Globalne klimatske promjene-1.ppt

5/25/2018 Globalne klimatske promjene-1.ppt

1/8010 - 1

Ekonomika globalnihklimatskih promjena


2/8010 - 2

Saraj bloka:

Uzroci i posljedice klimatskih promjena

Mehanizam globalnog zagrijavanja Evidencija i trendovi

Efekti i mogude posljeice

Ekonomska analiza globalnog zagrijavanja

Odgovori na klimatske promjeneporezi,prenosive dozvole

Management globalnog zagrijavanja

Kyoto protokol

Glavna pitanja buudnosti


3/8010 - 3

Uzroci i posledice klimatskih promjena - 1

Proteklih goina se povedala zabrinutost zbog globalnih klimatskihpromjena. U smislu ekonomske analize, emisije gasova koji

pojaavaju efekat staklene bate, prestavljaju i eksternalije ivotnesreine i prekomjerno koritenje resursa u zajenikom vlasnitvu.

Atmosfera je globalno zajenitvo u koje pojeinci i firme moguisputati zagaenja. Globalno zagaenje stvara javno zlo kojepogaa svakoga negativnu eksternaliju sa irokim uticajima.

Mnoge rave imaju zakone o zatiti ivotne sreine kojiograniavaju isputanje lokalnih i regionalnih zagaujudih materija.Takvi zakoni donekle internalizuju eksternalije povezane sa lokalnim

i regionalnim zagaujudim materijama.

Atmosferska akumulacija ugljen-dioksida i drugih plinova koji

pojaavaju efekat staklene bate znaajno utiu na svjetskevremenske prilike. Ovaj problem se esto naziva globalnozagrijavanje, ali je tanije redi globalne klimatske promene. Osnovniefekti zagrijevanja de proizvesti sloenije efekte na klimatskemodelezagrijavanje jenih regiona, hlaenje rugih i vedu

raznovrsnost klime.


4/8010 - 4

Uzroci i posledice klimatskih promjena - 2

Klimatske promjene moemo posmatrati kao pitanjejavnogdobra. Ako ne postoje sporazumi ili pravila o emisijama, postupci

pojeinih firmi, graova ili rava de biti neaekvatni . U ovakvojsituaciji, samo vrst meunaroni sporazum koji obavezujerave a postupaju za opte obro moe sprijeiti ozbiljneposleice po ivotnu sreinu.

Zbog toga to se CO2i drugi GHG plinovi neprekidno akumulirajuu atmosferi, stabiliziranje ili zamrzavanje emisija nede rijeitiproblem. Ovo je tipian sluaj akumulirajudih zagaujudihmaterija: samo velike reukcije emisija mogu sprijeitineprekino povedavanje atmosferske akumulacije.

Razvoj nacionalnih i meunaronih politika za borbu protivglobalnih klimatskih promjena predstavlja veliki izazov, koji

obuhvata mnoga nauna, ekonomska i rutvena pitanja.

Globalno zagrijavanje je, moa, najkompleksnije socijalno,okolinsko, ekonomsko i tehnoloko pitanje koje mui savremenoovjeanstvo. Pitanje globalnog zagrijavanja je vrlo mlao pitanjekoje se tek nalazi u fazi razvoja.


5/8010 - 5

1.000

Suspendirane vrste estice (mikrograma po kubnom metru)

GDP per capita, 1985 (2000 dolara)

100

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

010.000 100.000

Kuznetz okolinska kriva:


6/8010 - 6

Globalno zagrijavanje: sr problema - 1

Okolinska Kuznets kriva: to zemlje postaju bogatije, onesu sposobnije a proizvoe vie polucija, ali su i

spremnije a plate vie za poboljanje svoje prironeokoline. rtvovanje zemlje i pojeinaca za idu okolinu zavisi o

beneficija koje de primiti. to je polucija globalnija,manje ljui u nekoj zemlji de imati beneficije o

redukcije takvih emisija. Najekstremnija verzija ovog fenomena je globalnozagrijavanje

Onosi izmeu emisija ugljika per capita i GDP per capitasu jaki i pravolinijski. Ovo ustvari znai a, kaa je u

globalno zagrijavanje, okolinska Kuznets kriva se nemoe uspostaviti. Otsustvo Kuznetsove okolinske krive implicira a de CO2

emisije, ukoliko se ne ese znaajne promjene upolitikama, ekonomski rast siromanijih zemalja bitiznatno pogoran.


7/8010 - 7

Azerbejdan

100

1

0,1

0,011.000

10

100 10.000 100.000

GDP per capita, 1999, stalne cijene

Emisije ugljendioksida per capita, 1999

Tanzanija

Gvineja

adBanglade

Namibija

Pakistan

EgipatBrazil

Juna Koreja

Rusija

Meksiko

Izrael Velika Britanija

SAD

Australija

Kanada

Japan

GrkaKinaIndij

a

Kenija

Globalno zagrijavanje: sr problema - 2


8/8010 - 8

Globalno zagrijavanje: mehanizam

Jedan dio solarne

radijacije se reflektira i

od zemlje i od atmosfere

Solarna radijacija prolazi

kroz istu atmosferu

Najvei dio radijacije

absorbira povrina Zemlje

Jedan dio IC radijacije prolazi kroz

atmosferu, jedan dio se absorbira u

molekulama GHG plinova i reemitira

na Zemlju. Ovaj efekat zagrijava

povrinu Zemlje i donje slojeve

atmosfere

Infracrvena radijacija

se emitira sa povrine

Zemlje


9/8010 - 9

Globalni energetski bilans Zemlje

Reflekt i rana s olarna

radijac i ja (30)

Emitirano odatmosfere (54)

Izlazna infracrvena

radijacija (70)

Ulazna s olarna

radijac i ja (100)

Reflektiranood atmosfere

(25)

Apsorbiranood atmosfere

(25)

Apsorbirano odpovrine (45)

Reflektirano odpovrine (5)

Termalno (5)

(25) (4)

(29) (12)

(100)

Reflektiranood povrine

(104)

Efekatstaklene

bate(88)

Plinovi

Isparavanje(24)(45)


10/8010 - 10

Globalno zagrijavanje: efekat staklene bate

Bez staklene bate Zemlja bi bila leena planeta: -18 0C Prosjena temperatura atmosfere je proizvo inamike

ravnotee kratkotalasne ultraljubiaste raijacije (0,2-4mikrona) Sunca i reemisije dugotalasne infracrveneradijacije (4-100 mikrona) atmosfere mnogo hladnijeZemlje. Da Zemlja nema atmosferu, sva reemitiranaenergija bi otila irektno u svemir

Vodena para, ugljendioksid i drugi GHG plinovi suneefikasni absorberi suneve raijacije i olini absorberidugotalasne emisije Zemlje, koju reemitiraju na Zemlju iu svemir. Ukupan rezultat reemisije je da je globalnatemperatura Zemlje mnogo veda - efekat staklene bate

U infracrvenom poruju postoji prozor - izmeu 8 i 12mikrona - u kojem je apsorpcija reemitirane radijacijeslaba. Kako svi GHG imaju dobar potencijal apsorpcije uovom prozoru, to se pojaava efekat staklene bate.


11/8010 - 11

GHG (green house gases) plinovi

Ugljendioksid (64%)Azotni oksidi (6%)

CFC plinovi (6%)

Halokarboni (5%)

Metan (19%)


12/8010 - 12

Globalno zagrijavanje: razvoj

Mogudnost povedanja efekata staklene bate zbog humanihaktivnosti prvi je uoio vedski fiziar Svante Arrhenius 1896. godine,kada je postavio hipotezu da de intenzivno spaljivanje uglja, kojetee paralelno sa procesom industrijalizacije, voditi ka povedanoj

koncentraciji ugljendioksida u atmosferi i zagrijavanju zemlje.

Od tada pa do danas su emisije GHG plinova dramatino narasle.

1988. godine su osnovani UNEP i Svjetski meteoroloki panel o

klimatskim promjenama (IPCC), sa ciljem da se obezbjede autorativnameunarodna stajalita naunih opcija o klimatskim promjenama.

IPCC je 2001. godine zakljuio da postoji nova i jaka evidencija da jevedina zatopljavanja koje je identificirano u zadnjih 50 godina

rezultat humanih aktivnosti. Postojedi trendovi emisija de do 2050.

godine voditi ka udvostruenju koncentracije GHG plinova od

predindustrijskog nivoa.

Koristedi opdi cirkulacijski matematiki model atmosfere, pomodukojeg je mogude simulirati efekte povedanja koncentracije GHGplinova, IPPC je projektirao povedanje temperature od 1 do 6 stepeni,to de imati znaajan uticaj na klimu u svijetu.


13/8010 - 13

Globalno zagrijavanje: evidencija

Mjerenja saraja ugljika u leenoj kori i atmosferi supokazala a se o 1800. goine njegova koliinakonstantno povedava (1800. goine - 267-290 dijelova namilion volumenskih jedinica, 2000. godine 355 dijelovaugljika na milion volumenskih jedinica)

Ovo 31% povedanje, koje saa raste po stopi o 0,5%goinje, je najvedim ijelom (80%) rezultat povedanog

obima spaljivanja fosilnih goriva, a za ostalih 20%zasluna intenzivna eforestacija, te ostale promjene ukoritenju tla.

Rast populacije ima oreene efekte na emisije ugljika. SAD sa 4% svjetske populacije uestvuju sa 23% svjetskih

GHG emisija. To ustvari znai a na nivoe emisije mnogovie utiu rugi faktori kao to su ohoak per capita,klima, geografska lokacija, socioekonomski sistem, cijeneenergije, stepen urbanizacije, obdarenost energijom, itd


14/8010 - 14

Populacija

6

5

4

2

1

1860

1900

1940

1970

1910

1990

3

0 0

4

8

12

16

20

24

CO2 (milijarde tona)Populacija (milijarde)

1870

1880

1890

1920

1930

1950

1960

1980

CO2 emisije

Svjetska populacija i emisije ugljika, 1860-1990


15/8010 - 15

Svjetska populacija i emisije ugljika

Za oreivanje oprinosa rasta populacije emisijama GHG plinova,Holdrenje uz pomod formule: I = P x A x T, gdje je Iokolinski uticaj,tj, emisije ugljendioksida, Ppopulacija,Abogatstvo ili nivo

potronje per capita (potronja/populacija), T polucija per capita(emisije/potronja) izraunao a je u va zanja stoljeda rastpopulacije bio ogovoran za 40% potronje energije.

Bongaartsje razvio iri pristup, uzimajudi u obzir jo i strukturuekonomije neke rave, njen energijski miks i emisije ugljika iz netodeforestacije: T = P x G x E x C+D, gdje je Tukupna goinja ugljikovaemisija, Pveliina populacije, GGDP per capita, Eenergijskiintenzitet GDP-a (po jedinici GDP), Cugljikov intenzitet potronjeenergije (po jedinici energije) i Demitirani ugljik iz deforestacija.

Boongarstje na osnovu projektiranog rasta populacije (4,8 milijardiu 1985. godini na 10,5 milijardi u 2100. godini, GDP per capita(3.000 USD na 36.000 USD), opadanja energetskog intenziteta za

50%, opadanja emisija ugljika zbog deforestacije sa 12% na 3%,

izraunao a de o 2100. goine emisije ugljika iz zemalja u razvojuporasti sedam puta, a iz razvijenih zemalja tri puta.


16/8010 - 16

Vidljivi efekti promjene klime

Utvrena je jaka korelacija izmeu temperature povrineZemlje i koncentracije atmosferskog ugljika u zadnjih

160.000 godina Prosjena povrina Zemlje je u 20. stoljedu porasla za 0,6

0,2 0C, sa rastom regionalnih varijacija i razlika izmeunajvie i najnie temperature

Debljina naslaga leda i snijega opada, posebno na

sjevernoj hemisferi Globalni nivo mora je tokom 20 stoljeda povedan za 0,1-0,2

metra, a globalna temperatura okeana je takoerpovedana

Koliina paavina je povedana u umjerenom pojasu

sjeverne hemisfere, broj kinih ana je povedan, kao ioblanost Koncentracija GHG plinova u atmosferi je povedana. U 20.

stoljedu je koncentracija ugljenioksia povedana za 30% Pojaana je eviencija a je vedina fenomena globalnog

zagrijavanja rezultat humanih aktivnosti


17/8010 - 17

Globalne CO2emisije iz fosilnih goriva, 1860-2004


18/8010 - 18

Regionalne emisije CO2, 1973, 2003

Regija/zemlja

2003 2003 1973

Populacija

(milioni)

GDP(milijardeUSD)

CO2percapita (t)

Kg CO2/GDP(USD)

CO2 emisije CO2 emisije

(mio t

CO2)%

(mio Mt

CO2)%

Svijet 6.268 33.391 3,99 0,75 24.983 100,0 15.662 100,0

OECD 1.154 26.792 11,08 0,48 12.794 51,2 10.321 65,9

Srednji Istok 177 679 6,25 1,63 1.107 4,4 157 1,0

Bivi SSSR 286 454 7,99 5,03 2.285 9,1 2.255 14,4

Kina 1.295 1.550 2,90 2,43 3.760 15,0 893 5,7

Azija 2.018 1.697 1,16 1,38 2.342 9,4 470 3,0

Latinska Amerika 432 1.443 1,97 0,59 850 3,4 423 2,7

Afrika 851 641 0,90 1,19 763 3,1 297 1,9

Ostalo 817 3.3 579 3,7

Izvor: IEA (2005)


19/8010 - 19

Projektirane CO2emisije do 2030, po regijama


20/8010 - 20

0

2

4

68

10

12

14

16

1990 2000 2010 2020

Year

AnnualTon

sPerCapita

Industrialized

Countries

East Europeand Russia

Developing

Countries

Per-capita emisije CO2 po regijama, projekcije do 2020

T lj d jih 140 di


21/8010 - 21

Otk

lonodtemperatureodprosjeka

zaperiod1961

-1999(0C)

Izvor:IPCC, COP-7 (2001)

Temperatura zemlje u zadnjih 140 godina

E i ij ljik i Z lj


22/8010 - 22

Emisije ugljika i temperatura Zemlje

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

1751 1801 1851 1901 1951 2001

Milionitona

Globalne emisije ugljika iz fosilnihgoriva, 1571-2002

Globalna prosjena temperatura zemljine

povrine, 1880-2003

13,00

13,20

13,40

13,60

13,80

14,00

14,20

14,40

14,60

14,80

1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000

Stepeni(celzius)


23/80

10 - 23

Globalni trendovi temperature do 2100


24/80

10 - 24

Onos izmeu nivoa stabilizacije GHG i temperaturnih promjena

Hi t ij k i ij i 1


25/80

10 - 25

CO2koncentracija(ppmv)

150

200

250

300

350

400

450

500

550

600

650

700

Godine prije 1950

Projekcija za 2100

0100,000200,000300,000400,000

CO2koncentracija u polarnom ledu i projekcija za sljedeih 100 godina

Nivo 2000

Historijske emisije i prognoze - 1

Hi t ij k i ij i 2


26/80

10 - 26

Historijske emisije i prognoze - 2

Godine (hiljade godina)

160 120 80 40 danas

10

0

10

100

200

300

400

500

600

700

CO22100. godine (business as usual)

Dvostruka pre-industrijska koncentracija CO2

Najnii stabilizacijski nivo CO2 u 2100. godini

CO2danas

Razlika temperature

od danas u CCO2koncentracija(ppmv)

koncentracija CO2

temperatura u C

M di ti ji i j t lj i 1


27/80

10 - 27

Mogudi uticaji i vjerovatne posljeice - 1

FIZIKI: Povlaenje gleera, topljenje vjeitog lea, kasnije smrzavanje tla i ranije

pucanje lea na morima, rijekama i jezerima, izanje nivoa mora, eda

pojava orkana, poplava i sue u nekim porujima BIOLOKI:

Prouavanje sezone rasta u umjerenim zonama, pomak vegetacije irazmnoavanja flore, opaanje nekih biljnih i ivotinjskih populacija,ranije cvjetanje biljaka, povedane populacije insekata i ptica, tete naprirodnim ekosistemima koji su osjetljivi na klimatske promjene,irevirzibilnost mnogih biolokih tokova

UTICAJ NA HUMANE SISTEME: Veliki rizici ko vonih resursa, poljoprivree i umarstva, priobalnih

zona i morskih sistema, smanjivanje raspoloivosti pitke voe uregionima gje je ona i saa oskuna, ugroeno zravlje i povedani riziciod epidemija i zaraznih bolesti

PROMJENE KLIMATSKIH EKSTREMA: Reukcija prinosa etvi u tropskim prejelima, povedana ranjivost na

malariju i koleru, toplotni stresovi

PROMJENE U POTRANJI ENERGIJE: Povedana potranja za klimatizacijom i grijanjem

M di ti ji i j t lj i 2


28/80

10 - 28

Mogudi uticaji i vjerovatne posljeice - 2

Klimatske promjene Vjerovatnoa Posljedice

Globalno otopljavanje

povrine ZemljeVrlo vjerovatno Povecanje prosjene temperature Zemlje u rasponu od 1,5 - 4,5 0C

Poveanje koliine

oborinaVrlo izgledno

Poveano zagrijavanje povrine Zemlje e prouzrokovati poveano

isparavanje, to e dovesti do veih globalnih oborina. U nekim regijama treba

oekivati smanjenje padavina

Smanjenje koliine

morskog ledaVrlo vjerovatno

Otopljavanjem klime se oekuje reduciranje ukupnih koliina

morskog leda

Otopljavanje polarnihzima Vrlo vjerovatno

Pomicanje granica morskog leda prema polovima e zimi pojaati

zagrijavanje povrine polarnih regija. To zagrijavanje polarnog zraka moe biti triputa vee od samog globalnog zagrijavanja

Sunija i toplija ljeta u

podrujima sa

kontinentalnom klimom

Izgledno

dugorono

U ljetnim periodima u podrujima sa kontinentalnom klimom e

doi do poveanog isparavanja vode iz tla i do njihovog postepenog suenja.

Ovo suenje je posljedica ranijeg zavretka perioda snjenih padavina i kinih

perioda

Poveanje koliineoborina na viim

geografskim irinama

VjerovatnoPoveanje penetracije toplog zraka prema polovima e biti u skladusa stepenom globalnog otopljavanja. Vee koliine vlanog zraka u

podrujima na viim geografskim irinama e poveati koliinu godinjih

padavina

Poveanje globalnog

nivoa mora i okeanaVjerovatno

Oekivano poveanje globalnog nivoa mora i okeana e biti vie

posljedica termalne ekspanzije morske vode u buduoj toplijoj klimi nego

topljenje morskog leda i polarnih ledenih kapa

M di f k i kli kih j 1


29/80

10 - 29

Vrsta uticajaEventualni rast temperature u odnosu na predindustrijske temperature

1C 2C 3C 4C 5C

Snadbjevanje

svjeom vodom

Mali lednjaci na

Andima e

izeznuti, prijetnje

snabdjevanja

vodom za 50

miliona ljudi

Potecijalna

opasnost od

smanjenja

dostupnosti vode

za 20-30% (J.Afrika

i oblast

Mediterana)

U J.Evropi, oekuju

se ozbiljne sue

jednom u toku

decenije, -4

milijarde ljudi

suoeno sa

nestaicom vode

Potencijalna

opasnost od

smanjenja

dostupnosti vode

za 30-50 %

(J.Afrika i oblast

Mediterana

Mogunost

nestanka velikih

gleera na

Himalajima,

direktno pogaajui

populacije Kine,

te milijardu

stanovnika Indije

Hrana i

poljoprivreda

Skroman porast

prinosa u regijama

ove temperaturne

zone

Usjevi u opadanju u

svim tropskim

regijama (5-10% u

Africi)

50-550 miliona

novih potencijalno

gladnih osoba,

Poljporivredni

prinosi na veim

geografskim

irinama doseusvoj maksimum

Poljoprivredni

prinosi biljeie pad

za 15-35% (Afrika,

te neki dijelovi

Australije)

Kontinuirano

poveanje kiselosti

okeana ozbiljno

ugroava

ekosisteme mora i

pojedine vrste riba

Mogudi efekti klimatskih promjena - 1

Sources: Stern, 2007; IPCC, 2007.

M di f kti kli t kih j 2


30/80

10 - 30

Humano zdravlje

Najmanje 300.000

ljudi godinje umre

od diajareje,malarije i

neuhranjenosti

Smanjenje

smrtnosti zbog

hladnoe

(S.Evropa, USA)

40-60 milionapotencijalno

oboljelih osoba od

malarije (Afrika)

1-3 miliona ljudismrtno ugroenih

posljedicama

neuhranjenosti

Do 80 milionapotencijalno

oboljelih od

malarije u Africi

Dalje poveanjebolesti i znaajno

remeenje

zdravstvenih

usluga

Obalna podruja

Otapanje ledenih

platformi, praeno

oteenjima

graevina i cesta

(dijelovi Kanade i

Rusije)

Do 10 miliona

osoba godinje

zahvaenih

obalnim

plavljenjem

1-170 miliona ljudi

zahvaenih

obalnim

plavljenjem svake

godine

7-300 miliona ljudi

zahvaenih

obalnim

plavljenjem, svake

godine

Rast nivoa mora,ime su ugroena

mala ostrva, niska

obalana podruja

(Florida) i veliki

svjetski gradovi

(New York, London

i Tokio)

Ekosistemi

Najmanje za 10%

kopnenih vrsta

prijeti istrebljenje .

Izbjeljivanje

koralnih grebena

(80%)

15-40% vrsta je

pod prijetnjom

istrebljenja

Za 20-50% vrsta

prijeti istrebljenje.

Mogu poetak

kolapsa

Amazonskih uma

Gubitak oko pola

artike tundre.

Vie od pola

svjetskih prirodnih

rezervi ne moe

odgovoriti

zahtjevima

Znatna

istrijebljenja irom

planete

Mogudi efekti klimatskih promjena - 2

Osjetljivost nerazvijenih zemalja


31/80

10 - 31

Osjetljivost nerazvijenih zemalja

Zemlje u razvoju i manje razvijene zemlje su najranjivijena klimatske promjene

Uticaji klimatskih promjena su vedi one su ved saapogoenije poplavama i suama, a najvedi io tihzemalja se nalazi u klimatski osjetljivim sektorima

One imaju nii kapacitet aaptacije na promjene, jer imneostaju finansijski, institucionalni i tehnolokikapaciteti i pristup znanju

Vjerovatno de uticaj klimatskih promjena bitiisproporcionalan u onosu na siromanije zemlje inajsiromanije slojeve ljui, ime de se pojaatinejednakost u zdravstvenom statusu i u pristupu hrani,istoj voi i ostalim resursima

Neto efekti trita de ko vedine zemalja u razvoju bitinegativni

Saanje posljeice 1


32/80

10 - 32

Saanje posljeice - 1

Saanje posljeice 2


33/80

10 - 33

Saanje posljeice - 2

Saanje posljeice bre i jae


34/80

10 - 34

Saanje posljeice bre i jae

Ekonomska analiza klimatskih promjena 1


35/80

10 - 35

Ekonomska analiza klimatskih promjena - 1

Naunici su moelirali rezultate previenog uvostruavanjaakumuliranog ugljen-dioksida u Zemljinoj atmosferi.

Previeni negativni efekti ukljuuju: gubitak kopnenog poruja, ukljuujudi plae i movare, uslje

podizanja nivoa mora,

gubitak ivih vrsta i umskog poruja,

prekid dovoda vode gradovima i poljoprivredi,

povedani trokovi konicioniranja vazuha,

naruavanje zravlja i smrti o toplotnih uara i irenja tropskihbolesti,

gubitak poljoprivrednog autputa.

Blagotvorni efekti mogu da budu: povedanje poljoprivrene proizvonje u hlanijim prejelima,

manji trokovi grijanja.

Ekonomska analiza klimatskih promjena 2


36/80

10 - 36

Ekonomska analiza klimatskih promjena - 2

Drugi moa tetniji efekti, koji su manje previljivi obuhvataju:

naruavanje moela vremenskih prilika, sa vedom uestalodu

uragana i rugih ekstremnih vremenskih ogaaja, iznenane velike klimatske promjene, kao to je pomjeranje Golfske

struje Atlantskog okeana, to bi moglo a izazove a klima u Evropibue slina klimi Aljaske,

pozitivni efekti povratne sprege, kao to je povedanje isputanjaugljen-ioksia zbog zagrijavanja arktike tunre, koji bi ubrzaliglobalno zagrevanje.

Kako moemo a evaluiramo ove mogude uticaje?

U pokuaju a ogovore na ovo pitanje, ekonomisti koriste analizutrokova i koristi.

Ogovore politika na klimatske promene moemo a evaluiramo takoto demo prvo razmotriti scenario uobiajenog poslovanja u kome senita ne preuzima a se ogranie emisije gasova koji pojaavajuefekat staklene bate, a zatim izvriti procjene reukcija.

1990-2025 Historijske i projektirane emisije CO2


37/80

10 - 37

1990-2025, Historijske i projektirane emisije CO2

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025Year

MillionMetricTonsCarbonDioxide

Latin America(Central and SouthAmerica, Mexico)

Africa

Middle East

Emerging Asia

TransitionalEconomies

Other Developed(Canada, Japan,Australia/NewZealand)Western Europe

United States

Source: U.S. Department of Energy, Energy Information

Administration, International Energy Outlook 2005,

Per Capita emisije CO2 iz fosilnih goriva (2000)


38/80

10 - 38

Per Capita emisije CO2 iz fosilnih goriva (2000)

Source: Carbon Dioxide Information Analysis Center (CDIAC), http://cdiac.esd.ornl.gov/

0

1

2

3

4

5

6

M

etricTonsofCarbon

Trokovi i koristi globalnih klimatskih promjena - 1
http://cdiac.esd.ornl.gov/http://cdiac.esd.ornl.gov/


39/80

10 - 39


Kaa se rai analiza trokova i koristi, moraju se izmjeriti posljeicekoje de nastati ukoliko se ozvoli nastavak nekontrolisanih emisija iuporeiti sa trokovima mjera politika koje to sprjeavaju.

U tabeli (sljeedi slaj) prikazani su rezultati jene takve stuije zaekonomiju SAD, koja se onosi na procjenjenom uvostruavajuCO2izna preinustrijskog nivoa. Ukupna teta je procjenjena na60 milijardi dolara ili 1% GDP-a SAD.

Vedina slinih stuija su obile sline rezultate: o 1 o 2% GDP-a.Procjene trokova vedih temperaturnih promjena tokom uegperioa ostiu i o 5% GDP-a.

Procjene izraene u novcu se mogu ovesti u pitanje jer neobuhvataju ukupnu vrednost potencijalnih gubitaka (priobalno

poruje okeana, plae i priobalne movare it).

Procjene izostavljaju mogudnost katastrofalnijih posleica mogu danastanu ako naruavanje vremenskih moela bue gore ooekivanog (uragani, bolesti ljui jer topliji vremenski usloviomoguduju tropskim bolestima a znatno proire svoj jelokrug.

Procjene goinjih teta o globalnih klimatskih promjena u SAD (mlr olara)


40/80

10 - 40

Procjene goinjih teta o globalnih klimatskih promjena u SAD (mlr olara)

2 x CO2(+2,5C) Dugorono zagrijavanje(+10C)

Poljoprivreda 17,5 95,0

Gubitak uma 3,3 7,0Gubitak ivih vrsta 4,0 + 16,0 + '

Porast nivoa mora 35,0

Graenje brana, lukobrana 1,2

Gubitak movara 4,1

Gubitak sunih predjela 1,7

Energetski zahtjevi 11,2 64,1

Neelektrino grijanje 1,3 4,0Ljudske ugodnosti Xa Ya

Ljudski ivot 5,8 33,0

Oboljevanje ljudi Xm Ym

Migracije 0,5 2,8

Uragani 0,8 6,4

Graevinarstvo +/Xc +/Yc

Slobodno vrijeme 1,7 4,0

Snabdjevanje vodom 7,0 56,0Urbana infrastruktura 0,1 0,6

Zagaenje vazduha

Troposferski ozon 3,5 19,8

Drugo Xo Yo

Ukupno 61,6 + Xa+ Xm+ Xo+ '

+/Xc

335,7 + Ya+ Ym+ Yo+ +/

Yc



41/80

10 - 41

Trokovi i koristi globalnih klimatskih promjena 2

Ove procjene teta su polone mnogim kritikama, ali prema njimamoramo omjeriti procjenjene koristi politika za spreavanjeklimatskih promena nasuprot trokova takvih politika.

Za procenu tih trokova se koriste moele koji pokazuju kako inputi,kao to su ra, kapital i resursi, proizvoe ekonomski autput.

Da bismo smanjili emisije ugljika, moramo smanjiti koridenjefosilnih goriva i zamjeniti ih drugim izvorima energije koji mogu biti

mnogo skuplji. Neki ekonomski moeli previaju a bi tasupstitucija smanjila rast GDP-a. Jedna velika studija je pokazala

gubitak GDP-a od 1 do 3% GDP-a, sa potencijalno vedim ugoronimgubicima za zemlje u razvoju zavisne o uglja, kao to je Kina.

Ako i trokovi i koristi agresivne politike reukcije ugljika panu uraspon o 1 o 3%, kako demo onijeti oluku ta a raimo?

Sve zavisi o evaluacije buudih trokova i koristi. Troakpreduzimanja mjera mora se podnijeti danas ili u bliskoj

buudnosti, ok de se koristi o preuzimanja mjera (izbjegnutitrokovi teta) javiti u aljoj buudnosti.

Analiza ugoronih posljeica po ivotnu sreinu - 1


42/80

10 - 42

Analiza ugoronih posljeica po ivotnu sreinu 1

Dve glavne ekonomske stuije koje se bave analizom trokova ikoristi klimatskih promjena ole su o znatno rugaijih zakljuaka.Prema analizi Williama Nordhausa, ekonomski optimum je mala

redukcija emisija GHG plinova ispod nivoa rasta emisija u

uobiajenom poslovanju koji je prikazan na slaju. To zahtjevamale promjene u energiji zasnovane na ugljiku koja je tipina zasaanji ekonomski razvoj.

William Cline u svojoj stuiji preporuuje svjetski programagresivnih akcija za ograniavanje globalnog zagrijavanja kojiobuhvata smanjenje emisija ugljika aleko ispo saanjih nivoa injihovo zamrzavanje bez buudeg povedanja. To porazumjevavelike promjene u saanjim moelima potronje energije.

ta objanjava tako velike razlike izmeu ove ve analize trokova ikoristi?

U stuijama su koritene sline metoe za procjenjivanje trokova ikoristi. Glavna razlika je u tome to Cline koristi nisku iskontnustopu (1,5%) ime aje vedu teinu ugoronim ekolokim uticajima

Dugoroni trokovi i koristi o ublaavanja globalnih klimatskih promjena


43/80

10 - 43

Dugoroni trokovi i koristi o ublaavanja globalnih klimatskih promjena

Procenat GDP-a

Koristi, primjer visokog oteenja

Koristi, primjer srednjeg oteenja

Trokovi

Analiza ugoronih posljeica po ivotnu sreinu - 2


44/80

10 - 44

Analiza ugoronih posljeica po ivotnu sreinu 2

Sveobuhvatan pregled ekonomskih modela politika za klimatskepromjene pokazuje a ekonomski ishoi previeni za politikeredukcije ugljika znatno zavise od pretpostavki modeliranja.

Previeni efekti stabiliziranja emisija na nivoima iz 1990. goinekredu se o 2% smanjenja o 2%povedanjaGDP-a. Ishodi zavise odrazliitih pretpostavki u koje spaaju:

efikasnost ili neefikasnost ekonomskih odgovora na cene energije;

ostupnost rezervnih neugljenikih energetskih tehnologija; a li rave mogu ili ne mogu zamjeniti opciju najniih trokovaredukcijom ugljika;

da li se prihodi od poreza na goriva zasnovana na ugljiku koriste ili nekoriste za smanjenje drugih poreza;

da li se u obzir uzimaju ili ne uzimaju eksterne koristi od redukcijeugljika, ukljuujudi i smanjenje zagaenja povrinskog sloja zraka.

Dakle, politike za reukciju emisija mogu a se kredu ominimalistikog pristupa neznatnog smanjenja rasta emisija oramatinih reukcija emisija CO2za 50 ili vie procenata.

Odgovori politika na klimatske promjene - 1


45/80

10 - 45

Odgovori politika na klimatske promjene 1

Dvije vrste mjera: preventivne mjere, koje imaju tendenciju daumanje ili ublae efekat staklene bate, i mjere prilagoavanja zasuoavanje sa posleicama efekta staklene bate i svoenje njihovoguticaja na minimum.

Preventivne mjere obuhvataju:

smanjenje emisija GHG plinova reduciranjem nivoa ekonomskihaktivnosti povezanih sa emisijama ili pomakom ka energetski

efikasnijim tehnologijama koje omogudavaju isti nivo ekonomskeaktivnosti pri niem nivou emisija CO2;

povedanje rezervoara ugljika ume recikliraju CO2i pretvaraju ga ukisik; ouvanje umskih poruja i irenje obnavljanja uma imajuznaajan uticaj na neto emisije CO2.

Mjere prilagoavanja obuhvataju: izgranju brana i lukobrana za zatitu o porasta nivoa mora iekstremnih vremenskih uslova, kao to su poplave i uragani;

pomerjanje modela kultivacije u poljoprivredi kako bi se prilagodiliizmenjenim vremenskim prilikama u razliitim porujima.

Odgovori politika na klimatske promjene - 1


46/80

10 - 46

Odgovori politika na klimatske promjene 1

Ekonomski pristup prelae a pri razmatranju takvih politikaprimjeni analiza efektivnosti trokova.

Uopteno, ekonomisti favoriziraju pristupe koji se zalau zakoridenje trinih mehanizama za postizanje ciljeva. Trinoorijentirani pristupi se smatraju trokovno-efektivnimumjesto dapokuavaju a irektno kontroliu trite, oni pomjeraju posticajekako bi i pojeinci i firme mijenjali svoje ponaanje.

Dozvole kojima se moe trgovati su potencijalno korisna srestva zareukciju plinova koji pojaavaju efekat staklene bate.

Druge relevantne ekonomske politike obuhvataju mjere kojima sepostie prihvatanje obnovljivih izvora energije i energetski efikasnetehnologije.

Rezervoari ugljenika su poruja ge se viak ugljenika moepohraniti. Prironi rezervoari su okeani i ume. Ljuska intervencijamoe a smanji ili a proiri te rezervoare putem upravljanjaumama i putem poljoprivrene prakse.

Alati: Porezi na ugljik - 1


47/80

10 - 47

Alati: Porezi na ugljik 1

Trite goriva zasnovanih na ugljiku, kao to su ugalj, nafta i prironigas, uzima u obzir samo privatne trokove i koristi, to ovoi otrine ravnotee koja ne ogovara rutvenom optimumu.

Stanarni lijek za internaliziranje eksternih trokova je porez nazagaenje po jeinici zagaujude materije. Za emisije ugljen-dioksida, to je porez na ugljik. Takav porez bi podigao cijenu izvora

energije, to bi potroaima alo posticaj za konzerviranje energijei premjetanje tranje na alternativne izvore (slaj). Tranja se

takoe moe premjestiti sa goriva zasnovanih na ugljiku sa vedomproporcijom ugljenika, kao to je ugalj, na goriva sa relativnomanjim sarajem ugljika, kao to je prironi gas.

Porez na ugljik bi potroaima izgleao kao porast cijene energije.On postie proizvoae i potroae a izbjegavaju pladanje poreza

time to de smanjiti svoju potronju ugljikom intenzivnih goriva. Ovoizbjegavanje ima rutvene koristi smanjenje potronje energije iredukciju emisija CO2.

Ekonomski efekti poreza na ugljik


48/80

10 - 48

Ekonomski efekti poreza na ugljik

Izvori energije zasnovani na ugljiku

Pe= ravnotena cijena energije bez poreza na ugljikP* = ravnotena cijena energije sa porezom na ugljikQa= koliina goriva zasnovanih na ugljiku koja se koristi bez poreza na ugljikQb= koliina goriva zasnovanih na ugljiku koja se koristi sa porezom na ugljikQc= koliina alternativne energije koja se koristi bez poreza na ugljikQd= koliina alternativne energije koja se koristi sa porezom na ugljik

S' sa porezomCijena

Poveanje

tranjeD

Alternativni izvori energije

Cijena

Porez na

ugljik

Alati: Porezi na ugljik - 2


49/80

10 - 49

Alati: Porezi na ugljik 2

U tabeli je prikazan uticaj razliitih nivoa poreza na ugljik na cijeneuglja, nafte i gasa.

Na slaju je prikazan presjek onosa izmeu cijena benzina ipotronje po glavi stanovnika po ravama. Moel ovog onosaposjeda na krivu tranje: to su cijene vede, to je manja potronja.

Mnogo vedi porezi bi bili potrebni a promoraju velika pomjeranja safosilnih goriva. Stabiliziranje globalnih emisija CO2bi zahtjevalo porez

na ugljenik od najmanje 200 $ po toni. To bi znatno podiglo cijene

goriva, to bi uticalo na moele potronje.

Ali, a li de takav porez ikaa biti politiki izvoljiv? Naroito u SAD,koja ima aleko najvedu potronju po glavi stanovnika i najniu cijenuu onosu na sve rave.

Ali, ieja povedavanja poreza na ekonomska zla, kao to jezagaenje, i smanjivanja poreza na stvari koje elimo a postiemo,kao to je ra i kapitalne investicije, potpuno je u sklau sa principimaekonomske efikasnosti. Ako bi se takav poreski pomak odigrao,

pojeinci ili firme ije bi poslovanje bilo energetski efikasnije zapravobi tejele novac.

Alternativni porezi na ugljik kod fosilnih goriva


50/80

10 - 50

Ugalj Nafta Prirodni plin

Tona ugljika pojedinici goriva 0.574/ton 0.102/barrel

0.015/Mcf(hiljadu kubnih

feeta)Prosjena cijena(2007)

$25.16/ton $88.79/barrel $5.90/Mcf

Iznos poreza na ugljik po jedinici goriva:$10/toni ugljika $5.74/ton $1.02/barrel $0.15/Mcf$100/toni ugljika $57.42/ton $10.15/barrel $1.49/Mcf$200/toni ugljika $114.85/ton $20.31/barrel $2.98/McfPorez na ugljik kao procenat cijene goriva:

$10/toni ugljika 23% 1% 3%$100/toni ugljika 228% 11% 25%$200/toni ugljika 456% 23% 51%

Alternativni porezi na ugljik kod fosilnih goriva

Cijena benzina vs potronja u inustrijskim zemljama, 2003


51/80

10 - 51

Cijena benzina vs potronja u inustrijskim zemljama, 2003

Alati: Prenosive dozvole - 1


52/80

10 - 52

Jena o alternativa porezu na zagaivanje jeste sistem prenosivihozvola za emisije ugljika. Takav sistem bi funkcionisao na nain:

Svakoj ravi bile bi ojeljene ozvole za oreeni ozvoljen nivoemisija ugljenika. Ukupan broj izdatih dozvola za ugljenik bio bijenak eljenom cilju.

Alokacija dozvola bi zadovoljila dogovorene ciljeve nacionalnih iliregionalnih redukcija. Na primer, prema Kjoto protokolu SAD su

pristale da do 20082012. godine smanje emisije za 7%, Japan za 6%,Evropa za 8%.

Drave bi izmeu sebe mogle a trguju ozvolama.

Dozvolama firme mogu a trguju i izmeu sebe, a rave depostavljati ciljeve za velike industrijske sektore i prema tome

alocirati ozvole. Firme bi taa mogle meusobno ili meunaronorazmenjivati dozvole.

Drave i kompanije bi takoe mogle a obiju kreite za reukcijukada finansiraju energetske kapacitete u drugim zemljama.

Alati: Prenosive dozvole - 2


53/80

10 - 53

Sa ekonomskog stanovita, sistem prenosivih ozvola bi postakaoprimjenjivanje opcija za redukciju ugljenika sa najmanjim

trokovima.

U zavisnosti o alokacije ozvola, to bi takoe moglo a znai a bizemlje u razvoju mogle transformirati dozvole u novu robu za izvoz

ako za svoj energetski razvoj budu izabrale put bez ugljika. One bi

tada mogle da prodaju dozvole industrijaliziranim zemljama koje nisu

ispunile svoje zahtjeve za redukciju.

Kamen spoticanja meunaronog sistema prenosivih ozvola jestepostizanje dogovora o ciljanim nivoima.

Zemlje u razvoju se opiru bilo kakvimogranienjima na svoje emisijekoje su trenutno mnogo manje po glavi stanovnika od emisija u

razvijenim zemljamasve ok razvijene zemlje ne pokau znaajannapredak u redukcijama svojih emisija.

Ali, neke razvijene zemlje, kao to su SAD i Australija, nisu voljne aprimjene bilo kakve politike redukcije sve dok zemlje u razvoju ne

pristanu a se na neki nain obaveu.

Alati: Subvencije, stanari, istraivanje i razvoj i tehnoloki transfer


54/80

10 - 54

Iako politiki problemi mogu sprijeiti usvajanje efikasnih poreza naugljik ili sistema prenosivih dozvola, druge mjere imaju potencijal da

smanje emisije ugljika:

Prebacivanje subvencija sa goriva zasnovanih na ugljiku na gorivakoja nisu zasnovana na ugljiku.

Koritenje stanara efikasnosti kojima se o javnih slubi i velikihproizvoaa zahtijeva a povedaju efikasnost i obnovljive saraje u

izvorima energije.

Rashoi za istraivanje i razvoj usmjereni ka komercijalizacijialternativnih tehnologija.

Tehnoloki transfer u zemljama u razvoju - vedina previenog rastaemisija ugljika ogoide se u zemljama u razvoju.

Buudnost politika usmjerenih ka klimatskim promjenama


55/80

10 - 55

p j p j

Nedavni dokazi o ubrzavanju klimatskih promjena ukazuju na to da jekumulativan uticaj emisija ozbiljniji nego to se oekivalo, uz znatanrizik o iznenanog ili ozbiljnog poremedaja klime.

Meuvlain panel o klimatskim promjenama (IPCC) procjenjuje a destabilizacija atmosferskog nivoa CO2zahtijevati redukciju emisija CO2

na elid saanjih nivoa. To aleko namauje zaate ciljeve Kjotoprotokola i zahtijeva velike intervencije politika za preusmeravanje

svetske ekonomije ka neugljenikim izvorima energije.

IPCC takoe smatra a su ostupne mogudnosti za reukciju emisijaod 3070% po neto cijeni manjoj od 100 $ po toni emitovanog ugljika;znatan eo tih smanjenja imao bi niske ili nikakve granine trokove.Prema ovim proraunima, IPCC procenjuje a se maksimalnareukcija, o 5 milijari tona, moe postidi uz neto troak o nekoliko

stotina milijardi dolarato jeste velika suma, ali je verovatno manjao trokova koji bi nastali o teta po visokim procjenama, ak i akobi se koristile standardne diskontne stope. Redukcije uz niske

trokove svakako izgleaju kao obra investicija.

Management globalnog zagrijavanja?


56/80

10 - 56

g g g g j j

Kanada i male evropske zemlje - intenzivni pritisak zaonoenje meunaronih sporazuma, kojim bi seplafonirali ili reucirali postojedi nivoi emisijaugljendioksida.

Za bolje shvatanje prirode otpora prema implementacijiglobalnih meunaronih sporazuma o emisijama ugljika,treba pogledati stanje emisija ugljika, kao i prirodu tzv.prirodnog duga ugljika.

Emisije ugljika se razlikuju od zemlje do zemlje i od regijedo regije, u zavisnosti od mnogih faktora, a u prvom reduod energetskog intenziteta, strukture energetskih resursai strukture sektorske potronje

Vie o polovine ukupnih emisija u 2003. goini suproizvele razvijene zemlje OECD-a. Najvedi svjetski emitersu bile SAD (5.728 miliona tona ugljendioksida ili 19,68tona per capita) a zatim Kina (3.760 miliona tona ili 2,9tona per capita).

Regionalne emisije CO2, 1973, 2003


57/80

10 - 57

Regionalne emisije CO , 973, 003

Regija/zemlja

2003 2003 1973

Populacija

(milioni)

GDP

(milijardeUSD)

CO2

percapita (t)

Kg CO2/

GDP (USD)

CO2emisije CO2 emisije

(mio tCO2)

% (mio MtCO2)

%

Svijet 6.268 33.391 3,99 0,75 24.983 100,0 15.662 100,0

OECD 1.154 26.792 11,08 0,48 12.794 51,2 10.321 65,9

Srednji Istok 177 679 6,25 1,63 1.107 4,4 157 1,0

Bivi SSSR 286 454 7,99 5,03 2.285 9,1 2.255 14,4

Kina 1.295 1.550 2,90 2,43 3.760 15,0 893 5,7

Azija 2.018 1.697 1,16 1,38 2.342 9,4 470 3,0Latinska

Amerika

432 1.443 1,97 0,59 850 3,4 423 2,7

Afrika 851 641 0,90 1,19 763 3,1 297 1,9

Ostalo 817 3.3 579 3,7

Izvor: IEA (2005)

Emisije ugljika po glavi, 2002


58/80

10 - 58

j g j p g ,

Globalno zagrijavanje:

emisije ugljika po glavi, 2002

0 1 2 3 4 5 6

SAD

Indonezija

Kina

J. Afrika

EU (15)

Japan

Njemaka

Australija

Hiljade tona ugljika

Energetska odgovornost za GHG emisije


59/80

10 - 59

g g j

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

Potranjaprimarneenergije(EJ)

Industrijalizirane drave Tranzicijske EkonomijeZUR u Pacifikoj Aziji AfrikaLatinska Amerika Srednji istok i Sj. Afrija

Sektorska odgovornost za GHG emisije -1


60/80

10 - 60

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1971 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020

ENERGETSKE EMISIJE CO2 U ODNOSU NA GLAVNE EKONOMSKE SEKTORE, 1971-2020

Graevinarstvo Industrija Transport Poljoprivreda

Sektorska odgovornost za GHG emisije -2


61/80

10 - 61

g j

Emisije GHG plinovasektorske emisije, 2000


62/80

10 - 62

Emisijepotronja i projekcije


63/80

10 - 63

p j p j j

Filozofija prirodnog duga


64/80

10 - 64

Mnoge zemlje su u toku historijskog razvoja isputalepolutante u atmosferu bre nego to se trebala biti prironapolucija, ime su o okoline posuile kapacitete asimilacijepolucija.

Rezultat dugovaananje globalno opteredenjeugljendioksidom i ostalim GHG plinovima. To je ustvariglobalni prirodni dug, koji je glavni uzrok klimatskihpromjena. Najvedi prironi ug imaju inustrijalizirane

zemlje, koje u ukupnoj globalnoj emisiji ugljika uestvuju sa75%. Argumenti obrane unika: njihovi oevi nisu znali a de se

emisijama GHG plinova napraviti veliki problemi, pa zatoananja populacija nije una pladati ugove. Ali:

Prirodni dug nije kazna, nego priznavanje aktive i pasive, ili principazagaiva plada, jer bogate populacije uivaju koristi iz ranijihaktivnosti, pa, stoga, moraju prihvatiti ugove proistekle iz steenihkoristi.

Ohrabrivanja ignorancije, tj. tvrnja a neko nije ogovoran zato tonije znao a rai stvari, koje su rizine za buudnost, je siguran putprema neorivom razvoju.

Filozofija prirodnog duga


65/80

10 - 65

Udio akumuliranog atmosferskog ugljika iz industrijskih izvora i koritenja

zemljita, 1900-2000

SAD i Kanada 26%

Subsaharska Afrika

4%Zemlje biveg

SSSRa 13%

Industrijalizirana

Pacifika Azija 6%

Evropa 21% Juna i Centralna

Amerika 10%

Azijske ZUR 20%

j p g g

Meunarona kooperacija - 1


66/80

10 - 66

Promocija meunaronog managementa klimatskih promjena jepoela na Prvoj meunaronoj konferenciji o svjetskoj klimi1979.goine, kaa je utvreno a klimatske promjene predstavljajuozbiljan problem i kada su pozvane vlade da predvide i sprijee

potencijalne promjene klime uzrokovane ljudskom aktivnosti, a koje

bi mogle imati snaan negativan uticaj na dobrobit ovjeanstva.

Na konferenciji je uspostavljen Svjetski klimatski programpodzajednikim vostvom Svjetske meteoroloke organizacije,Programa UN za okolinu(UNEP) i Meunarodnog vijeda naunih

ustanova. O taa o anas je oran veliki broj konferencija iradnih tijela sa ciljem da se uspostavi efikasan management

klimatskih promjena.

Okvirna Konvencija o klimatskim promjenama, lansirana u Riu deJaneiru1992. godine, je temeljni dokument kojim se nastojalosprijeiti alje globalno zagrijavanje zemlje. Konvencija je postavilaprincipe ponaanja koji su poivali na naelu zajednike, alidiferencirane odgovornosti.

Meunarona kooperacija - 2


67/80

10 - 67

Potpisivanjem konvencije su zemlje-potpisnice prihvatile brojneopde obaveze (sistem izvjetavanja o GHG emisijama, usvajanjenacionalnih programa za ublaavanje klimatskih promjena i razvojstrategija prilagoavanja).

Od industrijaliziranih zemalja je zatraeno a 2000. goine smanjeemisije GHG plinova na nivo iz 1990. godine, dok je zemljama u

razvoju ostavljen neki stepen fleksibilnosti.

Formirano je i izvrno tijelo Konferencija lanica(Conference ofParties - COP), sa dvije podorganizacije za naune i tehnolokesavjete i implementaciju.

O taa o anas je orano osam sesija COP-a, a njihov glavnirezulat je potpisivanje Protokola o klimatskim promjenama

decembra 1997. godine u Kyotu.

Kyoto protokol - 1


68/80

10 - 68

Kyoto protokolom, koga je potpisalo 180 zemalja, jeprevieno a 38 razvijenih zemalja (ankeks 1), u periou o

2008. do 2012. godine u prosjeku smanje emisije ugljika za5,2% ispod nivoa iz 1990. godine

Za svaku zemlju je utvren tzv. Kyoto cilj (% promjena uodnosu na 1990) i projektirane emisije u 2000. godini

Za zemlje u razvoju kojima nije utvreno smanjenje jeostavljena mogudnost pristupanja protokolu preko CDM

mehanizma (Clean Development Mechanizm) Inustrijalizirane nacije su svrstane u tri grupe, sa razliitim

stepenom previene reukcije emisije ugljika premareferentnom cilju

Zemljama u tranziciji je dozvoljen neto kredit u odnosu na

Kyoto ciljeve, ime se obezbjeuje vrijeme za prilagoavanje Protokolom su previene promjene kljunihmakroenergetskih agregata do 2020. godine, kojepodrazumijevaju smanjivanje energetskog intenziteta iintenziteta ugljika, te manji rast emisije ugljika u odnosu napotronju energije i GDP

Fleksibilni mehanizmi Kyoto protokola


69/80

10 - 69

Ovi mehanizmi su kreirani sa ciljem da se zemljama koje imajuekonomske potekode nizom povlastica i beneficija omogudi vedipotencijal za reduciranje emisija:

Mogudnost uvoenja oatnih poreza za ohrabrivanje reukcijeemisija ugljika, to je vano za rave ko kojih je uvoenje oatnihporeza kakljivo politiko pitanje.

Kreitno reuciranja ugljika omogudava a se, naprimjer, netopovedanjem povrine uma ili rugih poljoprivrenih kultura zaapsorbiranje ugljendioksida obezbijedi vremenska fleksibilnost.

Trgovina emisijama ugljika, kojom pojeine zemlje mogu arazmjenjuju svoja prava na emitiranje ugljika u cilju efikasnijerealokacije ukupnog opteredenja reukcije.

Ohrabrivanje kooperacije izmeu zemalja ko inentificiranja ieksploatacije projekata ko kojih se zajenike emisije moguefikasnije i bre reucirati. Naprimjer, termocentrale na ugalj u ZURusu neefikasnije nego termoelektrane u razvijenim zemljama. Za objezemlje je jeftinije i efikasnije a se zajeniki poveda efikasnostpostojedih termocentrala u ZUR-u

Kyoto protokol - 2


70/80

10 - 70

Iako Protokolom nije uspostavljen globalni sistem za trgovinuemisijama, omogudeno je trgovanje kreitima za emisiju GHGplinova izmeu zemalja koje imaju utvrene limite emisija.

Protokol sari i niz preporuka o nainima smanjivanja emisija uokviru novih energetskih i transportnih tehnologija i politika, te

preporuka za novi pristup umarstvu i poljoprivrei.

Pore toga, Protokol istie potrebu promocije tehnolokih transfera,unapreenja obrazovanja i obuke, te osiguranja novih i oatnihfinansijskih izvora kako bi se pokrili trokovi onih zemalja u razvojukoje izvravaju svoje obaveze iz Protokola.

Nakon usvajanja Protokola, uslijedili su brojni problemi u njegovojratifikaciji. Naime, Protokol je trebao stupiti na snagu 90 dana nakon

ratifikacije najmanje 55 lanica COP-a, ukljuujudi i razvijene zemljekoje su 1990. godine bile odgovorne za najmanje 55% ukupnih

emisija. Politike nesuglasice tokom 2000. i 2001. goine, koje suublaene ratifikacijom Protokola u Rusiji i Japanu, kao i obijanje iodustajanje SAD od ratificiranja sporazuma su znatno usporili

implementaciju Kyoto protokola.

Historijske i projektirane emisije u SAD


71/80

10 - 71

Kyoto protokol - 3


72/80

10 - 72

Glavna pitanja koja su saa aktuelna se onose na nain ukljuivanjavelikih emitera, koji nisu ukljueni u Protokol - SAD, Kine i Indije -kao i na povedanje realtivno umjerenih ciljeva 5% reukcije emisija,to oigleno nije ovoljno za obijanje bitke protiv globalnogzagrijavanja.

Naime, 2003. godine su SAD, Kina i Indija emitirale ukupno 10.538(5.728+3.760+1.050) miliona tona ugljenioksia, to prestavlja42,2% svih globalnih emisija. Pri tome treba imati u vidu da od 1999.

godine emisije CO2u SAD imaju tendenciju stabilnog rasta, da je

Bushova administracija odbacila Kyoto Protokol, a da Kina i Indija

zbog vrlo inaminog rasta i energetske politike koja se bazira nauglju, imaju jako visok potencijal buudih emisija.

ta uraditi poslije Kyota je pitanje koje zaokuplja velili broj ljudi,poev oAlla Gore-a,Clintonovog potpredsjednika, do NicolasaSterna, donedavno glavnog ekonomiste Svjetske Banke.

ta iza Kyota mjere i nagrade?


73/80

10 - 73

Restriktivne mjere - socijalne i ekonomskesankcije.

Socijalne sankcije znaile iskljuivanje zemalja izsujelovanja u meunaronim aktivnostima ibojkotiranje proizvoda i usluga porijeklom iztakvih zemalja.

Ekonomske sankcije se onose na meunaronutrgovinu. Nagrae za obro ponaanje - pomod za

efikasnije koritenje energije, nagraa onimzemljama koje imaju najbolje rezultate usmanjivanju GHG emisija.

Klimatske promjenemodel i realnost


74/80

10 - 74

Problemi buudnosti: nivo stabilizacije emisija?


75/80

10 - 75

Problemi buudnosti: nivo stabilizacije emisija?


76/80

10 - 76

0

2

4

6

8

10

12

1980 2000 2020 2040 2060 2080 2100 2120

Year

Carbon

Emissions(Billion

TonsCarbon)

550ppm

450ppm

Problemi za buudnost koji nivo smanjivanja?


77/80

10 - 77

750 ppmv

650 ppmv550 ppmv450 ppmv

0

2

4

6

8

10

12

14

1950 2000 2050 2100 2150 2200 2250

Godinjeemisije(Gtugljika)

Problemi buudnosti trokovi vs nivo emisija?


78/80

10 - 78

Problemi buudnosti - Zaboravite jeftinu energiju!


79/80

10 - 79

Vremenski horizonti uspostavljanja Kuznetz krive


80/80

Vrh CO2emisija

0-100 godina

Magnituda odgovoraVrijeme potrebno za

postizanje ravnotee

Dizanje nivoa mora zbog

termalne ekspanzije:

stoljea do milenija

Stabilizacija CO2:

100-300 godina

Dizanje nivoa mora zbog

taljenja leda:

nekoliko milenija

Stabilizacija temperature:

nekoliko stoljea

Emisije CO2

Documents

Globalne klimatske promjene-1.ppt