GRAMATIKE ....LEXOJMË PYESIM MËSOJMË PËRMBLEDHIM USHTROHEMI

LEXOJM PYESIM MSOJM PRMBLEDHIM USHTROHEMI.. #MesueseAurela

65

GRUPI EMROR LEXOJM PYESIM Cila sht kryefjala dhe kallzuesi i ksaj fjalie? far jan grupet e fjalve Agroni, shkrimtar i talentuar - poezit e tij dhe n sheshin e

qytetit? far jan emrat shkrimtar, poezi dhe shesh t grupeve emrore t msiprme? Po fjalt q i shoqrojn ato far jan? far funksioni kryejn n fjali grupet emrore shkrimtar i talentuar, poezit e tij dhe n

sheshin e qytetit?

MSOJM Grupet e fjalve Agroni, shkrimtar i talentuar, poezit e tij, n sheshin e qytetit jan grupe emrore. Emrat shkrimtar, poezi, shesh jan brthama t ktyre grupeve emror.

Grupet emrore t msiprme prbhen: nga emr + mbiemr (shkrimtar i talentuar), nga emr + premr (poezit e tij), nga emr + grup emror (Agroni, shkrimtar i talentuar) dhe nga emr+emr (n sheshin e qytetit).

Pra , grupet emrore prbhen nga nj emr q sht brthama e grupit emror dhe prcaktuesit e brthams.

Grupi emror shkrimtar i talentuar

Brthama e grupit shkrimtar

Prcaktuesi i brthams i talentuar

Agroni, shkrimtar i talentuar recitoi poezit e tij n sheshin e qytetit. kryefjal prcaktor kallzues kundrinor rrethanor

Agroni, shkrimtar i talentuar, recitoi poezit e tij n sheshin e qytetit.


N nj grup emror prcaktuesit e tij mund t jen mbiemra (nxns i mir), premra, (djali i tij), emra me ose pa parafjal ( inxhinier Bardhyli, libr pr fmij), emra n rasn gjinore ( fletorja e gjuhs),ose rrjedhore ( fletore ushtrimesh), numror (radha e par). Prcaktuesit e grupit emror zakonisht qndrojn pas emrit, n raste t veanta qndrojn edhe para tij PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. N fjalit e mposhtme nnvizoni grupet emrore. Fmijt ishin mbledhur rreth msuese Vers dhe po dgjonin me vmendje fjalt e saj. -Dje pash krijimet tuaja. Vjersha jote, Bona , sht m e bukur. M plqen. Tregimi yt, Fatmir, sht i mir . Do tia drgoj revists Bota e fmijve. Edhe Astriti shkruan mir. Puna e tij sht pr tu lavdruar. Kurse vjersha jote, Nora, duhet shkurtuar. Ka zgjatje t panevojshme. Nuk i ke zbatuar krkesat e paraqitura n orn e msimit. Ja le ti shohim s bashku dhe le t shfaqin edhe shokt mendimet e tyre. 2. Si jan ndrtuar grupet emrore q nnvizuat? 3. funksione kan grupet emrore q nnvizuat? 4. N grupet emrore q vijojn nnvizoni prcaktuesit e brthams dhe thoni me se jan shprehur. dy nxns dshirat tona

t katr vajzat shtpin tnde drut e njoma libri e shkrimtarit kpuct e vjetra

5. Cila nga strukturat e mposhtme nuk sht grup emror, nnvizojeni. emr + mbiemr emr + parafjal emr +grup emror

emr+folje emr + emr emr + ndajfolje emr + numror

6. Ndrtoni fjali me grupe emrore q kan brtham emrat: shkoll, klas nxns

Grupi emror prbhet nga brthama dhe prcaktuesi i brthams. Brthama sht emr kurse prcaktuesi i brthams mund t jet mbiemr, premr, emr dhe numror. Grupi emror mund t kryej funksionin e kryefjals, t kundrinorit dhe t rrethanorit.


KRYEFJALA DHE KALLZUESI

LEXOJM

PYESIM

Sa fjali ka ky tekst? far fjalish jan, t thjeshta apo t prbra? Argumentojeni. far pjes e ligjrats jan fjalt me ngjyr t zez? far tregojn fjalt me ngjyr t zez? Me cilat pyetje gjenden? A sht e mundur t hiqen? far funksioni kryejn n fjali? far pjes e ligjrats jan fjalt me shkronja kursive? far tregojn fjalt me shkronja kursive? Me cilat pyetje gjenden? A sht e mundur t hiqen? far funksioni kryejn n fjali?

MSOJM

Kryefjala (ujqit) dhe kallzuesi (shqyenin) jan gjymtyrt kryesore t fjalis. Kryefjala tregon nj a m shum njerz, kafsh ose sende, t cilat kryejn nj veprim ose kan nj gjendje t caktuar : Ujqit e vegjl po shqyenin trastn time. Ujkonja nuk ndrhynte. Ujku i madh i shikonte me shqetsim t vegjlit. Ai ishte i zemruar.

Kallzuesi tregon nj veprim a gjendje t kryefjals : Ujqit e vegjl po shqyenin trastn time. Ujkonja nuk ndrhynte. Ujku i madh i shikonte me zemrim t vegjlit. Ai ishte i zemruar. Kryefjala (ujqit) dhe kallzuesi (shqyenin) prbjn brthamn e fjalis.

Si ta dallojm kryefjaln dhe kallzuesin?

Pr t gjetur kryefjaln e nj fjalie mund t bjm pyetjet : cili? kush? : Ujkonja nuk

ndrhynte. Kush nuk ndrhynte ? Ai ishte i zemruar. Kush ishte i zemruar? Pr t gjetur kallzuesin e nj fjalie mund t bjm pyetjet : bn? sht? si sht?:

Ujku i madh i shikonte .... . bnte ujku i madh? Ai ishte i zemruar. Si ishte ai ?

UJKU

Ujqit e vegjl po shqyenin trastn time. Ujkonja nuk ndrhynte. Ujku i madh i shikonte me shqetsim t vegjlit. Ai ishte i zemruar.


Kallzuesi foljor dhe emror

Kallzuesi i shprehur me nj ose dy folje sht kallzues foljor: Ujqit e vegjl po shqyenin trastn time. Ujkonja nuk ndrhynte. Ujku i madh filloi t shikonte t vegjlit.

Kallzuesi i shprehur me foljen jam dhe nj emr, mbiemr, premr ose numror sht kallzues emror : Ujku sht kafsh. Ujku sht i zemruar. far sht ujku?Ujqit ishin dy. Prshtatja e kryefjals me kallzuesin

Kryefjala prshtatet me kallzuesin n numr dhe n vet : Ujku i madh i shikonte me zemrim t vegjlit. Ujqit e vegjl po shqyenin trastn time. Un shikoj me zemrim. Ata shikojn me zemrim.

Kur kallzuesi sht emror kryefjala prshtatet me pjesn emrore t kallzuesit edhe n gjini : Ai ishte i zemruar. Ajo ishte e zemruar. PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. Nnvizoni kryefjalt n fjalit e ktij teksti. Grat qajn mesatarisht pes her n muaj. Meshkujt m s shumti qajn disa her n vit. Shum meshkuj pohojn se kurr nuk qajn.. Ndoshta ktu qndron arsyeja se grat s paku mesatarisht jan m te shndosha. Lott e grave jan t nj prbrjeje tjetr, "qendra e lotve" n tru te kto sht m e ndjeshme. Njerzit e rinj qajn m shum se t moshuarit. Kur plakemi "prodhimi" i lotve paksohet te t gjith njerzit. Gazeta Bota sot 2. Nnvizoni kallzuesit n fjalit e ktij teksti. Nj tuf bletsh zuri vend n zgavrn e trungut t nj molle t egr. Blett e mbushn zgavrn me mjaltin e tyre t mrekullueshm. Q at dit, molla u b krenare. Ajo diti t'i prbuzte t gjitha drurt e tjera. Ather nj rrnj trndafili i tha : Nse dshiron t jesh e bekuar prej njerzve mundohu ti vet t bhen frutat e tua te mbla si mjalti i bletve.

Kryefjala dhe kallzuesi jan gjymtyrt kryesore t fjalis. Kryefjala tregon nj a m shum njerz, kafsh ose sende, t cilat kryejn nj veprim ose kan nj gjendje t caktuar. Kallzuesi tregon nj veprim a gjendje t kryefjals. Kryefjala gjendet me pyetjet cili?, kush?. Kallzuesi gjindet me pyetjet bn?, sht?, si sht?. Kallzuesi mund t jet foljor ose emror. Kryefjala prshtatet me kallzuesin.


3. Nnvizoni kallzuesin e ktyre fjalive. Afroni kryefjaln tek folja. 1. Qyteti, i lar nga shiu i nats, shklqente nn rrezet e diellit. 2. Sumbullat e vess, shtruar mbi flett e barishteve, prkulnin fijet e holla t barit. 3. Peshkatart, duke vozitur nga njra rrjet tek tjetra, e mblodhn gjahun pa ndonj vshtirsi t madhe. Shembull: I lar nga shiu i nats, qyteti shklqente nn rrezet e diellit.

4. Nnvizoni me nj vij kryefjalt dhe me dy vija kallzuesit n fjalit e ktij teksti. N pak dit n Shqipri, besnikt e fundm t paganizmit, besnik pa dashur dhe pa ditur, do t rrethojn me verore degt e thanave, t dllinjave, t dafinave, t gjith shelgjeve t nderuara. Do t kputin deg t gjelbra dhe do ti vn prmbi kryet e shtpive. T mos i lm t humbasin kto festa t vjetra t racs son. Nuk i bjn dm njeriut. Sjellin nj gzim t kulluar n shtpi. N nj vend ku jeta e t vegjlve sht aq e trishtuar, djemuria dhe vajzat kan nj ras t rrall pr t dfryer. Pr t mdhenjt, Dita e Vers ka nj shije poetike t holl e t rrall.

Faik Konica

5. Shkruani disa fjali me kryefjal si kto : un dhe ti, un dhe ata, ti dhe ajo, ai dhe Agimi, ne dhe ju, ju dhe ai. Kujdes prshtatjen e kryefjalve me foljet.

KUNDRINORI I DREJT


LEXOJM

PYESIM Nga cilat fjal varen fjalt me ngjyr t zez? far kategorie gramatikore i prkasin fjalt me ngjyr t zez? N far rase jan? far tregojn fjalt me ngjyr t zez? A sht e mundur t hiqen ato? Me far pyetjesh drejtuar foljeve mund t gjenden fjalt me ngjyr t zez? far funksioni kryejn ato? MSOJM

Fjalt rrapin, bor, kreshtat etj. q tregojn sende mbi t cilat bie veprimi i shprehur nga folja (tund, ka rn, kan mbetur etj.) jan kundrinor t drejt. Kundrinori i drejt sht gjymtyr e dyt q plotson kallzuesin foljor. Ai tregon objektin (sendin a qenien) mbi t cilin bie veprimi i shprehur nga folja:

Era e marr tund rrapin e mom t Jutbins. Objekti mund t jet frymor ose jofrymor.

Dynden ret e zn diellin Trimat nuk e njohin m shoku-shokun.

Kundrinori i drejt sht prbrs i grupit foljor dhe plots kryesor i foljes. Ai nuk mund t hiqet.

Era e marr tund... (?!). Me se shprehet

DIMR N JUTBIN

Dimr acar. Dielli ndrit shum e ngroh pak. Era e marr tund rrapin e mom t

Jutbins. Maleve ka rn bor e madhe. Ahet jan t rnduara, sa mend thyhen. Pishave u kan mbetur jasht vetm kreshtat... .Vashat e Jutbins kan dal bregut t lumit. Ato krkojn uj pr gjn e gjall. Po tr lumi ka ngrir akull.

Sa t mbyllsh e t hapsh syt, moti ndryshon. Dynden ret e zn diellin. Nga lart nis e endet nj plhur shum e gjer e shum e gjat q fshin prnjmend gjith majat rreth e rrotull. Shtrohet dbor e re mbi t vjetrn. Trimat nuk e njohin m shoku-shokun. Dbora e re i ka veshur t gjith me petk t bardh. Era e thllime ua merr frymn.

Mitrush Kuteli


Kundrinori i drejt shprehet me: a. me emr n rasn kallzore pa parafjal:

Pishave u kan mbetur jasht vetm kreshtat... . Askush se njeh Lulin.

b. me grup emror: Artani bnte do pun. Ne i kujtonim vazhdimisht ato dit. Nga larg fmijt shikonin me knaqsi Liqenin e Ohrit. c. me premr n rasn kallzore: Ne do ta kujtojm at me respekt.

Dbora e re i ka veshur t gjith me petk t bardh. Kundrinori i drejt i shprehur me emr, grup emror ose premr shnjohet dhe me trajtn e shkurtr t premrit vetor t vets s tret (njjs ose shums) n rasn kallzore.

E pash shfaqjen e re. Do ta lajmroj vet Zann pr datn e provimit. Do ta takoj vet at.

N qoft se fjalia ka kundrinor t drejt t shprehur edhe me premr edhe me trajt t

shkurtr trajta e plot mund t mungoj. M falnderoi (mua) duke m shtrnguar dorn.

Kundrinori i drejt lidhet vetm me foljet n formn veprore. Po t kthehet folja e forms veprore n formn joveprore, ather kundrinori i drejt bhet kryefjal dhe kryefjala kundrinor.

Bora mbuloi atit e shtpive. atit e shtpive u mbuluan nga dbora.

Si ta dallojm kundrinorin e drejt?

Pr t gjetur kundrinorin e drejt t nj foljeje bjm pyetjet : k?, cilin? far? drejtuar foljes:

Era e marr tund rrapin e mom t Jutbins. far tund era ...? Rrapin.

N fjalin dftore kundrinori i drejt zakonisht vendoset menjher pas foljes: Era tund rrapin.

Nuk mund t themi: Rrapin era tund. Era rrapin tund. Rrapin tund era. PRMBLEDHIM

Kundrinori i drejt shnon zakonisht objektin tek i cili kalon drejtprdrejt veprimi i shprehur nga folja. Kundrinori i drejt sht plots kryesor, ai nuk mund t hiqet. Kundrinori i drejt sht nj emr, premr ose grup emror n rasn kallzore pa parafjal. Lidhet me folje kalimtare. Gjendet me ndihmn e pyetjeve k?, cilin? far? drejtuar foljes.


USHTROHEMI 1. Gjeni kundrinort e drejt t foljeve me shkronja t zeza. Lirin nuk ua solla un, po e gjeta ktu. Sapo m shkeli kmba n truallin tuaj, sapo dgjuat emrin tim, m'u derdht me vrap t gjith, m dolt prpara kush e kush m par, sikur t kishit dgjuar se u ngritn nga varret etrit, vllezrit, bijt tuaj. Ju m mbytt me shrbime aq t mdha dhe me nj gaz shpirtror aq t madh, saq duket se ju m keni br tani aq rob, sa edhe t lir. Mbretrin dhe kt qytet nuk jua dhash un, po ju ma dorzuat mua. Armt nuk jua solla un, po ju gjeta t armatosur. Lirin e pash se e keni kudo: n kraharor, n ball, n shpatat e n ushtat tuaja. Marin Barleti 2. Gjeni foljet q kan kundrinor t drejt.

Na ishte njher nj mbret. Ktij mbreti i plqenin shum rrobat e reja. T gjith pasurin e tij e shpenzonte pr veshje. Sa her q kalonte prpara ushtarve, sa her q shkonte n teatr ose n shtitje, nuk bnte gj tjetr vese u tregonte njerzve rrobat e reja. Ai i ndrronte rrobat do or. Nse pr mbretrit sht br zakon t thuhet se "mbreti gjendet n kshill", pr kt thoshin zakonisht: "mbreti ndodhet n gardrob". Hans Kristian Andersen 3. Gjeni kundrinort e drejt t foljeve me shkronja t zeza dhe thoni kategorin gramatikore t tyre. T gjith besojn Perndin, secili e do fen e vet, por e respekton edhe fen e tjetrit. Ai para s gjithash sht shqiptar dhe e ka vlla do shqiptar t cilsdo fe qoft ai... Por, shqiptart mysliman nuk e mohojn t vrtetn historike se t part e tyre kan qen katolik... Me rastin e festave t mdha, si jan Krshndellat, Pashkt etj. kishat katolike mbushen edhe me rinin e besimit mysliman, ku dgjojn kng, urat, predikim n gjuhn e tyre, duke mos cenuar n asnj mnyr prkatsin e tyre islame. Mark Krasniqi

4. Vendosni kundrinort e drejt aty ku duhet: punn, kmbt, folen, qimen, atdheun, folen, gunn. Duaje si shqiponja . e sotme mos e lr pr nesr. Mos i shiko, po shikoji punn. Shqiponja fluturon n qiell, po e bn n tok.

Ujku e ndrron, po zakonin s'e harron. Gnjeshtra i ka e shkurtra.

5. Ndrtoni nj tekst t shkurtr q t ket kundrinor t drejt.

KUNDRINORT E ZHDREJT

LEXOJM


PYESIM Nga cilat fjal varet fjala ushtarve? far kategorie gramatikore i prket? N far rase sht ? far tregon? A sht e mundur t hiqet? Me far pyetjes drejtuar foljes mund t gjendet ajo? far funksioni kryen ajo? MSOJM 1. Kundrinori i zhdrejt pa parafjal

Fjala ushtarve q tregon sendin mbi t cilin bie veprimi i shprehur nga folja (hodhi), sht kundrinor i zhdrejt pa parafjal. Kundrinori i zhdrejt pa parafjal sht plots kryesor i foljes. Ai nuk mund t hiqet: Sknderbeu u hodhi nj vshtrim... (?!).

Si ta dallojm kundrinorin e zhdrejt pa parafjal?

Pr t gjetur kundrinorin e zhdrejt pa parafjal bjm pyetjet : kujt?, cilit? cils? drejtuar

foljes: Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij. Kujt u hodhi (nj vshtrim Sknderbeu)? Ushtarve.

Kundrinori i zhdrejt pa parafjal vendoset para dhe pas foljes : Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij., por edhe : Ushtarve t tij Sknderbeu u hodhi nj vshtrim.

Kundrinori i zhdrejt pa parafjal shoqrohet gjithmon nga trajta e shkurtr q zakonisht qndron para foljes. Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij. Kundrinor i zhdrejt pa parafjal zakonisht sht nj grup emror n rasn dhanore (Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij.), nj premr n rasn dhanore (Atyre do tu mjaftojn kto para.), nj

MBANI NGAHER LART NDERIN E ARBRIT

Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij, fshiu me pllmb djersn e ballit t przier me pluhurin e tymin e lufts dhe u tha: - 0 ushtart e mi t pathyer! Ju e fituat edhe kt luft; e fituat me zemrn tuaj, me trimrin tuaj, me shmblltyrn e t parve... Treguat se dardha bie nn dardh. Ju e urreni armikun, sepse armiku sjell zi e robri. Kshtu t bni dhe pasktaj. Shpatn ta mbani gjithnj pran e ta dini gjithmon se, kush bhet dele, e ha ujku...Pra, mbani ngaher lart nderin e Arbrit. Mitrush Kuteli


trajt e shkurtr e premrit vetor n rasn dhanore: Ti, Shqipri m jep nder, m jep emrin shqiptar. 2. Kundrinori i zhdrejt me parafjal LEXOJM

PYESIM Nga cilat fjal varet fjalt me ngjyr t zez? far kategorie gramatikore i prkasin? far tregojn? A sht e mundur t hiqen? Me far pyetjes drejtuar foljes mund t gjenden ato? far funksioni kryen ato? MSOJM

Fjalt me pllmb, me zemrn, me trimrin, me shmblltyrn q tregojn qenie ose sende q kan lidhje me veprimet e shprehura nga foljet (fshiu, fituat) jan kundrinor t zhdrejt me parafjal. Kundrinori i zhdrejt me parafjal tregon qenie a sende me t cilat ka lidhje veprimi i shprehur nga folja: Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij, fshiu me pllmb djersn e ballit... Ju e fituat edhe kt luft; e fituat me zemrn tuaj, me trimrin tuaj, me shmblltyrn e t parve....

Kundrinori i zhdrejt me parafjal nuk sht plots kryesor i foljes. Ai mund t hiqet : Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij, fshiu djersn e ballit t przier me pluhurin e tymin e lufts

Si ta dallojm kundrinorin e zhdrejt me parafjal?

Pr t gjetur kundrinorin e zhdrejt me parafjal bjm pyetjet : nga kush ? nga se ? me

Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij, fshiu me pllmb djersn e ballit t przier me pluhurin e tymin e lufts dhe u tha:

- O ushtart e mi t pathyer! Ju e fituat edhe kt luft; e fituat me zemrn tuaj, me trimrin tuaj, me shmblltyrn e t parve...


se ? me k ? me far ? pr k ? pr se ? prej kujt ? drejtuar foljes: Sknderbeu ..., fshiu me pllmb (Me far ?) djersn e ballit.. .. Ju e fituat edhe kt luft; e fituat me zemrn tuaj, me trimrin tuaj, me shmblltyrn e t parve...(Me far?).

Kundrinori i zhdrejt me parafjal ngjan shum me rrethanort, po dallohet prej tyre se u prgjigjet pyetjeve me premra me parafjal (Me k? Me far? Me cilin?) : Fshiu djersn me pllmb. Me far fshiu... ? Me pllmb. Pr t gjetur rrethanort bhen pyetje me ndajfolje: E fshiu djersn shpejt ? Si e fshiu djersn ? Shpejt.

Kundrinori i zhdrejt me parafjal vendoset zakonisht pas foljes: Sknderbeu u hodhi nj vshtrim ushtarve t tij, fshiu me pllmb djersn e ballit t przier me pluhurin e tymin e lufts .

Kundrinor i zhdrejt me parafjal sht zakonisht : nj emr ose nj premr n rasn emrore, kallzore, rrjedhore t paraprir nga nj parafjal: At nat un po rrija me shokt e djalit, po bisedoja me ta. PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. Thoni funksionin e fjalve ose t grupeve t fjalve me shkronja t zeza. Shqiptart u kan mbetur besnik zakoneve t paraardhsve t tyre. Tre objektet kryesore te prkushtimit t shqiptarve jan: nderi i tij, familja e tij dhe atdheu. Koncepti i nderit i ngulitet q n moshn m t njom. Ai preferon vdekjen prpara nj nderimi q nuk sht lar. Asnj gj e rndsishme ose me interes n opinionin e tij, nuk e kalon besn ose fjaln e dhn. N prezenc t kufoms s babait ose t vllait, ai do t respektoj at vrass, t cilit i ka dhn besn, duke e pritur n shtpi. I huaji do t gzoj mbrojtjen solidare t gjith banorve t nj fshati, nse nj nga kta banor, dhe m i ulti, do ti ket dhn fjaln e nderit. Ismail Qemal Vlora 2. Thoni funksionin e fjalve ose t grupeve t fjalve me shkronja t zeza dhe foljet me t cilat lidhen. Aeroplani merr lartsin me shpejtsi. Zemra m rreh me forc. Prpara meje nj mori instrumentesh. Disa lvizin si t gjalla , disa vshtrojn t palvizshme numrat, shigjetat dhe akrepat e tyre. Ja, me kto instrumente piloti bn vazhdimisht nj dialog t gjat, ktu, lart n

Kundrinori i zhdrejt pa parafjal tregon qenien a sendin mbi t cilin bie veprimi i shprehur nga folja. sht plots kryesor, ai nuk mund t hiqet. U prgjigjet pyetjeve kujt ?, cilit ?, cils ? etj. Kundrinori i zhdrejt me parafjal tregon qenie a sende me t cilat ka lidhje veprimi i shprehur nga folja. Nuk sht plots kryesor i foljes, ai mund t hiqet. U prgjigjet pyetjeve me premra me parafjal.


qiell. Gjuha e tyre sht e sakt, e prpikt. Mos u beso syve, thon ata, kur prreth sht errsir. Na beso neve, tani je n kt lartsi. Po mua m duket se jam m ult? Jo, t gnjejn dritat e toks. M duket sikur motori po pakson xhirot. S'sht e vrtet. T gnjejn vesht. Motori punon n rregull. Instrumentet luftojn vazhdimisht me iluzionet q mund ti lindin pilotit n fluturim, sidomos n fluturimet e nats. Piloti duhet tu besoj gjithmon instrumenteve. Kur humbet besimin n to, ather rrezikun e ke mbi kok, ai fluturon bashk me ty. Ismail Kadare 3. Cilat nga fjalit e mposhtme prmbajn kundrinor t zhdrejt pa dhe me parafjal? Msuesi i drejtohet Benit: -Detyra jote me shkrim pr macen ngjan fjal pr fjal me detyrn e vllait tnd. -Sigurisht, msues, q do ti ngjaj detyrs s vllait, sepse sht shkruar pr t njjtn mace. 4. Vendosni fjalt ose grupet e fjalve q vijojn aty ku duhet. Thoni funksionin e tyre : jetn, pistn e gjat prej betoni t aeroportit, nj port dhe nj cop rrug prpara saj, me shokt. Eci ()e mi aviator npr pistn e aeroportit. T gjith kemi (...), me an t s cils dalim prdit nga shtpit tona dhe po npr t kthehemi prsri n t. Kjo cop rrug t kujton (...). Npr t aviatort dalin n qiell dhe me an t saj zbresin prsri n tok, n shtpi. Kt rrip t gjat t betonuar ata e kan par shum her t rrshqas me shpejtsi nden kraht e avionit. E kan par q lart, t ndriuar nga dielli e t buzqeshur, si nj "mirseardhje" e ngroht t toks mm, por e kan par edhe n koh t keqe, t lagur e krcnuese, kur nj gabim i vogl n ulje t kushton (). Ismail Kadare 5. Plotsoni fjalit q vijojn me nj plots kryesor.

1. Ky pallat i prket 2. Vera dhe Aleksandri tallen 3. Studentt shprndan 4. Motra ime e madhe interesohet 5. Jemi njoftuar 6. Fmijt ndrronin 7. Vjedhsit u kapen

6. Ndrtoni nj tekst t shkurtr q t ket kundrinor t zhdrejt me dhe pa parafjal.

RRETHANORT LEXOJM


PYESIM Lexoni tekstin duke hequr grupet e fjalve me ngjyr t zez. Teksti q mbetet, a sht i

sakt dhe i kuptueshm? Zhvendosni grupet e fjalve me ngjyr t zez. Cili nga ata zhvendoset m leht ? Pse? far tregojn fjalt ose grupet e fjalve me ngjyr blu?

MSOJM

Fjalt ose grupet e fjalve q tregojn vend, koh, shkak, qllim, mnyr, sasi, krahasim etj., pra nj rrethan t kryerjes s veprimit jan rrethanor. Rrethanorin mund ta zhvendosim sepse nuk sht i lidhur me foljen :

N muzgun e nj dite vjeshte t vitit 1910, n rrugn prpara shtpis sime n Prmet, kaloi i vetm nj komit i armatosur, i ri e madhshtor, me flok t gjat, gun, fustanell t lir, tirq e opinga me xhufk t madhe. Nj komit i armatosur, i ri e madhshtor, me flok t gjat, gun, fustanell t lir, tirq e

opinga me xhufk t madhe kaloi i vetm n muzgun e nj dite vjeshte t vitit 1910, n rrugn prpara shtpis sime n Prmet.

Rrethanorin mund ta heqim sepse nuk sht i domosdoshm n fjali : Kaloi i vetm nj

komit i armatosur, i ri e madhshtor, me flok t gjat, gun, fustanell t lir, tirq e opinga me xhufk t madhe. 1. Kuptimi i rrethanorve

Kuptimet e rrethanorit varen nga informacioni q jep. Ai mund t tregoj koh, vend, shkak, qllim, mnyr, sasi ose krahasim.

Rrethanori i kohs vendos ngjarjet e treguara n koh (M 28 nntor 1912...), tregon

LUFTTARI KOMBTAR

N muzgun e nj dite vjeshte t vitit 1910, n rrugn prpara shtpis sime n

Prmet, kaloi i vetm nj komit i armatosur, i ri e madhshtor, me flok t gjat, gun, fustanell t lir, tirq e opinga me xhufk t madhe. N ato dit, ne kalamajt kndonim kudo kngn "Pr mmdhen" dhe dinim shum gjra pr komitt.

N mhall u prhap lajmi se kaloi Nexhip Bnja i dgjuar. "Nexhip Bnja" prsritnin grat npr porta.

Un e pash nga brenda ports sime. M la prshtypje t thell dhe m'u ngul n fantazin fmijrore ajo figur e lufttarit q kishte edhe forcn, edhe bukurin. Odise Paskal


kronologjin e ngjarjeve (N mngjes N drek N mbrmje T nesrmen...), tregon datn, shtrirjen n koh, prsritjen (M 28 nntor 1912... Gjat dy ditve... Gjith javn...).

Rrethanori i vendit tregon vendin ku jemi (N shesh... Nga nj trotuar n tjetrin...), vendin e origjins (Ata vinin nga thellsit e maleve.), drejtimin (Ata shkonin drejt portit.), vendin ku kalojm (Ata ecnin prmes fushave dhe livadheve.). Kur rrethanori i vendit prdoret pas foljeve q tregojn zhvendosje ai nuk mund as t zhvendoset as t hiqet : Ata u ngjiten n sken.

Rrethanori i shkakut tregon at q shkakton nj veprim (Krcisnin trart e shtpis nga pesha e rnd e bors.), jep nj shpjegim (Pr shkak t bors s madhe, puna u ndrpre.)

Rrethanori i mnyrs tregon mnyrn e kryerjes s veprimit:Treni ecte me shpejtsi t madhe.

Rrethanor i qllimit tregon qllimin e kryerjes s veprimit : Kemi punuar shum pr zbukurimin e qytetit.

Rrethanori i sasis tregon sasi : Mic Sokoli bri katr hapa dhe u gjind para topit armik. Rrethanori i krahasimit tregon krahasim: M mir t jetosh nj dit n liri se sa njqind

vjet n robri. Rrethanor mund t jet : nj grup emror pa parafjal (Ne kalamajt kndonim dit e nat

kngn "Pr mmdhen), nj grup emror me parafjal (N muzgun e nj dite vjeshte t vitit 1910 kaloi vetm), nj ndajfolje (Ne kalamajt kndonim kudo kngn "Pr mmdhen), nj form e pashtjelluar foljore (Ne kalamajt kndonim pa pushuar kngn "Pr mmdhen).

Vendosja e rrethanorve sht e lir. Shumica e rrethanorve qndron pas foljes. Rrethanori i vendit dhe i kohs, m shpesh, qndrojn para foljes, po mund t qndrojn edhe pas saj. Vendosja e rrethanorve n fillim t fjalis shpjegohet shpesh me nevojn pr ta lidhur fjalin me fjalin para saj: Eskili ka shkruar pjesn teatrale Prometeu i lidhur. M posht do t lexoni nj prmbledhje t shkurtr t ksaj pjese teatrale. Disa rrethanor mund ti vendosim n fillim t fjalis edhe pr t realizuar nj paraqitje progresive q vjen duke e saktsuar situatn: Papritmas, atje, para pallatit, n bulevard brtiste nj grua.

PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. N tekstin e mposhtm gjeni rrethanort dhe kundrinort. Argumentojeni mendimin tuaj. Para katr ditsh, kur ata filluan serin e re t sulmeve, ushtart e tyre, q mundn t ngjiteshin n t arat e mureve dhe n bedena, lshuan shum kafsh t smura, kryesisht minj, t

Fjalt ose grupet e fjalve q tregojn vend, koh, shkak, qllim, mnyr, sasi, krahasim etj., pra, nj rrethan t kryerjes s veprimit jan rrethanor. Rerthanori mund zhvendosetz brenda fjalis dhe mund t hiqet. Rrethanori i vendit prcakton vendin e ngjarjeve. Rrethanori i kohs i vendos ngjarjet n koh. Rrethanori i shkakut jep nj shpjegim duke treguar arsyen e nj veprimi. Prve ktyre ka edhe rrethanor mnyre (Mjellmat fluturonin pa pushuar.), qllimi dhe sasie.


cilt u shprndan brenda kshtjells. N pusin e tret, q porsa po jepte kovat e para t ujit, ran minjt e smur. Dy puset e tjera i shptuan rojet, q rrin dit e nat te gryka e tyre. Ata porsa dgjuan britmn "minj", "minj" i mbylln menjher grykat me kapakt e hekurt. Nj pjes e ushqimeve gjithashtu sht infektuar. Kovat tan, duke punuar dit e nat, bn disa qindra arqe, q u vendosn kudo npr kshtjell. Dit e nat dgjohet krisma e tyre e that, q nuk i l ushtart t vn nj sy gjum.......Ismail Kadare 2. Thoni kuptimin e rrethanorve q gjett n tekstin e msiprm. 3. Gjeni rrethanort e kohs dhe t vendit dhe thoni nse mund ti zhvendosim ose heqim. Pastaj u mendua ca dhe shtoi: " Kostandin Makariit". I knaqur q nuk e kishte penguar njeri kur shkruante, ai vuri kapeln n kok dhe, pa pallto, ashtu si ishte n kmish, vrapoi n rrug. Shitsit e dyqanit t mishit t cilt i kishte pyetur nj dit m par, i kishin treguar se letrat hidheshin n kutit e posts dhe prej kutive shprndaheshin n gjith botn me trojkat postare. Vanjka rendi deri te kutia e par postare dhe e futi letrn e shtrenjt n t arn e saj... I prkundur nga shpresa t mbla, nj or m von, ai ra t flinte... Anton ehov 4. Thoni kuptimin e rrethanorve q gjenden n tekstin q vijon.

Ans grykave t frikshme e t radhve t shtrnguara t maleve, ndodhesh papritmas n oaze t gjallruara q t knaqin me gjelbrim t madh. Burime buitse uji, q bien posht nga t arat e maleve, transformohen n prrenj t pastr e t qet q dredhojn gjat lndinave me er t kndshme, ku grupe drursh gjithnj t gjelbr e gmushat jan shprndar mbi relieve ngjyr smeraldi. Gjat bregut t detit gjire t kaltrta e t qeta, gjire t thella vizatohen n kmb t maleve, majat e t cilave jan zhytur prjetsisht n ret e shtyra nga era. Ismail Qemal Vlora

5. Rindrtoni tekstin e mposhtm duke vendosur si duhet rrethanort e vendit dhe t kohs : t nesrmen n mngjes, nga malet, natn, n gjith krahinn e Katarit sht e vrtet se ka nj lloj guri t zi q nxirret dhe q digjet si dru, por q e ruan zjarrin m shum e m mir se druri. Kshtu q po ta ndizni, keni pr ta gjetur zjarrin t pashuar. Kta gur jan aq t mir, saq n tr krahinn nuk digjet gj tjetr. sht e vrtet q atje ka shum pyje, po banort nuk i djegin, sepse gurt jan m t mir dhe kushtojn m pak nga drut. ......Marko Polo 6. Shkruani nj tekst t shkurtr ku t prdoren rrethanor t vendit, t kohs dhe t shkakut.

PRCAKTORI I SHPREHUR ME MBIEMR, PREMR DHE NUMROR

LEXOJM


PYESIM N tekstin e msiprm gjeni grupet emrore. N grupet emrore q gjett shnoni emrin brtham. far tregojn fjalt me ngjyr t zez n grupet emrore q gjett? far jan fjalt me ngjyr t zez? far funksioni kryejn ato? MSOJM

Emri brtham i nj grupi emror shpesh her shoqrohet nga nj mbiemr, premr, numror, ndajfolje, emr ose nj form e pashtjelluar e foljes (pjesorja dhe paskajorja). Fjalt q shrbejn pr t prcaktuar emrin brtham n nj grup emror jan prcaktor: Nj njeri punonte...duke knduar nj kng t gzueshme. Ajo kng i ngjante ers.... Dgjuam dy kng nga nj kngtare e re. Shtpia prtej sht shum e vjetr. I ngjante kngs s bilbilit. Banonte pran nj parku mbushur me lule. Prcaktori, pra, sht nj gjymtyr e dyt e fjalis q prcakton gjymtyrn prej s cils varet.

Prcaktori mund t jet i shprehur me nj mbiemr t nyjshm (nj princ i brengosur), t panyjshm (nj princ madhshtor), nj premr dftor (kto kng), pronor (kngt tona), pyets (ciln kng), i pacaktuar (do kng), nj numror (dy kng), nj ndajfolje (pylli aty pran), nj emr pa parafjal n rasn gjinore (kngt e fmijve), n rasn kallzore (nj shport moll), n rasn rrjedhore (kng miqsie), nj emr me parafjal n rasn emrore (kng nga Kosova), n rasn kallzore (shtpia n mal), n rasn rrjedhore (shtpia prej qerpii), nj form e pashtjelluar e foljes (pjesorja dhe paskajorja) : Puna sht rruga pr t fituar para. Banonte pran nj parku mbushur me lule. 1. Prcaktori i shprehur me mbiemr

Princi i mjer

Nj njeri punonte n ar duke knduar nj kng t gzueshme. Ajo kng i ngjante

ers q prkdhel grunajat e pjekura, i ngjante kngs s bilbilit, i cili sheh duke ardhur pranvern; ishte kng e zemrs s gzuar. Princi i brengosur u afrua dhe prshndeti njerzisht. Fshatari la shatin dhe oi t panjohurin n shtpin e vet. Fliste plot gaz dhe e nderonte mikun me przemrsi t madhe. Princi u habit: "Pse ky njeri sht kaq i lumtur?"

- Ma merr mendja se nuk ke ndonj begati t madhe si un! Mirpo, n ar t gjeta me kng. . . N shtpi plot gaz. . . T lutem, m trego pse je kaq i lumtur? Fshatari ishte mendar i madh.

- Ti je princ, un jam fshatar i thjesht, - tha ai. - Ti banon n pallat, un kam shtpi t vogl. Por, mik i dashur, un jam n zemrat e t gjith banorve t fshatit. A ka gj m t bukur se t t doj zemra e njeriut? A ka m lumturi?

Vehbi Kikaj


Mbiemri prcaktor shpreh nj cilsi t sendit, t dukuris ose t frymorit t treguar nga emri i prcaktuar: Mjekra e gjat, pak e thinjur, balli i lart dhe i gjer i jepnin Abdylbeut nj hije me t vrtet madhshtore.

Mbiemri prcaktor mund t jet: i nyjshm (mjekra e gjat ) dhe i panyjshm (hije madhshtore ). Prcaktori i shprehur me mbiemr mund t jet prcaktor i paveuar (vjen menjher pas emrit) (Abdylbeu kishte dy sy t mdhenj e t thell.) ose prcaktor i veuar (i ndar nga emri nga fjal t tjera ose me an t nj pushimi): Flokt e ndritshm t vajzs, t mpleksur si nj kuror e argjendt, i jepnin fytyrs s saj nj pamje t mrekullueshme. Futbollistt, t gzuar nga fitorja, prqafonin njri-tjetrin. Mbiemri prcaktor i veuar ndahet gjithmon me presje: I lodhur nga puna, mjeku ndezi nj cigare. Mjeku, i lodhur nga puna, ndezi nj cigare. Mjeku ndezi nj cigare, i lodhur nga puna.

Prcaktori i shprehur me mbiemr t nyjshm prshtatet me emrin n numr, gjini dhe ras: Uji rrshqiste mbi faqen e lmuar t shkmbit. Uji rrshqiste mbi faqet e lmuara t shkmbit. Uji rrshqiste mbi xhamin e lmuar t dritares. Uji rrshqiste mbi xhamat e lmuar t dritares.

Prcaktori i shprehur me mbiemr t panyjshm prshtatet me emrin n numr dhe gjini: Hapet dera dhe hyn brenda nj lufttar fisnik dhe madhshtor. Hapet dera dhe hyjn brenda disa lufttar fisnik dhe madhshtor. Prcaktori i shprehur me mbiemr, zakonisht qndron pas emrit. Kur duam t shprehim m me forc cilsin, pra, ta theksojm, mbiemri mund t dal edhe para emrit: T vendosura drejt, njra pas tjetrs, shtyllat e tensionit t lart dukeshin si nj shtyll e vetme. 2. Prcaktori i shprehur me premr

Prcaktori i shprehur me premr mund t jet: premr dftor (Ky vend kaq i bukur,

kto male, kto kodra, kto fusha kaq t kndshme jan tonat.), premr pyets (Cili shkrimtar e ka shkruar poemn Bagti e bujqsi? mosh kishte?), premr i pacaktuar (I ftuari i bri t gjith fmijt pr vete.). Prcaktort e shprehur me premr prshtaten sipas rastit me emrin q prcaktojn n gjini, numr dhe ras: ky djal/kta djem, djali im/vajza ime, cili djal/cila vajz, cilit djal/cils vajz, cilin djal/ciln vajz.

Kur prcaktori sht premr dftor, zakonisht qndron para emrit t prcaktuar (ky djal/kjo vajz). Premrat dftor i ktill, i atill, i till qndrojn zakonisht pas emrit (Djal t till nuk kemi par.). Kur prcaktori sht premr pronor, zakonisht qndron pas emrit t prcaktuar (djali im/vajza ime). Kur sht premr pyets qndron prpara (far prodhimesh kishte n treg?). Kur sht premr i pacaktuar, zakonisht qndron prpara, por ka raste q qndron edhe pas emrit (t gjith fmijt, ne t gjith). 3. Prcaktori i shprehur me numror

Prcaktori i shprehur me numror shpreh sasin e sendeve, dukurive ose frymorve t treguar nga emri q prcakton: N fush doln trembdhjet futbollist, dy futbollist ishin rezerv. Ndeshja vazhdoi edhe dy minuta m shum, pra, dyzet e shtat minuta.

Prcaktort numror jan t pandryshueshm, vetm numrori tre ndryshon n gjini duke marr formn tri (Erdhn tre djem. Erdhn tri vajza.). Po kshtu prshtaten edhe numrort e prbr q kan si pjes t fundit numrorin tre /tri (Erdhn njzet e tre djem dhe njzet e tri vajza. Prcaktori i shprehur me numror qndron para emrit q prcakton.


PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. Gjeni grupet emrore dhe nnvizoni prcaktort. Nj her tjatr, dy kalors persian, t quajtur Jahja dhe Zampa, ardh pr t hyr n shrbim t sulltanit dhe, pr t provuar zotsin e tyre, duall n shesh, dhe ftuan ata m t mirt kalors t ushtris turke n dyel. T gjith syt u drejtuan nga Sknderbeu. Ky spriti shum. I hipi kalit dhe doli n shesh q tu bnte ball t dyve, njrit pas tjetrit Fan Noli 2. Tregoni se far jan fjalt me shkronja t zeza dhe me far jan shprehur?

Kur vdiq Sknderbeu, asnj sy nuk mbeti i paprlotur. Princrit rreth e rrotull e vajtonin pas mnyrs shqiptare me kng:

-O trim Gjergj, zot e mbret, o at i shenjt dhe mbrojtsi yn, qysh na le jetim dhe t shkret si dhent pa bari? Ku t vemi tani t krkojm ndihmn n shtrngime? E kush do t na mbroj tani nga armiqt dhe nga trbimi i turqve? Mjer ti, o Shqipri, mjer ne derzezt, mjer i madh e mjer i vogl, mjer krishtrimi q humbn nj t ktill kryembrojts! ... .Fan Noli 3. Gjeni prcaktort mbiemra, premra dhe numror n tekstin e mposhtm.

Atje tej dgjohej hingllimi i dshpruar, i mallngjyer, i ngjirur, i kputur i nj kali. Ishte kali lufttar i Sknderbeut, q vajtonte t zotin e tij. Mihte dhen me trbim, rnkonte si i plagosur pr vdekje, drithrohej e ngjethej si nga e ftohta e etheve, shfrynte avull e lshonte lot si njeri. Q kur u shtri Sknderbeu n shtrat u smur edhe ai dhe, kur vdiq, u egrsua, s'qaste njeri tjetr q t'i hipte, s'donte m t hante, s'donte m t rronte e u shtri e vdiq dy dit pas t zotit.

Fan Noli 4. Gjeni prcaktort n grupet emrore t ksaj poezie. me far pjese t ligjrats jan shprehur.

Kish leshra ngjyr ari, sy t mdhenj t zes, Ia krihte flokt era, si nn e mir,

shpesh; Kur hidhej npr valle, kur thyhej si

purtek, I ndrinte nn gush gjerdani me

fyshek,

Edhe kur ngrihej lart, kurrizit t nj malit Nj pe flori prej djerse mi derdhej

urk ballit, Po kish shikim pa re, vshtrim plot

kthjelltsi Ndaj gjith tok ia ngjitm emrin:

Ofeli! Vehbi Sknderi

PRCAKTORI I SHPREHUR ME EMR

Prcaktort shrbejn pr t prcaktuar emrin brtham t nj grupi emror. Prcaktori mund t jet i shprehur me nj mbiemr, premr, numror, ndajfolje, emr ose nj form t pashtjelluar t foljes (pjesore ose paskajore).


LEXOJM

PYESIM N tekstin e msiprm gjeni grupet emrore. N grupet emrore q gjett shnoni emrin brtham. far tregojn fjalt me ngjyr t zez n grupet emrore q gjett? A mund ti heqim ose ti zhvendosim fjalt me ngjyr t zez? far jan fjalt me ngjyr t zez? MSOJM

Prcaktor mund t jet edhe nj emr. Edhe prcaktort e shprehur me nj emr shrbejn pr t prcaktuar nj emr tjetr: Zemra e njeriut ngarkohet nga nj barr, shijon nj qetsi, nj lumtsi t mbl.

Prcaktort e shprehur me nj emr mund t jen emra pa parafjal n rasn gjinore (dita e vers, zemra e njeriut), n rasn kallzore (nj shport moll), n rasn rrjedhore (kng miqsie) ose emra me parafjal n rasn emrore (kng nga Kosova), n rasn kallzore (shtpia n mal), n rasn rrjedhore (shtpia prej qerpii).

Prcaktori i shprehur me nj emr tregon prkatsi, pra, se kujt i prket dika, (shtpia e Gencit), lloj (burra t fjals, fjal burrash, shpejtsi drite), vend (tavolina e zyrs, tok nn uj), emr t prvem sendi (mali i Korabit, lumi i Buns), lnd (en druri, shtpi guri), destinacion (dhoma e ndenjs, shtpia e pritjes, shtpi pushimi), prmbajtje (tuf dhensh, grumbull njerzish, nj got uj, nj thes miell, pjat me oriz).

Prcaktori mund t varet edhe nga nj premr, nga nj mbiemr, nj numror dhe nj ndajfolje (Disa nga miqt e mi u nisn pr n Kanada. I lir n miell, i shtrenjt n krunde. sht krenar pr sukseset e tij. sht i lindur n Amerik. sht i njohur pr romanet e tij. Edoni sht i fort n matematik dhe i zoti n kompjuter. Kjo makin sht e mir pr udhtime t largta. Dy nga miqt e mi u nisn n Afrikn e Jugut. Nuk sht mir nga syt. Shum prindr jan t shqetsuar pr fmijt e tyre.).

Marrin prcaktor vetm premrat dftor, pyets dhe t paprcaktuar: Djali i Bardhit nuk sillet mir. Ai i Gencit sht i mrekullueshm. Cili nga fmijt erdhi? Disa nga fmijt duhet t nisen menjher.

Dita e vers

sht dita e vers? sht dita n t ciln strgjyshrit tan, kur skish lindur ende

krishtrimi, kremtonin bashk me romakt dhe me grekt e vjetr perndit e luleve, t shelgjeve. Kur shkrin dimri, kur qaset vera ....zemra e njeriut ngarkohet nga nj barr, shijon nj qetsi, nj lumtsi t mbl. Ne kt gzim, strgjyshrit tan ndjenin nj detyr t'u falen perndive q sillnin kto mirsi. Dhe ashtu leu festa hiroshe, q e quajm Dita e Vers.

Faik Konica


PRMBLEDHIM

USHTROHEMI 1. far jan fjalt me shkronja t zeza?

Me trimrin q tregoi n beteja t ndryshme, u b oficer i lart kur ishte gjashtmbdhjet vjetsh, dhe dy a tre vjet m von, Sulltan Muradi e emroi Sanxhak Bej dhe i dha kumandn e nj trupi kalorsie prej 5000Sknderbeu ishte gjeneral kalorsie. Mori pjes n disa fushata n Azi e nEvrop, dhe kudo doli i nderuar. N rrethimin e nj fortese nAnadoll, si Alexandri i Math nj koh n Indi, u ngrit n mur, ku ngriti flamurin, dhe hyri i pari n qytet, Sulltan Muradi ia rriti shkalln dhe e drgoi si kumandar n disa ekspedita t rnda. Fan Noli 2. Gjeni prcaktort e shprehur me emr ose mbiemr. Sknderbeu mezi merrte frym kur i solln lajmin e mir t fitores s fundme. Kur i than mjekt q s'kishte m asnj shpres pr shrim, thirri princrit shqiptar dhe bajlozt e Venetis, t cilve u la shndet dhe i kshilloi t vazhdojn luftn e prbashkme kundr turqve. Mbretrin e tij ia la t birit Gjon Kastriotit, me mbretreshn si regjente. Fan Noli 3. Gjeni prcaktort e shprehur me emra ose mbiemra.

Kam shpres ti marrim edhe fortesat me hir a me pahir, me dhelpri a me trimri, ndonse garnizonet turke jan t forta dhe kshtjellat jan vendosur n shkmbinj t ashpr e t paafruarshm. Armiku sht i rrethuar, i dshpruar, dhe si kan mbetur ve muret e fortesave. Fan Noli 4. Plotsoni tekstin me fjalt n kllapa dhe thoni far jan ato. Mjekra ...(i gjat) pak... (i thinjur), balli...(e lart), dhe... (e gjer) i jepnin Abdylbeut nj hije me t vrtet ...(madhshtor). Po syt, (dy) sy ...(i madh) e ... (i thell), q kishin shklqimin e yjeve dhe forcn e elikut, dftenin m shum, (gjith) flakn, (gjith) fuqin e ktij burri. Faik Konica 5. Ndrtoni nga nj tregim t shkurtr ku t prdoren sa m shum prcaktor.

NDAJSHTIMI LEXOJM

Prcaktort e shprehur me emr mund t jen pa parafjal ose me parafjal. Prcaktort e shprehur me emr mund t prcaktojn nj emr, nj premr, nj mbiemr, nj numror dhe nj ndajfolje.


PYESIM N tekstin e msiprm, a mund ti heqim fjalt me ngjyr t zez? Me cilat fjal lidhen? far emrtojn fjalt me ngjyr t zez? far jan fjalt me ngjyr t zez? MSOJM

Ndajshtimi sht nj lloj prcaktori i emrit. Emri ndajshtim shnon t njjtn qenie ose t njjtin send q shnon edhe emri q plotson: Andon Zako ajupi lindi n fshatin Sheper t Zagoris.

Emri ndajshtim, kur nuk veohet me pushim ose me presje, quhet ndajshtim i paveuar: Andon Zako ajupi lindi n fshatin Sheper t Zagoris.

Ndajshtimi i paveuar sht nj emr, n rasn emrore t pashquar, q ndodhet para ose pas emrit brtham: Poezit e tij, poeti Andon Zako ajupi i ka botuar te vllimi Baba Tomorri . Nn Tereza sht me origjin shqiptare.

Ndajshtimi i paveuar sht gjithmon n rasn emrore t pashquar, pavarsisht se n ras sht emri brtham: Shtpin botuese Onufri e kam vizituar shum her. Ky sht edhe nj kriter pr t vrtetuar se cili nga dy emrat e pranvn kryen funksionin e ndajshtimit: Profesor Martini sht shkodran. Profesor Martinit i erdhi vajza nga Shkodra. Profesor Martinin e takuam n Konferenc.

Ndajshtimi i paveuar q tregon emrin e prvem t nj vepre, t nj rruge, t nj ndrmarrjeje a institucioni, vihet midis thonjzash dhe fillon me shkronj t madhe: Poezit e tij, poeti Andon Zako ajupi i ka botuar te vllimi Baba Tomori . Ka shkruar edhe pjest teatrore Katrmbdhjet vje dhndr , Pas Vdekjes dhe Burri i dheut.

Ndajshtim mund t jet edhe nj premr i pacaktuar ose emr n gjinore: Sle gj pr ne t tjert. Na ndihmoni edhe ju t shtpis.

Ndajshtimi, kur veohet nga emri q plotson me nj pushim ose me nj presje, quhet ndajshtim i veuar. Ndajshtimi i veuar sht nj emr ose grup emror q vihet pas emrit ose premrit brtham pr ta sqaruar ose saktsuar at: Andon Zako ajupi, poet, atdhetar e demokrat i shquar, lindi n fshatin Sheper t Zagoris. PRMBLEDHIM

ajupi

Andon Zako ajupi, poet, atdhetar e demokrat i shquar, lindi n fshatin Sheper t

Zagoris. Kreu studimet e larta jasht atdheut dhe jetoi n Egjipt, ku edhe vdiq. Poezit e tij, poeti Andon Zako ajupi i ka botuar te vllimi Baba Tomori . Ka shkruar edhe pjest teatrore Katrmbdhjet vje dhndr , Pas Vdekjes dhe Burri i dheut . Ka prkthyer bukur fabulat e La Fontenit. Poezia e ajupit t trheq me gjallrin dhe frymn e saj popullore.

Ndajshtimi sht nj lloj prcaktori i emrit. Ndajshtimi, zakonisht, sht nj grup emror ose nj emr q shnon t njjtn qenie ose t njjtin send q shnon edhe emri q plotson. Ndajshtimi mund t jet i paveuar dhe i veuar.


USHTROHEMI 1. Gjeni ndajshtimet n fjalit e mposhtme dhe nnvizoni emrin a premrin q

plotsojn Ti, Shqipri, m jep nder, m jep emrin shqiptar. Thimi Mitko, tregtar korar n Egjipt, mblodhi dhe botoi n veprn Bleta shqiptare me

kng dhe prralla. Ai nuk fliste, as me ne, shokt e tij t ngusht. Ju, studentt, duhet t jepni shembull. sht bela me ne, pleqt. 2. Nnvizoni me nj vij ndajshtimin e paveuar dhe me dy vija ndajshtimin e veuar n

fjalit e mposhtme. Anija Durrsi ante me shpejtsi valt e detit. Onufri, piktor i shquar i shek. XVI, ishte nga Elbasani. Shtpia botuese Onufri ka botuar vepra me vler. Agronom Bujari erdhi sot nga Amerika. Profesor Nekiu sht autori i librit pr mjedisin. Daj Mimi ishte shum i shqetsuar at mbrmje. Opern Traviata e ka shkruar Xhuzepe Verdi. 3. Vendosni n vendin q duhet grupet e fjalve q pasojn : djal pa fjal, lumin Drin, Lahuta e Malsis, plakut t maleve, student i vitit t dyt, dragoit

t Dragobis, Bajram Currit, djali i sjellshm dhe gazmor, Hidrocentrali i Komanit sht ndrtuar mbi .... Fishta ka shkruar veprn ... . Qytetit t ri i kan vn emrin e njeriut m t shquar t atyre anve, .... . Goni, ...., sht shum shok me vllan tim. Takova nj shokun e Gonit, ... . Nnvizoni ndajshtimet n fjalit q plotsuat

4. Ndrtoni fjali me ndajshtime t paveuara dhe t veuara. Komentoni mnyrn e ndrtimit t tyre.

Documents

GRAMATIKE ....LEXOJMË PYESIM MËSOJMË PËRMBLEDHIM USHTROHEMI