¯nh niªn ë Hoa Kú

18

lÚi cãa bÒ can lµ vÒ thµnh niªn. ë ®a sÛ c¸c

bang, viÍc buÜc tÜi bÒ can lµ trÅ vÒ thµnh niªn

ph¶i ®­ác th¶ khÔi "tr¹i c¶i t¹o" cãa trÅ vÒ

thµnh niªn hay trung t©m gi¸o d­ßng nÌu

nh­ vµo thÝi ®iÊm ®Ö chång ch­a ®Ìn 21

tuÙi.

G¿n nh­ suÛt thÌ kí 20, nhéng hØ s¬ vÉ tÜi

ph¹m vÒ thµnh niªn ®­ác gié kÑn. HiÍn nay,

chång th­Ýng cÖ gi¸ trÒ ®Ûi vài c¶nh s¸t,

c«ng tÛ viªn vµ quan tÓa Þ tÓa xÇt xè ng­Ýi

tr­Þng thµnh. Ngµy nay, ®· cÖ së thay ®Ùi

rÂt làn trong c¸c quy ®Ònh trong viÍc xÇt xè

trÅ vÒ thµnh niªn, chã yÌu theo h­àng ®Ûi xè

vài c¸c tÜi ph¹m vÒ thµnh niªn ngµy cµng

kh½t khe vµ giÛng nh­ tÜi ph¹m ®· tr­Þng

thµnh.

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/jacobssdb.htm

19

ë Hoa Kì, ng­Ýi d©n th­Ýng coi c¸c nh©n

viªn c¶nh s¸t vµ c¸c quan tÓa nh­ lµ hiÍn th©n

cãa luÃt ph¸p, nhéng ng­Ýi nµy ®­ác n½m gié

nhéng quyÉn lëc làn, h× sè dæng quyÉn lëc

nµy ®Ê ®¶m b¶o ph¸p luÃt ®­ác thëc thi. H×

cäng lµ nhéng ng­Ýi cÖ quyÉn ra nhéng quyÌt

®Ònh nhéng hÎnh ph¹t vµ ra cÖ nhéng biÍn

ph¸p ®Ê ®¶m b¶o thëc thi nhéng hÎnh ph¹t ®Ö.

Tuy nhiªn trªn thëc tÌ, ®iÉu nµy hoµn toµn

kh¸c, bÞi lÆ: Thê nhÂt, dâ cho ®¹i bÜ phÃn d©n

chång Mî lµ nhéng ng­Ýi t«n tr×ng ph¸p luÃt

nªn h× lu«n s¼n sµng tu©n theo nhéng quyÌt

®Ònh cãa tÓa ¸n vµ c¶nh s¸t, song Þ ®©y tu©n

thã ph¸p luÃt kh«ng mang tÑnh të nguyÍn.

Nhéng nhµ chêc tr¸ch Hoa Kì ®· ph¶i rÂt khÖ

kh¨n ®Ê ®¶m b¶o viÍc tu©n thã ph¸p luÃt cãa

x· hÜi vµ ®iÉu ®Ö ngµy cµng trÞ nªn khÖ kh¨n,

phêc t¹p h¬n. Nhéng nh©n viªn c¶nh s¸t Mî

cho biÌt, cµng ngµy cµng khÖ kh¨n ®Ê cÖ ®­ác

së ãng hÜ cãa c«ng chång, trong khi ®Ö quan

tÓa cäng ph¶i lu«n ®Ûi m¾t vài v« sÛ khÖ kh¨n

bÞi ng­Ýi d©n kh«ng tu©n thã c¸c quyÌt ®Ònh

cãa tÓa ¸n. NÌu hiÊu theo thuÃt ngé "¶nh

h­Þng cãa ph¸p luÃt ®Ìn ®Ýi sÛng hµng ngµy" ch»ng h¹n nh­ viÍc nÜp thuÌ thu nhÃp hay

dçng xe khi ®Än ®Ô, thÎ nhÃn thÂy rºng ng­Ýi

d©n Mî ngµy cµng Ñt quan t©m tài luÃt ph¸p.

Chång ta kh«ng nªn qu¸ phÖng ®¹i vÂn ®É

tu©n thã luÃt cãa cãa x· hÜi, song viÍc nhéng

nhµ lµm luÃt ph¶i hiÊu lï do ng­Ýi d©n tu©n

thã luÃt ph¸p vÁn lu«n ph¶i ®­ác ®¾t ra.

Bºng c¸ch nµo, mÜt x· hÜi cÖ thÊ duy trÎ ®­ác trÃt të th«ng qua c¸c thÊ chÌ ®· ®¾t ra? Ph¶i ch¨ng trÃt të nµy chÏ ®­ác duy trÎ trªn c¬ sÞ nÚi lo sá khi bÒ trçng ph¹t? Ho¾c gi¶ ®Ö lµ ¶nh h­Þng tç quan ®iÊm cãa sÛ ®«ng nhéng ng­Ýi kh¸c vÉ c«ng lï vµ c«ng bºng mÜt c¸ch të ph¸t? Trong nhéng nghiªn cêu chuyªn kh¶o vÉ chã ®iÊm nµy, Tom Tyler, tiÌn sî t©m lï h×c §¹i h×c TÙng háp New York vµ c¸c cÜng së ®· ph¸t hiÍn ra rºng nhéng ng­Ýi Mî nÖi riªng vµ ®¹i bÜ phÃn d©n chång nÖi chung, tu©n thã ph¸p luÃt chã yÌu dëa trªn së lÐnh hÜi cãa b¶n th©n h× ®Ûi vài qu¸ trÎnh tÛ tæng lµ mÜt së c«ng bºng vµ trung thëc vµ theo nhéng gi¸ trÒ Tom Tyler

Tom Tyler

XÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

ViÖc tu©n thñ luËt ph¸p ë Hoa Kú: Thñ tôc tè tông

v¯ c¸c nguyªn t¾c c«ng bºng

20

Vai trß cña nh©n tè ®³o ®øc trong viÖc tu©n

thñ ph²p luËt

NhiÉu nghiªn cêu ®· chÏ ra rºng, nhéng ®Üng

c¬ khiÌn con ng­Ýi ta hµng ngµy tu©n thã luÃt

ph¸p kh«ng ph¶i lµ së sá h·i bÒ trçng ph¹t vÎ coi

th­Ýng hay bÂt chÂp hay lµm ng¬ tr­àc nhéng

quy ®Ònh cãa luÃt ph¸p, ®iÉu nµy chÏ mang tÑnh

chÂt ng¨n ch¾n. VÃy ®Üng c¬ cÛt lÕi cãa viÍc

tu©n thã ph¸p luÃt chÑnh lµ yÌu tÛ ®¹o ®êc trong

nh©n c¸ch mÚi c¸ nh©n. Hai yÌu tÛ then chÛt

trong vÂn ®É nµy chÑnh lµ: t©m lï ph¸p luÃt vµ

®¹o ®êc.

T©m lï ph¸p luÃt ®­ác hiÊu nh­ mÜt niÉm tin

rºng, nhµ n­àc vài vai trÓ qu¶n lï ra c¸c quyÌt

®Ònh vµ ®¶m b¶o cho c¸c quy ®Ònh ®Ö ®­ác thëc

hiÍn. §a sÛ c¸c c«ng d©n Mî cho rºng viÍc tu©n

thã c¸c quyÌt ®Ònh cãa c¶nh s¸t vµ quan tÓa lµ

nghÐa væ b½t buÜc. VÑ dæ, ng­Ýi d©n Mî lu«n

nghÐ “tÛt h¬n hÌt lµ tu©n thã ph¸p luÃt, cho dâ

nÖ cÖ sai”. VÎ thÌ h× lu«n coi nhéng ng­Ýi qu¶n

lï lµ ®ång ®½n, háp ph¸p. ThÃm chÑ h× kh«ng

hÉ nghÐ tài viÍc h× sÆ bÒ b½t hay chÒu hÎnh ph¹t

khi lµm ng¬ tr­àc nhéng quyÌt ®Ònh cãa nhµ

qu¶n lï.

Paul Robinson vµ John Darley, trong cuÛn C«ng lï, Tr¸ch nhiÍm vµ HÎnh ph¹t: C¸ch nhÎn nhÃn cãa cÜng ®Øng vµ tÜi ph¹m hÎnh së ®· chÏ ra

rºng mÚi ng­Ýi nhÎn nhÃn ph¸p luÃt bºng

nhéng c¶m gi¸c ®iÉu ®Ö ®ång hay sai, ®iÉu ®Ö

liªn quan ®Ìn ®¹o ®êc riªng cãa tçng c¸ nh©n.

GiÌt ng­Ýi lµ ph¹m ph¸p, m×i ng­Ýi ®Éu coi ®Ö

lµ mÜt viÍc tr¸i ®¹o ®êc, nªn trong ®a sÛ c¸c

tr­Ýng háp, ®¹o ®êc x· hÜi lu«n phâ háp vài

ph¸p luÃt. Song ®iÉu nµy kh«ng hoµn toµn

®ång, mÜt bÜ phÃn x· hÜi Mî cho rºng nhéng

hµnh vi: say r­áu, sè dæng ma tuï, sao chÇp

tr¸i phÇp ph¿n mÉm, thÃm chÑ vi ph¹m c¸c

quy ®Ònh vÉ ®Ú xe kh«ng hÉ vi ph¹m c¸c

nguyªn t½c ®¹o ®êc m¾c dâ nhéng hµnh vi

nµy lµ tr¸i ph¸p luÃt.

Vµo n¨m 1990, trong mÜt nghiªn cêu vÉ vÂn

®É t¹i sao ng­Ýi ta l¹i tu©n thã ph¸p luÃt, tç

gÖc ®Ü cãa mÜt nhµ qu¶n lï t«i ®· trëc tiÌp so

s¸nh së ¶nh h­Þng cãa nguy c¬ bÒ xÇt xè vµ

yÌu tÛ ®¹o ®êc trong luÃt ph¸p ®Ûi vài viÍc

tu©n phã ph¸p luÃt. T«i nhÃn thÂy rºng c¶ t©m

lï ph¸p luÃt cäng nh­ ®¹o ®êc con ng­Ýi ®Éu

¶nh h­Þng ®Ìn ph¸p luÃt kh«ng phæ thuÜc

vµo c¸c quyÌt ®Ònh cãa tÓa ¸n vÉ nguy c¬ cÖ

thÊ bÒ b½t vµ trçng ph¹t ®Ûi vài nhéng hµnh

®Üng ph¹m ph¸p. YÌu tÛ ¶nh h­Þng m¹nh

nhÂt lµ ®¹o ®êc, yÌu tÛ m¹nh thê hai lµ tÑnh

háp ph¸p. §¸nh gi¸ mêc ®Ü rãi ro cäng ¶nh

h­Þng ®Ìn viÍc tu©n thã, nh­ng ®©y lµ yÌu tÛ

yÌu nhÂt trong 3 yÌu tÛ. VÉ m¾t nµo ®Ö, ®¹o

®êc xÇt xè lµ yÌu tÛ ¶nh h­Þng làn nhÂt vµ Ñt

m¹o hiÊm nhÂt.

VÊn ®Ò ng¨n c°n viÖc ®°m b°o thùc hiÖn

MÜt sÛ nghiªn cêu kh¸c cho rºng viÍc c¶nh

b¸o hay sè dæng luÃt ph¸p, b¶n th©n nÖ Àn

chêa nhéng rãi ro nhÂt ®Ònh, cäng ¶nh h­Þng

®Ìn hµnh vi ph¸p lï Þ mÜt chçng mëc nµo ®Ö.

Tuy nhiªn, theo mÜt sÛ nghiªn cêu cãa c¸

nh©n t«i, t¿m quan tr×ng cãa mêc ®Ü ¶nh

h­Þng ®Ö th­Ýng Þ mêc ®Ü nhÔ. VÑ dæ, trong

viÍc xem xÇt tµi liÍu vÉ sè dæng ma tuï Þ Hoa

21

Kì , Robert MacCoun trong mÜt bµi b¸o vÉ ma

tuï vµ ph¸p luÃt trong B¶n tin T©m lï h×c, ph¸t hiÍn rºng cÖ kho¶ng 5% ï kiÌn kh¸c nhau

trong viÍc ng­Ýi d©n sè dæng ma tuï ®­ác

gi¶i thÑch bÞi nhéng ph¸n quyÌt d©n së cÖ kh¶

n¨ng sÆ bÒ c¶nh s¸t vµ tÓa ¸n b½t giam vµ trçng

ph¹t. KÌt luÃn nµy lµ hÎnh thêc tÎm hiÊu vµ

nghiªn cêu viÍc tu©n thã nhéng quy ®Ònh cãa

ph¸p luÃt c¿n ph¶i cÖ Þ mêc tÛt nhÂt, mÜt yÌu

tÛ nhÔ t¸c ®Üng ®Ìn hµnh vi cãa con ng­Ýi.

TÑnh thiÌt thëc cãa nghiªn cêu nµy lµ Þ chÚ

c¶nh s¸t vµ tÓa ¸n rÂt khÖ kh¨n trong viÍc thëc

thi ph¸p luÃt khi h× chÏ cÖ thÊ trçng ph¹t

trong quyÉn h¹n cãa mÎnh. Ngoµi ph¹m vi cho

phÇp vµ /ho¾c khi thëc thi ph¸p luÃt xuÂt hiÍn

së m©u thuÁn vài ®¹o ®êc x· hÜi, c¸c chã thÊ

ph¸p luÃt kh«ng thÊ thëc thi tÛt nhiÍm væ cãa

mÎnh. §iÉu nµy ®ång cho c¶ luÃt hÎnh së vµ

luÃt d©n së cãa Hoa Kì, ®Ö lµ, kÌt qu¶ cãa së

cÛ g½ng cãa c¸c chã thÊ ph¸p luÃt trong viÍc

duy trÎ nhéng quy ®Ònh chung vµ gi¶i quyÌt

nhéng bÂt ®Øng trong c«ng chång.

HÃu qu¶ cãa viÍc thëc thi ph¸p luÃt kÇm hiÍu

qu¶ ®· ®­ác minh h×a bÞi viÍc kiÊm tra ¶nh

h­Þng cãa së thiÌu tin t­Þng vµ trung thëc

vài c¶nh s¸t vµ tÓa ¸n trong mÜt sÛ Ñt d©n

chång. ViÍc thëc thi ph¸p luÃt kÇm hiÍu qu¶

nµy kh«ng chÏ dÁn ®Ìn viÍc vi ph¹m ph¸p luÃt

nhiÊu h¬n trong mÜt sÛ Ñt d©n chång mµ cÓn

dÁn ®Ìn së thiÌu thiÍn chÑ Þ mÜt sÛ ng­Ýi

trong viÍc háp t¸c vài c¶nh s¸t ®Ê gi¶i quyÌt

c¸c vÂn ®É tÜi ph¹m. Nhéng vÑ dæ ®iÊn hÎnh

vÉ nhéng vÂn ®É n¶y sinh ra khi luÃt ph¸p

t¸ch rÝi khÔi ®¹o lï, mÜt chuyÍn buØn trong

lÒch sè n­àc Mî, trong ®Ö cÖ c¶ nÚ lëc ®Ê lµm

cho viÍc uÛng r­áu khi l¸i xe lµ bÂt háp ph¸p

(cÂm) vµ nhéng nÚ lëc tiÌp theo nhºm ®Ày

m¹nh hiÍu lëc cãa ph¸p luÃt chÛng l¹i n¹n m¹i

d©m vµ cÝ b¹c. MÚi khi c¶nh s¸t thi hµnh luÃt

nhºm chÛng l¹i nhéng hµnh vi mµ mÜt sÛ

ng­Ýi d©n kh«ng cho lµ vi ph¹m vÉ m¾t ®¹o

®êc thÎ c«ng viÍc cãa c¶nh s¸t trÞ nªn khÖ

kh¨n h¬n.

Gi¶i quyÌt vÂn ®É nµy nh­ thÌ nµo? MÜt c¸ch

gi¶i quyÌt kh¶ thi lµ cÖ thÊ t¨ng mÜt c¸ch ®Üt

ngÜt quy m« cãa lëc l­áng c¶nh s¸t vµ trao

cho h× nhiÉu quyÉn lëc h¬n ®Ê cÖ thÊ x©m

nhÃp vµo ®Ýi sÛng hµng ngµy cãa m×i ng­Ýi,

nhéng ng­Ýi vi ph¹m ph¸p luÃt cÖ kh¶ n¨ng

bÒ b½t gié vµ bÒ trçng ph¹t nhiÉu h¬n. Vµ

ng­ác l¹i ®iÉu nµy cäng lµm t¨ng nguy c¬ bÒ

b½t vµ vÎ vÃy cÖ thÊ lµm gi¶m nhéng hµnh vi

ph¹m tÜi.

VÑ dæ nh­ trong trÃn chiÌn chÛng l¹i viÍc uÛng

r­áu khi l¸i xe, mÜt sÛ vâng cho phÇp c¶nh s¸t

dëng lªn nhéng con ®­Ýng vài c¸c ch­àng

ng¹i vÃt nhºm dçng xe l¹i trong khi ®Ö mÜt sÛ

vâng kh¸c l¹i cho phÇp c¶nh s¸t dçng xe vµ

hÔi bÂt kì mÜt ng­Ýi nµo ®i trªn phÛ ho¾c

®ang l¸i xe vµ thÃm chÑ b½t giam h× mµ kh«ng

c¿n xÇt xè. Kh«ng rÕ rºng viÍc t¨ng quyÉn

cho c¸c nhµ chêc tr¸ch nh­ vÃy cÖ hiÍu qu¶

®Ûi vài c¸c hµnh vi c­ xè cãa c«ng chång

kh«ng nh­ng cÖ thÊ thÂy rºng ®Ö lµ nhéng

chiÌn l­ác cÖ thÊ dâng ®Ê lµm cho nhéng së

c¶n trÞ nµy trÞ nªn cÖ hiÍu qu¶ h¬n.

CÖ mÜt mÜt sÛ khÖ kh¨n liªn quan ®Ìn nhéng

22

nÚ lëc ®Ê t¨ng c­Ýng nhéng quy ®Ònh hiÍu

qu¶ cãa luÃt ph¸p bºng c¸ch ®Ày m¹nh së

ng¨n ngça cãa c¶nh s¸t. MÜt vÂn ®É lµ viÍc

®Ày m¹nh quyÉn lëc cãa chÑnh phã Þ Mî m©u

thuÁn vài viÍc tç x­a tài nay Mî lu«n nhÂn

m¹nh vµo të do vµ quyÉn c¸ nh©n, nhéng ®iÉu

®· ®­ác nÖi ®Ìn trong Tuyªn ng«n ®Üc lÃp,

trong HiÌn ph¸p vµ Tuyªn ng«n Nh©n quyÉn.

TruyÉn thÛng d©n chã nµy lu«n ®i ®«i vài

thiÍn chÑ chung cãa ng­Ýi Mî lµ lu«n tu©n thã

ph¸p luÃt vµ chÑnh phã, nh­ng së tu©n thã

ph¸p luÃt nµy kh«ng ph¶i lµ të ®Üng, nghi ngÝ

chÑnh phã vµ chÛng ®Ûi luÃt ph¸p vÁn ®­ác

coi nh­ së x©m ph¹m kh«ng c¿n thiÌt, lµ mÜt

yÌu tÛ l©u ®Ýi trong ph¸p luÃt vµ chÑnh trÒ Mî.

BÞi vÃy t¨ng c­Ýng quyÉn lëc cãa chÑnh phã

cÖ thÊ cÖ ¶nh h­Þng lµm gi¶m së tu©n thã

ph¸p luÃt vµ tÑnh háp ph¸p cãa ph¸p luÃt.

M«t vÂn ®É kh¸c lµ liÍu cÖ thëc tÌ kh«ng khi

nghÐ rºng nhéng chiÌn l­ác nhºm thay ®Ùi

nhéng xÇt xè liÉu lÐnh cÖ thÊ thay ®Ùi c¸ch c­

xè cãa ng­Ýi d©n. Nh­ ®· nÖi thÎ nhéng xÇt

xè liÉu lÐnh cÖ ¶nh h­Þng ®Ûi vài nhéng hµnh

vi c­ xè ®Ö.

Vai trß cña tÝnh c«ng b´ng vÒ thñ tôc ®Ó

®³t ®­îc sù tu©n thñ

CÖ c¸ch nµo ®Ê t¹o ra vµ duy trÎ mÜt hÍ thÛng

ph¸p luÃt thëc tiËn? Nhéng nghiªn cêu g¿n

®©y vÉ nhéng c¬ sÞ mµ dëa trªn ®Ö ng­Ýi Mî

ph¶n êng l¹i ph¸p luÃt vµ nhéng quyÌt ®Ònh

cãa c¸c nhµ chêc tr¸ch ®· chÏ ra mÜt c¸ch rÂt

kh¶ thi vµ quan tr×ng. BÞi vÎ c¶nh s¸t vµ tÓa

¸n lµ nhéng nhµ chêc tr¸ch vÉ nhéng quy ®Ònh

x· hÜi nªn h× buÜc ph¶i ®­a ra nhéng quyÌt

®Ònh vÉ nhéng kÌt qu¶ mµ m×i ng­Ýi d©n ®Éu

xem nh­ lµ kh«ng phâ háp vµ thÃm chÑ lµ

kh«ng c«ng bºng. VÑ dæ nh­ c¶nh s¸t nÖi vài

ng­Ýi d©n kh«ng ®­ác lµm nhéng ®iÉu mµ h×

muÛn lµm, vµ thi hµnh nhéng ®iÉu ®Ö bºng

viÍc ®e d×a, b½t gié vµ thÃm chÑ tÛng giam.

Quan tÓa th­Ýng xuyªn ph¶i thi hµnh luÃt

ph¸p bºng c¸ch ph¹t ng­Ýi d©n ho¾c tÛng

giam h×. Ng­Ýi ta th­Ýng cho rºng nhéng kÌt

qu¶ kh«ng mong ®ái nµy sÆ chÏ ®­ác chÂp

nhÃn khi c¸c nhµ chêc tr¸ch bÒ chÑnh c¸c hÎnh

ph¹t nµy.

Nghiªn cêu vÉ nhéng ph¶n êng cãa ng­Ýi

d©n bºng kinh nghiÍm cãa c¸ nh©n vài c¶nh

s¸t vµ tÓa ¸n ®· ®­a ra së kh¸c biÍt vµ mÜt

hÎnh ¶nh chã quan vÉ viÍc ng­Ýi d©n ph¶n

êng l¹i vài nhéng quyÌt ®Ònh cãa c¸c nhµ chêc

tr¸ch nh­ thÌ nµo. Nhéng nghiªn cêu cho

thÂy viÍc ng­Ýi d©n dâng c¸c chuÀn mëc vÉ

®¹o ®êc ®Ê ®¸nh gi¸ nhéng kinh nghiÍm cãa

c¸ nh©n h×. §¾c biÍt, vài kinh nghiÍm cãa b¶n

th©n h× ®¸nh gi¸ c¸c nhµ chêc tr¸ch qua thã

tæc c¸c ph¸p lï. Nghiªn cêu nµy ®· chÏ ra mÜt

c¸ch ch½c ch½n rºng nhéng nÉn t¶ng c¬ b¶n ®Ê

m×i ng­Ýi chÂp nhÃn hay ph¶n ®Ûi nhéng

quyÌt ®Ònh cãa c¶nh s¸t hay tÓa ¸n lµ së ®¸nh

gi¸ cãa h× vÉ së c«ng bºng trong nhéng thã

tæc cãa c¸c nhµ chêc tr¸ch khi ®­a ra nhéng

quyÌt ®Ònh.

H·y xem xÇt vÑ dæ nµy, t«i ®· phÔng vÂn

nhéng ng­Ýi xuÂt hiÍn tr­àc phiªn tÓa vÉ giao

th«ng Þ Chicago, Illinois. Vµo thÝi gian ®Ö,

viÍc b¸c bÔ væ ¸n khi ng­Ýi cÖ tÜi ®· ®Ìn tÓa

lµ chuyÍn bÎnh th­Ýng, bÞi vÎ ng­Ýi ta cho

23

Nhéng ph¸t hiÍn nµy chÏ ra rºng c¸c nhµ chêc

tr¸ch cÖ thÊ dµnh ®­ác së ãng hÜ cho c¸c

quyÌt ®Ònh cãa mÎnh nÌu h× chå ï vµo chÑnh

nhéng quyÌt ®Ònh nµy. N¨m 1997 mÜt nghiªn

cêu do Paternoster vµ c¸c ®Øng t¸c gi¶ thëc

hiÍn liªn quan ch¾t chÆ ®Ìn nhéng quyÌt ®Ònh

vµ m×i ng­Ýi c¶m thÂy tr¸ch nhiÍm c¸ nh©n

cao h¬n vµ tu©n thã h¬n nhéng quy ®Ònh kh¸c.

CuÜc nghiªn cêu n¨m 1997, m×i ng­Ýi c¶m

thÂy rºng h× ®­ác ®Ûi xè c«ng bºng khi h×

ph¶i lµm viÍc vài c¶nh s¸t, h× c¶m thÂy dË

dµng tu©n thã ph¸p luÃt h¬n sau 6 th¸ng kinh

nghiÍm cãa b¶n th©n. VÎ c¶nh s¸t kh«ng ®­ác

xuÂt hiÍn trong suÛt thÝi gian sau, nªn ng­Ýi

d©n ph¶i chÒu tr¸ch nhiÍm tu©n thã ph¸p luÃt.

ViÍc ®­ác ®Ûi xè c«ng bºng lµm cho ng­Ýi

d©n nhÂt trÑ vài c¸c quy ®Ònh cãa x· hÜi vµ të

b¶n th©n h× cam kÌt tu©n thã ph¸p luÃt.

Ng­êi d©n quyÕt ®Þnh yÕu tè n¯o trong

thñ tôc ph²n quyÕt cña tßa ²n?

Nhéng cuÜc nghiªn cêu ®· chÏ ra rºng c¸c

thµnh viªn cãa x· hÜi cÖ nhéng kiÊu phêc t¹p

vÉ së ph¸n xÇt theo thã tæc, th­Ýng cÖ 8 ho¾c

nhiÉu h¬n néa nhéng vÂn ®É vÉ ph¸p lï khi

quyÌt ®Ònh xem h× nghÐ mÜt thã tæc ph¸p lï

c«ng bºng nh­ thÌ nµo. BÛn vÂn ®É th­Ýng

®­ác coi lµ quan tr×ng nhÂt.

- MÜt lµ h× ®¸nh gi¸ c¬ hÜi tham gia vµ cho

ï kiÌn khi c¸c quyÌt ®Ònh ®­ác ®­a ra.

- Hai lµ h× muÛn c¸c thã tæc ph¶i c«ng

bºng, kh«ng thiªn vÒ vµ ph¶i dëa trªn

nhéng tiªu chÑ thëc tÌ vµ thëc hiÍn qua

nhéng yªu c¿u thÛng nhÂt cãa c¸c quy

®Ònh.

rºng viÍc ®i ®Ìn tÓa ¸n cäng lµ së trçng ph¹t

®Ûi vài c¸c tÜi nhÔ. VÎ vÃy bÒ c¸o kh«ng ph¶i

chÒu ph¹t cäng nh­ kh«ng cÖ tiÉn ¸n. Chång

t«i ®· nghÐ rºng nh­ thÌ thÎ m×i ng­Ýi rÂt vui

vÅ, tuy nhiªn t«i thÂy rºng m×i ng­Ýi rÂt têc

giÃn. T¹i sao l¹i nh­ vÃy? BÞi vÎ h× ch­a tçng

tr¶i qua vµ kh«ng nghÐ rºng viÍc bÛ trÑ phiªn

tÓa nh­ vÃy lµ c«ng bºng. H× muÛn cÖ mÜt

phiªn tÓa mµ Þ ®Ö h× cÖ thÊ ®­a ra nhéng

chêng cà vµ cÖ ®­ác nhéng quyÌt ®Ònh háp

ph¸p xêng ®¸ng vài tiÉn tµu xe h× bÔ ra ®Ê ®i

xem. NhÃn ®­ác mÜt kÌt qu¶ ­u ®·i kh«ng

quan tr×ng bºng viÍc cÖ nhéng ph¸n xÇt háp

lï.

Trong cuÛn "T©m lï x· hÜi vÉ viÍc xÇt xè theo

thã tæc", E.Allan Lind vµ t«i ®· phÔng vÂn

nhéng ng­Ýi cÖ liªn quan c¶ vài c¶nh s¸t vµ

tÓa ¸n. Chång t«i ®· thÂy rºng m×i ng­Ýi cÖ

ph¶n êng m¹nh mÆ l¹i vài së ®¸nh gi¸ cãa h×

vÉ së c«ng minh cãa nhéng nhµ chêc tr¸ch.

Nhéng ng­Ýi c¶m thÂy ®­ác ®Ûi xè c«ng bºng

rÂt s¼n sµng chÂp nhÃn c¸c quyÌt ®Ònh thÃm

chÑ nÌu nhéng quyÌt ®Ònh nµy lµ kh«ng hÉ ­u

®·i h× vµ h× kh«ng c¿n biÌt liÍu h× cÖ sÆ bÒ b½t

ho¾c bÒ trçng ph¹t nÌu h× kh«ng tu©n thã

ph¸p luÃt. T¹i sao ®©y l¹i lµ mÜt tr­Ýng háp?

Nhéng thã tæc c«ng bºng lµm cho m×i ng­Ýi

s¼n sµng tu©n theo. Vài nhéng lï do nh­ vÃy

thÎ m×i ng­Ýi s¼n sµng chÂp nhÃn nhéng

quyÌt ®Ònh nµy mÜt c¸ch vui vÅ. Së ph¸t hiÍn

nµy lµ rÂt quan tr×ng bÞi vÎ nÖ chÏ ra rºng m×i

ng­Ýi tÃp trung vµo nhéng vÂn ®É thuÜc vÉ

®¹o lï h¬n lµ nhéng vÂn ®É ¨n thua khi mµ h×

ph¶n êng bºng nhéng kinh nghiÍm cãa mÎnh

vài c¶nh s¸t vµ tÓa ¸n.

24

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/tyler.htm

- Ba lµ h× muÛn ®­ác ®Ûi xè mÜt c¸ch t«n

tr×ng vµ h× cÖ quyÉn biÌt.

- BÛn lµ h× muÛn c¶m thÂy ®­ác c¸c nhµ

chêc tr¸ch xem xÇt nhéng nhu c¿u vµ mÛi

quan ng¹i cãa h× vµ ph¶i trung thëc khi

®Ûi tho¹i vài h×.

Nhéng th¶o luÃn vÉ viÍc liÍu chÂp nhÃn chÏ

dÁn cãa nhµ chêc tr¸ch vÉ nhéng mÛi quan

ng¹i cãa h× trong nhéng quyÌt ®Ònh lµ quan

tr×ng h¬n hay lµ nhéng ®¸nh gi¸ vÉ së c«ng

minh ho¾c ­u ®·i cãa c¸c quyÌt ®Ònh ®Ây quan

tr×ng h¬n.

Mèi quan hÖ gi÷a thñ tôc ph²p lý v¯ lßng

tin ®èi víi nh¯ cÇm quyÒn

M×i ng­Ýi th­Ýng ®¸nh gi¸ kh¸c nhau nhéng

yÌu tÛ kh¸c nhau dëa vµo b¶n chÂt cãa vÂn ®É

mµ h× tham gia vµo. VÑ dæ nh­ c¬ hÜi ®­a ra

ï kiÌn lµ ®¾c biÍt quan tr×ng khi c¸c nhµ chêc

tr¸ch cÛ g½ng gi¶i quyÌt m©u thuÁn giéa mÜt

sÛ ng­Ýi. M¾t kh¸c, d©n tÜc, giài tÑnh vµ ®Òa

vÒ x· hÜi cäng kh«ng ¶nh h­Þng tài quan

®iÊm cãa h× vÉ viÍc c¸i gÎ t¹o ra së c«ng bºng

vÉ thã tæc.

§iÉu nµy chÏ ra rºng nhéng c«ng bºng vÉ thã

tæc cÖ thÊ lµ mÜt c¬ chÌ ®­ác ®¸nh gi¸ ®¾c

biÍt, qua ®Ö cÖ thÊ gi¶i quyÌt ®­ác nhéng

tranh chÂp xuyªn biªn giài. Nhéng nghiªn

cêu ®· chÏ ra rºng m×i ng­Ýi Þ c¸c nÉn kinh tÌ

kh¸c nhau, x· hÜi kh¸c nhau vµ hÍ t­ t­Þng

kh¸c nhau th­Ýng cÖ nhéng quan ®iÊm kh¸c

nhau vÉ viÍc ®­a ra c¸c kÌt qu¶ c«ng bºng vµ

cÖ quan ®iÊm kh¸c nhau vÉ nhéng kÌt qu¶ nµo

phâ háp vài nhÖm ng­Ýi cãa h×. Tuy nhiªn

nhéng ng­Ýi câng mÜt nhÖm sÆ cÖ nhiÉu ®iÊm

chung h¬n khi h× ®­ác hÔi ®Ê ®Öng gÖp vµo

thã tæc ®Ê ban hµnh nhéng quyÌt ®Ònh c«ng

minh. VÎ thÀm quyÉn ®Ê chÂp nhÃn c¸c thã

tæc c«ng bºng ®· ®­ác ®­a ra, nÖ khuyÌn

khÑch m×i ng­Ýi nhÂt trÑ vÉ nhéng c¸i t¹o nªn

së c«ng bºng thã tæc.

VÂn ®É t­¬ng të cäng xuÂt hiÍn trong thã tæc

tÎm kiÌm trong t­ ph¸p khi chång t«i kiÊm tra

viÍc tu©n thã ph¸p luÃt hµng ngµy cãa ng­Ýi

d©n. M×i ng­Ýi d­Ýng nh­ chÏ tu©n thã ph¸p

luÃt khi h× tin t­Þng vµo së c«ng minh cãa c¸c

thã tæc do c¸c quan chêc vµ c¸c c¬ quan ph¸p

luÃt sè dæng. BÞi vÃy bºng c¸ch ®­a ra nhéng

quyÌt ®Ònh c«ng bºng, c¸c quan chêc x©y

dëng c¸ch êng xè ph¸p luÃt trong ®Ö m×i

ng­Ýi c¶m thÂy tr¸ch nhiÍm c¸ nh©n lµ ph¶i

tu©n thã ph¸p luÃt. X· hÜi të trÒ nh­ vÃy ph¶i

dëa vµo c¶m gi¸c cãa m×i ng­Ýi vÉ tr¸ch

nhiÍm c¸ nh©n vµ nghÐa væ tu©n thã ph¸p luÃt

vµ thiÍn chÑ cãa h× ®Ûi vài c¸c gi¸ trÒ vÉ ®¹o

®êc.

25

B¹n thè hÎnh dung tÎnh huÛng sau ®©y: sau

mÜt ngµy lµm viÍc, vµo buÙi chiÉu muÜn, b¹n

kÒp lªn chuyÌn xe buït cuÛi câng. XuÛng xe Þ

bÌn quen thuÜc, b¹n r¶o b­àc vÉ nhµ. Vça tài

g¿n nhµ b¹n chêng kiÌn mÜt tÎnh huÛng gay

cÂn. B¹n thÂy mÜt lä trÅ tåm tæm xung quanh

ng­Ýi ®µn bµ nºm d­ài ®Ât tr­àc cÙng nhµ vµ

khÖc lÖc nÏ non. Ch¹y tài n¬i, b¹n nhÃn thÂy

mÜt bÖng ng­Ýi ®µn «ng ®ang mÂt d¿n vµo

mµn ®ªm trªn phÛ. B¹n sÆ lµm gÎ låc ®Ö?

T«i ®· hÔi c©u nµy hµng ngµn ng­Ýi t¹i hµng

chæc thµnh phÛ Þ Mî vµ nhÃn ®­ác c©u tr¶ lÝi

nh­ nhau. Tr­àc hÌt, b¹n c¿n ph¶i ch¨m lo

®Ìn ng­Ýi phæ né, xem bµ ta cÓn sÛng hay

kh«ng vµ x¸c ®Ònh tÑnh chÂt cãa vÌt th­¬ng.

Sau ®Ö b¹n trÂn an b×n trÅ vça tr¶i qua c¬n

chÂn ®Üng. Vµ cuÛi câng b¹n nhÝ hµng xÖm

g×i cÂp cêu vµ b¸o c¶nh s¸t bao v©y, b½t gié

tÜi ph¹m. TrÎnh të trªn ®©y: ch¨m sÖc n¹n

nh©n, huy ®Üng cÜng ®Øng xung quanh vµ sau

®Ö lµ truy b½t tÜi ph¹m ®· thµnh quy t½c ®Ûi

phÖ vài tÜi ph¹m Þ Mî.

Nh÷ng thiÕu sãt trong hÖ thèng hiÖn

h¯nh

NÌu qu¶ thÃt trong låc nµy b×n tÜi ph¹m vÁn

hoµnh hµnh, t¹i sao hÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së

vÁn trung thµnh vài quy t½c tr¸i ng­ác? ë Mî,

chång t«i cung cÂp c¸c dÒch væ ph¸p lï cho tÜi

ph¹m lÂy tç nguØn kinh phÑ cãa chÑnh phã,

can thiÍp vÉ m¾t t­ vÂn vµ y tÌ ngay c¶ trong

Dennis Maloney

§iÉu gÎ sÆ x¶y ra nÌu thay vµo c¸ch thêc ®· qua thè nghiÍm ®Ê ®Ûi phÖ vài tÜi ph¹m hÎnh së lµ mÜt c¸ch kh¸c cÖ hiÍu qu¶ h¬n vµ g¿n gäi vài d©n chång h¬n? Thay bºng qu¸ trÎnh tÛ tæng dµi ®ºng ®¼ng mµ trong ®Ö tÜi ph¹m cÖ thÊ bÒ kÌt ¸n ho¾c cÖ thÊ kh«ng, cÜng ®Øng d©n c­ câng vài vµ th«ng qua mÜt c¬ quan ®¾c biÍt cÖ thÊ lµm kh©u trung gian giéa tÜi ph¹m vµ n¹n nh©n. Denis Maloney, gi¸m ®Ûc cãa T­ ph¸p cÜng ®Øng, mÜt tÙ chêc thuÜc chÑnh quyÉn ®Òa ph­¬ng cÖ mÛi quan hÍ lµm viÍc ch¾t chÆ vài NGO's nhºm cÙ xuï cho së phÓng ngça tÜi ph¹m vµ háp t¸c trong lÐnh vëc nµy sÆ giài thiÍu vÉ hÍ thÛng "t­ ph¸p cÜng ®Øng" ®ang vÃn hµnh t¹i h¹t Deschutes, Oregon.

Dennis Maloney

Sù cÇn thiÕt cña t­ ph¸p céng ®ång

XÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

26

thÝi gian bÒ tâ, c¸c dÒch væ gi¸o dæc vµ h­àng

nghiÍp. NÖi chung c¸c n¹n nh©n cãa tÜi ph¹m

®· mÍt mÔi trong viÍc ®Ûi m¾t vài chÂn

th­¬ng tinh th¿n bºng c¸ch riªng cãa mÎnh.

BÞi vÃy c«ng chång Mî ®i ®Ìn kÌt luÃn lµ hÍ

thÛng t­ ph¸p hÎnh së Mî qu¸ chå tr×ng ®Ìn

tÜi ph¹m vµ thëc chÂt chång t«i thµnh ng­Ýi

b¶o vÍ cho tÜi ph¹m. ThÃm chÑ nhiÉu ng­Ýi

cÓn thuyÌt phæc chång t«i b¶o vÍ cho tÜi

ph¹m mµ quªn ®i nhéng nhu c¿u cãa cÜng

®Øng vµ n¹n nh©n. NghÒch lï nµy kh«ng thÊ

chÂp nhÃn ®­ác. HÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së

Mî dëa trªn së giam c¿m nh­ ph­¬ng thêc

®­ác tr×ng dæng vµ trong nhiÉu tr­Ýng háp

nh­ ph­¬ng thêc duy nhÂt ®Ê gié hµnh vi cãa

tÜi ph¹m trong t¿m kiÊm so¸t cãa mÎnh. Ngµy

cµng rÕ rµng lµ chång ta cÖ thÊ nhÃn d¹ng mÜt

c¸ch s©u s¸t h¬n nhéng dÂu hiÍu riªng biÍt

trong hµnh vi cãa tÜi ph¹m nÌu cho phÇp n¹n

nh©n tham gia vµo suÛt qu¸ trÎnh tÛ tæng.

§iÉu ®Ö sÆ giåp chång ta kiÊm so¸t b×n tÜi

ph¹m tÛt h¬n.

Tr­àc hÌt h·y ®Ê cho chång t«i ®­ác kiÊm

chêng lµ qu¶ thÃt cÖ nhéng ®Òa ®iÊm tuyÍt ®Ûi

an toµn ®Ê giam gié tÜi ph¹m nguy hiÊm trong

thÝi gian tiÉn xÇt xè vµ trçng ph¹t chång vÎ

nhéng hµnh vi ngÚ ng­ác. B×n nµy c¿n ph¶i

®­ác giam gié t¹i nhéng nhµ tâ kiªn cÛ trong

thÝi gian dµi. Nh­ng chång ta cäng c¿n nhà

rºng ph¿n làn c¸c væ ph¹m tÜi lµ së mÂt m¸t

vÉ tµi s¶n do tay cãa b×n tÜi ph¹m kh«ng cÖ

xu h­àng b¹o lëc g©y ra. §Ö lµ nhéng tÜi nh­

trÜm c½p, ph¸ ph¸ch, lµm sÇc gi¶. Nhéng tÜi

ph¹m nµy chiÌm 90% tÙng sÛ tÜi ph¹m Þ Mî.

§Ûi vài nhéng tr­Ýng háp nh­ vÃy thÎ cÖ lÆ

háp lï h¬n vµ ®ß tÛn kÇm h¬n khi gié b×n tÜi

ph¹m d­ài t¿m kiÊm so¸t trëc tiÌp cãa cÜng

®Øng vµ n¹n nh©n.

§iÉu nµy cÖ thÊ thëc hiÍn ®­ác nÌu cho phÇp

n¹n nh©n të x¸c ®Ònh mêc ®Ü bØi th­Ýng, c¸c

lo¹i dÒch væ cÜng ®Øng cÖ ï nghÐa, vµ bªn c¹nh

ph­¬ng ph¸p liÍu ph¸p, s½p xÌp cho n¹n nh©n

®Ûi tho¹i m¾t ®Ûi m¾t vài tÜi ph¹m vÉ tÙn

th­¬ng mµ h× ph¶i chÒu do tÜi ph¹m g©y ra.

Qu¶ thÃt lµ nÌu hÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së lo

®­ác ®Òa ®iÊm giam gié b×n tÜi ph¹m nguy

hiÊm vµ nhéng tªn tÜi ph¹m kinh tÌ kinh niªn

thÎ chång t«i cÖ thÊ dµnh ra ®­ác kho¶n tiÉn ®Ê

cung cÂp mÜt c¸ch rÜng r·i nhéng dÒch væ c¿n

thiÌt nhÂt cho n¹n nh©n. Chång t«i cäng cÖ thÊ

tµi trá cho nhéng chiÌn l­ác ng¨n ngça tÜi

ph¹m, c¸ch thêc tÛi ­u ®Ê ng¨n ch¾n së tÜi

ph¹m hÖa.

§Ìn ®©y chång ta tiÌp cÃn vài thµnh tÛ thê ba

trong hÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së: ng¨n ngça tÜi

ph¹m. Chång t«i cÖ hÍ thÛng th«ng tin ®¿y ®ã

nhÂt vÉ ®Òa ®iÊm, thÝi gian, c­Ýng ®Ü, ph­¬ng

h­àng cãa ho¹t ®Üng tÜi ph¹m. NÌu nhÎn vµo

c¸c ph­¬ng tiÍn ®Ê ng¨n ngça tÜi ph¹m, chång

ta nhÃn thÂy së c¶i tiÌn v­át bÃc. Kh«ng nh­ hÍ

thÛng cä h¿u nh­ kh«ng chå ï tài n¹n nh©n cãa

tÜi ph¹m vµ do ®Ö h¿u nh­ kh«ng chå ï tài viÍc

bµn luÃn vÉ phÓng ngça tÜi ph¹m. HÍ thÛng ®Ö

qu¶n lï ®­ác ®Üng th¸i cãa b×n tÜi ph¹m dëa

vµo nhéng nguØn tin rÂt tÛn kÇm. C¸ch tiÌp cÃn

nh­ vÃy chÏ mÜt sàm mÜt chiÉu.

27

T­ ph²p céng ®ång

T¹i h¹t Deschutes, Oregon vµ mÜt sÛ ®Òa

ph­¬ng kh¸c cãa Liªn bang, mÜt nhÖm viªn

chêc t­ ph¸p câng vài c¸c quan chêc d©n cè

®Òa ph­¬ng, c¸c ®¹i biÊu tç c¬ quan lÃp ph¸p

vµ c¸c c«ng d©n riªng biÍt t¹o thµnh nhÖm lµm

viÍc ®Ê rµ so¸t l¹i nhéng nh­ác ®iÊm cãa hÍ

thÛng hiÍn hµnh, vµ quan tr×ng h¬n lµ x©y

dëng mÜt hÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së tÛt h¬n –

hÍ thÛng mµ chång t«i g×i lµ "t­ ph¸p cÜng

®Øng".

Trong khu«n khÙ cãa t­ ph¸p cÜng ®Øng, n¹n

nh©n ®­ác ®É cao nh­ "hµnh kh¸ch" tÛi cao

cãa hÍ thÛng t­ ph¸p, tÜi ph¹m ®­ác gié trong

vÓng kiÊm so¸t bºng nhéng c¸ch thêc hiÍu

qu¶, vµ phÓng ngça tÜi ph¹m ®­ác coi lµ

h­àng ho¹t ®Üng ­u tiªn. Së tham gia cãa

c«ng d©n vµo viÍc ch¨m lo c¸c nhu c¿u cãa

n¹n nh©n, x¸c ®Ònh c¸c h­àng chã ®¹o, ®iÉu

®Înh c¸c kho¶n bØi th­Ýng, gi¸m s¸t c¸c dë ¸n

dÒch væ cÜng ®Øng chiÌm vÒ trÑ trung t©m

trong c¸ch lµm cãa t­ ph¸p cÜng ®Øng. C¸c

quan chêc t­ ph¸p lo ng¹i rºng së thay ®Ùi ®Ö

cÖ thÊ lµm n¶y sinh nhéng yªu c¿u cÖ tÑnh quy

trÎnh, thã tæc tÛ tæng.

H¹t Deschutes tçng b­àc cho thÂy lµ h× cÖ ï

®Ònh nghiªm tåc trong c¸ch nhÎn mài vÉ hÍ

thÛng t­ ph¸p. TiÌp theo mÜt lo¹t cuÜc g¾p do

Ch¸nh ¸n TÓa l­u ®Üng Stephen Tiktin chã trÎ

nhºm nhÂn m¹nh së c¿n thiÌt cãa hÍ thÛng t­

ph¸p ®É cao c¸c dÒch væ cho n¹n nh©n vµ

phÓng ngça tÜi ph¹m, h¹t ®· ®­a ra mÜt b¶n

nghÒ quyÌt phåc ®¸p l·nh ®¹o nhÖm. NghÒ

quyÌt nhÂn m¹nh mÜt lo¹t biÍn ph¸p ®­a hÍ

thÛng hiÍn hµnh tiÌn tài m« hÎnh t­ ph¸p cÜng

®Øng.

Sau ®©y lµ mÜt sÛ vÑ dæ vÉ nhéng ï t­Þng

®­ác thëc hiÍn sau khi th«ng qua nghÒ quyÌt.

Gióp ®ì n³n nh©n tèt h¬n

V¨n phÓng ch­Þng lï h¹t Deschutes ®· cÖ

c«ng triÊn khai mÜt c¸ch ®¸ng khen ngái c¸c

dÒch væ cho n¹n nh©n. V¨n phÓng ch¨m lo ®Ìn

nhu c¿u cãa n¹n nh©n tç låc tÜi ph¹m ®­ác

b¸o cho ®Ìn låc kho¶n bØi th­Ýng cho n¹n

nh©n ®­ác tr¶. Ch­¬ng trÎnh trë giåp n¹n

nh©n b½t ®¿u sau khi hÍ thÛng cÂp cêu y tÌ

"m· hÖa". Nhéng tÜi ph¹m nguy hiÊm ®­ác

m· hÖa bºng mµu xanh da trÝi, ch­¬ng trÎnh

b¶o ®¶m rºng n¹n nh©n cÖ së giåp ®ß cãa

nhéng ng­Ýi tÎnh nguyÍn ngay trong vµi phåt

®¿u sau khi cÖ tin b¸o. Nhéng tÜi ph¹m nhÔ

h¬n ®­ác tr¶ lÝi trong vÓng vµi tiÌng, cÓn

nhéng n¹n nh©n g¾p tÜi ph¹m væn v¾t ®­ác

tiÌp xåc sau ®Ö vµi ngµy. N¹n nh©n cäng nhÃn

®­ác nhéng dÒch væ kh¸c nh­ t­ vÂn t©m lï,

cung cÂp chÚ Þ t¹m thÝi nÌu c¿n thiÌt, th«ng

tin ph¸p lï vµ ®­ác giåp ®ß vÉ nhéng mÂt m¸t

ph¶i chÒu. Th«ng ®iÍp gèi tài n¹n nh©n thÃt rÕ

rµng: "B¹n lµ mÜt trong nhéng thµnh viªn cãa

cÜng ®Øng chång ta; b¹n g¾p tr½c trÞ, vµ c«ng

viÍc cãa chång t«i lµ lµm m×i ®iÉu cÖ thÊ lµm

®­ác ®Ê b¹n phæc hØi mÜt c¸ch tÛt nhÂt.

Chång t«i sÆ Þ bªn b¹n cho ®Ìn låc b¹n thÂy

an toµn.

TÓa l­u ®Üng Deschutes ®· t¹o ra nhéng ®iÉu

28

kiÍn ®Ê n¹n nh©n tham gia vµo qu¸ trÎnh tÛ

tæng. TÓa rÂt chå tr×ng ®Ìn viÍc giåp ®ß ®Ê

n¹n nh©n vµ tÜi ph¹m ®iÉu ®Înh vài nhau.

Theo c¸ch lµm nµy, n¹n nh©n cÖ thÊ g¾p m¾t

®Ûi m¾t vài tÜi ph¹m vµ gi·i bµy nhéng hÃu

qu¶ tÙn thÂt cãa h×, trÎnh bµy yªu c¿u bâ l¹i

nhéng mÂt m¸t vÉ tiÉn b¹c, x¸c ®Ònh c¸c yªu

c¿u cho ch­¬ng trÎnh trá giåp cÜng ®Øng.

KhÖa h×c ®­ác c¸c tÎnh nguyÍn viªn cÖ trÎnh

®Ü cao giåp ®ß. Ban t­ ph¸p cÜng ®Øng mài

thµnh lÃp ®· ®iÉu phÛi ch­¬ng trÎnh cho tÓa.

Nhéng kÌt qu¶ ban ®¿u cãa c¸ch lµm nµy rÂt

®¸ng khÑch lÍ. C¸c n¹n nh©n tÔ ra hµi lÓng vài

së ®iÉu ®Înh, hÓa gi¶i nhiÉu h¬n lµ so vài quy

trÎnh tÛ tæng truyÉn thÛng. Vµ c¸c thÔa thuÃn

tÔ ra l©u bÉn h¬n nhéng lÍnh vÉ ¸n treo. TÜi

ph¹m tr¶ tiÉn bØi th­Ýng nhiÉu h¬n, vµo

kho¶ng 90% so vài trung bÎnh 33% tç c¸c b¶n

¸n treo.

Ban T­ ph¸p cÜng ®Øng ®· thay ®Ùi c¸c quan

®iÊm tç chÚ chå tr×ng t­ vÂn cho tÜi ph¹m

sang quan ®iÊm nhÂn m¹nh ®Ìn t­ vÂn vµ ãng

hÜ n¹n nh©n. HÍ thÛng cä hÔi: VÒ trÑ ph¸p lï

cãa tÜi ph¹m lµ gÎ? CÖ nhu c¿u gÎ? C¿n lµm gÎ

®Ê thay ®Ùi hµnh vi c­ xè cãa chång? HÍ

thÛng mài hÔi: Hoµn c¶nh cãa n¹n nh©n lµ gÎ?

H× bÒ tÙn thÂt ®Ìn ®©u? TÜi ph¹m ph¶i lµm gÎ

®Ê bâ ®½p cho n¹n nh©n?

Ban tiÌp tæc qu¶n lï vµ kiÊm so¸t hµnh vi cãa

tÜi ph¹m. Nh­ng nÜi hµm chã chÛt cãa viÍc

kiÊm so¸t lµ buÜc tÜi ph¹m ph¶i cÖ tr¸ch

nhiÍm phæc hØi cho n¹n nh©n vµ tr¶ bØi th­

Ýng. Tr¸ch nhiÍm, chê kh«ng ph¶i trá giåp t­

vÂn lµ h­àng ­u tiªn trong viÍc kiÊm so¸t tÜi

ph¹m.

Qu°n lý c²c téi ph³m kinh tÕ mét c²ch

h÷u hiÖu h¬n

CÜng ®Øng kinh doanh h¹t Deschutes liªn kÌt

vài Ban T­ ph¸p cÜng ®Øng thµnh lÃp nªn

PhÓngtrá giåp th­¬ng nh©n (Merchant Accountability Board) . TÙ chêc nµy ®­ác ph¸t

triÊn vÎ mÜt sÛ lï do:

- ViÍc gi¶ m¹o kh¸ch hµng ®Ê ¨n c½p Þ c¸c

cèa hµng, trÜm c½p v¾t, gi¶ m¹o thÅ tÑn

dæng ®· g©y ra nhéng tÙn thÂt nghiªm

tr×ng trong lÐnh vëc bu«n b¸n lÅ vµ trong

mÜt sÛ tr­Ýng háp ®e d×a kh¶ n¨ng cãa

mÜt sÛ ng­Ýi lµm ¨n nhÔ.

- V¨n phÓng ch­Þng lï h¹t cÖ thÊ khÞi tÛ

nhéng væ viÍc nh­ vÃy, nh­ng mÚi l¿n

khÞi tÛ tÛn tç 600 – 900 ®«-la lÂy tç ng©n

s¸ch cãa Ban ®Ê chi cho c¸c lo¹i lÍ phÑ

ch­Þng lï vµ nhéng chi phÑ nh©n së kh¸c.

C¸i gi¸ ®Ö cäng giÛng nh­ mÜt l¿n bÒ mÂt

trÜm kho¶n tiÉn làn hay nhÔ.

- C¸c th­¬ng gia m¾c dâ ®­ác Ch­¬ng

trÎnh §iÉu ®Înh N¹n nh©n vài TÜi ph¹m

ãng hÜ, nh­ng kh«ng ph¶i trong tr­Ýng

háp nµo cäng cÖ thÝi gian tiÌp xåc ®iÉu

®Înh.

- KÌt qu¶ lµ c¸c th­¬ng gia câng nhau lÃp

nªn ch­¬ng trÎnh trong ®Ö mÜt ng­Ýi cÖ

thÊ lµm ®¹i diÍn cho tÂt c¶ trong c¸c væ

viÍc vµ x¸c ®Ònh mêc bØi th­Ýng. Bºng

c¸ch nµy væ viÍc ®­ác gi¶i quyÌt mµ

kh«ng c¿n ®Ìn së khÞi tÛ tÛn kÇm, c¸c

th­¬ng gia cÖ c¬ hÜi cho nhéng kÅ ¨n c½p

®Ø cèa hµng, nhéng tªn trÜm v¾t thÂy ¶nh

h­Þng nghiªm tr×ng cãa hµnh vi ®Ö ®Ûi

29

vài viÍc kinh doanh gia ®Înh, vµ c¸c th­

¬ng gia nhÃn ®­ác tiÉn bØi th­Ýng nhanh

h¬n vµ nhiÉu h¬n so vài khi th«ng qua c¸c

quy trÎnh tÛ tæng t¹i tÓa.

X©y dùng nh÷ng céng ®ång bÒn v÷ng

h¬n

MÜt trong nhéng ®iÊm mài trong t­ ph¸p

cÜng ®Øng do Ban t­ ph¸p cÜng ®Øng mang l¹i

lµ c¸i nhÎn vÉ ho¹t ®Üng cÜng ®Øng nh­ mÜt

nguØn ®Ê x©y dëng nhéng cÜng ®Øng bÉn

véng h¬n. Theo truyÉn thÛng, ho¹t ®Üng cÜng

®Øng th­Ýng ®­ác sè dæng nh­ mÜt biÍn

ph¸p c¶i t¹o tÜi ph¹m. T¹i h¹t Deschutes, theo

quan niÍm vÉ t­ ph¸p cÜng ®Øng, ho¹t ®Üng

cÜng ®Øng ®­ác coi lµ c¸ch thêc ®Ê phæc hØi

së c©n bºng cho n¹n nh©n vµ cÜng ®Øng.

Vài ï nghÐa ®Ö, Ban t­ ph¸p cÜng ®Øng ®· lµm

viÍc hÌt mÎnh vài c¸c tÙ chêc cÜng ®Øng tÎnh

nguyÍn kh¸c nhºm triÊn khai mÜt lo¹t c¸c dë

¸n mài mÅ nh­:

- Háp t¸c vài C©u l¹c bÜ VÓng ®Ýi ®Òa

ph­¬ng thµnh lÃp trung t©m giåp ®ß trÅ

em bÒ ng­ác ®·i;

- Háp sêc vài tÙ chêc chÛng ®Öi nghÄo ®Òa

ph­¬ng ®Ê huy ®Üng tiÉn b¹c cho nhµ tÌ

b¿n 70 chÚ;

- GÖp ph¿n x©y dëng c«ng viªn Þ h¹t ®Ê

t­Þng nhà mÜt nhµ s­ ph¹m ®Òa ph­¬ng;

- Ph¸t triÊn mÛi quan hÍ vài tÙ chêc " M«i

tr­Ýng cho con ng­Ýi", n¬i tÜi ph¹m cÖ

chÚ Þ d­ài së cai qu¶n cãa tÙ chêc nµy.

Vài c¸ch lµm nµy, cÜng ®Øng ®· thu ®­ác

nhéng lái Ñch v« hÎnh do Ban mang l¹i, vµ tÜi

ph¹m ®· b½t ®¿u thiÌt lÃp ®­ác mÛi quan hÍ

vài cÜng ®Øng bºng c¸ch gi¶m thiÊu b¶n n¨ng

ph¸ ph¸ch trong h×. CÜng ®Øng d©n c­ ®· ãng

nhiÍt thµnh c¸ch lµm ®Ö.

Nh÷ng chiÕn l­îc phßng ngõa téi ph³m

VÂn ®É nµy cÖ thÊ g©y x¸o ®Üng nhÂt trong

nÌp nghÐ cãa c¸c h¹t. Khi ph©n tÑch hÍ thÛng

c¶i t¹o tÜi ph¹m vÒ thµnh niªn cãa bang, h¹t

Deschutes ®· nhÃn thÂy rºng bang Oregon v«

tÎnh ®· khuyÌn khÑch c¸c h¹t sè dæng c¸c

nguØn trá cÂp cãa bang. T¹i Oregon, c¸c h¹t

kh«ng mÂt ®Øng nµo khi sè dæng c¸c c¬ sÞ cãa

bang, bÞi vÃy c¸c h¹t cÖ thÊ tho¶i m¸i lëa ch×n

viÍc dØn nhéng tÜi ph¹m vÒ thµnh niªn cÖ vÂn

®É nh­ng kh«ng nguy hiÊm l½m vµo c¸c khu

c¶i t¹o cãa bang. Kh«ng mÂy ng¹c nhiªn khi

®ang vµ sÆ lu«n cÖ sêc Çp mÞ rÜng c¸c c¬ sÞ

cãa bang ®Ê giam gié tÜi ph¹m vÒ thµnh niªn

cãa c¸c h¹t. Cho ®Ìn låc trªn bÉ nÙi ®iÉu ®Ö

vÁn cÖ lái cho chÑnh quyÉn h¹t thÎ nÖ chÏ

khuyÌn khÑch së phÙ biÌn cãa c¸c nhµ giam vµ

t¨ng së tÛn kÇm, do ®Ö t¸c ®Üng xÂu ®Ìn

nhéng ho¹t ®Üng quan tr×ng kh¸c cãa nhµ

n­àc nh­ gi¸o dæc ch»ng h¹n.

H¹t Deschutes vµ TÙ chêc thanh niªn bang

Oregon cÛ g½ng thay ®Ùi xu h­àng nµy. H¹t

®· ®É nghÒ thµnh lÃp c¬ sÞ ®Ê qu¶n lï nhéng

tÜi ph¹m vÒ thµnh niªn Ñt nguy hiÊm mµ tr­àc

®Ö cÖ thÊ bÒ giam gié Þ c¸c c¬ sÞ cãa bang. C¸c

ch­¬ng trÎnh ®Òa ph­¬ng ®­ác trá cÂp tç c¸c

quî vài thÔa thuÃn lµ m×i kho¶n tÑch läy ®Éu

®­ác t¸i ®¿u t­ vµo c¸c ch­¬ng trÎnh chiÌn

30

l­ác phÓng tÜi ph¹m. Vµ c¸c kho¶n tÑch läy ®Ö

cÖ thÊ rÂt ®¸ng kÊ, lªn ®Ìn hµng tr¨m ngµn ®«-

la mÜt n¨m. Uí ban TrÅ em vµ Gia ®Înh do

mÜt sÛ c«ng d©n lÃp nªn qu¶n lï sÛ tiÉn ®Ö.

Nhéng c«ng d©n nµy ®­a l¹i viËn t­Þng c«ng

viÍc ch½c ch½n cho ch­¬ng trÎnh vµ ph©n biÍt

rÕ rµng giéa c¸c kho¶n chi phÑ vµ ®¿u t­. C¸ch

lµm mài nµy ®­ác c¬ quan lÃp ph¸p bang vµ

ThÛng ®Ûc bang John A. Kitzhaber ãng hÜ.

NÌu ch­¬ng trÎnh nµy ho¹t ®Üng tÛt vµ ®­ác

nh©n rÜng ra c¸c h¹t kh¸c thÎ bang Oregon sÆ

lái c¶ ®«i ®­Ýng. CuÛi câng, së lan truyÉn cãa

nhµ tâ cÖ thÊ bÒ ch¾n l¹i, vµ nguØn ®«-la dµnh

cho c¸c ho¹t ®Üng tÛn kÇm cãa nhµ tâ sÆ ®­ác

®Ù vµo nhéng ch­¬ng trÎnh chiÌn l­ác phÓng

ngça tÜi ph¹m.

Trªn ®©y chÏ lµ mÜt sÛ vÑ dæ vÉ nhéng nÚ lëc

®­ác bÔ ra sau khi s¸ng kiÌn t­ ph¸p cÜng

®Øng ®­ác khÞi x­àng. Vài sÛ l­áng c«ng d©n

vµ n¹n nh©n ngµy cµng ®«ng ®¶o h¬n, sÆ cÖ

nguØn n¨ng l­áng s¸ng t¹o kh«ng bao giÝ c¹n

®Ê chuyÊn hÍ thÛng t­ ph¸p hÎnh së thµnh hÍ

thÛng t­ ph¸p cÜng ®Øng.

Tr­àc hÌt, t­ ph¸p cÜng ®Øng ®¸p êng ®­ác

nhéng nhu c¿u cãa n¹n nh©n, ®­a ra c¸c gi¶i

ph¸p kiÊm so¸t c¸c tÜi ph¹m kh«ng cÖ xu

h­àng b¹o lëc, chå tr×ng tài phÓng ngça tÜi

ph¹m nh­ mÜt khÑa c¹nh quan tr×ng trong

ho¹t ®Üng hµng ngµy cãa hÍ thÛng t­ ph¸p

hÎnh së. Trung t©m trong triÌt lï nµy lµ së

tham gia rÜng r·i cãa d©n chång vµo m×i khÑa

c¹nh ho¹t ®Üng cãa hÍ thÛng t­ ph¸p. Së tham

gia ®Ö sÆ t¨ng c­Ýng th¸i ®Ü tr¸ch nhiÍm cãa

c¸c chuyªn gia t­ ph¸p chuyªn nghiÍp. Vài ï

nghÐa mài nµy vÉ sÞ héu vµ tr¸ch nhiÍm, d©n

chång sÆ mang ®Ìn nguØn sinh lëc vµ c¸c

nguØn kh¸c mµ ph­¬ng ph¸p thuÌ khÖa

kh«ng mang l¹i ®­ác. Vài triÌt lï mài vµ ®­ác

d©n chång h­Þng êng, t­¬ng lai sÆ t­¬i s¸ng

h¬n vµ an toµn h¬n ®Ûi vài nhéng n¬i nµo

theo ®uÙi t­ ph¸p cÜng ®Øng.

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/maloney.htm

31

Cho rºng c¸c c«ng d©n h¹t Deschutes cÖ

quyÉn ®­ác h­Þng ®Ü an toµn tuyÍt ®Ûi;

XÇt thÂy rºng, së t¨ng c­Ýng mÃt ®Ü tÜi ph¹m

vÒ thµnh niªn vµ tÜi ph¹m ng­Ýi làn ®e d×a së

an toµn cãa c«ng d©n;

NhÃn thêc ®­ác rºng, chiÌn l­ác ®Âu tranh

chÛng tÜi ph¹m ®Ói hÔi së quan t©m ®Øng ®Éu

tç viÍc phÓng ngça tÜi ph¹m, ®Ìn can thiÍp

kÒp thÝi vµ së c¶i t¹o cÖ hiÍu qu¶;

Cho rºng T­ ph¸p cÜng ®Øng bao hµm quan

®iÊm cho phÇp cÜng ®Øng ho¹ch ®Ònh vµ thëc

hiÍn m×i chiÌn l­ác phÓng ngça vµ chÛng tÜi

ph¹m.

BÞi vÃy, HÜi ®Øng d©n cè h¹t Deschutes chÂp

thuÃn t­ ph¸p cÜng ®Øng nh­ sê mÍnh vµ

mæc ®Ñch cãa c¸c ho¹t ®Üng c¶i t¹o tÜi ph¹m Þ

h¹t. Ngoµi ra, h¹t thµnh lÃp nªn Ban t­ ph¸p

cÜng ®Øng thay cho Ban c¶i t¹o cãa cÜng ®Øng.

QuyÌt ®Ònh rºng Ban t­ ph¸p cÜng ®Øng ph¶i

háp t¸c lµm viÍc vài m×i c«ng d©n ®Ê ®¶m b¶o

cÖ hiÍu qu¶ së phÓng ngça, kiÊm so¸t vµ

chÛng tÜi ph¹m.

QuyÌt ®Ònh rºng h¹t ph¶i thµnh lÃp Trung t©m

t­ ph¸p cÜng ®Øng ®Ê hÚ trá vµ ®­a ra c¸c

ch­¬ng trÎnh phæc hØi n¹n nh©n; ®Ê kiÊm so¸t

tÜi ph¹m, cho h× cÖ c¸c c¬ hÜi trÞ thµnh nhéng

c«ng d©n cÖ tr¸ch nhiÍm vµ cÖ Ñch cho x· hÜi;

®Ê cÜng ®Øng cÖ thÊ tiÌp cÃn vài mÜt ®¿u mÛi

tÙ chêc huy ®Üng tÃp trung c¸c nÚ lëc chÛng

tÜi ph¹m.

HÜi ®Øng d©n cè h¹t Deschutes th«ng qua

ngµy 25/09/ 1996.

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/maloneysdb.htm

NghÞ quyÕt sè 96 - 122

32

Th¸ng 3 n¨m 1931, chÑn chµng trai da ®en tuÙi

tç 13 ®Ìn 21 ®i trªn mÜt chiÌc xe mui tr¿n chÞ

hµng qua vâng ngo¹i « Alabama ®· bÒ tÛng

giam vµ xÇt xè – sau khi bÒ buÜc tÜi ®· c­ßng

hiÌp hai phæ né da tr½ng lµ Ruby Bates vµ

Victoria Price ®i câng chuyÌn xe ®Ö. N¬i x¶y

ra lµ Scottsboro, mÜt thÒ trÂn nhÔ ®­ác biÌt

®Ìn nh­ lµ tªn cãa mÜt trong nhéng væ ¸n vÉ

quyÉn c«ng d©n nÙi tiÌng nhÂt trong lÒch sè

n­àc Mî – mÜt c©u chuyªn vÉ së ph©n biÍt

chãng tÜc, së dÃp khu«n vµ së cÂm kð vÉ tÎnh

dæc- nhéng thê lµ tr×ng t©m cãa MiÉn Nam

®ang bÒ c« lÃp hoµn toµn låc bÂy giÝ. T¸m

trong sÛ chÑn chµng trai ®Ö ®· bÒ kÌt ¸n mÜt

c¸ch vÜi vµng vµ bÒ tè hÎnh. Roy Wright, 13

tuÙi, ®· tho¸t khÔi hÎnh ph¹t nµy vµo phåt

cuÛi câng.

N¨m nay lµ n¨m kí niÍm l¿n thê 70 mÜt phiªn tÓa ®· thu håt së quan t©m cãa ®Ât n­àc trong g¿n hai thÃp kí. Tr­Ýng háp nhéng chµng trai Scottsboro Þ bang Alabama ®· trÞ thµnh nguyªn nh©n, mÜt tiÉn ®É cho phong trµo vÉ quyÉn c«ng d©n vµ dÁn ®Ìn hai thay ®Ùi làn trong nhéng quy ®Ònh cãa tÓa ¸n tÛi cao Hoa Kì vµ t¨ng c­Ýng nhéng quyÉn c¬ b¶n cho m×i c«ng d©n Hoa Kì. Tr­Ýng háp nµy cäng lµ mÜt lÝi c¶nh tÏnh rºng nhéng quyÉn c¬ b¶n ®­ác ghi nhÃn trong hiÌn ph¸p trªn thëc tÌ rÂt hiÌm khi ®­ác thëc hiÍn ngay lÃp têc mµ th­Ýng chÏ ®­ác thëc hiÍn tç sau khi ®· råt ra nhéng bµi h×c thÝi gian trong ho¹t ®Üng xÇt xè.

C©u chuyÍn sau ®©y cãa David Pitts ®· ®É cÃp tài t¿m quan tr×ng cãa nhéng quy ®Ònh cãa tÓa ¸n tÛi cao. ¤ng ®· ®Ìn Scottboro ®Ê trÓ chuyÍn vài ngµi thÒ tr­Þng cãa thµnh phÛ vµ tÎm hiÊu nhéng thay ®Ùi cãa thµnh phÛ nµy kÊ tç phiªn tÓa ®¿u tiªn vµo n¨m 1931.

Træ sÞ cãa tÓa ¸n n¬i diËn ra phiªn tÓa ®¿u

tiªn vÁn nºm Þ trung t©m thµnh phÛ, nh­ng

mÜt ng­Ýi d©n Þ ®Ö ®· cho kh¸ch du lÒch biÌt

rºng nhéng phiªn tÓa sau nµy ®· ®­ác rÝi tài

mÜt n¬i kh¸c Þ Alabama. H¿u hÌt nhéng

ng­Ýi ®­ác hÔi chÏ cÓn nhà lÝ mÝ vÉ nhéng gÎ

diËn ra Þ n¬i nµy b¶y thÃp kí vÉ tr­àc. MÜt cæ

giµ cho biÌt: "Khi phiªn tÓa diËn ra t«i cÓn lµ

mÜt cÃu bÇ. T«i chÏ nhà lÝ mÝ rºng bÛ mÈ t«i

cÖ nh½c ®Ìn chuyÍn ®Ö. ChÏ sau ®Ö t«i mài

nhÃn ra rºng mÜt së viÍc quan tr×ng ®· x¶y ra

ngay trong thÒ trÂn. Nh­ng m·i ®Ìn khi quyÉn

c«ng d©n trÞ thµnh mÜt quyÉn v« câng quan

tr×ng thÎ t«i mài nhÃn ra ®iÉu nµy".

David Pitts

Nh÷ng ch¯ng trai Scottsboro v¯ c¸c quyÒn c¬ b°n

XÐt xö h×nh sù t³i Hoa Kú

33

TÇm quan träng cña vô ²n

C©u chuyÍn vÉ nhéng chµng trai Scottsboro

kh«ng chÏ quan tr×ng trong lÒch sè quyÉn c«ng

d©n mµ cÓn rÂt quan tr×ng ®Ûi vài qu¸ trÎnh

ph¸t triÊn trong c¸c quy ®Ònh cãa hiÌn ph¸p

bÞi vÎ chÑnh væ ¸n nµy ®· dÁn ®Ìn së s¸ng tÔ

vÉ së ®¶m b¶o cãa ®iÉu kho¶n bÙ sung thê 14

vÉ "së b¶o hÜ c«ng bºng cãa luÃt ph¸p" vµ "së

ph¸t triÊn cãa ph¸p luÃt". Væ ¸n nµy cäng mÞ

rÜng quy m« viÍc ®¶m b¶o cãa ®iÉu kho¶n bÙ

sung thê 6 vÉ quyÉn cãa bÒ c¸o "cÖ së giåp ®ß

cãa luÃt s­". NÖi mÜt c¸ch cæ thÊ væ ¸n nµy

vµo phåt chÖt cäng ®¶m b¶o ®­ác mÜt ®iÉu

rºng m×i ng­Ýi Mî trong c¸c phiªn tÓa hÎnh

së ®Éu cÖ luÃt s­ bµo chéa, cho dâ Þ c¸c bang

hay liªn bang, vµ ®¹t ®­ác yªu c¿u lµ trong bØi

thÀm ®oµn kh«ng cÖ së ph©n biÍt vÉ chãng tÜc

hay d©n tÜc.

§iÉu kho¶n bÙ sung thê 6 trong hiÌn ph¸p Mî

bao gØm nhéng quyÉn kh¸c nhau nhºm ®¶m

b¶o cho c¸c bÒ c¸o ®­ác xÇt xè c«ng bºng.

QuyÉn nµy ®­ác thëc hiÍn th«ng qua luÃt s­

®¹i diÍn. Nh­ng trong suÛt thÝi kì cãa nÉn

cÜng hÓa, quyÉn bµo chéa chÏ ®­ác ¸p dæng

®Ûi vài nhéng ng­Ýi cÖ thÊ tr¶ phÑ cho phiªn

tÓa vµ tÜi cãa h× ph¶i nºm trong nhéng væ

ph¹m tÜi trong quyÉn h¹n xÇt xè cãa liªn

bang. §iÉu nµy ®· thay ®Ùi ®Ûi vài nhéng

chµng trai Scottsboro, nhéng ng­Ýi ®· bÒ buÜc

tÜi hiÌp d©m, ®©y kh«ng ph¶i luÃt cãa liªn

bang vµ h× cäng rÂt nghÄo, h× kh«ng thÊ thuª

luÃt s­ ®Ê bµo chéa cho mÎnh. CuÛi câng thÎ

h× cäng cÖ hai luÃt s­ nh­ng hai luÃt s­ thÎ

hoµn toµn kh«ng ®ã. MÜt ng­Ýi lµ ®¹i diÍn

cho h·ng bÂt ®Üng s¶n Tennessee, «ng ta lu«n

lu«n uÛng r­áu trong suÛt qu¸ trÎnh diËn ra

phiªn tÓa. Ng­Ýi kia lµ luÃt s­ cãa ®Òa ph­¬ng

vµ ch­a tçng tham gia mÜt væ ¸n nµo trong

hµng chæc n¨m.

Mèc quyÕt ®Þnh ®Çu tiªn cña Tßa ²n Tèi

cao.

Trong væ ¸n Scottsboro, mÛc quyÌt ®Ònh ®¿u

tiªn ®­ác g×i lµ Powell v. Alabama (1932) sau

khi mÜt trong chÑn bÒ c¸o ®­ác TÓa ¸n TÛi cao

Trô së tßa ¸n Scottsboro ngµy nay

34

Hoa Kì tuyªn bÛ rºng nhéng bÒ c¸o nghÄo bÒ

tuyªn ¸n tè hÎnh ph¶i cÖ luÃt s­ biÍn hÜ. TÓa

¸n ®­a ra nhéng quyÌt ®Ònh cãa mÎnh dëa

trªn ®iÉu kho¶n vÉ tÛ tæng trong §iÉu kho¶n

sèa ®Ùi thê 14 trong HiÌn ph¸p Hoa Kì. §Ê cÖ

thÊ thay ®Ùi ®­ác ¸n tè hÎnh, ®a sÛ tÓa ¸n ®·

nhÃn thÂy rºng c¸c chµng trai Scottsboro thiÌu

luÃt s­ biÍn hÜ cho mÎnh. TÓa ¸n ®· quyÌt

®Ònh rºng bµo chéa lµ nÉn t¶ng cho qu¸ trÎnh

tÛ tæng trong væ ¸n nghiªm tr×ng nµy, cho dâ

lµ Þ tÓa ¸n bang hay tÓa ¸n liªn bang.

Donald Lively viÌt trong cuÛn s¸ch mang tªn

"Nhéng mÛc quyÌt ®Ònh cãa tÓa ¸n tÛi cao"

rºng "§Ê thay ®Ùi viÍc kÌt ¸n nµy, tÓa tÛi cao

quyÌt ®Ònh rºng së phêc t¹p cãa phiªn tÓa

hÎnh së c¿n ®Ìn mÜt luÃt së ®¹i diÍn". Cho dâ

trong mÛc quyÌt ®Ònh Powell v. Alabama chÏ

cÖ quyÌt ®Ònh rÂt h¹n chÌ, nÖ chÏ ¸p dæng cho

c¸c tr­Ýng háp tè hÎnh, nh­ng c¸c chuyªn gia

vÉ hiÌn ph¸p cho rºng nÖ cÖ ¶nh h­Þng m¹nh

tài luÃt ph¸p Hoa Kì vÎ ®©y lµ l¿n ®¿u tiªn

quyÉn ®­ác bµo chéa ®­ác ®­a ra trong

nhéng phiªn tÓa cãa bang cäng nh­ cãa liªn

bang.

Thªm vµo ®Ö, theo nh­ tç ®iÊn luÃt hiÌn ph¸p

Hoa Kì gi¶i thÑch "nÖ cÖ liªn quan ch¾t chÆ vài

®iÉu bÙ sung thê 6 cãa HiÌn ph¸p ®iÉu kho¶n

vÉ luÃt s­ bµo chéa vµ theo quy ®Ònh cãa ®iÉu

bÙ sung thê 14 nÖ ph¶i ®­ác thëc hiÍn Þ c¸c

væ ¸n nghiªm tr×ng Þ cÂp bang"

T¿m quan tr×ng cãa quyÌt ®Ònh nµy cäng

®­ác Maureen Harrison vµ Steve Gibert nhÂn

m¹nh trong cuÛn s¸ch cãa mÎnh vài nhan ®É

"Nhéng quyÌt ®Ònh quan tr×ng cãa TÓa ¸n TÛi

cao Hoa Kì". H× viÌt "hiÌn ph¸p vµ luÃt cãa

mÚi bang vµ quÛc gia cÖ ¶nh h­Þng m¹nh ®Ûi

vài së b¶o vÍ l©u dµi vµ theo ®ång thã tæc

®­ác ®­a ra ®Ê ®¶m b¶o cho së c«ng bºng cãa

c¸c phiªn tÓa trong ®Ö m×i bÒ can ®Éu c«ng

bºng tr­àc ph¸p luÃt".

Mèc quyÕt ®Þnh thø hai cña Tßa ²n

Tèi cao

Tuy nhiªn bang Alabama ®· kh«ng chÒu bÔ

cuÜc vµ tiÌp tæc xÇt xè væ ¸n Scottsboro cho

dâ c¸c b¸c sÐ gi¸m ®Ònh cho hai ng­Ýi phæ né

®· kÌt luÃn rºng h× kh«ng bÒ h·m hiÌp vµ

thÃm chÑ c« Ruby Bates ®· råt l¹i nhéng lÝi

khai cãa mÎnh mÜt th¸ng tr­àc khi phiªn tÓa

mài b½t ®¿u. Hai bÒ c¸o Heywood Patterson vµ

Clarence Norris vÁn bÒ kÌt ¸n tè hÎnh. MÛc

quyÌt ®Ònh thê hai cãa TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì

lµ Norris v. Alabama (1935) mÜt l¿n néa chÛng

l¹i ¸n tè hÎnh vÎ thÝi gian nµy bang Alabama

vÁn cÂm nhéng ng­Ýi Mî gÛc Phi tham gia

vµo bØi thÀm ®oµn. QuyÌt ®Ònh nµy ®· chÏ ra

"së lo¹i trç hoµn toµn" nhéng ng­Ýi da ®en ra

khÔi bØi thÀm ®oµn vµ cäng nh­ mÜt sÛ ng­Ýi

kh»ng ®Ònh rºng viÍc ng­Ýi da ®en kh«ng

®­ác ®Ûi xè c«ng bºng chÑnh lµ "c¬ sÞ cho tÜi

¸c".

NhÃn xÇt t¿m quan tr×ng cãa quy ®Ònh Norris,

cuÛn s¸ch Nhéng h­àng dÁn cãa Oxford ®Ûi vài nhéng quyÌt ®Ònh cãa TÓa ¸n TÛi cao cho

rºng së lo¹i bÔ cÖ hÍ thÛng ®Ûi vài nhéng

ng­Ýi Mî gÛc Phi trong c¸c bØi th¿m ®oµn

quan tr×ng vµ bØi thÀm ®oµn Þ c¸c phiªn tÓa

®· phã ®Ònh së c«ng bºng tr­àc ph¸p luÃt cãa

35

nhéng bÒ c¸o ng­Ýi Mî gÛc Phi ®­ác ®¶m b¶o

trong §iÉu kho¶n sèa ®Ùi thê 14. James Good-

man ®· viÌt trong cuÛn s¸ch "Nhéng chµng trai Scottsboro" cãa mÎnh rºng thëc tÌ thÎ h×

®· bÒ bØi thÀm ®oµn "c«ng minh" tç chÛi mÜt

phiªn tÓa c«ng bºng. Theo ï kiÌn cãa c«ng

chång thÎ TÓa ¸n TÛi cao ®· ®Øng ï vài ï kiÌn

cho rºng nhéng ng­Ýi da ®en ®· bÒ lo¹i bÔ

mÜt c¸ch cÖ hÍ thÛng vµ ®Üc ®o¸n ra khÔi

danh s¸ch bØi thÀm ®oµn cãa bang Alabama

vµ nÖ ®i ng­ác vài nhéng b¶o ®¶m trong §iÉu

bÙ sung thê 14.

BÂt chÂp hai quyÌt ®Ònh cãa TÓa ¸n TÛi cao

Hoa Kì ph¶n ®Ûi viÍc tiÌp tæc truy tÛ væ ¸n

nµy bang Alabama vÁn tiÌp tæc kiªn trÎ mÞ

thªm hai phiªn tÓa néa. Vµ cuÛi câng thÎ n¨m

trong sÛ chÑn chµng trai nµy ®· bÒ kÌt ¸n vµ bÒ

tâ nhiÉu n¨m. Ng­Ýi cuÛi câng ®­ác ra tâ vµo

n¨m 1950. BÛn ng­Ýi cÓn l¹i cäng ®­ác tr¶ të

do. M¾c dâ TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì kh«ng cêu

n¨m trong sÛ c¸c chµng trai Scottsboro tho¸t

khÔi tâ tÜi, nh­ng c¬ quan nµy ®¶m b¶o rºng

h× kh«ng ph¶i chÒu ¸n tè hÎnh. C¨n cê theo

hiÌn ph¸p, t¿m quan tr×ng cãa væ ¸n lµ Þ chÚ

TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì ®· tÃn tæy theo ®uÙi

quyÉn ®­ác cÖ luÃt s­ bµo chéa, Ñt nhÂt lµ

trong c¸c væ ¸n tè hÎnh. C¬ quan nµy cäng l­u

ï rºng viÍc lo¹i trç c«ng d©n ra khÔi bØi thÀm

®oµn vÎ lï do chãng tÜc sÆ kh«ng ®­ác chÂp

nhÃn. MÛc quyÌt ®Ònh Norris v. Alabama cuÛi

câng ®­ác ra n¨m 1935– chê kh«ng ph¶i ngay

thÝi ®Ö - ®· dÁn ®Ìn viÍc b·i bÔ m« hÎnh tÂt c¶

thµnh viªn cãa bØi thÀm ®oµn lµ ng­Ýi da

tr½ng t¹i kh½p miÉn nam.

C²c quyÕt ®Þnh cña tßa ²n sau ®ã

Liªn quan ®Ìn mÛc quyÌt ®Ònh Powell v. Alabama, c¸c quyÌt ®Ònh cuÛi câng cãa TÓa ¸n

TÛi cao ®· cãng cÛ quyÉn b¶o ®¶m cÖ luÃt s­

bµo chéa. Trong cuÛn Johnson v. Zerbst (1936),

TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì ®· tuyªn bÛ rºng tÂt c¶

c¸c bÒ ®¬n ph¶i ®Ûi m¾t vài nhéng lÝi buÜc

tr×ng tÜi t¹i tÓa ¸n liªn bang ®Éu ®­ác tÓa chÏ

®Ònh luÃt s­ bµo chéa. Tr­àc ®Ö (tç n¨m 1790),

chÏ nhéng ng­Ýi bÒ kÌt ¸n tè hÎnh t¹i mÜt tÓa

¸n liªn bang mài ®­ác tÓa chÏ ®Ònh luÃt s­ bµo

chéa. Trong nhéng n¨m 40 cãa thÌ kí 20, TÓa

¸n ®· mÞ rÜng quyÉn nµy cho c¸c bÒ can ph¹m

tr×ng tÜi Þ cÂp bang bÒ buÜc nhéng tÜi Ñt

nghiªm tr×ng h¬n Þ tÓa ¸n cÂp bang so vài c¸c

chµng trai Scottsboro. NhiÉu tÓa ¸n tÛi cao cÂp

bang cäng yªu c¿u chÏ ®Ònh luÃt s­, ®¾c biÍt

cho c¸c væ tr×ng ¸n hÎnh së.

Tuy nhiªn, ®Ìn cuÛi n¨m 1963, vÁn cÓn b¶y

Bèn trong chÝn chµng trai Scottsboro vµ Samuel Leibowits, mét trong c¸c luËt s­ t¹i phiªn tßa. Tõ tr¸i sang: Willie Robertson, Eugene Williams,Leibowitz, Roy Wright vµ Olen Montgomery

36

bang kh«ng yªu c¿u chÏ ®Ònh luÃt s­ cho bÒ c¸o

trong c¸c væ tr×ng ¸n Þ cÂp bang. TÓa ¸n tÛi

cao Hoa Kì ®· yªu c¿u toµn bÜ quÛc gia tu©n

thã theo quyÌt ®Ònh ®­a ra trong mÛc quyÌt

®Ònh Gideon v. Wainwright (1963), theo ®Ö ¸p

dæng §iÉu luÃt bÙ sung thê 6 vÉ quyÉn ®­ác

cÖ luÃt s­ bµo chéa Þ tÂt c¶ c¸c bang, cäng nh­

trong c¸c væ tr×ng ¸n cãa tÓa ¸n liªn bang.

"QuyÉn tham kh¶o ï kiÌn luÃt s­ cãa bÒ c¸o cÖ

thÊ kh«ng ph¶i lµ chÑnh yÌu vµ quan tr×ng cho

phiªn xÇt xè c«ng bºng Þ mÜt sÛ n­àc kh¸c",

thÀm ph¸n Hugo Black nÖi, "nh­ng l¹i lµ quan

tr×ng ®Ûi vài chång t«i"

QuyÌt ®Ònh nµy lµ cëc ®iÊm cãa mÜt trong

nhéng væ ¸n g©y Ân t­áng nhÂt trong luÃt

hiÌn ph¸p Hoa Kì, vµ ®­ác ghi chÇp ®¿y ®ã

trong cuÛn s¸ch TiÌng kªu cãa Gideon n¨m

1964. Lee Epstein vµ Thomas Walker ®· ph¸t

biÊu trong cuÛn s¸ch nÙi tiÌng cãa hai «ng lµ

"LuÃt hiÌn ph¸p vÎ ®Ât n­àc Hoa Kì ®ang thay ®Ùi" rºng "Gideon lµ mÜt quyÌt ®Ònh v« câng

quan tr×ng". NÖ ®· mang ®Ìn "së ®¹i diÍn háp

ph¸p cho nhéng bÒ c¸o tr­àc ®©y ch­a tçng cÖ

luÃt s­ biÍn hÜ cho mÎnh".

Nhéng quyÌt ®Ònh sau ®Ö cãa TÓa ¸n TÛi cao

®­ác ®­a ra vµo cuÛi nhéng n¨m 60 vµ ®¾c

biÍt vµo ®¿u nhéng n¨m 70 ®· mÞ rÜng quyÉn

®­ác cÖ luÃt s­ biÍn hÜ vµo n¨m 1963. Vµo

n¨m 1972 tÓa ¸n ®· tuyªn bÛ rºng quyÉn cÖ

luÃt s­ kh«ng chÏ ¸p dæng cho c¸c bÒ c¸o Þ c¸c

bang vµ liªn bang ph¹m tÜi nghiªm tr×ng mµ

cÓn ¸p dæng trong tÂt c¶ c¸c phiªn tÓa mµ c¸c

bÒ c¸o cÖ thÊ bÒ tâ giam. Hoa Kì ®· tr¶i qua

mÜt ch¾ng ®­Ýng dµi kÊ tç væ ¸n 9 chµng trai

Mî gÛc Phi trÅ tuÙi, ho¶ng hÛt trong phÓng xè

¸n bÀn thÏu vµ nÖng bêc vµo mâa xu©n n¨m

1931 trong mÜt phiªn tÓa liªn quan ®Ìn tÑnh

m¹ng cãa h×.

Tuy nhiªn trong væ ¸n cãa nhéng chµng trai

Scottsboro vài së can thiÍp cãa TÓa tÛi cao

Hoa Kì ®· khÞi ®¿u cho mÜt lo¹t nhéng quyÌt

®Ònh quan tr×ng nhºm thåc ®Ày nhéng quyÉn

c¬ b¶n cho m×i ng­Ýi Mî vµ ®¶m b¶o rºng

vÂn ®É ph©n biÍt chãng tÜc ®¾c biÍt nµy sÆ trÞ

thµnh mÜt dÂu Ân kh«ng chÏ trong lÒch sè

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/pitts.htm

37

Thùc tÕ cña vô ²n v¯ thÞ trÊn Scottsboro ng¯y nay

Vµo ngµy 31/3/1931, chÑn chµng trai ng­Ýi

Mî gÛc Phi ®· bÒ truy tÛ Þ Scottsboro, bang

Alabama vÎ tÜi h·m hiÌp hai c« g¸i da tr½ng

trªn mÜt chiÌc xe chÞ hµng. C¸c b¸c sÐ kh¸m

nghiÍm ®· kÌt luÃn rºng kh«ng hÉ cÖ viÍc h·m

hiÌp. Tuy nhiªn 8 chµng trai vÁn bÒ tÓa ¸n

bang kÌt ¸n tè hÎnh. TÓa ¸n tÛi cao Hoa Kì

trong hai quyÌt ®Ònh Powell v. Alabama (1932)

vµ Norris v. Alabama (1935) ®· ®­a ra quyÌt

®Ònh tr¸i ng­ác l¹i vài nhéng lÝi buÜc tÜi vµ

¸n tè hÎnh trªn. Thê nhÂt ®Ö lµ vÎ c¸c bÒ c¸o

nµy kh«ng cÖ luÃt s­ bµo chéa vµ thê hai lµ

nhéng ng­Ýi da ®en kh«ng ®­ác phÇp tham

gia vµo bØi thÀm ®oµn.

Tuy nhiªn viÍc tiÌp tæc truy tÛ væ ¸n nµy Þ

Alabama cÓn kÇo dµi ®Ìn giéa n¨m 1935 vµ

1937. BÛn trong sÛ c¸c bÒ c¸o l¹i bÒ kÌt tÜi vµ bÒ

kÌt ¸n tâ giam. Nhéng lÝi buÜc tÜi chÛng l¹i 5

ng­Ýi cÓn l¹i bÒ b·i bÔ. Andy Wright lµ ng­Ýi

cuÛi câng ®­ác tr¶ të do vµo n¨m 1950, sau 19

n¨m, hai th¸ng vµ 15 ngµy trong tâ. Ng­Ýi

®­ác coi lµ ng­Ýi ®êng ®¿u nhÖm, Heywood

Patterson trÛn khÔi nhµ tâ vµo n¨m 1948, ®i

tài bang Michigan Þ phÑa Trung T©y n¬i mµ

kh«ng cÖ së ph©n biÍt ®Ûi xè nµo trong luÃt

ph¸p. ThÛng ®Ûc bang Michigan ®· tç chÛi

dÁn ®Ü anh ta trÞ l¹i Alabama. CuÛn s¸ch

Nhéng chµng trai Scottsboro cãa Peterson

®­ác xuÂt b¶n khi anh ®ang trong thÝi gian

l¸nh n¹n. Anh chÌt vÎ bÍnh ung th­ vµo n¨m

1952 khi mài 39 tuÙi.

Ozzie Powell vµ Clarence Norris, hai ng­Ýi cÖ

tªn trong hai mÛc quyÌt ®Ònh cãa TÓa ¸n TÛi

cao Hoa Kì ®Éu ®­ác tr¶ të do vµo n¨m 1946.

Ba m­¬i n¨m sau, Norris ®· chÂp nhÃn lÝi xin

lÚi v« ®iÉu kiÍn cãa ThÛng ®Ûc bang Alabama

thÝi ®Ö lµ George C. Wallace. Wallace tr­àc ®Ö

®· ­u tiªn cho nhéng luÃt vÉ ph©n biÍt ®Ûi xè,

nh­ng m·i ®Ìn nhéng n¨m 1979 thÎ nhéng

luÃt nµy mài ®­ác ban hµnh Þ bang Alabama

vµ thÛng ®Ûc bang vÁn tiÌp tæc sèa ®Ùi bÙ

sung thªm. N¨m 1979, Norris xuÂt b¶n cuÛn

s¸ch nÖi vÉ nhéng thè th¸ch cãa mÎnh nhan ®É

"Ng­Ýi cuÛi câng trong nhéng chµng trai Scottsboro". Anh chÌt n¨m 1989, anh lµ ng­Ýi

cuÛi câng trong sÛ c¸c chµng trai Scottsboro.

Nhéng chµng trai Scottsboro ®­ác ®«ng ®¶o

nhéng nhÖm ng­Ýi kh¸c nhau trong x· hÜi

ãng hÜ trong nhéng n¨m 30 trong ®Ö cÖ c¶

§¶ng CÜng s¶n Mî vµ HÜi quÛc gia vÎ së ph¸t

triÊn cãa nhéng ng­Ýi da mµu, mÜt tÙ chêc vÉ

quyÉn c«ng d©n l©u ®Ýi nhÂt t¹i Mî. Nh­ng

thÃt së thÎ c¸c bÒ can nµy ®­ác tr¶ të do lµ nhÝ

Uí ban biÍn hÜ Scottsboro, mÜt nhÖm ng­Ýi

ho¹t ®Üng d­ài së b¶o hÜ cãa Nhéng ng­Ýi

38

Mî vài m×i mµu da. Nhéng cuÜc biÊu tÎnh

®­ác tÙ chêc ®Ê ãng hÜ nhéng chµng trai

Scottsboro ®­ác nhéng nhµ viÌt sè xem nh­

mÜt tiÉn ®É quan tr×ng cho phong trµo vÉ

quyÉn d©n së cãa Hoa Kì b½t ®¿u vµo nhéng

n¨m 50. Nhéng quyÌt ®Ònh cãa TÓa ¸n TÛi cao

Hoa Kì ®­ác ®­a ra lµ kÌt qu¶ cãa væ ¸n ®­ác

coi lµ mÛc quyÌt ®Ònh gÖp ph¿n quan tr×ng

trong viÍc mÞ rÜng nhéng quyÉn c¬ b¶n cho

nhéng ng­Ýi Mî gÛc Phi vµ thëc tÌ lµ cho m×i

ng­Ýi Mî.

§Ìn thÒ trÂn Scottsboro h«m nay – 7 thÃp kí

sau – ch»ng cÖ dÂu vÌt nµo vÉ së truy tÛ cêng

nh½c d­Ýng nh­ lµ bÂt kh¶ x©m ph¹m trong

nhéng n¨m 1930. Ngµi thÒ tr­Þng thµnh phÛ

Ron Balley muÛn kh¸ch th¨m quan hiÊu rºng

thÒ trÂn Scottsboro - mÜt cÜng ®Øng chÏ cÖ

1.500 ng­Ýi - ngµy nay rÂt kh¸c biÍt so vài nÖ

ngµy tr­àc. ¤ng nÖi "ThÒ trÂn cãa chång t«i

b©y giÝ lµ mÜt thÒ trÂn hÜi nhÃp hoµn toµn,

h¿u hÌt ng­Ýi d©n trong thÒ trÂn ®Éu sinh ra

sau khi phiªn tÓa ®¿u tiªn x¶y ra". ¤ng cäng

nÖi thªm rºng "C¸c b¹n nªn ®¸nh gi¸ së kiÍn

cãa n¨m 1931 trong ngé c¶nh cãa nhéng tÃp

tæc thÝi ®Ö. Trong n¨m 1931 vÁn cÖ nhéng

ng­Ýi sÛng trong thÒ trÂn cÓn nhà cuÜc nÜi

chiÌn. VÉ m¾t kinh tÌ, bang Alabama hØi phæc

rÂt chÃm sau chiÌn tranh so vài nhéng thµnh

phÛ vµ thÒ trÂn kh¸c Þ MiÉn Nam. ¤ng Balley

cho rºng: "ViÍc nhà l¹i nhéng gÎ x¶y ra Þ thÒ

trÂn vµo n¨m 1931 lµ rÂt quan tr×ng, nh­ng

thÝi ®Ö thÎ viÍc nµy cÖ thÊ x¶y ra Þ rÂt nhiÉu

n¬i kh¸c. ThÒ trÂn Scottsboro ®· thay ®Ùi tç ®Ö

vµ nhiÉu n¬i kh¸c Þ MiÉn Nam cäng ®· thay

®Ùi. ThÒ trÂn Scottsboro ngµy nay ®· ph¸t triÊn

nhiÉu vÉ ph©n biÍt chãng tÜc. Chång t«i ngµy

cµng cÖ nhiÉu nhéng c¾p tÎnh nh©n hay nhéng

c¾p vá chØng hai mµu da Þ kh½p n¬i cãa bang

Alabama. Vµ ngµy nay thÒ trÂn cãa chång t«i

kh«ng chÏ cÖ ng­Ýi da tr½ng vµ ng­Ýi da ®en

mµ lµ mÜt thÒ trÂn ®a s½c tÜc. Chång t«i ngµy

cµng cÖ thªm nhiÉu ng­Ýi gÛc ¸ vµ ng­Ýi gÛc

T©y Ban Nha. MÛi quan hÍ vÉ chãng tÜc trong

thÒ trÂn Scottsboro giÝ ®©y cäng giÛng nh­ Þ

nhéng n¬i kh¸c cãa n­àc Mî. M×i thê Þ ®©y

kh«ng ph¶i lµ hoµn h¶o nh­ng chång t«i ®· cÖ

nhéng b­àc ph¸t triÊn.

Toµn v¨n b»ng tiÕng Anh: http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0701/ijde/pittssdb.htm

39

Nguån t¯i liÖu bæ sung

S¸ch v¯ t­ liÖu tham kh°o

Barnes, Patricia G.

CQ'S Desk Reference on American Criminal Justice: Over 500 Answers to Frequently Asked Questions from Law Enforcement to Corrections. University of Chicago

Press,April 2000.

Features answers to over 500 frequently asked questions about the U.S. legal system. Reference materials include significant laws and court decisions, and a glossary of

common legal terms.

Boyer, Peter J.

"The Whistleblower Protection Act of 1989: Foundation for the Modern Law of Employment Dissent," New Yorker,

January 17, 2000, pp.42-53.

Makes the case that not all DNA laboratories and technci-ans are created equal, and emphasizes the primary role played by human advocates in the criminal justice process, even with the presence of scientific data.

Champion, Dean J.

Dictionary of American Criminal Justice: Key Terms and Major Supreme Court Cases. Chicago: Fitzroy Dearborn,

1998.

An up-to-date dictionary of terms used in the criminal justice field and an annotated alphabetic compilation of important U.S. Supreme Court cases addressing criminal justice make up this volume, which includes a subject index

of cases.

Cowan, Catherine

"States Revisit the Death Penalty," State Government

News, vol. 44, no.5, May 2001, pp. 12-17.

Legislators have proposed suspending or abolishing the death penalty in more than 20 states. Cowan details several cases where the system failed, and notes that while according to a public-opinion survey the majority of Americans support capital punishment, they are divided

over whether it is administered evenly.

Crump, David and George Jacobs

A Capital Case in America: How Today's Justice System Handles Death Penalty Cases, from Crime Scene to Ultimate Execution of Sentence. Durham, NC: Carolina

Academic Press, 2000.

Describes what happens in a capital case from "the offense and the arrest" to "the aftermath," examining the process

from beginning to end and analyzing specific cases.

"DNA Testing and Capital Punishment: Technology from the Crime Scene to the Courtroom," Congressional Digest,

November 2001, pp. 257-265.

This issue is devoted to the growing phenomenon of DNA testing and its repercussions for prisoners on death row. Articles focus on technology, the U.S. prison population, state and federal death penalties, and legislative back-

ground.

DeVore, Donald and Kevin Gentilcore

"Balanced and Restorative Justice and Educational Programming for Youth At-Risk," The Clearing House, vol.

73, no. 2, November 1999, p. 96.

Discusses Montgomery County, Pennsylvania's, implemen-tation of the "Balanced and Restorative Justice" (BAR J) educational model for youth at-risk. This model replaces more traditional punishment or treatment methods with emphasis on a balanced triangle of goals: community safe-

ty, accountability and competency development.

Edwards, Todd

"Sentencing Reform in Southern States: A Review of Truth-in-Sentencing and Three-Strike Measures," Spectrum: The Journal of State Government, September 22, 1999,

vol. 72, no.4, p. 8.

Discusses and provides statistical data on the effects of sentencing reform implemented by U.S. states within the

Southern Legislative Conference.

40

Fagan, Jeffrey & Franklin E. Zimring, eds.

The Changing Borders of Juvenile Justice: Transfer of Adolescents to the Criminal Court. University of Chicago

Press, 2000.

Contains a collection of essays that address the policy of trying and punishing American youths as adults, the bound-aries of juvenile court, and the developmental and psycho-

logical aspects of the current policy.

Franklin, Carl J.

Constitutional Law for the Criminal Justice Professional.

Boca Raton, FL: CRC Press, 1999.

Designed to be both an educational and reference tool for professionals at all levels, this is a study of the most dramatic and significant areas in U.S. constitutional law. Focuses on topics such as search and seizure, arrest and

civil rights, due process and the judicial system.

Friedman, Lawrence

Crime & Punishment in American History. New York: Basic

Books, 1993.

Written by an eminent Stanford University Law School professor, this panoramic history of the American criminal justice system looks at crime and punishment in America, from the Salem witchcraft trials in the 17th century to the trials of four Los Angeles police officers in the Rodney King

beating case in the early 1990s.

Henderson, Harry

Capital Punishment. New York: Facts on File, 2000.

An encyclopedic collection of information on capital punishment, covering many of the debates from several

perspectives.

Kadish, Sanford H., ed.

Encyclopedia of Crime and Justice. New York: Free Press,

1983.

One of the most significant criminal justice encyclopedias today, this volume contains articles with accompanying bibliographies that provide information on concepts, theories, principles and research related to criminal

behavior and criminal justice legal issues.

Kurki, Leena

"Restorative and Community Justice in the United States"

Crime & Justice, vol. 27, Spring 2000, pp. 235-304.

Distinguishes between "restorative justice," which promotes healing and the rebuilding of relations among victims, offenders and their communities; and "community justice," which views crime as a social problem requiring the involvement of criminal justice agencies. Provides background for each movement and evaluates the success

of respective projects.

Leighton, Paul

Criminal Justice Ethics. Upper Saddle River, NJ: Prentice

Hall, 2001.

A collection of essays that examines how personal and moral beliefs influence the relationship between criminal justice and social justice. Included topics are "what should be a crime?" lawyers' ethics, treatment of inmates, the

death penalty and the moral foundations of criminal guilt.

Lewis, Anthony

Gideon's Trumpet. New York: Vintage Books, 1989.

A history of the 1963 landmark U.S. Supreme Court case (Gideon v. Wainwright) follows James Earl Gideon's fight for the right to legal counsel in criminal proceedings. Includes notes, table of cases leading up to the final verdict

and an index.

Manfredi, Christopher P.

The Supreme Court and Juvenile Justice. University Press

of Kansas, 1998.

Account of the U.S. Supreme Court's role in shaping the

history of American juvenile courts.

Palmer, Louis J., Jr.

Encyclopedia of Capital Punishment in the United States.

Jefferson, NC: McFarland, 2001.

Comprehensive source of information on the legal, social and political history, and the present status of capital

punishment in the U.S.

Paternoster, Raymond, Robert Brame, Ronet Bachman

and Lawrence W. Sherman

"Do Fair Procedures Matter?" Law and Society Review,

vol. 31, 1997, pp.163-204.

Results from the Milwaukee, Wisconsin, Domestic Violence Experiment show that when police acted in a procedurally fair manner in the arrest of assault suspects, the rate of subsequent domestic violence was significantly lower than

when they did not.

41

Ryan, George and Frank Keating

"Is the Death Penalty Fair?" State Government News, vol.

44, no. 5, May 2001, pp. 10-11.

The governor of Illinois (Ryan) tells how wrongful convic-tions made him reassess the death penalty, while the gov-ernor of Oklahoma (Keating) maintains it can be fairly

administered.

Schmalleger, Frank

Criminal Justice: A Brief Introduction. 4th ed. Saddle River,

NJ: Prentice Hall, 2000.

Criminal Justice Today: An Introductory Text for the 21st

Century. 6th ed. Saddle River, NJ: Prentice Hall, 2000.

Schmalleger's two textbooks above, look at the U.S. criminal justice system, and present overviews and anal-yses of crime, criminal law, policing, adjudication and cor-rections, as well as focus on juvenile justice, drugs and the

future of criminal justice in the United States.

Sherwin, Richard K.

When Law Goes Pop: The Vanishing Line between Law

and Popular Culture. University of Chicago Press, 2000.

A legal theorist's and former prosecutor's appraisal of the impact of popular culture on the criminal justice system in

the United States.

Sudo, Phil

"Five 'little' people who changed U.S. history; Supreme Court cases: Dred Scott v. Sandford, 1857; Brown v. Board of Education, 1954; Gideon v. Wainwright, 1963; Miranda v. Arizona, 1966; Roe v. Wade, 1973," Scholastic Update,

vol. 122, no. 10, January 26, 1990, p. 8.

Profiles five U.S. Supreme Court cases in which ordinary people profoundly influenced the course of justice in the

United States.

Tyler, Tom R.

"Social Justice: Outcome and Procedure," International

Journal of Psychology, vol. 35, 2000, pp. 117-125.

Recent psychological research on social justice seems to indicate that people are more willing to accept procedural justice judgments when they feel that those judgments are made through decision-making procedures they view as fair. "Fairness" is evaluated by such criteria as neutrality and trustworthiness of authorities, and the degree to which authorities treat subjects with dignity and respect during the

process.

Tyler, Tom R., et al

Social Justice in a Diverse Society. Boulder, CO:

Westview, 1997.

Analysis of the existence of cross-cultural conceptions of justice, concluding with an optimistic picture of the possibil-

ity of the realization of justice within a multicultural society.

Umbreit, Mark S.

"Restorative Justice Through Victim-Offender Mediation: A Multi-Site Assessment," Western Criminology Review

vol.1, no.1. 1998.

Report on studies in restorative justice, which concentrate on processes and results of several victim-offender

mediation situations.

42

Nguån t¯i liÖu bæ sung

Nguån t­ liÖu trªn Internet

Criminal Justice Links A comprehensive array of resources, including organiza-tions, cases, reports and much more. http://www.criminology.fsu.edu/cj.html Criminal Justice on the Web The University at Albany's School of Criminal Justice in New York, sites links to many valuable information sources covering national and state laws, restorative justice, police and correctional institutions. http://www.albany.edu/scj/links.html Criminal Justice, 2000, Volumes 1-4 The National Institute of Justice commissioned more than 60 criminal justice professionals to reflect on criminal justice research accomplishments, and analyze current and emerging trends in crime and criminal justice practice in the United States. The website contains the full-text articles. http://www.ojp.usdoj.gov/nij/pubs-sum/cj2000.htm Journal of Criminal Justice and Popular Culture Published by the School of Criminal Justice, University at Albany (NY), this journal provides access to full-text articles, essays and reviews. http://www.albany.edu/scj/jcjpc/index.html Federal Bureau of Investigation (FBI) Provides access to the FBI's Uniform Crime Reports, congressional testimony, "most wanted" posters and crime alerts, as well as an "FBI for Kids" feature, among many other items. http://www.fbi.gov/ National Criminal Justice Reference Service (NCJRS) NCJRS is a U.S. federally sponsored information clearing-house for people around the world involved with research, policy and practice related to criminal and juvenile justice and drug control. http://www.ncjrs.org/

National Institute of Justice (NIJ): SEARCH NIJ is the research and development agency of the U.S. Department of Justice and is the only federal agency solely dedicated to researching crime control and justice issues. NIJ provides objective, independent, nonpartisan, evidence-based knowledge and tools to meet the challenges of crime and justice, particularly at the state and local levels. http://www.ojp.usdoj.gov/nij/search.htm Office of Justice Programs (OJP) Since 1984 the U.S. Office of Justice Programs has provided federal leadership in developing the nation's capacity to prevent and control crime, improve the criminal and juvenile justice systems, increase knowledge about crime and related issues, and assist crime victims. http://www.ojp.usdoj.gov/ Public Agenda Online Indepth survey and analysis of American attitudes toward crime, punishment, the death penalty and other issues from Public Agenda, a nonpartisan, nonprofit public opinion research and citizen education organization founded in 1975. http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&list=1 Sourcebook of Criminal Justice Statistics Online Continually updated compilation of data on the U.S. criminal justice system, public opinion polls, and offender and situation profiles. http://www.albany.edu/sourcebook/ United States Supreme Court Learn about the Court, and look at the lives of present and past justices, as well as read their arguments and opinions on Supreme Court cases. http://www.supremecourtus.gov/

43

- 32 -

Trung tâm Hoa Kỳ Phòng Thông tin-Văn hóa, Đại sứ quán Hoa Kỳ

Tầng 1, Rose Garden Tower, 170 Ngọc Khánh, Hà Nội

Tel: (04) 3850-5000; Fax: (04) 3850-5048; Email: HanoiAC@state.gov http://vietnam.usembassy.gov