GOSPODARKA FINANSOWA GMINY W POLSCE

2.1 BUDŻET JAKO PODSTAWOWY PLAN FINANSOWY DZIAŁALNOŚCI GMINY

Problem budżetu w literaturze naukowej jest dość często przedstawiany i jest opracowań na ten

temat. Oprócz zagadnień o charakterze ogólnym różni autorzy analizują wiele kwestii bardziej

szczegółowych, a ich poglądy są zbieżne, często różnią się, gdy każdy badacz naukowy stara

wnieść się coś nowego, własną koncepcje zrozumienia i ujęcia określonych zagadnień.

Ustawa o finansach publicznych określa budżet jako: „roczny plan dochodów i wydatków, oraz

przychodów i rozchodów tej jednostki”1. Jest to jak wiadomo podstawowa gospodarka finansowa

gminy. Warto zauważyć, że podstawowe pojęcie gospodarki kraju- budżet nie został określony w

Konstytucji. Budżet i jego procedur zostały zawarte w ustawach i rozporządzeniach, a także w

aktach prawa miejscowego.

Jacek Wojnicki ujmuje budżet jednostki (gminy) jako opracowany, uchwalany i wykonywany w

sposób zgodny z prawem roczny (na dany rok kalendarzowy) plan finansowy2.

W Leksykonie Samorządu Terytorialnego Marek Chmaja stwierdza, iż „budżet gminy to plan

finansowy uchwalony w drodze uchwały przez rade gminy na okres jednego roku kalendarzowego,

o charakterze dyrektywnym i jednostkowym na podstawie, którego prowadzi w sposób jawny,

samodzielny swoją gospodarkę finansową; dochody i wydatki organów gminy…”3.

Inni autorzy analizując budżet podkreślają różne jego problemy, zasady, rodzaje, procedury,

zadania itp. W Książce Samorząd Terytorialny- zagadnienia prawne i administracyjne (red A.

Piekury) wymienia następujące jego cechy prawne: „oczywistą cechą jest to, że każdy plan, a w

tym publiczny plan finansowy, odnosi się do przyszłości jestzatem przewidywaniem lecz zarazem

także kreowanie przyszłości”. Ważna jego cechą według autora to „stwarza zarazem normę (lub

zespół norm) powinnościowego zachowania się skierowaną do jego wykonawców”. Następną jego

cechują jest to, że jest publicznym planem finansowym wspólnym dobrem, funkcjonuje w

demokratycznie kierowanym państwem w oparciu o prawo, przez odpowiednie instytucje

wyborcze, uchwalające wykonawcze. Cechuje go też dwustronność- zestawienie planów dochodów

i wydatków, a także zakres czasowy4.

Autor cytowanej książki podaje następującą definicję budżetu: „Budżet gminy to opracowany,

uchwalany i wykonywany w sposób prawem przewidziany roczny (na rok kalendarzowy) plan

finansowy gminy obejmujący dochody … oraz wydatki … na podstawie którego prowadzi ona w

1 Ustawa o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r., Dz. U. z 2003 r., nr 15, poz. 148, art. 1 ust. 2.2 J. Wojnicki, op. cit., s. 143.3 M. Chmaja (red.), op. cit., s. 33.4 A. Epikura (red.), op. cit., s. 368 - 370

sposób jawny i samodzielny swą gospodarkę finansową”5. Jest to definicja z punktu prawniczego,

ale dość szeroko i precyzyjnie określona istota budżetu, treść i cechy konstytutywne, którymi są :

samodzielność finansowa gminy,

jawność gospodarki finansowej,

dochód budżetu obejmuje wszystkie wpływy gminy w danym okresie,

wydatki gminy w granicach kosztów przeznaczenia są na realizacje zadań własnych i

zleconych gminy,

samodzielność gminy w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej podlega ochronie

sądowej.

Wiele teoretyków analizujących problematykę budżetu gminy skupia swa uwagę na ustaleniu

zasad budżetowych. Wspomniany wyżej autor rozpatruje następujące zasady:

• zasada jedności budżetowej- akt budżetowy jest jeden choć, mimo że składają się nań dwie

odrębne ustrojowe części: budżet, zadania własne i plan zadań zleconych przez

administracje rządową,

• akt uchwalenia budżetu gminy ma formę uchwały,

• powinna być zachowana zasada równowagi w budżecie między dochodami a wydatkami6.

2.2 OPRACOWANIE I UCHWALANIE BUDŻETU

Powszechnie wiadomo, że prawidłowym działaniu zespołów ludzkich występują następujące

elementy: cel, plan, decyzja, realizacja i ocena. Opracowanie budżetu gminy wynika z zadań jakie

ma ona zrealizować, jest początkiem działania i może nastręczać wiele trudności, ze względu na

szeroki zakres zadań i funkcji gminy.

W książce „Budżet władz lokalnych” można wyczytać iż opracowanie dobrego budżetu wymaga

zastosowania dwóch kryteriów: użyteczności i ekonomicznego7. A nowoczesny dobry budżet

zgodnie z poglądami znawców zagadnienia powinien zawierać następujące atrybuty:

1. „ujmować w sposób przejrzysty realizowaną za pomocą budżetu politykę władz

publicznych,

2. ukazywać skutki zgłoszonego przez władze publiczne popytu na środki finansowe

gromadzone w budżecie dla poziom obciążeń podatkowych: jest przy tym konieczne

wyeksponowanie zależności między ciężarami finansowymi a poziomem i rodzajem

świadczeń finansowanych z budżetu,

3. prezentować krótko- i długookresowe środki eliminacji lub ograniczeń finansowania

5 Tamżę., s. 377 6 Tamże, s. 381-3907 S. Owsiak (red.), Budżet władz lokalnych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 31.

bieżących zadań (usług),

4. pokazywać związki między zadaniami a standardami ilościowymi i jakościowymi

wyznaczonymi dla tych zadań,

5. zawierać bodźce dla wykonawców budżetu niezbędne do osiągnięcia celów jednostkowych i

ogólnych,

6. Zawierć system umożliwiający kontrolę i monitorowanie wydatków budżetowych z punktu

widzenia zależności w czasie pomiędzy poziomem wydatkowania a stopniem realizacji

zadań,

7. umożliwiać określenie wpływu dostarczanych przez władze publiczne dóbr i usług na

sytuacje podmiotów (ludności), którym są one dostarczone”8.

Bobry budżet to ten, który minimalizuje rozbieżność między planem a efektem czyli realizacja

zadań budżetowych.

Opracowanie budżetu wymaga według teoretyków przestrzegania pewnych zasad. W

opracowaniu po tytułem „Samorząd terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego”

wymienia się następujące zasady budżetowe:

równowagi budżetowej. Chodzi o to by między dochodami a wydatkami zachodziła

równowaga. Aktualnie dopuszcza się określone prawnie rozbieżności tzn., że wydatki mogą w

określonych warunkach być wyższe niż dochody zupełne budżetu tzn., że trzeba uwzględnić

wszystkie dochody i wydatki. W praktyce są to również pewne określone możliwości

dofinansowania i zmian.

jedność budżetu tzn., że wszystkie dochody i wydatki jednostki budżetowej muszą być

objęte jednym prawem budżetowy (jedność formalna- jeden dokument; jedność materialna-

zadania własne, zlecone). W przypadku zadań zleconych możliwa jest pewna elastyczność,

szczegółowość budżetu w aspekcie rzeczowym, ilościowy i czasowym. Budżet musi być

uporządkowany, czytelny i jasny. Aspekt rzeczowy- dochody według źródeł pochodzenia,

wydatki według ich przeznaczenia; ilościowy- ujęcie budżety w kosztach państwowych;

czasowy- okres roku kalendarzowego,

jawność i przejrzystość. Zgodnie z nią dochody i wydatki budżetowe powinny być

zestawione w sposób uporządkowany i pogrupowany według określonych kryteriów9.

Podobnie jak wyżej wymieniony autor wymienia zasady M. Kulesza i L. Węgrzyn przy czym

dodaje zasadę uprzedniości budżetu. Zakład ona uchwalenie budżetu przed okresem w jakim ma

być wykonany10.

Nieco inne zasady podaje autor książki „Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w

8 Tamże, s. 31. 9 W. Kosiedowski (red.), op. cit., s. 136- 14110 M. Kulesza, L. Węgrzyn, Vademecum skutecznego działania, Wydawnictwo Twiger, Warszawa 2006, s. 61-63.

Polsce” uwzględniając zasadę jedności, szczegółowości i równowagi oraz podając zasadę

powszechności i niefunduszowania. Zasada powszechności (lub zupełności) zawiera postulat, aby

wszystkie jednostki budżetowe realizowały i wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i

wydatków11.

Podstawą opracowania budżetu są zadania i potrzeby gminy, a także przepisy ustawy o finansach

publicznych czy ustawy samorządowej czy innych. W pracy nad budżetem można wyodrębnić

cztery etapy:

1. opracowanie projektu budżetu,

2. uchwalenie budżetu,

3. realizacja założeń i zadań budżetu,

4. kontrola wykonania budżetu.

Opracowując budżet trzeba pamiętać o terminach i zgromadzić dane czy informację. Do 15

października roku poprzedzającego rok budżetowy Minister Finansów informuje o subwencjach,

wpłatach i dochodach podstawowych, a kierownicy samorządowych jednostek opracowują własne

plany. W terminie 14 dni po uchwaleniu ustawy budżetowej gminy otrzymuje informacje o

subwencjach i wpłatach, a 21 dniu informuje o dotacjach celowych. Do 15 listopada roku

poprzedniego organ wykonawczy gminy przedkłada projekt budżetu izbie obrachunkowej, a do 22

grudnia kierownicy jednostki opracowują projekt planów finansowo- rzeczowy jednostek.

Opracowanie budżetu należy do kompetencji gminy, organ wykonawczy i organ stanowiący nie

może wydawać instrukcji organom wykonawczemu. Ten jednak musi przestrzegać pewnych zasad.

Ważne jest tu opinia izby obrachunkowej o projektach budżetu, która powinna być przedstawiona

gminą przed uchwaleniem budżetu. Od tej opinii służy odwołanie. Zapisane w budżecie dochody

gminy są prognozą, zaś wydatki są nieprzekraczalnym limitem dla gminy12.

Gmina ma ściśle rozgraniczone zadania w zakresie budżetu, zaś izba obrachunkowa posiada

uprawnienia przypisane jej z mocy prawa. Ale organ wykonawczy posiada też swoje prawa.

Zadania ustalone w budżecie realizują wykonawcy opierając się na regułach postępowania w formie

nakazów, zakazów przestrzegając dyrektyw zapisanych w budżecie. Artykuł 124 ustawy o

finansach publicznych dokładnie zawiera co powinna zawierać uchwała budżetowa. Są to:

1. prognozowane dochody i wydatki,

2. pokrycie deficytu i przeznaczenie nadwyżki,

3. plan przychodów i wydatków zakładowych, gospodarstw, ośrodków specjalnych, programy

inwestycyjne

4. plan przychodów i wydatków funduszy celowych oraz długi i zobowiązania,

5. dotacje przedmiotowe, dochody oraz wydatki na realizacje zadań z zakresu administracji 11 L. Jędrzejewski, op. cit., s. 61-62.12 M. Kulesza, L. Węgrzyn, op. cit., s. 50-51.

rządowej

6. dotacje i dochody oraz wydatki związane z realizacja umów i porozumień z innymi

jednostkami terytorialnymi13.

Ponadto uchwała budżetowa jednostek samorządu terytorialnego może zawierać upoważnienia dla

zarządu do zaciągania pożyczek, emisji papierów wartościowych, zmianach w budżecie

określonych w artykule 124 ustępu 2 i innych postanowień budżetowych14. W ustawie budżetowej

określone są też dochody z wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i wydatki na

profilaktykę rozwiązywania problemów alkoholowych15. Ustawa może też określać wydatki

jednostek pomocniczych gminy i uprawnienia ich do prowadzenia gospodarki finansowej16.

Procedura od przekazania budżetu do jego uchwalenia jest skomplikowana i obejmuje

następujące czynności:

Przewodniczący Rady Gminy przesyła projekt budżetu i materiały do zaopiniowania stałym

komisjom,

komisje obradują i wyrażają na piśmie swoje opinie o projekcie,

projekt ten przewodnicząc przesyła do konsultacji partnerom społecznym (związki

zawodowe i organizacje społeczne),

opinie komisji kieruje się do komisji budżetu i komisji rewizyjnej, która wyraża ostateczną

opinię o budżecie,

na posiedzeniu komisji uczestniczy przedstawiciel organu wykonawczego,

ostateczna opinia komisji do spraw budżetu przesyłana jest do przewodniczącego rady, a on

zwołuje sesje budżetową,

podczas tej sesji rada gminy podejmuje uchwałę budżetową17.

Sposób organizacji sesji budżetowej rada gminy reguluje procedury przejęte przez radę. W zasadzie

porządek obrad rady powinien zawierać:

przestawienie projektu budżetu przez organ wykonawczy,

odczytanie opinii komisji do spraw budżetu,

określenie stanowiska organu wykonawczego do opinii komisji,

odczytanie opinii regionalnej izby obrachunkowej,

dyskusje i głosowanie nad poprawkami,

głosowanie nad uchwałą budżetową. Uchwały zapadają zwykle większością głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady18.

13 Ustawa o finansach publicznych, op. cit., art. 124 ust 1.14 Tamże., art. 124 ust. 2.15 Tamże., art. 124 ust. 3.16 Tamże., art. 124 ust. 4 poz. 1 i 2.17 M. Kulesza, L. Węgrzyn, op. cit., s. 60.18 Tamże, s. 61.

Termin uchwalania budżetu i uchwały budżetowej trwa do 31 grudnia roku poprzedzającego. W

szczególnych, uzasadnionych przypadkach do 31 marca roku budżetowego. Uchwała więc wchodzi

w życie z dniem 1 stycznia roku budżetowego19.

2.3 WYKONANIE I KONTROLA BUDŻETU

Plan dochodów i wydatków uchwały budżetowej ma charakter wiążący, a dochody i wydatki są

dyrektywami. Obowiązują tu określone zasady i procedury, nakazy i zakazy, których trzeba

przestrzegać. Wykonanie budżetu polega na wykonaniu różnych czynności prawnych, faktycznych

służących realizacji zadań finansowych zapisanych w budżecie. Mają zapewnić realizacje

dochodów i wykonywani wydatków. Zadania zapisane w budżecie realizują wykonawcy tzn. organ

wykonawczy, skarbnik, główny księgowy budżetu, pracownicy jednostek organizacyjnych. Zarząd

odpowiada za wykonanie budżetu przed rada i odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową.

Wykonuje on swoja funkcje w oparciu o urząd jednostki samorządu terytorialnego. Wykonawcami

budżetu są samorządowe jednostki organizacyjne, którymi zarządzają pracownicy. Są to jednostki

lub zakłady budżetowe20.

W ciągu 21 dni po uchwaleniu budżetu zarząd jednostek samorządu terytorialnego opracowuje

układ wykonawczy budżetu co jest szczegółowym podziałem budżetu na działy, podrozdziały,

paragrafy, klasyfikacje dochodów i wydatków. Opracowuje też plan finansowy zadań z zakresu

administracji rządowej i zadań zleconych ustawami. Jest on zobowiązany do przekazania

podległym jednostką informacji o kwotach dochodów i wydatków, dotacji i wpłat zawartych w

uchwale budżetowej. Jednostki podległe dostosowują swoje projekty planów do uchwały. Zarząd

może po zaciągnięciu opinii (pozytywnej) komisji do spraw budżetu dokonać zmian planu

dochodów i wydatków. Może również zablokować planowane wydatki w wypadku zagrożenia

realizacji uchwały. Zarząd dysponuje też rezerwą budżetową (5% wydatków budżetu i 1% rezerwy

ogólnej). Gospodarowanie środkami publicznymi wymaga staranności. Obsługę kasową prowadzi z

reguły bank. Zarząd czy kierownik przeznacza środki na określone cele czy zadania, zaś wykonanie

tych dyspozycji jest czynnością z reguły wybranego banku21.

Kontrola jest czynnością niezbędną przy wykorzystaniu środków publicznych. Kontrole

prowadzi samorząd w kilku płaszczyznach:

przez instytucje,

kontroli obywatelskiej,

19 Tamże., s. 62.20 Tamże., s. 62-68.21 W. Kosiedowski (red.), op. cit., s. 153-157.

wyspecjalizowane zawodowe organy kontroli wewnętrznej i zewnętrznej22.

Najszerszą możliwość kontroli posiada wspólnota samorządowa. Z nakazu ustawy powołuje się

komisje rewizyjną, która opiniuje, kontroluje dokumenty, działalność zarządu, występuje z

wnioskami i absolutorium. Organy wykonawcze składają sprawozdania z wykonania budżetu, a

komisja je opiniuje, ocenia. Informacje komisji organ wykonawczy przesyła do regionalnej izby

obrachunkowej. Najbardziej szerokie uprawnienia kontrolne posiadają organy jednostek

samorządowych. Kontrole wewnętrzną wykonuje kierownik jednostki (najważniejsze skarbnik).

Nowoczesnym narzędziem kontroli jest audyt wewnętrzny o skomplikowanej procedurze i

wysokich wymaganiach i kwalifikacji23.

Kontrolę zewnętrzną prowadzą regionalne izby obrachunkowe często przez tzw. kontrolę

kompleksowe. Ponadto uprawnienia posiada Naczelna Izba Kontroli, wojewoda a także inne organy

kontroli (skarbowej, pracy itp.). W sprawach trudnych decyzje podejmuje samorządowe kolegium

odwoławcze czy Naczelny Sąd Administracyjny24.

Kontrola budżetowa polega na porównaniu rzeczywistych wartości czy efektów działania z

planami czy założeniami ustawy budżetowej i ustalenie odchyleń, które według autorów

„Vademecum Skutecznego Działania” mogą wyć wyrażane różnie:

kwotowa – różnice między wartością planowaną, a wartością rzeczywistą,

procentowa – kiedy ta różnica wyrażona jest w procentach.25

Pewne odchylenia w praktyce się zdarzają i mogą być usprawiedliwione. Zależy to od

warunków czy sytuacji czy wreszcie właściwych lub innych doskonałych decyzji wykonawców.

Autorzy ksiązki „ Budżetowanie i kontrola budżetu” wymieniają trzy rodzaje odchyleń:

• zakres,

• stawki (ceny),

• zużycie.

Odchylenia zakresu dotyczą zmian rodzaju powadzonych działalności np. produkcji, zmiana

technologii czy organizacji może zwiększyć czy zmniejszyć wartość produktu. W praktyce

prowadzone są tzw. budżet elastyczny i dopiero wtedy porównuje założenia planu z efektami.

Odchylenia ceny dotyczą rzeczywistych cen materiałów czy stawi prac w porównaniu z planami.

Odchylenie zużycia, dotyczy mniejszej lub większej ilości zużycia materiałów w produkcji czy

robociźnie26.

Podstawową działalności gminy jest budżet i jego uchwały. Jest to odpowiedzialność polityczną

22 M. Kulesza, L. Węgrzyn, op. cit., s. 61.23 Tamże, s. 67 -68.24 W. Kosiedowski (red.), op. cit., s. 156.25 Tamże, s. 156.26 A. Dębska – Rup, J. Kuchmacz, H. Stańdo - Górowska, Budżetowanie i kontrola budżetu w przedsiębiorstwach i

jednostkach samorządu terytorialnego, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 2002, s. 43.

(burmistrz, wójta lub prezydenta) administracyjna – naruszenie dyscypliny finansowej, karana i

karno- skarbowa – wykroczenia i przestępstwa, cywilna- ponoszona z tytułu odszkodowania za

bezprawne działania funkcjonariuszy publicznych27.

2.4 ŹRÓDŁA ZASILANIA FINANSOWEGO JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Źródła dochodów gminy określa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Dochodami samorządu są dochody własne, subwencje i dotacje budżetu państwa. Artykuł 4 wyżej

wymienionej ustawy określa, iż: „ źródłami dochody własnych gminy są:

1. wpływy z podatków,

2. wpływy z opłat,

3. dochody z gminnych jednostek budżetowych oraz wpłaty gminnych zakładów budżetowych

i gospodarstw pomocniczych,

4. dochody z majątku gminy,

5. spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy,

6. dochody z kar pieniężnych i grzywien,

7. 5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa (zadania rządowe i zlecone),

8. odsetki od pożyczek,

9. odsetki od nieterminowo przekazywanych należności,

10. odsetki od finansów gminy w banku,

11. dotacje z budżetu innych jednostek samorządu terytorialnego,

12. inne dochody należne gminom z racji prawa,

13. podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych”28.

Ustawa określa nie tylko źródła zasilania budżetu, ale precyzuje też rodzaje dochodów. Ich

charakterystyka, ramy prawne, są w literaturze bogato opisana. Autorzy prezentują pewne ogólnie

przyjęte, jak i własne poglądy, różne podziały, ujęcia zagadnień i różne problemy.

Leksykon samorządu terytorialnego dzieli dochody gminy na własne, równoważące bezzwrotne,

zwrotne podatkowe, poza podatkowe29. E. Zieliński wyróżnia: dochody własne, subwencje z

budżetu państwa, dotacje celowe, a także dochody obligatoryjne, fakultatywne (ze stałych i

potencjalnych źródeł)30. E. Kornberger - Sokołowska stwierdza, iż ustawa o finansach publicznych

wyróżniająca domeny publiczne i pozostałe dochody (opłaty, dochody z mienia, usług, sprzedaży

rzeczy, praw, spadki i darowizny) „nie jest w pełni logiczna”, nie przystaje do podziałów

27 J. Wojnicki, op. cit., s. 150. 28 Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 13 listopada 2003 r., Dz. U. z 2003 r., nr 203, poz. 1996,

Art. 4.29 M. Chmaja (red.), op. cit., s. 33.30 E. Zieliński, op. cit., s. 45.

(Konstytucji i ustawy). Proponuje podział na podatek wpłacany bezpośrednio do budżetu i podatek

pobierany bezpośrednio przez urzędy skarbowe i przekazywany gminom31.

Zdaniem E. Kornberger - Sokołowska system dochodów społeczności lokalnej powinien był

zróżnicowany i elastyczny.

Zasadnicze części dochodów społeczności lokalnej powinny być dochodami własnymi.

Umożliwia to samodzielne działanie wspólnoty i swobodę dysponowania środkami. Muszą też

istnieć w gminie finansowe procedury wyrównawcze i równoważne, zapewniające ochronę

finansową osób społecznych. Sprawy podobnie ujmuje też Konstytucja.

Pojęcie dochodów własnych gminy nie zostało jednoznacznie określone, budzi kontrowersje i

jest różnie definiowane w teorii, a także różnie klasyfikowane. E. Kornberger - Sokołowska podaje

następującą klasyfikacje:

• daniny publiczne (udziały w podatkach, podatki samorządowe, udziały w podatkach

i opłatach),

• opłaty za usługi publiczne,

• dochody z majątku samorządowego,

• dochody z gospodarki jednostek pozabudżetowych,

• dochody z działalności gospodarczej,

• dochody kapitałowe32.

Natomiast w publikacji Dochody budżetu gminy stwierdza się, że „do dochodów własnych gminy

należy zaliczyć: gminne podatki i opłaty oraz wpływy z samo opodatkowania, a także dochody z

majątku komunalnego”33.

2.4.1 DOCHODY GMINY Z PODATKÓW I OPŁAT LOKALNYCH

Budżet lokalny zasilany jest przez kilka podatków lokalnych. Wśród podatków lokalnych

dominują trzy rodzaje podatków. Są to podatki:

• podatek od nieruchomości,

• lokalne podatki dochodowe,

• oraz podatki od działalności gospodarczej34.

Natomiast autorzy książki „Gminne podatki i opłaty budżetowe” wymieniają podatki należące

do budżetu gminy:

31 E. Kornberger - Sokołowska, Dochody jednostek samorządu terytorialnego, Instytut Studiów Samorządowych, Warszawa 2002, s. 8-9.

32 Tamże, s. 46.33 A. Hanusz, A. Niezgoda, P. Czerski, Dochody budżetu gminy, Wydawnictwo Profesjonalne- oddziała Dom

Wydawniczy ABC, Warszawa 2004, s. 17.34 E. Kornberger – Sokołowska, op. cit., s. 55.

1. podatek od nieruchomości,

2. podatek rolny,

3. podatek leśny,

4. podatek od spadków i darowizny,

5. podatek dochodowy opłacany w postaci karty podatkowej,

6. podatek od środków transportu,

7. podatek od posiadania psów,

8. podatek od czynności cywilnoprawnych35.

Podatek od nieruchomości stanowi istotne źródło dochodów. Jest on bezpośrednio wpłacany do

budżetu na jego rachunek. Jest to podatek majątkowy, podobnie jak podatek rolny i leśny. Pewne

dochody czerpie gmina z opodatkowania spadków i darowizn36.

Obok podatków do budżetu gminy wpływają także opłaty. Są to głównie opłaty skarbowe i tzw.

opłaty lokalne. Opłaty lokalne dzielą się na:

• targową,

• miejscową,

• uzdrowiskową,

• administracyjną,

• adiacencką,

• eksploatacyjną.

Większość podatków i opłat wpłacana jest bezpośrednio na rachunek gminy przez podatników,

płatników i inkasentów, ale część z nich pobierana jest przez naczelników urzędu skarbowego i

dopiero wtedy przekazywana do budżetu gmin37.

Podatnikami są osoby fizyczne i prawne, a także jednostki organizacyjne czy spółki. Od

podatku od nieruchomości ustawa przewiduje pewne zasadnicze wyłączenie. Zwolnienie polega na

tym, że nie dochodzi do zobowiązania podatkowego, a wyłącznie wynika z braku zainteresowania

ustawodawcy tym podatkiem. Zwolnienia są różne, wyłączenia też, co regulują określone przepisy

prawa. Wysokość stawek podatkowych określa rada gminy, przy czym nie wolno przekraczać

określonych stawek maksymalnych38.

Podatek rolny jest ważnym źródłem dochodów w gminach wiejskich. Jest on obliczany w

oparciu o klasyfikację gruntów (6 klas), rodzaj użytków rolnych, a także zależy od warunków

ekonomicznych i produkcyjno – klimatycznych. Rozbudowany jest szeroko system zwolnienia z

35 A. Hanusz, P. Czerski, Gminne podatki i opłaty budżetowe, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 2004, s. 9-10.36 E. Kornberger – Sokołowska, op. cit., s. 59.37 A. Hanusz, A. Niezgoda, op. cit., s. 9.38 W. Kosiedowski (red.), op. cit. s. 165 -173.

tego podatku, określany na wniosek podatnika z mocy ustawy39.

Podatek leśny dotyczy wszystkich lasów i właścicieli, z wyjątkiem ośrodków wypoczynkowych,

działek rekreacyjnych, budowlanych i wyłączonych decyzjami administracyjnymi. Przysługują

zwolnienia lasów ochronnych, rezerwatów, parków (50%). Płacony jest tak jak podatek rolny w

czterech ratach, jeśli ustala go wójt, od osób fizycznych lub co miesiąc – od pozostałych

podatników40.

Podatek od środków transportu określa gmina. Ogranicza je ustawa. Jest płacony w dwóch

ratach z możliwościami całego katalogu zwolnień41.

39 Tamże, s. 174 -177.40 Tamże., s. 177-178.41 Tamże., s. 178-179.

Tabela 1. Dochody budżetów gminnych w Polsce w latach 2003-2006

Object 2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie Rocznika Statystycznego za 2007 rok ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_bud_ jedn_sam_ter_ 2003-2006.pdf

Jak wynika z powyższej tabeli w minionych latach głównym źródłem dochodu gmin były

przede wszystkim podatki stanowiące dochody budżetu państwa (od 26% do 35% ogólnej

wartości dochodów własnych gmin), wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (na

mniej więcej stałym poziomie około 30% ogólnej wartości dochodów własnych), oraz podatek o

nieruchomości (32-37% ogólnej wartości dochodów własnych gmin).Dowodzi to faktu, że w

gminach o niskim bezrobociu, dużej ilości osób zatrudnionych i prowadzących własną

działalność gospodarczą, dużej ilości obywateli posiadających prawa własnościowe do

nieruchomości, wpływy z podatku z w/w tytułów mogą stanowić około 70% dochodów

własnych gminy. Im gmina zasobniejsza w nieruchomości i aktywną siłę roboczą, tym jej

dochód jest wyższy. Pozostałe podatki stanowią wyłącznie uzupełnienie źródeł finansowania

własnego. Gminy, gdzie silnie rozbudowana jest flota komunikacyjna i transportowa mogą z tej

gałęzi gospodarki uzyskać znaczne dochody. Dotyczy to raczej gmin Polski zachodniej, gdzie

infrastruktura drogowa, przemysłowa i handlowa są znacznie bardziej zaawansowane niż w

Polsce wschodniej. Z kolei Polska wschodnia obfituje w tereny rolnicze i tu podatek rolny i

leśny przeważają w dochodach gmin nad podatkiem transportowym.

2.4.2 DOCHODY GMINY Z MAJĄTKU LOKALNEGO I PRAW MAJĄTKOWYCH

Artykuł 165 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej określa, iż jednostkom

samorządu terytorialnego jako osobom prawnym przysługuje prawo własności i inne prawa

majątkowe. Jest to ważny atrybut samodzielności gminy42. Stanowi podstawową jej działalność,

42 Konstytucja RP, op. cit., art. 165 ust 1

12

a także jest źródłem dochodów gminy. Stanowi bowiem majątek i mienie gminy. Majątek

gminny obejmuje zarówno aktywa jak i pasywa, zaś mienie tylko aktywa (w postaci praw

własności i praw majątkowych)43.

Gminy nabyły mienie przez tzw. komunalizację na podstawie ustawy z dnia 10 maja 1990

roku. Ponadto mienie gmina nabyć może przez:

1. przekazanie mienia w związku ze zmianą granic,

2. przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze

rozporządzenia,

3. jako rezultat własnej działalności gmin,

4. w wyniku czynności prawnych,

5. w przypadkach określonych przepisami44.

Podstawowymi dochodami gminy z majątku lokalnego i praw majątkowych są: dochody z

umów najmu i dzierżawy, odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych,

odsetki od pożyczek i papierów wartościowych, dywidendy i dochody ze sprzedaży majątku,

rzeczy i praw45.

Gmina może również prowadzić działalność komercyjną, osiągając zyski. Tworzy wtedy

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółki akcyjne, a także spółki kapitałowe i

osobowe. Jednak napotykają one na znaczne ograniczenia, wynikające z realizacji zadań

mających na celu zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności46.

Tabela 2. Dochody gmin z majątku lokalnego i praw majątkowych w Polsce w latach 2003-2006

Object 4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie Rocznika Statystycznego za 2007 rok ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/ PUBL_bud_ jedn _ sam_ter_ 2003-2006.pdf

W latach 2003 – 2006 dochody gmin z tytułu najmu i dzierżawy mienia stanowiły 35%-

40% wartości wszystkich środków pozyskanych z dysponowania mieniem komunalnym.

Zważywszy na pozostałe źródła podlegające tej kategorii dochodów, nie jest to znaczny udział

43 A. Hanusz. A. Niezgoda, op. cit., s. 212-213.44 Op. cit., s 214.45 J. Wojnicki, op. cit., s. 146.46 A. Hanusz, A. Niezgoda, op. cit., s. 218- 226.

13

procentowy. Gminy przy właściwym zarządzaniu mogłyby uzyskiwać do 80% ogólnej wartości

tej kategorii przychodu, szczególnie na wydatki bieżące. Gromadzenie środków na kontach

bankowych i w papierach wartościowych powinno stanowić zabezpieczenie podjętych

zobowiązań i wydatków długoterminowych. Środki finansowe pozyskane z dysponowania

mieniem komunalnym są wielokrotnie przeznaczone na zupełnie inne cele, niż rozwój zasobów

komunalnych gminy. Stąd liczne problemy mieszkaniowe gmin i związane z nimi problemy

społeczne (niska stopa życiowa mieszkańców gminy, wzrost bezrobocia, wzrost liczby osób

korzystających z pomocy społecznej, wzrost ubóstwa lokalnego, brak funduszy remontowych i

inwestycyjnych). W Polsce zbyt niski nacisk kładzie się na rozwój infrastruktury komunalnej w

gminach i powiatach. W gminach niemieckich mienie komunalne i prawa majątkowe gmin mają

duży udział w dochodach budżetowych gmin, poprzez rozsądne inwestowanie i gospodarowanie.

W Polsce polityka gospodarowania mieniem gminnym powinna przejść gruntowna reformę,

szczególnie w odniesieniu do ponoszenia odpowiedzialności karnej za podejmowane przez

zarząd gminy decyzje, a jednocześnie zwiększenie autonomii władz gminy w celu pozyskiwania

mienia.

2.4.3 DOCHODY GMINY Z SUBWENCJI OGÓLNYCH I DOTACJI CELOWYCH

Są to dochody związane z transferami z budżetu państwa47. Należą do nich subwencje ogólne

i dotacje celowe. Subwencja jak uzupełnienie dochodów własnych gminy jest ujęta zarówno w

Konstytucji Rzeczpospolitej jak i ustawach, a także w Europejskiej Karcie Samorządu

Terytorialnego. Pełni ważną funkcję uzupełniającą i wyrównawczą budżetu. Składa się z trzech

części:

1. wyrównawczej – ze środków państwa,

2. równoważącej – wpłaty gmin zasobnych finansowo i suma kwot uzupełniających

gminom zasobnym,

3. oświatowa – ustalona przez parlament.

Problemem obliczania subwencji jest złożony, określony licznymi przepisami. Ostateczne

kwestie sporne rozstrzygają sądy. Są one obliczane według wzorów zawartych w odpowiednich

ustawach48.

Subwencja jest ustalana dla każdej jednostki samorządu terytorialnego oddzielnie i może być

wykorzystana przez daną jednostkę na dowolny cel49. Kwoty uzyskane z subwencji przez gminę

podlegają zwrotowi do budżetu państwa lub powiększają odpowiednie rezerwy subwencji50.

47 J. Wojnicki, op. cit., s. 146.48 A. Hanusz, A. Niezgoda, op. cit., s. 233 – 257.49 J. Wojnicki, op. cit., s. 14750 E. Kornberger – Sokołowska, op. cit., s. 114

14

W przeciwieństwie do subwencji ogólnych dotacje celowe nie są przydzielane w oparciu o

kategorie. Stanowią one formę bezzwrotnej i nieodpłatnej pomocy finansowej i mogą pochodzić

z różnych źródeł. Mają one charakter celowy, są przeznaczone na realizację działania na rzecz

interesu publicznego. Pochodzą one głównie z budżetu państwa, ale również z budżetów innych

jednostek terytorialnych, funduszy celowych lub ze źródeł zagranicznych51.

E. Kornberger – Sokołowska wymienia podział dotacji celowych na:

• „dotacje na zadania własne jednostek samorządu terytorialnego,

• dotacje na zadania zlecone,

• dotacje na zadania powierzone”52.

Oprócz wyżej wymienionych dotacji wyróżnia dotacje na:

• usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• na realizację zadań z zakresu powiatowych służb, inspekcji i straży,

• na finansowanie dróg publicznych dla miasta stołecznego Warszawy,

• dla państwowych uczelni zawodowych utworzonych na wniosek sejmiku

wojewódzkiego53.

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego konkretnie określa klasyfikacje dotacji

celowych. „Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być dotacje celowe z budżetu

państwa na:

1. zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone,

2. zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy umów z rządem,

3. usuwanie zagrożeń dla bezpieczeństwa, porządku i klęsk żywiołowych,

4. finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych,

5. realizacja zadań z umów międzynarodowych”54.

W. Kosiedowski wymienia trzy rodzaje dotacji. Są to dotacje na bieżące zadania zlecone i

powierzone, dotacje na bieżące zadania własne i dotacje na zadania inwestycyjne55.

Główny Urząd Statystyczny zbiera dane z gmin dotyczące dochodów rocznych

uzyskanych z tytułu dotacji celowych państwa (z zakresu administracji rządowej, na zadania

własne, na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej),

dotacji otrzymanych z funduszy celowych, pozostałych dotacji. Ponadto gminy uzyskują

dochody z subwencji ogólnych budżetu państwa. Poniższa tabela prezentuje kwoty dochodów

uzyskane przez gminy z powyższych źródeł w latach 2003-2006.

51 A. Hanusz, A. Niezgoda, op. cit., s. 258.52 E. Kornberger – Sokołowska, op. cit., s. 121-122.53 Tamże, s. 121-122.54 Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, op. cit., art. 8.55 W. Kosiedowski (red.), op. cit., s. 217.

15

Tabela 3. Dochody gmin w Polsce otrzymane z tytułu dotacji i subwencji w latach 2003 – 2006.

Object 6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie Rocznika Statystycznego za 2007 rok ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/ PUBL_bud_ jedn _ sam_ter_ 2003-2006.pdf

Dochody gmin z tytułu otrzymanych dotacji celowych z budżetu państwa są

przeznaczane głównie na realizację zadań zleconych przez administrację rządową, i ich

wysokość jest uzależniona od przewidywanej wartości zlecenia. Dotacje na zadania własne gmin

obejmują tylko 1/5 wartości dotacji celowych państwa. Marginalny ułamek stanowią inne

dotacje. Zaobserwować można tendencję wzrostową w nakładach sygnowanych z budżetu

państwa na dotacje celowe.

Dotacje z funduszy celowych w porównaniu z wyżej opisanymi wynoszą 10% wartości

dotacji celowych. Przeznaczone są na realizację konkretnych celów, np. programy walki z

bezrobociem, szkolenia pracowników jednostek budżetowych gmin, rozwój lokalnej

infrastruktury drogowej, rozwój lokalnej przedsiębiorczości, itp. Ich źródłem są m.in. fundusze

Unii Europejskiej, z których środki kierowane są na realizację określonych programów unijnych

(np. Program Operacyjny. Rozwój Zasobów Ludzkich.) W roku 2006 odnotowano znaczny

spadek dotacji w stosunku do lat poprzednich (o blisko 40 milionów złotych).

Pozostałe dotacje do budżetów gminnych nie wniosły wiele środków, biorąc pod uwagę

proporcje między przekazanymi kwotami, a ilością gmin w kraju.

Inaczej sytuacja wygląda w odniesieniu do subwencji. Środki, które są przekazywane do

gmin z tytułu subwencji podlegają zwrotowi, jeżeli nie są wykorzystane w przewidzianym

czasie. Pochodzą z wspólnych funduszy gmin i stanowią wspólny majątek finansowy. Subwencja

16

oświatowa stanowi blisko 75% wartości subwencji ogólnych państwa. Jest przeznaczona na

realizację celów oświatowych i edukacyjnych (wynagrodzenia, rozbudowę lokali edukacyjnych,

placówek oświatowych, bibliotek, ich doposażenie). Wzrasta rokrocznie o około 3-4% (od 300

do 500 tysięcy złotych). Związane jest to głównie z rozwojem informatyzacji placówek i usług

oświatowych, rozwojem technologicznym. Ponadto wzrastają ceny pomocy naukowych, stąd z

kolei wzrost podań w szkołach o refundowanie podręczników, dojazdów szkolnych itd. Zadania

oświatowe będą kosztowały rokrocznie coraz więcej z uwagi na stabilizację gospodarczą w kraju

i wzrost przyrostu naturalnego ludności, a co za tym idzie zwiększą się wydatki na oświatę.

2.4.4 DOCHODY GMINE Z POŻYCZEK I KREDYTÓW

Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego posiadająca osobowość prawną może

zaciągać pożyczki i kredyty. Gospodarka rynkowa stwarza różne możliwości, ale i różne

sytuacje. Pojawiają się nowe zadania, potrzeby czy nowe przedsięwzięcia, trzeba podjąć decyzje

konieczne, o braku pokrycia w budżecie. Trzeba zaciągać kredyty. Procedura zaciągania

kredytów czy pożyczek jest skomplikowana i wymaga opinii izb obrachunkowych, ale

ostateczna decyzja należy do kredytobiorcy56.

Zaciąganie kredytów jest obciążone licznymi przepisami prawa i dość rygorystyczne. Artykuł

133 ustawy o finansach publicznych wymaga by czynności prawne zaciągania kredytów i

pożyczek dokonali dwaj członkowie zarządu, wskazani w uchwale przez zarządu, dla ważności

konieczna jest asygnata skarbnika. Gdy skarbnik odmówi podpisu, musi jej dokonać na

polecenie wójta (burmistrza, prezydenta) przewodniczący zarządu57.

Rygory wynikają z zasady zrównoważenia budżetu, ale aktualnie dopuszcza się pewien

deficyt i powstaje deficyt budżetowy. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych może być

pokrywany przychodami wyłącznie ze źródeł określonych w tej ustawie. Należą do nich np.:

sprzedaż papierów wartościowych przez jednostki samorządu terytorialnego, kredyty zaciągane

w bankach, z pożyczek i z prywatyzacji majątku gminnego58.

Zaciągnięcie kredytów i pożyczek jest dosyć ryzykowne. Wymaga podjęcia trafnych decyzji,

umiejętności prognozowania, przewidywania korzyści z zysków, znajomości sytuacji i

uwarunkowań a także możliwości osiągnięcia zysków. Jednak w praktyce trudno przewidzieć

wszystkie wydatki i dochody. W budżecie tworzy się rezerwy budżetowe, których suma nie

może przekraczać 5% wydatków budżetu gminy. Deficyt może być głównym źródłem

zadłużenia gminy59.56 W. Miemiec (red.), Gospodarka budżetowa jednostek samorządu terytorialnego 2006, Oficyna Wydawnicza

„UNIMEX”, Wrocław 2006, s. 169.57 Ustawa o finansach publicznych, op. cit., art. 133. 58 L. Jędrzejewski, op. cit., s. 91-92.59 A. Dębska- Rup, op. cit., s. 109-111.

17

2.5. WYDATKI BUDŻETU GMINY

Wydatki gminy stanowią istotną część budżetu gminy. Przeznaczone są one na realizacje

szerokiego zakresu zadań i działania gminy podejmowanych na rzecz społeczności lokalnej w

celu zaspokojenia ich potrzeb.

E. Zieliński uważa, że wydatki przeznaczone są na realizacje następujących zadań:

• zadania własne gminy,

• zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone gminie,

• zadania przyjęte przez gminę do realizacji w drodze umowy lub porozumienia,

• zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego,

• pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Wydatki budżetu gminy dzieli się:

1. wydatki bieżące,

2. świadczenia na rzecz osób fizycznych,

3. wydatki majątkowe60.

Bardziej szczegółowo są sklasyfikowane wydatki gminne w opracowaniu „ Samorząd

terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego”. Autor pisze, że wydatki na zadania

własne obejmują:

• „ładunku przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody

oraz gospodarki wodnej,

• Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

• Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizację, usuwania i oczyszczania ścieków

komunalnych, utrzymywania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i

unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz

gaz,

• Lokalnego transportu zbiorowego,

• Ochrony zdrowia,

• Pomocy społecznej,

• Gminnego budownictwa mieszkalnego,

• Edukacji publicznej,

• Kultury,

• Kultury fizycznej i turystki,

• Targowisk i hal targowych,

60 E. Zieliński, op. cit., s. 47.

18

• Zieleni gminnej i zadrzewień,

• Cmentarzy6 gminnych,

• Porządku publicznego i bezpieczeństwa mieszkańców oraz ochrony przeciwpożarowej i

przeciwpowodziowej,

• Polityki prorodzinnej,

• Współpracy z organizacjami pozarządowymi61.

Wydatki z budżetu gminy nie rozkładają się równomiernie. Koncentrują się głównie na

czterech działach: oświacie i wychowaniu, gospodarce komunalnej, administracji samorządowej

i opiece społecznej. Natomiast zaledwie parę procent przeznaczaj gminy na wydatki na kulturę i

sztukę, ochronę zdrowia, gospodarkę mieszkaniową, rolnictwo i łowiectwo62. Ważny jest też

podział wydatków na bieżące i majątkowe.

2.5.1 WYDATKI BIEŻĄCE

Wydatki bieżące stanowią największą część budżetów gmin. Autorzy w książce pod

redakcją W. Kosiedowskiego uważają, iż wydatki bieżące obejmują wynagrodzenia za pracę,

zakup materiałów, energii, dotacje przekazywane jednostkom gospodarki pozabudżetowej,

instytucje pomocy społecznej, kultury, różnym stowarzyszeniom, są bardzo obligatoryjne,

sztywne, ich ograniczenie jest niemożliwe i świadczyłoby o nie wypełnianiu obowiązków63.

61 W. Kosiedowski (red.), op. cit. 237-238.62 Tamże, s 241.63 Tamże, s. 240.

19

Wykres 1: Struktura wydatków bieżących budżetów gmin z lat 2003 – 2006.

24132,425617,8 27034,8 29098

0

50001000015000

200002500030000

mln

2003 2004 2005 2006

Lata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie Rocznika Statystycznego za 2007 rok ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/ PUBL_bud_ jedn_sam_ter_ 2003-2006.pdf

Wydatki bieżące stanowią 78% wydatków budżetowych gmin64. Największy udział w wydatkach

mają te związane z oświatą i wychowaniem oraz opieką społeczną. Stanowią niemal 60%

wydatków bieżących. Na dalszym miejscu plasują się transport i łączność, administracja

publiczna. Duży udział w wydatkach mają też wynagrodzenia i pochodne. Wydatki budżetowe

charakteryzują się stałym wzrostem.65

2.5.2. WYDATKI INWESTYCYJNE

Wydatki inwestycyjne to nakłady na budowę i rozbudowę obiektów komunalnych, zakup

środków trwałych, inwestycje kapitałowe. Realizacja podobnie jak wydatków bieżących wynika

z ustawowych zapisów, jednak różni się tym od nich tym, że w trudnej sytuacji gmina może z

nich rezygnować lub odsunąć w czasie66.

L. Jędrzejewski pisze, że „inwestycje spełniają ważną rolę w strategii rozwoju regionów. Są

one koniecznością i elementarnym warunkiem reprodukcji zasobów. Inwestowanie w

gospodarce zawsze towarzyszą określone bariery ograniczoności. Cechuje je jednak możliwość

wyboru reguł postępowania, co pozwala na stosowanie różnych form realizacji”67.

W książce Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce autor cytuje ustawę o

rachunkowości, w której jest zawarte, że „ inwestycje są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia

korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości aktywów, uzyskania z nich

przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji

64 A. Dębska- Rup, op. cit. s. 107.65 W. Kosiedowski (red.), op. cit., s. 244.66 Tamże, s. 240.67 L. Jędrzejowski, op. cit., s. 82.

20

handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i

prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych

korzyści”68.

Wykres 2: Zestawienie wydatków inwestycyjnych budżetów gmin z lat 2003 – 2006 (w milionach złotych).

6173,57391,5

8218,7

10691,5

02000400060008000

1000012000

mln

2003 2004 2005 2006

Lata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie Rocznika Statystycznego za 2007 rok ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/ PUBL_bud_ jedn_sam_ter_ 2003-2006.pdf

Wydatki inwestycyjne w gminach stanowią tylko 22%69. Nakłady na gospodarkę mieszkaniową

stanowią około 4-6% wartości wydatków budżetowych. Biorąc pod uwagę dochody uzyskiwane

stwierdzić należy, że nakłady na gospodarkę mieszkaniową dwukrotnie przekraczają dochody z

niej uzyskane. Proporcja ta nie wróży dobrze rozwojowi mieszkalnictwa komunalnego. Brak

środków na inwestycje w tym zakresie owocuje niskimi przychodami z tej gałęzi pozyskiwania

źródeł finansowania budżetu gminy.

68 L. Jędrzejowski, op. cit., s. 82.69 A. Dębska- Rup, op. cit. s. 107.

21