Grzegorz Strupczewski · Zagrożenia naturalne w Rumunii Głównymi zagrożeniami przyrodniczymi występującymi w Rumunii są trzę-sienia ziemi, powodzie i osuwiska. Ryzyko trzęsienia

Naukowe nr 13Zeszyty

Kraków 2012

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE

Grzegorz StrupczewskiUniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Program ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii

1. Wprowadzenie

Od drugiej połowy lat 80. XX w. na świecie obserwuje się wzrost ilości znisz-czeń spowodowanych katastrofami naturalnymi. Mają na to wpływ różne czyn-niki, wśród których najważniejsze są: wzrost poziomu urbanizacji i koncentra-cji majątku w miastach oraz zmiany klimatu przejawiające się coraz częstszym występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych. W odpowiedzi na to kolejne kraje decydują się na wprowadzanie rozwiązań systemowych służących finanso-waniu skutków klęsk żywiołowych, które w większości oparte są na metodzie ubezpieczeniowej. Tę drogę obrała również Rumunia.

Skala zróżnicowania programów ubezpieczeń katastroficznych na świecie skłania do posługiwania się różnymi kryteriami systematyki. Jeżeli wziąć pod uwagę stopień zaangażowania państwa w sferę organizacji i regulacji programu ubezpieczeń, można wyróżnić następujące typy rozwiązań modelowych:

1) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubez-pieczeń (zwykle dobrowolne) bez udziału finansowego państwa (Niemcy, Wielka Brytania),

2) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubezpie-czeń z finansowym udziałem państwa w postaci dotowania składek lub wypłat odszkodowań (Floryda, Północna Karolina),

3) obowiązkowe ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez komercyjne zakłady ubezpieczeń z aktywną rolą państwa jako uczestnika rynku (np. powoła-nie wyspecjalizowanego publicznego towarzystwa ubezpieczeń, poolu ubezpie-czycieli lub reasekuratora – Francja, Rumunia),

Grzegorz Strupczewski278

4) ubezpieczenia katastroficzne oferowane przez państwową instytucję ubez-pieczeniową bez udziału komercyjnych zakładów ubezpieczeń (ubezpieczenia od skutków trzęsienia ziemi w Kalifornii, Hiszpania),

5) brak zorganizowanego, powszechnego programu ubezpieczeń i wynikająca stąd konieczność pomocy państwa po każdej klęsce żywiołowej (Polska).

Celem artykułu jest prezentacja i analiza programu ubezpieczeń katastroficz-nych w Rumunii uruchomionego w lipcu 2010 r. Szczególnie cenne mogą być obserwacje doświadczeń z procesu jego wdrażania i pierwszych lat funkcjono-wania. Płynące stąd wnioski mogą okazać się ważne nie tylko dla bezpośrednio zainteresowanych decydentów rumuńskich i uczestników rynku, ale także dla krajów, które rozważają wprowadzenie własnych rozwiązań ubezpieczeniowych w odniesieniu do katastrof naturalnych, i to nawet jeśli nie traktuje się rozwiąza-nia rumuńskiego jako wzoru do naśladowania.

2. Zagrożenia naturalne w Rumunii

Głównymi zagrożeniami przyrodniczymi występującymi w Rumunii są trzę-sienia ziemi, powodzie i osuwiska.

Ryzyko trzęsienia ziemi, charakteryzujące się największym potencjałem szko-dowym w Rumunii, jest wyższe niż w większości krajów europejskich. Wstrząsy zdarzają się w jednej ograniczonej strefie aktywności sejsmicznej – tzw. strefie Vrancea, położonej w środkowo-wschodniej części kraju, 140 km od Bukaresztu. W jej obrębie uwalnia się 95% energii sejsmicznej, powodując 90% wszystkich szkód związanych z tym zjawiskiem. Hipocentra wstrząsów zlokalizowane są zwykle na głębokościach od 75 do 160 km, dlatego wiele z nich nie powoduje poważnych strat na powierzchni, aczkolwiek w okresie ostatnich 200 lat siła dzie-więciu trzęsień ziemi przekroczyła magnitudę 6 Mw. Najpoważniejszym zda-rzeniem od 1900 r. było trzęsienie ziemi w 1977 r., które zniszczyło Bukareszt, wyrządzając straty materialne o wartości 2 mld dolarów [Popescu 2007].

Źródłem największego zagrożenia powodziowego jest rzeka Dunaj, której dłu-gość na terenie Rumunii wynosi 1075 km, a także liczne jej dopływy. Wylewy Dunaju mają zazwyczaj szeroki zasięg, podtapiając nie tylko Rumunię, która mieści się w dolnym biegu rzeki, ale także państwa położone wzdłuż środkowego jej biegu. Drugą przyczyną powodzi w Rumunii są ulewne i intensywne desz-cze, w wyniku których mogą wezbrać nawet stosunkowo niegroźne cieki wodne [Natural Catastrophes… 2008, s. 129]. W ostatnim czasie do najpoważniejszych szkód, o wartości 171 mln euro, doszło w 2005 r. Warto dodać, że średnia roczna wartość szkód powodziowych wynosi ok. 18 mln euro [Popescu 2007].

Program ubezpieczeń katastroficznych... 279

Osuwiska nie są źródłem poważnych strat ekonomicznych w skali makro, lokalnie jednak ich skutki mogą niekiedy przyjmować charakter klęski żywioło-wej. Główny obszar aktywnych osuwisk znajduje się w południowo-zachodniej części Karpat. Największe dotąd odnotowane szkody osuwiskowe kosztowały 125 tys. euro [Popescu 2007].

Tabela 1. Największe klęski żywiołowe w Rumunii w okresie 1900–2012

Klęska żywiołowa Data Szkody (tys. USD)Trzęsienie ziemi 4.03.1977 2 000 000Powódź 12.07.2005 800 000Powódź 11.05.1970 500 000Susza czerwiec 2000 500 000Powódź 14.08.2005 313 000Powódź 21.04.2005 200 000Powódź 15.06.1998 150 000Powódź 19.06.2001 120 000Powódź 4.07.1997 110 000Powódź 5.04.2000 100 000

Źródło: [The OFDA/CRED… 2012].

W tabeli 1 zestawiono 10 największych katastrof naturalnych w Rumunii pod względem strat ekonomicznych.

3. Ekspozycja na ryzyko

Populacja Rumunii liczy 21 mln mieszkańców, a łączna ilość budynków mieszkalnych szacowana jest na 8 250 000 [Popescu 2007]. Zasób mieszkaniowy Rumunii jest zróżnicowany pod względem trwałości konstrukcji budynków i ich odporności na działanie żywiołów (tabela 2).

Większość budynków żelbetonowych występuje w miastach, natomiast na wsi dominują budynki z cegły suszonej na słońcu. Te pierwsze budowano przede wszystkim w okresie gospodarki komunistycznej w formie bloków mieszkal-nych z 4–8 piętrami, przy czym przed 1977 r. nie obowiązywały żadne przepisy budowlane uwzględniające zagrożenie trzęsieniami ziemi. Po wielkim trzęsie-niu ziemi w 1977 r. wprowadzono nowe normy budowlane ze wskazaniami, jak wznosić konstrukcje odporne na pojedyncze wstrząsy, nie przewidziano jednak występowania częstych i regularnych trzęsień ziemi, jak to ma miejsce np. w stre-fie Vrancea [Natural Catastrophes... 2008, s. 132].


Tabela 2. Struktura budynków mieszkalnych w Rumunii według rodzaju konstrukcji

Rodzaj konstrukcji budynku Udział (%)Betonowa konstrukcja szkieletowa plus okładziny kartonowo-gipsowe 8,7Betonowe panele prefabrykowane 7,9Konstrukcja szkieletowa żelbetonowa 14,9Konstrukcja betonowa z utwardzanymi stropami 18,5Konstrukcja betonowa ze stropami nieutwardzonymi 16,7Konstrukcja drewniana 8,5Budynki z cegły suszonej na słońcu 24,9

Źródło: [Popescu 2007].

Jak już wspomniano, dominującym materiałem budowlanym na wsi jest nie wypalana, lecz suszona na słońcu cegła. Domy z niej zbudowane są wysoce podatne nie tylko na wstrząsy sejsmiczne, ale także na powodzie.

4. Konstrukcja programu ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii

Zanim wprowadzono powszechny program obowiązkowych ubezpieczeń domów mieszkalnych od skutków trzęsienia ziemi, powodzi i osuwisk, na rynku dostępne były klasyczne dobrowolne ubezpieczenia budynków od ognia i innych zdarzeń losowych. Według danych szacunkowych jedynie 5% nieruchomości posiadało ubezpieczenie od ognia w wersji podstawowej, natomiast znikomy odsetek mieszkańców posiadał polisy obejmujące ryzyko naturalne. W razie klę-ski żywiołowej pomocą poszkodowanym zajmował się rząd, wypłacając zapo-mogi, a niekiedy również finansując odbudowę domów [Natural Catastrophes… 2008, s. 132].

Opracowanie koncepcji systemu odbyło się w ramach projektu finansowanego przez Bank Światowy pt. Hazard Risk Mitigation & Emergency Preparedness, przyjętego w 2004 r. Rząd rumuński zakończył prace nad stosownymi aktami prawnymi we wrześniu 2007 r., a następnie w trybie pilnym zostały one uchwa-lone przez Parlament w 2008 r. [Popescu 2007]. Starano się wykorzystać doświad-czenia innych krajów w zarządzaniu ryzykiem katastroficznym, poszukując roz-wiązań możliwie prostych i tanich [Natural Catastrophes… 2008, s. 133].

Bank Światowy może pochwalić się bogatym doświadczeniem w tworzeniu narodowych programów zarządzania ryzykiem katastroficznym. Pomoc meryto-ryczna zwykle obejmuje: szczegółową koncepcję programu, projekty aktów praw-nych, wytyczne operacyjne, metodologię kalkulacji składki, optymalną strategię


finansowania ryzyka. Ze wsparcia Banku skorzystały dotąd następujące kraje [Gurenko 2007, s. 4]:

– Turcja – merytoryczne i finansowe wsparcie przy powołaniu Tureckiego Poolu Ubezpieczeń Katastroficznych (TCIP),

– Meksyk – merytoryczne i finansowe wsparcie rządu meksykańskiego w przygotowaniu emisji obligacji katastroficznych,

– Kolumbia – utworzenie funduszu pożyczkowego w celu finansowania szkód katastroficznych w kolumbijskich miastach,

– Mongolia – utworzenie narodowego programu ubezpieczeń zwierząt hodow-lanych,

– kraje regionu Karaibów – utworzenie Karaibskiego Funduszu Ubezpieczeń od skutków Ryzyka Katastroficznego (CCRIF).

Rumuńska ustawa z dnia 10 listopada 2008 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu domów mieszkalnych od skutków trzęsienia ziemi, osuwisk i powodzi (zwana dalej „ustawą”) reguluje:

– warunki obowiązkowego ubezpieczenia domów mieszkalnych w posiada-niu osób fizycznych i osób prawnych (PAD, rum. Polița de Asigurare împotriva Dezastrelor naturale),

– prawa i obowiązki ubezpieczonych i ubezpieczycieli oraz ich wzajemne sto-sunki,

– zasady powołania, organizacji i funkcjonowania Poolu Ubezpieczeń Kata-strof Naturalnych (PAID, rum. Poolului de Asigurare Impotriva Dezastrelor naturale) [Ustawa… 2008, art. 1].

Ustawa wprowadza zatem szczegółowe warunki ubezpieczenia PAD w ramach Rumuńskiego Systemu Ubezpieczeń Katastroficznych PRAC, obsługiwanego przez specjalnie powołany pool ubezpieczycieli PAID.

Powszechny system ubezpieczeń katastroficznych w Rumunii został stwo-rzony w oparciu o ideę partnerstwa publiczno-prywatnego z udziałem władz państwowych, samorządowych, organu nadzoru ubezpieczeniowego oraz branży ubezpieczeniowej. Tym, co wyróżnia go spośród innych rozwiązań na świecie, jest dominująca rola sektora prywatnych ubezpieczycieli przy mniejszym zaan-gażowaniu państwa w zarządzanie programem.

Prywatni ubezpieczyciele uczestniczący w programie odpowiadają za: zawie-ranie umów ubezpieczenia, dystrybucję, pobór składek, transfer 100% ryzyka na PAID w drodze reasekuracji, likwidację szkód, pełnienie funkcji właścicielskich i zarządczych w Poolu PAID.

Samorządy lokalne stanowią istotną część systemu ubezpieczeń katastroficz-nych, zgodnie z filozofią partnerstwa publiczno-prywatnego. Najważniejszymi zadaniami władz samorządowych są: dostarczenie kompletnego i aktualnego wykazu nieruchomości mieszkaniowych wraz ze wskazaniem danych ich właści-


cieli, zapewnienie komunikacji z mieszkańcami danej jednostki terenowej, nakła-danie kar za brak ubezpieczenia, monitorowanie spełnienia obowiązku ubezpie-czenia przez mieszkańców danej jednostki terenowej, obsługa administracyjna płatności składek finansowanych z budżetu państwa dla osób najbiedniejszych objętych pomocą socjalną [Ustawa… 2008, art. 17].

Zadaniem władz państwowych jest: opracowanie koncepcji systemu i przy-gotowanie odpowiednich aktów prawnych, finansowanie dopłat do składek dla najuboższych, gwarantowanie zobowiązań odszkodowawczych PAID w razie wyczerpania jego środków własnych.

Do zadań Poolu Ubezpieczeń PAID należą: zawieranie umów ubezpieczenia PAD, zapewnienie pokrycia reasekuracyjnego dla przyjętego ryzyka, prowadze-nie baz danych ubezpieczonych oraz wykazu budynków mieszkalnych, koordy-nowanie akcji likwidacji szkód po wystąpieniu klęski żywiołowej. Działalność PAID podlega kontroli i regulacji organu nadzoru ubezpieczeniowego w Rumu-nii (Comisia de Supraveghere a Asigurarilor – CSA) [Ustawa… 2008, art. 24]. PAID działa w formie spółki akcyjnej, której udziałowcami są zakłady ubez-pieczeń zainteresowane zawieraniem umów ubezpieczenia PAD. Udziały żad-nego z towarzystw nie mogą przekraczać 15% kapitału akcyjnego, który wynosi 19,34 mln lei. Akcjonariusze, których obecnie jest 13, mają prawo do dywidendy [Bulugea 2010, s. 3]. Pool posiada osobowość prawną i kierowany jest przez 7-osobowy zarząd (prezes, wiceprezes, 5 członków zarządu). Jego prace koordy-nowane są przez Radę Administracyjną złożoną z przedstawicieli akcjonariuszy oraz nadzoru ubezpieczeniowego (CSA) (www.paidromania.ro).

Gospodarka finansowa PAID nie odbiega od klasycznych zakładów ubez-pieczeń. Pool tworzy wszystkie rodzaje rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, których wartość osiągnęła 30 mln lei. Ustawa zobligowała PAID do utworzenia dodatkowego Funduszu Ryzyka Katastroficznego ze składek ubezpieczeniowych, którego celem będzie finansowanie odszkodowań wynikających z ubezpiecze-nia PAD. Jego wartość wynosi 400 tys. lei. PAID spełnia normy wypłacalności wymagane przez nadzór od każdego ubezpieczyciela [Rezervele tehnice… 2011].

Ubezpieczenie pokrywa ryzyko trzęsienia ziemi, powodzi oraz osuwisk. Ochroną objęte są budynki mieszkalne w posiadaniu osób fizycznych, osób praw-nych (np. mieszkania zakładowe), jak również instytucji publicznych (np. miesz-kania komunalne), z wyłączeniem przybudówek, wyposażenia, zakwaterowania tymczasowego oraz samowoli budowlanej.

Budynki będące przedmiotem ubezpieczenia podzielono na dwie klasy (typy):

– typ A – budynki o konstrukcji żelbetowej, metalowej, drewnianej, o ścia-nach zewnętrznych z kamienia, cegły palonej lub z innego materiału powstałego przy zastosowaniu obróbki cieplnej lub chemicznej,


– typ B – budynki ze ścianami zewnętrznymi wzniesionymi z cegły niewy-palonej lub z innych materiałów niepodlegających obróbce cieplnej lub chemicz-nej [Ustawa… 2008, art. 2].

Posiadacz domu podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia zobowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia na warunkach opisanych w ustawie. Umowy te mogą być zawierane wyłącznie przez uprawnione zakłady ubezpieczeń, które są udziałowcami Poolu. Następnie zakłady ubezpieczeń reasekurują swoje portfele ubezpieczeń obowiązkowych w Poolu, który dysponując zagregowanym pakie-tem ryzyka, poszukuje pokrycia na światowym rynku reasekuracyjnym. Ubez-pieczyciele mają prawo do prowizji z tytułu czynności akwizycji (10%) [Natural Catastrophes… 2008, s. 134].

Lokatorzy budynków wielomieszkaniowych pokrywają koszt ubezpieczenia proporcjonalnie do liczby gospodarstw domowych powiększony o udziały w czę-ściach wspólnych budynku. Łączna składka od wszystkich lokatorów musi być równa składce, która byłaby należna od całej nieruchomości [Ustawa… 2008, art. 23]. Istnieje także możliwość zakupu ubezpieczenia grupowego dla mieszkańców bloku w ramach jednej polisy.

Suma ubezpieczenia dla budynku typu A wynosi równowartość 20 tys. euro, zaś dla budynku typu B – 10 tys. euro. Taryfikacja składek w ubezpieczeniu PAD jest ustalona zgodnie z zasadą solidaryzmu polegającą na tym, że wszyscy ubezpieczeni płacą składkę obliczoną według tej samej stawki (1‰) niezależ-nej od lokalizacji, wartości nieruchomości czy innych parametrów opisujących przedmiot ubezpieczenia i poziom ryzyka [Badea 2011, s. 3]. Wysokość składki uzależniona jest jedynie od klasy ubezpieczonego budynku i wynosi odpowied-nio równowartość 20 euro i 10 euro rocznie [Ustawa… 2008, art. 5]. Stosowanie płaskiej stopy składki (1‰) połączone z powszechnym obowiązkiem ubezpiecze-nia ogranicza zjawisko hazardu moralnego i selekcji negatywnej.

Okres ubezpieczenia wynosi 12 miesięcy, począwszy od północy dnia następ-nego po zawarciu umowy i opłaceniu przynajmniej pierwszej raty składki. W razie zbycia nieruchomości umowa ubezpieczenia obowiązkowego przechodzi na nabywcę i trwa do końca okresu ubezpieczenia [Ustawa… 2008, art. 9].

Obowiązek ubezpieczenia powstaje w ciągu 5 dni roboczych od objęcia praw do nieruchomości mieszkalnej [Ustawa… 2008, art. 10]. Niespełnienie obowiązku ubezpieczenia podlega karze grzywny w wysokości od 100 do 500 lei1.

W razie wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego zakłady ubezpieczeń należące do Poolu przyjmują zgłoszenia roszczeń, przeprowadzają likwidację szkód, a następnie przekazują do PAID zestawienia uprawnionych do otrzymania odszkodowania wraz ze wskazaniem wyliczonych kwot. Odszkodowanie odpo-

1 Równowartość 97,18 zł do 485,90 zł według kursu średniego NBP z dnia 22.05.2012 r.


wiada łącznym kosztom odbudowy budynku do stanu nowego (wartość odtwo-rzeniowa). Za wypłatę świadczeń dla poszkodowanych odpowiada PAID, który jednocześnie rekompensuje ubezpieczycielom koszty likwidacji szkód [Ustawa… 2008, art. 19]. W sytuacji niedoboru środków na wypłatę odszkodowań PAID ma prawo do zaciągnięcia pożyczki od Skarbu Państwa.

Każdy ubezpieczony jest zobowiązany do opłacenia składki i spełnienia innych zobowiązań nałożonych ustawą, natomiast głównym jego uprawnieniem jest prawo do otrzymania odszkodowania w razie wystąpienia szkody objętej ochroną. W przypadku osób najbiedniejszych, objętych pomocą społeczną pań-stwa, składka ubezpieczeniowa będzie pokrywana przez samorządy lokalne.

Z kolei katalog obowiązków towarzystw ubezpieczeń obejmuje takie czyn-ności, jak: ustalanie okoliczności zdarzeń losowych i wycena szkód, ustalanie wysokości odszkodowania, realizacja innych zobowiązań nałożonych ustawą [Ustawa… 2008, art. 15 i 16].

Niezbędne do uruchomienia systemu było pozyskanie reasekuracji na rynku światowym. Z uwagi na stopień skomplikowania i wartość pokrycia poszukiwania te prowadzone były przez konsorcjum czterech brokerów reasekuracyjnych: AON (broker wiodący), Benfield (modelowanie ryzyka), Guy Carpenter i Willis [Bulu-gea 2010, s. 7]. Reasekuracja nadwyżki szkód (XL) w wysokości 300 mln euro została zaoferowana przez konsorcjum 6 reasekuratorów: Swiss Re, Partner Re, Sirius Re, Kiln, Transatlantic Re, Lloyd’s Syndicates. Poziom retencji (tzw. prio-rytet) ustalono na 250 tys. euro na zdarzenie. Główną zaletą wynegocjowanego pokrycia jest postanowienie, że jeśli w wyniku zdarzenia zostanie przekroczony priorytet, wypłata odszkodowań zostanie uruchomiona po otrzymaniu należnych kwot od reasekuratorów. Dzięki temu PAID nie będzie musiał dokonywać zalicz-kowych wypłat z własnych środków [PAID a reînnoit contractul… 2011].

5. Funkcjonowanie Programu Ubezpieczeń Katastroficznych

W pierwszym roku polisowym programu PRAC (15.07.2010–15.07.2011) zgło-szono 75 szkód (39 spowodowanych powodziami, a 36 osuwiskami), za które wypłacono odszkodowania na łączną kwotę 290 tys. lei. Średnia wartość jednej szkody wyniosła zatem 8387 lei (biorąc pod uwagę wyłącznie zakończone postę-powania) [Rezervele tehnice… 2011]. W sierpniu 2011 r. wypłacono po raz pierw-szy odszkodowanie za całkowitą szkodę w budynku typu A, a więc równowar-tość 20 tys. euro. Dwa miesiące później zdarzyła się pierwsza szkoda całkowita z polisy typu B (10 tys. euro odszkodowania) [PAID a plătit… 2011].


Implementacja systemu napotkała pewne nieoczekiwane trudności. Narzuce-nie obowiązku ubezpieczenia nie spotkało się z akceptacją społeczną. Począt-kowy, dynamiczny wzrost liczby polis został zahamowany w połowie 2011 r. i od tego momentu pojawiła się tendencja spadkowa. Wynika to z niechęci posiada-czy domów do odnawiania umów ubezpieczenia zawartych tuż po uruchomieniu systemu w lipcu 2010 r. Nawet w szczytowym momencie wskaźnik penetracji ubezpieczenia nie przekroczył 10% liczby domów mieszkalnych, a więc wynosił znacznie mniej w stosunku do oczekiwań ustawodawcy [Gabriel 2012, s. 3]. Jako przyczynę tego stanu rzeczy wymienia się konkurencję prywatnych zakładów ubezpieczeń, które oferują pokrycie ryzyka katastroficznego objętego polisą obo-wiązkową w ramach standardowych warunków ubezpieczenia domów i mieszkań od ognia i innych żywiołów, a zakup dobrowolnego ubezpieczenia z odpowied-nim zakresem ochrony zwalnia z zawarcia umowy obowiązkowej [Ustawa… 2008, art. 3].

Wobec nieosiągnięcia zakładanej powszechności ubezpieczenia nadzór ubez-pieczeniowy podjął w lipcu 2011 r. decyzję o zezwoleniu na bezpośrednie zaanga-żowanie Poolu w dystrybucję ubezpieczenia obowiązkowego. Zaangażowano też władze lokalne, które skoncentrują się na dotarciu do środowisk wiejskich, gdzie większość domów pozostaje bez ubezpieczenia [PAID se va implica… 2011].

Niedoskonałość systemu ewidencji ubezpieczonych powoduje, że osoby, które zamiast obowiązkowego ubezpieczenia PAD, wykupiły dobrowolne ubezpie-czenie domu od ognia i innych żywiołów w prywatnym zakładzie ubezpieczeń (a więc formalnie spełniły ustawowy obowiązek ubezpieczenia), mogą zostać ukarane opłatą za brak ubezpieczenia obowiązkowego. Zdaniem Angeli Ton-cescu, Prezesa CSA, sprawa ta wymaga jak najszybszego naprawienia przez utworzenie krajowej bazy danych o dobrowolnych ubezpieczeniach domów we wszystkich zakładach ubezpieczeń [Botea 2011].

Kolejną trudnością okazało się szybkie zgromadzenie danych o właścicielach nieruchomości mieszkaniowych podlegających obowiązkowi ubezpieczenia, za co odpowiedzialne były samorządy lokalne. Po pół roku funkcjonowania sys-temu odpowiednie bazy danych zostały dostarczone przez zaledwie 1044 spośród 3227 gmin ogółem (ok. 30%), które reprezentują informacje o 3,6 mln budynków mieszkalnych (ok. 43% całości) [Bulugea 2010, s. 12].

6. Podsumowanie

Dzięki uruchomieniu programu ubezpieczeń, przy znacznej pomocy Banku Światowego, Rumunia dołączyła do grona państw posiadających systemowe, nowoczesne instrumenty zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych. Warto


odnotować, że nie było to działanie „po szkodzie”, właściwe niektórym innym krajom (np. Turcji), lecz w pełni odpowiedzialne, przezorne podejście władz rumuńskich.

Przykład rumuński ponownie potwierdził, że najefektywniejszym rozwiąza-niem jest skorzystanie z potencjału, jaki oferuje partnerstwo publiczno-prywatne między władzą publiczną a branżą ubezpieczeniową i reasekuracyjną.

Wdrożenie powszechnego programu ubezpieczeń dało impuls rozwojowy nie tylko dla sektora ubezpieczycieli, ale także dla innych obszarów gospodarki. Rozpoczęto tworzenie niezwykle potrzebnej ogólnokrajowej bazy danych o nie-ruchomościach i ich właścicielach. Przeprowadzono szeroką akcję informacyjną o obowiązku ubezpieczenia i o korzyściach płynących z tego rozwiązania. Uru-chomiono specjalne, cykliczne programy informacyjne w telewizji.

Długofalowym efektem tych działań będzie wzrost skłonności do ubezpie-czania się i rozwój rynku ubezpieczeń, a także radykalne zmniejszenie obciążeń budżetu państwa kosztami usuwania skutków klęsk żywiołowych.

Ostateczny sukces nowego projektu zależeć będzie od rozwiązania takich pro-blemów, jak:

– niska świadomość ubezpieczeniowa, skutkująca niewielką powszechnością ubezpieczenia i brakiem zainteresowania kontynuacją raz zakupionej ochrony w kolejnych latach,

– efekt wypierania ubezpieczenia obowiązkowego przez dobrowolne ubezpie-czenia od ognia i innych żywiołów dostępne na rynku,

– ryzyko cyklu reasekuracyjnego, które polega na tym, że przy corocznym odnawianiu kontraktu reasekuracyjnego (w tym przypadku chodzi o retrocesję) PAID naraża się na wzrost stawek na światowym rynku reasekuracji (hard mar-ket), lub wręcz niemożność uzyskania takiego pokrycia, przy czym ta sytuacja nie będzie miała żadnego związku ze szkodowością generowaną przez portfel PAID.

Literatura

Badea D. [2011], The Romanian Catastrophe Insurance Scheme – PRAC, www.paidro-mania.ro (15.05.2012).

Botea V.C. [2011], De frica amenzji, o jumatate de million de romani si-au asigurat casele in trei luni, „Zialur Financiar”, 14.07.2011, www.zf.ro (17.05.2012).

Bulugea M. [2010], Romanian Catastrophe Insurance System, V World Forum Meeting, Bucharest, www.wfcatprogrammes.com (16.05.2012).

Gabriel I. [2012], Romania – Hazard Risk Mitigation: P075163 – Implementation Status Results Report: Sequence 20, The World Bank, Report No ISR5419, www-wds.world-bank.org (20.05.2012).


Gurenko E. [2007], Bulgarian Catastrophe Insurance Pool: From Concept to Implemen-tation, Referat wygłoszony na seminarium „National Round Table on Catastrophe Risk Management”, Sofia, 10.12.2007, http://natkat.insurance.bg (17.05.2012).

Natural Catastrophes Insurance Cover. A Diversity of Systems [2008], Consorcio de Compensacion de Seguros, Madrid.

PAID a plătit prima daună totală pentru o locuință de tip B [2011], www.paidromania.ro (17.05.2012).

PAID a reînnoit contractul de reasigurare, cumpărând protecție pentru 300 mil. euro [2011], www.paidromania.ro (17.05.2012).

PAID se va implica direct in vanzarea asigurarilor obligatorii de locuinte [2011], www.paidromania.ro (17.05.2012).

Popescu R. [2007], Romanian Catastrophe Insurance Scheme, Referat wygłoszony na seminarium „National Round Table on Catastrophe Risk Management”, Sofia, 10.12.2007, http://natkat.insurance.bg (17.05.2012).

Rezervele tehnice constituite de PAID depasesc 30 milioane lei [2011], www.paidroma-nia.ro (17.05.2012).

The OFDA/CRED International Disaster Database [2012],, Université Catholique de Louvain, Bruksela, www.em-dat.net (21.05.2012).

Ustawa z dnia 10 listopada 2008 r. o obowiązkowym ubezpieczeniu domów mieszkal-nych od skutków trzęsienia ziemi, osuwisk i powodzi [2008], rumuński Dziennik Urzędowy (Monitorul Oficial) nr 260 z 2008 r. z późn. zm.

The Natural Disaster Insurance Scheme in Romania

The purpose of the article is the presentation and analysis of the natural disaster insurance scheme in Romania, which was undertaken in July 2010. The observations of the Romanian experience in the deployment process and the first years of operations are particularly interesting. The insurance program, based on the public-private partnership principle, is characterised by a flat rate of insurance premiums, which are not differentiated by the level of risk. A specially designed insurance pool acts as a mandatory reinsurer to private insurers, offering the coverage of compulsory insurance for the owners of dwellings against earthquakes, floods and landslides. The aggregate insurance portfolio of the pool is subject to retrocession on the global reinsurance market in the form of the excess-of-loss treaty. The long-term effects of the program include an increase in susceptibility to insure, the development of the insurance market as well as a considerable reduction in the burden on the State budget posed by the costs of natural disaster recovery. The ultimate success, however, will depend on solving such problems as low insurance awareness, the effect of crowding out compulsory insurance by available voluntary insurance policies against fire and other natural perils as well as the reinsurance cycle risk.

Grzegorz Strupczewski – doktor, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Finansów, Kate-dra Ubezpieczeń.

Zainteresowania naukowo-badawcze: ubezpieczenia, zarządzanie ryzykiem, finansowanie ryzyka katastroficznego, alternatywne metody zarządzania ryzykiem.

e-mail: [email protected]

Documents

Grzegorz Strupczewski · Zagrożenia naturalne w Rumunii Głównymi zagrożeniami przyrodniczymi występującymi w Rumunii są trzę-sienia ziemi, powodzie i osuwiska. Ryzyko trzęsienia