T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP (MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

KSEL GELM

GRMCLK

ANKARA - 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv GR ....................................................................................................................................... 2 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 4 1. BAARILI VE UYGULANABLR BR FKR BELRLEMEK ................................. 4

1.1. Fikrinin Sektrel zellikleri ..................................................................................... 6 1.2. Kurulacak letmenin liki inde Olaca Piyasalar ve Genel zellikleri.................. 6 1.3. rn Ya Da Hizmetlerin Mteri Kitlesi ve Talebin zellikleri .................................. 7 1.4. rn ve Hizmetlerin Sunumunu Yapan Dier Firmalar ve Rekabet Ortam ................ 9 1.5. rn ve Hizmetlerin Hedef Mterilere Sunumunda Vurgulanacak Temel zellikler........................................................................................................................................... 11 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 14 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 15

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 17 2. LETME ETLER ...................................................................................................... 17

2.1. zel letmeler ............................................................................................................ 18 2.1.1. Tek Kii letmeleri ......................................................................................... 18 2.1.2.1. Adi irket (Ortaklklar) ................................................................................ 19 a) Kolektif irket ....................................................................................................... 19 b) Adi Komandit irket ............................................................................................. 20

2.1.2.2.2 Sermaye irketleri .......................................................................................... 20 a) Limitet irket ........................................................................................................ 20 b) Anonim irket ....................................................................................................... 20 c) Sermaye Paylar Blnm Komandit irket........................................................ 21

2.1.3. Kooperatifler........................................................................................................ 21 2.2. Kamu letmeleri......................................................................................................... 21

2.2.1. Kamu ktisadi Teebbsleri (KT)....................................................................... 22 2.2.2. Katma Bteli letmeler ..................................................................................... 22 2.2.3. Dner Sermayeli letmeler ................................................................................. 23

2.3. Karma letmeler......................................................................................................... 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26

RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 28 3. ALIMA PROGRAMI HAZIRLAMAK ........................................................................ 28

3.1. Aratrma..................................................................................................................... 29 3.2. Planlama...................................................................................................................... 29 3.3. Organizasyon .............................................................................................................. 31

3.3.1. lerin Organizasyonu.......................................................................................... 31 3.3.2. nsan Gcnn Organizasyonu............................................................................ 31 3.3.3. Yer, Ara Ynetimlerin Belirlenmesi.................................................................. 32

3.4. Koordinasyon..............................................................................................................32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 34 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35

NDEKLER

ii

RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 37 4. PLANI HAZIRLAMAK................................................................................................ 37

4.1. Plan eitleri .......................................................................................................... 38 4.1.1. Sreye Gre Snflandrma .................................................................................. 38 4.1.2. leve Gre Snflandrma.................................................................................... 38 4.1.3. Faaliyet Alanna Gre Snflandrma................................................................... 38

4.2. Plannn Hazrlanmasnda Dikkat Edilecek Kurallar .............................................. 38 4.2.1. Plannn Yaps................................................................................................. 39

4.3. Plannn Hazrlanmas in Gerekli Verilerin Toplanmas...................................... 41 4.3.1. Yerine Ait Bilgiler ........................................................................................... 41 4.3.2. e Ait Bilgiler ..................................................................................................... 41 4.3.3. Pazarlama Stratejisi ............................................................................................. 41 4.3.4. alma ve Organizasyon .................................................................................... 42 4.3.5. Mali Dzenlemeler .............................................................................................. 42

4.4. Uygulanabilir Plan Hazrlama................................................................................ 42 4.4.1. in Tanm........................................................................................................... 42 4.4.2. Pazarlama Plan ................................................................................................... 43 4.4.3. Organizasyon Plan .............................................................................................. 43

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 46 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 47 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 48

RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 50 5. KURMAK...................................................................................................................... 50

5.1. Yeri Kiralamak........................................................................................................ 52 5.2. letmenin Yasal Kurulu lemleri ( Yeri Kurulurken Resmi Kurulularla Olan likiler).............................................................................................................................. 53

5.2.1. Mkelleflerin Maliyeye Kar Sorumluluklar .................................................... 53 5.2.2. BA-KURa Kar Sorumluluklar ..................................................................... 56 5.2.3. Belediyeye Kar Sorumluluklar ....................................................................... 56 5.2.4. Ticaret Siciline Kar Sorumluluklar .................................................................. 56 5.2.5. Meslek Kurulularna Kar Sorumluluklar........................................................ 57 5.2.6. Muhasebede Kullanlan Belgeler......................................................................... 58

5.2.6.1. VUKda Yer Alan Belgeler .......................................................................... 58 5.2.6.2. Trk Ticaret Kanunda Yer Alan Belgeler .................................................... 58

5.3. Yerinin Donanmn Kurma .................................................................................... 59 5.3.1. retilecek Mamule Gre Dzenleme .................................................................. 60 5.3.2. retime Gre Dzenleme .................................................................................... 61 5.3.3. Sabit Durumlu Dzenleme .................................................................................. 61

5.4. Personel Seimi...........................................................................................................61 5.5. Kredi in Gerekli lemler ......................................................................................... 62

5.5.1. Kredi Teminindeki Glkler.............................................................................. 62 5.5.2. Kredi Garanti Fonu.............................................................................................. 62

5.6. letmenin Faaliyetini Balatma.................................................................................. 62 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 64 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 65 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 66 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 66

iii

RENME FAALYET-6 ................................................................................................... 68 6. LETMEY GELTRMEK ........................................................................................... 68

6.1. letmenin Ayakta Kalabilmesi in Alnmas Gereken Tedbirler.............................. 68 6.2. Kapasite Kullanm Orannn Artrlmas ve Gelitirilmesi ......................................... 69 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 71 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 72 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 73 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 73

RENME FAALYET-7 ................................................................................................... 74 7. HUKUKU ...................................................................................................................... 74

7.1. Hukukunun Temel Kavramlar ............................................................................... 74 7.1.1. i ....................................................................................................................... 74 7.1.2. veren ................................................................................................................. 75 7.1.3. Yeri .................................................................................................................. 75

7.2. Hukukunun Temel lkeleri ...................................................................................... 76 7.2.1. Szleme zgrl............................................................................................ 76 7.2.2. Zayflarn Korunmas........................................................................................... 76

7.2.2.1. Glenmeyi Salayacak Tekilatlanma (Sendikalama ve Grev Hakk) ..... 76 7.2.2.2. cretle lgili Emredici Kurallar ................................................................... 77 7.2.2.3. alma Gvencesi ve artlar le lgili Emredici Kurallar.......................... 78 7.2.2.4. zel Tazminat Trleri .................................................................................. 78

7.3. Hizmet Szlemesi...................................................................................................... 78 7.3.1. Hizmet Szlemesinin artlar ve Hkmleri...................................................... 78

7.3.1.1. inin Borlar ............................................................................................. 80 7.3.1.2. verenin Borlar ......................................................................................... 80

7.3.2. Hizmet Szlemesinin Trleri ............................................................................. 81 7.3.3. Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi .................................................................... 81

7.3.3.1. Fesih le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi .............................................. 81 7.3.3.2. Feshi hbar le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi..................................... 82

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 83 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 84 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 85

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 86 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 86 MODL KONTROL LSTES ......................................................................................... 88

CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 89

iv

AIKLAMALAR KOD 347CH0001 ALAN Meslek Eitimin verildii tm alanlar iin ortak DAL/MESLEK Ortak Alan MODLN ADI Giriimcilik

MODLN TANIMI

yeri, eleman, makine- donanm( ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerisinin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32 N KOUL

YETERLK yeri, eleman, makine- donanm(ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerisini kazandrmak.

MODLN AMACI

Genel Ama yeri, eleman, makine- donanm (ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerilerine sahip olabileceksiniz. Amalar

Baarl ve uygulanabilir bir i fikrinin zelliklerini belirleyebileceksiniz. letmeleri yap ve kurulular asndan

snflandrarak bunlarn zelliklerini kavrayabileceksiniz. kurma hazrlklar iin gerekli alma program

hazrlayabileceksiniz. kurma srecini salkl tamamlayabilmek iin

gerekli i plan hazrlayabileceksiniz. in fiilen kurulabilmesi iin gerekli aamalar

sralayarak bu aamalar uygulayabileceksiniz. letmenin ayakta kalabilmesi ve kapasitenin

gelitirilebilmesi iin gerekli planlamalar yapabileceksiniz. hukuku ile ilgili mevzuat hkmlerini

kavrayabileceksiniz.

AIKLAMALAR

v

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Snf atlye: Sine vizyon, perde, tahta, defter, kalem

Bireysel renme: Internet, ktphane, evre, kitaplar

letme (sektr): Mal ve hizmet veren tm iletmeler

LME VE DEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda kazandnz bilgi ve becerileri belirlemek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aracyla deerlendirileceksiniz.

1

2

GR

Sevgili renci,

Gnmzde gelimi lkelerde her yl milyonlarca i fikri, giriim ve iletme olarak kurulmakta, hatta bu giriimler zamanla geliip dnya irketlerinin temelini oluturacak kadar bymektedir. Dnyaya alan lkemizde bu gelimeleri yakndan izleyerek giriimcilere destek verilmesi, toplumsal refahn ykselmesine, isizliin nlenmesine sebep olacaktr.

Dengeli bir ekonomik kalknma, isizliin nlenmesi ve sosyal refahn salanmas iin

kendi iini kurmak isteyen kiilere, i fikirlerini giriim ve iletme haline getirme yolunda tevik edilmelidir.

Giriimci, toplumun gereksinim duyduu rnleri reterek, hizmetleri sunarak ya da

ticaret yaparak, maddi manevi kazan salamay hedefleyen, bu amala kendi iini kurmak iin harekete geen ve i fikrini gerekletirmek iin aratrma, planlama, rgtleme, ve koordinasyon almalar yapan sonuta gerekli bilgi-beceri, i yeri, eleman, makine-donanm vb. iletme girdileri ile finansman kaynaklarn bir araya getirerek, kendi iini kuran kiidir.

Giriimciler i kurma srecinde ok eitli aratrma, deerlendirme, planlama,

karar verme ve uygulama almalar yapmaldrlar. Bu almalardaki temel ama giriimcilere bir alma sistematii gelitirmek ve i

kurma noktasna gerekli kapsamda yaplm bir hazrlk srecinden sonra ulamalarn salamaktr. Giriimciler bu sreci, i kurmak iin gerekli tm aratrma sonularn, hedeflerini ve planlarn gsteren i planlarn hazrlayarak tamamlayacaklardr.

Bu modl size; i kurma srecinde motivasyona sahip giriimcinin baarl bir i fikri

belirleme, alma program hazrlama, i plan hazrlama, ii kurma, iletmeyi gelitirme aamalarnda ve i hukuku konularnda yaplmas gerekli ilemleri aklayacaktr.

GR

3

4

RENME FAALYET-1

Baarl ve uygulanabilir bir i fikrinin zelliklerini kavrayabilecek ve aklayabileceksiniz.

Bu faaliyete balamadan nce yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bir i yerinin hangi i fikirleri ile kurulduunu aratrnz. Bir i yerinin mal ve hizmeti hedef mterilerine nasl sunduunu, rakipleriyle nasl

rekabet yaptn aratrnz.

Aratrma iin evrenizdeki iletmeleri kuran ve yneten kiilerle konumanz gerekmektedir.

1. BAARILI VE UYGULANABLR BR FKR BELRLEMEK

Mteebbis (giriimci), -emek, sermaye ve doal kaynaklar olarak belirtilen- retim

faktrlerini, bakalarnn ihtiyacn karlayacak mal ve hizmetler retmek zere tedarik eden ve uygun ekilde birletiren kimsedir. Mteebbis, genellikle kar etme ana amac ile hareket eder ve riske (zarar etme tehlikesine) de katlanr.

Kendi iini kurma motivasyonuna sahip bir giriimci iin baarnn anahtar

potansiyeli yksek bir i fikrine sahip olmasndan geer. Giriimcilerin kendi iini kurma kararna getiren en nemli konular:

Kendi kendinin patronu olma, bakalarndan emir almadan alma istei, Kendi geleceklerini kendilerinin ekillendirme istei, Kendi iini kurmak dnda hayatn kazanma seeneklerinin azl, Bamsz veya esnek bir i ortamnda alma istei, Manevi tatmin salama istei, frsatlarn deerlendirme istei olarak dnebilir.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

5

Her ne sebeple olursa olsun i kurma dncesinde olan giriimci i fikrine inanmal, bir i kurmak iin youn bir zaman ve para harcamaya yetecek motivasyona sahip olmaldr. Emek, sabr, motivasyon, azim, inan, gven, zaman ve en azndan kendini yaatacak ve ile ilgili minimum harcamalar yapacak paras olmal ya da yatrm yapacak paras olmaldr. Bunu da doru zamanda ve doru yerde kullanmaldr.

fikri belirlenirken giriimci ncelikle piyasadaki frsatlar, i deneyimlerini,

ustalklarn ve becerilerini gz nnde bulundurarak i fikri kaynan oluturabilir. Piyasada neler olduunu izleme ve frsatlar sezebilme giriimcilerin temel

zellikleridir. Bilgi, beceri ve deneyimler dnda, giriimcilerin i fikrine evirdikleri konular onlarn yakaladklar frsatlardr. Bu frsatlar, piyasaya yeni bir rn ya da hizmeti sunma ansn yakalamak, gl ve avantajl bir ortaklk iin gerekli ilikilere ulamak, dier rakiplerine kar ok gl rekabet ans olan rn ya da hizmetleri temin etmek olabilir.

Trkiyede giriimcilik yaplabilecek i alanlar konular iki ana grupta

toplanmaktadr. Bunlar:

Hizmet retimi yapabilecek pazarlama ve ticaret turizm, serbest meslek i fikirleri

Eitim ile ilgili i fikirleri Serbest meslek i fikirleri Genel hizmet ile ilgili i fikirleri Turizm i fikirleri Pazarlama ve ticaret ile ilgili i fikirleri.

Bunlarda kendi iinde pek ok gruba ayrlr. rnek: seyahat acentecilii, iek

satcl, beyaz eya ticareti, bilgisayar pazarlama, krtasiye pazarlama, reklamclk-grafik tasarm, emlak brolar vb.

Mal retimi yaplabilecek i fikirleri

Tarm, hayvanclk ve gda sanayi i fikirleri Orman mallar sanayi i fikirleri Tekstil, hazr giyim ve deri sanayi i fikirleri Petro kimya ve kimya sanayi i fikirleri Plastik ve lastik sanayi i fikirleri Cam sanayi ve toprak seramik i fikirleri Madencilik sanayi i fikirleri Elektrik, elektronik makine ve malzeme yan sanayi i fikirleri Kt sanayi i fikirleri

6

Demir - elik, makine imalat ve madeni eya i fikirleri diye gruplanr ve bunlar da kendi arasnda pek ok i fikrini altnda saklar. Bu i fikri konular deien dnya

koullarnda eitlilik gstermekte ve her geen gn yeni fikirler ortaya kmaktadr.

rnein; gne enerji sistemleri retimi, bisiklet retimi, kalorifer, kalorifer kazan retimi,

teneke kutu retimi, metal oyuncak retimi vb.dir.

1.1. Fikrinin Sektrel zellikleri

fikrini oluturmu giriimci; i fikrinin iinde bulunduu sektr/alt sektrleri belirleyerek i fikrinin en genel erevede hangi zelliklere sahip olduunu ortaya karacaktr.

Giriimci i fikrinin iinde bulunduu sektr ve zelliklerini belirlerken,

deerlendirme esnasnda sektrel zellikler olarak; iletme sermaye gereksinimi, rekabet younluu, girdi piyasalarnda yaanan rekabet, sektrde ulalan kr dzeyleri ve rakiplerin gc ele alnmaldr. Ayrca giriimci, sektrn lke ekonomisi iinde sahip olduu yeri ve bykl aratrrken, sektrn gemiten bugne lkemizde ve gerekli ise dier lkelerde yaad gelimeyi ele almaldr. Son olarak sektrn gelecekte yaamas beklenen gelimeleri inceler ve deerlendirmelerini yaparak kendi ii asndan bu gelimelerin etkisini belirler.

fikrinin aratrlmasnda sektr/alt sektrler baznda yaplacak bu aratrmalar

giriimcinin yapaca tm almalar bir btnlk iinde yrtmesini ve i fikrini etkileyecek tm faktrleri grmesini salayacaktr.

rnein, PVC kap pencere elemanlar retimine girmek isteyen giriimci, sektr

olarak inaat ve alt sektr olarak bina sektrn aratrmaldr. Bu sektr/alt sektrlerin sahip olduu belirgin zellikler arasnda bina retim trleri, sektrde mterilerin fiyat-kalite beklentileri, mterilerin eilimleri, yeni firmalarn sektre giri younluu ve sektrn geliim eilimleri ele alnmaldr.

1.2. Kurulacak letmenin liki inde Olaca Piyasalar ve Genel zellikleri

Sektrn zelliklerinin belirlenmesinden sonra giriimci iinde olaca piyasalarn

balklarn ve genel zelliklerini aratracaktr. fikirleri ile ilgili piyasa zellikleri denildiinde ilk olarak akla gelen mteriler ve

talepleridir. Oysa iletmeler i hayatnda ayn anda birden fazla piyasa ile etkileim iindedirler. Bunlar:

Mteri piyasas Girdi piyasas

7

gc piyasas

Giriimci ncelikle i fikrinin iinde bulunduu sektr ve piyasalar belirlemelidir. Bir iletmenin baars mteri piyasalar tanmasna ve buralarda rekabet

edebilmesine baldr. fikri piyasa zellikleri aratrlrken, iletmelere girdi temin eden piyasalar ve

kurulular, makine satclar, kredi ya da leasing kurulularnn uzmanlar, ham madde reticileri ve pazarlamaclar aratrlr.

Giriimciler bu iletmelerden ve kiilerden i alannda yaanan gelimeleri, rakiplerin

zelliklerini ve mterilerin talep zelliklerini renmelidirler. Kre iletmesinin mteri piyasas, alan annelerin bulunduu ailelerdir. Bu aileler

ocuklar 0-6 ya grubu iken kre iletmelerinin hedef mteri kitlesinde yer almaktadr. Dier yandan ocuk eitim malzemeleri, ak alan oyun setleri satan kurulular ile yemek yapmnda kullanlan her trl malzemenin satclar girdi piyasalarna rnektir.

fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesi

almasnda aadaki sorularn yantlar aranmaldr.

Temel mteri piyasalar hangi gruplardan olumaktadr? letmenin girdi salayaca piyasalar kapsamnda, ham maddelerin salanaca

piyasalar hangileridir ve zellikleri nelerdir? Dier retim malzemelerinin salanaca piyasalar hangileridir ve belirgin zellikler

nelerdir? Makine-donanm ve ara gerelerin salanaca piyasalar hangileridir ve belirgin

zellikleri nelerdir? gcnn salanaca piyasasnn temel zellikleri nelerdir?

1.3. rn Ya Da Hizmetlerin Mteri Kitlesi ve Talebin zellikleri fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesinden

sonra giriimci, mteri kitlesinin analizini yapmaldr. Giriimci kendi iini kurduktan sonra eitli talep kesimlerine ulamaya ve rettii rn ya da hizmetleri bu gruplara sunmaya balayacaktr. Toplum, i piyasas, retim piyasas giriimciler iin i fikirlerine gre farkl mteri gruplarn barndrmaktadr.

rnein, tbb cihazlar retmek ya da satmak amacyla i kurmak isteyen bir giriimci,

Trkiye apnda zel ya da kamu sektrlerinde yer alan her trl salk kuruluunu potansiyel mteri grubu iine alarak aratrma yapmaldr. Bu kurulularda, satn alma srelerinin nasl getiini, kamu iin ihale srecini, zel sektr iin alm, seim, kabul srelerini ve uyguladklar deme planlarn belirlemelidir. Yaplan aratrmalar, rnn ve kurulacak iletmenin zelliklerine en uygun mteri gruplar, iletmenin hedef mterilerini oluturacaktr. Bu aamada rnn kalitesi, rekabet gc, fiyat, iletmenin finansman gc,

8

mterilerine sunabilecei deme seenekleri hedef mterilerin belirlenmesinde etkili olacaktr.

eitli rnlerin mteri kitlelerinin zellikleri aratrlrken toplumsal verilerin

aratrlmas gereklidir. Bunlar:

Seilen hedef blge iin nfus, Nfus art hz, G oranlar, Nfus ya gruplar dalm, alan nfus dzeyi, alan nfus iinde i ve meslek gruplarnn dalm, Ortalama aile bykl gibi demografik verilerdir.

Dier yandan hedef blgenin gelir ve tketim verileri aratrlmaldr. Bunlar arasnda yer alan baz veriler unlardr:

Blgenin toplam gayri safi yurt ii haslas, Gayri safi yurt ii haslann tarm, imalat, ticaret ve hizmet sektrlerine dalm, Sektrlerin gelime eilimleri Kii bana den milli gelir, ve meslek gruplarnn ortalama gelir dzeyleri, Kiilerin gider gruplarna yaptklar ortalama harcama dzeyi,

Giriimcilik kiinin iinde yaad topluma talep ettii rn ya da hizmetleri sunarak gelir elde etmesidir. Giriimciliin kiisel zellikleri arasnda frsatlar sezmek, talepleri bakasndan nce grmek nemli bir yer tutar. fikirlerinin baarl olmas iin toplumsal verileri derlemek ve baarl ekilde yorumlamak gerekir.

rnein, emlak vergisi izleme ve tahsilat sistemi yazlm satan bir yazlm firmasnn

bilmesi gereken bilgiler arasnda, bulunduu blgenin belediyesinin yllk emlak vergisi toplama potansiyeli ile tahsil edebildii miktar ve mevcut tahsilat srecinin belediyeye yaklak maliyeti yer almaktadr. Bu bilgiye dayal olarak giriimci rnn belediye iin nemini anlar ve tantmn daha gl yapar. Bu bilginin bulunmas iin giriimci, belediyenin ilgili blmn, blgede vergi alanna giren yaplarn toplamn, vergi oranlar srecindeki ilemleri aratrmaldr.

9

Resim 1.3: rn sunumu (Pazar yeri)

Mterilerin zellikleri yannda giriimciler iin aratrlmas gereken nemli bir dier

nokta talebi belirleyen faktrler ile talebin deime eilimleridir. ou iletme srekli deiim gsteren talep yaplar ile kar karyadr. rnein, kreler yaz aylarnda azalan renci says ile kar karyadr. Krtasiye maazalar okullar almasna yakn dnemlerde youn bir taleple karlarlar. Seralarda yaz aylarnda rnlere olan talep azalr ve fiyatlar der. Giriimci i fikrini aratrrken talebin ne ekilde deitiini aratrmaldr.

rn ya da hizmetlerin hedef mteri kitlesinin ve talebin zelliklerinin

aratrlmasnda, sorulmas gereken temel sorular unlardr:

rn sunum blgesi nedir? (ehir, blge, Trkiye, yurt d) Potansiyel mteri gruplar kimlerdir?(vatanda, esnaf, sanayici, ziraat, vb.) ve

bunlardan hangileri ulalmas gereken hedef mteri kitlesi iinde yer alacaktr? Mterilerin demografik ve sosyoekonomik zellikler nelerdir? (ya grubu, kadn-

erkek-ocuk, meslek grubu, gelir grubu vb.) Sunum blgesinde rn/hizmete olan talebi etkileyen faktrler nelerdir ve talebin

dnemsel deime eilimleri nasldr? Talep yapsna ve pazar hedeflerinize uygun dnemsel sat tahminleriniz nelerdir?

1.4. rn ve Hizmetlerin Sunumunu Yapan Dier Firmalar ve Rekabet Ortam

Giriimciler rakiplerini aratrrken almann balangcnda u soruya cevap

vermelidirler. Potansiyel mteriler bugn benzer rn ya da olan taleplerini ne ekilde karlamaktadr? Bu sorunun yantlanmas giriimcinin alternatif rn ya da hizmetleri, hem de ayn rn ya da hizmeti sunan rakiplerinin belirlemesini salar.

10

Rakiplerin aratrlmasnda bulunabilecek her trl bilgi deerlidir. Rakiplerin izlenmesi gl ve zayf ynlerinin deerlendirilmesi giriimci iin sadece i kurma ncesinde deil, i hayatnn tm aamalarnda zorunlu bir aratrmadr. Aada giriimcilerin piyasadaki rakiplerini aratrrken gz nnde bulundurmalar gereken temel nitelikler sralanmtr.

rn kapasitesi, Ortalama kapasite kullanm oranlar, retim maliyetleri, sat fiyatlar, Kullandklar datm kanallar ve teslimat zellikleri, Sat sonras servis hizmetleri, Pazar paylar, pazarda en baarl olduklar mteri gruplar, retim ve iletmecilik sistemlerinde kalite anlaylar, letme sermayesi gleri, Stok tutma gleri, Yerleim yeri zellikleri, bu konularn aratrlmas hangi nitelikleri ile gl veya

zayf olduunu belirlemektedir.

Rakipler aratrlrken giriimcilerin nemle bilmeleri gereken nokta, rn ve hizmetlerin somut tanmlarnn tesinde, mterilerin rnleri hangi zellikleri ile alglad ve rnlerden ne faydalar saladnn nemli olduudur. rnein giyim sektrnde marka alkanl kendine zg bir mteri kitlesini getirmektedir. Marka zelliine sahip bir rakibin zelliklerini kalite ve fiyatla analiz etmeye alan bir giriimci rekabette ok baarl olmayacaktr. Rekabet ortamn aratrrken ele alnmas gereken dier bir konu i fikirlerinin piyasaya ne sklkta girdiini aratrmaktr.

Rekabet, genel anlamda yarma anlamnda kullanlan bir terimdir. zellikle

giriimcinin kendi blgesinde ya da benzer merkezlerde ayn i fikri kapsamnda son dneklerde alan yeni iyerlerinin ne dzeyde olduunu bilmesi, piyasadaki rekabetin geliimini tahmin etmesi asndan gereklidir.

rn ve hizmetlerin sunumunu yapan dier firmalar ve rekabet ortam aratrlrken

aadaki sorulara cevap verilmesi gerekmektedir.

Hedef mteri gruplar giriimci tarafndan sunulmas planlanan rn ya da hizmetleri bugn ne ekilde temin etmektedirler? rn ya da hizmetin piyasadaki mevcut durumu nedir? Sunum blgesinde veya yurt

iinde retim dzeyi nedir? thal edilen bir rn ise ithalat dzeyi nedir? Sunum blgesinde benzer rn ve hizmeti sunanlar kimlerdir ve belirgin zellikleri

nelerdir? Rakip firmalarn gl ve zayf ynleri nelerdir? Piyasada mevcut firmalar rn ya da hizmetleri sunarken hangi fiyatla, hangi

datm kanallar ile ve hangi promosyon ve tantm aralarn kullanarak mterilere ulamaktadr? Son dnemlerde piyasaya yeni girilerin younluu nedir?

11

1.5. rn ve Hizmetlerin Hedef Mterilere Sunumunda Vurgulanacak Temel zellikler

Resim 1.5: rnn mteriye sunumu

kurma srecinin hazrlk almalarnn bu noktasnda giriimci hedef pazarn,

mteri kitlesini ve talebin zelliklerini analiz etmi ve renmi olacaktr. Bu blmde elde edilen bilgiler, i plannn zellikle pazara ulamaya ynelik strateji ve planlarn gelitirilmesi aamasnda temel verileri oluturacaktr.

Bu blmde rn ya da hizmetlerin temel zellikleri tanmlanmaldr. Bu tanmlamada

rnlerin, tketim mal, ham madde, ara mamul, nihai rn, retim elemanlar (makine-ekipman, ara gereler) gruplamasndaki yerini, hizmet gruplarndan hangisinde yer aldn belirlemelidir. Daha sonra iletmenin temel yaps ve alma ekli ksaca ifade edilir. zellikle belirtilmesi gereken, iletmenin rn hangi ana sreler sonucunda ortaya kaca ve mterilere sunacadr.

Bu aamada gereken bir dier alma, piyasada mevcut rn ya da hizmetlerin

zelliklerinin incelenmesi sonucunda giriimcinin kendi rn ya da hizmetinin mteriler tarafndan tercih edilmesi iin hangi zelliklere sahip olmas gerektiine karar vererek mterilere ne salayacan detayl olarak tanmlamasdr. Bu almada varlan sonular giriimcinin rn ya da hizmetlerini tantrken neleri vurgulamas gerektiini gsterecektir.

Bunlara ek olarak giriimci piyasa artlarn aratrma aamasnda rn ya da

hizmetlerini yukarda detayl olarak analiz ettii zellikleri ile tantrken, i plan almasnda hazrlayaca pazarlama plan iinde gerekli tantm ve promosyon iin ne tr aralarn kullanacan, bunlarn zelliklerini ve maliyetlerini aratrmaldr. rnein radyo, gazete ilanlar, bror vb. tantm aralar, tantm sunu ve toplantlar bunlar arasnda saylabilir.

12

rn ve hizmetlerin hedef mterilere sunumunda vurgulanmas gereken temel

zelliklerinin tanmlanmas iin giriimci u sorularn yantlarn aratrr:

Sunulacak rn ya da hizmetlerin detayl olarak tanmlar nelerdir? rn ve hizmetlerin piyasadaki rakiplerinden farklar nelerdir? Mteriler bu rn ve hizmetlerden hangi faydalar salayacaklardr? Piyasadaki tantm amacyla kullanlacak aralarn kullanm artlar ve zellikleri

nelerdir?

13

UYGULAMA FAALYET

Aada hazrlanan uygulamal faaliyette okulunuzun kantin iletmecisi siz olsaydnz

i fikri ile ilgili aratrma yaparak arkadalarnzla iletmeniz ile ilgili yapacaklarnz tartnz.

LEM BASAMAKLARI NERLER Okul kantinini siz iletseydiniz hangi zelliklerde bir kantin dnrdnz.

Nasl bir i yeri dnrdnz belirleyiniz. Donanmn nasl dnrdnz belirleyiniz. Hangi rn ve hizmetleri sunacanz belirleyiniz. Ka eleman altracanz belirleyiniz. Nerelerden, nasl malzeme temin edeceinizi belirleyiniz. renci ve retmenlerin kantinden rn satn almalarn salamak iin neler yapardnz, belirleyiniz. Hangi stratejileri uygulardnz, ne gibi promosyonlar yapardnz belirleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

14

KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt

almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. .

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr

Okulunuzdaki kantininizin sektrel zelliklerini belirleyebildiniz mi?

Kantininizin iliki iinde olduu piyasalar ve genel zelliklerini belirlediniz mi?

Kantininizin mteri kitlesini ve talebin zelliklerini aratrabildiniz mi?

Okulunuzda kantine rakip olacak yemekhane, kooperatif gibi yerler var m? Aratrdnz m?

Kantinciniz rn ve hizmetleri pazarlarken promosyon veya eitli faaliyetlere bavuruyor mu?

Kantinciniz rn ve hizmette eitliliine giderek daha fazla krllk iin almalarda bulunuyor mu?

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

KONTROL LSTES

15

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

A. LME DEERLENDRME SORULARI 1. Giriimciyi kendi iini kurma kararna getiren nedenler aadakilerden hangisi deildir?

A) Kendi kendinin patronu olmak B) Kendi geleceinE kendinin karar vermesi C) nsan ilikilerini gelitirme istei D) frsatlarn deerlendirme istei

2. ncelikle giriimci i fikri belirlerken aadaki kaynaklardan hangisinden yararlanmaz?

A) deneyimleri B) Ortaklar C) Bilgi ve becerileri D) Piyasadaki frsatlar

3. Aadakilerden hangisi iletmelerin etkileim iinde olduu piyasalardan biri deildir?

A) Mteri piyasas B) Girdi piyasas C) gc piyasas D) Ekonomi piyasas

4. fikrinin sektrel zelliklerini belirlemek iin aadaki sorulardan hangisini sormazsnz?

A) Sektrn kurulduu yerin zellikleri? B) Kurulacak sektr/alt sektr altnda yer almaktadr? C) Sektrn bykl D) Sektrn belirgin zellikleri nedir?

5. fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesinden sonra giriimci neyin analizini yapmaldr?

A) Sektrn B) Mteri kitlesinin C) Girdi piyasalarnn D) gcnn

6. fikirlerinin baarl olmas iin toplumsal verileri derlemek ve bunlarn baarl bir ekilde yorumlamak zorundadr. ifadesi kimin zelliklerindendir?

A) Ynetici B) Bakan C) Giriimci D) Usta ba

LME VE DEERLENDRME

16

7. Aadakilerden hangisi giriimcilerin piyasadaki rakiplerini aratrrken gz nnde bulundurmalar gereken temel niteliklerden biri deildir?

A) retim kapasiteleri B) Yerleim yeri ve zellikleri C) letme sermayesi gleri D) rn ve hizmet

8. Aadakilerden hangisi rn ve hizmetlerin hedef mterilere sunumunda vurgulanacak zelliklerden biri deildir?

A) rn ya da hizmetin tanmlanmas B) rn ve hizmetlerin piyasadaki rakiplerin farklar C) Rakiplerin gl ve zayf ynleri D) Mterilerin rn ve hizmetlerden hangi faydalar salayaca

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Cevaplarnz doru ise dier renme

faaliyetine geiniz.

17

RENME FAALYET-2

letmeleri yap ve kurulular asndan snflandrarak bunlarn zelliklerini kavrayabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

letmelerin eitlerini aratrnz. Bir i yerinin faaliyet konularn, sermaye ve mlkiyetini aratrnz.

Aratrma iin iletmeleri kuran ve yneten kiilerle konumanz gerekmektedir.

2. LETME ETLER

Gnmzde deiik lkelerde, farkl tr ve nitelikte iletmeler faaliyet gstermektedir. lkemizde de nitelik ve nicelik ynnden birbirinden farkl iletme trleri mevcuttur. letmeleri tanmak iin birok lte gre snflama yapmak uygun olacaktr. letme trlerini aadaki gibi gruplayabiliriz.

retim aralarnn mlkiyetine gre iletmeler

zel iletmeler Kamu iletmeleri Karma iletmeler Yasalar asndan iletmeler

Tek kii iletmeleri irketler Kooperatifler Byklklerine gre iletmeler

Kk ve orta iletmeler Byk iletmeler ok uluslu iletmeler retilen mal cinsine gre iletmeler

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

18

Dayankl mal reten iletmeler Dayanksz mal reten iletmeler Tketim mal reten iletmeler Endstri mal reten iletmeler Sektrler asndan iletmeler

Tarm iletmeleri Sanayi iletmeleri Ticaret iletmeleri Hizmet iletmeleri

2.1. zel letmeler

Resim 2.1: eitli iletmeler

zel sektr olarak bilinen bu iletme trnde sermayenin tamam zel ahslar

tarafndan konulmutur. Anayasa ve yasalara gre kurulup iletilen ve sermayesi zel ahslara ait olan iletmelerdir.

letmelerin bata gelen amac, krn en yksek dzeyde gerekletirmek iin verimli

ve etkili almaktr. zel sektrn giriimcilii lkenin ekonomik gelimesine olumlu katk salar.

zel iletmeler tek kii iletmeleri, irketler (ortaklklar), ve kooperatifler olarak ayrlr. 2.1.1. Tek Kii letmeleri

Sermayenin tamamnn ve ynetimin bir kiiye ait olduu iletmelerdir. letmenin ynetimi ile ilgili kararlar kendisi verir. Kr ve zarar yani iletme ile ilgili her trl konudan iletme sahibi sorumludur. Esnaf, sanatkr, tacir, sanayici, serbest meslek erbab bu grup iletmelerindendir.

19

Esnaf: (507 sayl esnaf ve sanatkr kanunu) Ticaret sermayesi ile birlikte vcut almasna dayanan, geliri, tacir olmasn gerektirmeyecek kadar az olan ticaret sicili ve dolaysyla ticaret ve sanayi odasna kaytl olmayan belirli veya gezici bir i yeri sahibidir. Sanatkr: (507 sayl esnaf ve sanatkr kanunu) Vcut almasna dayanan bir i

yeri olan, i yerinde sanat, hizmet ya da meslek kolunda ihtisasn deerlendiren, belirli veya gezici bir i yeri sahibidir. Tacir: (6762 sayl Trk Ticaret kanunu ) Bir ticarethane veya fabrikay kendi adna

ileten her tr ticaret irketidir. letme hesab veya bilano esasna gre defter tutabilir. Sanayici: (Ticaret ve Sanayi odalar Kanunu) Makine, cihaz, alet ve tezgah yardm

ile ham veya yar mamul bir maddenin vasf veya eklini deitiren ve kymetlendirerek imal yapan ylda ortalama imalat makinelerinde 5, haricinde de 10 kii altranlar, sanayici saylr. Serbest Meslek Erbab: (Gelir vergisi kanunu) ahsi mesaiye, ilmi veya meslek

bilgi veya ihtisasa dayanan, ticar mahiyette olmayan ileri, iverene tabi olmakszn kendi nam ve hesabna yapanlardr.

2.1.2 irketler (Ortaklklar)

Bir letmenin irket olabilmesi iin aadaki zellikleri tamas gerekir: irketi kuranlarn (gerek veya tzel kiiler) says birden fazla olmaldr Ortak bir ama bulunmaldr. Ortak amaca ulamak iin ortaklar arasnda bir anlama bulunmaldr. Belirlenen hedefe ulamak iin para, mal veya emek sermaye olarak konmaldr.

2.1.2.1. Adi irket (Ortaklklar)

Borlar Kanunumuza gre, bir irket Ticaret Kanununda tanmlanan irketlerin ayrt

edici niteliklerini tamyor ise, adi irket saylr. Adi irket, iki ya da daha fazla kiinin aralarnda yazl veya szl bir anlama ile belli bir ekle tabi olamadan kurabilecekleri, yazl kurulma art olmayan, irketin ticaret siciline kayt ve ilannn zorunlu olmad asgari bir sermaye ngrlmemi, ticaret unvan kullanmak zorunda olmayan bir irket trdr. Borlar kanunu hkmlerine gre faaliyet gsterip, irket kazanlar ve zararlar ortaklar arasnda belirlenen oranlarda ve eit olarak datlr. Her ortan sorumluluu snrsz olup, tm irket borlarndan kiisel varl ile sorumludur. 2.1.2.2 Ticaret irketleri 2.1.2.2.1 ahs irketleri a) Kolektif irket

Bir ticar iletmeyi, bir ticaret unvan altnda iletmek isteyen gerek kiiler arasnda kurulan bor ve taahhtlerden irketin 1. derecede, ortaklarn da 2. derecede snrsz sorumlu olduu, asgari bir sermaye ngrlmemi, ticaret unvan kullanmak zorunda olan, her bir ortan irketi ynetme hakk ve sorumluluu olduu bir irket trdr.

20

Kolektif irket, ancak gerek kiilerle kurulur ve btn ortaklar tarafndan ynetilir.

Ana szleme ile ynetim bir veya birka ortaa braklabilir. irketin sermaye gc, ortaklarn varlklarna baldr. Ortaklar arasnda deiiklik yaplmas zorlatrlmtr. b) Adi Komandit irket

Ticar bir iletmeyi, ticaret unvan altnda iletmek amac ile kurulan ve irket alacaklarna kar ortaklardan bir ksmnn sorumluluunun snrsz, dierlerinin ise sermayeleri ile snrl olan irketlerdir. Sorumluluu snrsz olan ortaklar komandite, sorumluluu snrl olan ortaklar ise komanditer olarak isimlendirilir.

Komandite ortaklar gerek kii olmalar arttr ve bunlar ynetime hakimdirler.

Komanditer ortaklar tzel kii olabilir ve taahht ettikleri sermaye pay ile sorumludurlar. Sermaye paylarna gre kr pay alrlar, irketin yl sonu hesaplarn denetleyebilirler. 2.1.2.2.2 Sermaye irketleri

Sermaye irketleri, ahs irketlerine gre daha fazla sermaye, emek, i blm isteyen, byk hedeflerin gerekletirilmesi iin kurulan irketlerdir. irkette sermaye n plandadr. Sermaye irketlerinde ortaklar, irket borlarna kar koyulan sermaye kadar sorumludur. irket gcn ve itibarn sermayesi ve ynetiminden alr.

Trk ticaret kanununda yer alan sermaye irketleri; limitet, anonim, sermaye paylar

blnm (hisseli) komandit irketlerdir. a) Limitet irket

ki veya daha fazla gerek veya tzel kii tarafndan, bir ticaret unvan altnda kurulan,

ortaklarn sorumluluklar koymay taahht ettikleri sermaye ile snrl ve esas sermayesi belli olan irketlerdir. Ortak says en fazla elli (50) kii olabilir. Ynetim birimi, mdrler kurulu eklindedir. Ortak says 20 den fazla ise genel kurul ve denetim kuruluna sahiptirler.

Limitet irketleri, bankaclk ve sigortaclk dnda, her trl ticar faaliyette

bulunabilirler. b) Anonim irket

Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli, paylara blnm ve borlarndan dolay yalnz mal varl ( sermayesi) ile sorumlu olan irkettir.

Anonim irket en az 5 gerek ve tzel kiiden kurulur. irket 1. derecede mal varl

kadar, ortaklar ise 2. derecede taahht ettikleri sermaye ile snrl sorumludur. Ynetim birimi; ynetim kurulu, genel kurul ve denetim kurulundan oluurlar.

21

c) Sermaye Paylar Blnm Komandit irket

En az 5 ortak, en az biri komandite ortaktr. Komandite ortan sorumluluu snrsz, komanditer ortanki ise taahht ettii

sermaye ile snrldr. irketin ynetimi adi komandit irketi gibidir. zel hkm yoksa anonim irket hkmleri geerlidir. ok sk rastlanmayan bir irket trdr.

2.1.3. Kooperatifler

Trkiyede; 1163 sayl Kooperatifler Kanununda kooperatifin hukuk tanm yle yaplmtr: Tzel kiilii haiz olmak zere ortaklarnn belirli ekonomik menfaatlerini ve zellikle meslek ve geimlerine ait ihtiyalarn karlkl yardm, dayanma ve kefalet sureti ile salayp korumak amacyla gerek ve kamu tzel kiiler ile zel idareler, belediyeler, kyler, cemiyetler ve dernekler tarafndan kurulan deiir ortakl ve deiir sermayeli teekkllere kooperatif denir.

Kooperatifler; kiilerin belirli amalara ulamak iin ortak abalarn bir araya

getirdikleri, dernek ve irketten eitli noktalardan ayrlan ve deiik zellikler gsteren bir kurulutur. Faaliyet konularna gre retim, tketim, sat, yap, kredi, kefalet kooperatifleri gibi trlere ayrlr. En az 7 kii ile kurulan kr amac gtmeyen ortaklktr. Kooperatiflerin kurulular srasnda belirli bir sermayenin belirtilmesi zorunlu deildir.

Kooperatiflerin kurulularndaki kurallar unlardr.

Kooperatife giri ve k serbesttir. Kooperatif yelerinin paylar ne olursa olsun, ancak bir oya sahiptirler. Kr ortaklara, kooperatifle yaptklar i orannda datlr. Sermaye karl verilecek faiz snrldr (faiz oran dktr).

retim kooperatifleri, ortak retim veya srm ve sat iin kurulmu kurululardr. Tketim kooperatifleri tketicilerin ihtiya maddelerini temiz ve ucuz ekilde karlamak amacyla kurulur. Kredi kooperatifleri ise, tarm ve sanayi alanndaki kk reticilerin kredi ihtiyalarn kolay, abuk ve ucuz bir ekilde karlanmas amacyla kurulur. Kooperatifler ortaklarn tasarrufa yneltme, reticileri ve tketicileri koruma ve fertler arasndaki birliktelii salamas bakmndan yararl ve faydal kurululardr. Bu nemimden dolay Anayasamz devlete kooperatifiliin gelimesini salayacak nlemleri alma grevi yklemitir.

2.2. Kamu letmeleri

Sermayenin tamam veya byk bir ksm (% 51inden fazlas), kamu tzel kiilerine ait olan iletmelerdir. Kamu iletmelerin amac, kr elde etmekten ok topluma hizmet gtrmektir. Kamu iletmelerinin kurulu amalar unlardr.

22

Kamu kurumlarna gelir salamak Gelimemi veya az gelimi yrelerin sosyal, kltrel ve ekonomik ynden

gelimesini salamak. lkenin ekonomik kalknmasn hzlandrmak.

Devlet, ekonomik faaliyetlerini azaltmak amacyla kamu iletmelerinin ounu zel sektre devretmektedir. Dier bir ifade ile zelletirmektedir.

zelletirme; kamu mlkiyetinde olan iletmelerin, retimde verimlilii salamak iin

sektre braklmas olaydr. zelletirme, retimi artrmak, maliyetleri drmek ve rekabeti gelitirerek kamu

iletmelerinin verimli bir ekilde altrlmas amacn tar. Trkiyede kamu iletmelerini aada verilen balklar altnda incelemek

mmkndr.

Kamu ktisadi Teebbsleri (KT) Katma Bteli letmeler Dner Sermayeli letmeler Yerel Ynetim (Mahalli dare)letmeleri

2.2.1. Kamu ktisadi Teebbsleri (KT)

lkenin ekonomisinde KTin ok zel bir yeri ve nemi bulunmaktadr. Bu iletmelerin sermayesinin yarsndan ou kamuya aittir.

Trkiye de KT,1964 ylnda karlan 440 sayl karar ile dzenlenmitir.1983

ylnda Bakanlar Kurulunun karm olduu 60 sayl kanun hkmnde kararname ile yeniden dzenlenmitir.

Bu kararname ile KTlere verimlilik dorultusunda kendilerine verilen kamu

grevlerini yerine getirme ve kr elde etmeleri ngrlmtr. Bugn bu kurulularn devlete yk getirdii dncesi ve devletin kltlmesi politikalar ile zelletirilmi veya zelletirilmeye allmaktadr.

2.2.2. Katma Bteli letmeler

Trkiyede her yl TBMMde grlerek kabul edilen bte kanunu iki byk blmden meydana gelir: 1. Genel bte, 2. Katma bte.

Katma bteli devlet dairelerine, Tekel, Devlet retme iftlikleri, Karayollar,

niversiteler rnek olarak verilebilir. Katma bteli dairelerin, kendilerine bal gelir getiren iletmeleri vardr. Bu iletmelerin kendi tzel kiilii yoktur. Saladklar gelir fazlas bteye gelir olarak kaydedilir.

23

2.2.3. Dner Sermayeli letmeler

Genel bteye dahil kurumlarn, bte kanunu ile verilen deneklerle kurduklar iletmeler olup, yine tzel kiilikleri yoktur. Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullarnda, Salk Bakanlna bal hastaneler, Hazine Mstearlna bal darphane ve damga matbaas balca rnekleridir. Dner sermayeli iletmelerin saylar fazla, fakat nispi nemleri katma bteli iletmelere gre azdr. letmelerde kullanlan sermayeye dner sermaye denir.

Bu iletmelerin zel sektr anlay iinde almalar nemli bir yanlardr. Aktif bir alma ile her yl kr etme durumunda olmalar istenen dner sermayeli iletmeler deiik kanunlarla iletilirler. Salk Bakanlna bal hastanelerde, niversitelerde, Adalet Bakanlna bal hapishanelerde, Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullarnda vb. kurumlarda dner sermaye iletmesi bulunur.

Dner sermaye iletmeleri esas olarak hizmet amac ile kurulduklarndan kr bilinci

n planda gelmez. Bunun dnda, dner sermaye iletmeleri kanunlara bal olarak, yllk krlarnn bir ksmn veya tamamn kullanma yetkisindedirler. 2.3. Karma letmeler

Hem kamu hem de zel sermaye katks ile kurulmu iletmelere denir. niversiteler bu grup iletmelere rnek olarak gsterilebilirler. Pek ok niversite kamu sermayesi ve zel sermaye kurulmu, almalarn ve gelimelerini bu ekilde srdrmektedir.

Baz kamu iletmeleri almalarn srdrebilmek iin eitli alma alanlarnda zel

firmalarla ilerini yrtmektedirler. rnein, i fikirlerini giriime dntrmek iin eitli projeler dzenleyen KOSGEP gen giriimci gelitirme ve destekleme amac ile oluturduu program erevesinde zel giriim ve danmalk merkezi ile birlikte almaktadr.

24

UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER evrenizde be iletmeyi tespit ediniz. letmelerin zelliklerini ve hangi tr iletme olduunu basl kaynaklardan ve internetten aratrnz.

Bu alanda basl kaynaklar, niversite ktphanelerinde ve dier kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiimiz basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere, balklar yazarak ulaabilirsiniz.

letmelerin zelliklerini ve hangi tr iletme olduunu aratrnz.

Setiiniz irketlerin ynetimini aratrnz. letmeyi kimlerin ynettiini belirleyiniz. Varsa ka ortaktan olutuunu belirleyiniz. Sermayelerinin hangi tr sermaye olduunu belirleyiniz. Hangi tr iletme grubuna girdiini belirleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

25

KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. .

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr retim aralarnn mlkiyetine gre iletme eitlerini renip aklayabildiniz mi?

evrenizde irketlerinden bir rnek bulup snfnzda zelliklerini aklayabildiniz mi?

evrenizdeki sermaye irketlerinden bir rnek bulup snfnzda zelliklerini aklayabildiniz mi?

evrenizde dner sermaye ile alan iletmeleri tanyp zelliklerini aklayabildiniz mi?

evrenizdeki kamu iletmelerinin ne durumda olduunu ve zelliklerini aklayabildiniz mi?

evrenizde bulunan kooperatiflerin zelliklerini aratrp kavrayabildiniz mi?

fikrinizi kararlatrp hangi tr bir iletme ile piyasada yer alacanz ve zelliklerini aklayabildiniz mi?

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

KONTROL LSTES

26

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Yasalar asndan iletmeleri gruplandnzda aadakilerden hangisi yanltr? A) Tek kii iletmeleri B) irketler C) Kamu iletmeleri D) Kooperatifler 2. Sanatkr, esnaf, sanayici ve serbest melek erbabnn oluturduu irket trnde aadakilerden hangisi yanltr? A) Sermayenin tamam iletme sahibine aittir. B) Ynetim ortaklara aittir. C) Kr ve zararn tamam iletme sahibine aittir. D) letme ynetimi, sermayesi iletme sahibine aittir. 3. Aadakilerden hangisi Trk Ticaret kanununda yer alan sermaye irketlerinden biri deildir? A) Kolektif irket B) Limitet C) Anonim D) Sermaye paylar blnm komandit irket 4. Aadakilerden hangisi ahs irketidir? A) Anonim B) Kolektif C) Limitet D) Kooperatif 5. Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli, paylar blnm ve borlarndan dolay yalnz sermayesi ile sorumlu olan irkettir tanm aadakilerden hangisini ifade eder? A) Limitet B) Anonim C) Adi komandit D) Kooperatifler 6. Aadakilerden hangisi kooperatiflerin kurulularndaki kurallardan biri deildir? A) Kooperatife giri ve k serbest deildir. B) Kooperatif yelerinin paylar ne olursa olsun, ancak bir oya sahiptirler. C) Kr ortaklara, kooperatifle yaptklar i orannda datlr. D) Sermaye karl verilecek faiz snrldr (faiz oran dktr). 7. Aadakilerden hangisi kamu iletmelerinin kurulu amalarndan deildir? A) Kamu kurumlarna gelir salamak B) Gelimemi veya az gelimi yrelerin sosyal, kltrel ve ekonomik ynden gelimesini salamak C) zelletirme yapmak D) lkenin ekonomik kalknmasn hzlandrmak 8. Aadakilerden hangisi dner sermaye kurulularndan biri deildir? A) Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullar B) Salk Bakanlna bal hastaneler C) Adalet Bakanlna bal hapishaneler D) ahslarn kurduu irketler

LME VE DEERLENDRME

27

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Cevaplarnz doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

28

RENME FAALYET-3

kurma hazrlklar iin gerekli alma program hazrlamay reneceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

alma program nasl hazrlanr, aratrnz. Giriimci alma program hazrlamak iin hangi konular zerinde almalar

yapmaldr. Aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamnda aratrmanz ve iletmelerdeki yneticilerle grmeniz gerekir.

3. ALIMA PROGRAMI HAZIRLAMAK

fikrinin belirlenmesinde, iin kurulmas, rn ve hizmetlerin ilk mterilere ulatrlmasna kadar geen tm srete yer alan aratrmalar, planlamalar ve uygulamalar eksiksiz ve gerektii kapsamda yaplmaldr.

Giriimcinin bunu baarabilmesi iin i kurma srecinin tamamn ieren bir alma

program yapmas ve sre boyunca bu program gelitirmesi gerekmektedir. fikrini gerekletirmek iin, kendi iini kurmak amac ile harekete geen giriimci:

Aratrma Planlama Organizasyon (rgtleme) Koordinasyon almalarn yapmas gerekmektedir.

Resim 3.1: alma program hazrlamak.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

29

3.1. Aratrma

Kurulacak iletmenin baars, zamann iyi kullanlmasna, i fikrinin, piyasann ve giriimcinin zelliklerine baldr.

Giriimci i kurma srecinin banda ncelikle kurmak istedii iin, doru sektr,

doru i fikri, doru lek, doru zaman, doru ortaklar, doru yer, doru mteriler, doru makineler vb. konular kapsadndan emin olmaldr.

Giriimcilerin kurmak istedikleri ilerle ilgili olarak aratrmalar gereken pek ok

soru vardr. rnein; i fikrinin piyasadaki arz-talep ve rekabet ilikileri iindeki yeri, buna bal olarak mteri kitlesi, rn ve hizmet zellikleri, iletmenin kurulu modeli iin yasal seenekler, makine trleri ve kapasiteleri, personel gereksinimi, teknik bilgi ve beceriler, finansal gereksinim ve finansal kaynak seenekleri bunlarn arasnda hemen akla gelenlerdir.

Giriimci, zaman en iyi biimde kullanlabilmek iin henz iin banda iken bir

alma program yapmaldr. Bu programda aratrlacak tm konular belirlenmeli ve sorularn cevaplar bulunmaldr.

3.2. Planlama

Plan, geni anlamda, tutulacak yol ve davran biimi demektir. Planlama ise, bir amac gerekletirmek iin en iyi yolu seme ve gelitirme zellii

olan bilinli sretir. Dier bir deyile iletmeler, amacna ulamak iin ne gibi ilerin yaplmas gerektiini, bunlarn srasn, zamann, sresini, kimler tarafndan ve hangi yollar izlenerek yaplacan gsteren tasarya planlama denir.

Planlama; aklc bir ynetim biiminin temelini oluturur, ileriyi grme avantaj

salar. Planlama ile neyi, niin, ne zaman, nerede ve kimin tarafndan yaplacan belirlersiniz.

30

Resim 3.2: Planlanm i gc

Plann yararlar:

Planlama; i gcn, personelin, malzemenin, para, zaman ve yerin en etkili ve ekonomik biimde kullanlmasn salar.

Yneticilerin almasn kolaylatrr. Belirtilen sreler iersinde almalar gerekletirmeyi salar. Tm imknlarn amaca ynelip ynelmediini denetler. Daha rasyonel (gereki) kural ve ilkelerin gelitirilmesine yol aar. Yetki devrini kolaylatrr. Denetlemede kullanlacak standartlar ortaya karr. almalarn bir dzen iersinde olmasn salar.

yi bir planda bulunmas gereken zellikler:

Plan ak, net ve geerli bir amaca ynelik olmaldr. letmenin gerek i ve d koullarna her zaman uyabilecek esneklikte

olmaldr. Yaplmas ve uygulanmas en az giderle gerekletirilmelidir. En uygun bir sreyi kapsamaldr. letmenin benimsedii ilke ve standartlara uygun olmaldr. Karlalmas beklenen aktif ve pasif direnme elemanlarn en az kaypla

giderme konusundaki tedbirleri de beraberinde getirmelidir. Plan, kapsad elemanlar arasnda bir denge salayabilmelidir. letmenin var olan kaynaklarn en iyi ekilde deerlendirmelidir.

31

3.3. Organizasyon

Resim 3.3: in, i gcnn, yer ve ara gerecin organizasyonu

letmenin amalar ve planlar saplandktan sonra bunlar baarmada yardmc olacak

organizasyon yapsna ihtiya duyulur. Planlamada belirlenen iletme amalarna ve bunlara ulamak iin seilen iler, kiiler

ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne organizasyon (rgtleme) denir.

Amalara etkin ve verimli bir biimde ulalabilmesi iin faaliyetlerin belirlenmesi, bir

sra ve dzene konularak blmlenmesi ile iletmenin organizasyonunu ortaya kar. Organizasyonun aamalar unlardr:

lerin organizasyonu, nsan gcnn organizasyonu, Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi

3.3.1. lerin Organizasyonu Organizasyon ileminin birinci basama, amaca ulamak iin gereken i ve

faaliyetleri ayrntl bir biimde tespit etmektir. Planlamada, tasarlanan ilerin programlanmas yaplarak, iler benzerliklerine gre gruplara ayrlr, departmanlara oluturulur. lerin gruplandrlmas ve blmlere ayrlmas sonucunda, her grevlinin yapabilecei ldeki i birimler ortaya kar. Ama iletmenin verimli ve etkili bir ekilde faaliyet gstermesidir.

3.3.2. nsan Gcnn Organizasyonu

lerin belirlenmesinden sonra, sra bu ilerin kimler tarafndan yaplacann

belirlenmesine gelir. lerin yaplabilmesi iin i yapanlarda bulunmas gereken bilgi, ustalk,

32

deneyim, renim dzeyi gibi zellik ve yetenekler belirlenir. Grevlendirilecek kiilerde bu zelliklerin bulunup bulunmad aratrlarak iler ile kiiler arasnda uyum salanr. 3.3.3. Yer, Ara Ynetimlerin Belirlenmesi

Organizasyon almalarnn baka bir aamasn da ilerin yapld yer, ara ve

yntemler oluturur. letmede kullanlacak ham madde, makine, bina, ara gereler vb. elde edilmesi ve ilerin konusuna gre dzenlenmesi gereklidir. 3.4. Koordinasyon

Koordinasyon, almay kolaylatrmak ve baary salamak iin iletmenin btn

faaliyetlerinin uyum iersinde yrtlmesidir. Koordinasyonun etkili olabilmesi, iyi bir iletiim sisteminin kurulmu olmas ile

yakndan ilgilidir. nk iyi bir iletiim sistemi, grup yelerini birbirlerinin almalarndan haberdar olmay salar.

Koordinasyon, bireylerin abalarn birletirmek ve zaman asndan uyumlu klmak,

amaca varmay salayacak biimde i ve ilemlerin birbiri ardndan gelebilmesi ve birbirini btnlemesi iin gerekli olan bir ilevdir.

Koordinasyonun ilkeleri ve teknii

Koordinasyon, sorumlu kiiler arasnda dorudan grmeler yolu ile salanmaldr.

Plan yaplp, politikalar kararlatrlrken, daha balangta koordinasyon salanmaldr.

Bir sorun ile ilgili btn faktrlerin karlkl olarak birbirlerine olan etkileri gz nne alnarak koordinasyon yaplmaldr.

Koordinasyon srekli bir ilem olarak dnlmelidir.

Koordinasyon, ynetimin teki fonksiyonlar ile ok yakndan ilgilidir. Koordinasyon; aratrma, planlama, organizasyon ve i grenlerin yetitirilmesi gibi ynetim fonksiyonlarnn bir araya gelmesi ile oluur. letmenin baarl olmas, almalarn uyumlu olmasna ve fonksiyonlarn eksiksiz yerine getirilmesine baldr.

33

UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER evrenizde bir iletmeyi tespit ediniz. letmenin organizasyonunu basl kaynaklardan ve internetten aratrnz.

Bu alanda basl kaynaklar, niversite ktphanelerinden ve dier kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiim basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere, balklar yazarak ulaabilirsiniz.

Seilen iletmenin organizasyonunu aratrnz.

Seilen iletmede ilerin organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Seilen iletmede insan gcnn organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Yer, ara ve makinelerin organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Ynetimin yukardaki fonksiyonlarla ilikisini belirleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

34

KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt

almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr Bir iletmenin kurulmasnda, i fikrinin aratrmasnn ve yaplmasnn nemini kavrayabildiniz mi?

kurma srecinde kendi oluturduunuz bir i fikrinin aratrmasn yapabildiniz mi?

kurma srecinde planlama yapmann nemini kavrayp, i fikrinizi gerekletirmek iin planlama yapabildiniz mi?

Kurmak istediiniz iin organizasyonunu yapabildiniz mi?

yerinizin koordinasyonunu oluturabildiniz mi?

fikrinizle ilgili aratrma, planlama, organizasyon ve koordinasyonunu oluturarak alma program hazrlayabildiniz mi?

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Arkadalarnz ile tartnz. retmeninize dannz.

KONTROL LSTES

35

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Kendi iini kurmak amac ile harekete geen giriimci aadakilerden hangisini yapmaz?

A) fikri belirleme B) Aratrma C) Koordinasyon D) Organizasyon 2. letmelerin, amacna ulamak iin ne gibi ilerin yaplmas gerektiini, bunlarn srasn, zamann, sresini, kimler tarafndan ve hangi yollar izlenerek yaplacan gsteren tasar aadakilerden hangisidir?

A) Plan B) Aratrma C) rgtleme D) Planlama 3. Tutulacak yol davran biimidir. ifadesi aadakilerden hangisidir?

A) Koordinasyon B) Aratrma C) Plan D) Planlama

4. Planlamada belirlenen iletme amalarna ve bunlara ulamak iin seilen iler, kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne ne ad verilir.

A) Koordinasyon B) Organizasyon C) Aratrma D) Planlama 5. Aadakilerden hangisi organizasyonun aamalarndan biri deildir?

A) lerin organizasyonu B) nsan gcnn organizasyonu C) Finans kaynaklar C) Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi

6. almay kolaylatrmak ve baary salamak iin iletmenin btn faaliyetlerinin uyum iersinde yrtlmesi fonksiyonudur. ifadesi aadakilerden hangisidir?

A) Koordinasyon B) Organizasyon C) Aratrma D) Planlama 7. letmede kullanlacak ham madde, makine, bina, ara gereler vb. elde edilmesi ve ilerin konusuna gre dzenlenmesi ifadesi aadakilerden hangisinin tanmdr?

A) nsan gc organizasyonu B) Koordinasyon C) Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi D) Planlama

8. Aadakilerden hangisi koordinasyonun ilkeleri ve tekniinden biri deildir?

A) Koordinasyon, sorumlu kiiler arasnda dorudan grmeler yolu ile salanmaldr. B) Plan yaplp, politikalar kararlatrlrken, daha balangta koordinasyon salanmaldr. C) Bir sorun ile ilgili btn faktrlerin karlkl olarak birbirlerine olan etkileri gz nne alnarak koordinasyon yaplmaldr. D) Koordinasyon srekli bir ilem olarak dnlmemelidir.

LME VE DEERLENDRME

36

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

37

RENME FAALYET-4

kurma srecini salkl tamamlayabilmek iin gerekli i plan hazrlamay reneceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bir i yerini gezerek ve yneticileri ile grerek i plann nasl oluturduklarn reniniz. evrenizde bulunan giriimcilerle grerek yaplmas gereken planlamada nelere

dikkat edilmesi gerektiini aratrnz. Yapmak istediiniz bir ile ilgili olarak bir plan hazrlaynz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamndan ve evrenizdeki iletme yneticileri ile grmeniz gereklidir.

4. PLANI HAZIRLAMAK

plan, giriimciler tarafndan hazrlanan ve yatrmclara, kredi kurulularna veya devletin ilgili birimlerine kurulmas tasarlanan iin ayrntlarn gsteren bir plandr. plan, kurulacak i iin yaplan tm aratrmalar kapsar. plannn hazrlanmas, yeni bir iin getirdii risklerin azaltlmasnda nemli bir rol oynar. Ayrca, i planlar giriimcilere i kurma srecinde yol gsteren bir rehberdir. Giriimcilerin sermayeleri ve iletmelerini korumalarna yardm eder. kurulduktan sonra iin yrtlmesinde de ynetime rehber olur.

, bir fayda yaratmak iin giriilen beeri faaliyetler dizisi olarak tanmlanr.

letmelerde i ad verilen ve bir amac olan, birbirleri ile ilikili faaliyet gruplar bulunur. plannn amac plan inceleyen kiilere giriimci ve i fikri ile ilgili genel bir bilgi vermektir.

fikrinin ilk aamada ksaca tantlmas amacyla giriimci kurmak istedii ii,

iletmenin adn, genel olarak sunulacak rn ve hizmetleri, iletmenin kapasitesini, ilk etapta ulamak istedii mteri kitlelerini, iin kuruluu iin finansman gereksinimini, i gc ve i yeri bilgilerini bu blmde zetler.

yi tasarlanm bir i plan:

kurmada rehber olur. Sermayeyi kullanmada yardmc olur. i yrtmek iin ynetime rehber olur.

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA

38

4.1. Plan eitleri

Planlar aadaki ekilde snflandrlabilir: 4.1.1. Sreye Gre Snflandrma

Planlarda sre nemlidir. 1 yla kadar olan planlar ksa vadeli planlar, 1 ile 5 yl aras

olanlar orta vadeli planlar. 5 yldan daha uzun sreli olanlar uzun vadeli planlar olarak isimlendirilir. Planlama, denetleme amacyla da yaplr. Bu dzeyde planlama %50, %60 ilevsel konularla ilgili olarak gnlk yaplr. 4.1.2. leve Gre Snflandrma

Tm planlar, bir iin pazarlama, retim, finans datm gibi ilevsel alanlarna gre

yaplabilir. Bir retim plannda; retim programlamas, sipari, teslimat ve ham maddelerin denenmesi, belirli almalar iin personel bulunmas ile imal edilip sata sunulacak rnn en son durumu bulunur. 4.1.3. Faaliyet Alanna Gre Snflandrma

Planda kimin ya da hangi blmlerin yer alaca belirtilir. Plan; sadece bir grup retim

iisini, tm blm, birka blm ya da tm rgt kapsayabilir. Byk rgtlerde planlar yrtmek iin, ilem ve yntemlerin olmas gerekir. letme

politikas, yneticinin ynn belirlemesi ve hedefe ulamasnda karar vermesini salar. Ona birtakm yetkiler verir ve sorumluluk ykler. 4.2. Plannn Hazrlanmasnda Dikkat Edilecek Kurallar

plan, giriimcinin ii ile ilgili dncelerin, hedeflerin, planlarn yer ald bir dosyadr. Bu dosya giriimcinin iini kurma ve iletmesini gelitirme dnemlerinde yol gsterici rehberdir.

plan:

Giriimcinin zelliklerini ve hedeflerini, Kurulacak iin temel niteliklerini, yasal yapsn, ortaklarn, Hedefledii piyasann zelliklerini, Mteri kitlesine ulamak iin uygulayaca sat ve pazarlama almalarn, rn ya da hizmetlerini retmek iin uygulayaca sreleri, Kuraca iletmenin teknik sistemlerini, letmeyi yrtmek iin gerekli idar sreleri ve rgtlenmeyi, letmenin tahmini ve retim ve sat planlarn, letmenin finansal hareketlerini, letmenin finansal karlln gsteren bir dosyadr.

39

plan yatrmc veya faizle finans salayan kii kurum veya kurululara i tasars hakknda bilgi veren dokmandr. almaya balamadan nce yapacanz i plan yaptnz tm aratrmalar kapsamaldr. Beklenmeyen sorunlar veya bunlarn etkileri i plan yoluyla nlenebilir veya tehlikeleri azaltlabilir.

Bir i plan yaplrken ana balklar belirlenip bunlar iin ayr dosyalar

oluturulmaldr. Bilgiler toplanp incelendike pazar aratrmas, maliyet, mali tasarlar gibi uygun balklar altnda dosyalar dzenlenebilir.

plan yazlrken temel noktalar ile ele alnan aratrmadan abuk ve doru sonular

karmak zerinde durulmaldr. ok fazla szck ile dolu raporlar etkileyici gzkebilir. Ancak ekilden ok plann ierii nemlidir. Plan, hedefe ynelik ve isabetli olmaldr.

retim faktrlerinden mmkn olan en yksek dzeyde yararlanabilmek iin

aralarndaki ilikilerin bilinmesi, dzenlenmesi ve llmesi gerekir. lerin zellikleri retilecek rn veya hizmetin durumunu ortaya koyar. in tanmlamas yaplacak i hakknda bilgi verir. 4.2.1. Plannn Yaps

Bir i plannda yer alan bilgiler ayrntldr. Bu plan bilginin bir dokmana tmyle aktarmdr.

Bir i plan u blmlerden oluur:

in tanmlanmas

hakknda bilgi verir. in zelliini satlacak rn veya sunulacak hizmeti aklar. Bunlarla beraber, rn veya hizmeti salamasyla balantl olarak iletmenin ne gibi rekabet stnlklerine sahip olduuna dair bir taslak oluturur.

Bu noktay bir rnekle aklayacak olursak: orap retmek bir i fikridir. Yaplan

aratrma sonucunda giriimci talyan markal 4 bilgisayarl rme makinesi ve 1 adet burun dikme makinesi ile gnde 90 dzine dz pamuklu orap retmek zere, 240 m2 i yerinde 1 usta ii, 4 dz ii ile ve stanbul ihracat piyasasna fason mal retmek zere i kurma tanmna ular. Bu aklama i modelinin ksa bir tarifidir. Yukardaki ifade rnek olarak ksa tutulmutur. fikri aratrmalarnn sonucunda, piyasa ve talep zellikleri, retimin teknik zellikleri, iletme iin gerekli girdiler, yatrm ve iletme sermayesi, personel ve rgtleme yaps konular ayrntl olarak ele alnmaldr.

Pazarlama plan

Pazarlama plan, rnn (mal ve hizmet) nasl pazarlanaca hakknda bilgi verir. Hedeflenen bu pazardaki eilimler belirlenir ve mterilerin kimler olduu tanmlanr. Pazarn toplam hacmi hesaplanr ve iin pazardan ne kadar pay elde etmeyi umduu, tketicilerin beenileri, satn alma alkanlklar zerinde tahminler yaplr. Rakipler

40

incelenir, gleri ve zayflklar tartlr. letmenin mevcut pazar paylar, mterileri elde etmek ve onlar tutmay baarabilmek iin yaplacak almalar belirlenir. rn, fiyat, yer ve sat artrmaya ynelik pazarlama politikas, ayrntl bir ekilde ortaya konur.

Organizasyon plan

Bu blmde iin yaps tartlr. dar personelin zellikleri ve deneyimleri ile ilgilenir. Personel gereksinimi ve iin zellikleri ve piyasadaki cret dzeylerine bal olarak ortaya konur. Ariv ve belgelerin nasl korunaca ve bunlarn sorumlular seilir. lgili yerlerden alnacak izin ve yaplacak ilemler ayrntl olarak belirlenir. Ayn zamanda kontrol yaplr.

Finansman

e yaplan yatrmlardan nelerin amalandn, ne tr mallarn satn alnacan ve bu ile ilgili tahmini ticareti ve harcamalar mali dzenlemeleri aklar. Bu plan en nemli blmdr. nk yatrmclar kredi veren kii ve kurumlar bu blme zel bir nem verirler. Karar, bu blmdeki bilginin geerliliine dayandrrlar.

Mali planda yer almas gereken bilgiler unlardr: Gerekli aralarn sralanmas ve her birinin maliyeti En az iki yllk iin nakit (para) ak tasarlar Ayn yln tasarlanan kr ve zarar hesaplar ve bilnosu Tasarlanan talep ve planlanan fiyat politikas zerine kr ve zarar belirtmeyen

analiz. Giriimcinin, tasarlarn uygun ve ulalabilir olduu konusunda tatmin olmas gerekir.

Bu nedenle mali dzenlemeler, i plannn en zor olan blmdr. Tasarlanan pazar aratrmas srasnda elde edilen bilgilere dayandrlr. Plan, en az iki yl iin beklenen sat miktarna gre gelitirilecektir. Daha sonra bu tasarlar, deer bime ilemi tamamlanp rekabet fiyatlar olumaya balaynca sat geliri haline dntrlmelidir.

41

4.3. Plannn Hazrlanmas in Gerekli Verilerin Toplanmas

Resim 4.3: iek pazarlama ortam

plannda balca u bilgiler yer alr:

4.3.1. Yerine Ait Bilgiler

in ad, sahibi ya da sahiplerinin ad adresi ve telefon numaras Binann; byklnn, yerinin, plannn, trafik durumunun ve gerekli ticaret

aralarnn tanmlanmas plannn tarihi

4.3.2. e Ait Bilgiler

in ve pazarlanacak rnn (mal ve hizmet) tanmlanmas in potansiyelinin ve neden byyp baarl olacana inancn tartlmas

4.3.3. Pazarlama Stratejisi

Mterilerin kimler olduunun ve onlarn srekli mteriler durumuna getirilmesinin nasl planlandnn aklanmas. Rakiplerin kimler olduunun, o andaki ticar durumlarnn ve onlarla nasl rekabet

edilebileceinin tanmlanmas (rekabet stnlkleri). Mal ya da hizmetin mteriler tarafndan kabul grmesi iin ne tasarland, nasl

satlacann tanmlanmas ve tekrar sat ile kaynaklar iin ham madde, mal alm taktiklerinin belirlenmesi.

42

4.3.4. alma ve Organizasyon

Byle bir projeyi idare etmeye uygun kii olunduunu gsteren deneyim ve zelliklerin tanmlanmas. Ynetim kurulunun zellikleri, deneyimlerinin tanmlanmas (Maa dzeyleri de

belirtilmelidir.). Personele ne kadar cret deneceinin, yetitirme programnda neler yaplmas

gerektiinin ve nasl denetleneceklerinin anlatlmas. in yasal yapsnn belirlenmesi. Gereken finans miktar ve finans kaynaklarnn belirlenmesi. Kayt ve muhasebe sisteminin ve bundan kimin sorumlu olduunun belirlenmesi. Ticaret yapmak ve i ynetmek iin ilgili makamlardan alnmas gereken belge ve

izinlerin aklanmas.

4.3.5. Mali Dzenlemeler

Gerekli aralarn ve bunlarn liste fiyatlarnn tanmlanmas. lk bir yllk ilemler iin nakit (para) aknn gsterilmesi (Gerekirse enflasyon iin

ayarlama yapmak unutulmamaldr). Ayn dnem iin tasarlanan kr ve zarar hesaplarnn ve bilanonun gsterilmesi. Maliyeti karlamak iin gerekli sat dzeyini gsteren kr ve zarar analizinin

salanmas.

Plann en son biimi, bu kiisel tercih olup, allm uygulamalara bamldr. En sonunda, ana noktalar kapsayan ksa bir zetleme yaplabilir. in uygun olup olmadna karar verilmesini salayan, pazarlama plan yapmak hedeflere ulamay kolaylatrr.

4.4. Uygulanabilir Plan Hazrlama

Aadaki rnek, Ankara da i yapmay planlayan Oktay KTKN i plandr. Nakit para ak ve hesap tasarlar iteki ilk yl iin hesaplanmtr. rnekte yl sonuna kadar fazla kr elde edilemeyecei gsterilmitir. Bu durum, ticaretin yeterli kr yapabilecek bir dzeye gelmesinin biraz zaman alacan gsterir ki, bu da son derece normaldir. plan yapmak, hedeflere ulamay kolaylatrr. 4.4.1. in Tanm Ad Soyad : Oktay KTK Adresi : Posta caddesi 48\ 3 Ulus / ANKARA Telefonu : 0 312 Doum Tarihi : 1978 renim Durumu : Ticaret Meslek lisesi Mezunu Deneyimi : Muhasebe brosunda 7 yl

43

Oktay KTK, ticaret meslek lisesinin muhasebe blmn bitirdi. rencilii srasnda beceri eitimini yapt. 7 yldan beri muhasebe brosunda alt. Stajn tamamlayarak alannda belirli bir seviyeye geldi. Serbest muhasebeci ve mali mavirler odas tarafndan yaplan snavda baarl oldu. Bilgisayarl muhasebe konusunda kendini yetitirdii gibi bu meslei yapabilecek seviyeye geldiini kantlamak iin bu i fikrini kendi geleceini ynlendirmek amac ile kullanmay dnd.

3568 sayl serbest muhasebeci mali mavirlik ve yeminli mali mavirlik kanunu ile dzenlenmi muhasebe meslek dalnda kendi iini yapmak istedi.

Yasal iini Ankara Ulusta kurmay planlad. Bro yeri olarak oda, bir salondan

oluan bir daireyi kiralad. yerinde muhasebecilikle birlikte bir sigorta irketinin acenteliini de yapmay dnd.

Broda; muhasebe ilerinde iki, sigorta pazarlamasnda , yardmc hizmetlerde bir,

sekreterlik ilerinde bir personel altrmay uygun grd. Ayrca ticaret meslek lisesinden iki stajyer renci altrmay da planlad. Zaman iinde mkellef (mteri) saysn artrmay ve gelitirmeyi ama edindi. 4.4.2. Pazarlama Plan

Ankara serbest muhasebeci ve mali mavirler odasna kaytl muhasebeci saysn ve

mkellef saysn aratrd ve vard sonulara gre bu ii abuk kurmansn ok zor olacan gstermekteydi. Bunun temel nedeni mkelleflerin, tannm sicili olan muhasebecileri tercih etmeleriydi. Tasars ilk yl iin 25 mkellef ile snrldr. Bunlarn 22 si ikinci snf, 3 birinci snf mkellef olacaktr.

Yeni bro amak iin sadece meslek bilgi yeterli deildir. Kiinin giriimciliinin

yannda, bilgi, beceri ve deneyimin yan sra mteriler tarafndan tercih edilmesi gerekecektir.

Bunu salamak iin daha nceki i deneyimi srasnda tand piyasadaki firmalardan,

arkada ve akrabalarn haberdar edip mteri bulmay planlad. Tand firmalarla balant kurdu. Yapt aratrmalara gre mterilerin % 90 ikinci snf, geriye kalan da birinci snf tacirlerden olumaktadr. Mali projesini, ilk yl iin belirledii 25 mkellefe gre ayarlad.

Son yllarda ekonomik ve sosyal yaamda nem kazanan ve iyi gelir getireceine

inand sigorta acentelii iinde de ilk yl iin 320 sigorta poliesi pazarlayabileceini tahmin ediyordu. 4.4.3. Organizasyon Plan

Bronun alan 110 m2 olup perdeleri, su ve elektrik tesisat denmitir. Broyu kullanma hazr duruma getirmek iin gereken tek ey uygun mobilyadr.

44

Mali tasarlarna gre i iin gerekli olan sermaye 20.000 YTLdir. Bu para; bro mobilyas, tehizat ve yeterli alma sermayesi salamak iin gereklidir. Gerekli paray z kaynaklarndan karlamay dnmektedir, gerekirse kredi de ekebilecektir.

almalarn yle planlad: Sabah broya gidecek ncelikli gnlk ilerini yapacakt. Bo olduu zamanlarda

meslek yaynlar, mevzuatlardaki yenilik ve deiiklikleri takip edecekti. leden sonralar ise sosyal sigortalar kurumu, vergi dairesi, dier resm ve zel kurululardaki ilerini takip edip mkellef grmelerini yrtecekti. Balangta tm kaynaklarn mteri saysn artrmak iin kullanlmas gerektiini ve fazla kar elde edemeyeceinin farkndayd.Yeni iini kurarken ilave bir kaynak salamak iin danmanlk ve ara ileri de yrtecekti.

BRO MALZEME LSTES Aralar Miktar Maliyet

1. Masa 2. Koltuk 3. Misafir koltuu 4. Masa (kk) 5. Dolap (tahta) 6. Dolap (Metal) 7. Masa gereleri 8. Telefon ve Faks 9. Bilgisayar 10. Yazc (Printer) 11. Mevzuat kitaplar

5 5

10 1 4 2 - 5 3 2 -

3.500 1.000 1.500 250

1.000 500 250 750

5.500 250 500

Toplam 15.000 20.000 YTL aadaki gibi kullanlacaktr.

MAL PLAN Mobilya ve demirba alm 15.000 alma sermayesi 5.000 Toplam 20.000

NAKT (PARA) AKI TABLOSU

GRDLER Hizmet Satlar 45.000 Sermaye 20.000 TOPLAM GRDLER 65.000

DEMELER Muhtelif demeler

ilik giderleri Kira Aydnlatma ve stma giderleri Seyahat giderleri

20.000 6.000 1.500 1.000

45

Demirba almlar Dier demeler

2.000 13.000 1.500

TOPLAM DEMELER 45.000 FARK 20.000

*Tabloda girdiler ve demelerin yllk toplamlar verilmitir.

GELR GDER TABLOSU (tahmini) (Kar ve zararn hesab)

GDERLER GELRLER ilik giderler, 20.000 Kira, 6.000 Aydnlatma ve stma, 1.500 Seyahat, 1.000 Telefon, Posta, Krtasiye, 2.000 Dier, 1.500

Satlar 45.000

TOPLAM GDERLER: 32.000 Amortisman 2.600

45.000

Toplam 34.600 Kar: 9.400

45.000

BLNO (Tahmini) Aktif

DNEM VARLIKLARI Kasa

20.000 20.000

DURAN VARLIKLAR Demirbalar (Amortismanlar)

15.000 (2.600)

9.400

Toplam 29.400 PASF ZKAYNAKLAR Sermaye Kar

29.400 20.000 9.400

TOPLAM 29.400

46

UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER evrenizde bir iletmeyi tespit ediniz. letmenin ie ve i yerine ait bilgilerini basl kaynaklardan ve internetten aratrnz.

Bu alanda basl kaynaklar niversite ktphanelerinden ve dier kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiimiz basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere balklar yazarak ulaabilirsiniz.

Setiiniz iletmenin ie ve i yerine ait bilgileri aratrnz.

in adn, sahibini ya da sahiplerinin adn belirleyiniz. adresi ve telefon numarasn belirleyiniz. Binann; byklnn, yerinin, plannn, trafik durumunun ve gerekli ticaret aralarnn tanmlamasn yapnz. plannn tarihi, bulunulan yerde ayn trdeki iletme says vb. belirleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

47

KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr

1 kurma srecinde i plan hazrlamann size salayaca yararlar kavrayabildiniz mi?

2 Kurmak istediiniz bir iletmenin i yerine ait bilgilerini oluturabildiniz mi?

3 Kurmak istediiniz bir iletmenin ie ait bilgilerini oluturabildiniz mi?

4 letmenizin pazarlama stratejilerini oluturabildiniz mi?

5 letmenizin alma ve organizasyonunu oluturabildiniz mi?

6 fikrinize ait aratrma, planlama, organizasyon ve koordinasyonu oluturup arkadalarnzla giriimi gerekletirme ve baarl olma kriterlerini tartabildiniz mi?

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Aratrmalarnz arkadalarnzla tartnz. retmeninize dannz.

KONTROL LSTES

48

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

1. Bir fayda yaratmak iin giriilen faaliyetler dizisi olarak tanmlanr ifadesi neyin tanmdr? A) Plan B) C) Dokman D) Kredi

2. Yatrmc veya faizle finans salayan kii kurum veya kurululara i tasars hakknda bilgi veren dokmana ne ad verilir?

A) plan B) Dokman C) D) Kredi

3. plan aadaki konulardan hangisini iermez? A) Giriimcinin zelliklerini ve hedeflerini B) Piyasa zelliklerini C) letmenin yasal yapsn D) kurmada rehber olmay

4. Planlama, denetleme amac ile ksa, orta ve uzun vadeli olarak yaplr ifadesi hangi snflandrma eididir?

A) Sreye gre snflandrma B)leve gre snflandrma C) Planna gre snflandrma D) Faaliyet alanna gre snflandrma

5. Aada bir i plan hazrlanrken dikkat edilecek kuralar verilmitir. Bunlardan hangisi yanl verilmitir? A) Bir i plan yaplrken ana balklar belirlenip bunlar iin ayr dosyalar oluturulmaldr. B) Bilgiler toplanp incelendike pazar aratrmas, maliyet, mali tasarlar gibi uygun balklar altnda dosyalar dzenlenebilir. C) plan yazlrken temel noktalar ile ele alnan aratrmadan abuk ve doru sonular karmak zerinde durulmaldr. D) ok fazla szck ile dolu raporlar etkileyici gzkecektir. Bu plann ieriinden daha nemlidir. 6. Bir i plannda iin tanm, pazarlama, organizasyon plan, finansman neyi iermektedir?

A) plan eitleridir. B) plan blmleridir. C) plan snflardr. D) plan trleridir.

7. Bir i plannda u bilgilerden hangisi yer almaz?

A) yerine ait bilgiler B) Pazarlama stratejisi C) iye ait bilgiler D) Mali dzenlemeler

8. Binann; byklnn, yerinin, plannn, konumunun ve gerekli ticaret aralarnn tanmlanmas ifadesi hangi blme ait bilgilerdir.

A) yerine ait bilgiler B) Pazarlama stratejilerine C) e ait bilgiler D) Mali dzenlemelere

LME VE DEERLENDRME

49

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

50

RENME FAALYET-5

in fiilen kurulabilmesi iin gerekli aamalar sralayarak bu aamalar uygulamay reneceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bir iin sahibi ile grerek i yerlerini nasl kurduklarn reniniz. yerlerine elemanlarn nasl aldklarn aratrnz. Yapmak istediiniz bir ile ilgili olarak bir aratrma yapnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn kullanmanz, evrenizdeki i yerlerini gezmeniz ve giriimcilerle grmeniz gerekmektedir.

5. KURMAK Giriimci i kurma srecine balarken, yetenek, bilgi, beceri, maddi varlklar, evre

ilikileri, unvan, hayattan beklentileri, cesaret, liderlik, yneticilik, zaman gibi zelliklerini ortaya koyar.

Bunun yannda giriimcinin ihtiya duyduu temel unsurlar; i fikri, giriimcilikle

ilgili nitelikler, ynetsel bilgi ve beceriler ve kaynaklardr. in fiilen kurulmas:

yerini kiralama, Yasal kurulu ilemleri, Makine ekipman ve malzeme satn alnmas, Personel temini, Kredi ilemleri, Deneme retim vb. iletmenin faaliyete geirilmesi.

Aada KOSGEB in giriimcinin, baarl bir i kurma srecinde uygulad detayl aktivite program ema olarak verilmitir. in fiilen kurulmas ilemleri de sra ile aklanacaktr.

RENME FAALYET5

AMA

ARATIRMA

51

Gl bir giriimcilik ve kendi iini kurma motivasyonu. Baar potansiyeli yksek bir i fikri.

kurma srecinde aktiviteleri ieren genel bir alma program.

fikrinin temel llere gre n deerlendirmesi. fikrinin yaplabilirliinin aratrld ve

raporland bir alma

Yaplabilirlik raporunda alnan kararlarn uygulama plann ieren bir dokman. plan erevesinde iletmen