GİRİŞ - İlhan UYSALilhanuysal.com/ders_notlari/isg/isguvenligimevzuati10.pdf · işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme

İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar

GİRİŞ

İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatımızda, çocuklar, genç işçiler, gebe veya

emziren kadınlar ile, işin gereği gece postalarında çalıştırılacak işçiler hakkında

hukuki müeyideler bulunmaktadır.

Çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini, fiziksel, zihinsel, ahlaki ve

sosyal gelişmelerini veya öğrenimlerini tehlikeye atmadan çalışma şekillerinin

esaslarını belirlemek ve ekonomik istismarlarını önleme amacıyla düzenlemeler

yapılmıştır.

Bu amaçla, 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci maddesi gereğince, 18 yaşını

doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını

tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin

verilecek işler, 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların

çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları

kapsayacak şekilde, 10 Haziran 2003 tarihli ve 25134 sayılı

Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci

maddesine dayanılarak hazırlanmış “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve

Esasları Hakkında Yönetmelik” 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazetede (R.G. Sayısı:

25425) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.

Diğer taraftan, özel politak gerektiren diğer bir grup olarak gebe, yeni

doğum yapmış veya emziren çalışanın işyerlerindeki sağlık ve güvenliğinin

sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemlerin alınması ve bu çalışanların

hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,

çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının

veya çocuk bakım yurtlarının nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını

belirlemek üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesine

dayanılarak “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları

ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik” 16 08 2013 tarihli Resmi Gazetede

(Resmi Gazete Sayısı: 28737) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.

Ayrıca, on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında

çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere, 4857 sayılı İş

Kanununun 73 üncü ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddelerine

dayanılarak, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde

on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmalarını

kapsayacak şekilde “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları

Hakkında Yönetmelik” 24 Temmuz 2014 tarihli Resmî Gazete’de (Resmi Gazete

Sayısı: 28717) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.

Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar

halinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde,

çalışma sürelerine, gece çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilişkin

özel usul ve esaslar, 4857 sayılı İş Kanununun 76 ncı maddesinin ikinci fıkrasına

dayanılarak hazırlanarak “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde


Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” 7 Nisan 2004 tarihli

Resmi Gazetede (Resmi Gazete Sayısı: 25426) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.

Bu ünitemizde, çocuk ve genç işçiler, gebe veya emziren kadınlar ile postalar

halinde yürütülen işlerde çalışanların çalışma şartları hakkındaki usul ve esasları

öğrenilecektir.

TEMEL KAVRAMLAR

Müfettiş, baş iş müfettişi, iş müfettişi ve yetkili iş müfettişi yardımcılarını

ifade eder.

Genç işçi, 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi ifade

eder.

Çocuk işçi, 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini

tamamlamış kişiyi ifade eder.

Hafif iş, yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel

koşullara göre;

Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali

olmayan,

Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından

onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden

yararlanmasını engellemeyen işleri ifade eder.

Kadın çalışan, on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanı ifade eder.

Gebe çalışan, herhangi bir sağlık kuruluşundan alınan belge ile gebeliği

hakkında işverenini bilgilendiren çalışanı ifade eder.

Emziren çalışan ise, tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni

kullanmakta olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışanı ifade eder.

Yeni doğum yapmış çalışan ise yeni doğum yapmış ve işverenini durumu

hakkında bilgilendiren çalışanı ifade eder.

Emzirme odaları, çalışanların bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için

ayrılan odaları ifade eder.

Yurt/çocuk bakım yurdu/kreş ise, 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği

üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimlerinin

yapıldığı yerleri ifade eder.

Gece postası ise 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen

gece çalışma sürelerini kapsayan ve yedi buçuk saati geçmeyen çalışma zamanını

ifade eder.


ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARI

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esasları

Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince

güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki vepsikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık

ve yetenekleri dikkate alınır.

Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki

başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili

makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel

olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.

İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel

riskler konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak

gelişmelerini, sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı

korunmalarını temin edeceklerdir.

Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına

izin verilen işler ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin

çalıştırılabileceği işler aşağıda açıklanmıştır.

Çocuk işçiler, aşağıda yer alan işler dışında çalıştırılamaz. Çocuk işçilerin

çalıştırılabilecekleri hafif işler şunlardır:

Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek

olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,

Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,

Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,

Büro hizmetlerine yardımcı işler,

Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve

istifleme hariç),

Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı

olarak yapılan işler,

Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,

Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve

istifleme hariç),

Spor tesislerinde yardımcı işler,

Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

Genç işçilerin çalıştırılabilecekleri işler şunlardır:

Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve

ve sebze suları imalatı işleri,

Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,

Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,

Kasaplarda yardımcı işler,

Çay işlemesi işleri,

Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,

Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,


Süpürge ve fırça imalatı işleri,

Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum

taşı ve diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve,

cam ve emsali eşya imalatı işleri,

Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve

paketleme işleri,

Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,

İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri,

İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki

işler,

Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,

Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri,

Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma

yapmaksızın diğer hazır eşya imalatı işleri,

Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan

sepet ve benzeri eşya imalatı işleri,

Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri

ve silis ve quarts tozu saçan işler hariç),

El ilanı dağıtımı işleri,

Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin

işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme

ve kimyasal işler hariç),

Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin

imaline ilişkin işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici

çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin ekstrasyon yoluyla

yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç),

Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç,

tarak ve kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile

ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma

hazırlama işleri,

Balıkhane işleri,

Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler,

Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama,

fıçılama, istifleme ve benzeri işler,

Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,

Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri

(boya ve vernik işleri hariç).

16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin

çalıştırılabilecekleri işler ise şunlardır:

Toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası işleri

ile boru, pota, künk ve benzeri inşaat ve mimari malzeme işleri.

Kurutma ve yapıştırma işleri, kontrplak, kontratabla, yonga ağaçtan

mamul suni tahta ve PVC yüzey kaplamalı suni tahta imali işleri

ile emprenye işleri.


Parafinden eşya imali işleri.

Kuş ve hayvan tüyü kıllarının temizlenmesi, didiklemesi, ayrılması ve

bunlara benzer işler.

Plastik maddelerin şekillendirilmesi ve plastik eşya imali işleri. (PVC’nin

imali ve PVC’den mamül eşyaların yapımı hariç)

Mensucattan hazır eşya imali işleri (Perde, ev tekstili, otomobil ürünleri ve

benzerleri).

Kağıt ve odun hamuru üretimi işleri.

Selüloz üretimi işleri.

Kağıt ve kağıt ürünlerinden yapılan her türlü eşya ve malzemenin imali

işleri.

Zahire depolarındaki işler ile un ve çeltik fabrikalarındaki işler.

Her türlü mürekkep ve mürekkep ihtiva eden malzeme imali işleri.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul

ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler;

sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla, belirtilen

sınırlamalara bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde

çalıştırılabilirler.

Ayrıca yaş kayıtlarına bağlı olarak müsaade edilen işlerden olsalar dahi

hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan

maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli

maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi,

depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü

işlerde, gürültü ve vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı

sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek

hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı

ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız

ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen

işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına

dönmesine imkân sağlamayan işlerde, işyeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik

yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda

dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile 4857

sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine

rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamaz.

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Koşulları

Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri

günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış

çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.

Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmi dört saatlik zaman

diliminde, kesintisiz on dört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.

Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim

saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.


Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda belirtilen çalışma

sürelerini aşamaz.

İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi

buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere

ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

4857 sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan

hallerin yanısıra;

İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler,

İşverenin iş yeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler

ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim

programlarında geçen süreler,

Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve

gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri

toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam

edemedikleri süreler,

çalışma süresinden sayılır.

Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz.

Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde

çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.

Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu

durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek

kullandırılabilir.

Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri

okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği

dönemlerde verilir.

İşverenin Yükümlülükleri

Çocuk ve genç işçileri;

Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,

Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri

çalıştıramazlar.

İşveren;

Çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin

çalıştırılacağı iş, karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi

verir.

Okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce,

öğrenci olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza

eder.

Çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak

zorundadır.


İşveren, çocuk ve genç işçilere, çalıştırmaya başlamadan önce işyerindeki

riskler, işe uyum ve kanuni hakları ile işin niteliğine göre gerekli iş başı eğitimlerini

verir.

İşveren, çocuk ve genç işçinin işe başlamasından önce veya çalışma

esnasında, çalışma koşullarında değişiklik olması gerektiği hallerde, bu değişikliği

yapabilmesi için aşağıdaki hususları göz önünde bulundurmalıdır;

İş yeri ve işin yapıldığı yerin uygunluğu ve tanzimi,

Kullanılan iş ekipmanlarının şekli, sırası ve bunların kullanılış biçimleri,

İş organizasyonları,

Çocuk ve genç işçilere verilen eğitimin ve talimatların düzeyi.

Değerlendirmeye göre çocuk ve genç işçilerin fiziki veya zihinsel gelişmeleri

ile güvenlikleri yönünden risk tespit edilirse, en kısa sürede gerekli tıbbi

kontrollerin yapılması gerekmektedir.

GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARI

Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir.

İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan

kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki

etkilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre aşağıda belirtilen genel

ve özel önlemleri alır.

Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için

tehlikeli sayılan faktörlere yönelik alınacak genel önlemler şunladır:

Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe veya emziren çalışanın

çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici olarak yeniden düzenlenir, söz

konusu çalışanların çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe çalışanların

çalışmalarının günün erken saatlerine rastlamaması için gereken önlemler

alınır.

Duruş problemleri ile ilgili olarak; çalışma mahalli ve çalışma düzeni, gebe

veya emziren çalışanların duruş problemlerini ve kaza riskini azaltacak

şekilde yeniden düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak

çalışmaları sağlanır. Gebeliğin durumuna göre yorgunluğun ve diğer duruş

problemlerinin azaltılması veya ortadan kaldırılması için dinlenme araları

ihtiyaca göre daha sık ve uzun olarak düzenlenir.

Yüksekte çalışmalarda, gebe çalışanın çalışma yerlerinin platform,

merdiven gibi yüksek ve düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için

gerekli düzenlemeler yapılır.

Çalışma saatleri ve çalışma hızı ile ilgili olarak; çalışma hızının, saatlerinin

ve işteki yoğunluğun çalışanın önerileri dikkate alınarak mümkün

olduğunca uygun hale getirilmesi için gerekli şartlar sağlanır.

Gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız çalıştırılmaması esastır.

Ancak zorunluluk halinde gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız


çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan diğer çalışanlarla kolayca

iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır. Ayrıca çalışanın uygun

tıbbi ve diğer destekleri alabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılır, acil

yardım prosedürlerinde bu durum göz önüne alınır.

İş stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanı,

çalışma koşulları, çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle ilişkiler,

iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi stres faktörlerine yönelik koruyucu

önlemler alınır. Düşük veya ölü doğum yapmış veya doğumdan sonra

bebeğini kaybetmiş çalışanı stresten korumak için itina gösterilir.

Gebe çalışanın, ayakta çalışması gereken işlerde, mümkün olan

durumlarda oturması sağlanır, sürekli oturarak veya sürekli ayakta

çalışması engellenir, çalışmanın böyle düzenlenmesinin mümkün olmadığı

durumlarda dinlenme araları artırılır, hamileliğin gelişimine göre gerekli

önlemler alınır.

Dinlenme ve diğer iyileştirici olanakların sağlanması ile ilgili olarak; gebe

çalışanın sigarasız ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak

veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini

sağlayacak şartlar temin edilir. Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren

çalışanın sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak uzun süreli

çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir,

ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.

Gebe veya emziren çalışanın, kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak,

beslenme molasının, temiz içme suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının

kendileriyle de istişare edilerek karşılanması sağlanır.

Alınacak önlemler, çalışanların yaptıkları işle bağlantılı hareketleri,

duruşları, zihinsel ve bedensel yorgunluğu da kapsar.

Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için

tehlikeli sayılan faktörlere yönelik alınacak özel önlemler şunladır:

Fiziksel etkenler:

Şok ve titreşim: Gebe çalışanın, ani darbelere, sarsıntıya, uzun süreli

titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş makinelerinde çalıştırılmaları

yasaktır. Vücudun alt kısmını, özellikle karın bölgesini etkileyen

düşük frekanslı uzun süreli titreşime ve sürekli sarsıntıya maruziyeti

önleyecek tedbirler alınır.

Gürültü: Gebe çalışanın çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, en

düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB(A) yı geçmemesi sağlanır.

Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa çalışanın yeri değiştirilir.

Limitleri aşan gürültülü ortamda gebe çalışanların kişisel koruyucu

donanım kullanarak dahi çalıştırılmaları yasaktır.

İyonize radyasyon: Gebe veya emziren çalışanlar iyonize radyasyon

kaynaklarının bulunduğu ve radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve

işlerde çalıştırılmaz. Bu gibi yerlere girmemesi uyarı levhaları ile

belirtilir.


İyonize olmayan radyasyon: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren

çalışanların iyonize olmayan radyasyon kaynaklarından

etkilenmesini önleyecek tedbirler alınır.

Soğuk, sıcak ve yüksek basınç: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren

çalışanların yaptığı işin niteliği göz önünde bulundurularak çalıştığı

yerlerin sıcaklığının ve basıncının sağlık ve güvenlik riski

yaratmayacak düzeyde olması sağlanır.

Biyolojik etkenler: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanın,

15/6/2013 tarihli ve 28678 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Biyolojik

Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik’te

tanımlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerin risk teşkil ettiği

yerlerde ve işlerde çalıştırılmaları yasaktır. Ancak çalışanın bağışıklığı varsa

durum değerlendirilmesi yapılarak çalışmasına izin verilebilir.

Kimyasal etkenler: Kanserojen, mutajen, çok toksik, toksik, zararlı, alerjik,

üreme için toksik ve emzirilen çocuğa zararlı olabilen kimyasalların

üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni doğum yapmış ve

emziren çalışanın çalıştırılması esas olarak yasaktır. Ancak, çalışanın

çalıştırılmasında zorunluluk varsa ve teknik olarak bu maddeler daha az

zararlı olanlarla değiştirilemiyorsa, gebe çalışan, mutajen ve üreme için

toksik maddelerle, emziren ve yeni doğum yapmış çalışan, emzirilen

çocuğa zararlı olabilen kimyasalların dışındaki maddelerle, ancak her türlü

önlem alınarak ve sağlık durumları ile maruziyet düzeyleri sürekli kontrol

altında tutularak çalıştırılabilir.

Çalışma koşulları:

Gebe veya emziren çalışanların kendilerinin ve bebeklerinin sağlığını

olumsuz etkileyecek şekilde elle taşıma, yükleme ve araçsız taşıma

işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu tür işlerde risk değerlendirmesi

yapılır, gerektiğinde iş değişikliği sağlanır.

Kişisel koruyucu donanımlar gebe veya emziren çalışanı tam

koruyacak şekilde vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine

engel olmamalı ve vücut ölçüleri değiştikçe yenileri temin edilir.

Uygun koruyucu sağlanamadığı durumlarda çalışan bu işlerde

çalıştırılamaz.

Yukarıda geçen kimyasal, tehlikeli kimyasal maddeler, kanserojen maddeler,

mutajen maddeler, çok toksik maddeler, toksik maddeler, zararlı maddeler, alerjik

maddeler, üreme için toksik maddeler kavramların tanımı 12 Ağustos 2013 tarihli

ve 28733 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda

Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte belirtildiği şekildedir.

İşveren, işyerindeki maruziyetin şeklini, düzeyini ve süresini Tablo 1 ve Tablo

2’deki etkenler, süreçler, çalışma koşulları veya özel bir riske maruz kalma olasılığı

bulunan işleri de;

Sağlık ve güvenlik risklerinin, gebe veya emziren çalışanlar üzerindeki

etkilerini belirlemek

Alınacak önlemleri kararlaştırmak üzere değerlendirir.


Tablo 10.1. Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanların özellikle

çalıştırılamayacağı işler ve işyerleri ile burada bulunabilecek önemli risk faktörleri

İşler ve İşyerleri Biyolojik Etkenler

A)

a) İnsanın diş ve sağlık tedavisinin yapıldığı hizmet birimlerinin yanı sıra acil ve kurtarma hizmetleri,

Hepatit B-virus (HBV)

Hepatit C-virus (HCV)

b) Çocuklara özel hastane ve koğuşlar Bordetella Pertussis

Cornebacterium Dipthriae

Hepatitis-A virus (HAV)

Measles virus

Mumps virus

Rubivirus

Varicella Zoster virus (VZV)

c) Enfeksiyon koğuşları ve feçes laboratuarları Hepatit A virus (HAV)

d) Tüberküloz hastaneleri ve diğer göğüs hastalıkları hastaneleri veya koğuşları

Mycobacterium tüberculosis

Mycobacterium Bovis

e) Patoloji departmanları (otopsi, ölüm sonrası muayene yerleri)

Hepatit-D virus (HDV)


Mycobacterium Bovis

B)

a) Kan ürünlerini içeren ilaç ve tıbbi üretim işleri



b) Sütun 2 de belirtilen biyolojik etkenlerden birini içeren aktivitelerin olması durumu



Bordetella Pertussis

Cornebacterium Dipthriae

Tick-born Encephalitis (CEE) virus

Hepatit A virus (HAV)

Hepatit-D virus (HDV)

Measles virus

Mumps virus


Mycobacterium Bovis

Rubivirus

Rabies virus

Varicella Zoster virus (VZV)

C) Kuduzla enfekte olma şüphesi olan hayvanlarla yapılan veterinerlik aktiviteleri

Rabies virus

D) Tarım, orman ve kereste endüstrisi, bahçıvanlık, hayvan ticareti, avlanma gibi endemik hastalık alanlarında ve diğer bilim alanlarının yanı sıra eğitim ve test (araştırma) enstitüleri dahil gıda amaçlı olmayan hayvan ve bitki hammadde materyallerini içeren alanlardaki aktivite durumları

Tick-born Encephalitis (CEE) virus


Tablo 10.2. Gebe çalışanların sağılınğı izleme formu

Gebelikte Karşılaşılan Sağlık Problemleri

İşyerinde Çalışanı Etkileyen Hal Ve Durumlar

Sabah kusmaları Erken Çalışma Saatleri

Güçlü havalandırma veya mide bulantılarına neden olabilecek kokulara veya kötü havalandırmaya maruziyet

Sırt ağrısı Ayakta durma, yük taşıma ve duruş vaziyeti

Varis veya diğer dolaşım problemleri, hemoroit

Uzun süreli ayakta durma veya oturma

Sık ve ani tuvalet ihtiyacı Düzenli beslenme, yeme, içme imkanları

Tuvaletin yakınlığı, uygunluğu, yıkanma imkanları

Hijyen

İş ve iş mahallini bırakmada zorluk

Beden ölçülerinin büyümesi

Beden ölçülerinin büyümesinden dolayı beceriklilik, koordinasyon, hareket etme hızı ve uzanmada zorluk

Koruyucu elbise ve ekipmanın kullanılması

Daralan çalışma alanı, yüksekte çalışma

Uzanma ve eğilme gerektiren postürler

Elle taşıma

Dar alanlarda çalışmanın getirdiği problemler

Yorgunluk/stres Fazla çalışma

Akşam veya gece çalışması

Dinlenme aralarının yetersizliği

Uzun süreli çalışma

İş yoğunluğu

Dengenin korunması (Emziren kadınlar için de geçerli)

Islak ve kaygan zeminlerde yapılan çalışmalar

Bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi

faktörleri de dikkate alır.

Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile

sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.

Değerlendirme sonuçları, gebe veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik

riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya

çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve çalışma saatlerini,

çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirir.

Çalışma koşullarının ve çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse,

işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.

Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun

daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz.

Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin

korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat


hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık

ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Gebe ve Emziren Kadınların Çalışma Koşulları

Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren

doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece

çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı

olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.

Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt

izninde 22 Mayıs 2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesi

hükümleri uygulanır.

Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak

üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır.

Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye

iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı

ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu

durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce

kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek

suretiyle kullandırılır.

Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre

doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile

belirtilir.

Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.

Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına

uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.

İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya

çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin

verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam

birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek

kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin

verilir.

Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce,

çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir.

Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen

süre ve işlerde çalıştırılamaz.


Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan

işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından,

çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta mevzuatta

belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan

işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların

çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine

yakın belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla

yükümlüdür.

İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma

yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları

anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve

mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam

sayısı dikkate alınır.

Emzirme odası ve yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının

hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya

verilmiş olanlar da dâhil edilir.

Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi

ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanırlar.

Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı

yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.

Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve

bunların amaç dışında kullanılması yasaktır. Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-

66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur.

Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin bitiminde

alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara

uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.

Oda ve yurtlara kabul edilecek çocuklar önce gözlem odasına alınır ve işyeri

hekiminin muayenesinden geçirilir.

Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı bulunmayan veya portör olmayan

çocuklar hakkında rapor düzenlenir, raporlar çocukların özel dosyalarında saklanır.

Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı olanlar, hastalık kuşkusu bulunanlar veya

portör olan çocuklar, sağlıklı olduklarının belirlenmesine kadar oda ve yurtlara

alınmazlar.

Bulaşıcı hastalığa tutulan veya tutulduğundan şüphe edilen oda ve yurtlarda

bulunan çocuklar işyeri hekimine muayene ettirilmek üzere derhal gözlem

odalarına alınırlar.


Muayene sonucunda bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığa tutulduğu anlaşılan

çocuklar, işyeri hekimince bir sağlık kuruluşuna gönderilir ve durumuyla ilgili

olarak velisi bilgilendirilir.

Oda veya yurda kabul edilen her çocuk için mevzuatta yer alan gözlem

kağıdı doldurulur ve özel dosyasına konur. Çocuklar burada kaldığı sürece, onların

sağlık ve genel gelişme durumları, beden yapıları ve ruhsal özellikleri düzenli

aralıklarla işyeri hekimince mevzuatta yer alan sağlık muayenesi kağıtlarına işlenir.

Oda ve yurtlarda kalan çocukların aşılarının yapılıp yapılmadığı işyeri

hekimince takip edilir, çocukların aşısız veya eksik aşılı olduğunun tespiti

durumunda çocuğun kayıtlı bulunduğu aile hekimine götürülmesi hususunda

velileri bilgilendirilir.

Oda ve yurtlarda, çocukların ihtiyaçlarına göre gerekli besinler, kahvaltıları

ve yemekleri verilir. Yemek listeleri ve tamamlayıcı beslenmenin düzenlenmesinde

işyeri hekiminin görüşleri alınır.

Çocuklara ayrıca, günde 250’şer gram dayanıklı veya pastörize, yoksa

kaynamış süt veya yoğurt verilir.

Oda ve yurtlarda, çocuklara psikososyal gelişimlerini sağlayacak okul öncesi

eğitimlerin verilmesi sağlanır.

Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi

giderlerinin tamamı işverenlerce karşılanır.

Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından denetlenir.

İşveren, işveren vekili, iş yeri hekimi veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden

sorumlu olanlarca görülen eksiklikler derhal giderilir.

Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu

işverenler veya işveren vekilleri, ayda en az bir defa toplanarak bu yerlerin

yönetimine dair kararları alırlar ve uygulanmasını sağlarlar.

İşverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki

işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden

itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı

oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne gönderirler. Bu raporda aşağıdaki

hususlar belirtilir;

İşyerinin unvanı, bağlı olduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü sicil

numarası ve adresi,

İşyerinde çalıştırılan toplam çalışan sayısı ve kadın çalışan sayısı,

Kuruma alınan çocuk sayısı, cinsiyeti,

Kurumun açık adresi, oda sayısı, oyun yerleri, bahçenin büyüklüğü, bakım

ve eğitim araçlarının miktar ve çeşitleri.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde açtıkları

oda ve yurtlarla ilgili bildirim yapmayan işverenler 31/12/2013 tarihine kadar Millî

Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirim

yapmak zorundadır.


Kadın Çalışanların Gece Postasında Çalıştırılma Şartları

Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk

saatten fazla çalıştırılamaz.

Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları

içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip

gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın

çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden,

işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.

Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan

önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu

işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır.

Ayrıca işveren, işin devamı süresince, çalışanın özel durumunu, iş yerinde

maruz kalınan sağlık ve güvenlik risklerini de dikkate alarak işyeri hekimince

belirlenen düzenli aralıklarla çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlar.

Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir

işyerinde çalışıyor ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının

çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir.

Aynı iş yerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleri,

işverence, imkân dâhilinde karşılanır.

Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren

doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere

kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece

postalarında çalıştırılamazlar.

Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı

açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla

belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır.

Bu çalışanların anılan sürelerdeki çalışmaları, 14/ 07/2004 tarihli ve 25522

sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma

Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri

saklı kalmak üzere gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir.

Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece

çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan

denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar.

POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMA KOŞULLARI

İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve

bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara

dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek

işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür.


İşçi postaları;

Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına

postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik

süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir.

Yukarıdaki maddenin dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer

işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi

postasının çalışma süresi, 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin

üçüncü fıkrasında öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma

süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.

Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması

gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, 4857

sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında öngörülen

Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde

düzenlenir.

İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, 10/09/1960 tarihli ve 79 sayılı

Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon

Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı

maddesi ile 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 43 üncü

maddesi hükümleri göz önünde tutulur.

4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan

gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18

yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.

Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının

artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5

saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle,

işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanununun 42 ve 43

üncü maddeleri ve 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma

Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair

Kanunun 6 ncı maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 70 inci maddesinde öngörülen

Yönetmelikte belirtilen haller dışında, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok

çalıştırılmaları yasaktır.

Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın

çalışması, gece çalışması sayılır.

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen

işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen

ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini

alacak şekilde düzenlenir.

Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak 4857 sayılı İş

Kanununun 69 uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının

bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde

gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.


İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve

gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden

çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 sayılı İş

Kanununun 68 inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilir.

İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara

dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde

arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu vb. mevzuattaki

esaslara göre verilir.

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir

gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi

zorunludur.

İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen

işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler

için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili

bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür.


Öze

t

•Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki vepsikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır.

•Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.

•Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına izin verilen işler ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin çalıştırılabileceği işler mevzuatta açıklanmıştır.

•İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir.

•Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.

•Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

•Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.

•İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür.


DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Mevzuata göre, “15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi”

kimdir?

a) Çocuk işçi

b) Genç işçi

c) Küçük işçi

d) Çırak işçi

e) Kalfa işçi

2. Mevzuata göre, “14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini

tamamlamış kişi” kimdir?

a) Usta işçi

b) Kalfa işçi

c) Genç işçi

d) Çocuk işçi

e) Çırak işçi

3. Mevzuattaki “Tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni kullanmakta

olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışan” cümlesi ile hangi husus

ifade edilmektedir?

a) Süt izinli işçi

b) Gebe

c) Emziren çalışan

d) Anne işçi

e) Bebekli işçi

4. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim

saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde kaç saat ve haftada kaç saat

olabilir?

a) İki / on

b) Üç / oniki

c) Dört / ondört

d) Beş / onaltı

e) Altı / yirmi

5. Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi kaç günden az olamaz?

a) 12

b) 14

c) 16

d) 18

e) 20


6. Gebe veya emziren çalışan günde kaç saatten fazla çalıştırılamaz?

a) Üç

b) Dört buçuk

c) Altı

d) Yedi buçuk

e) Dokuz

7. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye

kaç hafta süre eklenir?

a) Bir

b) İki

c) Üç

d) Dört

e) Beş

8. İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya

çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra kaç aya kadar ücretsiz izin

verilir?

a) Dört

b) Beş

c) Altı

d) Yedi

e) Sekiz

9. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde tanımlanan gece dönemine

denk düşen hangi saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış

çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır?

a) 20.00-06.00

b) 19.00-05.00

c) 19.30-05.30

d) 20.30-06.30

e) 21.00-07.00

10. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir

gününde kaç saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili

verilmesi zorunludur?

a) 14

b) 16

c) 18

d) 20

e) 24

Cevap Anahtarı

1.B, 2.D, 3.C, 4.A, 5.E, 6.D, 7.B, 8.C, 9.A, 10.E


YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR

http://www.mevzuat.gov.tr/

(Erişim Tarihi: 01.01.2015)

http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal


http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/itkb.portal


http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal


http://www.isgum.gov.tr/


http://www.casgem.gov.tr/


Documents

GİRİŞ - İlhan UYSALilhanuysal.com/ders_notlari/isg/isguvenligimevzuati10.pdf · işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme