Giskespelet 1995-2015 Jubileumsutgave

1 8 . - 2 1 . J U N I 2 0 1 5

STRIDENOM KONGEMAKT OG KRISTENTRU PÅ HISTORISKE GISKE

Ellen Dorrit Petersen frå Frikjent som fru Ragnhild

SIDE 2 GISKESPELET 20 ÅR | 1995 - 2015

I eit middelalderamfi i naturskjønne omgivnader på Giske, vil vi ta deg med på ei reise, tusen år attende i tid. Amfiet er ei friluftsscene

og har plass til om lag 700 tilskodarar.

VELKOMEN TIL HISTORISKE GISKE

FOTO KRISTIN STØYLEN, RUNE MOLNES, PEDER OTTO DYBVIK

GISKESPELET 20 ÅR | 1995 - 2015 SIDE 3

VERDT Å VITE

JUBILEUMS-PROGRAM

18.-21. JUNIONSDAG 17. JUNI

Generalprøve Giskespelet kl 19:00

TORSDAG 18. JUNIPremiere Giskespelet kl 19:00

FREDAG 19. JUNI Jubileumskonsert kl 19:00

Lokale artistar

LAURDAG 20. JUNIGiskespelet kl 15:00

“Leikaren” kl 18:00Gratis konsert med Giske blandakor

Jubileumsgåve til Giskespelet

SØNDAG 21. JUNIHøgmesse i Giske kyrkje kl 10:30

Giskespelet kl 13:00Giskespelet kl 17:00

NB: Møt opp ein halvtime før framsyninga og få med deg det stemningsfulle forspelet

BILLETTARgiskespelet.no / tikkio.no

Kan òg kjøpast ved inngangen i Giske Amfi ,Vivo bokhandel Amfi Moa, Rema 1000 Giske,

Ting & Tang Valderøya

TEKST Johs. HegglandMUSIKK Terje Skytterholm

REGI Paul-Ottar Haga

Prisar: Giskespelet: vaksne 350,- born 50,-

Generalprøve: 200,- born 50,-Jubileumskonsert:

Vaksne 100,- Born gratis

Vi tilbyr kulturrabatt både for ungdom frå 16-20 år og seniorar over 67 år. Dette gjer vi i

samarbeid med Møre og Romsdal Fylkeskommune med tilbodet Kulturrabatt for ungdom, og

Den kulturelle spaserstokken i Giske kommune.

FOTO BAK- OG FORSIDE, KRISTIN STØYLEN

Møt i god tidTuren til Giske tek berre 15 minutt frå Ålesund. Mykje folk og bilar skal plasserast under Giskespelet, så møt i god tid.

Vêr og vind Spelet vert framført i friluft – uansett vêr. Sola kan skine, men nordavinden i ytre strok kan og vere kald i juni, sjølv om utescena ligg i ly under Ørnebakken. Om det regnar kan det ikkje brukast oppslåtte paraplyar under spelet.

Ta dagen på GiskeGiskespelet varer berre eit par timar, men sagaøya kan du nyte mykje lenger. Om du møter i god tid kan du smake vikingføde og ta inn stemninga frå ei anna tid, før du tar plass i tribunene. Her får du grilla, røykt lammeskanke med tilbehør, servert av vikingane sjølve. Vi lovar deg god stemning på sletta i Giske Amfi . Det vert også sal av mat og drikke i Gamle Gullik. Dette gamle tømmerhuset stod opphavleg ved Giske kyrkje, men vart fl ytta i 1870.

Rullestolbrukar?Giske Amfi er tilrettelagt for rullestolbrukarar, også med tanke på parkering og toalett. Du vil få reservert parkering ved kyrkja, som ligg like ved spelplassen.

ParkeringI spelhelga er det parkering like ved kyrkja, kun tre minutts gange til Giske Amfi . Er det behov for av- og påstiging med båt, ligg småbåthamna berre 200 meter unna.

Halvtimen før framsyningGå ikkje glipp av det yrande livet som set deg i stemning før Giskespelet startar. Det luktar mat og bål og høyrest slag frå smeden sin hammar, det myldrar av born og vaksne saman i arbeid med alt som må til på ein gard frå vikingtida, og så med leik innimellom.

Giske kyrkjeEit steinkast frå Giske Amfi ligg den vakre mellomalder-kyrkja, som Arnugane fekk reist på 1100-talet. Kyrkja er open for omvisning. Søndag er det óg Høgmesse kl. 10:30.

P


ÅLESUNDAREN JAN ERIK MADSEN gjer det stort i utlandet. No har skodespelaren kome heim for å ta kongerolla i Giskespelet.


Giskespelet handlar om tidsbolken rundt 1030, rett før og etter slaget på Stiklestad, der Heilag-Olav fall. Vi møter mektige menn og kvinner frå Giske som i stor grad var involvert i det store slaget, og ser korleis deira tilhøve til kongen splittar den mektige Giske-familien. Skodespelet gir også eit godt inntrykk av korleis garden på Giske såg ut for 1000 år sidan.Giskespelet blir spelt ute i Giske Amfi på gardstunet i Gullik-garden, og ligg berre eit par hundre meter frå vakre Giske kyrkje. Kyrkja blei bygd for Giske-familien truleg rundt 1150, og er i dag Noregs vakraste marmorkyrkje.

Snorre fortelHandlinga i Giskespelet er bygd på det Snorre Sturlason fortel i Soga om Olav den Heilage. Torberg Arneson frå Giske og brørne hans var kong Olav Haraldsson sine fremste menn og fylgde han både i inn- og utland i striden for kongsmakt i Noreg. Torberg var gift med Ragnhild, dotter av Erling Skjalgsson frå Sola på Jæren. Erling hadde vore kong Olav Tryggvason sin fremste mann, han var gift med kongen si syster og var framleis den mekti-gaste hovdingen på Vestlandet. Det var ikkje sjølvsagt at Erling Skjalgsson som ”småkonge” over Vestlandet ville bøye seg for Olav Haraldsson sitt krav om kongsmakt over heile Noreg. Også Erling sine born ville vere av Hårfagre-ætta og kunne gjere krav på kongsmakt. Ragnhild Erlingsdotter hadde altså vakse opp med kong Olav Tryggvason som onkel, med faren Erling som hovding over Vestlandet, og ho hadde brør, og etter kvart søner, av kongsætt.

Ei dronning født på GiskeSnorre fortel ei forunderleg historie om ein dramatisk barnefødsel, som heldt på å koste både Ragnhild og Tora, barnet hennar, livet. Snorre seier

at Ragnhild hadde stridd lenge og hadde gruveleg vondt, då ein islending med fylgje ankrar opp ved Giske. Han har prest med om bord, og presten blir bodsend for å hjelpe den forkomne kvinna. Den unge og urøynde presten vegrar seg, men islendingen, Stein Skafteson som han heitte, tvingar han med seg. Snorre seier at Ragnhild blei forløyst på forunderleg vis straks presten og Stein steig inn i stova. Og kven var det som her vart fødd? Jau, Snorre fortel seinare at Tora, den vesle jenta, blir dronning og mor og stam-mor til den norske kongsætta.

Stridens kjerneRagnhild takka Stein Skafteson med å love han hjelp og berging om han nokon gong skulle kome i naud. Og islendingen fekk bruk for hjelp frå ei av dei mektigaste kvinnene i landet, då han fall i unåde hos kong Olav. Han kom i strid med ein av kongen sine årmenn og drap han. For dette drapet lyste kongen han fredlaus i Noreg, og alle som ville kunne drepe han. Dramatikken i Giskespelet startar når Stein Skafteson kjem til Giske og ber Ragnhild om hjelp. Det Ragnhild så gjer, får konsekvensar både for henne, for familien hennar og for soga, konsekvensar ho etter kvart ikkje har styringa over…

Nærast ordrett frå sogaForteljaren Vidfinn set oss inn i historia, forklarer tidsskifte og hjelper publikum til å forstå samanhengen. Men det kan varmt anbefalast å lese opp att forteljinga i Snorre-soga på førehand, før ein ser spelet. Då vil ein også sjå at Johannes Heggland sin versjon til dels er ordrett etter den tusen år gamle tradisjonen i den gamle Noregssoga.

OLAV HARALDSSON OG ARNUNGANE PÅ GISKE

FOTO KRISTIN STØYLEN


3 / 4

5

HALVTIMEN FØR FRAMSYNING Gå ikkje glipp av det yrande livet som set deg i stemning før Giskespelet startar. Det luktar mat og bål og høyrest slag frå smeden sin hammar, det myldrar av born og vaksne saman i arbeid med alt som må til på ein gard frå vikingtida, og så med leik innimellom.

ISLENDINGEN Stein Skafteson har drepe kongens årmann i Orkdalen og er lyst fredlaus. Dermed kan den som vil, taka livet hans. Skafteson søkjer hjelp hos fru Ragnhild på Giske.

7

FOTO KRISTIN STØYLEN, RUNE MOLNES, PEDER OTTO DYBVIK, TORGEIR SJURSEN


STRIDEN OM NOREGOLAV HARALDSSON Konge i Noreg 1015 – 10301. Kong Olav innset Arnungane som sine lendmenn

ARNUNGANE 2. Torberg på Giske: gift med Ragnhild Erlingsdotter3. Kalv på Egge4. Arne på Nordmøre5. Finn på AustråtDei fylgjer kongen i inn- og utland

RAGNHILD ERLINGSDOTTER6. Ragnhild er dotter til 7. Erling Skjalgsson, Vestlandskongen, svoger til Kong Olav Tryggvason, (Konge 995-1000). Erling går motvillig med den nye kong Olav ei tid, men vil ikkje la seg styre. Går etter ei tid i allianse med Knut den mektige imot kong Olav.

SPELET HAR TRE AKTER UTAN PAUSAR1. akt: år 1027 2. akt: år 1028 3. akt: år 1030

GISKE 1027

1

2

LARS MELSÆTER RYDJORD frå Teateret Vårt tar rolla som Torberg Arneson for andre gong. Rydjord har også spelt rolla som Froste i “Spelet om Heilag-Olav” i tre år.

6


PAUL-OTTAR HAGA starta som konge, og det er no femte året han er involvert i Giskespelet. I 2011 tok han over som instruktør etter Peter Drabløs. FOTO KRISTIN STØYLEN


Kjære publikum

Det er med stolthet og glede jeg presenterer årets versjon av Giskespelet. Det er tredje gang jeg har regien, og

det er enden på et strategisk løp over 5 år med ambisjon om å gi spelet eit nytt løft inn mot 20-årsjubiléet.

I 2011 var det manus som fi kk seg en grundig vask. Noe vi også fortsatte med i 2013, og i år. Der har

spelets nestor, Petter Drabløs, vært til enorm hjelp i form av tekst-endringer og samtaler underveis.

I 2013 hentet vi inn 2 nye profesjonelle skuespillere. Dette for å hjelpe amatørene til å strekke seg enda

lengre. I tillegg ble det foretatt et aldri så lite generasjons-skifte blant amatør-rollene. Dette så jeg som nød-

vendig for å gi ungdommer som har vokst opp med spelet mulighet til å stå fram i nye oppgaver på scena.

På den måten sikrer vi spelets framtid. I år har vi valgt å gjøre små endringer, men vi ønsker å få enda mer

sang og musikk inn i spelet. Dette blir løst ved å la Isrid-skikkelsen stå fram i ny drakt, som med Irsk av-

stamming gir oss både folkeviser og salmer i irsk tonedrakt. Et stort talent fra Ålesund, Lisa Uhlen, er hentet

inn til å løse den oppgaven. Årets Konge er også av lokal opprinnelse. Jan Erik Madsen har etablert seg som

anerkjent musikalartist både i Tyskland og London, så det er stor glede over å få ham inn på vår lokale

arena på Giske. Til slutt er jeg veldig glad for at Peter Drabløs har sagt seg villig til å gjøre rolla som Vidfi nn,

sjåaren. Med det er på en måte ringen slutta. Peter har vært med fra starten på regisida, og kjenner spelet

ut og inn. Han har bidratt tungt til de tekstlige endringer som er blitt begått under spelets 20-årige historie.

Og forspillet, som vi har lært å bli så glade i, er helt og holdent Peter sin skapning. Det er mange som

skylder Peter en takk for kunstnerisk oppvåkning og oppfølging. Peter er som Vidfi nn: Han kan sjå både

bakover og framover i tida. La oss håpe at han ser 20 nye år med utvikling og vokster for Giskespelet.

Ta vel i mot et opplagt ensemble, barn og voksne, som har lært en betydelig del om identitet og tilhørighet.

God fornøyelse både på scene og i amfi .

Dette er historia deres.

Paul-Ottar Haga Paul-Ottar Haga


1. Lars Giske Skjong, Victoria Avseth Andersen, Magnus Giske-Nilsen og Aurora Nordset er fire av elevane som koser seg med leik og historier frå vikingtida. 2-3. Elevane både fargelegg og kler på små vikingfigurar. 4. Heile skulen på Giske i færøydans i Giske Amfi.

1

2

3

4


Vikingveka er obligatorisk pensum for alle som kan krype og gå på Giske skule, og bidreg til å halde øya si stolte vikinghistorie varm den dag i dag - 995 år etter at dei berømte Arnungane sto på kvar si side under slaget på Stiklestad.

Populært med sverdUnder veka, som i år gjekk av stabelen i slutten av mai, fekk elevane kjenne vikingblodet bruse i årene. Det vart nærkontakt med tradisjonar, mat, skikk og bruk, språk og kultur, alt på ekte vikingvis - slik det skal vere når øya er Giske og lokalhistorie står på skuleplanen. I forkant av vikingveka var spenninga til å ta og føle på for nokre av dei yngste elevane på skulen.

- Eg skal heite Magnus den store, sa andreklassingen Magnus Giske-Nilsen, som saman med skulekameratane fekk velje seg vikingnamn under den populære veka.

Det fekk også venene Victoria Avseth Andersen, Aurora Nordset og Lars Giske Skjong, også dei andreklassingar. I forkant av veka hadde dei ikkje tatt eit like tydeleg stand-punkt som klassekompisen. Uansett, forventningane til vikingveka var store, og minna frå fjorårets veke friskt i minnet.

- Vi fekk vere med på mange kjekke leikar, og fekk gå rundt med sverd, fortalde ein engasjert Lars Giske Skjong, som vart supplert av Victoria Avseth Andersen sin kunnskap om dette sylskarpe og populære våpenet frå vikingtida:

- Dei nytta sverd når dei kjempa mot kvarandre, og hadde skjold til å forsvare seg med. Dei skaut også med pil og boge, og det fekk vi prøve under vikingveka i fjor.

Skulen sentral i GiskespeletGodøyingen Arne Tunheim var primus motor for Giskespelet då det i 1995 gjekk av stabelen for aller fyrste

gong. I sin spede barndom var spelet ei teaterforestilling ved Giske barne- og ungdomsskule. Tunheim var sjølv lærar ved skulen, og den fyrste tida var både tilsette og elevar svært sentrale i framsyninga. Nøyaktig 20 år har gått sidan Giskespelet var framført for fyrste gong, og spelet har vorte større og meir profesjonalisert. Rollene til dei tilsette og elevane ved skulen har forandra seg, men framleis er det obligatorisk for elevar i femte til sjuande klasse å delta i spelet. Dei yngre elevane kan også vere med som skodespelarar, men då saman med vaksne.

- Svært mange av elevane har roller i spelet, og saman med den innføringa i vikinghistorie dei får gjennom vikingveka, får elevane verdifull kunnskap om den viktige historia til heimplassen, fortel rektor Inger-Anne Knutsen.

Dansa, åt og kledde seg som ekte vikingarUnder vikingveka fekk elevane mellom anna døyve svoltne magar med ekte vikingmat, då rabarbrasuppe og flatbrød sto på menyen. Dei fekk lage skinnpung i ekte vikingstil, gå i imponerande vikingkostyme, og ikkje minst ande inn den same lufta som vikingane under vitjinga ved amfiet i Gullik-garden. Der vart det også høve til å utfalde seg i færøydans, noko elevane på førehand var veldig spente på.

- Den ser slik ut, fortalde Magnus Giske-Nilen og Lars Giske Skjong, før dei med lett tramping og friske rørsler demonstrerte noko som kunne minne om dans då vi traff dei i forkant av veka.

- Borna lar seg lett rive med, og mange av dei vert fascinert av historia om Giske-ætta. Eg veit at mange av dei eldre borna på eige initiativ har lest seg ytterlegare opp på den spanande lokalhistoria vår, sier rektor Inger-Anne.

FEM PÅ SKULEN1. Kva veit du om vikingane?2. Kva skal ditt vikingnamn vere?

MED VIKINGBLOD I ÅRENE Sara Solli Giske, 2. kl

1. - Ein viking var ein person som kjempa mot andre vikingar med sverd. Dei beskytta seg med skjold.2. - Sara eller Synne. Noko på «S» i alle fall.

Sondre Vestre Bonsaksen, 1. kl1. - Vikingane slest mykje, og etter kvart døydde dei.2. - Tor med hammaren eller Kalv. Bestefar sitt vikingnamn er Kalv.

A

P

B

R

C

S

D

T

E

U

F

V

G

W

H

X

I/J

Y

K

Z

L

Æ

M

Ø

N

Å

O/Q

Vegard Sunde Engeset, 3. kl1. - Dei var grå og rynkete, og levde for 1000 år sidan. Det har vore mange vikingar på Giske.2. - Magnus den bittelille.

Endre Giskegjerde, 4. kl1. - At dei likte å krige, og dei ville fortsette litt på bygg og sånn. 2. - Det er Eirik

Tuva Hætta Giske, 4. kl1. - Dei har sånn gruvehus. Og så har dei... til golv. Eg huskar ikkje kva det var igjen. Og så for dei på tokt eller noko sånt. Tråkka mold for å lage golv, trur eg det var. 2. - Tora

FOTO KRISTIN STØYLEN TEKST SVEN A. HØGSET GISKE


T A K KVikingblod, sveitte og tårer. Regnvåte kveldar, kalde fingrar og såre føter. Mjøl over heile andletet, øving seint og tidleg, dei gode historiene. Det blir ofte mykje for mykje av alt. For ein formidabel innsats og for ei godvilje. Det hadde aldri vore Giskespel utan dykk

og etter innsatsen å døme vert det Giskespel i mange, mange år til.Tusen og tretti takk til alle som er med

Vi inviterer alle aktørar og frivillige til stor jubileumsfest!

Om du selde svele for 20 år sidan er du like velkomen som dei som er med i 2015! Velkomen fredag 19. juni, rett etter jubileumskonserten.


T A K KVikingblod, sveitte og tårer. Regnvåte kveldar, kalde fingrar og såre føter. Mjøl over heile andletet, øving seint og tidleg, dei gode historiene. Det blir ofte mykje for mykje av alt. For ein formidabel innsats og for ei godvilje. Det hadde aldri vore Giskespel utan dykk

og etter innsatsen å døme vert det Giskespel i mange, mange år til.Tusen og tretti takk til alle som er med

Vi inviterer alle aktørar og frivillige til stor jubileumsfest!

Om du selde svele for 20 år sidan er du like velkomen som dei som er med i 2015! Velkomen fredag 19. juni, rett etter jubileumskonserten.


EKTE STJERNER SKIN OM DAGEN

Ellen Dorrit Petersen skal spele Ragnhild i årets Giskespel. I draumane møtte eg henne til intervju i Paris. Og er det ein ting eg veit etter å aldri ha møtt henne, er det at draumar kan fort bli verkeleg-

heit om ein ikkje er blind for alt.

Brusteinen ved fortauskafeen har akkurat blitt regn-vaska. Eg er ute i god tid, sit klar med notatblokka og drikk ein americano. Då ser eg det som må vere henne, ser det på kjolen, det lyse håret, og måten dei som ser henne ter seg på. Eg reiser meg, smiler og vi klemmer som om vi har kjent kvarandre. Ho duftar fantastisk. Eg held ut stolen og ho set seg. Kelneren kjem med det vanlege, til henne. Ho smiler så fint, ser på meg med solbrillene og seier; Velkommen til Paris.Slik kunne det ha vore med Ellen Dorrit Petersen og meg, men det vart med draumen. Ho er ei stjerne, men

av den hardtarbeidande sorten. I fjor fekk ho Amanda for beste kvinnelige skodespelar i konkurranse med Juliette Binoche og Amrita Acharia. Ho spelte Ingrid, i Eskil Vogts, Blind. Ein film som paradoksalt nok gjorde at verda fekk augene opp for henne. Ho vann óg prisen i 2009 for Iskyss. Ellen er snart aktuell med nye filmar og nye utfordringar, men først skal ho skine som Ragnhild på Giske Ein karakter ho visste ingenting om, på ei øy ho har lært seg å bli glad i. Eg tek ein slurp av americanoen, skyane i Paris skjer-mar så vidt for sola, det er no det byrjar.

Kvifor takka du ja til rolla som Ragnhild? Ho nikkar nokre gonger, tek av seg solbrillene og smiler. Då Paul-Ottar Haga, spurte om eg kunne tenke meg å vere med på spel, visste eg ingenting om verken spelet eller Giske. Før eg rakk å undersøke noko som helst hadde Paul-Ottar, med få setningar, trigga nysgjerrigheita mi. Han snakka om ei særs vakker øy, med eit spel som hadde stor verdi for dei som budde der. Anten dei var med som aktørar, hjelparar på andre måtar, eller som publikum.Ho tek ein halv munnfull av kullsyrevatnet Perrier og ser litt draumande ut i Parislufta.

Eg minnast sjølv amatørteatertida mi som særs morosam og inkluderande, så eg såg på dette som ein god sjanse til å kjenne litt på den gode stemninga rundt ei lokaloppsetjing igjen.Ellen som vert 40 år rundt juletider har utdanninga si frå Kunsthøgskulen i Oslo. I 2005-2006 var ho tilknytt Rogaland Teater før ho fekk fast jobb ved Det Norske Teatret i hovudstaden.

Korleis har det vore å kome inn som ein profesjonell og arbeide i lag med Giskefolket?Det har heilt klart vore ubetinga positivt. Giskespelet har sterke krefter som har drege dette over lang tid, med årlege tilskot av nykommarar. Miljøet i spelgjengen er åpent og imøtekommande.Eg skal til å bryte henne av med neste spørsmål, men ho er i siget no.

Kunnskapen omkring spelhendinga er godt forankra i dei som er med. I tillegg er det eit jamt høgt nivå, med gode skodespelerar i alle aldersgruppene.Ho ler litt no, ikkje høgt, men såpass at eg veit at det kjem noko meir.

FOTO KRISTIN STØYLEN TEKST RONNIE M.A.G. LARSEN


Ha ha. Den største utfordringa eg har hatt var vel å slutte å uttale Giske med G og ikkje J. Eg fekk ein del påpakk for at eg stadig gløymde meg og uttalte Giske feil.

Ho er sjølv frå tettstaden Moi i Rogaland og det er der dei lagar ku og sauebjøller som vert brukt under store idrettsarrangement. Eg kunne ha snakka og meint mykje om det, men det er vel ikkje hennar feil. Lèt det bero.

Kva har du vore mest imponert over i den tida du har vore involvert i Giskespelet?Eg er imponert over den gjengen som utgjer kjernen i administreringa av spelet. Dei handsamar denne svære produksjonen på svært profesjonelt vis.

Kva er den største forskjellen på Giskeprodusentane og dei som er produsent av yrke då?Giskegjengen er i betre humør. Heilt klart. I tillegg så er eg svak for dei unge med openbare skodespelartalent. Dei fleste er med fordi det er kjekt, og eg skal ikkje prakke karriereval på nokon, men det hender eg har lyst til å hinte til nokre, om at det faktisk er mogleg å jobbe med dette til vanleg.

Tidsepoka for spelet er jo lagt til tida rundt 1030. Korleis kan Giskespelet vere relevant for vår samtid?I det som eg ser som eit ganske historieignorerande tiår, er all historieformidling viktig. Giskespelet inneheld relevante påminningar om at krig ofte kun er eit sverdslag unna, at det eine tek det andre, og at krig er meiningslaust i alle fall. Men eg forventar ikkje at folk skal tenkje på dette når dei ser spelet. Det er lov å berre kose seg med underhaldninga i å sjå naboar og kjentfolk gje liv til ei gammal tid. Men vi som står der oppe, vi kan jo ha det i minnet, at det er høgst relevant, det vi driv med.

Kven inspirerer deg då?Eg lar meg inspirere av dei som evner å løfte kunsten opp og ut av realismen. Eg likar generelt ting som er gjennom-tenkt. Skore ned. Reindyrka. Foredla. Den nyaste filmen til Joachim Trier, «Louder Than Bombs» er resultatet av ein slik god foredlingsprosess. Så akkurat nå, er eg inspirert av den.

Kva er di neste utfordring?Til hausten ser eg fram mot å få lov til å lansere to filmar, ein i Noreg og ein i Danmark. Den norske filmen heiter

Villmark 2, og kjem på kino i oktober. Det er min første skrekkfilm, så eg ser fram til å møte eit heilt nytt publi-kum, og få skremme dei skikkeleg. Filmen i Danmark heiter Shelley, og dei kallar det ein «chiller», det skulle vel bli gysar på norsk. Eg gler meg stort til å få presentere to filmar, i to land. Men først er det Ragnhild som tel.

Stevnemøtet vart akkurat slik eg håpa på. Ho gir meg ein klem og eg takkar for at eg fekk møte henne her i Paris. Så går ho nedover gata blant folk, men vert på ein måte aldri borte i mengda. Ho har lært seg å seie Giske med J, ho veit verdien av å jobbe saman uansett kven som er på laget og ho er klar for nye utfordringar heile tida. Om det skulle bli slik at vi aldri kjem til å treffe kvarandre Ellen Dorrit Petersen, så er det godt å vite at vi for alltid har Paris.


PETER DRABLØS har lang fartstid i Giskespelet, og avsluttar etter 20 år med å ta rolla som den blinde sjåaren Vidfinn.


I 20 år har han hatt sentrale roller i spelet. Men det er første gong han er på scena. Vår tidlegare instuktør og manusutviklar, Peter Drabløs, har blitt lokka fram i lyset, latt skjegget gro og fått på seg fillene til vår blinde sjåar Vidfinn.

Det sat litt langt inne, han må innrømme det, men no går Peter Drabløs fullt inn som skodespelar i Giskespelet.- Det er 15 år sidan eg spelte noko sist. Og dette skjegget irriterar vettet av meg, ler Peter. Kanskje det var difor det tok litt lang tid å overtale han?- Kva gjorde at du valte å ta rolla som Vidfinn?- Det var ikkje min idé. Det var vår nye instruktør, Paul-Ottar Haga, som ville at eg skulle ta rolla. Han har snakka om det eit par år. No tenkte eg, kvifor ikkje? Det blir artig det. Og så passerer eg snart maksimal-alderen for vikingar. Skulle eg vere med så måtte det bli no.

Peter fortel også at det blir ein fin måte å avslutte på. Han var med å fødde dette barnet, Giskespelet. No vil han pensjonere seg.- Det er no slik. Mi tid er over her på Giske. Kvart år har eg tenkt at eg må vere med på noko neste gong, men det tenkjer eg ikkje i år. Eg håper å få sjå spelet neste gong, og det gler eg meg til, smiler Peter.

Men heilt borte frå Giske blir han nok ikkje. Skal han spå framtida ser han seg sjølv framleis på øving,

sitjande i tribunen, der han mimrar frå tidlegare spel og seier meininga si - som folk vil gi blaffen i.- Det er slik det skal vere. Og eg kjem til å reke her så lenge eg kan, lovar han.

Må innom amfietPeter kjenner godt på dei sterke banda han har til Giskespelet. Kvar gong han er på Giske, så må han ein tur innom amfiet. Opplevingane han har hatt på Giske gjennom 20 år skildrar han som heilt spesielle. Ei eventyrleg reise han ikkje visste han skulle få då han møtte primus motor Arne Tunheim og tekstforfattar Johannes Heggland for 20 år sidan. Det han såg då var eit jobbtilbod. Ville han vere regissør for Giskespe-let? Han visste ikkje så mykje om prosjektet, det som skulle vere Giske barne- og ungdomsskule sitt bidrag til 1000-årsminnet om kristninga på Sunnmøre.

Eit ooooh gjennom publikumFram til Paul-Ottar Haga tok over spakane i 2011 har Peter Drabløs hatt instruktørjobben. Han har omstilt seg frå å vere realfagslærar på dagtid til å bli teater-instruktør på kveldstid, kvart spel-år. Første året var kanskje det mest krevjande.- Omtrent ingen hadde vore med på teater før. Eg måtte lære dei heilt banale teatertekniske ting, som å stå i ro. Eg har aldri jobba så mykje med ei oppsetting før, mimrar Peter. Øvingane gjekk føre seg i gymsalen. Ei veke før spelet flytta dei til spelplassen.- På spelplassen kunne vi sjå kor veggane i gymsalen

gjekk, ler Peter. Men resultatet vart meir enn godkjent, og eit viktig grunnlag for vidare utvikling. Etter første framsyning i 1995 hugsar Peter at han gjorde eit lite stunt. Når alle aktørane var samla på scena, etter at ap-plausen frå publikum hadde stilna, spurde han om alle som nokon gong hadde vore med i teater før kunne rekke ei hand i veret.- Det var kanskje sju av 130 som rekte opp ei hand. Og det gjekk eit ooooh gjennom publikum.

Samla seg om GiskespeletVidare fortel Peter om ei stadig stigande kurve. Etter kvart har aktørane kome med mange av ideane som har blitt brukt. Før var det alle som nikka og gjorde kun det som instruktøren sa. Det som har motivert Peter sterkt gjennom desse 20 åra er å sjå kva in-nverknad spelet har hatt på folket på øya. Her har teater blitt brukt i samfunnssamanheng og skapt identitet ved å spele på det som faktisk har skjedd på Giske, som ein har tilhørigheit til. Han fortel korleis alle på Giske samla seg om Giskespelet, uavhengig av miljø og alder. Alle ville bidra.

- Eg har drive i teaterbransjen sidan 1963, med mange store opplevingar der, men det som har skjedd her på Giske dei siste 20 åra har gjort eit vanvittig inntrykk på meg. Eg er forferdeleg glad i Giskespelet og Giske, avsluttar eldsjela, instruktøren, manusutviklaren og skodespelaren, Peter Drabløs.

INSTRUKTØREN OG MANUSUTVIKLAREN SOM

SPELAR VIDFINN

Peter Drabløs var instruktør i Giskespelet frå 1995 - 2009. Då han starta var det omtrent ingen av aktørane som hadde vore med i teater før.

FOTO KRISTIN STØYLEN TEKST CARINA GISKE


1. Giskespelet starta som eit skuleprosjekt, ei bidrag til tusenårsminnet om kristninga på Sunnmøre

2. Hovudmannen bak spelet var læraren Arne Tunheim

3. Forfattar Johannes Heggland

4. Komponist Terje Skytterholm

5. Forspelet utvikla av instruktør Peter Drabløs og dottera Marthe

6. Første spelet vart rigga opp ved Humlepetter-bakken

7. Første Vidfi nn var Knut Giske. Han skapte rolla

8. Eli Grøtta Giske og Camilla Giske var dei første som delte rolla som Ragnhild (1995, 1996, 1998)

9. Olav Ståle Johansen hadde sitt første av ni spel som Torberg Arneson

10. Første kongen, Jon Gunstein Grøvik, var berre “heilt konge”

11. Første logoen teikna av Inger Giskeødegård

12. Atle Bonsaksen laga brosjer av garasjetaket sitt og fl atbanka brustopper, hjelmar av glasfi ber og slirer av golvbelegg.

13. Kulissene vart rigga opp og ned, opp og ned, opp og ned, til kvart spel-år ved Humlepetter-bakken

14. Spel-konsertar med Secret Garden, Annbjørg Lien og Sondre Bratland

15. SI-reiser og Nytt i Uka Reiseklubb sette opp bussturar til Giskespelet

16. Veteranbåtar vart invitert til kyrkjeferd og til å vere spel-kulisser

17. Storm kvelden før premieren, leveggar bles ned, Jarle sin lastebil vart henta og fortøydd i huset, slik at det ikkje skulle blåse vekk.

18. Talet på aktørar stig frå år til år. I 1998 var ein kome opp i meir enn 150 aktørar.

19. Terje Hartviksen spelte kong Olav Haraldsson (1998, 2000)

20. Spel-konsert i Giske kyrkje med Anne Karin Kaasa. Giske kyrkje har ei sentral rolle i historia rundt spelet.

1995 1996 1998

3

4

11

8-10

7

13

14

19

20

FOTO KRISTIN STØYLEN


24

23

20 ÅR MED GISKESPELET I år er det altså 20 år sidan det første Giskespelet blei ein realitet. Historia bak spelet har sitt utspring enda litt lenger attende i tid. Då tenkjer vi ikkje på dei om lag tusen åra attende til handlingane til Arnungane, men på opphavet til sjølve spelet – arnestaden til Giskespelet kan ein kanskje kalle det.

Passeleg nok er det ein Arne som er rette mannen til å fortelje om dette – Giskespelets primus motor, lærar og historieformidlar Arne Tunheim.

Vi treff han på dugnad på spelplassen, saman med eit knippe andre karar som står iherdig på for å gjere den klar til årets utgåve av Giskespelet.

– Idéen til det som utvikla seg til å bli Giskespelet var det nok eg som hadde, medgir han.

– Men æra av at det vart det det har blitt, er det ikkje eg som skal ha. Utan den enorme dugnadsinnsatsen og engasjementet til alle dei som har lagt ned hundrevis, om ikkje tusenvis, av dugnadstimar, hadde ikkje spelet vorte det det er i dag. Det er enormt mange eldsjeler som har eigarskap i dette, som har vore med på å bygd det opp, fastslår Tunheim bestemt.I årets utgåve er 170–180 aktørar i aksjon på scena, og like mange bak kulissene. På 11 spel i løpet av dei 20 åra som har gått sidan det første i 1995, har om lag 3 000 aktørar vore i aksjon, og om lag 20 000 tilskodarar fått oppleve spelet.

SkuleprosjektTunheim fortel at Giskespelet har sitt utspring i eit prosjekt på Giske barne- og ungdomskule.

– Der arbeidde vi med kombinasjonen ungdommar og drama, og sette på slutten av 80-talet opp musikkspelet “Det handlar om å velje”. Dette utvikla seg frå år til år takka vere dyktige krefter som engasjerte seg i prosjektet, forklarar han. På bakgrunn av prosjektet ville Tunheim ta det eit steg vidare og undervise om historia, så han tok eit års permisjon for å studere museumspedagogikk, der drama er eit virkemiddel.

21. Giskefestveka, ei heil veke med seminar, stemne, konsertar, regatta og historiske vandringar og utstillingar

22. Spel-konsertar med Karoline Krüger og Vamp

23. Biskop Per Lønning besøkte Giske

24. Jannike Roaldsand tar over for Eli Grøtta Giske og spelte Ragnhild i lag med Camilla Giske

25. Siste Giskespelet på lånt mark ved Humlepetter- bakken

29. Giskespel for første gong i nye Giske Amfi

30. Ny kafé i Gamle-Gullik

31. Storkonsert med fleire kor og solistar i Giske Amfi

32. Kyrkjekonsert med Smyr frå Ålesund

33. Eli Grøtta Giske er tilbake som Ragnhild. Denne gongen ilag med Jannike Roaldsand (2003, 2005, 2007, 2009, 2011)

34. Anders Baasmo Christiansen spelte kong Olav Haraldsson

26. Frå høymol-mark til amfi, (John Helge sin draum om Ragnhild på trappa av Gamle Gullik)

27. Arkitekt Torstein Lervik teikna amfiet

28. Nytt amfi - enorm dugnadsinnsats: den eldste, Rolf spikra sitjande, medan borna bar fjøler til han.

2000 2001 2003

TEKST OLAV HELGE MATVIK

»

29

3334

26

28


39. Spel-konsertar med Helene Bøksle og Vadested

40. Lærarar frå Giske skule og vaksne statistar vart kursa ved Sunnmøre Museum i arbeidsteknikkar, material- og verktybruk frå vikingtida

41. Giskespelet fekk ny logo

42. Ørnulf Opdahl var spelkunstnar og hadde utstilling i Gamle-Gullik

43. Fortsatt blir luftrommet kuppa. Flytrafikken vart omdirigert for å ikkje forstyrre Giskespelet

44. Instruktør Peter Drabløs har vore med frå starten, og takka for seg dette året

45. Nicolai Cleve Broch spelte kong Olav Haraldsson (2009, 2011)

46. Bjørn Brusdal var spelkunstnar og hadde utstilling i Gamle-Gullik

47. Rolf Giske (90 år) songaren, var den eldste i Giskespelet

48. Lokale sår og skrammespesialistar sette farge på spelet

49. Gildehallen, vikingstova i kulissene, var klar til å takast i bruk

50. Kyrkjekonsert med Tone Hulbækmo og Hans Fredrik Jacobsen

35. Spel-konsertar med Vamp, The Margarets (bilde), Frode Grytten og Hans Rønningen i Giske Amfi

36. Foredrag og fleire konsertar i Giske kyrkje

37. Paul-Ottar Haga spelte kong Olav Haraldsson (2005, 2007)

38. Nye roller vart tatt inn i spelet: Dronning Tora av Giske med eiga hoffdame var med i 2005, 2007, 2009 og heilt på slutten av spelet i 2011.

2005 2007 2009

Etterkvart vart og Johannes Heggland hyrt inn til å skrive eit historisk spel. Han var mangeårig formann for Den norske forfatterforening, og var ein erfaren kulturarbeidar som hadde skrive mange sogespel.– Han sette seg godt inn i historia på Giske, og vi var mykje rundt på øya for å gjere han kjend med den. “Skal dette spelet bli verkeleg bra kan vi ikkje ha berre barne-roller”, sa han ein dag vi gjekk og såg på gravhaugane. Johannes meinte at vi måtte ha vaksne i vaksenrollene, og barn i barnerollene, fortel Tunheim.

Dermed skreiv Heggland manuset til “Arnungane på Giske og Olav Haraldsson”.

– Han syntest det var ei interessant oppgåve. Det er nemleg få bygder som har så mykje av historia si frå denne tida nedskriven, som Giske. Noko av utfordringa hans

var difor å finne ut kor mykje han skulle dikte. I tillegg til dei historiske personane har han og dikta inn ein del fiktive karakterar for å gjere spelet enda meir levande. Det gjeld til dømes den gamle vismannen og sjåaren Vidfinn, munkepresten Sira Eindride og træljenta Isrid, fortel Tunheim.Det første manuset blei spelt i 1995, 1996 og 1998. Deretter blei Heggland beden om å utvikle manuset ytterlegare.

– Vi ville gjerne ha fleire barneroller med. Dermed sette han i gong og skreiv eit nytt manus med fleire barne- og kvinneroller. Dette manuset er bygd opp slik at ein frå det kan hente inn nye karakterar og handling til det opphavlege manuset. Det gjer at spelet varierer frå gong til gong. Dermed blir det óg slik at ein som publikum kan kome attende fleire gongar og få nye opplevingar kvar gong, forklarar han.

»

37

3545

46

47

4941

42

43

38


51. Ny instruktør - Paul-Ottar Haga (2011, 2013, 2015)

52. Sikkerheitskurs i sverdkamp for over 40 skodespelarar og statistar

53. Trine Røssevold var spelkunstnar og hadde utstilling i Gamle-Gullik

54. Høgmesse i Giske Amfi ved biskop Ingeborg Midttømme

55. Ny rolle, Erling Skjalgsson, vart skriven inn i spelet

56. Profesjonelle skodespelarar også i rollene som Torberg og Ragnhild, Lars Melsæter Rydjord og Ellen Dorrit Petersen. Tobias Santelmann spelte kong Olav Haraldsson

57. Oppretta eit styre for Giskegodset, med tanke på å få heilårsdrift med turisme og utleige i Giske Amfi

58. Fotograf Rune W. Molnes var spelkunstnar med utstilling i Gamle-Gullik

59. Éinmannsteater med Paul-Ottar Haga i Giske Amfi, “Snorre, Asbjørn Selsbane og Æ”

60. Kyrkjekonsert med Aasmund Nordstoga

61. Nye roller, fire kvinner av folket på Giske, vart skrivne inn i spelet

62. Giskespelet feirer 20-års jubileum

63. Ålesundaren Jan Erik Madsen spelar kong Olav Haraldsson

64. Jubileumsfest med lokale kulturkrefter

65. Sterkare vikingstemning på tunet med vikingmat og vikingvertar

66. I år får vi med ei syngande Isrid. Ho blir spelt av Lisa Uhlen

67. To nye mannlege roller er skrivne inn i spelet

2011 2013 2015

Skaper samhald og identitetTunheim hugsar første gongen han forstod at spelet kom til å bli noko stort – noko meir enn “berre eit spel”.– Vi hadde kalla inn til eit foreldremøte for å få hjelp til førebuingane, og då brukte det gjerne vere eit mønster, til dømes at korpset sørgde for kostymer og bedehuset for mat. Men denne gongen var det ein som røyste seg, Kjell Furnes var det vel, og sa: “Kan vi ikkje for ein gongs skuld jobbe i lag”. Og slik vart det. Då såg vi korleis dette samarbeidet bygde bruer på tvers av ulike grupperingar og generasjonar. Når heile øya engasjerer seg og støttar opp om spelet skjer det noko med lokalsamfunnet. Det er deira eiga historie, noko alle på øya har eigarskap i. Slik er spelet med på å byggje ein felles identitet og skape samhald i eit lite samfunn. Vi ser at folk har det kjekt i lag, og at det er med på å formidle verdiar mellom generasjonane. Det er ein fantastisk følelse å oppleve noko slikt, seier han stolt.

Dei første åra vart benkar og kulisser spikra opp og rivne ned for kvart år. I 2003 vart så ein permanent spelplass bygd.

– Det er arkitekt Torstein Lervik som har teikna spelplassen, med amfi og scenehus, deretter utforma og tilpassa av Atle Bonsaksen og Ståle Furnes. Og alt er bygd på dugnad. Det er utruleg mange eldsjeler som brenn for dette, og som har lagt ned ein enorm innsats, og resultatet er vi stolte av, fastslår han.

Når vi spør Arne om kva som er det beste minnet frå desse åra med Giskespelet, er det tydeleg at det er så mange at det er vanskeleg å plukke ut berre eitt.– Det må vere kvar gong vi er ferdige med eit spel og alt har gått bra. Vi ser publikum sit med tårer i auga og stemninga er elektrisk. Då er det verdt alt strevet – kvar gong!

51

5663

66

65

57

61

52

53

55


EYSTEIN

RAGNHILDSTEIN SKAFTESON

ERLING SKJALGSSON

FAMILIE MATVaksneLena Ellingsæter Giske Eli F. GiskeRandi GiskeAnn Helen GiskeWenche G. GiskegjerdeHarriet GiskegjerdeSilje GiskeLine G. SkjongAnette JohansenKristina G. NordstrandIngrid Sunde Engeset

BarnJulie GiskegjerdeOlve NordstrandHedda E. GiskeAxel Eliah GiskeVilde GiskeJacob Valderhaug 1. klLars Skjong 3. klLinus Giskegjerde 3. klMaria Nordstrand 3. klVegard Engeset 3. klAurora E. Giske 4. klTobias Giske 4. klHerman Engeset 4. kl. Knut Giske Skjong 5. klOliver Ullaland Nogva 5. klMadeleine V. Schønning 5. klLinnea Hofseide Sjursen 5. klTobias Valderhaug 6. klLucas Skarmyr 6. klAlida Avseth 6. klIngrid Louise Giskegjerde 6. klSofie Giske Engeset 7. klAndrea Sunde Engeset 7. klAlexandra Sæthre 7. klSelma Valderhaug 8. kl

FAMILIE HUS OG ULLVaksneStine Giske OlsenHelen GiskeBritt RørvikJulianne KjevikTom Erik StrømmenMarit Giske NilsenMalin GiskeTherese Remøy

BarnKasper Giske Olsen 2. klMagnus Giske Nilsen 2. klMarie Strand 3. klPreben G. Olsen 4. klHenrik G. Nilsen 4. klOliver Giskegjerde 5.klOliver Leander Sanchez 5. klDaniel Kisis 5. klVilde Giskegjerde 6. kl.Lisa Giskeødegård 6. kl.Tuva Andrea Giskeødegård 7. klSilje Martine Giskeødegård 7. klVera Valderhaug 7. klSara Helen M. Schlosshauer 7. klFilip Valderhaug 7. klOla Jacob Gidske 7. klDaovydas Dzekunskas 7. klFride Stokke Dyb 8. klJenni Giske Andersen 8. klSofie Avseth 9. klThea Giske Hætta Vg

FAMILIE SMEDVaksneGuro Giske Heitmann Arild AntonsenOddbjørn GiskeNina GiskeEli Grøtta GiskeHanne HaslePerry GiskeødegårdOddbjørn Giske

BarnMarius HeitmannVetle RøsvikRagne Giske 1. klAurora Nordseth 2. klUlrik Røsvik 3. klKaroline Bjørkavåg 4. klPernille Giske Alnes 5. klAndrea Ulvestad Giske 5. klEmma Haugrønning Strand 5. klAmelia Arntsen Loftheim 5. klYlva Giske 6. klAlbana Emini 6. klVetle Eliassen 6. klLukas Giskeødegård 6. klElisa Giske Alnes 7. klJohanne Avseth 7. klLouise Engen Avseth 7. klMailin Arntsen Loftheim 7. klKevin Andre B. Rotnes 7. klNikolai Solli Giske 7. klSebastian F. Giske 7. kl

ERLING SKJALGSSON Harald GjørtzTORBERG Lars Melsæter RydjordRAGNHILD Ellen Dorrit PetersenFINN Audun Grøtta GiskeARNE Fredrik FurnesKALV Håkon HøybakkVIDFINN Peter DrabløsSIRA EINRIDE Andre SjåvågBISP GRIMKJELL Tom Larsen STEIN SKAFTESON Espen Ødegård OLAV HARALDSON Jan Erik MadsenEYSTEIN Truls BjørkavågTORA Lina BjørkavågÅGMUND Theodor JohansenJORUNN Ylva Giske

PRIMUSMOTOR Arne Tunheim INSTRUKTØR Paul Ottar HagaMANUSUTVIKLAR Peter DrabløsINSPISIENT Hensia GiskegjerdeSUFFLØR Turid GiskeødegårdAKTØRANSVARLIG Siv Avseth

TEKST Johannes HegglandMUSIKK Terje SkytterholmSONG Giske MannskorTO SONGAR fra “Leikaren” ved Giske Blandakor og Håvard SveåsLYDANSVARLIG Lydkjelleren v/ Kjetil Kristiansen

ISRID Lisa UhlenTERNE Julianne KjevikTERNE Malin Giske ÅSA Anne Merethe GiskegjerdeGYDA Silje GiskeVILDE Kristina GrimstadFRID Therese Zahl Remø / Britt D. RørvikBJØRN Olav Ståle JohansenASLAK Alf Gunnar SlevelandSMED Arild AntonsnEIN BONDE Arne TunheimHARALD (død soldat) Håvard FurnesKJERTESVEINAR Asbjørn, Peder, Ståle, Arnfinn, RolfVENER, TORA/JORUN Jentene frå 5-6-7-8 kl.

FAMILIEGRUPPENE

AKTØRAR

MEDVERKANDE

SOLDATARTORE HUND Martin GustafsonKongesoldatarSteinar LillebøPerry GiskegjerdeOddbjørn GiskeRune Jonsen

Soldatar Mathias Lillebø Jonas Giskegjerde Vegard Gidske Geir Ove Skjong Jon Åge Andersen Jakob Vik Vardal Marius Fjørtoft Sigurd Lillebø


KALV

TORA

GYDA

SIRA EINRIDE

ÅGMUND

FRID

JORUNN

VILDE

ISRID

ÅSA

VIDFINN

FINN

KONG OLAV HARALDSSON BISP GRIMKJELL

ARNETORBERG

HOVUDAKTØRAR

ARNUNGANE

FOTO

Kris

tin S

tøyle

n, R

une

Mol

nes


KULTUR, KVALITET OG KOMPETANSEI SPANANDE SPELSATSING

Documents

Giskespelet 1995-2015 Jubileumsutgave