Giuseppe Verdi - MAESTROmaestro.net.pl/document/ksiazki/Julek Verdi/Moj Verdi... · 2011. 11. 2. · Giuseppe Verdi wersja nieudanego Stiffelia, noszàca tytu∏ Aroldo, Simone Boccanegraoraz

Giuseppe Verdi10.10.1813 - 27.01.1901

Giuseppe Ve rd i

Giuseppe Verdi urodzi∏ si´ 10 paêdziernika 1813 ro-ku w Le Roncole we W∏oszech. Ju˝ od najm∏od-szych lat przejawia∏ niezwyk∏e zainteresowanie

muzykà. Ojciec przysz∏ego kompozytora - karczmarz - ku-pi∏ ma∏emu ch∏opcu szpinet, na którym Giuseppe rozpo-czà∏ edukacj´ muzycznà pod czujnym okiem wiejskiegoorganisty Pietra Baistrocchiego. Dzi´ki finansowemuwsparciu kupca z pobliskiego Busseto, Antonia Barezzie-go, który dostrzeg∏ drzemiàcy w ch∏opcu talent, Verdi móg∏kontynuowaç nauk´ u nauczyciela muzyki FerdinandaProvesiego. Jako m∏odzieniec skomponowa∏ kilka utwo-rów, z których nowa uwertura do Cyrulika sewilskiegooraz utwory na baryton solo i orkiestr´ zosta∏y po razpierwszy wykonane w Busseto. Dzi´ki swojemu autoryte-towi Provesi wystara∏ si´ dla Verdiego o stypendium w me-diolaƒskim konserwatorium. Niestety, z powodu przekro-czonych osiemnastu lat, oraz jak si´ wyra˝ono, „ze wzgl´-du na brak zdolnoÊci” Verdi nie zosta∏ do niego przyj´ty.Dlatego kontynuowa∏ nauk´ prywatnie u Vincenza Lavigny- dyrygenta mediolaƒskiej La Scali, u którego pobiera∏ lek-cje teorii i kompozycji oraz zajmowa∏ si´ dyrygenturà i stu-diowaniem literatury muzycznej. Po zakoƒczeniu naukipowróci∏ do Busseto, przywo˝àc ze sobà libretto swojejpierwszej opery Oberto, którego autorem by∏ dziennikarzAntonio Piazza. Po powrocie zamieszka∏ w domu Barez-ziego. Wkrótce, w wyniku konkursu, zosta∏ dyrektoremmuzycznym miejscowej filharmonii, a nied∏ugo potem,w 1836 roku poÊlubi∏ córk´ Barezziego - Margherit´.

Po pierwszym sukcesie, jakim by∏a prapremiera operyOberto w mediolaƒskiej La Scali, nast´puje w jego twór-czoÊci za∏amanie spowodowane Êmiercià córki, syna oraz˝ony, i to w okresie zaledwie dwóch lat. DoÊwiadczonyÊmiercià bliskich nie by∏ w stanie godnie wywiàzaç si´

z kolejnego zlecenia, otrzymanego od impresaria La ScaliBartolomea Merellego jakim by∏o skomponowanie kome-dii dla mediolaƒskiej opery. Tematem tego dzie∏a by∏ epi-zod z historii Polski, ukazujàcy rywalizacj´ o tron, pomi´-dzy Stanis∏awem Leszczyƒskim, a dynastià saskà. Dzieƒkrólowania - taki tytu∏ otrzyma∏a druga opera Verdiego.Przynios∏a mu kl´sk´. Zresztà sam o tym pisa∏: Fiasko kom-pletne! PublicznoÊç gwi˝d˝e, krytyki nie oszcz´dzajà kom-pozytora. Przyt∏oczony osobistà tragedià, a tak˝e niepowo-dzeniem artystycznym postanowi∏ nigdy wićej nie kom-ponowaç. Na szcz´Êcie Merelli nak∏oni∏ Verdiego do zmia-ny decyzji, przedstawiajàc mu libretto opery Nabucco. Tenz poczàtku odrzuci∏ propozycj´ pracy nad nowà operà,jednak˝e, po przejrzeniu kilku stron libretta, podjà∏ si´komponowania. Prapremiera Nabucca okaza∏a si´ olbrzy-mim i niekwestionowanym przez krytyków oraz publicz-noÊç sukcesem, sta∏a si´ momentem prze∏omowym w ˝y-ciu Verdiego. Z tà operà, prawd´ mówiàc, rozpocz´∏a si´moja kariera artystyczna...- to s∏owa samego kompozytora,wypowiedziane po mediolaƒskiej prapremierze. Verdi zawar∏ w tym dziele treÊci patriotyczne, a W∏osi,buntujàcy si´ przeciwko tyranii Habsburgów i walczàcyo niepodleg∏oÊç dla swojego kraju, natychmiast w∏aÊciwieodczytali ukryte aluzje. Nabucco rozpoczà∏ cykl oper „po-litycznych”.

Musimy pami´taç, ˝e okres pierwszej po∏owy XIX wie-ku, to czas niespokojny, pe∏en dynamicznych przemianw ˝yciu politycznym i spo∏ecznym w Europie. Zaczyna∏rozwijaç si´ kapitalizm niosàcy ze sobà z jednej strony po-st´p nauki i techniki, ale równie˝ coraz wi´ksze niepokojespo∏eczne. Szybko bogaci∏y si´ Êrodowiska mieszczaƒskie,upada∏y dynastie, a w ich miejsce pojawia∏y si´ republikibur˝uazyjne. Ciemi´˝one narody próbowa∏y nie dopuÊciç

261

Giuseppe Ve rd i

Giuseppe Ve rd i

do ca∏kowitej utraty swojej to˝samoÊci - podejmujàc próbyodzyskania niepodleg∏oÊci. Pomimo tego, ˝e po epoce na-poleoƒskiej Kongres Wiedeƒski przywróci∏ stary porzàdekw Europie, tendencje wyzwoleƒcze budzi∏y si´ w wielukolejnych krajach. Rewolucje obj´∏y Francj´, Belgi´, Pol-sk´... W roku 1848 ukaza∏ si´ Manifest KomunistycznyMarksa i Engelsa. Nast´pne miesiàce przynios∏y Wiosn´Ludów, która ogarn´∏a prawie ca∏à Europ´. W uciskanychnarodach coraz silniej budzi∏o si´ poczucie w∏asnej odr´b-noÊci, patriotyzm - powodujàc dà˝enia wolnoÊciowe. Naten okres przypad∏o ˝ycie i twórczoÊç Giuseppe Verdiego.Walczy∏ on za pomocà swoich oper, które tworzy∏ ku po-krzepieniu serc, zagrzewajàc rodaków do walki o podtrzy-manie wi´zi narodowej i osiàgnićie najwa˝niejszego ce-lu, jakim by∏o zjednoczenie W∏och - kraju rozbitego ów-czeÊnie na ma∏e paƒstewka.

Po sukcesie Nabucca pojawi∏y si´ liczne zamówieniana nowe dzie∏a. Odby∏y si´ kolejne prapremiery: Lombard-czycy - druga z politycznych oper o wyraênie narodowymcharakterze, Ernani, Dwaj Foskariusze, Joanna dÀrc, Alzi-ra, Attila, Makbet, Zbójcy, Korsarz i wreszcie Bitwa pod Le-gnano, której premiera sta∏a si´ osobistym sukcesem Ver-diego - jednak˝e, traktowanym nie tyle w kategoriach arty-stycznych, co przede wszystkim polityczno-patriotycz-nych. Komponujàc t´ oper´, Verdi potwierdzi∏ swojà rol´w Risorgimento, czyli w∏oskim ruchu niepodleg∏oÊciowym- stajàc si´ jego symbolem.

Ten okres twórczoÊci Verdi nazwa∏ „latami galer”.Opery skomponowane w tym czasie zawierajà treÊci pa-triotyczne, a historie w nich przedstawione nawiàzujà dosytuacji politycznej W∏och. Tematem by∏a walka o wy-zwolenie spod obcego panowania; niewol´ i przemocprzeciwstawiono w nich t´sknocie za ojczyznà. Wàtki

polityczne nie by∏y oczywiÊcie przekazywane wprost.Verdi pod zas∏onà innej epoki kierowa∏ do rodaków re-wolucyjne treÊci, a ci bezb∏´dnie odgadywali i wychwy-tywali aluzje. Kompozytor sta∏ si´ przez to niewygodnydla panujàcych ciemi´zców, którzy bardzo cz´sto, abyuniknàç zamieszek, zakazywali wystawiania jego utwo-rów, bàdê kazali zmieniaç czas i miejsce akcji oraz imio-na bohaterów.

W roku 1849 s∏ynna primadonna Giuseppina Streppo-ni, którà Verdi pozna∏ w La Scali podczas premiery Ober-ta, zakoƒczy∏a swojà karier´ i na zawsze zwiàza∏a si´z kompozytorem. W 1853 roku przenieÊli si´ na sta∏e doposiad∏oÊci ziemskiej w SantÀgata.

Verdi komponowa∏ nadal. Odby∏y si´ prapremieryLuizy Miller, Stiffelia, Rigoletta oraz Trubadura. OperaRigoletto rozpocz´∏a nowy okres w twórczoÊci kompozyto-ra, umacniajàc jego mi´dzynarodowà pozycj´ i pozwala-jàc na zdobycie niezale˝noÊci materialnej.

W poszukiwaniu tematów, które móg∏ przysposobiç napotrzeby libretta operowego, Verdi si´ga∏ po dzie∏a Êwiato-wej literatury. Przyk∏adem mogà tu byç: Rigoletto i Ernanipowsta∏e na podstawie dzie∏ Victora Hugo, Makbet, Otelloi Falstaff - by∏y adaptacjà dramatów Williama Szekspira,Zbójcy, Joanna d'Arc, Don Carlos Friedricha Schillerai wreszcie Traviata, która powsta∏a wed∏ug Damy kamelio-wej Aleksandra Dumasa-syna. Opery te charakteryzowa∏oniespotykane dotychczas wyczucie specyfiki teatru mu-zycznego. Pomimo tego Traviata ponios∏a sromotnà kl´sk´podczas prapremiery, czego przyczyny nale˝y szukaçprzede wszystkim w b∏´dnej obsadzie g∏ównych partii.Równie˝ sam temat opery, ukazujàcy kobiet´ upad∏à - kur-tyzan´, jako g∏ównà bohaterk´ nie by∏ w tym czasie dobrzewidziany. Kolejne opery to: Nieszpory sycylijskie, nowa

262

Giuseppe Ve rd i

wersja nieudanego Stiffelia, noszàca tytu∏ Aroldo, SimoneBoccanegra oraz Bal maskowy.

Z biegiem lat kompozytor sta∏ si´ wyrazicielem dà˝eƒwolnoÊciowych wszystkich W∏ochów. W tym czasie rów-nie˝ nazwisko Verdiego nabra∏o nowego znaczenia. Po-czàwszy od premiery Simona Boccanegry, publicznoÊçwznosi∏a okrzyki VIVA VERDI!, co oznacza∏o: VittorioEmanuele Re dÌtalia (Niech ˝yje Wiktor Emanuel Król Ita-lii). Po premierze Balu maskowego w Rzymie, nazwiskokochanego i uwielbianego przez patriotów kompozytora,wykorzystywano dla g∏oszenia zjednoczeniowych hase∏.Napisy Viva Verdi! pojawia∏y si´ na afiszach i Êcianach bu-dynków od Alp a˝ po Sycyli´.

Prze∏omem w ˝yciu osobistym kompozytora by∏a lega-lizacja jego zwiàzku z Giuseppinà Strepponi w 1859 roku.Pobrali si´ w Collanges-sous-Saleve ko∏o Genewy. Kilkadni póêniej Verdi zosta∏ wybrany deputowanym Bussetodo parlamentu regionalnego. Funkcj´ t´ przyjà∏ za namo-wà premiera królestwa Piemontu hrabiego Camilla Bensadi Cavour'a, który dà˝y∏ do zjednoczenia W∏och przez so-jusz królestwa Sardynii z Francjà. Polityczne zaanga˝owa-nie Verdiego, wielkiego patrioty, jakim niewàtpliwie by∏,zwi´kszy∏o si´ jeszcze bardziej po zwyci´stwie po∏àczo-nych wojsk francusko-sardyƒskich nad armià austriackàw bitwie pod Solferino w 1859 roku. Krwawy przebieg sto-czonych walk wp∏ynà∏ na przyjćie humanitarnych regu∏prowadzenia wojny, zapoczàtkowa∏ genewskie konwencjei protoko∏y oraz utworzenie Czerwonego Krzy˝a. Nied∏ugopotem w 1861 roku, w∏adca Sardynii Wiktor Emanuel II zo-sta∏ pierwszym królem zjednoczonych W∏och.

Po tych prze˝yciach politycznych Verdi rozpoczà∏ pra-c´ nad Mocà przeznaczenia, której prapremiera odby∏a si´w Sankt-Petersburgu. B´dàc u szczytu s∏awy, komponowa∏

coraz wolniej i rzadziej. Kolejne opery to Don Carlosi Aida. Don Carlos - dzie∏o b´dàce przyk∏adem dojrza∏egoi ukszta∏towanego ju˝ stylu kompozytora, zosta∏ przyj´tydosyç ch∏odno przez francuskà publicznoÊç i krytyk´, jed-nak kolejne wystawienia potwierdzi∏y wartoÊç opery. Aida,zamówiona na otwarcie Kana∏u Sueskiego, zyska∏a entu-zjastyczne recenzje i uznanie publicznoÊci. U schy∏ku ˝y-cia, we wspó∏pracy z Arrigo Boitem, poetà i kompozyto-rem polskiego pochodzenia stworzy∏ dwa dzie∏a b´dàceukoronowaniem jego drogi artystycznej: Otello, dramatmuzyczny, którego prapremiera mia∏a miejsce w La Scalii ostatnià oper´, jakà by∏a komedia muzyczna Falstaff.

Ostatnie lata ˝ycia kompozytor sp´dzi∏ w SantÀgata.Za∏o˝y∏ liczne dobroczynne fundacje (szpitale, sierociƒce,kasy zapomogowe dla wdów i sierot po poleg∏ych ˝o∏-nierzach w∏oskich), które by∏y utrzymywane dzi´ki wp∏y-wom finansowym z wykonaƒ jego oper na ca∏ym Êwiecie.Jednà z ostatnich fundacji i najbardziej mu bliskà, by∏ za-∏o˝ony w 1896 roku w Mediolanie Dom Schronienia dlaStarych Muzyków. Giuseppe Verdi zmar∏ 27 stycznia 1901roku w Mediolanie, majàc osiemdziesiàt siedem lat. Jegocia∏o zosta∏o z∏o˝one w kaplicy w Domu Schronienia oboktrumny Giuseppiny Strepponi. W ostatniej drodze, towa-rzyszy∏ Verdiemu kilkutysićzny t∏um, który odÊpiewa∏ nadgrobem pieÊƒ: Va pensiero sullàli dorate - pofruƒ myÊli naskrzyd∏ach z∏ocistych, z opery Nabucco.

Verdi stworzy∏ blisko 30 dzie∏ operowych oraz Requ-iem (napisane dla uczczenia poety i przyjaciela AlessandraManzoniego, wykonane w 1874 roku, rok po jego Êmierciw koÊciele Êw. Marka w Mediolanie), Kwartet smyczkowy(1873), Hymn narodów (1862) i kilkanaÊcie pieÊni. Twór-czoÊç Verdiego stanowi∏a konsekwentnà i wyrazistà lini´rozwojowà, nie by∏o w niej ˝adnych przypadków czy od-

263

wrotu od raz - mo˝e nawet nie zawsze Êwiadomie - obra-nego kierunku. Mimo tego, ˝e Verdi korzysta∏ z ju˝ istnie-jàcych Êrodków muzycznych, s∏u˝àcych upi´kszeniu Êpie-wu bel canto, jego utwory by∏y nowatorskie, poniewa˝przede wszystkim rozwinà∏ elementy dramatyczne, wyod-r´bni∏ poszczególne g∏osy wyst´pujàce razem w ansam-blach, nada∏ charakter i osobowoÊç g∏ównym bohateromswoich dzie∏ poprzez u˝ycie odpowiednich akcentów mu-zycznych i ostatecznie usamodzielni∏ si´ tworzàc swojà in-dywidualnà, niepowtarzalnà muzyk´, wywierajàcà na nasdo dziÊ olbrzymie wra˝enie.

Roman Osadnik

264

Giuseppe Ve rd i

Giuseppe Verdi nacque il 10 ottobre 1813 a Ronco-le in Italia. Da bambino mostrava un interesse stra-ordinario per la musica. Il padre del futuro compo-

sitore - oste - aveva acquistato per il giovane ragazzo unaspinetta con la quale Giuseppe cominciò la sua educazio-ne musicale sotto la tutela speciale di Pietro Baistrocchi,l'organista del villaggio. Grazie all'aiuto finanziario di unmercante della vicina Busseto, Antonio Barezzi, che si eraaccorto del talento del ragazzo, Verdi poté continuare lasua educazione musicale dal professore di musica Ferdi-nando Provesi. Da ragazzo creò qualche composizione trale quali una ouverture nuova del Barbiere di Siviglia e unacomposizione per baritono con orchestra che ebbero la lo-ro prima rappresentazione a Busseto. Poi, Provesi ottenneper Verdi, grazie alla sua autorità, una borsa di studio nelconservatorio di Milano. Purtroppo, dato che aveva supe-rato i diciotto anni ed a causa della "mancanza di talento"Verdi non fu ammesso. Per questa ragione continuò l'edu-cazione privata da Vincenzo Lavigna, direttore d’orchestradel Teatro alla Scala di Milano, il quale gli dava lezioni diteoria e composizione. Verdi si occupava anche dell'arte didirigere e studiava letteratura musicale. Dopo aver termi-nato l'educazione tornò a Busseto, portando con sè un li-bretto della sua prima opera Oberto conte di San Bonifa-cio, di cui era autore il giornalista Antonio Piazza. Dopo ilritorno abitò nella casa di Barezzi. Poco tempo dopo, in se-guito a un concorso, Giuseppe Verdi divenne Maestro dimusica del Comune di Busseto e poco dopo nel 1836sposò la figlia di Barezzi – Margherita.

Dopo il primo successo, constituito dalla prima rappre-sentazione alla Scala dell'opera Oberto conte di San Boni-facio, nella sua attività artistica ci fu un periodo di depres-sione dovuto alla morte della figlia, del figlio e della mo-

glie a distanza di appena 2 anni. Colpito dalla morte deisuoi cari non era in grado di assolvere in modo adeguatouna commissione nuova, ricevuta dall'impresario dellaScala Bartolomeo Merelli, quella di creare una commediaper La Scala. L'oggetto di questa opera era un episodio del-la storia polacca rappresentante la disputa per il trono traStanis∏aw Leszczyƒski e la dinastia Sassone. Un giorno diregno è il titolo della seconda opera di Verdi che gli recòuna sconfitta sulla quale lui stesso scrisse: Un fiasco com-pleto! Il pubblico fischia, le critiche non risparmiano ilcompositore. Angosciato dalla tragedia personale e dal fia-sco artistico, Verdi decise di non comporre mai più. Merel-li, per fortuna, lo convinse a cambiare decisione presentan-dogli il libretto di Nabucco. All'inizio Verdi respinse la pro-posta di creare un’opera nuova, però, dopo aver letto qual-che pagina, si decise a comporla. La prima di Nabucco eb-be senza dubbio un gran successo fra i critici e il pubblico,e divenne un punto di svolta nella vita di Verdi. La mia vi-ta artistica è cominciata, a dir la verità, con questa opera...- sono le parole del compositore stesso dopo la rappresen-tazione milanese. Il compositore ha nascosto in quest'ope-ra dei significati patriottici, e gli Italiani che si rivoltavanoin questo periodo contro la tirannia degli Asburgo e lotta-vano per l'indipendenza del loro Paese, capirono imme-diatamente le allusioni celate nel testo. Con Nabucco ini-ziò un ciclo di opere "politiche".

Non dobbiamo dimenticare che il periodo della primametà del XIX secolo era un tempo molto turbolento, pienodi cambiamenti politici e sociali in Europa. Cominciavaa svilupparsi il capitalismo, che portava con sè il progressodella tecnica e della scienza, ma nello stesso tempo anchesempre più grandi agitazioni sociali. La borghesia si arric-chisce rapidamente, cadono le dinastie - ed al loro posto

265

Giuseppe Ve rd i

compaiono le repubbliche borghesi. I popoli oppressicercavano di non perdere completamente la loro indentitàintraprendendo tentativi per riacquistare l’indipendenza.Dopo l'epoca di Buonaparte, malgrado il Congresso diVienna avesse ristabilito il vecchio regime in Europa, inmolti Paesi si manifestavano diversi tentativi di liberazione.Le rivoluzioni coinvolsero la Francia, il Belgio, la Polonia.Nel 1848 uscì il Manifesto Comunista di Marx e Engels.I mesi successivi portarono la Primavera dei Popoli in qu-asi tutta l'Europa. Il sentimento della loro particolarità e ilpatriottismo si risvegliavano tra i popoli oppressi provocan-do tendenze indipendentiste. In questo periodo si svolge lavita e l'attività artistica di Giuseppe Verdi. Egli combattevaattraverso le sue opere, create per ridare forza al cuore, in-citando i suoi compatrioti alla lotta per rianimare il lega-me nazionale e realizzare lo scopo principale di unire l'Ita-lia – divisa in questo periodo in piccolissimi stati.

Dopo il successo di Nabucco "piovvero" le richieste dinuove opere. Ebbero luogo altre prime: I Lombardi alla pri-ma crociata – la seconda opera politica con evidente carat-tere nazionale, Ernani, I Due Foscari, Giovanna dÀrco, Al-zira, Attila, Macbeth, I Masnadieri, Il Corsaro e finalmenteLa Battaglia di Legnano, la cui prima fu un successo perso-nale di Verdi – non tanto in senso artistico quanto politicoe patriottico. Grazie a quest'opera, Verdi confermò il suoruolo nel Risorgimento, il movimento italiano per la libera-zione – e ne divenne un simbolo. Egli chiamava questo pe-riodo „gli anni di galera”. Nelle opere scritte in questo tem-po sono nascoste le idee patriottiche e il loro contenutoè legato alla situazione politica in Italia. Il tema era la lottaper la liberazione dalla dominazione straniera; la schiavitùe la violenza erano contrapposte alla nostalgia per la pa-tria. Le trame politiche non erano presentate in modo diret-

to.Verdi indirizzava gli argomenti rivoluzionari ai compa-trioti sotto le sembianze di altri valori - e loro inequivoca-bilmente intendevano latino. Per questa ragione Verdi di-venne scomodo per gli oppressori regnanti che, per evitaretumulti, vietavano frequentemente di rappresentare le sueopere o ordinavano di cambiare il tempo ed il luogodell’azione nonché i nomi dei personaggi. Nel 1849 Giu-seppina Strepponi, celebre primadonna conosciuta da Ver-di alla Scala durante la prima dell'Oberto conte di San Bo-nifacio, pose fine alla sua carriera e si legò stabilmente alcompositore. Nel 1853 si trasferirono per sempre nellaproprietà terriera di Sant’Agata.

Verdi componeva tutto il tempo. Ebbero luogo le primedi Luisa Miller, Stiffelio, Rigoletto e del Trovatore. L'operaRigoletto diede inizio a un nuovo periodo nell'attività arti-stica del compositore consolidando la sua posizione inter-nazionale e permettendogli di ottenere l'indipendenza eco-nomica.

Cercando temi nuovi per farne un libretto, Verdi pren-deva le opere della letteratura mondiale. Ecco gli esempi:Rigoletto ed Ernani dalle opere di Victor Hugo, Macbeth,Otello e Falstaff dai drammi di William Shakespeare, I Ma-snadieri, Giovanna dÀrco, Don Carlos da Friedrich Schil-ler e finalmente La Traviata dalla Signora dalle camelie diAlexandre Dumas-figlio. Le suddette opere erano caratte-rizzate da un rarissimo senso della specificità del teatrodell'opera sconosciuto fino ad allora. Ciononostante la pri-ma della Traviata fu un fiasco ignominioso. Se ne devonocercare le cause in una sbagliata distribuzione delle partiprincipali, però anche nell'oggetto stesso dell'opera chepresentava una donna traviata - una cortigiana come ero-ina principale, tema che non era ben visto all'epoca. Leopere seguenti furono la sopraddetta Traviata, Les Vêpres

266

Giuseppe Ve rd i

sempre più lentamente e non spesso. Le opere successivefurono: Don Carlos, uno spettacolo che può essere unesempio dello stile del compositore, stile maturo e ben for-mato, opera accolta freddamente dal pubblico francesee dalla critica anche se le rappresentazioni successive han-no confermato il valore di questa opera e sono state accol-te con grande entusiasmo; e Aida, ordinata per l'aperturadel canale di Suez, accolta con grandi applausi dal pubbli-co e dalla critica. Al tramonto della sua vita, con il contri-buto di Arrigo Boito, poeta e compositore d'origine polac-ca, nascono due opere che incoronano la sua carriera arti-stica. Prima di tutto alla Scala ebbe luogo la prima deldramma musicale Otello, e poi l’ultima opera - la comme-dia musicale Falstaff.

Il compositore passò gli ultimi anni della sua vitaa SantÀgata. Egli fondò numerose istituzioni di beneficen-za (ospedali, orfanotrofi, casse previdenziali per le vedovee gli orfani dei soldati italiani deceduti) sovvenzionate da-gli incassi delle rappresentazioni delle sue opere in tutto ilmondo. Una delle ultime fondazioni che gli stette più acuore fu la Casa di Riposo per i vecchi musicisti fondataa Milano nel 1896. Giuseppe Verdi morì a Milano il 27gennaio del 1901 a 87 anni. Il suo corpo venne depostonella Cappella della Casa di Riposo per Musicisti, accantoalla bara di Giuseppina Strepponi. In quest'ultimo viaggioVerdi fu accompagnato da una folla di alcune migliaia dipersone che davanti alla sua tomba cantavano l'aria di Na-bucco: Va pensiero sullàli dorate.

Verdi ha creato circa 30 opere, La messa da Requiem(composta per celebrare il poeta Alessandro Manzoni, suoamico, ed eseguita nel 1874, un anno dopo la sua morte,nella chiesa di San Marco a Milano), un Quartetto per ar-chi (1873), l’Inno delle nazioni (1862) e più di dieci canti.

siciliennes, la versione nuova di Stiffelio mal riuscito, cheportava adesso il titolo Aroldo, Simon Boccanegra e UnBallo in maschera.

Col passar del tempo il compositore si fece portavocedelle tendenze di liberazione per tutti gli Italiani. In questoperiodo anche il nome di Verdi prese un senso nuovo.A partire dalla prima di Simon Boccanegra, il pubblico gri-dava VIVA VERDI! che significava: Vittorio Emanuele RedÌtalia. Dopo la prima a Roma di Un Ballo in maschera, sisfruttava il nome del compositore amato e ammirato daipatrioti per proclamare le idee dell’unità dell’Italia. Le iscri-zioni Viva Verdi! apparivano sui manifesti e sulle pareti de-gli edifici dalle Alpi fino alla Sicilia.

La legalizzazione del suo rapporto con Giuseppina Strep-poni a Collanges-sous-Salève, vicino a Ginevra nel 1859 fuuna svolta nella vita personale del compositore. Qualchegiorno dopo Verdi fu eletto deputato di Busseto al parla-mento regionale. Egli accettò questa carica sotto l'influen-za del primo ministro del regno di Piemonte, il conte Ca-millo Benso di Cavour, che aspirava a unire l’ Italia tramitel'alleanza del regno di Sardegna con la Francia. L'impegnopolitico di Verdi, da quel gran patriota ch'era senza nessundubbio, aumentò dopo la vittoria nel 1859 delle armateunite di Francia e Sardegna sull'armata austriaca nella battaglia di Solferino, il cui epilogo sanguinoso ispirò l’ac-cettazione delle regole umanitarie di conduzione delle gu-erre e diede inizio alle convenzioni di Ginevra ed alla cre-azione della Croce Rossa. Poco dopo, nel 1861, il sovranodi Sardegna, Vittorio Emanuele II, divenne il primo redell'Italia unita.

Dopo questi avvenimenti politici Verdi cominciò a la-vorare all’opera Forza del destino, la cui prima ebbe luogoa San Pietroburgo. All'apice della gloria Verdi componeva

267

Giuseppe Ve rd i

L'attività artistica di Verdi ha una linea di sviluppo artisticocoerente e chiara, senza casi o momenti di allontanamen-to, neanche una volta sola, dalla direzione scelta in modoforse non completamente consapevole. Malgrado Verdi ap-profittasse dei mezzi già esistenti che servivano per abbel-lire il canto (bel canto) – le sue opere sono moderne perchéegli ha sviluppato soprattutto gli elementi drammatici, haseparato le singole voci presenti in un ensemble, ha datocarattere e personalità ai protagonisti principali delle sueopere tramite l’uso degli accenti musicali, ed è diventatoautonomo creando una musica espressiva, originale e uni-ca che anche oggi suscita in noi grandissime impressioni.

Roman Osadnik

268

Giuseppe Ve rd i

Giuseppe Verdi was born on 10th October, 1813, inLe Roncole, Italy. From early childhood he showedan uncommon interest in music, and his father, an

inn-keeper, bought him a spinet, on which, under thewatchful eye of the local village organist, Pietro Baistrocchi,he began his musical education. With financial supportfrom Antonio Barazzi, a grocer from the local town of Bus-seto who had recognised the boy's talent, Verdi continuedhis music lessons under the instruction of Ferdinand Prove-si. As a young man, Verdi composed a few works, includinga new overture to The Barber of Seville and some works forbaritone solo and orchestra, which were first performed inBusseto. Following this, Provesi used his influence to secu-re a grant for Verdi to attend the Milan Conservatory. Ho-wever, the Conservatory rejected Verdi's application becau-se he was over the age of eighteen and, as they put it, “lac-ked talent”. As a result, he continued his private musicalstudies with Vincenzo Lavigni, conductor at La Scala, Mi-lan, from whom he took lessons in theory, composition,conducting, and musicology. On finishing his studies he re-turned to Busseto, bringing with him the libretto, written bythe journalist Antonio Piazza, of what was to become hisfirst opera, Oberto, and took up lodgings with Barazzi. Hewon the competition to become musical director of the lo-cal philharmonic, and shortly afterwards, in 1836, marriedBarazzi's daughter, Margherita.

The performances of his opera Oberto at La Scala wereVerdi's first taste of success. There followed, however,a break in his compositional career, after the tragic deaths,in the course of two years, of his daughter, his son, and hiswife. Having lost his whole family in this way, Verdi wasnot able to produce work of the same calibre in his nextproject - a comic opera for La Scala, commissioned by the

impresario Bartolomeo Merelli. This comic opera dealt withan episode in Polish history, the rivalry over the throne be-tween Stanislaw Leszczynski and the Saxon dynasty. Ungiorno di regno, as Verdi's second opera was entitled, wasa failure, of which he himself wrote: A complete fiasco! Theaudience whistles, and the critics do not spare the compo-ser. Verdi, following his personal tragedy and now artisticfailure, decided to abandon composing. Fortunately, howe-ver, Merelli convinced him to change his mind, presentinghim with the libretto for the opera Nabucco. Verdi at first re-jected the idea of composing a new opera; however, havingexamined the first few pages of the libretto, he immediatelycommenced composition. The first night of Nabucco wasa fantastic success with audience and critics alike, and re-presents a turning-point in Verdi's career as a composer. Itwas with this opera, to tell the truth, that my artistic careerbegan, wrote the composer. The opera contains a patrioticmessage, communicated through symbols, and the Italianpeople, at the time rebelling against the tyranny of Habs-burg rule and struggling for national independence, werenot slow to recognise the hidden message. Nabucco beca-me the first of a cycle of 'political' operas.

The first half of the nineteenth century in Europe was anunsettled time politically and socially, a time of dynamicchange. Industrialisation, bringing with it scientific and tech-nological progress, was accompanied by increasing socialunrest. A wealthy middle-class emerged and monarchical dy-nasties fell, to be replaced by bourgeois republics. Oppressednations struggled to retain their identity, attempting to regainindependence. Although the Congress of Vienna, followingthe defeat of Napoleon, had brought about order of a kind inEurope, aspirations for freedom and independence took sha-pe in many countries. There were revolutions in France, Bel-

269

Giuseppe Ve rd i

gium, Poland. In 1848, Marx and Engels’ Communist Mani-festo appeared. The months which followed saw the Springof Nations, which took hold of nearly the whole of Europe.There arose in oppressed nations an ever more potent feelingof individuality and patriotism, accompanied by the desirefor political independence. Such was the period in whichVerdi composed. His operas were his own participation inthese struggles: they were written to raise the spirits of his fel-low countrymen, to sustain them in their struggle, and to en-courage them in the fight to maintain national identity, the ul-timate goal of which was the unification of an Italy at that ti-me divided into many small states.

Numerous commissions for new works followed on fromthe success of Nabucco: I Lombardi alla prima crociata, hissecond political opera, with an unmistakable patriotic flavour,Ernani, I due Foscari, Giovanna d'Arco, Alzira, Attila, Mac-beth, Il corsaro and, finally, La battaglia di Legnano, a perso-nal success for Verdi, although of more political and patrioticinterest than artistic merit. With this opera, Verdi confirmedhis place in the Risorgimento, the movement for Italian fre-edom, and himself became the symbol of this movement.

Verdi referred to this period of his composition as his“galley years”. His operas from this time display a charac-teristic covert patriotism, their contents reflecting the con-temporary political situation in Italy. Their themes relate tothe struggle for liberation from the foreign oppression, mo-tifs of captivity are contrasted with nostalgia for one's nati-ve land. Political themes appear indirectly: Verdi directedhis message to his fellow countrymen under cover of histo-rical events, and Italian audiences recognized and under-stood the illusions immediately and without difficulty. Ver-di became an undesirable figure in the eyes of the Austrianoppressors, who often banned performances of his operas,

or ordered changes in the historical period, the location ofthe action, or the names of the heroes, in order to preventpublic disorder from breaking out.

In 1849, the renowned opera-singer Giuseppina Strep-poni, whom Verdi had met at La Scala during the first per-formances of Oberto, retired from the stage and formeda romantic alliance with Verdi. In 1853, the pair moved towhat was to become their permanent home in Sant'Agata.

Verdi continued to compose: Luisa Miller, Stiffelio, Ri-goletto and Il trovatore. Rigoletto was the beginning ofa new creative phase in the composer's work, strengthe-ning his international reputation and providing him with fi-nancial security and independence.

Verdi drew on masterpieces of world literature in his se-arch for suitable themes for his operas. Rigoletto and Erna-ni, for example, are based on works by Victor Hugo; Mac-beth, Otello and Falstaff on Shakespeare; I masnadieri, Gio-vanna d'Arco and Don Carlos on Schiller; and La traviataon Dumas fils’ La Dame aux camélias. These operas arecharacterized by a new understanding of music theatre. De-spite this, the first performances of La traviata were an em-barrassing failure, not just because of miscast leading roles,but also owing to the choice of subject - there was contem-porary disapproval of a courtesan appearing as the heroineof an operatic work. La traviata was followed by Les Vêpressiciliennes, Aroldo (a revised version of Stiffelio, which hadfailed), Simone Boccanegra and Un ballo in maschera.

With the passage of time, Verdi became for Italians theembodiment of aspirations for political independence. Thename 'Verdi' also took on a new significance - following thefirst performance of Simone Boccanegra the audience set upthe cry of “VIVA VERDI!”, the letters of Verdi's name stan-ding for “Vittorio Emanuele Re d'Italia”, thus “Long live Vic-

Giuseppe Ve rd i

270

Giuseppe Ve rd i

tor Emanuel, King of Italy”. After the first performance of Unballo in maschera in Rome, the name of Italy's belovedcomposer began to appear in slogans of the unification mo-vement and “VIVA VERDI!” appeared on posters and on thesides of buildings from the Alps to Sicily.

Verdi's marriage to Giuseppina Strepponi in 1859 inCollonges-sous-Saleve, near Geneva, solemnizing their re-lationship, was a turning-point in the composer's personallife. A few days later he was elected as deputy for the townof Busseto in the regional parliament. He took up this posi-tion at the insistence of the prime-minister of the Kingdomof Piedmont, Count Camillo Benso di Cavourea, who advo-cated the unification of Italy through the alliance of theKingdom of Sardinia with France. Verdi's political involve-ment grew even further after the victory of the allied Frenchand Sardinian armies over the Austrian army in the battle ofSolferino in 1859, a particularly bloody battle which led tothe acceptance of humanitarian rules governing the wagingof war and the introduction of the Geneva Convention andProtocols, as well as the establishment of the Red Cross.Not long afterwards, Victor Emanuel II, the ruler of Sardi-nia, became the first king of a united Italy.

Following these political experiences, Verdi began workon La forza del destino, which was premiered in St Peters-burg. Now at the height of his fame, Verdi composed incre-asingly slowly and infrequently. Don Carlos, which demon-strates Verdi's mature style, was given a cool reception byFrench audiences and critics, although subsequent perfor-mances confirmed its artistic merit. Aida, commissioned forthe opening of the Suez Canal, was received enthusiastical-ly by audience and critics alike. At the end of his life, Ver-di collaborated with the librettist Arrigo Boito, a poet andcomposer of Polish origins, on two works which represent

the pinnacle of his artistic achievement: Otello, premieredat La Scala, and Verdi's final opera, the comedy Falstaff.

Verdi's final years were spent in Sant'Agata. There heestablished numerous charitable organizations (hospitals,orphanages, funds for the widows and orphans of Italiansoldiers), supported by income from performances of hisoperas world-wide. One of the final organizations he esta-blished and the one closest to his heart, was a Home for El-derly Musicians in Milan, founded in 1896. Verdi died inMilan on 27th January, 1901, at the age of eighty-seven.His body was laid to rest in the chapel of the Home for El-derly Musicians, next to Giuseppina Strepponi. A crowd ofseveral thousand mourners accompanied the funeral pro-cession, singing at his graveside the chorus from Nabucco:Va pensiero sull'ali dorate.

Verdi composed nearly thirty operas, as well as the Re-quiem (composed in memory of his friend, the poet Alessan-dro Manzoni, and first performed in St Mark's, Milan, in1874, on the anniversary of Manzoni's death), the String qu-artet of 1873, the Hymn of the Nations (1862), and overa dozen songs. Verdi's works display a clear, consistent lineof development, and his operas do not sway from the direc-tion he had - consciously or unconsciously - taken. AlthoughVerdi uses the bel canto technique, developed by earliercomposers, he emphasizes above all the dramatic elementsin his operas, distinguishing individual voices in the ensem-bles, giving the heroes individual voices through the use ofcharacteristic musical elements. His individuality is seen inhis unique, personal music style, whose great emotional ap-peal and power over audiences extends to the present day.

Roman Osadnik

271

272

273

274

275

276

277

Giuseppe Ve rd i

Obraz Giuseppe Verdiego namalowany przez GiovanniBoldiego w 1886 roku, przetworzony technikà izohelii,wynalezionà w 1932 roku przez polskiego uczonego i fotografika profesora Witolda Romera.

Quadro rappresentante Giuseppe Verdi, dipinto nel 1886da Giovanni Boldi, e trasformato grazie alla tecnica isoeliainventata nel 1932 dallo scienziato e fotografo polacco,professore Witold Romer.

Giuseppe Verdi, painted by Giovanni Boldi in 1886, pro-cessed with the izohelia technique, which was invented in1932 by the Polish scientist and photographer, ProfessorWitold Romer.

278

Piazza del Duomo, katedra i pomnik Vittorio Emanuele II

Mediolan - miasto sukcesów i pora˝ek Giuseppe Verdiego.

Milano - la città dei trionfi e delle sconfitte di Giuseppe Verdi.

Milan - the city witnessed some of Verdi's greatest successes, but also his failures.

Mediolan

280

Teatro alla Scala

Mediolan

281

282

Piazza Buonarroti, pomnik Giuseppe Verdiego i Casa di Riposo per Musicisti

Mediolan

Grand Hotel, pokój w którym zmar∏ Giuseppe Verdi

283

Mediolan

Ostatnie zdjćie Giuseppe Verdiego (ze zbiorów Palazzo Orlandi)

284

Grand Hotel, tablica pamiàtkowa

Mediolan

285

Wieniec ˝a∏obny (ze zbiorów Villa Verdi) Grób Giuseppe Verdiego

Mediolan

Opery Giuseppe Verdiego

Opery G iuseppe Ve rd i ego

OBERTO, HRABIA SAN BONIFACIO(Oberto, conte di San Bonifacio)Libretto: Antonio Piazza i Temistocle Solera Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 17 listopada 1839

DZIE¡ KRÓLOWANIA, CZYLI RZEKOMY STANIS¸AW (Un giorno di regno o Il finto Stanislao)Libretto: Felice Romani (wg A. Pineux-Duvala)Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 5 wrzeÊnia 1840 Prapremiera polska: Opera Wroc∏awska, 24 maja 1987

NABUCHODONOZOR (Nabucco)Libretto: Temistocle Solera (wg Aniceta-Bourgeois i F. Cornue)Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 9 marca 1842Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 25 lutego 1854

LOMBARDCZYCY NA PIERWSZEJ KRUCJACIE(I Lombardi alla prima Crociata)Libretto: Temistocle Solera (wg T. Grossi)Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 11 lutego 1843

ERNANILibretto: Francesco Maria Piave (wg W. Hugo)Prapremiera: Gran Teatro La Fenice, Wenecja, 9 marca 1844Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 25 stycznia 1851

DWAJ FOSKARIUSZE (I due Foscari)Libretto: Francesco Maria Piave (wg G.G. Byrona)Prapremiera: Teatro Argentina, Rzym, 3 listopada 1844Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 24 maja 1849

JOANNA D'ARC (Giovanna d'Arco)Libretto: Temistocle Solera (wg F. Schillera)Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan,15 luty 1845Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 18 grudnia 1872

ALZIRA Libretto: Salvatore Cammarano (wg Woltera w∏aÊciwie F.M. Arouet)Prapremiera: Teatro San Carlo, Neapol, 12 sierpnia 1845

ATTYLA (Attila)Libretto: Temistocle Solera (wg Z. Wernera)Prapremiera:Gran Teatro La Fenice, Wenecja, 17 marca 1846Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 21 sierpnia 1852

MAKBET (Macbeth)Libretto: Francesco Maria Piave (wg W. Szekspira)Prapremiera: Teatro della Pergola, Florencja 14 marca 1847. Nowa wersja: Théâtre Lyrique, Pary˝, 1865 Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 1 stycznia 1849

288


ZBÓJCY (I Masnadieri)Libretto: Andrea Maffei (wg F. Schillera)Prapremiera: Queen's Theatre, Londyn, 22 lipca 1847

JEROZOLIMA (Jérusalem lub Gerusalemme)Libretto: Alphonse Royer i Gustave VaëzPrapremiera: Théatre de L’Academie Royal, Pary˝, 26 listopada 1847Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 25 marca 1848

KORSARZ (Il Corsaro)Libretto: Francesco Maria Piave (wg G.G. Byrona) Prapremiera: Teatro Grande, Triest, 25 paêdziernika 1848

BITWA POD LEGNANO (La Battaglia di Legnano)Libretto: Salvatore Cammarano (wg J. Méry'ego)Prapremiera: Teatro Argentina, Rzym, 27 stycznia 1849

LUIZA MILLER (Luisa Miller)Libretto: Salvatore Cammarano (wg F. Schillera) Prapremiera: Teatro San Carlo, Neapol, 8 grudnia 1849

STIFFELIO Libretto: Francesco Maria Piave (wg E. Souvestre'a i E. Bourgeoisa) Prapremiera: Teatro Grande, Triest, 16 listopada 1850Prapremiera polska: (w. koncertowa), Teatr Wielki W-wa, 16 stycznia 1993

RIGOLETTO Libretto: Francesco Maria Piave (wg W. Hugo)Prapremiera: Gran Teatro La Fenice, Wenecja, 11 marca 1851Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 8 listopada 1852

TRUBADUR (Il Trovatore)Libretto: Salvatore Cammarano, Leon Emmanuel Bardare (wg G. Gutiérreza) Prapremiera: Teatro Apollo, Rzym, 19 stycznia 1853Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 29 lipca 1854

TRAVIATA (La Traviata)Libretto:Francesco Maria Piave (wg A. Dumasa - syna)Prapremiera: Gran Teatro La Fenice, Wenecja, 6 marca 1853Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 27 kwietnia 1856

NIESZPORY SYCYLIJSKIE (Les Vêpres Siciliennes)Libretto: Augustin Eugène Scribe i Charles DuveyrierPrapremiera: Grand Opéra, Pary˝, 13 czerwca 1855Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 23 grudnia 1872

289


SIMON BOCCANEGRALibretto: Maria Piave (wg G. Gutiérreza)

Prapremiera: Gran Teatro La Fenice, Wenecja, 12 marca 1857 Nowa wersja: Teatro alla Scala, Mediolan, 24 marca 1881 (libretto z poprawkami Arrigo Boito) Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 9 grudnia 1997

AROLDOLibretto: Francesco Maria Piave ( wg E. Souvestre'a i E. Bourgeoisa)Prapremiera: Teatro Nuovo Rimini, 16 sierpnia 1857 (przeróbka Stiffelia)

BAL MASKOWY (Un ballo in maschera) Libretto: Antonio Somma (wg A.E. Scribe'a) Prapremiera: Teatro Apollo, Rzym, 17 lutego 1859Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 22 paêdziernika 1865

MOC PRZEZNACZENIA (La forza del destino)Libretto: Francesco Maria Piave z poprawkami AntonioGhislanzoniego (wg P. Saavedra i F. Schillera) Prapremiera: Cesarski Teatr Maryjski, Petersburg, 10 listopada 1862Nowa wersja: Teatro alla Scala, Mediolan, 27 lutego 1869 Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 28 stycznia 1875

DON CARLOS (Don Carlo)Libretto: Joseph Méry i Camille du Locle (wg F. Schillera)Prapremiera: Théatre Imperial de L’opera, Pary˝, 11 marca 1867Nowa wersja: Teatro alla Scala, Mediolan, 10 stycznia 1884Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 5 kwietnia 1872

AIDA Libretto: Antonio Ghislanzoni (wg F.A. Mariette) Prapremiera: Opera, Kair, 24 grudnia 1871Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 23 listopada 1875

OTELLO Libretto: Arrigo Boito (wg W. Szekspira)Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 5 lutego 1887Prapremiera polska: Teatr Wielki w Warszawie, 3 paêdziernika 1893

FALSTAFF Libretto: Arrigo Boito (wg W. Szekspira) Prapremiera: Teatro alla Scala, Mediolan, 9 lutego 1893Prapremiera polska: Lwów 1930

290

Wykonania dzie∏ G. Verdiego w Polsce po 1945 roku

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 7 czerwca 1992Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria i scenografia: Waldemar ZawodziƒskiChoreografia: Janina Niesobska Kierownictwo chóru: Ewa Bator

Teatr Wielki - Opera NarodowaPremiera 26 czerwca 1992Kierownictwo muzyczne: Andrzej StraszyƒskiInscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Andrzej Kreütz MajewskiChoreografia: Emil Weso∏owskiKierownictwo chóru: Bogdan Gola

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 18 marca 1995Kierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio Júnior Inscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Pawe∏ DobrzyckiKostiumy: Maksymilian KreützChoreografia: Emil Weso∏owskiKierownictwo chóru: Jolanta Dota-Komorowska,Maciej Wieloch

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 29 kwietnia 1995Kierownictwo muzyczne: Maciej FigasInscenizacja i re˝yseria: Ryszard PerytScenografia: Andrzej SadowskiKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

Opera we Wroc∏awiuPremiera 1, 2 i 3 paêdziernika 1999Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Pawe∏ DobrzyckiChoreografia: Izadora WeissKierownictwo chóru: Ma∏gorzata Orawska

Wykonania dzie∏ Giuseppe Verdiego w Polsce po 1945 roku

L’esecuzione delle opere di Giuseppe Verdi in Polonia dopo l’anno 1945:

Performances of Giuseppe Verdi’s operas in Poland since 1945:

DZIE¡ KRÓLOWANIA, CZYLI RZEKOMY STANIS¸AW (Un giorno di regno, ossia finto Stanislao)

Opera we Wroc∏awiuPremiera 24 i 25 maja 1987Kierownictwo muzyczne: Antoni WicherekRe˝yseria: Frietzdieter Gerhards Scenografia: Gra˝yna Fo∏tyn-KasprzakChoreografia: Klara KmittoKierownictwo chóru: Janusz Mencel

NABUCHODONOZOR (Nabucco)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 28 maja 1983Kierownictwo muzyczne: Napoleon SiessInscenizacja i re˝yseria: Lech Hellwig-GórzyƒskiScenografia: Jan BernaÊKierownictwo chóru: Krystyna Âwider

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 14 paêdziernika 1984Kierownictwo muzyczne: Janusz Przybylski Inscenizacja i re˝yseria: Ryszard PerytScenografia: Andrzej SadowskiKierownictwo chóru: Janusz ¸apot

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 24 paêdziernika 1987Kierownictwo muzyczne: Andrzej StraszyƒskiRe˝yseria: Marek OkopiƒskiScenografia: Marian Ko∏odziejChoreografia: Czes∏aw BilskiKierownictwo chóru: Leon Zaborowski

Opera we Wroc∏awiuPremiera 29 kwietnia i 1 maja 1990Kierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio JúniorRe˝yseria: Marek OkopiƒskiScenografia: Marian Ko∏odziejChoreografia: Klara KmittoKierownictwo chóru: Ma∏gorzata Orawska,Edmund Kajdasz

292

Wykonan ia dz i e ∏ G iuseppe Ve rd i ego w Po l sce po 1945 roku

ERNANI

Teatr Wielki w PoznaniuWyst´p goÊcinny 13 i 16 wrzeÊnia 1969Teatro Comunale della’opera z GenewyKierownictwo muzyczne: Manno Wolf FerrariRe˝yseria i scenografia: Geaurico BecherKostiumy: TirelliKierownictwo chóru: Brunno Pizzi

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 24 lutego 1990Kierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio JúniorRe˝yseria: Jose Luis PerezScenografia: Ryszard KajaKierownictwo chóru: Lajla Zaborowska

Opera Âlàska w Bytomiu Premiera 27 paêdziernika 1990Kierownictwo muzyczne: Tadeusz SerafinInscenizacja i re˝yseria: Henryk KonwiƒskiScenografia: Jan BernaÊKierownictwo chóru: Krystyna Âwider

ATTYLA (Attila)

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 2 marca 1968Kierownictwo muzyczne: Edwin KowalskiRe˝yseria: Marta LantieriScenografia: Andrzej Sadowski

MAKBET (Macbeth)

Opera we Wroc∏awiuPremiera 27 i 28 czerwca 1964Kierownictwo muzyczne: Adam KopyciƒskiRe˝yseria: Lia RotbaumównaScenografia: Aleksander J´drzejewskiKostiumy: Jadwiga PrzeradzkaKierownictwo chóru: Andrzej Jurkiewicz

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 9 i 10 listopada 1985Kierownictwo muzyczne: Andrzej StraszyƒskiInscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Wies¸aw OlkoKostiumy: Irena BiegaƒskaKierownictwo chóru: Bogdan Gola

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 29 paêdziernika 1988Kierownictwo muzyczne: Janusz PrzybylskiRe˝yseria: Kari VileniusScenografia: Marian Ko∏odziej

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 25 wrzeÊnia 1999Kierownictwo muzyczne: Tadeusz Koz∏owskiRe˝yseria: Laco AdamikScenografia: Barbara K´dzierskaKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

STIFFELIO

Teatr Wielki w WarszawieWykonanie koncertowe 16 i 17 stycznia 1993Kierownictwo muzyczne: Werner SeitzerKierownictwo chóru: Bogdan Gola

RIGOLETTO

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 6 lipca 1945Kierownictwo muzyczne: Zygmunt WojciechowskiRe˝yseria: Maria Janowska-KopczyƒskaScenografia: Zygmunt SzpingierChoreografia: Stanis∏aw Miszczyk

Opera we Wroc∏awiuPremiera 23 lutego 1946Kierownictwo muzyczne: Stefan Syry∏∏oRe˝yseria: Boles∏aw Fotygo-FolaƒskiScenografia: Józef KassarabChoreografia: Jan Fabian

Teatr Miejski im. J. S∏owackiego w KrakowiePremiera 18 lutego 1947Kierownictwo muzyczne: Walerian Bierdiajew

Opera we Wroc∏awiuPremiera 2 maja 1947 Kierownictwo muzyczne: Stefan Syry∏∏oRe˝yseria: Stanis∏aw DrabikScenografia: Józef KassarabChoreografia: Zygmunt Patkowski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 29 stycznia 1949Kierownictwo muzyczne: Stefan BaraƒskiRe˝yseria: Karol UrbanowiczScenografia: Zygmunt Szpinger Choreografia: Maksymilian Statkiewicz

293


RIGOLETTO

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 13 maja 1949Kierownictwo muzyczne: Jerzy SillichInscenizacja i re˝yseria: Boles∏aw Fotygo-FolaƒskiScenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Witold BorkowskiKierownictwo chóru: Zbigniew Lipczyƒski

Opera we Wroc∏awiuPremiera 11 marca 1951 Kierownictwo muzyczne: Adam KopyciƒskiRe˝yseria: Jan PopielScenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Marian Winter Kierownictwo chóru: Tadeusz Markowski

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 13 paêdziernika 1954Kierownictwo muzyczne: Jerzy KatlewiczRe˝yseria: Antoni WolakScenografia: Eugeniusz Bo˝ykChoreografia: Janina Strzembosz Kierownictwo chóru: Józef Bok

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 2 grudnia 1957Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw WojciechowskiInscenizacja i re˝yseria: Piotr WidlickiScenografia: Ewa Soboltowa, Józef RachwalskiChoreografia: Feliks Parnell

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 4 wrzeÊnia 1960Kierownictwo muzyczne: Zdzis∏aw GórzyƒskiInscenizacja i re˝yseria: Antoni Majak Scenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Zygmunt Patkowski

Paƒstwowa Opera Warszawska Premiera 29 paêdziernika 1960Kierownictwo muzyczne: Jerzy SemkowInscenizacja i re˝yseria: Wiktor BrégyScenografia: Irena LorentowiczChoreografia: Raissa KuzniecowaKierownictwo chóru: Kazimierz Kord

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 14 i 21 grudnia 1960Kierownictwo muzyczne: Roman MackiewiczRe˝yseria: Antoni WolakScenografia: Eugeniusz Bo˝ykChoreografia: Miko∏aj KopiƒskiKierownictwo chóru: Stanis∏aw Ga∏oƒski

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 16 czerwca 1962Kierownictwo muzyczne: Jerzy KatlewiczInscenizacja i re˝yseria: Ryszard ÂlezakScenografia: Roman BubiecChoreografia: Zygmunt KamiƒskiKierownictwo chóru: Tadeusz Jakubowski

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 2 listopada 1964Kierownictwo muzyczne: Kazimerz KordRe˝yseria: Antoni WolakScenografia: Eugeniusz Bo˝ykChoreografia: Henryk DudaKierownictwo chóru: Beata Ambros

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 4 kwietnia 1967Kierownictwo muzyczne: Zdzis∏aw Wendyƒski Re˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Tadeusz GrondalChoreografia: Edward Szpotaƒski

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 12 maja 1967Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw WojciechowskiRe˝yseria: Zdzis∏aw DàbrowskiScenografia: Zofia PietrusiƒskaChoreografia: Witold BorkowskiKierownictwo chóru: Mieczys∏aw Rymarczyk,Marian Toroƒ

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 31 marca 1969Kierownictwo muzyczne: Norbert MuchaInscenizacja i re˝yseria: Boles∏aw JankowskiScenografia: Tadeusz GryglewskiChoreografia: Zbigniew KoryckiKierownictwo chóru: Józef Szulc

294


RIGOLETTO

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 18 grudnia 1977Kierownictwo muzyczne: Bogus∏aw MadeyRe˝yseria: Antoni MajakScenografia: Izabella KonarzewskaChoreografia: Raissa KuzniecowaKierownictwo chóru: Lech Gorywoda

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 30 i 31 paêdziernika 1983Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria: Stanis∏aw BrejdygantScenografia: Józef Napiórkowski, Ryszard StobnickiChoreografia: Henryk Konwiƒski Kierownictwo chóru: Ewa Bator

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 10 marca 1986Kierownictwo muzyczne: Kazimierz WiencekRe˝yseria: Boles∏aw JankowskiScenografia: Nicolaos PetropoulosChoreografia: Przemys∏aw ÂliwaKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 28 czerwca 1986Kierownictwo muzyczne: Tadeusz WojciechowskiInscenizacja i re˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Jadwiga Jarosiewicz Kierownictwo chóru: Henryk Karpiƒski, Piotr Wujtewicz

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 25 kwietnia 1987Kierownictwo muzyczne: Jerzy SalwarowskiInscenizacja: Napoleon Siess, Robert Skolmowski,Barbara Zawada Re˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Barbara ZawadaChoreografia: Maria ˚akKierownictwo chóru: Krystyna Âwider

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 13 lutego 1988Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiInscenizacja: Jan Maciejowski, Robert Skolmowski Re˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Barbara ZawadaChoreografia: Boris Slovak

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 30 i 31 marca 1989Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria: Józef OpalskiScenografia: Wiktor ZinChoreografia: Henryk Konwiƒski Kierownictwo chóru: Ewa Bator

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 28 kwietnia 1990Kierownictwo muzyczne: Zbigniew BrunaInscenizacja i re˝yseria: Kari VileniusScenografia: Andrzej MarkowiczKierownictwo chóru: Janusz ¸apot

Opera Âlàska w Bytomiu Premiera 25 i 26 stycznia 1991Kierownictwo muzyczne: Tadeusz SerafinRe˝yseria i choreografia: Henryk KonwiƒskiScenografia: Jan BernaÊ

Opera we Wroc∏awiuPremiera 8 i 9 lutego 1992Kierownictwo muzyczne: Ruben SilvaRe˝yseria: Igor Przegrodzki, Waldemar KarstScenografia: Ryszard KajaKierownictwo chóru: Ewa Grygar

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 22 kwietnia 1995Kierownictwo muzyczne: Jerzy SalwarowskiRe˝yseria i scenografia: Guram MeliwaKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 12 marca 1997Kierownictwo muzyczne: Tiziano SeveriniRe˝yseria: Gilbert DefloScenografia: Enzo FrigerioKostiumy: Franca SquarciapinoChoreografia: Zofia RudnickaKierownictwo chóru: Jan Szyrocki

TRUBADUR ( Il Trovatore)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 18 grudnia 1954Kierownictwo muzyczne: Izydor SzabsajInscenizacja i re˝yseria: Ryszard WasilewskiScenografia: Boles∏aw KamykowskiChoreografia: Miko∏aj KopiƒskiKierownictwo chóru: Edmund Springer

295


TRUBADUR ( Il Trovatore)

Paƒstwowa Opera WarszawskaPremiera 31 stycznia 1959Kierownictwo muzyczne: Egizzo MassiniInscenizacja i re˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Izabella KonarzewskaKierownictwo chóru: Stanis∏aw Nawrot

Opera we Wroc∏awiuPremiera 12 i 13 maja 1962Kierownictwo muzyczne: Adam KopyciƒskiInscenizacja i re˝yseria: Lia Rotbaumówna Scenografia: Tadeusz Gryglewski Kierownictwo chóru: Andrzej Jurkiewicz

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 6 marca 1965Kierownictwo muzyczne: Robert SatanowskiRe˝yseria: Marek Okopiƒski Scenografia: Stanis∏aw Bàkowski

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 29 czerwca 1969Kierownictwo muzyczne: Jerzy ProcnerRe˝yseria: Marek OkopiƒskiScenografia: Stanis∏aw BàkowskiKierownictwo chóru: Wies∏aw Czerski

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 9 maja 1970Kierownictwo muzyczne: Antoni WicherekRe˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Izabella KonarzewskaKierownictwo chóru: Józef Bok

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 10 grudnia 1973Kierownictwo muzyczne: Stanis∏aw RenzRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Stanis∏aw BàkowskiKierownictwo chóru: Antoni Rybka

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 20 czerwca 1981Kierownictwo muzyczne: Zdzis∏aw WendyƒskiInscenizacja i re˝yseria: Maria Fo∏tynScenografia: Jadwiga JarosiewiczChoreografia: Marta BochenekKierownictwo chóru: Krystyna Âwider, Bogdan Gola

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 17 paêdziernika 1981Kierownictwo muzyczne: Tadeusz Koz∏owskiRe˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Irena SkoczeƒChoreografia: Jacek TomasikKierownictwo chóru: Roman Zielinski

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 18 grudnia 1993Kierownictwo muzyczne i re˝yseria: Igor W. LacaniczScenografia: Jan BernaÊKierownictwo chóru: Krystyna Âwider

Opera i Operetka w Szczecinie Premiera 15 lipca i 19 listopada 1994Kierownictwo muzyczne: Warcis∏aw Kunc Inscenizacja, re˝yseria, kostiumy: Olga IwanowaKierownictwo chóru: Ryszard Handke

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 9 marca 1996Kierownictwo muzyczne: Tadeusz Koz∏owskiInscenizacja i re˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Bo˝ena Smolec-B∏aszczykKostiumy: Wanda ZalasaKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 18 maja 1996Kierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio JúniorInscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Andrzej SadowskiKostiumy: Irena BiegaƒskaChoreografia: Barbara Go∏askaKierownictwo chóru:Jolanta Dota-Komorowska, Maciej Wieloch

Opera we Wroc∏awiu Premiera 9,10,11 i 12 listopada 2000Kierownictwo muzyczne: Ewa Michnik Re˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Radek D´bniak, Monika Graban Choreografia: Maria KijakKierownictwo chóru: Ma∏gorzata Orawska

TRAVIATA (La Traviata)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 9 lutego 1946Kierownictwo muzyczne: Jerzy SillichInscenizacja i re˝yseria: Adam DoboszScenografia: Jerzy FeldmanChoreografia: Tadeusz Burke

296



Opera we Wroc∏awiu Premiera 16 paêdziernika 1946Kierownictwo muzyczne:Kazimierz Boƒcza-Tomaszewski Re˝yseria: Jan PopielScenografia: Aleksander J´drzejewski, Wies∏aw Lange Choreografia: Zygmunt Patkowski

Teatr Miejski im. J. S∏owackiego w KrakowiePremiera 3 grudnia 1946

Opera we Wroc∏awiuPremiera 23 paêdziernika 1947Kierownictwo muzyczne: Kazimierz Boƒcza-TomaszewskiRe˝yseria: Jan PopielScenografia: Aleksander J´drzejewski, Wies∏aw LangeChoreografia: Zygmunt Patkowski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 24 wrzeÊnia 1949Kierownictwo muzyczne: Walerian BierdiajewRe˝yseria: Karol UrbanowiczScenografia: Stefan JanasikChoreografia: Eugeniusz Papliƒski

Paƒstwowa Opera WarszawskaPremiera 28 marca 1952Kierownictwo muzyczne: Zdzis∏aw GórzyƒskiInscenizacja i re˝yseria: Zbigniew SawanScenografia: Zofia W´gierkowaChoreografia: Stanis∏aw Miszczyk i Jerzy Gogó∏ Kierownictwo chóru: Stanis∏aw NawrotTeatr Wielki w ¸odzi

Premiera 29 listopada 1955Kierownictwo muzyczne: W∏adys∏aw RaczkowskiRe˝yseria: Emil ChaberskiScenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Feliks Parnell

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 28 lutego 1959Kierownictwo muzyczne: Peter MuraInscenizacja i re˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Wies∏aw LangeChoreografia: Tadeusz BurkeKierownictwo chóru: Józef Szulc

Opera we Wroc∏awiuPremiera 10 i 11 czerwca 1960Kierownictwo muzyczne: Oldrich PipekRe˝yseria: Zygmunt BiliƒskiScenografia: Izabella Sojecka-KonarzewskaChoreografia: Jerzy Gogó∏Kierownictwo chóru: Józef Klonowski

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 12 i 19 czerwca 1961Kierownictwo muzyczne: Roman MackiewiczInscenizacja i re˝yseria: Stanis∏aw DrabikScenografia: Zuzanna PiàtkowskaChoreografia: Miko∏aj Kopiƒski Kierownictwo chóru: Stanis∏aw Ga∏oƒski

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 15 grudnia 1964Kierownictwo muzyczne: Zygmunt SzczepaƒskiRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Roman BubiecChoreografia: Rajmund SobiesiakKierownictwo chóru: Antoni Rybka

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 10 czerwca 1966Kierownictwo muzyczne: Jerzy KatlewiczRe˝yseria: Ryszard Âlezak Scenografia: Roman BubiecChoreografia: Zygmunt KamiƒskiKierownictwo chóru: Wies∏aw Czerski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 11 wrzeÊnia 1971Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw NowakowskiRe˝yseria: Roman KordziƒskiScenografia: Zbigniew BednarowiczChoreografia: Teresa Kujawa

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 16 grudnia 1972Kierownictwo muzyczne: D˝ansug KachidzeInscenizacja i re˝yseria: Guram MeliwaScenografia: Barbara Kulak-JanowskaChoreografia: Witold BorkowskiKierownictwo chóru: W∏odzimierz Pospiech

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 21 i 22 paêdziernika 1973Kierownictwo muzyczne: Antoni WitRe˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Jan KowalskiKostiumy: Zofia WierchowiczChoreografia: Witold GrucaKierownictwo chóru: Henryk Wojnarowski

297


^


Opera i Operetka w KrakowiePremiera 26 listopada i 3 grudnia 1973Kierownictwo muzyczne: Roman MackiewiczRe˝yseria: Helmut KajzarScenografia: Barbara JankowskaChoreografia: Barbara Kasprowicz Kierownictwo chóru: Zbigniew Toffel

Opera we Wroc∏awiuPremiera 21 czerwca 1975Kierownictwo muzyczne: Zofia Urbanyi-Krasnod´bskaRe˝yseria: Bogus∏aw Danielewski Scenografia: Stanis∏aw BàkowskiChoreografia: Maksymilian MrózKierownictwo chóru: Lucjan Laprus

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 11 marca 1978Kierownictwo muzyczne: Napoleon SiessRe˝yseria i choreografia: Henryk KonwiƒskiScenografia: Barbara PtakKierownictwo chóru: Krystyna Âwider, Bogdan Gola

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 5 kwietnia 1982Kierownictwo muzyczne: Adam Pa∏kaRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Liliana JankowskaChoreografia: Zbigniew Korycki Kierownictwo chóru: Antoni Rybka

Opera i Operetka w Szczecinie Premiera 26 czerwca 1983Kierownictwo muzyczne: Jerzy Michalak Re˝yseria: Tadeusz BursztynowiczScenografia: Ryszard Strzemba∏a Choreografia: W∏odzimierz TraczewskiKierownictwo chóru: Bohdan Boguszewski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 19 i 20 listopada 1983Kierownictwo muzyczne: Adam Pa∏kaRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Xymena ZaniewskaChoreografia: Marta Bochenek

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 10 stycznia 1986Kierownik muzyczny: Janusz PrzybylskiRe˝yseria: Ryszard RonczewskiScenografia: Piotr Wajcht

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 7 i 8 grudnia 1986Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria: Wojciech Zi´tarskiScenografia: El˝bieta Krywsza-FedorowiczChoreografia: Jacek Tomasik Kierownictwo chóru: Ewa Bator

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 22 i 25 lutego 1987Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiRe˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Wies∏aw OlkoKostiumy: Irena BiegaƒskaChoreografia: Witold GrucaKierownictwo chóru: Bogdan Gola

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 7 marca 1987Kierownictwo muzyczne: Tadeusz Koz∏owskiRe˝yseria Guy CoutanceScenografia: Mariusz ChwedczukKostiumy: Xymena ZaniewskaChoreografia: Emil Weso∏owskiKierownictwo chóru: Leon Zaborowski

Opera we Wroc∏awiuPremiera 1 i 2 wrzeÊnia 1990Kierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio JúniorRe˝yseria: Adam HanuszkiewiczScenografia: Xymena Zaniewska, Mariusz ChwedczukChoreografia: Emil Weso∏owskiKierownictwo chóru: Ma∏gorzata Orawska

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 18 lutego 1991Kierownictwo muzyczne: Andrzej JurkiewiczRe˝yseria: S∏awimir ˚erdzickiScenografia: Liliana JankowskaChoreografia: Krystyna GruszkównaKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 29 wrzeÊnia 1996Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikInscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-GrzesiƒskiScenografia: Andrzej SadowskiKostiumy: Ryszard KajaChoreografia: Emil Weso∏owskiKierownictwo chóru: Jolanta Dota-Komorowska, Maciej Wieloch

298



Opera Nova w BydgoszczyPremiera 19 wrzeÊnia 1998Kierownictwo muzyczne: Simca HeledRe˝yseria: Bodo IgeszScenografia: ¸ucja KossakowskaChoreografia: Vladimir HlinskikhKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 11 paêdziernika 1998Kierownictwo muzyczne: Klaus EisenmannRe˝yseria: Gwenda BerndtScenografia: Ulrich HustebeckKierownictwo chóru: Janusz ¸apot

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 27 maja 2000Kierownictwo muzyczne: Tadeusz SerafinInscenizacja i re˝yseria: Wies∏aw OchmanScenografia: Jadwiga Maria JarosiewiczKierownictwo chóru: Jaros∏aw Bagrowski

SIMON BOCCANEGRA

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 9 grudnia 1997Kierownictwo muzyczne: Grzegorz NowakRe˝yseria i scenografia: Pier Luigi Pier’AlliKierownictwo chóru: Jan Szyrocki

BAL MASKOWY (Un ballo in maschera)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 20 grudnia 1958Kierownictwo muzyczne: Oldrzich PipekInscenizacja i re˝yseria: Karol UrbanowiczScenografia: Tadeusz GryglewskiKierownictwo chóru: Józef Szulc

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 22 marca 1959Kierownictwo muzyczne: Edwin KowalskiInscenizacja i re˝yseria: Wiktor BrégyScenografia: Roman Bubiec Choreografia: Zygmunt Patkowski

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 30 maja 1959Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiRe˝yseria: Ryszard ÂlezakScenografia: Roman BubiecKierownictwo chóru: Zbigniew Bruna

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 30 sierpnia 1963Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiInscenizacja i re˝yseria: Tadeusz LaskowskiScenografia: Józef RachwalskiChoreografia: Feliks Parnell

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 13 lutego 1977Kierownictwo muzyczne: Bogus∏aw MadeyRe˝yseria: Knut HendriksenScenografia: Lidia i Jerzy Skar˝yƒscyChoreografia: Witold GrucaKierownictwo chóru: Henryk Wojnarowski

Opera we Wroc∏awiuPremiera 4 kwietnia 1981Kierownictwo muzyczne: Bogdan HoffmannRe˝yseria: Stanis∏aw Brejdygant Scenografia: Lidia i Jerzy Skar˝yƒscyChoreografia: Teresa KujawaKierownictwo chóru: Gra˝yna Ikowska

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 2 lipieca 1984Kierownictwo muzyczne: Andrzej KnapRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Liliana JankowskaChoreografia: Przemys∏aw ÂliwaKierownictwo chóru: Czes∏aw Kaczmarek

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 20 marca 1993Kierownictwo muzyczne: Andrzej StraszyƒskiRe˝yseria: Gray VeredonScenografia: Ryszard KajaKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 27 i 28 marca 1994Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria i scenografia: Waldemar ZawodziƒskiChoreografia: Janina Niesobska Kierownictwo chóru: Ewa Bator

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 25 kwietnia 1998Kierownictwo muzyczne: Antoni WitInscenizacja i re˝yseria: Waldemar Zawodziƒski Scenografia: Ewa StarowieyskaKostiumy: Maria Balcerek, Waldemar ZawodziƒskiChoreografia: Janina NiesobskaKierownictwo chóru: Jan Szyrocki

299


MOC PRZEZNACZENIA (La forza del destino)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 15 grudnia 1961Kierownictwo muzyczne: W∏odzimierz OrmickiInscenizacja i re˝yseria: Zbigniew ZbrojewskiScenografia: Tadeusz GryglewskiChoreografia: Tadeusz BurkeKierownictwo chóru: Józef Szulc

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 12 stycznia 1991Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiRe˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Marek BraunKierownictwo chóru: Jolanta Dota-Komorowska, Maciej Wieloch

DON CARLOS (Don Carlo)

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 30 grudnia 1955Kierownictwo muzyczne: W∏odzimierz OrmickiInscenizacja i re˝yseria: Jerzy ZegalskiScenografia: Józef SzajnaKierownictwo chóru: Edmund Springer

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 29 listopada 1963Kierownictwo muzyczne: Jerzy Katlewicz Re˝yseria: Józef Grubowski Scenografia: Roman BubiecKierownictwo chóru: Jerzy Michalak

Paƒstwowa Opera WarszawskaPremiera 12 lutego 1964Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw MierzejewskiRe˝yseria: Ladislav ·trosScenografia: Josef SwobodaKostiumy: Jan SkalickyChoreografia: Zbigniew KiliƒskiKierownictwo chóru: Zofia Urbanyi-Âwirska,Henryk Wojnarowski

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 2 grudnia 1965Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw MierzejewskiRe˝yseria: Ladislaw ·trosScenografia: Josef SvobodaKostiumy: Jan SkalickyChoreografia: Zbigniew KiliƒskiKierownictwo chóru: Józef Bok

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 15 listopada 1970 Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw NowakowskiInscenizacja, re˝yseria i scenografia: Ladislav ·tros

Opera we Wroc∏awiuPremiera 20 czerwca 1971Kierownictwo muzyczne: Adam KopyciƒskiInscenizacja i re˝yseria: Lech KomarnickiScenografia: Liliana Jankowska

Opera i Operetka w KrakowiePremiera 27 marca 1972Kierownictwo muzyczne: Roman MackiewiczInscenizacja i re˝yseria: Stanis∏aw LachowiczScenografia: Barbara Stopka-OlszaƒskaChoreografia: Jerzy KapliƒskiKierownictwo chóru: Zbigniew Toffel

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 20 czerwca 1972Kierownictwo muzyczne: W∏odzimierz OrmickiRe˝yseria: Fryderyk RadtkeScenografia: Hartmunt HenningChoreografia: Rajmund SobiesiakKierownictwo chóru: Antoni Rybka

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 27 kwietnia 1979Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw NowakowskiInscenizacja, re˝yseria i scenografia: Ladislav ·trosKierownictwo chóru: Mieczys∏aw Rymarczyk

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 12, 13, 15 i 16 stycznia 1991Wykonanie koncertoweKierownictwo muzyczne: José Maria Florêncio Júnior Oprawa scenograficzna: Ryszard KajaKierownictwo chóru: Lajla Zaborowska

300


DON CARLOS (Don Carlo)

Opera we Wroc∏awiuPremiera 9 i 10 maja 1995Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiRe˝yseria: Aleksander BerlinScenografia: Ewa StarowieyskaChoreografia: Henryk KonwiƒskiKierownictwo chóru: Alan Urbanek

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawieWyst´p goÊcinny 6,8 i 10 lutego 1996Gran Teatro La Fenice z Wenecji Kierownictwo muzyczne: Isaac KarabtchevskyRe˝yseria: Mauro BologniniScenografia: Mario Ceroli i Gianfranco FiniKostiumy: Piero TosiKierownictwo chóru: Giovanni Andreoli

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 22 paêdziernika 2000Kierownictwo muzyczne: Jacek KaspszykRe˝yseria: Krzysztof WarlikowskiScenografia: Ma∏gorzata Szcz´ÊniakChoreografia: Wojciech MisiuroKierownictwo chóru: Bogdan Gola

AIDA

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 12 marca 1947Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiRe˝yseria: Maria Janowska-KopczyƒskaScenografia: Zygmunt SzpingierChoreografia: Jerzy Kapliƒski

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 31 maja 1947Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw MierzejewskiInscenizacja i re˝yseria: Romuald CyganikScenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Stanis∏aw Miszczyk

Opera we Wroc∏awiuPremiera 19 i 22 kwietnia 1956Kierownictwo muzyczne: Jerzy SillichRe˝yseria: Jan PopielScenografia: Stefan JanasikChoreografia: Maksymilian MrózKierownictwo chóru: Tadeusz Markowski

Paƒstwowa Opera WarszawskaPremiera 26 czerwca 1958Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw MierzejewskiInscenizacja i re˝yseria: Georges TeodorescuScenografia: Lech ZahorskiKostiumy: Michelle ZahorskaChoreografia: Stanis∏aw MiszczykKierownictwo chóru: Stanis∏aw Nawrot

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 17 grudnia 1960Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiInscenizacja i re˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Roman Bubiec, Leon SnarskiChoreografia: Witold BorkowskiKierownictwo chóru: Tadeusz Jakubowski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 23 marca 1963Kierownictwo muzyczne: Edwin KowalskiRe˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Zbigniew KajaKostiumy: Zygmunt Szpingier i Zbigniew KajaChoreografia: Witold Borkowski

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 31 sierpnia 1966Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏awMierzejewskiRe˝yseria: Danuta BaduszkowaScenografia: Jan Marcin SzancerChoreografia: Witold GrucaKierownictwo chóru: Józef Bok

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 2 lipca 1968Kierownictwo muzyczne: Zdzis∏aw WendyƒskiRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Stanis∏aw BàkowskiChoreografia: Jerzy Gogó∏Kierownictwo chóru: Czes∏aw Kaczmarek

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 19 grudnia 1970Kierownictwo muzyczne: Zygmunt LatoszewskiInscenizacja i re˝yseria: Roman Syka∏aScenografia: Henri PoulainKostiumy: Maria HorbaczewskaChoreografia: Witold BorkowskiKierownictwo chóru: W∏odzimierz Pospiech

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 27 maja 1972Kierownictwo muzyczne: Napoleon SiessInscenizacja i re˝yseria: Mieczys∏aw DaszewskiScenografia: Wies∏aw LangeChoreografia: Henryk KonwiƒskiKierownictwo chóru: Józef Szulc, Krystyna Âwider

301


AIDA

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 14 listopada 1972Kierownictwo muzyczne: Jan KulaszewiczRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Stanis∏aw BàkowskiChoreografia: Przemys∏aw Âliwa

Opera we Wroc∏awiuPremiera 7 grudnia 1973Kierownictwo muzyczne: AndrzejRozmarynowiczRe˝yseria: Wolfgang WeitScenografia: Izabella KonarzewskaChoreografia: Teresa KujawaKierownictwo chóru: Janusz Ambros

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 27 maja 1985Kierownictwo muzyczne: Kazimierz WiencekRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Xymena Zaniewska, Mariusz ChwedczukChoreografia: Przemys¸aw ÂliwaKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 21 i 22 czerwca 1986Kierownictwo muzyczne: Bogdan HoffmannInscenizacja i re˝yseria: Marek Weiss-Grzesiƒski Inscenizacja i scenografia: Andrzej Kreütz MajewskiChoreografia: Witold GrucaKierownictwo chóru: Bogdan Gola

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 14 maja 1993Kierownictwo muzyczne: Kerstin NerbeInscenizacja i re˝yseria: Claes FellbomScenografia: Gran WassbergKostiumy: Inger PerssonChoreografia: Robert Balogh

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 25 wrzeÊnia 1993Kierownictwo muzyczne: Antoni WicherekRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Piotr ˚erdzickiChoreografia: Janina NiesobskaKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

Opera we Wroc∏awiuPremiera 4, 5 i 6 czerwca 1997Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikRe˝yseria: Viktor NagyScenografia: Attila CsikósChoreografia: Antal FodorKierownik chóru: Ma∏gorzata Orawska

Teatr Wielki w PoznaniuWykonanie koncertowe 27 i 28 stycznia 2001w 100 rocznic´ Êmierci Giuseppe VerdiegoKierownictwo muzyczne: Karl SollakKierownictwo chóru: Jolanta Dota-Komorowska

REQUIEM (Messa da Requiem)

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 19 stycznia 1985Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiInscenizacja i re˝yseria: Ryszard Peryt Scenografia: Andrzej Sadowski

Teatr Wielki w ¸odziPrapremiera 17 maja 1997Balet-oratorium Kierownictwo muzyczne: Andrzej StraszyƒskiRe˝yseria i choreografia: Antal FodorScenografia: Anna Bobrowska-EkiertKierownictwo chóru: Marek Jaszczak

Opera we Wroc∏awiuPremiera 1 i 2 paêdziernika 1997Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikScenariusz, inscenizacja i re˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Ma∏gorzata S∏oniowskaKierownictwo chóru: Ma∏gorzata Orawska

Teatr Wielki-Opera Narodowa w WarszawieWykonanie koncertowe: 29 paêdziernika 1999 Kierownik muzyczny: Jacek KaspszykKierownictwo chóru: Bogdan Gola

Filharmonia Narodowa w WarszawieTournée od 27 kwietnia do 21 maja 2000W przededniu stulecia Filharmonii w WarszawieKierownictwo muzyczne: Kazimierz KordKierownictwo chóru: Henryk Wojnarowski

Teatr Wielki-Opera Narodowa w WarszawieWykonanie koncertowe 28 stycznia 2001 w 100 rocznic´ Êmierci Giuseppe VerdiegoKierownik muzyczny: Jacek KaspszykKierownik chóru: Bogdan Gola


302

OTELLO

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 22 marca 1953Kierownictwo muzyczne: Zygmunt WojciechowskiInscenizacja i re˝yseria: Adolf Pop∏awski Scenografia: Stanis∏aw JarockiChoreografia: Stanis∏aw Miszczyk

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 16 grudnia 1962Kierownictwo muzyczne: Edwin KowalskiRe˝yseria: Józef GrubowskiScenografia: Zbigniew Kaja Kostiumy: Stanis∏aw Jarocki

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 27 czerwca 1964Kierownictwo muzyczne: Napoleon SiessInscenizacja i re˝yseria: Vladislav Ham‰ik Scenografia: Tadeusz GryglewskiChoreografia: Tadeusz BurkeKierownictwo chóru: Józef Szulc

Opera Ba∏tycka w GdaƒskuPremiera 20 grudnia 1967Kierownictwo muzyczne: Siegfried KohlerRe˝yseria: Herman WedekindScenografia: Wolfgang DahmKierownictwo chóru: Wies∏aw Czerski

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 30 marca 1969Kierownictwo muzyczne: Jan KrenzRe˝yseria: Aleksander BardiniScenografia: Andrzej MajewskiKierownictwo chóru: Józef Bok

Teatr Wielki w ¸odziPremiera 26 czerwca 1976Kierownictwo muzyczne: Bogus∏aw MadeyRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: Wiktor ZinKierownictwo chóru: Zbigniew Pawelec

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 20 grudnia 1980Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiRe˝yseria: Ryszard PerytScenografia: Andrzej Sadowski

Teatr Wielki w WarszawieWyst´p goÊcinny 9 i 11 listopada 1986Paƒstwowego Akademickiego Teatru Operyi Baletu z Nowosybirska Kierownictwo muzyczne: Boris GruzinRe˝yseria: Waagn BagratuniScenografia: Fiodor NirodKierownictwo chóru: W∏adimir Bus∏ajew

Teatr Wielki w WarszawieWyst´p goÊcinny 21 stycznia 1988 PaƒstwowegoAkademickiego Teatru Opery i Baletu z Wilna Kierownictwo muzyczne: Vytautas VirÏonisRe˝yseria: Rimantas SiparisScenografia: Eldor RenterChoreografia: Aldona AdomaityteKierownictwo chóru:Anicetas Arminas, Ramunas Tilvikas

Opera we Wroc∏awiuPremiera 29 maja i 5 czerwca 1988Kierownictwo muzyczne: Kazimierz WiencekRe˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Barbara ZawadaChoreografia: Boris SlovakKierownictwo chóru: Janusz Mencel

Opera Nova w BydgoszczyPremiera 9 kwietnia 1989Kierownictwo muzyczne:Zygmunt Rychert, Silvano FrontaliniRe˝yseria: S∏awomir ˚erdzickiScenografia: W∏adys∏aw WiguraKierownictwo chóru: Henryk Wierzchoƒ

FALSTAFF

Opera Âlàska w BytomiuPremiera 24 lutego 1968 Kierownictwo muzyczne: Napoleon SiessInscenizacja i re˝yseria: Boles∏aw JankowskiScenografia: Tadeusz GryglewskiChoreografia: Fryderyk LebikKierownictwo chóru: Józef Szulc

Teatr Wielki w WarszawiePremiera 6 lutego 1975Kierownictwo muzyczne: Kazimierz KordRe˝yseria: Regina ResnikScenografia: Arbit BlatasChoreografia: Zbigniew Strza∏kowskiKierownictwo chóru: Henryk Wojnarowski

Teatr Wielki w PoznaniuPremiera 26 listopada 1988Kierownictwo muzyczne: Mieczys∏aw DondajewskiRe˝yseria: Jan Maciejowski, Robert SkolmowskiScenografia: Barbara Zawada Choreografia: Miros∏aw Ró˝alski

Opera we Wroc∏awiuPremiera 14 i 15 stycznia 2000Kierownictwo muzyczne: Ewa MichnikInscenizacja, re˝yseria i scenografia: Waldemar ZawodziƒskiKierownik chóru: Ma∏gorzata Orawska


303

VIVA VERDI

Opera we Wroc∏awiuPremiera 27 kwietnia 1996Kierownictwo muzyczne: Tadeusz ZatheyScenariusz i re˝yseria: Robert SkolmowskiScenografia: Andrzej SadowskiSpektakl z∏o˝ony z najs∏ynniejszych fragmentówoper: Nabucco, Rigoletto, Trubadur, Traviata, Balmaskowy, Moc przeznaczenia, Don Carlos, Aida,Otello.

VIVA MONIUSZKO, VIVA VERDI

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 11 grudnia 1999Kierownictwo muzyczne: Jacek KaspszykInscenizacja: Janusz KijowskiScenografia: Izabela Che∏kowska-WolczyƒskaKierownictwo chóru: Bogdan GolaSpektakl z∏o˝ony ze scen chóralnych operStanis∏awa Moniuszki: Halka, Paria, StrasznyDwór i Giuseppe Verdiego: Aida, Mocprzeznaczenia, Nabucco, Otello, Rigoletto,Traviata, Trubadur.

TRZEJ MUSZKIETEROWIE

Teatr Wielki - Opera Narodowa w WarszawiePremiera 7 listopada 1998Kierownictwo muzyczne:José Maria Florêncio JúniorChoreografia: André ProkovskyScenografia: Aleksandr Wasiljew-Gulewicz Balet wg Aleksandra Dumasa oparty na muzycez∏o˝onej z fragmentów oper: Oberto, Dzieƒkrólowania, Lombardczycy, Dwaj Foskariusze,Joanna d’Arc, Attila, Makbet, Zbójcy, Korsarz,Luiza Miller, Trubadur, Nieszpory sycylijskie, Balmaskowy, Otello. VERDI IN MEMORIAM

Teatr Wielki w ¸odziWykonanie koncertowe 10 i 11 lutego 2001z okazji 100 rocznicy Êmierci Giuseppe VerdiegoKierownictwo muzyczne: Wojciech MichniewskiSpektakl z∏o˝ony ze scen z oper GiuseppeVerdiego: Aida, Bal maskowy, Don Carlos,Makbet, Rigoletto, Traviata, Trubadur

Opracowa∏: Juliusz Multarzyƒski


304

P ∏y t y

305

Trubadur, wybrane fragmentynagrane w Teatrze Wielkim w Warszawie, 1965Il Trovatore, episodi scelti registrati al Gran Teatro di Varsavia, 1965ll trovatore, (highlights), Teatr Wielki, Warsaw, 1965

Requiem, nagranie w Filharmonii Narodowej w Warszawie, 1979Requiem, registrazione alla Filarmonica Nazionale di Varsovia, 1979Requiem, Filharmonia Narodowa, Warsaw, 1979

Nabucco, wybrane fragmenty nagrane w Operze Âlàskiej w Bytomiu, 1994Nabucco, episodi scelti registrati all'Opera Slesiana di Bytom, 1994Nabucco, (highlights), Silesian Opera, Bytom, 1994

Viva Moniuszko, Viva Verdi, nagranie w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie, 1999Viva Moniuszko, Viva Verdi, registrazione al Gran Teatro - Teatro dell’Opera Nazionale di Varsavia, 1999Viva Moniuszko, Viva Verdi, Teatr Wielki-Opera Narodowa, Warsaw, 1999

Trubadur, nagranie w Operze Wroc∏awskiej we Wroc∏awiu, 2000Il Trovatore, registrazione all'Opera di Breslavia, 2000Il trovatore, Wroc∏aw Opera, 2000

Giuseppe Verdi, Franco Abbioti, G. Ricordi & C, Milano, 1959

Verdi, Henryk Swolkieƒ, Polskie Wydawnictwa Muzyczne, Kraków, 1963

Iskier przewodnik operowy, Karol Stromenger, Iskry, Warszawa, 1964

Przewodnik operowy, Józef Kaƒski, Polskie Wydawnictwa Muzyczne, Kraków, 1964

10 lat Opery Warszawskiej, Opera Warszawska, Warszawa, 1955

Opera poznaƒska 1919-1969, pod redakcjà Jerzego Waldorffa, Wydawnictwo Poznaƒskie, 1970

20 lat sceny operowej w ¸odzi, pod redakcjà Stanis∏awa Dyzbardisa, Teatr Wielki w ¸odzi, 1974

Verdi, William Weaver, Henschelverlag, Berlin, 1980

Od pierwszej Halki Opera Âlàska w latach 1945-1985, pod redakcjà Tadeusza Kijonki, Bytom, 1985

Paƒstwowa Opera i Filharmonia Ba∏tycka 1945-1985, Gdaƒsk, 1985

Orfeusz osiemdziesićioletni, Vincent Sheean, Polskie Wydawnictwa Muzyczne, Kraków, 1986

Scena Operowa, roczniki, Teatr Wielki, Warszawa,1987-1993

Arrigo Boito, Henryk Swolkieƒ, Paƒstwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1988

La Casa di Riposo per Musicisti, Guido Lopez, Fondazione Giuseppe Verdi, Milano, 1988

'l me Verdi..'l me Verdi …nei luoghi e nelle immagini, Giampiero Tintori, Santo Longo Milano, 1989

B ib l i og ra f i a

306

Kronika Opery, Wydawnictwo „Kronika”, Warszawa, 1993

Opera w Poznaniu 75 lat Teatru Wielkiego im. Stanis∏awa Moniuszki, pod redakcjà Katarzyny Liszkowskiej, Ars Nowa, Poznaƒ, 1995

Opera Wroc∏awska 1945-1995, Krystyna Dachtera, Wroc∏aw, 1995

Z dziejów opery w Bydgoszczy 1956-1994, Alicja Weber, Akademia Muzyczna, Bydgoszcz, 1996

Nowa Encyklopedia Powszechna, tom I - VI, PWN, Warszawa, 1996

40 lat szczeciƒskiej sceny muzycznej, Walerian Paw∏owski, Opera i Operetka w Szczecinie, 1997

Con Verdi nella sua terra, Corrado Mingardi, Associazione Amici di Verdi, Busseto, 1997

Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872-1918, Anna Wypych-Gawroƒska, Universitas, Kraków, 1999

Czy Kraków zas∏uguje na oper´, Anna Woêniakowska, Kraków, 2000

Leksykon Operowy, Jan Stanis∏aw Witkiewicz, Iskry, Warszawa, 2000

Giuseppe Verdi, l'uomo, l'opera, il mito, Francesco Degrada, Skira, Milano, 2000

Giuseppe Verdi, Franz Raich, Carta AG, Zürich, 2000

oraz programy polskich teatrów operowych

B ib l i og ra f i a

307

Documents

Giuseppe Verdi - MAESTROmaestro.net.pl/document/ksiazki/Julek Verdi/Moj Verdi... · 2011. 11. 2. · Giuseppe Verdi wersja nieudanego Stiffelia, noszàca tytu∏ Aroldo, Simone Boccanegraoraz