Gjeografia 11

GJEOGRAFIA 11

Material ndihmës për mësuesin

Prof.dr. Eqerem Yzeiri

Ma. Majlinda Ziu

Drejtoi botimin: Zamira DEVOLE

Redaktore letrare: Jorina KRYEZIU

Arti grafik: Klevis JANKO

Shtypi : shtypshkronja “PEGI”

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2010

Të gjitha të drejtat lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese

“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër

qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.

Shtëpia botuese: Tel: 048 810 179 cel: 069 40 075 02 [email protected]

Sektori i shpërndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73

Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 [email protected]

Përmbajtja

Hyrje........................................................................................................5

Plani mësimor dhe sugjerime për realizimin e tij...................................6

Disa metoda që mund të përdorë mësuesi në klasë...............................16

Model formulari vlerësimi....................................................................27

Model formati për një projekt...............................................................29

Teste semestrale....................................................................................31

HYRJEI.

Teksti Gjeografia 11 trajton rruzullin tokësor mbi bazë rajoni. Në këndvështrimin e këtij teksti shkollor, rajoni shihet në kuadër të aspekteve fizike, mjedisore, kulturore, ekonomike,historike dhe demografike. Këndvështrimi dhe mënyra e trajtimit të rajoneve është e re,bashkëkohore dhe tepër interesante. Kjo, sepse çdo rajon është trajtuar mbi bazën e specifikave që ka. Kjo jo vetëm nxit interesin e nxënësve, por i orienton ata të bëjnëanaliza dhe krahasime mbi veçoritë e rajoneve. Edhe pse programi të lejon mesatarisht 1-2 tema për secilin rajon, trajtimi i informacionit në këto tema është konciz dhe nxjerr në pah fizionominë e çdo rajoni. Përmes informacionit që ofron dhe trajton, teksti krijon mundësi për lidhje ndërlëndore.

Teksti nxit mendimin krijues të nxënësve dhe i orienton ata për kërkime dhe njohjemë të hollësishme mbi rajonet, por gjithashtu ka një raport të drejtë midis kërkesave të programit dhe ngarkesës teorike të nxënësve. Çdo temë mësimore është trajtuar mbi bazën e objektivave, të cilat janë të pasqyruara që në fillim, për t’i ardhur në ndihmë nxënësve dhe mësuesve.

Aparati pedagogjik i tekstit, përfshin të gjitha nivelet e të nxënit. Rubrika “Kontrollo njohuritë” përfshin nivelin e ulët të të nxënit, ndërsa rubrika “Jep mendimin tënd” përfshinnivelin mesatar dhe të lartë të të nxënit. Rubrika “Mbro një pikëpamje”, nxit te nxënësit kërkesën për t’u thelluar në dijet e tyre, kultivon mendimin krijues dhe aftësinë për të mbajtur qëndrime.

Kujdes i veçantë i është treguar përpunimit të njohurive. Teksti ka planifikuar, shpërndarëdhe pasqyruar punët praktike, përsëritjet dhe detyrat tematike në ndihmë të mësimdhënies dhe të mësimnxënies. Në funksion të përmbajtjes, teksti gjithashtu ka edhe harta përkatëse, pothuajse për çdo temë.

6

PLANI MËSIMOR DHE SUGJERIME PËR II. REALIZIMIN E TIJ

II.1 ÇFARË NA KUSHTËZON DHE SUGJERON ZBATIMI I PROGRAMIT TË GJEOGRAFISË 11

Realizimi i programit në 36 orë mësimore vjetore, pra me 1 orë mësimore në javë.�Rreth 70% e orëve mësimore totale do të jenë për trajtimin e njohurive të reja lëndoredhe 30% e tyre për përpunimin e njohurive.Gjatë punës së tij, mësuesi, duhet të mbështetet te niveli dhe shkalla e njohurive që�nxënësit kanë marrë në klasat paraardhëse në lëndën e Gjeografisë, Shkencës së Tokës, por edhe në programe lëndore të tjera (Histori, Qytetari, Biologji, Letërsi).Përfshirja gjatë realizimit të programit e të gjitha niveleve të nxënësve.�Respektimi i parimeve të barazisë gjinore, etnike, kulturore, racore, fetare, gjatë�zbatimit të programit.Njohja me materialet udhëzuese të� Institutit të Kurrikulës dhe të Trajnimit.Përdorimi i mjeteve didaktike: harta të ndryshme, atlase, globe, skica, grafikë,�literaturë gjeografike etj.

II.2 NJË MODEL PLANI MËSIMOR

SYNIMI I LËNDËS

Programi i lëndës Gjeografia Rajonale e Botës synon që nxënësit:

të fitojnë njohuri mbi kompleksitetin natyror e human të rajoneve e nënrajoneve të� ndryshme të botës;të zhvillojnë aftësi për të gjetur zgjidhje dhe për të mbajtur qëndrime mbi proceset,� dukuritë, modelet dhe marrëdhëniet midis tyre;të njohin sfidat dhe të parashikojnë perspektivat e ndërvarësisë rajonale botërore.�

7

OBJEKTIVAT E PËRGJITHSHËM

Në përfundim të këtij programi, nxënësi/ja do të jetë i/e aftë:

të përdorë konceptet bazë të rajonizimit dhe rajoneve; •të shpjegojë kompleksitetin natyror e human të rajoneve, proceset dhe si kufijtë •që ndajnë rajonet ndryshojnë në kohë;të identifikojë dhe të vlerësojë lidhjet dhe bashkëveprimin e elementeve që e•unifikojnë rajonin, ndryshimet perspektive të kufijve të tyre;të shpjegojë marrëdhëniet e bashkëpunimin në nivel lokal, rajonal e global;•të identifikojë dhe të interpretojë në harta tematike e gjeografike ose në •instrumente digjitale hapësinore, rajone të ndryshme të botës;të përdorë terminologjinë e fushës;•të përdorë teknologjinë e komunikimit dhe të menaxhojë informacionin në •mbështetje të zgjidhjes së problemeve;të demonstrojë qëndrime e sjellje etiko-sociale në punë individuale e në grup.•

PLANI SINTETIK

36 javë x 1 orë = 36 orë

Njohuri të reja 25 orëPunë praktike dhe projekte kurrikulare 7 orëPërsëritje 2 orëTeste 2 orë

8

Nr.

Lin

jaO

bjek

tiva

të li

njës

Bllo

ku te

mat

ikN

r.Te

ma

1.

I.R

ajon

et(6

orë

)

Në p

ërfu

ndim

të kë

saj l

inje

, nxë

nësi/

ja d

o të

jetë

i/e a

ftë:

Obj

ektiv

a m

inim

alë:

- të p

ërsh

krua

jë o

bjek

tin e

studi

mit

të k

ësaj

lënd

e, pë

rmba

jtjen

dhe

vend

in e

saj n

ë kua

dër t

ë gje

ogra

fisë;

- të d

allo

jë n

dërli

dhje

n e g

jeog

rafis

ë raj

onal

e me d

isipl

ina t

ë tje

ra;

- të i

dent

ifiko

jë ti

pat d

he ll

ojet

kry

esor

e të r

ajon

eve t

ë bot

ës;

- të g

rum

bullo

jë in

form

acio

ne n

ga b

urim

e të n

drys

hme r

reth

tipa

ve

e llo

jeve

të ra

jone

ve;

- të p

ërsh

krua

jë ro

lin dh

e rën

dësin

ë që l

uajn

ë në r

ajon

e të n

drys

hme

orga

nizm

at n

dërk

ombë

tarë

(p.sh

.: O

KB,

UN

ICEF

etj.)

;- t

ë pl

otës

ojë

harta

t ski

cë (fi

ziko

-gje

ogra

fike)

të m

akro

rajo

neve

të

botë

s.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:-

të i

dent

ifiko

jë k

riter

et b

azë

të r

ajon

izim

it gj

eogr

afik

dhe

tëkl

asifi

kim

it të

ra j

onev

e të

ndr

yshm

e sip

as ll

ojev

e os

e tip

ave

të

tyre

;-

të g

rum

bullo

jë d

he t

ë pë

rdor

ë in

form

acio

ne n

ga b

urim

e të

nd

rysh

me r

reth

tipa

ve d

he ll

ojev

e të r

ajon

eve;

- të e

vide

ntoj

ë krit

eret

e kl

asifi

kim

it të

rajo

neve

kul

turo

re b

otër

ore

(qev

erisj

a, et

nite

ti, g

juha

, sist

emi e

kono

mik

);- t

ë gru

mbu

llojë

info

rmac

ione

nga b

urim

e të n

drys

hme (

enci

klop

edi,

Inte

rnet

, mat

eria

le të

tjer

a bu

rimor

e et

j.) m

bi ra

jone

t më

të m

ëdha

të g

juhë

ve n

ë Evr

opë d

he h

artë

n e s

hpër

ndar

jes s

ë tyr

e;- t

ë evi

dent

ojë k

riter

et e

klas

ifiki

mit

të ra

jone

ve ek

onom

ike p

ërm

essh

embu

jve t

ip.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

ana

lizoj

ë te

mat

baz

ë në

gje

ogra

fi, s

i: po

zici

oni,

rajo

ni,

mar

rëdh

ënie

t nje

ri-m

jedi

s dhe

pro

cese

t;- t

ë an

aliz

ojë

kupt

imin

e k

once

ptev

e ta

kson

omik

e të

niv

elev

e të

nd

rysh

me s

i mak

rora

jon,

rajo

n et

j.;

Gje

ogra

fiara

jona

le d

he ti

pat

e ra

jone

ve (6

orë

)

Njo

huri

të r

eja:

5

orë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

1.

Gje

ogra

fia r

ajon

ale.

Ve

ndi i

saj n

ë sh

kenc

ëne

gjeo

grafi

së

2.2.

Tem

at b

azë

tëgj

eogr

afisë

3.3.

Kri

tere

t baz

ë të

ra

joni

zim

it gj

eogr

afik

dhe

të k

lasi

fikim

it të

rajo

neve

4.4.

Ra j

onet

kul

turo

re

5.5.

Raj

onet

eko

nom

ike

dhe

mod

elet

e z

hvill

imit

PLA

NI

AN

ALI

TIK

9

- të

ana

lizoj

ë e

vler

ësoj

ë pr

oces

et e

sot

me

inte

grue

se d

hem

arrë

dhën

iet n

ë niv

ele t

ë ndr

yshm

e: lo

kale

, raj

onal

e e g

loba

le;

të v

lerë

sojë

tend

enca

t e s

otm

e gl

obal

izue

se, p

robl

emet

në

këtë

pr

oces

;- t

ë arg

umen

tojë

qën

drim

et p

ro d

he k

undr

a nda

j kët

yre p

roce

seve

;- t

ë vl

erës

ojë

nive

let e

pro

blem

et e

ndr

yshm

e të

zhv

illim

it ra

jona

l dh

e per

spek

tivën

e ty

re;

- të

an

aliz

ojë

rajo

net

kultu

rore

të

bo

tës

së

sotm

e pë

rmes

sh

embu

jve;

-të vl

erës

ojë p

ërm

es nj

ë ese

je ra

porti

n që e

kzist

on m

idis

glob

aliz

imit

dhe

veço

rive

kultu

rore

të

vend

eve

ose

rajo

neve

të

ndry

shm

egj

eogr

afike

sot n

ë bot

ë;-

të r

ealiz

ojë

në g

rup

një

CD o

se v

ideo

kase

të q

ë pr

ezan

ton

fizio

nom

inë

(veç

oritë

fizi

ko-g

jeog

rafik

e, po

pulls

inë,

ekon

omin

ë,ku

lturë

n et

j.) e

një m

akro

rajo

ni o

se ra

joni

gje

ogra

fik.

6.6.

Punë

pra

ktik

e 1:

R

ajon

et g

jeog

rafik

ë

10

Nr.

Lin

jaO

bjek

tiva

të li

njës

Bllo

ku te

mat

ikN

r.Te

ma

7.

II.

Raj

oni

Evr

opia

n(5

orë

)

Në p

ërfu

ndim

të kë

saj l

inje

, nxë

nësi/

ja d

o të

jetë

i/e a

ftë:

Obj

ektiv

a m

inim

alë:

- të

vle

rëso

jë r

olin

e p

ozitë

s gj

eogr

afike

dhe

kar

akte

ristik

at e

përg

jiths

hme r

ajon

ale t

ë Evr

opës

;- t

ë ev

iden

tojë

rajo

net k

ryes

ore

të E

vrop

ës (E

vrop

a Pe

rënd

imor

e,

Qen

dror

e, Is

hullo

re,V

erio

re, M

esdh

etar

e dhe

Lin

dore

);-

të i

dent

ifiko

jë p

robl

emet

e s

otm

e ra

jona

le t

ë Ev

ropë

s dh

e pe

rspe

ktiv

ën e

zgjid

hjes

së ty

re.

Obj

ektiv

a m

esat

arë:

- të v

lerë

sojë

zhvi

llim

in h

istor

iko-

terri

toria

l raj

onal

të E

vrop

ës;

- të i

nter

pret

ojë h

istor

ikun

e ka

rakt

erist

ikat

e fo

rmim

it, zh

villi

mit

ezg

jerim

it të

BE-

së;

- të

disk

utoj

ë m

bi n

drys

him

et p

oliti

ke q

ë ka

pës

uar F

eder

ata

Ruse

pa

s rën

ies s

ë Mur

it të

Ber

linit

e der

i sot

.O

bjek

tiva

mak

simal

ë:-

të a

naliz

ojë

veço

ritë

spec

ifike

raj

onal

e na

tyro

re e

hum

ane

tëEv

ropë

s;- t

ë rea

lizoj

ë në g

rup n

jë pr

ojek

t kër

kim

or m

bi ro

lin që

ka B

ashk

imi

Evro

pian

në

bash

këve

prim

in e

kono

mik

, ku

lturo

r, po

litik

dhe

ra

jona

l;- t

ë vle

rëso

jë m

akro

rajo

nin r

us, p

roce

set d

he pr

oble

mat

ikat

e so

tme

të p

ersp

ektiv

ës ra

jona

le d

he g

loba

le.

Evr

opa:

Kar

akte

rist

ika

tëpë

rgjit

hshm

e dh

e ve

çor i

raj

onal

e(5

orë

)

Njo

huri

të r

eja:

4 or

ë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

1.Ve

çori

të fi

ziko

-gj

eogr

afike

te r

ajon

it të

Evr

opës

8.2.

Raj

onet

e E

vrop

ës

9.3.

Tran

sfor

mim

i mod

ern

i E

vrop

ës

10.

4.Pu

në p

rakt

ike

2:

Raj

oni i

Evr

opës

11.

5.Ve

çori

të e

raj

onit

rus

11

12.

III.

Am

erik

a e

Veri

ut(6

orë

)

Në

për f

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

b jek

tiva

min

imal

ë:- t

ë pë

rshk

ruaj

ë ka

rakt

eris

tikat

dhe

tipa

ret e

për

gjith

shm

e na

tyro

re e

hum

ane

të A

mer

ikës

së V

eriu

t.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:- t

ë an

aliz

ojë

tipat

dhe

lloj

et e

ndr

yshm

e të

rajo

neve

të S

HB

A-

së.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

ana

lizoj

ë m

odel

et e

zhv

illim

it të

raj

onit,

duk

e ev

iden

tuar

m

odel

in e

kono

mik

të z

hvill

imit

të S

HB

A-s

ë;- t

ë an

aliz

ojë

prob

lem

et e

sotm

e të

zhv

illim

eve

rajo

nale

tëko

ntin

entit

ver

iam

erik

an, s

i dhe

per

spek

tivën

e ty

re.

Raj

oni i

Am

erik

ës

së V

eriu

t(6

orë

)N

johu

ri të

rej

a:

3 or

ë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

Përs

ëritj

e: 1

orë

Test

im: 1

orë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

tëA

mer

ikës

së V

eriu

t

13.

2.

Popu

llsia

dhe

urba

nizi

mi n

ë ra

joni

n e

Am

erik

ës V

erio

re

14.

3.

Mod

elet

eko

nom

ike

të

rajo

nit t

ë Am

erik

ës së

Veri

ut

15.

4.

Punë

pra

ktik

e 3:

R

ajon

i i A

mer

ikës

së

Veri

ut

16.

5.Pë

rsër

itje:

Kap

itujt

I,

II, I

II

17.

6.Te

stim

: Kap

itujt

I, II

, II

I

12

18.

IV.

Am

erik

aQ

endr

ore

(2 o

rë)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë pë

rshk

ruaj

ë tip

aret

e p

ërgj

ithsh

me

fizik

o-gj

eogr

afike

të

rajo

nit t

ë Am

erik

ës Q

endr

ore.

Obj

ektiv

a m

esat

arë:

- të

iden

tifiko

jë v

eçor

itë e

pop

ullim

it dh

e të

kul

turë

s së

rajo

nit

të A

mer

ikës

;- t

ë ev

iden

tojë

gër

shet

imin

e k

ultu

rave

në

rajo

nin

e Am

erik

ës

Qen

dror

e.O

bjek

tiva

mak

simal

ë:- t

ë an

aliz

ojë

mod

elet

e z

hvill

imit

ekon

omik

të k

ëtij

rajo

ni.

- të

grum

bullo

jë in

form

acio

ne n

ga b

urim

e të

ndr

yshm

e (e

ncik

lope

di, I

nter

net,

mat

eria

le të

t jer

a bu

rimor

e et

j.) m

bi

spec

ifika

t e b

imës

isë

së k

ëtij

rajo

ni (s

htrir

jen

gjeo

grafi

ke,

lloje

t etj.

).

Raj

oni i

Am

erik

ës

Qen

dror

e (s

ëM

esm

e) (2

orë

)

Njo

huri

të r

eja:

2

orë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

tëA

mer

ikës

Qen

dror

e (s

ë M

esm

e)

192.

Veço

ritë

e p

opul

limit

etë

kul

turë

s së A

mer

ikës

Qen

dror

e dh

e m

odel

etek

onom

ike

të ti

j

20.

V.A

mer

ika

e Ju

gut

(3 o

rë)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë pë

rshk

ruaj

ë ku

shte

t nat

yror

e të

rajo

nit t

ë Am

erik

ës së

Ju

gut.

Obj

ektiv

a m

esat

arë:

- të

për

shkr

uajë

veç

oritë

e p

opul

limit

dhe

të k

ultu

rës s

ëra

joni

t të A

mer

ikës

Jugo

re, d

uke

evid

entu

ar d

ifere

ncim

in

hapë

sino

r të

kultu

rave

ven

dase

dhe

evr

opia

ne.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

anal

izoj

ë m

odel

et e

zhv

illim

it ek

onom

ik të

kët

ij ra

joni

;- t

ë di

skut

ojë

mbi

baz

ën e

arg

umen

teve

pse

ky

rajo

n nj

ihet

sira

jon

i kon

trast

eve.

Raj

oni i

Am

erik

ës

së J

ugut

(3 o

rë)

Njo

huri

të r

eja:

2 or

ë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

1.Ve

çori

të fi

ziko

-gj

eogr

afike

të r

ajon

it të

Am

erik

ës së

Jug

ut

21.

2.

Veço

ritë

e p

opul

limit

etë

kul

turë

s së

rajo

nit t

ë A

mer

ikës

Jug

ore

dhe

mod

elet

eko

nom

ike

të ti

j

22.

3.

Punë

pra

ktik

e 4:

ra

joni

i A

mer

ikës

Q

endr

ore

dhe

rajo

ni i

Am

erik

ës J

ugor

e

Nr.

Lin

jaO

bjek

tiva

të li

njës

Bllo

ku te

mat

ikN

r.Te

ma

13

23.

VI.

Afr

ika

e Ve

riut

/A

zia

Jugp

erën

dim

ore

(2 o

rë)

Obj

ektiv

a m

inim

alë:

- t

ë pë

rshk

ruaj

ë tip

aret

fizi

ko-g

jeog

rafik

e të

Afr

ikës

N

ënsa

haria

ne, d

uke

evid

entu

ar ti

pizi

min

e b

otës

bim

ore

dhe

shta

zore

.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:- t

ë id

entifi

kojë

veç

oritë

e p

opul

limit

dhe

të k

ultu

rës s

ë ra

joni

t të

Afr

ikës

Nën

saha

riane

.O

bjek

tiva

mak

simal

ë:- t

ë re

aliz

ojë

një

dety

rë te

mat

ike

mbi

mje

disi

n dh

e pr

oble

met

m

jekë

sore

që

shoq

ëroj

në k

ëtë

rajo

n pë

rmes

hul

umtim

it në

In

tern

et, e

ncik

lope

di, m

ater

iale

të tj

era

burim

ore

etj.;

- të

anal

izoj

ë m

odel

et e

zhv

illim

it ek

onom

ik të

kët

ij ra

joni

.

Raj

oni i

Afr

ikës

së

Ver

iut/A

zisë

Ju

gper

ëndi

mor

e(2

orë

)

Njo

huri

të r

eja:

2 or

ë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

të

Afr

ikës

së V

eriu

t/Azi

së

Jugp

erën

dim

ore

24.

2.

Mod

elet

kul

turo

re d

he

ekon

omik

e të

raj

onit

tëA

frik

ës së

Ver

iut/A

zisë

Ju

gper

ëndi

mor

e

25.

VII

.A

frik

a N

ënsa

hari

ane

(3 o

rë)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë vl

erës

ojë

pozi

tën

gjeo

grafi

ke të

rajo

nit t

ë Afr

ikës

së

Veriu

t/Azi

së Ju

gper

ëndi

mor

e, si

dhe

kus

htet

nat

yror

e.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:- t

ë vl

erës

ojë

kom

plek

site

tin g

jeog

rafik

, kul

turo

r, po

litik

të

Lind

jes s

ë M

esm

e du

ke u

nda

lur n

ë sfi

dën

e is

lam

it.O

bjek

tiva

mak

simal

ë:- t

ë an

aliz

ojë

mod

elet

e z

hvill

imit

ekon

omik

të k

ëtij

rajo

ni,

bazë

n e

reze

rvav

e të

naf

tës d

he ro

lin e

saj n

ë zh

villi

min

era

joni

t.

Raj

oni i

Afr

ikës

N

ënsa

hari

ane

(3 o

rë)

Njo

huri

të r

eja:

2 or

ë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

tëA

frik

ës N

ënsa

hari

ane

26.

2.

Mod

elet

kul

turo

re d

he

ekon

omik

e të

raj

onit

tëA

frik

ës N

ënsa

hari

ane

27.

3.

Punë

pra

ktik

e 5:

R

ajon

i Afr

ika

e Ve

riut

/A

zia

Jugp

erën

dim

ore

dhe

Raj

oni i

Afr

ikës

N

ënsa

hari

ane

14

28.

VII

I.A

zia

Jugo

re(1

orë

)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë pë

rshk

ruaj

ë ku

shte

t nat

yror

e të

kët

ij ra

joni

, duk

e u

përq

endr

uar n

ë pr

anin

ë e

lartë

sive

më

të m

ëdha

në

botë

.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:- t

ë id

entifi

kojë

veç

oritë

e p

opul

limit

dhe

të k

ultu

rës s

ë Azi

së

Jugo

re.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

anal

izoj

ë zh

villi

min

eko

nom

ik të

rajo

nit t

ë Azi

së Ju

gore

.

Raj

oni i

Azi

së

Jugo

re (1 o

rë)

Njo

huri

të r

eja:

1 or

ë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

të A

zisë

Jug

ore

(Nën

kont

inen

ti In

dian

)

29.

IX.

Azi

a L

indo

re(3

orë

)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë vl

erës

ojë

pozi

tën

gjeo

grafi

ke d

he k

usht

et n

atyr

ore

të

rajo

nit t

ë Azi

së L

indo

re.

Obj

ektiv

a m

esat

arë:

- të

iden

tifiko

jë v

eçor

itë e

pop

ullim

it dh

e të

kul

turë

s së

rajo

nit

të A

zisë

Lin

dore

.O

bjek

tiva

mak

simal

ë:- t

ë an

aliz

ojë

mod

elet

e z

hvill

imit

ekon

omik

të k

ëtij

rajo

ni

(mod

elin

kin

ez d

he ja

pone

z).

Raj

oni i

Azi

sëL

indo

re(3

orë

)

Njo

huri

të r

eja:

2 or

ë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

raj

onit

tëA

zisë

Lin

dore

30.

2.

Mod

elet

kul

turo

re d

heek

onom

ike

të r

ajon

it të

A

zisë

Lin

dore

31.

3.

Punë

pra

ktik

e 6:

R

ajon

i i A

zisë

Jug

ore

dhe

Raj

oni i

Azi

së

Lin

dore

Nr.

Lin

jaO

bjek

tiva

të li

njës

Bllo

ku te

mat

ikN

r.Te

ma

15

32.

X.

Azi

a Ju

glin

dore

(1 o

rë)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë pë

rshk

ruaj

ë tip

aret

fizi

ko-g

jeog

rafik

e të

rajo

nit t

ë Azi

sëJu

glin

dore

.O

bjek

tiva

mes

atar

ë:- t

ë id

entifi

kojë

veç

oritë

kry

esor

e të

pop

ullim

it e

të k

ultu

rës s

ë A

zisë

Jugl

indo

re.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

anal

izoj

ë zh

villi

min

eko

nom

ik të

rajo

nit t

ë Azi

sëJu

glin

dore

, duk

e u

përq

endr

uar n

ë m

odel

in e

zhv

illim

it ek

onom

ik të

një

pre

j sht

etev

e të

ash

tuqu

ajtu

ra “

tigra

t eA

zisë

”.

Raj

oni i

Azi

së

Jugl

indo

re(1

orë

)N

johu

ri të

rej

a:

1 or

ë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

Raj

onit

tëA

zisë

Jug

lindo

re

33.

XI.

Aus

tral

ia,

Oqe

ania

(4 o

rë)

Në

përf

undi

m të

kës

aj li

nje,

nxë

nësi

/ja d

o të

jetë

i/e

aftë

:O

bjek

tiva

min

imal

ë:- t

ë vl

erës

ojë

pozi

tën

gjeo

grafi

ke d

he k

usht

et n

atyr

ore

të

rajo

nit t

ë Aus

tralis

ë dh

e O

qean

isë.

Obj

ektiv

a m

esat

arë:

- të

iden

tifiko

jë v

eçor

itë e

pop

ullim

it dh

e të

kul

turë

s së

Aus

tralis

ë dh

e O

qean

isë.

Obj

ektiv

a m

aksim

alë:

- të

anal

izoj

ë zh

villi

min

eko

nom

ik të

rajo

nit t

ë Aus

tralis

ë dh

eO

qean

isë.

Raj

oni A

ustr

ali,

Oqe

ani

(4 o

rë)

Njo

huri

të r

eja:

1

orë

Punë

pra

ktik

e:

1 or

ë

Përs

ëritj

e: 1

orë

Test

im: 1

orë

1.

Veço

ritë

fizi

ko-

gjeo

grafi

ke të

Raj

onit

Aus

tral

i, O

qean

i

34.

2.

Përs

ëritj

e: K

apitu

jt IV

, V,

VI,

VII

, VII

I, IX

, X,

XI

35.

3.Te

stim

: Kap

itujt

IV, V

, V

I, V

II, V

III,

IX, X

, XI

36.

4.

Punë

pra

ktik

e 7:

R

ajon

i i A

zisë

Ju

glin

dore

dhe

Raj

oni i

A

ustr

ali,

Oqe

anis

ë

16

I.3 SUGJERIME

Projektet kurrikulare ose detyrat tematike që janë planifikuar në tekst në aparatin1.pedagogjik (projekte të cilat trajtojnë veçoritë e një rajoni të caktuar) ose në orët epërsëritjes, mund të prezantohen përpara klasës, në një hapësirë kohe të mundshme:gjatë një ore të zakonshme mësimore; a.gjatë një ore pune praktike;b.gjatë një ore përsëritjeje.c.

Për realizimin e projekteve kurrikulare ose detyrave tematike të planifikuara në tekst, 2.mësuesi mund t’u japë nxënësve që në fillim të kreut tematikën, objektivat që do tëarrihen, rrugët për realizimin e saj dhe materialet që do të shfrytëzojnë për realizimine projektit ose detyrës tematike. Në një pjesë të orëve mësimore të përmendura mësipër, nxënësit mund të prezantojnë punën e bërë (sqarime të mëtejshme për mënyrëne realizimit të projekteve ose detyrave tematike do të sqarohen në vazhdimësi).

DISA METODA QË MUND TË PËRDORË III. MËSUESI NË KLASË, PËR TË KRIJUAR AFTËSI DHE QËNDRIME TE NXËNËSIT, GJATË PËRPUNIMIT TË

NJOHURIVE

III.1 SI REALIZOHET PËRPUNIMI I NJOHURIVE:

Çfarë duhet pasur parasysh dhe duhet të arrihet gjatë përpunimit të njohurive?

Gjatë përpunimit të njohurive duhet t’i kushtohet rëndësi dhe kohë e posaçme kultivimit:

të aftësive të përgjithshme të komunikimit, të menaxhimit të informacionit, të gjetjes � së zgjidhjeve problemore, të menduarit kritik dhe krijues;të aftësive të posaçme lëndore, si: puna me hartën, vëzhgimet e drejtpërdrejta në�terren, hulumtimit, projektet kurrikulare etj.;të qëndrimeve etiko-sociale dhe të ndarjes së përgjegjësive gjatë punës në grupe të � vogla nxënësish.

Çfarë përfshin përpunimi i njohurive?

Punët praktike.�Përsëritjen (për konceptet bazë të një kapitulli, semestral ose përsëritje vjetore).� Krijimin e eseve me tematika të ndryshme.� Detyrat tematike.�

17

Projektin kurrikular lëndor ose edhe ndërlëndor.�Testimin (për konceptet bazë të një kapitulli, semestral ose testim vjetor).�

Sipas programit të miratuar nga MASH-i, përpunimi i njohurive duhet të zërë rreth 30% të orëve totale (36 orëve). Në mbështetje të plotë me programin, në tekstin Gjeografia 11 dhenë planin mësimor sugjerues të hartuar, kjo përqindje është e barabartë me 11 orë. Në fakt, përpunimi i njohurive në tekst, gjen mundësi më të mëdha realizimi përmes aparatit pedagogjik të përdorur, në më tepër se 11 orë. P.sh., në 11 orë të planifikuara janë përfshirë:

7 orë punë praktike;�2 orë përsëritje;�2 orë testime.�

Projektet kurrikulare, detyrat tematike, ese me tematika të ndryshme etj., mund të sugjerohen edhe gjatë orëve të tjera mësimore dhe të realizohen ose prezantohen në një hapësire të caktuar:gjatë një ore punë praktike ose përsëritjeje.

III.2. METODAT QË MUND TË PËRDORË MËSUESI NË KLASË GJATË PËRPUNIMIT TË NJOHURIVE

Punët praktike�

Në programin e miratuar nga MASH-i, sugjerohet që rreth 20% e orëve të përgjithshme tëplanifikuara të jenë në dispozicion të punëve praktike. Në përputhje me kërkesat e programit, në tekst janë planifikuar 7 orë punë praktike.

Temat e punëve praktike:

Punë praktike 1. Rajonet gjeografike

Punë praktike 2. Rajoni i Evropës

Punë praktike 3. Rajoni i Amerikës së Veriut

Punë praktike 4. Rajoni i Amerikës Qendrore dhe rajoni i Amerikës Jugore

Punë praktike 5. Rajoni Afrika e Veriut/Azia Jugperëndimore dhe rajoni i AfrikësNënsahariane

Punë praktike 6. Rajoni i Azisë Jugore dhe rajoni i Azisë Lindore

Punë praktike 7. Rajoni i Azisë Juglindore dhe rajoni i Australi, Oqeanisë

18

Në objektivat që përmban programi mësimor, kërkohet realizimi i punëve praktike (në hartat skicë) në këndvështrimin fiziko-gjeografik të rajoneve. Në mbështetje të plotë me programin,në tekstin Gjeografia 11, është pasqyruar qartë realizimi i punëve praktike. Për secilën prejpunëve praktike, jepen: objektivat pedagogjike, kohëzgjatja, mjetet dhe hapat që do të ndiqen për realizimin e tyre. Bashkangjitur tekstit, është hartuar Fletorja e Hartave Memece, në të cilën nxënësi do të realizojë punët praktike.

Përsëritja�

Zakonisht, përsëritjet mund të aplikohen për konceptet bazë të një kapitulli, mund të jenësemestrale ose vjetore. Gjatë realizimit të tyre trajtohen konceptet ose çështjet themelore tënjë kreu ose lënde.Në tekstin Gjeografia 11, përsëritjet përfshijnë konceptet themelore të trajtuara gjatë një semestri (1 në semestrin e parë dhe 1 në semestrin e dytë). Kjo, sepse orët totale të planifikuara, nuk të mundësojnë realizimin e përsëritjeve sipas kapitujve. Në përsëritjet e pasqyruara në tekst, konceptet rreth të cilave do të diskutohet, janë përshtatur për pjesëmarrjen e të gjithaniveleve të nxënësve. P.sh., rubrika “Përcakto dhe dallo” u jep mundësi përfshirjeje nxënësvetë nivelit të ulët. Rubrika “Analizo, krahaso dhe vlerëso” nxit pjesëmarrjen e nxënësve të nivelit mesatar dhe të lartë. “Rubrika e veprimtarive”, mundëson pjesëmarrjen dhe përfshirjen e kontributeve të të gjitha niveleve të nxënësve, pasi ajo realizohet përmes punës në grup.

Krijimi i eseve me tematika të ndryshme�

Në lëndën e gjeografisë, një rol të rëndësishëm për formimin e nxënësit, mund të luajëedhe përdorimi i esesë. Vitet e fundit aplikimi i saj po gjen më tepër përdorim. Sigurisht qëefektshmëria e saj lidhet me tematikat dhe problematikat që vlejnë të trajtohen në funksion të përmbajtjes, me tematikat që kanë interes për nxënësit ose ato që janë aktuale në zhvillimet ekonomike e shoqërore.

Cila është përmbajtja e një eseje dhe çfarë mund të vlerësojë mësuesi përmesaplikimit të eseve në gjeografi?

Eseja realizohet:

Si detyrë për të të sintetizuar njohuritë e marra dhe reflektimin e nxënësve pas një tememësimore ose një kreu.

Për të nxitur reflektimin dhe vlerësimin vetjak mbi fakte, njohuri, ngjarje ose dukuri tëndryshme.

Për të nxitur te nxënësit nismën për të qenë aktiv dhe pjesëmarrës në probleme shoqërore oseshqetësuese për komunitetin.

19

Epërsitë e aplikimit të esesë:

Nxit aftësi dhe shprehi vetjake.-

Nxit mendimin kritik dhe edukon respektin për idetë e argumentet e shokut/shoqes te -nxënësit.

Shërben si instrument që nxit dëshirën për të marrë përsipër dhe realizuar përgjegjësi -shoqërore.

Nxit aftësitë sintetizuese të nxënësit bazuar në informacionin e marrë teorikisht mbi -çështje të caktuara.

Cili është kuptimi mbi esenë?

Eseja është një shkrim i shkurtër që ka për bazë faktin ose argumentin mbi të cilin nxënësi shpreh opinionin e tij. Eseja mund të jetë:

Përshkruese,• kur nxënësi përshkruan me detaje dukurinë, çështjen, problematikën ose faktin.Shpjeguese• , kur nxënësi shpjegon dhe arsyeton mbi opinionin e shprehur.Argumentuese• , kur nxënësi bën kërkime dhe sjell argumente mbi një dukuri, fakt,çështje, zhvillim etj.Vlerësuese• , kur nxënësi vlerëson, mban qëndrim kritik dhe shpreh reflektimin e tij mbi një dukuri, fakt, çështje, zhvillim etj.

Cila është struktura e një eseje?

Eseja përbëhet nga:

Hyrja - ku paraqitet fakti, çështja ose dukuria mbi të cilën nxënësi do të japë opinionin e tij.

Zhvillimi i përmbajtjes - paraqitja e fakteve dhe argumenteve në paragrafë të organizuar sipas një rrjedhe logjike dhe vazhdimësie.

Mbyllja - nxënësi nxjerr konkluzione dhe shpreh reflektimin e tij mbi faktin, çështjen, dukurinëetj.

I. Ese përshkruese

Struktura e esesë përshkruese mbi fakte, dukuri ose opinione, mund të zhvillohet duke filluar me paraqitjen e një informacioni. Pas parashtrimit të informacionit kalohet te një këndvështrim ose opinion i caktuar mbi këtë informacion të dhënë. Një mënyrë interesante që mund të përdorej nga nxënësi në parashtrimin e qëndrimeve dhe opinioneve të veta do të ishte një këndvështrim individual. Kjo mënyrë e të arsyetuarit do ta ndihmonte nxënësin më shumë për të kaluar te sugjerimet ose propozimet (mbyllja e esesë), sepse kjo pjesë do të vinte natyrshëm dhe nuk do të tingëllonte si retorikë.

20

II. Ese shpjeguese

Hyrja e një eseje shpjeguese mund të ishte parashtrimi i një përvoje ose përjetimi vetjak iknxënësit në lidhje me faktin, çështjen, dukurinë ose opinionin e paraqitur në temën mësimore.Një mënyrë e zhvillimit të përmbajtjes së esesë mund të ishte krahasimi dhe kontrasti. Bazuar në përvojën ose përjetimin vetjak, duke përdorur krahasimin ose kontrastimin, nxënësit mund të krijojnë më pas mjedisin e duhur për zbatimin e metodave interaktive gjatë procesit të mësimnxënies (këmbim idesh midis tyre). Mbyllja e esesë do të realizohej me anë të arsyetimit mbi çështjet e diskutuara. Nxjerrja e shkaqeve dhe pasojave do të rriste gamën e argumenteve të sjella, si dhe do të eliminonte rrezikun e një shpjegimi të njëtrajtshëm dhe monoton.

III. Ese argumentuese

Hyrja e një eseje argumentuese zakonisht prezanton një propozim ose qëndrim të caktuar të nxënësit mbi faktet, çështjet, dukuritë, opinionet ose shtysat që lidhen me çështjen që dotë trajtohet. Zhvillimi i përmbajtjes së esesë sjell argumentet. Mënyra tradicionale e sjelljes ose paraqitjes së argumenteve është renditja e tyre. Një tjetër metodë e zhvillimit të esesëmund të ishte heqja e paraleleve (vënia përballë e fakteve ose opinioneve të ndryshme)ndërmjet fakteve, dukurive, fenomeneve etj., të njohura e të provuara gjerësisht. Gjithashtuedhe paraqitja e argumenteve që rrjedhin prej kërkimit dhe hulumtimit nga vetë nxënësi,është një zhvillim i drejtë i përmbajtjes së kësaj eseje. Mbyllja do të ishte konkluzioni që delnga përballja e argumenteve të parashtruara.

IV. Ese vlerësuese

Esetë vlerësuese i vijnë në ndihmë mësuesit për të realizuar sintezën e njohurive të dhëna mbi tema të caktuara, si dhe janë një instrument për të zhvilluar të menduarit krijues e kritik te nxënësit. Hyrja e kësaj eseje paraqet vlerësimin ose qëndrimin kritik të nxënësit ndaj fakteve, kdukurive ose çështjeve të trajtuara në temën mësimore. Në mënyrë që të nxitet personalitetikrijues i nxënësit zhvillimi i përmbajtjes së kësaj eseje mund të jetë paraqitja e një propozimi, projekti ose platforme të vetë nxënësit në lidhje me faktet, dukuritë ose çështjet e shtruara për të trajtuar. Eseja mund të mbyllet me një reflektim vetjak të nxënësit. Duke qenë se reflektimi kështë individual kjo ese krijon kushte që të mundësohet tërheqja e mendimit të gjithsecilit.

Aplikimi i eseve në Gjeografinë 11

Në aparatin pedagogjik të tekstit Gjeografia 11, planifikohen dhe sugjerohen disa tematika esesh.

P.sh.:

Roli që luajnë në rajone të ndryshme organizmat ndërkombëtarë, si: OKB-ja dhe1.NATO-ja (në tekst, faqe 20). Raporti që ekziston midis globalizmit dhe veçorive kulturore të vendeve ose rajoneve 2.të ndryshme gjeografike sot në botë (në tekst, faqe 20).Evidentimi i potencialeve turistike të rajonit të Amerikës Qendrore (sidomos3.Karaibet) (në tekst, faqe 57).Veçoritë e peizazheve që ndeshen gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër rajonin e4.Amerikës së Jugut (në tekst, faqe 65).Veçoritë e peizazheve që ndeshen gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër rajonin e Afrikës5.Nënsahariane (në tekst, faqe 80).

21

Pavarësisht këtij planifikimi të pasqyruar në tekst, mësuesi ka hapësira për t’i sugjeruar nxënësve edhe tematika të tjera në të gjitha temat mësimore. P.sh.:

Veçoritë e peizazheve që ndeshen, gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër secilin prej1.rajoneve (pas temës ku trajtohen kushtet natyrore të secilit prej rajoneve). Veçantia e rajonit ... (ku nxënësi evidenton, përshkruan ose argumenton tiparet specifike2.në popullim, në zhvillimin historik, ekonomik e shoqëror të secilit prej rajoneve).Problematikat e rajonit ... (ku nxënësi evidenton, shpjegon, përshkruan, argumenton3.ose vlerëson problematikat e secilit prej rajoneve).Tematika për një çështje dhe problem të caktuar bashkëkohor, për të cilin nxënësi4.ka kuriozitet, preferenca, ka informacion ose dëshiron të thellohet. P.sh., realizimii një eseje vlerësuese ose argumentuese me temë: A është Amerika ende “toka e premtuar” për shumë vende? etj.

Literaturë e rekomanduar“Metoda ndërvepruese të mësimit”. Botimi i IKT, 2008.

Detyrat tematike�

Në funksion të përpunimit të njohurive, në tekstin Gjeografia 11, një vend të rëndësishëm zë planifikimi i detyrave tematike. Përveç detyrave tematike të planifikuara në tekst, mësuesi dhe nxënësit, mund të sugjerojnë tematika të tjera për të cilat nxënësit shfaqin interes. Përmesaplikimit të detyrave tematike synohet:

të nxitet interesi i nxënësve për lëndën;1.njohja me materiale burimore të ndryshme dhe bashkëkohore; 2.të nxitet interesi i nxënësve për t’u thelluar në njohuritë e tij;3.të stimulojë mendimin e pavarur të nxënësve.4.

Detyrat tematike të planifikuara në tekst

Evidento fizionominë e një ose të disa rajoneve gjeografike të Evropës (veçoritë1.fiziko-gjeografike, popullsinë, ekonominë, kulturën etj.) (në tekst, faqe 30).Përmes grumbullimit të informacionit nga burime të ndryshme (internet, shtyp,2.televizion, revista etj.), përcakto rolin e ekonomisë amerikane në ekonominëbotërore dhe zhvillimet e fundit të saj (në tekst, faqe 50).Përgatit një detyrë tematike me temë: “Luginat lumore bazë e qytetërimeve të vjetra 3.të rajonit”, ku të vlerësohet rëndësia e lumenjve Nil, Tigër e Eufrat si zona të lindjes së qytetërimeve të hershme (në tekst, faqe 73).Realizo një detyrë tematike mbi mjedisin dhe problemet mjekësore (sëmundjet 4.epidemike, keq ushqyerja, mosha mesatare e ulët etj.) që shoqërojnë rajonin e Afrikës Nënsahariane, përmes hulumtimit në internet, revista, enciklopedi e

22

materiale të tjera burimore (në tekst, faqe 84).Përgatit një detyrë tematike ku të evidentohet larmia e kulturave në nënkontinentin 5.indian përmes hulumtimit në internet, revista, enciklopedi e materiale të tjera burimore(në tekst, faqe 89).Përgatit një detyrë tematike, ku të evidentohet raporti midis pozicionit gjeografik të6.Kinës e Japonisë dhe lidhjeve që kanë krijuar ato me botën (në tekst, faqe 93).

Detyra tematike të tjera që mund t’u sugjerohen nxënësve:

Perspektiva e zgjerimit të BE-së dhe mundësia e futjes së Republikës së Shqipërisë 1.në të.Kriteret e anëtarësisë në BE dhe detyrimet që i dalin Republikës së Shqipërisë dhe 2.qytetarëve shqiptarë.Ndotja në Gjirin e Meksikës dhe pasojat e saj.3.Tërmeti në Haiti, shkaqet dhe pasojat. 4.Marrëdhëniet Izrael-Palestinë etj.5.

Shënim: Subjekte për detyra tematike mund të bëhen edhe çështjet e ngritura në rubrikën e veçantë të aparatit pedagogjik: “Mbro një pikëpamje”. Nxënësi nxitet të njohë më në thellësiçështjen dhe përmes njohurive të grumbulluara e të krijuara, arrin të mbajë një qëndrim të caktuar dhe këtë ta argumentojë në klasë në trajtën e një debati konstruktiv.

Projekti kurrikular �

Projekti gjen shumë hapësira aplikimi në lëndën e Gjeografisë 11. Në tekst janë sugjeruar disa tematika. Kjo, si për tema të veçanta edhe për një rajon më vete. Madje në orët e përsëritjesështë planifikuar një rubrikë më vete për projektin kurrikular.

Rubrika-Përgatitja e një projekti:

“Rishiko detyrat tematike dhe miniprojektet që ke realizuar për rajone të ndryshme, ku në secilën prej tyre ke evidentuar një element të veçantë për rajonin. Pasuro përmbajtjen e tyre (përmes materialeve burimore) ose grupoji ato në një të vetme dhe prezanto veçantitë e secilit rajon”.

Përmes kësaj rubrike synohet të bëhet grumbullimi i informacionit, i cili është bërë hap pas hapi në tema të veçanta (në tekst, faqe 53 dhe faqe 109).

23

Tematikat e planifikuara në tekstin Gjeografia 11:

Miniprojekti me anë të së cilit, nxënësi konkretizon pesë temat bazë të 1.gjeografisë rajonale në hapësirën e komunitetit ku jeton (përcakton hapësirën ku jeton: vendndodhjen, vendin e rajonin në të cilin përfshihet, ndërvepriminqë është krijuar midis njeriut dhe mjedisit, si dhe lëvizjet që realizohen në të) (në tekst faqe 11).

Realizimi në grup i një projekti kërkimor mbi rolin e BE-së në bashkëveprimin2.rajonal: ekonomik, kulturor dhe politik. Nga realizimi i saj, nxënësi njihet dhethellohet më tepër mbi këtë çështje. Ai madje ngre si problem diskutimi nëklasë edhe çështjen e perspektivës së zgjerimit të BE-së (në tekst, faqe 32).

Realizimi i një miniprojekti kërkimor, përmes së cilit evidentohen specifikat 3.e bimësisë së rajonit të Amerikës Qendrore (shtrirjen gjeografike, llojet etj.)dhe ndikimin e tyre në zhvillimin ekonomik të rajonit (në tekst, faqe 61).

Realizimi një miniprojekti kërkimor, përmes së cilit evidentohen specifikat e4.ekosistemit të Pellgut të Amazonës (në tekst, faqe 65).Realizmi një miniprojekti, përmes së cilit evidentohet modeli i zhvillimit 5.ekonomik të një prej shteteve të emërtuar si “tigrat e Azisë” (në tekst, faqe 101).Realizmi i një miniprojekti, përmes së cilit evidentohet veçantia e botës së 6.gjallë së Australisë (në tekst, faqe 106).

Shënim: Pavarësisht këtij planifikimi të pasqyruar në tekst, mësuesi ka hapësira për t’usugjeruar nxënësve edhe tematika të tjera për të cilat ata shfaqin interes.

Si realizohet një projekt

Gjatë realizimit të projekteve, përgjithësisht puna e nxënësve kalon nëpër katër faza: tëmenduarit, planifikimi, realizimi dhe reflektimi.

të menduarit

planifikimireflektimi

realizimi

24

Gjatë fazës së parë dhe të dytë (të menduarit dhe planifikimi), kryesisht përdoren njohuri dhe përvoja të mëparshme për të strukturuar dhe për të hartuar projektin. Gjatë kësaj faze mësuesiështë konsulent. Gjatë fazës së tretë (realizimi), kryhen kërkime të mëtejshme deri në hartimin përfundimtar të tij. Në fazën e katërt (reflektimi), projekti kalon në një proces vetëvlerësimi, si dhe të tërheqjes së opinioneve të shokëve të grupit ose të klasës.

Roli i mësuesit:

U përcakton temën dhe objektivat që do të arrihen me anë të këtij projekti.�U shpjegon nxënësve kriteret e qarta të vlerësimit të tyre në këtë projekt.�U përcakton kohën e përgatitjes dhe të finalizimit të projektit.�Përcakton së bashku me nxënësit mënyrën dhe mjetet e paraqitjes së projektit nga�secili grup.

Roli i nxënësit:

Vetëzgjedhin grupin me të cilin ata dëshirojnë të punojnë.�Ndajnë punën brenda grupit.�Realizojnë e paraqesin në kohë projektin.�Marrin pjesë edhe në vlerësimin e projekteve të grupeve të tjera brenda klasës.�

Vlerësimi i punës së bërë gjatë projektit bazohet në:

Shkallën e realizimit të objektivave të vëna.�Nivelin shkencor të arritur.�Mënyrën e paraqitjes së projektit.�Efikasitetin e ndarjes së detyrave brenda grupit.�

Çfarë duhet të ketë parasysh mësuesi gjatë realizimit të projekteve nga nxënësit?

Mësuesi/ja duhet të jetë i kujdesshëm në zgjedhjen e temës mësimore ku mund të�realizohet projekti.Mësuesi/ja duhet të tregojë kujdes të veçantë në formulimin e objektivave mësimore�që do të arrihen, si pjesë e rëndësishme e realizimit të procesit të të nxënit.Mësuesi/ja duhet ndërmarrë nisma në rastet kur projekti mund të realizojë lidhje�ndërdisiplinore, në këtë rast bën përzgjedhje të temave mësimore që mund ta realizojnë këtë.Mësuesi/ja duhet që të njohë shumë mirë mënyrat e të nxënit të çdo nxënësi, �individualitetet dhe inteligjencën e tyre të shumëfishtë, pasi kjo e ndihmon mësuesin/en në ndarjen e grupeve dhe në përcaktimin e detyrave dhe roleve për secilin nxënës.Mësuesi/ja duhet të nxitë nxënësit që puna hulumtuese e tyre duhet të shfrytëzohet si�një pikënisje për gjykime dhe përvoja vetjake.

25

Mësuesi/ja duhet të edukojë tek nxënësit ndjenjën e detyrës dhe të përgjegjësisë vetjake �por edhe atë të kontributit në grup. Ajo mund të orientojë nxënësit e saj në marrjen e roleve në grup, në mënyrë që të gjithë të jenë të pjesëmarrës dhe produktivë.Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit, produktet dhe punët e tyre i grumbullon në�portofolin e nxënësit, me anë të të cilit ndiqet në vazhdimësi ecuria e tyre dhe bëhet i mundur një vlerësim i vazhdueshëm i secilit nxënës.

Çfarë role mund të ndahen brenda grupit?

Në rastin e realizimit të projekteve me grupe, në lidhje me formimin, përmbajtjen ose rolet brenda grupit mësuesi/ja mund të orientojë/këshillojë që:

Nxënësit të organizojnë vetë ndarjen e klasës në grupe dhe përbërjen e grupeve� Nxënësit t’i ndajnë vetë rolet dhe detyrat brenda grupit.�Nxënësit të informojnë rregullisht njeri-tjetrin dhe mësuesin/en mbi realizimin në� vijimësi të detyrave.

Mësuesi/ja orienton që rolet e nxënësve në përbërje të grupit mund të jenë:Vëzhguesi � – i cili/e cila ka për detyrë të ndjekë me vëmendje punën e të gjithëpjesëtarëve të grupit, të bëjë vërejtje ose sugjerime (aty ku ai mendon), si dhe t’iabëjë ato të pranishme grupit në lidhje me vijimin e punës, me cilësinë e materialeve të mbledhura, në lidhje me arritjen e objektivave etj.; të japë ide, të parashtroj pyetje,në mënyrë që ato pjesë të materialit të përgatitur, që për mendimin e tij nuk janëelaboruar ose të qarta sa duhet, të zhvillohen më tej, ose të transmetohen më mirë tetë tjerët.

Përpunuesi/redaktuesi i materialeve të mbledhura� – ka për detyrë ta përqendrojë punën e grupit vetëm në materialet që lidhen me objektivat e projektit. Duhet tëseleksionojë dhe të renditë materialin duke ofruar draftet e para të materialit tëprojektit.

Përpunuesi teknologjik i materialit� - zakonisht është ai/ajo që ka njohuri dhe aftësi mbi TIK më shumë se anëtarët e tjerë të grupit. Ky ose kjo pjesëtar/e i/e grupit ka për detyrë të përpunojë materialet e përgatitura nga anëtarët e tjerë dhe t’i paraqesëato në një formë të caktuar.

Udhëheqësi� dhe referuesi - i kryen të gjitha punët sikurse të gjithë anëtarët e tjerëtë grupit, por duke dëgjuar mendimet e të tjerëve mban shënime dhe në fund tëpunës së përbashkët është ai/ajo që do ta referojë këtë punë të përbashkët.

VLERËSIMI I PROJEKTEVE

Shpesh ndodh që vlerësimi individual i nxënësve të paraqesë vështirësi për mësuesin, sepse ainuk monitoron dot kontributin e secilit nxënës brenda grupit. Si një instrument i rëndësishëmvlerësimi, në ndihmë të mësuesit, do të shërbente hartimi dhe përdorimi i një formulari qëdo të përthithte mendimin e nxënësve. Formulari mund të jetë i ndarë në tri pjesë: pjesa e parë mund të përmbajë kryesisht pyetje të lidhura me efikasitetin e metodës së përdorur,

26

pjesa e dytë dhe e tretë mund të përmbajë pyetje ku nxënësit bëjnë vlerësim për punën eshokëve brenda grupit dhe të punës së grupeve të tjerë. Kështu, ky formular i plotësuar do t’i japë mësuesit një pamje më të plotë të punës së kryer nga secili nxënës, si dhe do të jetë njëfeedback i rëndësishëm për të përmirësuar punën për realizimin e detyrave të dhëna.

Vlerësimi i projekteve mund të bëhet paralel në dy drejtime:

Nga nxënësit1. (brenda grupi dhe jashtë tij). Nxënësi/ja mund të vlerësojë:

Duke dhënë mendimin e tyre mbi efikasitetin e punës së zhvilluar në grup.a.Duke bërë vlerësimin e punës së shokëve të grupit dhe të grupeve të tjera (me anë të b.një Formulari vlerësimi).

27

MODEL FORMULARI VLERËSIMI

Emri _____________ Mbiemri __________

Grupi _________

Tema për të cilën u punua: ______________________________

I. Jepni mendimin tuaj mbi efikasitetin e punës me projekte në grup:

A do të punoje në të njëjtin grup përsëri? ___________________ Pse? ___________1.__________________________________________________________________________________________________

Çfarë ju pëlqeu më shumë nga puna në grup? _______________________________2._________________________________________________________________________________________Për të realizuar një projekt tjetër do të zgjidhni punë në grup apo punë individuale? 3.____________ Pse? ________________________________________________________________________

A të ofron puna me projekte një të mësuar efektiv? _________ Pse? _____________4.___________________________________________________________

A gjejnë hapësirën e duhur interesat e tua te puna me projekte? _______ Pse ______5._________________________________________________________________________________________________

II. Bëni vlerësimin e punës së shokëve tuaj të grupit:

Si e vlerësoni ju nivelin e përgatitjes shkencore të projektit tuaj?________________1._________________________________________________________________________________________ Si ka funksionuar fryma e bashkëpunimit në grup? __________________________2.__________________________________________________________________________________________ A ndeshët vështirësi në organizimin e punës? ___________ Nëse po, si u zgjidhën3.ato? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

28

Si e vlerësoni ju mënyrën e paraqitjes së materialit të grupit tuaj? _______________4._________________________________________________________________________________________

5. Çfarë mendoni se duhet përmirësuar? _______________________________________________________________________________________________________________________________

III. Bëni vlerësimin e punës së shokëve tuaj të grupeve të tjera:

Si e vlerësoni ju nivelin e përgatitjes shkencore të projektit të përgatitur nga shokët e 1.grupeve të tjerë? _________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Si e vlerësoni ju mënyrën e paraqitjes së materialit të përgatitur nga shokët e grupeve 2.të tjerë? _______________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Çfarë mendoni se duhet përmirësuar? _______________________________________________________________________________________________________________________________

Ju faleminderit!

Nga mësuesi2.Mësuesi mund të vlerësojë:

Cilësinë e punimit: shkallën e realizimit të objektivave të vëna.�Shkallën e bashkëpunimit në grup dhe mënyrën e ndarjes së përgjegjësive: secili�mund t’i bëjë të ditur klasës se çfarë kontributi ka pasur ai në grup.Perfomancën e ndërtimit dhe të paraqitjes së materialit: mënyrën si e kanë�konceptuar e paraqitur dhe si e prezantojnë atë.Shkallën e krijimit të njohurive dhe të dijeve të qëndrueshme (pasi shpesh nxënësit �e kuptojnë këtë, vetëm si grumbullim të materialeve dhe jo përpunim e asimilim tëtyre).

Literaturë e rekomanduar“Metoda ndërvepruese të mësimit”. Botim i IKT, 2008

29

NJË MODEL FORMATI PËR NJË PROJEKT

Në Punën Praktike 1, është vendosur një sugjerim: “Që në fillim të kreut mësuesi/ja, pasi të ketë ndarë nxënësit në grupe, u cakton nxënësve realizimin në grup të një CD-je ose videokasete që të paraqesë fizionominë (veçoritë fiziko-gjeografike, popullsinë, ekonominë, kulturën etj.) e një makrorajoni ose rajoni më të vogël gjeografik. Prezantimi i kësaj detyre mund të realizohet gjatë zhvillimit të punës praktike”.

Ky projekt sugjerohet prej programit të miratuar prej MASH-it, në bllokun tematik 1: Gjeografiarajonale dhe tipat e rajoneve. Edhe pse nxënësi nuk ka hyrë ende në studimin e secilit prejrajoneve, por vetën di t’i dallojë ato, ai ka mundësi që përmes hulumtimit të sigurojë një njohjeparaprake të veçorive më të përgjithshme të tyre. Përmes këtij hulumtimi paraprak nxënësi gjithashtu arrin të krijojë dije më të qëndrueshme gjatë trajtimit të specifikave të secilit rajon në vazhdimësi.

Shembull:

PROJEKT I

Tema: Evropa Perëndimore (nënrajon i Evropës)

Objektivat pedagogjikë: Në përfundim të këtij projekti, nxënësi do të jetë i aftë:

të përcaktojë përbërjen e këtij nënrajoni evropian dhe pozicionin gjeografik të tij; •të evidentojë kushtet natyrore dhe potencialet natyrore të shteteve që përbëjnë këtë •nënrajon;të analizojë stadin e zhvillimit ekonomik e shoqëror të rajonit dhe kontributin e tyre•në BE.

Kohëzgjatja: 45’ për prezantimin e punës.

Materialet burimore: Të dhëna siguruara përmes literaturës (rekomandime nga mësuesi/ja), hartave dhe atlaseve të ndryshme, internetit, informacioneve nga shtypi, media vizive etj.

Metodologjia që do të përdoret:

Punë me grupe (secili grup duhet të ngarkohet me një detyrë përkatëse).� Analizë dhe sintezë.�PowerPoint - prezantim (ose paraqitje në tabakë letre, materiale të printuara etj.).�Feedback� .

30

Mjetet që mund të përdoren: Harta, atlase, kompjuter, videoprojektor, tabakë letre, markera, materiale të printuara etj. (në varësi të kushteve të shkollës dhe klasës).

Hapat që do të ndiqen:

1. Grumbullimi i të dhënave mbi përbërjen e këtij nënrajoni dhe pozicionin gjeografik të tij.

Përmes informacionit të grumbulluar, nxënësi mëson se rajoni përbëhet nga Gjermania, Franca,tri shtetet e Beneluksit, Austria dhe Zvicra, duke përcaktuar pozitën gjeografike të këtij rajoni.Madje ai arrin të dallojë edhe epërsitë e kësaj pozite gjeografike. Nxënësi krijon gjithashtu një ide e njohje të përgjithshme mbi: sipërfaqen, numrin e popullsisë, mënyrën e organizimit tëkëtyre shteteve, simbolet kombëtare etj.

2. Njohja dhe evidentimi i kushteve natyrore të nënrajoni.

Përmes këtij hapi, nxënësi njihet dhe evidenton veçoritë dalluese të relievit, të klimës, të hidrografisë dhe të botës së gjallë të këtij rajoni. Gjatë përpunimit të informacionit, nxënësigjithashtu evidenton potencialet natyrore të shteteve që përbëjnë këtë nënrajon dhe vlerësonavantazhet që ato sigurojnë në zhvillimin ekonomik të tij;

Analiza e natyrës së zhvillimit ekonomik e shoqëror të rajonit.3.Gjatë kësaj analize nxënësi evidenton natyrën, rrugët dhe stadin e zhvillimit ekonomik tëvendeve të nënrajonit, një përmbledhje të shkurtër të zhvillimit historiko-shoqëror dhe tiparetë përgjithshme të popullsisë së tij. Pra, nxënësi përzgjedh e përpunon njohuritë dhe formaton një fizionomi karakteristike mbi nënrajonin që analizoi.

Prezantimi i kontributit e vendeve të Evropës Perëndimore në BE.4.Përmes këtij hapi, nxënësi njihet dhe evidenton kontributin e këtyre vendeve në BE dhe standardet që ato ofrojnë për vendet e tjera që nuk janë bërë ende anëtare në BE.

Nxjerrja e përfundimeve.5.Përmes këtij hapi, nxënësi vlerëson modelet që i ofrohen vendit të tij.a.Vlerëson rrugët dhe mundësitë që i ofrohen nëse vendi i tij do të jetë anëtar i BE-së.b.Evidenton rrugët dhe potencialet që ofron vendi i tij në favor të zhvillimit.c.Evidenton hapat që duhet të ndërmarrë Shqipëria për t’u bërë anëtare e BE-së dhed.nxjerr përgjegjësitë e tij si qytetar.

31

TESTE SEMESTRALEIV.

TESTI 1/ GRUPI A

EMRI________________ MBIEMRI____________ KLASA ________

1. Listo nënrajonet ekonomike që përbëjnë rajonin e Amerikës së Veriut.

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 4 pikë)

2. Listo kriteret e rajonizimit të rajonit:

_____________________________

_____________________________

_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 1,5 pikë)

Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtë3.veçanti:

Prani e gejzerve; porta mbrojtëse bregdetare; popullsi më të madhe në Evropë; popullsinë më të vogël në Evropë; verëra të cilësisë së lartë; industri druri të zhvilluar, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemeve natyrore.

1. Shtetet e Beneluksit________________________

2. Gjermania _______________________________

3. Holanda _________________________________

4. Franca ___________________________________ (4 pikë)

32

Analizo veçoritë e florës dhe faunës së rajonit të Evropës. (3 pikë)4.

Argumento: Pse Rusia është5. një makrorajon? (7.5 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

TESTI 1 /GRUPI B

EMRI ___________ MBIEMRI ____________ KLASA ________

1. Listo treguesit kryesorë që pasqyrojnë dallimet midis vendeve në zhvillim dhe vendeve të zhvilluara:

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)

2. Listo faktorët që çojnë në ndryshimin e kulturave.

_____________________________

_____________________________

_____________________________


3. Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtëveçanti:

Vend iniciator i zbulimeve gjeografike; porta mbrojtëse bregdetare; prani të fjordeve;industri druri e zhvilluar; qendër e ortodoksisë, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemeve natyrore; perandoria koloniale ku dielli nuk perëndonte kurrë.

33

1. Britania e Madhe _________________________

2. Finlanda ________________________________

3. Greqia _________________________________

4. Spanja _________________________________ (4 pikë)

4. Analizo veçoritë e relievit të rajonit të Evropës. (4 pikë)

5. Analizo veçoritë e urbanizimit në Rajonin e Amerikës së Veriut duke u mbështetur nëfaktorët që kanë ndikuar në të. (7.5 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

TESTI 1/ GRUPI C

EMRI________________ MBIEMRI_______________ KLASA ________

1. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Evropës.

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________


2. Listo elementet që përcaktojnë rajonet kulturore:

_____________________________

_____________________________

_____________________________

34

_____________________________


3. Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtë veçanti:

Prani e gejzerve; porta mbrojtëse bregdetare; prani të fjordeve; industri e zhvilluar e ndërtimit të anijeve; industri druri të zhvilluar, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemevenatyrore; blegtori e zhvilluar.

1. Danimarkë______________________________

2. Norvegji________________________________

3. Islandë_________________________________

4. Suedi __________________________________ (4 pikë)

4. Analizo veçoritë e klimës dhe hidrografisë së rajonit të Evropës. (4 pikë)

5. Listo brezat bimorë të rajonit rus dhe analizo faktorët e formimit të tyre. (7 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

TESTI 2 /GRUPI A


1. Kina është bërë pjesë e ekonomisë globale sepse:

a. Aplikoi ekonominë e komanduar.

b. I dha përparësi eksportit të naftës.

c. Decentralizoi ekonominë vendase.

d. Bëri ndryshimin e monedhës vendase. (1 pikë)

35

2. Ndodhet në rajonin e Afrikës Nënsahariane:

a. Lugina e Sakramentos

b. Lugina e Riftit të Madh

c. Lugina e Kanionit të Madh

d. Lugina e Fraserit të Poshtëm (1 pikë)

3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës Qendrore:

_____________________________

_____________________________


4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Jugore.

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________


5. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës së Jugut sipas këndvështrimit kulturor:

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________


6. Argumento:

a. Pse Rajoni i Amerikës Qendrore është një rajon më vete? (3 pikë)

36

b. Cila është veçantia e këtij rajoni për nga pozita gjeografike dhe relievi? (5,5 pikë

7. Analizo natyrën e zhvillimit ekonomik të Rajonit të Afrikës Veriore/Azisë Jugperëndimore? (10 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

TESTI 2/GRUPI B


1. Japonia është një nga vendet më të fuqishme ekonomike, sepse:

a. Aplikoi mbështetje shtetërore për bizneset industriale vendase.

b. Trashëgoi ekonomi të konsoliduar pas Luftës së Dytë Botërore.

c. U mbështet mbi eksportin e lëndëve të shumta minerare drejt SHBA-së.

d. U mbështet në asistencën e huaj financiare dhe heqje të tarifave doganore. (1 pikë)

2. Ndodhet në rajonin e Afrikës Nënsahariane:

a. Shkretëtira An Nafund

b. Shkretëtira e Namibisë

c. Shkretëtira e Patagonisë

d. Shkretëtira e Ar Rub’Khali (1 pikë)

3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin Afrika Veriore/Azia Jugperëndimore:

_____________________________

37

_____________________________

_____________________________

_____________________________


4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Lindore të krijuara nga ndryshimi i lartësisë në reliev:

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________


5. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Juglindore.

_____________________________


6. Argumento:

a. Pse rajoni i Afrikës Nënsahariane dallohet për një kompleksitet etnik? (6 pikë)

b. Pse popullsia në këtë rajon është shpërndarë në mënyrë të pabarabartë? (7 pikë)

7. Përcakto katet hipsometrike që krijohen në Rajonin e Amerikës Qendrore duke evidentuar edhe bimësinë karakteristike që është tipike në ta. (6 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

38

TESTI 2/ GRUPI C


1. Nuk ndodhet në rajonin e Afrikës Veriore/Azisë Jugperëndimore?k

a. Shkretëtira e Libisë

b. Shkretëtira Arabike

c. Shkretëtira e Nubias

d. Shkretëtira e Atakamës (1 pikë)

2. Lumenjtë e mëdhenj Gangu dhe Brahmaputra derdhen në:

a. Gjirin e Adenit

b. Gjirin e Omanit

c. Gjirin e Guinesë

d. Gjirin e Bengalit (1 pikë)

3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Afrikës Nënsahariane.

_____________________________

_____________________________

_____________________________


4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës së Jugut sipas këndvështrimit fizik:

_____________________________

_____________________________

_____________________________


39

5. Listo rrugët që aplikoi Japonia, përmes së cilave u bë një nga vendet më të fuqishmeekonomike botërore:

_____________________________

_____________________________

_____________________________


6. Argumento: Pse rajoni i Amerikës Jugore është një rajon i kontrasteve të mëdha në reliev, në kulturë dhe në popullim? (10 pikë)

7. Analizoni natyrën e zhvillimit ekonomik të Rajonit të Amerikës Qendrore. (9 pikë)

Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20

Shënim: Të dy testet (secili me nga tri grupe), janë të sugjeruar për t’u ardhur në ndihmëmësuesve. Mësuesit nuk janë të detyruar të përdorin vetëm këto. Në varësi të kushteve tëshkollës, klasës ose mundësive e preferencave të tyre, ata mund të hartojnë teste me përmbajtjetë tjera.

40

Documents

Gjeografia 11