GUÍA DA PREVENCIÓN DOS TRASTORNOS …portal.ugt.org/saludlaboral/publicaciones_new/files_galicia... · traballo ou noutras tarefas da vida diaria. Case todas as enfermidades musculosqueléticas

GUÍA DA PREVENCIÓN DOS TRASTORNOS MUSCULOESQUELÉTICOS

Depósito Legal: C 2101 - 2012

Impime: Noroeste Gráfico Impresor, S.L.

Avda. Santa Lucía, 64 bajo

15893 Santiago de Compostela

ÍNDICEÍNDICEPax.

Introdución 5

I. Que son os Trastornos Musculoesqueléticos (TME)? 11

Que traballadores e traballadoras corren un risco máis elevado? 18

Un colectivo especial: a muller traballadora 18

Que factores contribúen aos TME? 21

Que podemos facer para evitar que se produzan os TME? 21

II. Factores de Risco dos Trastornos Musculoesqueléticos e Boas Prácticas 31Que é a Manipulación Manual de cargas (MMC) 31

Como afecta a MMC á Saúde 31

Cales son os factores de risco que entraña a MMC 32

Características da carga 32

Técnicas de manipulación correctas 42

Adopción de Posturas forzadas 47

Movementos repetitivos 62

Aplicación de forzas 70

III. Criterios de avaliación 79As Avaliacións de Riscos 79

Manipulación manual de cargas 86

EVALCARGAS -Método do INSHT 86

Ecuación NIOSH 101

Posturas forzadas 110

Método RULA 111

Método REBA 117

Método OWAS 124

Movementos repetitivos 131

Método OCRA 132

Método ERGO/IBV 141

Aplicación de Forzas 148

UNE-EN 1005-3:2002 149

IV. Aspectos legais 157Obriga de avaliar os riscos musculoesqueléticos 157

Vixilancia da saúde 159

Riscos musculoesqueléticos e incapacidade temporal 161

FONTE E BIBLIOGRAFÍA 175

3GUÍA DE TRASTORNOS MUSCULOESQUELÉTICOS

INTRODUCIÓNINTRODUCIÓN

Os trastornos musculoesqueléticos son un dos problemas principais que temos na saúde laboral. A

súa incidencia é destacada nas enfermidades profesionais ao representaren máis do 80% das de-

claradas nos últimos anos, e asemade son moitos os accidentes de traballo, con ou sen baixa,

nos que os sobreesforzos orixinan danos na saúde dos traballadores e traballadoras.

Ademais as lesións musculoesqueléticas son as doenzas que máis se enmascaran nos servizos pú-

blicos de saúde ao seren tratadas como enfermidades comúns. Estas prácticas provocan que todos nós

asumamos os custos asociados e causados por unha actividade laboral, aforrándose as mutuas de acci-

dentes de traballo e enfermidades profesionais moitos cartos das nosas cotizacións ao non seren tratadas

coma enfermidades profesionais.

As empresas polo xeral fan avaliacións de riscos considerando unicamente a seguridade e a hixiene,

pero case todas deixan sen avaliar correctamente a ergonomía. Por desgraza a práctica máis frecuente é

adaptar a persoa ao posto de traballo e non ao revés.

Dende a Secretaria de Saúde Laboral de UGT Galicia, entendemos que deberiamos potenciar o noso

traballo de información editando esta guía de TME, co obxecto de que vosoutros/as, Delegados/as de Pre-

vención e membros dos Comités de Seguridade e Saúde, poidades coñecer parte da documentación exis-

tente, a que nós consideramos que pode servos de maior utilidade. Tal vez a información que contén esta

publicación poida parecervos moi técnica, mais o noso propósito é que vos serva como instrumento de con-

sulta a hora de presentar nas vosas empresas a esixencia dunha avaliación ergonómica completa e, por

suposto, participativa.

Esperamos que esta guía vos sexa de utilidade. Pedímosvos a vosa colaboración futura para desen-

volver aqueles temas que máis vos preocupan, non dubidedes que as vosas propostas non caeran no es-

quecemento, levarémolas a cabo segundo sexan as nosas posibilidades económicas.

Aproveito a ocasión para dárvolas grazas e enviarvos un cordial saúdo.

Carlos Bellas Cebreiro

Sº Saúde Laboral e Medio Ambiente

UGT Galicia


A Ergonomía Participativa consiste na participación dos traba-lladores na planificación e control dunha parte importante doseu traballo, co coñecemento e poder abondo para influír

sobre os procesos e os seus resultados coa finalidade de obteruns obxectivos desexados".

Haines e Wilson,ergónomos ingleses.

PARTE I

QUE SON OS TRASTORNOSMUSCULOESQUELÉTICOS?

Que son os trastornos musculoesqueléticos derivados doQue son os trastornos musculoesqueléticos derivados dotraballo? (TME)traballo? (TME)

AAxencia Europea de Seguridade e Saúde no Traballo na súa campaña "Alixeira a carga" define os

trastornos musculoesqueléticos (TME) coma alteracións de determinadas partes do corpo como

músculos, articulacións, tendóns, ligamentos, nervios ou sistemas de circulación sanguínea, que

están causadas ou agravadas principalmente por realizar un traballo e polos efectos do ámbito inmediato

no que este se realiza.

Os trastornos que afectan á parte superior do corpo coñécense como trastornos musculoesqueléticos

de orixe laboral do pescozo e as extremidades superiores (TMOLCES). Os síntomas dos TMOLCES poden

tardar moito tempo en aparecer e pódense manifestar en forma de dor, incomodidade, entumecemento e

formigo... Algúns exemplos concretos son a síndrome do túnel carpiano, a tendinite e a síndrome de Ray-

naud.

Actividades que aumentan o risco de TMOLCESActividades que aumentan o risco de TMOLCES

No pescozo e nos ombreiros:

q Traballo en posturas nas que hai soportar o peso dalgunhas partes do corpo e soster obxectos,

como o mantemento dos brazos en posturas elevadas.

q Traballo prolongado en posturas estáticas, coa contracción repetida dos mesmos grupos mus-

culares, por exemplo o traballo con microscopios.

q Levantamento dos brazos ou xiro da cabeza cara un lado repetidas veces.

No cóbado, o pulso e as máns:

q Emprego dunha forza muscular grande para manipular obxectos, coma, por exemplo, a exer-

cida cando a apertura da man é demasiado esaxerada ou demasiado pequena.

q Traballo co pulso en posturas desviadas, por exemplo, xiros cara a dentro ou cara a fóra.

q Repetición dos mesmo movementos de pulso

FONTE: FACTS n.º 72 Axencia Europea para a Seguridade e a Saúde no Traballo Trastornos musculoes-

queléticos de orixe laboral no colo e nas extremidades superiores.

Nos trastornos musculoesquéleticos (TME) predomina a dor como síntoma de expresión subxectiva e

a alteración funcional como signo de expresión obxectiva. Poden afectar a calquera parte do corpo e mani-

féstanse nunha escala de gravidade que vai dende a fatiga postural reversible ata afeccións periarticulares

irreversibles nas que é necesario un tratamento específico.


Os trastornos musculosqueléticos encóntranse entre os problemas máis importantes de

saúde no traballo, afectan á calidade de vida da maioría das persoas durante toda a súa

vida, e o seu custo anual é grande.

Cando se tratan desde o inicio adecuadamente non son preocupantes, pero cando non é

así poden volverse doenzas crónicas e producir un dano permanente.

Segundo datos facilitados polo ISSG os TME representaron no ano 2012 o 90,6% das

EEPP do grupo II con baixa e o 80,90% das sen baixa. A porcentaxe é moi relevante

tamén no total as enfermidades profesionais declaradas en Galicia presentando o

73,3% das enfermidades declaradas con baixa e o 61,0% das declaradas sen baixa.

Como xa sinalamos ao comezo deste capítulo, a maior parte das enfermidades musculosqueléticas

producen molestias ou dor local e restrición da mobilidade, que poden obstaculizar o rendemento normal no

traballo ou noutras tarefas da vida diaria. Case todas as enfermidades musculosqueléticas gardan relación

co traballo aínda que as enfermidades non fosen causadas directamente polo traballo este pode agravar os

síntomas. Na maior parte dos casos non é posible sinalar un único factor causal. Os TME están causados

principalmente sobreesforzos mecánicos como son as compresións e as vibracións. A súa vez, os sobre-

esforzos poden ter diversas causas, entre as que se encontran: aplicación de forzas de grande intensidade,

manipulación de obxectos pesados, movementos repetitivos, posturas de traballo inadecuadas, esforzos

musculares estáticos, inactividade muscular e outros factores individuais, vibracións, outras condicións am-

bientais, e factores psicosociais . Os procesos provocados unicamente por lesións accidentais son unha ex-

cepción; en case todos os casos interveñen varios factores.

En moitas enfermidades musculosqueléticas, a sobrecarga mecánica no traballo constitúe un factor

causal importante. Unha sobrecarga brusca, ou unha carga repetida e mantida, poden lesionar diversos te-

cidos do sistema musculosquelético. Así mesmo, un nivel de actividade demasiado baixo pode levar á de-

terioración dos músculos, tendóns, ligamentos, cartilaxes e mesmo ósos. Para manter a estes tecidos en

boas condicións é necesaria a utilización adecuada do sistema musculosquelético.

TME maniféstanse en tres etapas

1. Aparición de dor e cansazo durante as horas de traballo, mellorando fóra deste, durante a

noite e as fins de semana. Non se reduce o rendemento no traballo, pode durar semanas e

mesmo meses. É unha etapa reversible, mesmo se pode aliviar a causa mediante medidas

ergonómicas.

2. Comezo dos síntomas ao inicio da xornada laboral, sen desaparecer póla noite, alte-

rando o sono e diminuíndo a capacidade de traballo. Esta etapa persiste durante meses. Ás

veces require tratamento médico.

3. Persistencia dos síntomas durante o descanso, dificultando a execución de tarefas, mesmo

as máis triviais. Esta etapa pode durar meses ou anos. Faise necesaria a atención médica.

12 GUÍA DE TRASTORNOS MUSCULOESQUELÉTICOS

Dado que despois de facer un esforzo físico é normal que se experimente certa fatiga, os síntomas

aparecen como molestias propias da vida normal. Aínda así, a intensidade e a duración do traballo poden

gardar relación con posibles alteracións, aumentando o risco dun modo progresivo.

Unha axeitada evolución dos trastornos musculoesqueléticos dependerá en gran parte

de un diagnóstico precoz e dun tratamento correcto, polo que é importante consultar co

Servizo Médico ou a Mutua en canto sexan detectados os primeiros síntomas.

O sistema musculosquelético está formado en esencia por tecidos similares nas diferentes partes do

organismo que presentan un extenso panorama de enfermidades. Os músculos son a localización máis fre-

cuente da dor. Na rexión lumbar, os discos intervertebrais son os tecidos que habitualmente presentan pro-

blemas. No colo e nas extremidades superiores son frecuentes os trastornos de tendóns e nervios, mentres

que nas extremidades inferiores é a osteoartrite o proceso patolóxico máis importante.

FONTE: Enquisa ISSGA. Condicións do Traballo en Galicia. (Traballo de campo realizado febreiro-abril 2010) www.issga.es


Como xa sinalamos, en xeral, os TME non se producen como consecuencia de traumatismos senón

por sobrecarga mecánica de determinadas zonas que, pola acción de microtraumatismos persistentes, dan

lugar a lesións de tipo acumulativo caracterizadas pola súa tendencia á cronificación e por alterar a ca-

pacidade funcional das persoas.

Cando son os músculos os que se alteran prodúcense as mialxias, isto é, dor e deterioración funcio-

nal dos músculos, que se localizan predominantemente na rexión do colo e os ombros e as contracturas

que son acurtamentos das fibras musculares que producen contraccións involuntarias e duradeiras dun ou

máis músculos, mantendo a zona afectada nunha posición difícil de corrixir con movementos pasivos. Estas

afectacións adoitan a presentarse en profesións nas que se realiza traballo estático.

Cando son os tendóns os que se alteran prodúcense as lesións en particular no antebrazo ou no

pulso, nos cóbados e nos ombreiros. As profesións máis afectadas son as que realizan tarefas con períodos

prolongados de traballo repetitivo e estático. Como exemplos podemos citar as seguintes afectacións:

r Tendinite: é unha inflamación dun tendón debida, entre outras causas, a flexotensións repe-

tidas; o tendón está continuamente en tensión, dobrado, en contacto cunha superficie dura ou

sometido a vibracións. Como consecuencia destas accións desencadéanse os fenómenos infla-

matorios no tendón, que se engrosa e se fai irregular.

r Tenosinovite: Cando se producen flexotensións repetidas, o líquido sinovial que segrega a

vaíña do tendón faise insuficiente e isto produce unha fricción do tendón dentro da súa funda,

aparecendo como primeiros síntomas calor e dor, que son indicios de inflamación. Deste modo

o deslizamento é cada vez máis forzado e a repetición destes movementos pode desencadear

a inflamación doutros tecidos fibrosos que se deterioran, cronificándose a situación e impedindo

finalmente o movemento.

r Ganglión: avultamento quístico indoloro nun tendón situado arredor das articulacións.

Algúns TME, por exemplo a síndrome do túnel carpiano do pulso, considéranse específicos

polos seus indicios e síntomas ben definidos. Outros non son específicos, xa que a dor ou

as molestias se manifestan sen relación clara cun trastorno concreto. Aquí radica o pro-

blema para súa prevención e tratamento dentro do ámbito do traballo

Cando son os ligamentos os que se alteran prodúcense os esguinces que son estiramentos con ou

sen desgarro ligamentosos por torceduras articulares.

Os trastornos dexenerativos da columna, que afectan habitualmente ao colo ou á rexión dorsolum-

bar, se manifestan sobre todo en persoas que realizan traballos manuais ou traballos físicos pesados. Tamén

poden producirse nas cadeiras ou nas articulacións do xeonllo. Estes trastornos son crónicos e os síntomas

non adoitan manifestarse ata que a persoa non se expón a factores de risco de orixe laboral durante certo

período de tempo.


Ademais do proceso dexenerativo normal propio do envellecemento, os estudos epidemio-

lóxicos revelan que a falta de ergonomía no lugar de traballo contribúe a producir afeccións

lumbares nunhas costas sas ou a aceleralas nunhas costas xa danadas.

Nas articulacións os procesos artrósicos prodúcense por perda da cartilaxe articular e as bursitis

por inflamación da bolsa que rodea e lubrifica a articulación.

Os nervios poden sufrir compresións, atrapamentos e estiramentos producindo alteracións en toda a

zona que inervan producindo síntomas motores ou sensitivos máis alá de onde se produciu a lesión. As par-

tes do corpo máis afectadas son especialmente o pulso e o antebrazo.

Aínda que os problemas relacionados cos discos vertebrais poden detectarse con raios X

ou escáner óseo, hai outras anomalías como as lesións musculares e dos tecidos brandos

que con frecuencia non poden detectarse deste modo. Estes trastornos dorsolumbares de-

nomínanse «non específicos».

Dentro dos trastornos vasculares é importante destacar a enfermidade de Raynaud que consiste

en crises de vasoconstricción desencadeadas polo frío que se manifestan con palidez seguido de amorata-

mento e arrubiamento das mans. En xeral esta enfermidade agrávase coas vibracións e se asocia ao traballo

continuado ou aos esforzos repetidos cos brazos por enriba da altura dos ombro.


Na I Enquisa Galega de Condicións do Traballo. ISSGA. (www.issga.es) co fin de coñecer

cales eran as molestias que os traballadores consideraban orixinadas polo traballo, pedí-

uselles que indicasen ata tres zonas do corpo nas que as sufrisen. No gráfico 62 desta en-

quisa móstranse as porcentaxes de resposta obtidas de homes e mulleres. As dúas partes

do corpo citadas con máis frecuencia son as mesmas en ambos os dous sexos, se ben en

diferente medida: o 43,32% dos homes e o 38,96% das mulleres quéixanse de moles-

tias na zona lumbar; e o 48,50% de as mulleres e o 34,57% dos homes da caluga ou

no colo. É necesario indicar tamén que só o 21,91% dos homes e o 15,43% das mulleres

din non ter ningunha molestias.

Os desprazamentos do corpo

Flexión é a aproximación de dous segmentos consecutivos unidos por unha articulación

Extensión a separación dos segmentos

Adución é a aproximación dunha extremidade cara á liña media do corpo e Abdución é o

afastamento ou a separación dunha extremidade da liña media do corpo

Supinación é a acción de xirar a man ou o pé cara a arriba

Pronación a acción de xiralos cara a abaixo.

Traumatismos específicos en ombros e pescozo

Tendinite do manguito dos rotadores: o manguito dos rotadores fórmano catro tendóns

que se unen na articulación do ombro. Os trastornos aparecen en traballos onde os cóba-

dos deben estar en posición elevada, ou en actividades onde se tensan os tendóns ou a

bolsa subacromial. Asóciase con accións repetidas de levantar e alcanzar un obxecto ou

ferramenta, con e sen carga, e cun uso continuado do brazo en abdución ou flexión.

Síndrome de estreito torácica ou costoclavicular: aparece pola compresión dos nervios

e dos vasos sanguíneos que hai entre o colo e o ombro. Pode orixinarse por movementos

de alcance repetidos por enriba do ombro.

Síndrome cervical por tensión: orixínase por tensións repetidas do elevador da escápula e do

grupo de fibras musculares do trapecio na zona do colo. Aparece ao realizar traballos por enriba

do nivel da cabeza repetida ou sostidamente, ou cando o colo se mantén en flexión.

Traumatismos específicos en man e pulso

Dedo en gatillo: orixínase por flexión repetida do dedo, ou por manter dobrada a falanxe

distal do dedo mentres permanecen rectas as falanxes proximais.

Síndrome da canle de Guyon: prodúcese ao comprimirse o nervio cubital cando pasa a

través do túnel Guyon no pulso. Pode orixinarse por flexión e extensión prolongada do

pulso, por presión repetida na base da palma da man.

Síndrome do túnel carpiano: orixínase pola compresión do nervio mediano no túnel car-

piano do pulso, polo que pasan o nervio mediano, os tendóns flexores dos dedos e os


vasos sanguíneos. Se se incha a vaíña do tendón redúcese a abertura do túnel premendo

ao nervio mediano. Os síntomas son dor, entumecemento, formigo e adormecemento da

parte da man: da cara palmar do polgar, índice, medio e anular; e na cara dorsal, o lado

cubital do polgar e os dous terzos distais do índice, medio e anular. Prodúcese como con-

secuencia das tarefas desempeñadas no posto de traballo que implican posturas forzadas

mantidas, esforzos ou movementos repetidos e apoios prolongados ou mantidos

Traumatismos específicos en brazo e cóbado

Epicondilitis e epitrocleítis: no cóbado predominan os tendóns sen vaíña. Co desgaste

ou uso excesivo, os tendóns irrítanse producindo dor ao longo do brazo, incluíndo os puntos

onde se orixinan. As actividades que poden desencadear esta síndrome son movementos

de extensión forzados do pulso.

Síndrome do pronador redondo: aparece cando se comprime o nervio mediano no seu

paso a través dos dous ventres musculares do pronador redondo do brazo.

Síndrome do túnel cubital: orixinado póla flexión extrema do cóbado.

Traumatismos máis frecuentes na columna vertebral

Lumbalxia aguda (dor lumbar): Os nervios sensitivos da musculatura a consecuencia de

sobreesforzo, etc. son excitados e a dor provoca bloqueo muscular.

Ciática (irritación do nervio ciático): O núcleo pinzar é desprazado cara a atrás, preme ao

nervio ciático producindo unha dor que descende cara á perna correspondente.

Hernia discal (protuberancia do disco vertebral): Prodúcese ben sexa por distensión da en-

voltura periférica do disco intervertebral ou por rotura desta producindo un prolapso discal,

que ás veces non se acompaña de sintomatoloxía clínica.

Esmagamento vertebral ou encaixamento discal: Pode acontecer, como consecuencia

dun choque violento ou dun esforzo excesivo. Caracterízase, porque a envoltura do núcleo

rómpese e a substancia xelatinosa se expande polo anel fibroso polo que o disco redúcese,

e prodúcese unha aproximación das vértebras que pode provocar: pinzamento dos nervios

entre as vértebras e fricción das vértebras entre si.

Fibromialxia primaria

A causa da fibromialxia descoñécese. Nalgúns pacientes se asocian traumatismos e infec-

cións coa aparición dos síntomas, aínda que non existen probas firmes en favor de tales

episodios desencadeantes. Non obstante, sábese que existen moitos factores que agravan

os síntomas existentes. O frío, o tempo húmido, os trastornos mentais, o estrés físico ou

mental e tamén a inactividade física asociáronse coa fibromialxia (Wolfe 1986).

Unha característica importante é que os pacientes érguense cansos pola mañá. Existe un

metabolismo anormal da serotonina asociado tanto co trastorno do sono coma coa dimi-

nución do umbral doloroso típicos nestes pacientes (Goldberg 1987).

Os síntomas da fibromialxia teñen un comezo insidioso, con dores musculosqueléticos di-

fusas e persistentes, síntomas xenerais múltiples como fatiga, rixidez, tumefacción sub-

xectiva dos dedos que non observa o médico explorador, sono non reparador e dor


muscular despois do esforzo. Arredor de un terzo dos pacientes presentan síntomas adi-

cionais, como síndrome de intestino irritable, cefaleas de tensión, síndrome premenstrual,

entumecemento e formigos das extremidades, sequidade de boca e ollos e constrición dos

vasos sanguíneos dos dedos coa exposición ao frío (fenómeno de Raynaud).

A fibromialxia desenvolve unha evolución crónica. Case todos os pacientes continúan pre-

sentando síntomas de intensidade variable. A remisión completa é unha excepción.

FONTE: Enciclopedia da saúde OIT

Que traballadores e traballadoras corren un risco máis elevado?Que traballadores e traballadoras corren un risco máis elevado?

Aínda que os trastornos dorsolumbares son sumamente comúns en todos os tipos de industrias e empregos,

diversos estudos demostraron que os índices de prevalencia son especialmente elevados en certos tipos de industrias

e en certas profesións. Por exemplo, encóntranse índices de prevalencia especialmente elevados entre traballadores/as

agrícolas; traballadores/as da construción; carpinteiros; condutores, incluídos camioneiros e tractoristas; enfermeiros/as

e auxiliares de enfermaría; empregados/as da limpeza, celadores/as, e asistentes/as domésticos.

Os trastornos musculoesqueléticos de membros superiores afectan a todos os sectores de actividade, pero

o risco de aparición é maior cando se realizan tarefas nas que as repeticións e a forza que hai que realizar son

elevadas; as posturas articulares de extremidades superiores son forzadas, exercendo presión cos dedos ou re-

alizando flexións e extensións repetidas, xiros e desviacións laterais frecuentes das articulacións que moven brazos

e mans, sobre todo bonecos, cóbados e ombros; e as pausas son insuficientes ou inadecuadas.

Un colectivo especial: a muller traballadoraUn colectivo especial: a muller traballadora

Se ben os riscos musculoesqueléticos non son exclusivos das mulleres, o certo é que se trata do pro-

blema máis numeroso que afecta a saúde laboral das mulleres.


FONTE: Os riscos músculo esqueléticos. lesións máis habitual: as dores de costas - UGT CEC

FONTE: Os riscos musculoesqueléticos. lesións máis habitual: as dores de costas - UGT CEC

Moitos lugares de traballo están deseñados pensando máis nas características físicas dos

homes que nas das mulleres, polo que son o un colectivo máis propenso a padecer lesións

por esforzos repetitivos


Existen diferenzas en función do sexo na propensión a padecer trastornos musculoes-

queléticos de orixe laboral do colo e as extremidades superiores?

As mulleres manifestan máis síntomas (Punnett e Bergqvist, 1997). A que se debe este fenómeno?

Un motivo podería ser que o mercado laboral está aínda segregado en función do sexo. Os homes

e as mulleres traballan en sectores diferentes – ou máis exactamente, levan a cabo diferentes ta-

refas. Ata o de agora, ao observar os factores de risco laborais, dedicouse moita máis atención

aos tipos de exposición que requiren un grande esforzo físico como, por exemplo, a manipulación

manual de materiais, ao po e aos ruídos, ámbitos que habitualmente ocupan os homes. Nestes

tipos de exposición a factores de risco adóitase poñer máis énfase no esforzo xeneral de todo o

corpo e no gasto de enerxía que no esforzo localizado e repetitivo das extremidades superiores.

Os traballos que exercen unha gran carga estática sobre o colo e os ombros, acompañados dun

uso repetitivo de grupos de músculos pequenos, carrexan un alto risco de trastornos das extremi-

dades superiores. Durante o traballo manual dinámico de manexo de cargas lixeiras, canto maior

é a velocidade do movemento ou a necesidade de precisión, ou ambas as dúas á vez, detéctase

un aumento da forza muscular medida en relación coa súa capacidade (Bernard, 1997; Sjgaard

eSjgaard, 1998). As esixencias físicas destes traballos intensivos femininos adoitan parecer, a

aquelas persoas que non os desempeñan, menos incómodos que os desempeñados habitual-

mente polos homes. Ademais, algúns estudos demostraron que as mulleres e os homes que tra-

ballan nas mesmas fábricas, mesmo ocupando os mesmos postos, non sempre desempeñan

labores coas mesmas esixencias físicas nin coa mesma organización do traballo (Punnett e Her-

bert,2000). Por termo medio, as mulleres adoitan desempeñar traballos máis repetitivos, mentres

que, en comparación, os homes non permanecen sentados moito tempo.

Moitos postos de traballo non se adaptan ás características antropométricas das mulleres, tales

como o menor tamaño do seu corpo, por exemplo no caso do ancho dos ombreiros e o tamaño

das mans. Dado que moitos dos lugares de traballo deseñáronse tomando como base os datos

antropométricos dos homes e, en consecuencia, os seus aspectos ergonómicos non son adecua-

dos para as mulleres, as mulleres estarán mais expostas aos axentes biomecánicos do estrés,

aínda que realicen as mesmas tarefas que os homes.

Por regra xeral, os homes e as mulleres difiren en moitos aspectos relativos ao tamaño corporal e

á capacidade funcional como, por exemplo, a estatura, a lonxitude dalgúns segmentos do corpo,

a flexibilidade e a forza muscular. Tales diferenzas producen, xeralmente, unha mala adaptación

aos postos de traballo, ás ferramentas, aos equipos, ás luvas e a outros equipos de protección

persoal das traballadoras (Kilbom e colaboradores, 1998). Ademais, as diferenzas biolóxicas en

función do sexo, tales como a forza e a distribución muscular, poden poñer as mulleres nunha si-

tuación mais vulnerable con respecto aos factores físicos no lugar de traballo. A forza total do

corpo da muller equivale, por termo medio, a dous terzos da do home, aínda que esta pro-

porción varía dependendo das tarefas e dos músculos afectados. A forza media da muller

é relativamente menor nas extremidades superiores.

FONTE: Investigación de las diferencias en función del sexo. MAGAZINE 3: Revista de la Axencia Europea

para a Seguridade e Saúde no Traballo. Prevención de los Trastornos Musculoesqueléticos de orixe laboral.


Que factores contribúen aos TME?Que factores contribúen aos TME?

A falta de ergonomía no traballo incrementa a carga ou a tensión das costas, provocadas por diversas

causas; por exemplo, levantamento de obxectos, torsións, inclinacións, movementos bruscos ou forzados,

estiramentos e posturas estáticas.

Existen diferentes grupos de factores que contribúen aos TME, entre eles, os físicos e biomecánicos,

os organizativos e psicosociais, así como os individuais e persoais. Ademais, poden actuar de forma sepa-

rada ou conxunta.

“A prevención dos trastornos musculoesqueléticos esixe medidas sobre o terreo, e ás veces

medidas concretas para cada actividade económica”.

Os factores que se presentan durante a manipulación manual de cargas.

A manipulación non pode ser considerada propiamente un factor, senón máis ben unha tarefa na que

poden concorrer factores como o peso excesivo da carga, a adopción de posturas inadecuadas e outros,

que si constitúen verdadeiros factores de risco. O R.D. 487/1997, sobre disposicións mínimas de seguridadee saúde relativas á manipulación manual de cargas, recolle expresamente os máis importantes.

q Asociados á tarefa de levantar, depositar, ou portar sobre o corpo.

- Peso excesivo. En xeral pesos superiores a 25 Kg.

- Características desfavorables: obxectos demasiado grandes (>60 cm ancho, ou >50 cm

profundo) difíciles de asir, ou cargas desequilibradas ou inestables.

- Altura desfavorable. Como mover cargas dende o chan, ou por enriba dos ombreiros.

- Posturas desfavorables. Como son os xiros ou inclinacións do tronco. Tamén se considera

desfavorable a postura sentado cando o peso da carga é >5Kg.

q Asociados ao transporte mediante pulo e arrastre.

- Peso excesivo. Por exemplo cando a forza aplicada para poñer en movemento ou parar

supera os 25 Kg e para manter en movemento supera os 10 Kg.

- Altura desfavorable. Por debaixo dos nudillos ou por enriba dos ombreiros.

Movementos repetidos. Enténdese por movementos repetidos aun grupo de movementos continuos,

mantidos durante un traballo que implica ao mesmo conxunto osteomuscular provocando neste fatiga mus-

cular, sobrecarga, dor e por último lesión. Os investigadores dan definicións diversas sobre o concepto de

repetitividade. Unha das máis aceptadas é a de Silverstein, que indica que o traballo se considera repetido

cando a duración do ciclo de traballo fundamental é menor de 30 segundos.

Os movementos repetidos pódense concretar en:

- Membro superior.

- Membro inferior.


Aplicar ou recibir unha forza excesiva mediante unha ferramenta ou sobre un obxecto.

Posturas forzadas. Podemos considerar como posturas forzadas as posicións de traballo que supo-

ñan que unha ou varias rexións anatómicas deixen de estar nunha posición natural de confort para pasar a

unha posición forzada que xera hiperextensións, hiperflexionese/ou hiperrotaciones ósteoarticulares coa

consecuente produción de lesións por sobrecarga. Son exemplos as tarefas que, polo ámbito no que se

desenvolven (como a construción naval, off-shore, etc), ou polas dificultades de acceso á zona de operación

(como en mecánica do automóbil), ou similares, han de realizarse en posturas moi incómodas.

Mantemento postural. As posturas de traballo son causa de carga estática no sistema musculoes-

quelético. Durante o traballo estático a circulación do sangue e o metabolismo dos músculos diminúe, polo

que se a carga estática é continua xera unha constrición local muscular e a consecuente fatiga, ademais da

posible compresión de diversos elementos, que en casos de longa duración pode chegar a provocar tras-

tornos ou patoloxías. Diferenciase da postura forzada en que non é tan incómoda; non obstante, a súa pro-

longación no tempo fai que o sexa. Sen manipulación de cargas nin repetitividade. Podemos concretar en:

q De pé.

q Sentado.

q De xeonllos.

q Inclinado.

q Anesgado.

Factores ambientais.

q Vibracións.

q Chan irregular, escorregadizo, con desniveis ou inestable.

q Escasa iluminación, o que pode provocar accidentes.

q Niveis elevados de ruído, que poden provocar que o corpo se tense.

q Frío ou calor excesivos

Factores organizativos e psicosociais.

q Traballo repetitivo e monótono a un ritmo rápido.

q Traballo esixente.

q Carga de traballo elevada.

q Estres.

q Falta de control sobre as tarefas realizadas.

q Baixo nivel de autonomía.

q Falta de apoio por parte dos compañeiros, supervisores e responsables.

q Escaso nivel de satisfacción laboral

Os TME xorden alí onde as persoas teñen cada vez menos posibilidades de empregar os seus propios

recursos (capacidade, coñecementos técnicos, creatividade, etc.) para controlar os seus movementos.

Identificar os factores existentes que xeran dependencia organizativa e que fan aos indivi-

duos máis dependentes das restricións organizativas é un paso adiante cara á prevención.


O termo 'dependencia organizativa' acuñouse para describir unha situación na que o empregado vese

totalmente limitado polo ritmo da liña de produción e non ten liberdade, por exemplo, para decidir cando

desexa tomar un descanso ou facer unha breve pausa no seu traballo. Estas formas tan restritivas de orga-

nización do traballo están moi estendidas nas economías modernas, tanto nos sectores industriais como

nos de servizos. Os conceptos de produción axustada e outras formas similares de xestión da produción ví-

ronse frecuentemente reflectidos nun aumento das restricións de tempo, que afectan directamente ao posto

de traballo, e na necesidade de efectuar unha maior concentración de movementos, ao eliminarse o traballo

en progreso e as oportunidades de adaptar a actividade en cada caso. Polo tanto, as formas específicas de

organización do traballo son factores clave para entender a presenza dos TME e poden proporcionarnos

posibles solucións que será interesante explorar.

Entendemos por organización do traballo a específica combinación de tecnoloxía, materiais

e traballo para obtención dun produto determinado. Esta combinación determina a mani-

pulación e os movementos dos materiais e dos traballadores, dividindo, especializando e

agrupando o traballo de maneira que este adopta diversas formas (traballo en cadea, indi-

vidualizado, en grupo, etc.)

Aínda que existen probas que apoian a relación entre as reaccións de estrés e os trastornos musculoes-

queléticos, é difícil concluír se tales reaccións participan dun modo significativo no desenvolvemento dos trastornos

musculoesqueléticos, ou se as reaccións de estrés que experimentan as persoas que padecen trastornos muscu-

loesqueléticos débense sinxelamente á dor e á deterioración funcional. Existen mecanismos plausibles que apoian

a relación entre o estrés de orixe laboral e os trastornos musculoesqueléticos de orixe laboral.

Numerosos estudos e programas realizados en Europa sobre o terreo esixen xa unha re-

visión do modo de entender os TME. Cómpre considerar os factores de risco psicosociais

coma outro factor con capacidade de causar danos nos sistema musculoesquelético.

A exposición a factores de risco físicos e psicosociais no traballo e os seus potenciais efectos interactivos

poden provocar certas reaccións biolóxicas capaces de exacerbar os efectos do esforzo físico. É posible que tales

reaccións de estrés limiten as defensas e a capacidade dos sistemas orgánicos encargados de reparar o dano

musculoesquelético, polo cal a recuperación do esforzo pode ser máis lenta. As reaccións de estrés de tipo emotivo

e de comportamento poden aumentar a exposición aos factores de risco de trastornos musculoesqueléticos no

lugar de traballo. Por exemplo, un repartidor reacciona á presión do tempo á que está sometido manipulando moi

rapidamente as caixas, o que produce un esforzo físico excesivo sobre o organismo debido á gran velocidade dos

movementos e ao exceso de tensión que lle produce a devandita reacción. Finalmente, as reaccións de estrés

poden incrementar a sensibilidade psicolóxica e física á dor.

Estes factores de risco son moi frecuentes en moitos lugares de traballo. Por exemplo, un

30,85 % das persoas traballadoras galegas traballan con prazos moi estritos ou axustados,

un 39,13% traballa moi rápido, o 74, 63% mantén un nivel de atención moi alto ou elevado,

o 38,66% non é libre de decidir cando facer un descanso, o 21,36% raramente, case nunca

ou nunca, pode modificar o seu ritmo de traballo.


Cando se lle pregunta sobra carga física "realizar movementos repetidos de mans ou bra-

zos" e manter sempre a mesma postura", que foi indicada por máis do 50% dos traballa-

dores cunha resposta de "a miúdo" ou sempre ou case sempre.

FONTE: I Enquisa Galega de Condicións do Traballo. ISSGA. www.issga.es

Factores individuais

q Falta de experiencia, formación ou familiaridade co traballo.

q A capacidade física das persoas varía e as lesións previas fan que o corpo sexa máis vulnerable.

q Vestimenta ou equipos de protección individual inapropiados, que poden limitar as posturas ou re-

quirir un aumento da forza necesaria para traballar.

q Historial médico previo.

q Capacidade física.

q Idade.

q Obesidade.

q Tabaco.

As actuais formas de vida e as condicións laborais a miúdo debúxanos un cru panorama. Se ben a

nosa calidade de vida mellorou paralelamente ás comodidades que a tecnoloxía nos proporciona, a diminu-

ción da actividade física que isto comporta ocasionou que os problemas derivados do sedentarismo se mul-

tiplicasen. O sedentarismo supón un dos males que adoitan padecer os habitantes das sociedades máis

desenvolvidas, debido á falta de actividade física orientada a manter aspectos vitais da nosa saúde.

“O noso corazón, a nosa musculatura, os nosos pulmóns, necesitan que os

coidemos para que nos axuden a vivir con benestar.”

Que podemos facer para evitar que se produzan os TME?Que podemos facer para evitar que se produzan os TME?

A prevención dos TME esixe a combinación de varios tipos de intervencións, cómpre adoptar un enfoque mul-

tidisciplinar, que permita a colaboración de persoas con experiencia en diferentes áreas (por exemplo, ergonomía,

enxeñaría, psicoloxía, etc.) para abordar unha correcta avaliación e supervisión dos riscos no lugar de traballo, e

adoptar accións correctoras e preventivas que necesariamente suporán medidas organizativas, técnicas e persoais.

As intervencións baseadas en medidas illadas dificilmente preveñen os TME. Cómpre con-

tar necesariamente co respaldo da dirección, que permita dispoñer dos recursos axeitados

para a realización de melloras no ámbito de traballo.



Adoita suceder que, ao abordar o tema dos TME se constata que o traballo non está ben organizado;

as direccións empresariais temen aínda abordar esta cuestión, que pode interpretarse como unha intromisión

no funcionamento das empresas e non como unha oportunidade que hai que aproveitar. Se queremos re-

solver os problemas, previr os riscos e aumentar a produtividade e mellorar, ao mesmo tempo as condicións

de vida e de traballo dos empregados debemos considerar que a prevención dos TME é un camiño necesario

para alcanzar estes obxectivos.

Existe tamén o temor, por parte da dirección, de que os intentos de previr os trastornos musculoes-

queléticos dean lugar a un rendemento máis lento, coma se os TME fosen, en certa medida e a pesar de

todo, o prezo que hai que pagar por "conservar o terreo" nun mercado cada vez máis competitivo. Pero é

exactamente ao revés. Os trastornos musculoesqueléticos revelan causas de baixa produtividade que

a empresa non adoita identificar nin asociar coas condicións nas que se realiza o traballo. Un aspecto

concreto da formulación preventiva é a identificación destes vínculos.

A presenza de TME evidencia unha mala organización do traballo

Por exemplo, o encargado dun equipo de desosado de carne negábase a admitir calquera

relación entre a velocidade da liña e a presenza de TME. A análise do traballo demostrou

que se realizaba unha gran densidade de movementos que obrigaban os operarios a re-

ducir, para gañar tempo, a frecuencia coa que afiaban os seus coitelos. De maneira que,

canto peor cortaban os coitelos, maior era o esforzo necesario para cortar e ademais a

precisión diminuía. O encargado da liña comprendeu de súpeto o vínculo que existía entre

os movementos do traballo e a eficacia, e nese momento se decatou da elevada porcentaxe

de material desperdiciado. Ata ese momento a falta de produtividade fora un problema con-

fidencial. Estes exemplos mostran claramente o risco implícito de disociar a prevención do

cumprimento dos obxectivos de produción.

FONTE: MAGAZINE 3: Revista da Axencia Europea para a Seguridade e a Saúde no Traballo. Pre-

vención dos trastornos Musculoesqueléticos de orixen laboral.

A prevención é eficaz e é posible.

Cómpre atopar respostas as seguintes preguntas:

q Lugar de traballo: poderíase mellorar a distribución do posto de traballo?

q Equipos de traballo: teñen as ferramentas un deseño ergonómico?; sería posible empregar

ferramentas eléctricas que non vibren para reducir a forza necesaria en determinadas tarefas?

q Tarefas: pódense reducir as esixencias físicas do traballo utilizando novas ferramentas ou

novos métodos de traballo?

q Planificación do traballo: poderíase mellorar a organización do traballo e aplicar procedemen-

tos máis seguros?

q Xestión da organización: pódese mellorar a relación entre o tempo de traballo e as pausas, e

promover a rotación dos/ ás traballadores/ás?; é posible mellorar a cultura preventiva na empresa?

q Deseño e compra de equipos: poderían eliminarse os riscos na etapa de planificación

q Promoción dun lugar de traballo saudable, por exemplo, mediante a prevención do taba-

quismo e da obesidade.

q A participación de poboación traballadora é esencial para afrontar os riscos no lugar de tra-

ballo. Os/ás traballadores/ás e os seus representantes coñecen o lugar de traballo tan ben como

calquera.

Intervencións administrativas e organizativas

q Evitar xornadas prolongadas, os axustes, as horas extras, a ausencia de descansos, etc.

q Poden introducirse pausas adicionais nas tarefas repetitivas sen perda de produtividade.

q En xeral recoméndase: non superar 2 horas de traballo con esixencias de carga mode-

rada sen incluír un período de descanso de 15 minutos como mínimo.

q Non superar 45 minutos de traballo con esixencias de carga elevada sen incluír un pe-

ríodo de descanso de 10 minutos como mínimo.

q En traballos repetitivos é preciso evitar que comporten máis de 4 movementos cada mi-

nuto, un ciclo de traballo inferior a 30 segundos ou realizar movementos similares con estes

grupos musculares máis do 50% do tempo de traballo. Como criterio preventivo recomén-

dase unha relación entre tempo de traballo e tempo de recuperación como mínimo de 5:1

(cada 50 minutos de traballo repetitivo téñenlle que seguir 10 minutos de tempo de recu-

peración).

q En traballos estáticos teríase que evitar manter esforzos musculares de duración supe-

rior a 1 minuto seguido.

q Introdución mecanismos de rotacións nos postos de traballo para limitar o tempo de exposición ao

factores de risco.

q Alternar traballos estáticos e dinámicos.

q Realizar unha exhaustiva investigación dos accidentes de traballo para detectar as causas e pro-

poñer as medidas axeitadas que eviten a repetición destes e melloren as condicións de traballo.

q Unha importante estratexia de prevención secundaria é controlar atentamente a volta ao traballo

do paciente que padece un trastorno musculoesquelético, para evitar que desenvolva outro ou que a doenza

chegue a ser crónica. Cómpre realizar unha volta ao traballo ben planificada que evite a exposición da persoa

a condicións de traballo que poder ser lesivas.

q Garantir unha vixilancia específica da saúde dos traballadores e traballadoras utilizando os proto-

colos de vixilancia sanitaria específicos relacionados que foron elaborados e editados polo Ministerio de Sa-

nidade e Consumo: posturas forzadas, manipulación de cargas, movementos repetitivos do membro superior.

Un enfoque participativo que implique a intervención dos traballadores e das traballadoras,

e dos delegados e delegadas de prevención no proceso de cambio é totalmente necesario

para garantir o éxito dunha intervención.



Intervencións técnicas

q As medidas técnicas ergonómicas poden diminuír as cargas sobre as costas e sobre as extremi-

dades superiores (por exemplo, cando se usan ferramentas de man ergonómicas, cando se mecanizan as

tarefas máis penosas) e, con iso, a incidencia de TME sen perda de produtividade.

q Equipos de protección. Por exemplo o uso de cintos de costas que axuden a manter posturas co-

rrectas que eviten a lumbalxia de orixe laboral.

q Equipos ou dispositivos de axuda que reduzan o esforzo que debe facer o sistema musculoesque-

lético, por exemplo a utilización de grúas que permiten a manipulación de pacientes.

Cando se utilicen solucións recollidas en exemplos de boas prácticas doutros lugares de

traballo é obrigatoria a adaptación ás condicións específicas de cada lugar de traballo.

Modificación da conduta

q A formación e adestramento dos traballadores debe encamiñarse en tres áreas:

1. Ensino de técnicas específicas.

2. Ensino dos factores biomecánicos, aumentado así a comprensión e a sensibilización cara

aos TME, para promover un cambio de actitudes cara a posturas e movementos seguros.

En ocasións non establecemos unha conexión entre a dor que sentimos durante o traballo

e a tarefa que o ocasiona.

3. Adestramento do corpo mediante unha posta a punto física, para que sexa menos sus-

ceptible de padecer lesións.

É conveniente levar a cabo programas de adestramento, dividindo os operarios en dous grandes grupos:

q Os que levan no posto de traballo certo tempo: hai que determinar as necidades e o contido da

destreza do traballador para ir modificando posturas e manobras viciosas.

q Os traballadores de novo ingreso: débense incorporar de forma paulatina ao ritmo de traballo normal. Dentro

deste grupo débense incluír os traballadores que se reincorporan ao seu traballo despois dunha baixa prolongada.

A formación en métodos de manipulación manual de cargas non é eficaz se constitúe a

única medida utilizada para previr a dor de costas.

q Deben corrixirse as posturas e os movementos forzados, os apoios prolongados e os movementos

repetidos.

q O adestramento físico pode reducir a reaparición de dor de costas e de colo-ombro. Non obstante, para

que sexa efectivo debe incluír a práctica de exercicios enérxicos e repetirse polo menos tres veces por semana.

A acción debe ir sempre precedida dunha avaliación sistemática do risco.

POSTURAS SAUDABLES

En xeral, deben evitarse as posturas que tendan a curvar as costas, afundilas ou torcelas.

TRONCO RECTO

A posición de ergueito significa que a columna vertebral adopte unha posición natural en forma

de "S". A devandita posición conséguese:

- levando os ombros suavemente cara a atrás.

- mantendo a cabeza levantada co colo recto.

- levando o ventre suavemente entrado e os músculos do

abdome lixeiramente contraídos.

POSTURA SENTADA

Moi poucas persoas adoptan unha postura correcta cando están sentadas.

CORRECTA

– Respéctanse as curvaturas naturais da columna vertebral.

– As nádegas están pegadas ao respaldo.

INCORRECTA

– Non se respectan as curvaturas naturais da columna.

– O apoio realízase sobre a parte traseira das nádegas.

Busca unha posición correcta seguindo este exercicio:

-Pega as nádegas ao respaldo do asento

-Apoia as plantas dos pés no chan. Traslada o peso do corpo dunha

nádega a outra simultaneamente e percibe a presión sobre un e outro

isquión (óso da nádega sobre o que nos sentamos, perceptible se un

se senta tamén enriba das mans).

-A continuación deixa que as costas se derruben coma se fose un trapo. Pouco despois imaxina que

alguén o colle dun mechón do pelo do cocote e tira de ti cara a arriba

- Unha vez erguido, relaxa lixeiramente a tensión

ESTÁS SENTADO CORRECTAMENTE!!!!!


PARTE II

FACTORES DE RISCO DOSTRASTORNOS MUSCULO-

ESQUELÉTICOS E BOAS PRÁCTICAS


Factores de risco dos trastornos musculoesqueléticos e boas prácticasFactores de risco dos trastornos musculoesqueléticos e boas prácticas

Que é a manipulación manual de cargas (MMC)?Que é a manipulación manual de cargas (MMC)?

Unha carga é calquera obxecto susceptible de ser movido; pode ser animada,unha persoa ou animal,

ou inanimada, un obxecto.

A Guía técnica para a Avaliación e Prevención dos riscos relativos á Manipulación Manualde Cargas do INSHT considera que a manipulación manual de toda carga que pese máis

de 3 kg xa pode entrañar un potencial risco dorsolumbar non tolerable en condicións des-

favorables de manipulación.

DEFINICIÓN

O Art.º 2. do RD 487/97, do 14 de abril sobre as disposicións mínimas de seguridade e saúde

relativas á manipulación manual de cargas que entrañe riscos, en particular dorsolumbares, para

os traballadores, entende por manipulación manual de cargas calquera operación de transporte

ou suxeición dunha carga por parte dun ou varios traballadores, como:

q o levantamento

q a colocación

q o pulo

q a tracción

q o transporte

q o desprazamento

que polas súas características ou condicións ergonómicas inadecuadas entrañe riscos, en

particular dorsolumbares, para os traballadores.

Como afecta a manipulación manual de cargas á saúde?Como afecta a manipulación manual de cargas á saúde?

A manipulación manual de cargas pode causar dende dores de costas de distinta localización, acci-

dentes por sobreesforzo, ata patoloxías máis graves como os danos crónicos que poden reducir ou limitar

gravemente a capacidade da persoa afectada.

Dous tipos de trastornos causados pola MMC

q trastornos acumulativos debido á progresiva deterioración do sistema musculoesquelé-

tico pola realización continua de actividades de levantamento e manipulación de cargas,

por exemplo dores dorsolumbares

q traumatismos agudos como cortes ou fracturas debidos a accidentes.

Cales son os factores de risco que entraña a manipulación manualCales son os factores de risco que entraña a manipulación manualde cargas?de cargas?

Características da cargaCaracterísticas da carga

q Cando a carga é demasiado pesada ou

demasiado grande.

q Cando é voluminosa ou difícil de suxeitar.

q Cando está en equilibrio inestable ou o

seu contido corre o risco de desprazarse.

q Cando está colocada de modo que debe

sosterse ou manipularse a distancia do tronco ou

con torsión ou inclinación deste.

q Cando a carga, debido ao seu aspecto ex-

terior ou á súa consistencia, pode ocasionar lesións

ao traballador, en particular en caso de golpe.


Como indicación xeral, o peso máximo que se recomenda non superar, en condicións ideais de ma-

nipulación, é de 25 kg. Cando a poboación exposta son mulleres, traballadores novos ou maiores, ou

se se quere protexer á maioría da poboación, non se deberían manexar cargas superiores a 15 kg.

Debido a que os postos de traballo deberían ser accesibles para toda a poboación traballadora, exceder

o límite de 25 kg debe ser considerado como unha excepción.

FONTE: Guia Técnica Guía Técnica para a avaliación e prevención dos riscos relativos á Manipulación manual de

cargas.

Esforzo físico necesario

q Cando é demasiado importante.

q Cando non pode realizarse máis que por un movemento de torsión ou de flexión do tronco.

q Cando pode carrexar un movemento

brusco da carga.

q Cando se realiza mentres o corpo está en

posición inestable.

q Cando se trate de alzar ou descender a

carga con necesidade de modificar o agarre.

Esixencias da actividade

q Esforzos físicos demasiado frecuentes ou

prolongados nos que interveña en particular a co-

lumna vertebral.

q Período insuficiente de repouso fisiolóxico

ou de recuperación.

q Distancias demasiado grandes de elevación, descenso ou transporte.

q Ritmo imposto por un proceso que o traballador non poida modular.

Características do medio de traballo

q Cando o espazo libre, especialmente ver-

tical, resulta insuficiente para o exercicio da activi-

dade de que se trate.

q Cando o chan é irregular e, polo tanto,

pode dar lugar a tropezos ou ben é escorregadizo

para o calzado que leve o traballador.

q Cando a situación ou o medio de traballo non

permite ao traballador a manipulación manual de car-

gas a unha altura segura e nunha postura correcta.

q Cando o chan ou o plano de traballo pre-

sentan desniveis que implican a manipulación da

carga en niveis diferentes.


q Cando o chan ou o punto de apoio son inestables.

q Cando a temperatura, humidade ou circulación do aire son inadecuadas.

q Cando a iluminación non sexa adecuada.

q Cando exista exposición a vibracións.

Factores individuais de risco

q A falta de aptitude física para realizar as

tarefas en cuestión.

q A inadecuación das roupas, do calzado ou

outros efectos persoais que leve o traballador.

q A insuficiencia ou inadaptación dos coñe-

cementos ou da formación.

q A existencia previa de patoloxía dorsolumbar.

A muller embarazada e a MMC

A manipulación manual de cargas pesadas pode supoñer riscos de lesións fetais ou des-

prazamento da placenta, polo que é recomendable realizar outras actividades durante o

período de xestación e ata tres meses despois do parto.

Algúns dos problemas para o feto asociados ao manexo de cargas durante o embarazo

son:

O manexo de cargas pesadas atrasa o crecemento do feto•

As mulleres que realizan un traballo pesado gañan menos peso e teñen nenos máis•

pequenos.

Aumenta a porcentaxe ou a probabilidade de sufrir abortos espontáneos e partos pre-•

maturos.

Ao realizar traballos pesados pódense dar casos de hipertensión.•

Cando se desenvolven traballos pesados, a placenta pesa menos que en casos de•

traballo moderado.

Unha carga excesiva pode provocar no feto problemas cardiovasculares e defectos•

no sistema nervioso central.

OS RISCOS EXISTEN DURANTE TODO O EMBARAZO PERO AGUDÍZANSE

A PARTIR DA SEMANA 20

As mulleres embarazadas e lactantes están expostas aos factores de risco dun xeito diferente

ao resto dos traballadores e traballadoras.

Ao ir aumentando o tamaño do abdome, aumenta a distancia entre a carga e a traballadora, co que

esta deberá inclinarse máis para alcanzar a devandita carga. Todo iso, xunto co desprazamento que sofre

o centro de masas e o aumento de demandas cardiorrespiratorias e de osíxeno, en especial nos últimos


meses, condiciona que o peso máximo que pode manexar a muller sexa menor. Por outro lado, o pro-

gresivo avultamento do abdome reduce os alcances dos brazos e obriga a manipular os obxectos cada vez

máis lonxe do corpo, orixinando unha sobrecarga nas extremidades superiores, brazos, ombros e na

zona lumbar. Así mesmo, hai que ter en conta que a medida que avanza o estado de xestación vaise pro-

nunciando a curvatura da lordose lumbar, o que vai contribuír á aparición das lumbalxias. A postura de pé

ou sentada mantida, é dicir, sen cambios posturais frecuentes, vese agravada, principalmente, polo aumento

da presión no sistema circulatorio das extremidades inferiores, que poden ser causa de inchazo, edema e

aparición de varices.

As mulleres embarazadas ou lactantes son traballadoras especialmente sensibles:

q Aumento da frecuencia ou gravidade dos trastornos musculoesqueléticos (lumbalxias,

dores sacro-ilíacos, síndrome do túnel carpiano).

q Maior risco de contracturas e distensións musculares.

q Fatiga precoz e sensación de penosidade.

q Maior dificultade para a manipulación de cargas debido ao aumento de volume e do

peso abdominal.

q A mulleres lactantes teñen dificultades na manipulación de cargas, sobre todo nos tra-

ballos que implican traballar moi cerca do corpo.


Riscos derivados da mobilización de persoas

Os estudos biomecánicos evidenciaron como a mobilización manual de pacientes induce unha carga

discal superior ao valor definido como tolerable (preto de 275 kg para mulleres e 400 kg para homes), cha-

mado "límite de acción", e algunhas manobras en situacións reais poden superar mesmo o valor de rotura

da unidade disco-vertebral, que é preto de 580 kg para homes e 400 kg para mulleres.

q 43% dos traballadores do sector sanitario realizan tarefas de manipulación de pacientes.

q Maior prevalencia de mulleres fronte a homes

q O 26% dos traballadores do sector sanitario manifestan trastornos na zona lumbar.

q No sector sanitario – asistencial o 94% das enfermidades profesionais son TME

OS DATOS SON CLAROS. EXISTE EXPOSICIÓN AO RISCO E MATERIALIZACIÓN DO DANO

Un caso de especial atención en relación coas cargas son as sobreexigencias físicas e as lesións aso-

ciadas nas persoas que, por motivos laborais, han de levantar ou mover a outras persoas.

As lesións máis comúns e custosas que sofren son, con moito, as de columna vertebral.

A orixe encóntrase nas altas esixencias físicas do traballo de coidado, na necesidade de incorporar,

soster e desprazar aos pacientes e de manipular o equipo e os materiais, pesados ou voluminosos, sen

axuda de medios auxiliares ergonómicos e sen a asistencia doutras persoas. Nestas actividades están pre-

sentes, na maior parte dos casos, factores de risco para a aparición de TME como son:

q Adopción de posturas corporais forzadas e de difícil equilibrio.

Estas posturas poden evitarse coa axeitada formación e concienciación do traballador/a. Esta medida

non será suficiente se non vai acompañada dunha adecuación estrutural do ámbito de traballo e da dotación

ao traballador de medios e equipos de axuda para a mobilización.

q Mobilización dos pacientes en situacións de resistencia, sexan estes consciente ou non.

Os esforzos por evitar a caída do paciente poden provocar lesións, ao igual que a adopción de posturas

penosas ou dolorosas.

q Presenza de pacientes non autónomos, parcialmente colaboradores e non colaboradores.

Se a persoa ten algo de capacidade motora para que colabore na mobilización, débese procurar mo-

tivar esa colaboración en pro de diminuír o esforzo por parte do traballador/a.

q A elevada carga de traballo asistencial.

Neste tipo de tarefas resulta esencial dispoñer de suficiente persoal en cada quenda de traballo e es-

tablecer unha organización axeitada para que a frecuencia e o número de mobilizacións non afecte de xeito

significativo ao esforzo que debe realizar o traballador.

Dispoñer do persoal suficiente en cada quenda e incluír persoal de reforzo nas horas de maior

carga asistencial reducirá a frecuencia de mobilizacións e o nivel de risco dos traballadores.

q Deseños inadecuados das instalacións

A adaptación dos lugares de traballo ás características das persoas ás que se atende, o deseño axei-

tado dos espazos é fundamental para reducir a exposición ao risco. Débense dispoñer de espazos suficientes


e sen obstáculos nas zonas onde se requiran as mobilizacións para evitar as posturas forzadas á hora de

usar equipos de axuda, ou realizar os levantamentos.

Exemplos de condicións de deseño inadecuados:

q Anchura da porta inferior a 85 cm.

q Altura do WC inadecuada (< de 50 cm).

q Presenza de obstáculos fixos.

q Espazo insuficiente para o uso de cadeira de rodas.

q Espazo insuficiente para o uso de axudas (anchura da porta inferior a 85 cm).

q Ausencia da barra de apoio lateral no WC.

q Equipos insuficientes ou inadecuados.

Os medios ou equipos auxiliares de axuda maiores (elevadores, grúas, camas e padiolas regulables) e de

axudas menores (sabas deslizantes, cintos ergonómicos ou rollers) cos que se conte en número e disposición

abondo van contribuír en gran medida á redución do risco por sobreesforzo na mobilización de persoas.

q Ausencia de formación e información dos traballadores sobre técnicas de mobilización de pacientes.

A formación por si soa non constitúe unha medida preventiva eficaz, pero a ausencia dunha instrución

axeitada é un factor de risco relevante. É necesario polo tanto desenvolver unha formación periódica teó-

rico-práctica ao persoal sobre as técnicas para realizar mobilizacións correctas e sobre o uso correcto dos

equipos de axuda. Ademais, deberá do mesmo modo verificarse a eficacia das accións formativas.

Cando falamos de mobiliza-

ción de persoas, debemos distinguir

entre:

q Mobilización no sitio.

q Transferencias ou des-

prazamentos.

Podemos enumerar, entre ou-

tras, como accións que poden pre-

sentar risco para os sanitarios ou

coidadores as seguintes:

Estas mobilizacións esixen unha demanda física á zona lumbar que nalgúns casos pode

estar preto do limite máximo de tolerancia de compresión na L5-S1, ao ter que levantarse

totalmente ao paciente ou parte do seu corpo.


CALES SON AS MEDIDAS PREVENTIVAS QUE PODEMOS APLICAR?

Naquelas tarefas nas que exista a manipulación manual de cargas a primeira actuación non ten que

ser necesariamente a avaliación de riscos, podemos facer o camiño máis curto e seguro eliminando a ma-

nipulación manual mediante a adopción de medidas técnicas e organizativas Non podemos esquecer que

sempre é mais fácil adoptar estas medidas na fase de deseño dos postos de traballo.

O primeiro paso deactuación ante a

MMC é analizar seexiste a posibilidadede evitar a manipula-ción manual das car-

gas

Medidas técnicas:

Podemos eliminar ou reducir o esforzo humano mediante a automatización ou mecanización dos pro-

cesos. Estes son algúns exemplos:

Paletización: A paletización das cargas é moi adecuada para transportalas entre lugares diferentes.

As cargas paletizadas pódense manipular de forma mecánica por medio de carretas elevadoras, mesas re-

gulables para levantamento, mesas xiratorias, fitas transportadoras, etc.

É posible o deseño de instalacións para formar e transportar de forma automática cargas paletizadas,

de forma que se elimine por completo a manipulación manual.

Grúas e carretas elevadoras: Hai moitos tipos de carretas elevadoras que se adaptan ás distintas necesi-

dades e características concretas da manipulación. Hai carretas alimentadas por baterías, con motor Diesel, etc.

e poden levar diferentes dispositivos adaptados, de forma que poden manipular dende cargas paletizadas ata bi-

dóns, sendo posible mesmo que se poidan xirar ou cambiar de posición para a súa colocación.

Sistemas transportadores: Estes sistemas permiten que as cargas se poidan transportar automaticamente

na área de traballo no mesmo nivel ou en niveis diferentes. Existen moitos tipos, como vías de rolos, listóns de

rolos, fitas transportadoras, vías de pantógrafo, tobogáns (utilizan a vantaxe da forza da gravidade), etc. de forma

que poidan adaptarse ás características concretas de cada situación de manipulación.


Grúas e grúas pórtico: Que poden levantar e suspender automaticamente unha carga.

Utilización de equipos mecánicos controlados de forma manual: Estas axudas non adoitan elimi-

nar totalmente a manipulación manual de cargas, pero redúcena considerablemente. En termos xerais son

bastante baratos e versátiles

Carretas e carros: Son bastante versátiles e existen diferentes modelos, que cumpren perfec-

tamente a función de transportar as cargas, dende un saco de cemento ou unha caixa pesada

ata bidóns. Existen tamén carriños con tres rodas que permiten subir ou baixar doadamente por

escaleiras.

Mesas elevadoras: Hainas de varios tipos e permiten subir e baixar as cargas situándoas á

altura idónea sen necesidade de esforzo manual.

Carros de plataforma elevadora: Combinan as vantaxes dos dous anteriores.

Caixas e estantes rodantes: Facilitan e reducen as forzas de pulo e tracción.

As rodas máis grandes xeralmente son mellores que as de menor diámetro, xa que poden

superar mais doadamente un obstáculo.


SITUACIÓN DE RISCO:Tirar de dúas caixas arrastrándoas polochan

ACCIÓN CORRECTORA: Utilización dun carriño con asa

SITUACIÓN DE RISCO:Carriños de transporte sen asas

ACCIÓN CORRECTORA: Dotar de agarres aos carros

FONTE: www.carm.es/issl

Debemos saber que todas estas máquinas deben seguir a normativa e iso dános dereito

a unha maior seguridade, xa que todas estas axudas deben ter marcada CE visibles.

Melloras no entorno do traballo:

q As tarefas de manipulación manual de cargas se realizarán preferentemente enriba de superficies

estables, de forma que non sexa doado perder o equilibrio.

q Os pavimentos serán regulares, sen descontinuidades que poidan facer tropezar, e permitirán un

bo agarre do calzado, de forma que se eviten os riscos de esvaróns.

q O espazo de traballo permitirá adoptar unha postura de pé cómoda e non impedirá unha manipula-

ción correcta.

q Naqueles percorridos nos que se realizan MMC deben evitarse os desniveis. Substituiranse os chan-

zos das escaleiras por ramplas.

q As diferenzas bruscas de altura nas vías de tránsito, dificultan o transporte fluído de materiais e po-

derían ser causa de accidentes. As ramplas cunha pequena inclinación permiten o uso de carros de man ou

outros accesorios simples de transporte. É recomendable eliminar as diferenzas de altura en piso. Una boa

práctica é encher as zonas desniveladas.


SITUACIÓN DE RISCO:Carriños con agarres baixos

ACCIÓN CORRECTORA: Elevar a altura do agarre para que o traballadormanteña unha postura cómoda

SITUACIÓN DE RISCO:Pulo da caixa para depositala na fita

ACCIÓN CORRECTORA: Utilizar plataformas con mecanismo de inclinación para quea carga deslícese polo seu propio peso

q En locais interiores o rango de temperaturas para traballos lixeiros debe estar comprendida entre

14º e 25 ºC, segundo o RD 486/1997. Se a temperatura está fóra destes rangos de forma significativa, ou

as tarefas de manipulación manual de cargas son pesadas (cargas pesadas, manipulación frecuente ou

prolongada), deberían realizarse valoracións máis precisas.

Medidas organizativas:

Non todas as solucións que se poden adoptar deben ser complicadas e custosas. Moitas veces, utilizar

o sentido común pode levar solucións sinxelas, efectivas e moito máis económicas. Estas son algunhas me-

didas que o empresario pode adoptar:

q Organizar e deseñar o traballo de forma que sexa posible a implantación de equipos mecánicos.

q Organizar as distintas fases dos procesos posibilitando a redución MMC, por exemplo, de forma que as etapas

que supoñen a manipulación de pesos se sitúen preto uns doutros, pode eliminar a necesidade de transportar cargas.

q Aplicar medidas organizativas, como a rotación dos traballadores

q Implementar a introdución de pausas o suficientemente prolongadas que permitan a recuperación

dos traballadores e traballadoras. Son preferibles as pausas flexibles, xa que as fixas e obrigatorias adoitan

ser menos efectivas para aliviar a fatiga.

q Permitir e fomentar o levantamento de cargas pesadas en equipo.

Nunca levantes as cargas pesadas só.

Se non podes coa carga, pide axuda

O peso non se comparte por igual, podendo

levantar un o 60% e o outro o 40%.

q Para evitar a fatiga, é conveniente que a per-

soa poida regular o seu ritmo de traballo, procurando

que non estea imposto polo propio proceso.

q Efectuar recoñecementos médicos pe-

riódicos (inicial e específico se iso fose necesa-

rio) para deste modo detectar lesións

músculo-esqueléticas e a súa consonancia con

actividades extralaborais.

A rehabilitación e reintegración dos traballa-

dores con TME ao traballo debería ser parte

integrante da política laboral nesta materia.

Con iso mellorarase a saúde e o benestar

dos traballadores e evitarase a diminución

da produtividade.

A participación dos traballadores e dos seus

representantes é esencial cando se abordan

os riscos laborais.


Formación e Información:

Os riscos de lesións debidos á manipulación manual de cargas aumentan cando os traballadores non

teñen a formación e información axeitadas para a realización destas actividades dunha forma segura. Os

traballadores e traballadoras deben recibir:

q información: sobre os riscos e as consecuencias negativas para a saúde da manipulación manual de cargas e

q formación: sobre o uso dos equipos e as técnicas de manipulación correctas.

Artigo 4. Obrigas en materia de formación e información.

De conformidade cos artigos 18 e 19 da Lei de Prevención de Riscos Laborais, o empresario

deberá garantir que os traballadores e os representantes dos traballadores reciban unha forma-

ción e información adecuadas sobre os riscos derivados da manipulación manual das cargas,

así como sobre as medidas de prevención e protección que haxan de adoptarse.

Non serán efectivas as medidas técnicas que podamos introducir para reducir a MMC se non están

acompañadas dun adecuado “programa formativo” non que inclúa a formación sobre o modo correcto de

empregar estas axudas. Tamén debe proporcionarse formación e información sobre:

q Os factores que están presentes na manipulación e a forma de previr os riscos debidos

q O uso correcto do equipo de protección individual cando este sexa necesario durante a tarefa.

q Formación e adestramento en técnicas seguras para a manipulación das cargas.

q Información sobre o peso e o centro de gravidade: se é posible deberá ir marcado nas cargas. No

caso de non o ser, o empresario deberá informar do peso das cargas.

Enténdese como condicións ideais de manipulación manual ás que inclúen unha postura

ideal para o manexo (carga preto do corpo, costas dereitas, sen xiros nin inclinacións),

unha suxeición firme do obxecto cunha posición neutral do pulso, levantamentos suaves e

espazados e condicións ambientais favorables.

FONTE: Guía Técnica Guía Técnica para a avaliación e prevención dos riscos relativos á Manipulación

manual de cargas.

Técnicas de manipulación correctas Técnicas de manipulación correctas

Levantamento

Antes de levantar unha carga, é necesario planificar e preparar a tarefa. Asegúrate de que:

1. Sabes cara a onde vas.

2. A zona na que te moves está libre de obstáculos.

3. Tes un bo agarre da carga e as asas non están escorregadizas.

4. Cando levantas a carga coa colaboración doutra persoa, ambos os dous debedes saber, antes de

comezar, o que tedes que facer.


Ten en conta que...

q Cando flexionas polas costas cun peso de 25 kg a presión intradiscal chega ata 375 kg.

q Cando flexionas polas cadeiras cun peso de 25 kg a presión discal é de 75 kg.

q Cando desprazamos a carga cos brazos encollidos o esforzo que realizamos equivale

a 15 veces o peso que desprazamos.

q O peor movemento para esgazar o disco intervertebral son as torsións. Por exemplo: ao

levantar un peso flexionándome polas costas e xirando cos pés fixos no chan.

Para levantar unha carga debes seguir os seguintes pasos:

1. Se hai que recoller algún obxecto pequeno do chan, evita a flexión completa das costas

(fig. A). Para iso é máis aconsellable agacharse e apoiar unha man no xeonllo.

2. Evita a flexión de costas ao levantar pesos. Coloca o obxecto o máis preto posible do

corpo para evitar unha sobrecarga da columna (fig.B).

3. Mantén os pés separados para aumentar a base de sustentación e mellorar o equilibrio.

Non se alcanza unha boa posición se non separamos ben os pés. Non é suficiente con se-

parar os pés para asegurar o equilibrio, cómpre orientalos no sentido do desprazamento

que queiramos facer coa carga.

4. Elevar o obxecto utilizando preferentemente movementos de xeonllos e cadeiras ou de

extremidades superiores e sempre coa mínima participación posible da columna.

5. Pon os pés arredor da carga e o corpo sobre ela (se isto non é factible, achega o corpo

á carga o máis posible).

6. Flexiona as pernas ao efectuar o levantamento. Os músculos das pernas son os máis

fortes do corpo, moito máis fortes que os dos brazos.

7. Mantén as costas dereitas.


8. Evita a torsión do tronco coa carga xirando todo o corpo mediante pequenos movemen-

tos dos pés.

9. É mellor desprazar as cargas cando estas teñen asas. Cando non é posible lembra que

non debes utilizar só as puntas dos dedos, debes agarra as cargas coas palmas das mans

e os dedos. Cando o carga é moi pesada utiliza calzos para poder introducir as mans.

10. Achega a carga ao corpo todo o que poidas.

11. Levanta e transporte a carga cos brazos estirados e cara a abaixo, pegados ao corpo

de modo que sexa o este o que soporte o peso. Deste xeito podemos evitar sobrecargas

nos músculos dos brazos.

Non todas as cargas se poden manipular seguindo estas instrucións. Hai situacións (como, por exem-

plo, manipulación de barrís, manipulación de enfermos, etc.) que teñen as súas técnicas específicas.

Aproveitar a reacción dos obxectos

Para depositar nun plano inferior algún obxecto que se encontre nun plano superior, apro-

veitaremos o seu peso e nos limitaremos a frear a súa caída.

Para levantar unha carga que logo vai ser depositada sobre o ombreiro, encadea as ope-

racións, sen parar, para aproveitar o impulso dado á carga para despegala do chan.


Aproveitar o desequilibrio dos obxectos

Desequilibra o obxecto que vaias a manipular, para que, cunha leve presión da carga, se

poña en movemento por si mesma, feito que aproveitarás para desprazala.

Cando a carga é demasiado pesada: Traballa en equipo!!!

Pulo e tracción

É importante recordar que o pulo e a tracción da carga realízanse utilizando o propio peso do corpo.

É mellor empurrar que tirar das cargas, aproveitando o peso do corpo e a inercia dos obxectos.

A forza de pulo e arrastre que é posible imprimir a un obxecto é significativamente maior cando se

aplica en postura de pé que cando se está sentado.

Empurrar ou arrastrar materiais pesados, é mellor que levantalos ou baixalos.

É importante ter presente que:

1. Os pés non deben esvarar ao inclinarse cara a diante ou cara a atrás.

2. Os dispositivos de manipulación teñen asas para poder exercer a forza necesaria coas

mans; as asas deberían encontrarse entre o teu ombro e a túa cintura, de forma que o pulo

e a tracción se realicen nunha postura cómoda.

3. Debe realizarse un mantemento axeitado dos dispositivos de manipulación, de modo

que as rodas teñan sempre as dimensións correctas e xiren suavemente.

4. Os chans deben ser firmes, estar igualados e limpos.


Para empurrar unha carga debes seguir os seguintes pasos:

1. Evitar arrastrar obxectos pola gran sobrecarga

lumbar que ocasiona (fig.A).

2. No traslado de obxectos é mellor empurralos,

aproveitando o propio peso do corpo cara a diante

como forza adicional (fig. B). Para transmitir o peso

das pernas á carga debes poñer ríxidos os brazos.

3. Mellor aínda é apoiarse de costas para empurrar

coas pernas, de maneira que a columna apenas in-

terveña (fig. C).

4. Evita levar obxectos pesados que obriguen a in-

clinar e/ou xirar a columna vertebral (fig. D).

5. Substituír un paquete pesado por dous paquetes

máis pequenos dispostos simetricamente (fig. E).

6. Sempre que sexa posible, usar bandas ou tirantes

que distribúan o peso entre os ombros e a pelve (fig.

F).

7. Procurar non alcanzar obxectos que estean por

enriba da altura dos ombros para evitar sobrecargas

(fig. G).

8. Utilizar tallos para poñerse ao mesmo nivel que o

obxecto (fig. H).

9. Manter o obxecto o máis preto posible do corpo

(fig.I).


Adopción de Posturas ForzadasAdopción de Posturas Forzadas

Que son as Posturas Forzadas?

Unha postura forzada é toda aquela posición que adopta o corpo deixando de estar nunha posición

natural de confort para pasar a outra que pode xerar diversas doenzas e a aparición de lesións por sobre-

carga.

O Protocolo de Vixilancia sanitaria específica para as posturas forzadas define as posturas

forzadas como aquelas posicións de traballo que supoñan que unha ou varias rexións ana-

tómicas deixen de estar nunha posición natural de confort para pasar a unha posición for-

zada que xera hiperextensións, hiperflexións e/ou hiperrotacións osteoarticulares coa

consecuente produción de lesións por sobrecarga.

As posturas forzadas comprenden:

q As posicións do corpo fixas ou restrinxidas

q As posturas que sobrecargan os músculos e os tendóns

q As posturas que cargan as articulacións dun xeito asimétrico

q As posturas que producen carga estática na musculatura.


Dende o punto de vista ergonómico unicamente se recomendan dúas posturas: as de sen-

tado e de pe, e sempre que se efectúen nas condicións apropiadas.

As posturas en crequenas, axeonllado e tombado, só serían aceptables cando se adopten

en casos moi determinados (operacións de mantemento, reparación e similares) que non

sexan habituais nin frecuentes para o traballador.

Como afecta a adopción de posturas forzadas á saúde?

Existen numerosas actividades nas que o traballador debe asumir unha variedade de posturas inade-

cuadas que poden provocarlle unha sobrecarga biomecánica significativa en diferentes articulacións e nos

seus tecidos brandos adxacentes. As tarefas con posturas forzadas implican fundamentalmente as seguintes

partes do corpo: tronco, brazos e pernas.

Os danos derivados da adopción de posturas forzadas son os trastornos musculoesqueléticos (TME).

As zonas corporais máis afectadas e os tipos de trastornos que se poden producir en cada unha delas son

os seguintes:

q En man e pulso: tendinite, tenosinovite, síndrome do túnel carpiano, síndrome do canle

de Guyón.

q En brazo e cóbado: síndrome do túnel radial, epicondilite (cóbado de tenista), epitrocleite

(cóbado de golfista), parálise do nervio radial do brazo.

q En ombreiro e pescozo: síndrome cervical por tensión, inflamación dos músculos do om-

breiro, síndrome osteoclavicular.

q Nas costas e columna: cervicalxias, lumbalxias, lesións óseas, etc.

q En xeonllo e perna: lesións do menisco e outras alteracións a nivel óseo, muscular e

nervioso da perna.

Cales son os factores de risco que entraña a adopción de posturas forzadas?

As posturas no traballo que representan un

risco para a saúde son aquelas nas que os ele-

mentos corporais, en especial, a columna verte-

bral, as extremidades superiores e a cabeza:

q Forman ángulos articulares extremos

(flexións ou xiros) sen apoio.

q Efectúanse manexando cargas.

q Mantéñense durante un tempo consi-

derable.

q Adóptanse de forma repetida.


Factores posturais:

Entre outros podemos sinalar os seguintes:

q Traballo prolongado en postura neutra pero continuada, como estar de pé ou sentado, por exemplo,

un recepcionista ou un oficinista.

q Traballo realizado nun espazo reducido que obriga a traballar en posturas forzadas, por exemplo,

un operador de maquinaria.

q Uso de ferramentas manuais ou maquinaria cun deseño inadecuado, por exemplo, un desaparafu-

sador ou unha prensa.

q Vestimentas ou equipos de protección individual (EPI) inadecuados, que poden limitar as posturas,

como por exemplo: luvas de protección demasiado grandes, lentes non axustados, etc.

q Posturas nas que se ten que soportar o peso dalgunhas partes do corpo ou soster obxectos, como

o mantemento dos brazos en alto dun apañador uvas dunha viña, o traballo realizado por pintores.

q Traballo cós pulsos en posturas desviadas, como xiros cara a dentro ou cara a fóra, por exemplo:

seleccionador de froita ou verificador de pezas.

q Traballos nos que se manteña o pescozo inclinado máis de 30 graos, por exemplo: técnico de labo-

ratorio traballando co microscopio, operaria dunha cadea de produción téxtil.

q Costas inclinadas máis de 30 graos, por exemplo: traballadores do campo recollendo verdura. Tra-

ballo en posición en crequenas, por exemplo: mecánico de coches ou fontaneiro.

q Traballo en posición de xeonllos como por exemplo: embaldosador de chans.

Factores ambientais

q Iluminación insuficiente que induce aos traballadores a adoptar posturas forzadas para ver o que

están a facer, por exemplo: traballadores sanitarios nocturnos.

q Temperaturas extremas. A calor excesiva aumenta a carga física e o cansazo. O frío excesivo difi-

culta o agarre dos obxectos por entumecemento.

q Ruído no lugar de traballo porque eleva a tensión corporal.

Factores ámbito organizativos

q Traballo monótono.

q Ritmo elevado: realizar continuamente movementos dalgunha parte do corpo ata unha posición for-

zada incrementa o nivel de risco. A maior frecuencia, o risco pode aumentar debido á esixencia física que

require o movemento a certa velocidade.

q Presión por esixencias de tempo.

q Falta de control das tarefas realizadas.

q Falta de experiencia, formación ou familiaridade co traballo.



q A falta de aptitude física para realizar as tarefas en cuestión.

q A inadecuación das roupas, o calzado ou outros efectos persoais que leve o traballador.

q A insuficiencia ou inadaptación dos coñecementos ou da formación.

q A existencia previa de patoloxía dorsolumbar.

A muller embarazada e as posturas forzadas

A manipulación manual de cargas pesadas pode supoñer riscos de lesións fetais ou des-

prazamento da placenta, polo que é recomendable realizar outras actividades durante o

período de xestación e ata tres meses despois do parto. Algúns dos problemas asociados

a carga postural son:

Para a muller:

Maior prevalencia de TME (lumbalxias, tendinite, túnel carpiano, etc.).•

Aumento do risco de sufrir escordaduras.•

Aparición de edemas e varices nas extremidades inferiores.•

Aumento do risco de trombose venosa profunda.•

En postura de pé sostida, mareos e desmaios así como cambras nocturnas e per-•

nas cansas ou dolorosas.

Fatiga.•

Dificultades no momento do parto.•

Para o Feto:

En bipedestación prolongada describiuse unha incidencia maior de abortos es-•

pontáneos, mortinatos, baixo peso ao nacer e parto prematuro.

OS RISCOS EXISTEN DURANTE TODO O EMBARAZO PERO AGUDÍZANSE NO 3º

TRIMESTRE ESPECIALMENTE PARA AS LUMBALXIAS.

NO CASO DE MANTER BIPEDESTACIÓN PROLONGADA O RISCO EXISTE

DURANTE TODO O EMBARAZO

As mulleres embarazadas están expostas as posturas forzadas dun xeito diferente ao resto dos

traballadores e traballadoras.

Podemos citar entre outras as seguintes ocupacións:

q Tarefas que impliquen a adopción de posturas forzadas, como, por exemplo, ter que realizar alcan-

ces verticais ou horizontais cos brazos ou flexión/extensión do tronco.

q Traballo en espazos reducidos, sobre todo ao final do embarazo.

q Todas as tarefas que obriguen a manter unha postura moi estática no tempo, ben sexa de pé ou

sentada.


q Tamén se consideran forzadas as posturas sedentarias con movementos repetitivos de lateraliza-

ción.

q Traballos sedentarios de oficina ou uso intensivo de videoterminais.

q A condución de vehículos que supón sedestación prolongada, en postura sub-óptima, e con expo-

sición concorrente a vibracións de corpo enteiro.

q No caso das mulleres embarazadas considérase tamén posturas forzadas o traballo sedentario con

movementos repetitivos de lateralización.

LEMBRA: As mulleres embarazadas ou lactantes son traballadoras especialmente sen-

sibles:

q Aumento da frecuencia ou gravidade dos trastornos musculoesqueléticos (lumbalxias, dores

sacro-ilíacos, síndrome do túnel carpiano).



q Dificultade para os alcances que implican unha flexión do tronco e unha elevación e tensión

dos brazos.

q Aparición de edemas e varices nas extremidades inferiores.

q No traballo prolongado de pe ou en posición sentada estase venosa que é un trastorno no

cal o fluxo normal de sangue a través dunha vea está enlentecido ou detido.


Unha actividade particular: os usuarios de Pantallas de Visualización de Datos (PVD)

Aínda que inicialmente podamos pensar que un posto de traballo no que se desenvolven labores ad-

ministrativas non ten unha elevada carga postural, a realidade amosa unha tendencia ao aumento das afec-

cións musculoesqueléticas no sector de oficinas, aínda que neste sector as tarefas non existe un importante

desempeño físico.

Cales son os principais danos a sáude?

- Lesións en colo e costas.

- Alteracións nos nervios: síndrome do

tunel carpiano, atrofia muscular.

- Alteracións nos tendóns: tendinite, bur-

site.

- Varices, fatiga muscular...


Principais factores desencadeantes de TME


Non pode definirse con carácter xeral a postura de traballo máis idónea para o traballo con

PVD, entre outros motivos, pola variación considerable das esixencias visuais e xestuais

entre unhas e outras tarefas.

RECOMENDACIÓNS XERAIS PARA UNHA POSTURA IDÓNEA PARA O TRABALLO DO PVD


Criterio de identificación do INSHT:

Traballa coa pantalla de visualización máis de 4 horas ao día?

Traballa coa pantalla de visualización máis de 20 horas á semana?

Se a resposta é sí a calquera destas dúas preguntas, se considera traballador usuario de PVD.

Traballa coa pantalla de visualización entre 2 e 4 horas ao día?

Traballa coa pantalla de visualización entre 10 e 20 horas á semana?

Se a resposta é sí a calquera destas dúas preguntas, marque a continuación os requisitos de

utilización para a realización do seu traballo con estes equipos.

- Depende do equipo para realizar o traballo, non podendo dispoñer doadamentede medios alternativos para conseguir estes resultados?

- Non pode decidir voluntariamente se utiliza ou non o equipo para realizar oseu traballo?

- Necesita unha formación ou experiencia específica no uso do equipo, esixidaspola empresa, para facer o traballo?

- Utiliza habitualmente o equipo durante períodos continuos dunha hora ou máis?- Utiliza o equipo diariamente ou case diariamente, durante períodos continuos

dunha hora ou máis?- A obtención rápida de información por parte do usuario a través da pantalla

constitúe un requisito importante do traballo?- As necesidades da tarefa esixen un nivel alto de atención por parte do usuario,

por exemplo, debido a que as consecuencias de un erro poden ser críticas?

Se respondeu afirmativamente polo menos a 5 dos requisitos, considérase traballador usuario

de PVD.

CÓMPRE AVALIAR O RISCO POR USO DE PANTALLAS DE VISUALIZACIÓN DE DATOS.

O INSHT desenvolveu a aplicación informática gratuita PVCHECH. Avaliación de postoscon pantalla de visualización. Versión 2.0. que ten por obxecto facilitar a análise e a ava-

liación sistemática de postos equipados con pantallas de visualización de datos, en cum-

primento do RD 488/1997.

O Ministerio de Sanidade ten aprobado un Protocolo de vixilancia sanitaria específica para

os/as traballadores/as con pantallas de visualización de datos.




Deseño do posto e das ferramentas de traballo:

q Evitar restricións de espazo no posto de traballo.

Con iso non só reduciremos as posicións forzadas, se non

que evitaremos outros riscos engadidos como golpes, cortes,

caídas, etc. Manter en todo momento a orde e limpeza nas

zonas de traballo. (Consultar RD: 486/97 Lugares de traba-

llo).

q Mecanización e automatización na medida do posi-

ble da produción.

q Realizar un deseño ergonómico do posto de traballo

para evitar posturas forzadas, adaptando previamente o posto

de traballo á función a desenvolver (mobiliario, distancias de al-

cance aos materiais, iluminación...).


q Reducir as esixencias físicas do traballo utilizando novas ferramentas ou novos métodos de traballo.

q As ferramentas e materiais deben estar próximos ao lugar de uso e nun espazo definido e fixo.

q Deseño de maquinaria e ferramentas. As ferramentas deben cumprir os seguintes criterios:

o Evitar útiles que requiran sobreesforzo e que ocasionen sobrecarga muscular.

o Evitar útiles que requiran posicións articulares forzadas.

o Evitar ferramentas que requiran movementos repetitivos dos dedos.

o Evitar ferramentas con vibracións.

q Manter afiadas as ferramentas cortantes e aguantar os obxectos con ganchos e abrazadeiras.

q Utilizar equipos de protección individual (luvas, dedís, etc.) que se axusten ben e que non diminúan

a sensibilidade xa que, no caso contrario, téndese a aplicar unha forza por enriba do necesario.

q Deseño de ferramentas manuais

q Hai que deseñar as ferramentas manuais conforme as prescricións ergonómicas, xa que no caso

contrario, poden ter consecuencias negativas na saúde e diminuír a produtividade do traballador.

q Evitar adquirir ferramentas manuais de mala calidade.

q Seleccionar ferramentas que permitan ao traballador empregar os músculos máis grandes dos om-

breiros, brazos e pernas, en lugar dos músculos máis pequenos dos pulsos e dedos.

q Evitar suxeitar unha ferramenta continuamente levantando os brazos ou ter agarrada unha ferra-

menta pesada.

q Escoller asas e mangos abondo grandes como para axustarse á man toda; dese modo diminuirá a

presión incómoda na palma da man ou nas articulacións dos dedos e a man.

q Non utilizar ferramentas que teñan ocos nos que poidan quedar atrapados os dedos ou a pel.

q Utilizar ferramentas de dobre mango ou asa, por exemplo tesoiras, pinzas ou cortadoras. A distancia

debe ser tal que a man non teña que facer un esforzo excesivo.

q Evitar utilizar ferramentas que obriguen ao pulso a curvarse ou adoptar unha posición extrema.

q Deseñar as ferramentas para que sexan elas as que se curven, non o pulso.

q Elixir ferramentas que teñan un peso ben equilibrado e utilizalas na posición correcta.

q Controlar que se realiza o mantemento axeitado das ferramentas.

q As ferramentas deben axustarse aos traballadores zurdos ou destros.


Medidas organizativas

q Organizar o traballo de forma que se realicen tarefas variadas, realizar rotacións con postos de

traballo que utilicen distintos segmentos corporais para evitar a sobrecarga muscular.

q Realización de pausas periódicas. As pausas deben ser establecidas mediante un estudo ergo-

nómico do técnico/a de prevención especializado en ergonomía, que calcula o tempo necesario para que

se produza unha relaxación dos músculos das extremidades afectadas.

Como referencia: 10 minutos de pausa sen traballar coa extremidade afectada cada 40 mi-

nutos de traballo efectivo.

q Débese evitar estar en posturas forzadas durante tempos significativamente considerables e pro-

mover o dinamismo das posturas.

q Efectuar recoñecementos médicos periódicos (inicial e específico se iso fose necesario) para deste

modo detectar lesións músculoesqueléticas e a súa consonancia con actividades extralaborais

A rehabilitación e reintegración dos

traballadores con TME ao traballo

debería ser parte integrante da po-

lítica laboral nesta materia. Con iso

mellorarase a saúde e o benestar

dos traballadores e evitarase a di-

minución da produtividade.

A participación dos traballadores

e dos seus representantes é

esencial cando se abordan os

riscos laborais.

Información e formación dos riscos

das posturas forzadas e como evitalos.

q A formación debe ser teórica e

práctica, centrada especificamente no seu

posto de traballo, así como coñecemento de

hixiene postural do mesmo.

q Ensinar exercicios de estiramentos

e de reforzamento da musculatura utilizada

no traballo (habitualmente extremidades superiores e rexión lumbar) para acondicionala e fortalecela.


COIDADO CO ESTATISMO POSTURAL!!

Manter a mesma postura durante un tempo prolongado é un factor de risco a minimizar.

Se ademais a postura que se adopta é valorada como forzada, o tempo de estatismo pos-

tural de forma continua debe ser moito menor.



Realización de Movementos Repetitivos Realización de Movementos Repetitivos

Que son os movementos repetitivos?

Unha postura forzada é toda aquela posición que adopta o corpo deixando de estar nunha posición natural

de confort para pasar a outra que pode xerar diversas doenzas e a aparición de lesións por sobrecarga.

O Protocolo de Vixilancia Sanitaria específica para os movementos repetitivos os de-

fine como un grupo de movementos continuos, mantidos durante un traballo que implica

ao mesmo conxunto osteomuscular provocando neste fatiga muscular, sobrecarga, dor e

por último lesión.

O traballo repetido de membro superior defínese como a realización continuada de ciclos

de traballo similares; cada ciclo de traballo parécese ao seguinte na secuencia temporal,

no patrón de forzas e nas características espaciais do movemento.

Hai repetitividade, segundo un dos criterios máis aceptados, se:

• os ciclos de traballo son menores de 30 segundos ou

• repítense os mesmos movementos ou xestos durante o 50% do ciclo

O exemplo máis claro son aqueles traballadores de cadea de montaxe que realizan sempre os mesmos

movementos en pouco espazo de tempo, como as envasadoras da industria alimenticia, operarias de costura

da industria téxtil, montadores da industria do automóbil, traballadores da industria de artes gráficas, etc.

Tampouco téñense que desprezar os movementos repetidos do dedo índice ao utilizar o rato do ordenador

ou un operador de ordenador que ten que premer 23.000 veces o teclado durante unha xornada laboral.

O traballo repetitivo realízano a miúdo as mans, os antebrazos, os dedos, mentres que os ombros es-

tabilizan o brazo facendo o traballo estático.

Os movementos repetitivos máis correntes son os que afectan ao membro superior, que poden

darse en tarefas tan dispares como manexar o rato do ordenador, teclear, aparafusar ou desapa-

rafusar, etc. Estes movementos, inofensivos cando se realizan suavemente e cun patrón razoable

de exercicios e pausas, poden producir danos cando os tecidos implicados son sometidos repeti-

damente a rozamento, compresión ou alongamento sen períodos abondo de recuperación.

Como afectan os movementos repetitivos á saúde?

As lesións asociadas aos traballos repetidos danse comunmente en os tendóns, os músculos e os

nervios do ombreiro, antebrazo, pulso e man.


Sempre é preciso prestar unha especial atención á aparición de síntomas de dor en mans

e bonecos en persoas que realizan actividades repetitivas, para previr un empeoramento

dunha posible lesión ou para descubrir un erro ergonómico nun posto de traballo e un mal

deseño dunha ferramenta-máquina que empreguen os/ás Usuarios/ás.

A grandes trazos estas son algunhas das enfermidades profesionais máis comúns:

Lesións tendinosas e de vaíñas:

q Tendinite: Consiste na irritación e inflamación do tendón, estrutura que une o músculo co óso.

Aínda que pode afectar a calquera tendón, é máis frecuente no pulso e nos dedos das mans,

posto que son estas partes as responsables da manipulación manual de cargas. Síntomas: Dor

ao mover a articulación na que se encontra o tendón.

q Tenosinovitis de Quervain: É a inflamación dos tendóns da man do abdutor longo e extensor

curto do polgar a nivel da estiloides radial. É bastante común en mulleres que realizan tarefas

manuais repetitivas e durante o embarazo. Síntomas: o tendón se engrosa e ao deslizarse a tra-

vés do anel, produce dor. A palpitación da zona é dolorosa n afectado. Dificultades para mover

a articulación e inflamación.

q Gangliones: Localízase no dorso do pulso e nos dedos. É unha tumefacción quística que se

encontra fixa á vaíña tendinosa ou a cápsula articular das cales provén, contén ácido hialurónico.

Síntomas: É pouco sintomático e posúe un aspecto antiestético.

q Entesopatías: Inflamación do tendón na súa unión co periósteo na súa ausencia de liquido

sinovial. Esta zona é moi vulnerable á isquemia. Tras un esforzo muscular, a achega sanguínea

diminúe en boa medida. Síntomas: Signos de inflamación local e nos casos crónicos soa dor

aguda á presión.

q Epitrocletis: É unha tendinite que afecta aos tendóns localizados na parte interna do cóbado

ou epitróclea. Síntomas: Os mesmos que a tendinite pero con dor localizada na cara interna.

q Epicondilitis ou cóbado de tenista: É unha tendinite que afecta aos tendóns localizados na

parte externa do cóbado, denominado epicóndilo. Síntomas: Dor na parte externa do cóbado,

sobre o epicóndilo.

Lesións nerviosas:

q Síndrome do túnel carpiano: Compresión do nervio mediano ao seu paso polo pulso. Síntomas:

Pode ocasionar entumecemento, formigo, debilidade ou dano muscular na man eos dedos.

q Síndrome da canle de Guyón: Estreitamento do túnel por o que pasa o nervio cubital que se

comprime dando diversos síntomas. Síntomas: Dependendo da zona de presión poden ser; for-

migos, entumecemento ou dor no bordo interno da man.


Lesións neurovasculares:

q Fenómeno de Raynaud: Contracción dos vasos sanguíneos dos dedos das mans e os pés

cando a persoa sente frío e/ou estrés. Síntomas: sentimento de frío, formigo, entumecemento e

dor punzante.

q Síndrome coracobraquial: conxunto de síntomas que afectan ás extremidades superiores,

compresión neurovascular a a altura do peito. Síntomas: Dores como maniotas ou de malestar

(torpeza dos dedos).

Lesións ligamentosas:

q Bursitis: Inflamación da bolsa serosa, xunto a unha cavidade articular. Síntomas: Dor no có-

bado, sensibilidade, inflamación e limitación dos movementos do cóbado. Bolsa serosas: Son

sacos pechados revestidos por unha membrana celular, que encóntrase en áreas de estrés in-

tenso entre músculos, tendóns e ósos, servindo de amortecedores ás estruturas articulares.

Non todas as persoas que realizan unha actividade repetitiva sufrirán inmediatamente al-

gunha doenza ou trastorno músculo-esquelético.

Cales son os factores de risco que entrañan os movementos repetitivos?


Hai unha serie de factores que poden predispoñer ou incrementar a probabilidade de lesións por mo-

vementos repetitivos:

Relacionados coa tarefa e a postura adoptada

o Mantemento de posturas forzadas de pulso ou de ombreiros.

o Aplicación dunha forza manual excesiva.

o Ciclos de traballo moi repetidos.

o Tempo insuficiente de recuperación.

o Carga estática do brazo e da musculatura dos ombreiros e costas coa fatiga e dor correspondentes.

o Presión en determinadas partes do corpo, por exemplo, a palma da man en traballos en ordenador, ou outros.

o Traballos con ferramentas vibratorias.

o Exposición de segmentos corporais ao frío ou en contacto con superficies duras.

o Equipos de protección que non se axustan ao corpo, por exemplo, luvas demasiado grandes ou

demasiado pequenos.


Organización do traballo

o O traballo “just in time” pode dar lugar a un incremento da rapidez (velocidade) e sobrecarga (intensidade).

o A realización de traballos repetitivos a xornada completa por parte de traballadores inexpertos, xa

que un traballador pouco adestrado realiza movementos innecesarios.

o Cambios bruscos de procedementos, de forza requirida, de frecuencia ou de postura no traballo.

o Imposibilidade de cambiar o xeito de traballo, rixidez no ritmo de traballo.

o Traballo nocturno, xa que a musculatura durante a noite ten menos forza.

o A rutina e o aburrimento, e tamén o estrés, poden influír a causa dun incremento da tensión muscular.


o Idade

o Sexo

o Forma física

o Estatura, peso,

o Estado de saúde, lesións previas, etc.

Tense que ter, igualmente, en conta os traballadores especialmente sensibles, que han de

ter medidas de protección especiais axeitadas a cada caso de forma temporal (embaraza-

das, traballadores novos, etc.) ou permanente (traballadores discapacitados físicos ou psí-

quicos, etc.).

A muller embarazada e os movementos repetitivos

O aumento de volume abdominal e de líquidos no corpo de a traballadora embarazada e

a fatiga física provocada polo propio embarazo entorpecen a realización de movementos

repetitivos, por exemplo no sector da conserva unha tarefa de selección manual que com-

prenda basicamente un ciclo de traballo cuxas accións consistan en coller, con cada man,

un ou varios tomates da fita transportadora e deixalos nunha caixa ou noutro dispositivo

previsto para tal efecto é realizada con máis dificultade por unha muller traballadora em-

barazada

As mulleres embarazadas están expostas aos movementos repetitivos dun xeito di-

ferente ao resto dos traballadores e traballadoras

O Síndrome do Túnel carpiano (STC) é un trastorno musculoesquelético orixinado pola fle-

xión e extensión do pulso. Este trastorno vese favorecido pola retención de líquidos durante

a xestación. Os síntomas son: falta de sensibilidade, formigo, dores en dedos, mans e pul-

sos. Estes síntomas desaparecen despois do parto.


LEMBRA: As mulleres embarazadas ou lactantes son traballadoras especialmente

sensibles:

q Aumento da frecuencia ou gravidade dos trastornos musculoesqueléticos (lumbalxias,

dores sacro-ilíacos, síndrome do túnel carpiano).



q Dificultade para os alcances que implican unha flexión do tronco e unha elevación e ten-

sión dos brazos.

q Aparición de edemas e varices nas extremidades inferiores.

q No traballo prolongado de pe ou en posición sentada estase venosa que é un trastorno

no cal o fluxo normal de sangue a través dunha vea está enlentecido ou detido.


Para os traballos que comportan movementos repetitivos de pequenos segmentos corporais, a

prioridade é eliminar ou reducir a forza a aplicar ou a carga que se ha de manexar, seguido pola

amplitude do movemento, a velocidade deste e o número de repeticións.

A dispoñibilidade de tempo para pausas intercaladas entre períodos dedicados a estas tarefas,

preferentemente autoadministradas, constitúe unha medida preventiva fundamental.

Deseño do posto e das ferramentas de traballo:

É a primeira medida que se ten que aplicar para evitar a realización de movementos repetitivos. Tense

que ter en conta dende o proxecto das instalacións á xestión de compras co fin de evitar cambios nas in-

fraestruturas da empresa, incremento de custos, inutilización de elementos de traballo, etc.

O deseño do posto de traballo ten que ter en conta a economía de movementos, iso é realizar o traballo

do xeito máis ergonómico posible tendo en conta as consideracións seguintes:


q Procurar que todos os movementos se poidan facer dentro da área de traballo.

q Posición do corpo neutra; é dicir, manter as articulacións na postura menos forzada posible. Por

exemplo o redeseño nos postos de traballo de caixeiras de supermercado debería requirir a instalación

dunha fita transportadora e de lectores de barras frontal e inferior nos puntos de pagamento, evitando mo-

lestias de cóbado.

q Posibilidade de cambiar de posición durante a realización do traballo, de pé, sentado.

q Non adquirir posturas forzadas.

q Utilizar a gravidade para favorecer os movementos.

q Reducir a amplitude e frecuencia dos movementos.

q Realizar os movementos dos brazos de forma equilibrada e simetricamente opostos e os move-

mentos das mans de forma sincronizada.

q Sempre que se poida, utilizar ambas as dúas mans.

q A adquisición e uso de ferramentas asistidas (eléctrica ou pneumática) con mangos axeitados para

a tarefa, contribúe a evitar posturas forzadas nas extremidades superiores.

q Tamén as ferramentas teñen que ter un deseño correcto para evitar movementos e evitar posturas

que inflúan negativamente.

q Dispoñer de ferramentas con mango ou asas de forma cilíndrica ou oval cun diámetro aproximado

entre 30 e 45 mm.

q Tense que ter en conta o tamaño da man do traballador ou traballadora que os teña que utilizar e

axustalos ao máximo.

q O centro de gravidade da ferramenta ten que estar aliñado co mango ou asa.

q É mellor que o mango non teña as formas fixas para surcos das mans, xa que están modeladas

para unha determinada man e pode ser que non coincida coa man do traballador.

q Tamén teñen que ser antideslizantes e non condutivas da electricidade.

q O "sistema de cartucheira", sistema polo cal mediante un cable ou cadea retractora pódese deixar

a ferramenta suspendida, reduce a carga muscular en evitar ter que suxeitar o peso da ferramenta.

q Mediante o uso de ferramentas de apoio ou suxeición de obxectos, pódese evitar a necesidade de

suxeitar ou soster manualmente pezas. No caso de non poder dispoñer destas axudas, favorecer o agarre

de potencia que minimiza a postura forzada dos pulsos e mans.

q Mediante a mecanización e uso de ferramentas, é posible evitar os picos de forza nalgunha opera-

ción montaxe ou outras operacións que requiran forza.

q Para mellorar as posturas forzadas de ombreiro, en tarefas que requiran a elevación dos brazos,

recoméndase dispoñer ou adquirir ferramentas con mangos extensibles que faciliten unha postura axeitada

e minimicen os movementos repetitivos para o ombreiro.

Organización do traballo:

q Rotación dos traballadores e ampliación das súas tarefas utilizando os diferentes segmentos cor-

porais para evitar a sobrecarga dun membro.

Por exemplo: un traballador ou traballadora que faga tarefas de enrolado utilizando os pulsos, poderá

realizar rotacións cun posto de traballo que non os teña que utilizar -como por exemplo verificación. Débense

realizar de forma frecuente, por exemplo cada hora de traballo.


Recoméndase rotar con outros postos que non teñan tarefas repetitivas ou máis lixeiras, permitindo a

recuperación do sistema osteomuscular. As rotacións débense realizar de forma frecuente, p. ex. cada hora.

q Reducir a frecuencia de movementos, se debe promover nos traballadores que eviten as accións

de soster pezas na man de xeito innecesario (non requirido polo traballo).

q Pausas frecuentes: As pausas téñense que establecer mediante un estudo ergonómico do técnico

de prevención especializado en ergonomía que calcula o tempo necesario para que se produza unha rela-

xación suficiente dos músculos das extremi-

dades afectadas. Como referencia, 10

minutos de pausa sen traballar coa extremi-

dade afectada cada 40 minutos de traballo

efectivo.

O tempo de recuperación se pode de-

dicar a tarefas máis lixeiras, como control de

faltas, coordinación, enmascarar, ordenar e

limpar, etc.

q Ritmo de traballo constante, para

aproveitar a inercia do corpo, pero axeitado

para evitar sobrecargas.

q Realizar un equilibrado das liñas

de producción pasando accións de opera-

cións a outros postos que non estean satu-

rados, permite minimizar a frecuencia de

movementos, evitando a saturación das ex-

tremidades superiores nun posto de traballo

máis que noutro.

q Efectuar recoñecementos médi-

cos periódicos (inicial e específico se iso

fose necesario) para deste modo detectar

lesións músculo-esqueléticas e a súa con-

sonancia con actividades extralaborais.

A rehabilitación e reintegración dos traballadores con TME ao traballo debería ser parte

integrante da política laboral nesta materia. Con iso mellorarase a saúde e o benestar dos

traballadores e evitarase a diminución da produtividade.

A participación dos traballadores e dos seus representantes é esencial cando se

abordan os riscos laborais.

Formación e información axeitada para os traballadores e traballadoras:

A formación debe ser impartida de forma teórica e práctica aplicada ao seu propio posto de traballo

para adquirir coñecementos como:


q A economía de movementos: por exemplo: cando as pezas se achegan ao traballador por medio

dunha fita transportadora, débese evitar coller as pezas antes de telas preto do corpo (40 cm. do corpo).

q Alternar o uso das extremidades superiores nas tarefas que non requiran destreza extrema nin apli-

cación de forza significativa.

q Evitar soster utensilios na man de xeito innecesaria para diminuír as posturas forzadas da man.

q Hábitos posturais correctos.

q Exercicios de estiramentos e de reforzo da musculatura implicada.

q Signos e síntomas das principais lesións por movementos repetitivos

A aplicación de forzasA aplicación de forzas

A aplicación de forza na interacción con máquinas e os seus compoñentes, principalmente no uso de mandos

e controis, pode comportar un risco significativo de desenvolvemento de trastornos musculoesqueléticos.

Cales son os factores de risco que entraña a aplicación de forzas?

Frecuencia:

A aplicación do mesmo

nivel de forza varias veces, ao

interactuar co control, pode

incrementar o nivel de risco

de sufrir un dano.

No accionamento de

controis nos que se requira

forza, é necesario reducir a

frecuencia para reducir o

risco de producir unha pato-

loxía. A frecuencias altas dé-

bese evitar o requirimento

de forzas importantes.

Exercer forzas con de-

mandas de tempo insufi-

cientes aumenta o risco

considerablemente.

Posturas:

As posturas que se adopten para accionar o control coa extremidade superior, ou o pedal coa extre-

midade inferior, inflúen dependendo da forza requirida.


No caso de requirir certa forza, débese procurar dispoñer o mando ou control para que sexa accionado

cos músculos máis fortes das extremidades evitando posturas forzadas de brazos, tronco e pernas. Neste

sentido, é mellor exercer a forza cara a abaixo que cara a arriba e cara a dentro que cara a fóra. No caso

de extremidade inferior tense maior capacidade de exercer forza co movemento de toda a perna, en vez de

movendo unicamente o nocello.

Duración:

É o tempo acumulado en horas no que se realizan accións similares que poden contribuír á fatiga, en-

tendendo como accións similares (empurrar, tirar, premer ou outra acción calquera) as que teñen as mesmas

características que a considerada e que se realizan nunha postura moi parecida en canto á postura dos pés

ou das mans segundo proceda.

O termo duración refírese ás horas de traballo comprendendo as interrupcións ou pausas.

Cando se debe realizar unha tarefa que comporte o accionamento de controis con movementos simi-

lares, convén alternar o tempo de traballo con outro tipo de actividades que non impliquen a utilización dos

mesmos grupos musculares, de forma que sexa posible a recuperación física do traballado.

Forza:

É a forza mecánica resultante da acción exercida pola contracción muscular que pode comportar un

movemento ou o mantemento dunha postura. Dependendo da magnitude da forza o risco pode aumentar

se se debe realizar nun curto tempo.

As accións que requiren a implicación de forza deben evitarse ou minimizarse mediante a adopción

de elementos mecánicos ou automáticos que faciliten a acción sen aplicar forza. Estas medidas contribúen

á redución do risco por este factor.

Velocidade do movemento:

Os movementos contractivos rápidos reducen a capacidade de xerar forza.

É recomendable que os controis se poidan empregar con movementos lentos ou mesmo estáticos. O

uso de multiplicadores mecánicos ou o redeseñar do control para evitar os movementos rápidos son algun-

has das medidas recomendables.


FONTE INSHT Accionamento cara a dentro-fórae cara a arriba-abaixo.

FONTE INSHT Accionamento por movemento denocello e por movemento de perna

O exemplo máis claro son aqueles traballadores de cadea de montaxe que realizan sempre os mesmos

movementos en pouco espazo de tempo, como as envasadoras da industria alimenticia, operarias de costura

da industria téxtil, montadores da industria do automóbil, traballadores da industria de artes gráficas, etc.

Tampouco téñense que desprezar os movementos repetidos do dedo índice ao utilizar o rato do ordenador

ou un operador de ordenador que ten que premer 23.000 veces o teclado durante unha xornada laboral.

O traballo repetitivo realízano a miúdo as mans, os antebrazos, os dedos, mentres que os ombros es-

tabilizan o brazo facendo o traballo estático.


Organización do traballo

q Rotación dos traballadores e ampliación das súas tarefas utilizando os diferentes segmentos cor-

porais para evitar a sobrecarga dun membro.

Cando o traballo require o uso de forzas no accionamento de mandos, pedais, controis ou pancas, re-

coméndase rotar con outras tarefas que non conteñan tarefas con aplicación de forza nin por uso de controis

nin por manipulación de cargas, permitindo a recuperación do sistema osteomuscular.

q Pausas frecuentes: As pausas téñense que establecer mediante un estudo ergonómico do técnico

de prevención especializado en ergonomía que calcula o tempo necesario para que se produza unha rela-

xación suficiente dos músculos das extremidades afectadas. O tempo de recuperación se pode dedicar a

tarefas máis lixeiras, como control de faltas, coordinación, enmascarar, ordenar e limpar, etc.

q Formación e información axeitada para os traballadores de forma teorico-pràctica aplicada ao

seu propio posto de traballo para adquirir coñecementos como:

Alternar o uso das extremidades superiores nas tarefas que non requiran destreza ex-•

trema nin aplicación de forza significativa.

Evitar soster utensilios na man de xeito innecesaria para diminuír as posturas forzadas•

da man.

Hábitos posturais correctos.•

Exercicios de estiramentos e de reforzo da musculatura implicada.•

Signos e síntomas das principais lesións ocasianadas pola aplicación excesiva de•

forza na execución das tarefas

Deseño do posto de traballo:

Cando hai uso de mandos ou controis con aplicación de forza, o posto debe estar deseñado con apoio do tronco

Execución do traballo

q Posición do corpo neutra; é dicir, manter as articulacións na postura menos forzada posible.

q Utilizar a gravidade para favorecer os movementos.

q Sempre que se poida, utilizar as dúas mans.


q Débese promover nos traballadores que eviten as accións de soster pezas na man de xeito inne-

cesario (non requirido polo traballo).

Deseño das ferramentas de traballo:

A forza de agarre dunha ferramenta manual varía coa posición do pulso, sendo menor cando o pulso

está completamente flexionado. A maior parte da forza na flexión dos dedos provén dos músculos do ante-

brazo; os tendóns destes músculos cruzan o pulso; cando o pulso se flexiona os músculos acúrtanse e polo

tanto se debilitan. Diso a importancia dunha correcta orientación da ferramenta e do mango adicional en

función do tipo de traballo. A forza de agarre varía tamén co diámetro das empuñaduras ou mangos. Estes

deben estar ergonomicamente deseñados, e recubertos con materiais que melloran a presión de contacto

así como as vibracións transmitidas á man.

q O "sistema de cartucheira", sistema polo cal mediante un cable ou cadea retractora pódese deixar

a ferramenta suspendida, reduce a carga muscular ao evitar ter que suxeitar o peso da ferramenta.

q O esforzo realizado polo traballador durante o uso e manipulación da ferramenta ou equipo portátil

non pode superar os límites recomendados:

O usuario non debe soportar o peso da ferramenta cando este supere os 2,3 kg; este•

é o peso límite por enriba do cal pode aparecer fatiga nos grupos musculares dos an-

tebrazos e os ombreiros, especialmente se se manexa afastada do corpo.

Se o centro de gravidade da ferramenta está afastado do pulso, este valor debería ser menor. •

O ideal sería que as ferramentas que deben ser soportadas polo traballador non ex-•

cedesen de 1,1 kg.

q Para operacións de precisión, o peso da ferramenta non debe superar os 0,4 kg a menos que se

utilicen sistemas de sustentación.

q Unha ferramenta manual debe adaptarse aos usuarios que van utilizala, e non causar fatiga excesiva

nin demandar posturas ou prácticas que requiran máis esforzo do necesario, é dicir, non debe producir le-

sións. Un deseño correcto do mango optimiza a utilización da forza de agarre, mellora a postura da man-

pulso, mellora a seguridade durante o seu uso, etc.

A maior parte das recomendacións de deseño de ferramentas tratan sobre aspectos de

deseño do mango, isto é así dado que o mango é o principal elemento de relación entre o

usuario e a ferramenta.

q Unha empuñadura ou mango debe optimizar a transmisión de forzas entre a man e a máquina ou

ferramenta. O ancho da man é de aproximadamente 7,1 cm para unha muller de talle pequeno e 9,7 cm

para un home de talle grande; así para agarres de potencia onde os catro dedos están en contacto, 10,0 cm

é unha lonxitude mínima razoable, pero 12,5 cm resulta máis confortable.

Para manter un maior control do aparafusador pneumático, o agarre da ferramenta adóitase facer pola

parte inferior desta, o que fai que o traballador pulse o "gatillo" unicamente co dedo índice e toda a forza a

exercer fágaa unicamente con este dedo. Por este motivo recoméndase aumentar a lonxitude do gatillo,

para que así se poida premer con varios dedos á vez.


As dimensións fundamentais das empuñaduras deben cumprir coas recomendacións básicas:

Lonxitude mínima: 10 cm. Se o mango é pechado, ou é necesario o uso de luvas a•

lonxitude mínima recomendada é de 12,5 cm

Diámetro comprendido entre 3-5 cm se se precisa forza e entre 0,8-1,6 cm se se re-•

quire de precisión.

O diámetro recomendable pode variar coa tarefa e co tamaño da man do operador. O erro máis

común é usar diámetros de mango demasiado pequenos para agarres que precisan precisión.

Para agarres que precisan forza recomendase 4 cm e para aqueles que precisan precisión 1,2 cm.

q As zonas de agarre antideslizantes no corpo, na carcasa e na empuñadura lateral almofadada an-

tivibracións, melloran as condicións de agarre e, polo tanto, o uso da ferramenta.

q Nas tarefas con algún tipo de demanda de precisión na súa execución recoméndase:

Requirir unha forza baixa.•

Recoméndase utilizar•

apoios para os ante-

brazos, e para con-

trois que deben ser

manexados con pre-

cisión cos dedos,

debe existir apoio

para a man.

Nos agarres de precisión,

a man colle o obxecto

(peza, mando, mango,

etc.) entre a cara flexora

do dedo e o polgar.

Cando se realiza un aga-

rre de precisión utilízanse

os músculos pequenos

da man que teñen maior

control nervioso, pero son

máis delicados e fatí-

ganse antes, por esta

razón o agarre de preci-

sión só proporciona un

20% da forza do de po-

tencia


Deseño dos mandos de control e accionamento

q Manivelas accionadas cos dedos. Trátase de manivelas con rodas de pequeno radio que se ma-

nexan cos dedos, mediante xiro do pulso. Permiten un axuste continuo e de moi amplo rango sen necesidade

de soltar o control

Recomendacións de deseño:

Raio máximo: 100 mm.•

Diámetro de panca: máximo 16 mm.•

Lonxitude de panca: máximo 30 mm.•

q Manivela accionadas coa man e o brazo. A capacidade de facer forza aumenta ao facelo o raio.

As recomendacións de deseño para este mando son:

Lonxitude mínima da empuñadura: 100 mm. •

Diámetro da empuñadura: 30/50 mm se se precisa forza, e 8/16 mm se se require pre-•

cisión.

Forza de accionamento: ata 2,3 kg, menor canto maior sexa a velocidade de operación;•

ata 4,5 kg se a operación non é frecuente.

Raio: 190/510 mm ata 100 r.p.m; 125/230 mm máis de 100 r.p.m.•

q Evitar pancas de avance con pomos con diámetros moi pequenos, que dificultan o seu agarre. Os

pomos e empuñaduras deberán de ter unhas dimensións que favorezan o seu emprego. Recoméndase para

os pomos (redondos) un diámetro mínimo de 38 mm, e para as empuñaduras (alongadas) unha lonxitude

mínima de 100 mm e un diámetro comprendido entre 3-5 cm se se precisa forza, e entre 0,8-1,6 cm se se

require de precisión.

q Os conmutadores rotativos admiten ata 24 posicións (máximo recomendado). Deben ter unha marca

radial ou unha barra en relevo (que pode servir para o seu agarre) que indique a posición, ou unha ventá na

que apareza a posición seleccionada. A superficie lateral dos modelos circulares debe ter un relevo acusado

que facilite o agarre. Requiren un espazo relativamente grande, porque a man enteira ten que xirar arredor

do conmutador. Poden facerse de tamaño reducido, aínda que os modelos miniatura son só recomendables

para unha operación pouco frecuente.

Recomendacións de deseño:

Diámetro: 25/100 mm.•

Profundidade: 15/75 mm.•

Percorrido: entre 15 e 45 graos entre cada posición, en función de se se necesita con-•

trol visual ou por tacto.

Se son de barra: lonxitude mínima 25 mm; anchura máxima 25 mm; altura de 12 a 70 mm.•

Separación: mínima 25 mm, desexable 50 mm.•

q Pedais. O traballador debe contar con espazo abondo para apoiar o pé nos pedais para pé com-

pleto. E no caso de pedais accionados coa punta do pé, observar que o acceso é correcto.

A norma UNE EN 547-2 recolle as dimensións de acceso recomendadas. Ademais, consideráronse

as correccións correspondentes ao calzado e ao espazo para facilitar os movementos.


q Os pedais e interruptores de pé, deberán de poder ser accionados sen perder o contacto do talón

co chan empregando unicamente a punta do pé sempre que sexan accionados en postura de pé. Polo tanto,

non debe ser de grande percorrido, podendo accionar co movemento do nocello; o rango de desprazamento

debe de estar comprendido entre 12 e 65 mm.

q No caso de que os pedais teñan que ser accionados perdendo o contacto do pé co chan, ou haxa

que exercer forzas intensas, débese accionar en postura sentada e contar con respaldo axeitado; ou ben,

pódese considerar a posibilidade de empregar un accionamento manual.

A norma UNE EN 6682 define unha zona de situación recomendable para os mandos de

pé que se sitúa, tomando como referencia o respaldo do asento, a unha profundidade com-

prendida entre 600 e 1000 mm; sendo a súa anchura de 500 mm (centrada respecto ao

traballador). A altura vai a depender do ángulo do xeonllo, aumentado a altura coa profun-

didade do alcance.

q Os pedais pneumáticos son os máis recomendables, tanto polo seu deseño como pola súa seguri-

dade. Ten que ter unhas características especiais como ir recuberto cunha carcasa de plástico ou similar

que evite o posible accionamento involuntario ou accidental, e tanto esta carcasa coma o pedal, deben ter

unhas dimensións suficientes co fin de garantir o seu correcto accionamento mesmo levando calzado de

seguridade.

q Hai que destacar que é preferible o pedal móbil que non o fixo, xa que o operario o pode localizar

onde máis cómodo lle resulte o seu accionamento. Algúns fabricantes subministran pedal de dobre función

para o achegamento e soldadura despois da verificación da posición da peza.


PARTE III

CRITERIOS DE EVALUACIÓN


As Avaliacións de RiscosAs Avaliacións de Riscos

As empresas teñen a obriga legal de avaliar os riscos existentes no lugar de traballo e de actuar

para salvagardar a seguridade e a saúde dos traballadores e traballadoras e outras persoas que puidesen

resultar lesionados a isto hai que engadir o feito de que unha boa avaliación dos riscos contribúe a reducir

os custos para as empresas derivados da perda de produción.


O TEMPO DETERIORA AS CONDICIÓNS DOS LUGARES E EQUIPOS DE TRABALLO.

ESIXE A REALIZACIÓN DE AVALIACIÓNS DE RISCOS PERIÓDICAS. PACTA A PE-

RIODICIDADE NAS REUNIÓNS DO COMITÉ DE SEGURIDADE E SAÚDE

- Pode eliminarse o risco por completo?

- Pode controlarse o risco?

- Poden aplicarse medidas de protección para todos os traballadores?

- Necesítanse equipos de protección individual?

- Contrólanse os riscos e revísanse as accións preventivas.

Unha vez finalizada a avaliación de riscos, débese elaborar unha lista de medidas por orde de priori-

dade, facendo que os traballadores e as traballadoras e os seus representantes, participen na aplicación

destas. As accións deben orientarse á prevención, pero tamén á adopción das medidas necesarias

para minimizar a gravidade das posibles lesións. É importante garantir que todos os traballadores e tra-

balladoras reciban unha información axeitada, así como educación e formación sobre seguridade e saúde

no traballo, para que saiban evitar riscos e perigos concretos.

A participación dos traballadores e traballadoras é esencial para previr os riscos laborais. Os tra-

balladores e os seus representantes coñecen o lugar de traballo tan ben como calquera.

As avaliacións de riscos implicarán cambios, accións correctoras a todos os niveis. Como dele-

gados e delegadas de prevención escoitaredes afirmacións como estás:

"Moitos roldamos os cincuenta anos; eu levo 30 anos, se te cambian de posto de traballo...”.LEMBRA é importante motivar aos compañeiros e compañeiras ante os cambios. Debes

participar activamente na implantación das medidas correctoras. Nesta etapa é vital a infor-

mación e a formación a todos os traballadores e as traballadoras.


Cal é o mellor método para a avaliación dos riscos musculoesqueléticos?.

Responderemos "depende". Un método pode ser considerado aceptable para

avaliar o risco en determinadas circunstancias. pero inadecuado noutras.

Para poder responder do

mellor xeito posible á pregunta

formulada debemos coñecer

previamente diversos factores;

por exemplo: tipo de traballo e

contido do traballo realizado, va-

riabilidade, número de postos

implicados, medios dispoñi-

bles...



Os métodos de avaliación

de riscos baséanse na observa-

ción das posturas que o traballa-

dor/a adopta cando executa

unha tarefa. A observación pode

ser rexistrada dun xeito moi eco-

nómico empregando un lapis e

un papel pero neste caso a súa

precisión é o punto feble xa que

existe unha gran variabilidade

entre as observacións realizadas

por distintas persoas.

Na avaliación das posturas

do corpo, a variable básica que a

maioría dos métodos estiman é

o ángulo dunha determinada ar-

ticulación do corpo. Existen ins-

trumentos que permiten analizar posturas realizando medidas puntuais, por exemplo ángulos concretos para

posturas concretas, ou realizar medicións en continuo cando os instrumentos son acoplados a equipos elec-

trónicos de toma de datos.

As técnicas empregadas con máis frecuencia son:

q Electrogoniometría

q Electromiografía

q Inclinometría

q Dixitalización de imaxes

Estas técnicas presentan como avantaxes a precisión, a exactitude e o seu contido informativo. Cando

se utilizan xuntamente co rexistro electrónico de datos é habitual obter rexistros de gran cantidade de datos

que proporcionan un coñecemento exhaustivo sobre a variable que se está a medir. A pesar diso, isto pode

constituír un inconveniente xa que é complicado e dificultoso traballar con series de datos grandes.

Un electrogoniómetro consta das seguintes partes:

q Galga distal e galga fixa. As dúas galgas están unidas entre si de tal forma que é posible regular a

distancia entre ambas as dúas terminais.

q Sensor. É o elemento sensible que mide as variacións de ángulo.

q Cables conectores. Transmiten o sinal eléctrico medido. Cando hai dous cables, dise que o gonió-

metro ten dúas canles. Tamén existen equipos electrónicos.


Os goniómetros poden ser de eixe simple ou de

dous eixes. Os primeiros miden os ángulos nun plano,

segundo sexa a rotación das galgas sobre o eixe X-

X, é dicir, están deseñados especificamente para a

medición de movementos de flexión e extensión. Os

segundos permiten a medición de ángulos en dous

planos, X-X e Y-Y.

Ubicación:

Os goniómetros debe ser colocados nas articula-

cións que se desexa estudar. Para a correcta colocación

deben seguirse uns protocolos xa que desta forma se conseguirá o funcionamento axeitado. Para fixar o gonió-

metro ao corpo da persoa recoméndase especialmente a utilización dunha fita adhesiva por unha soa cara que

pase por enriba do sensor (a fita adhesiva non debe entrar en contacto coa parte central elástica do sensor).

En medicións nas que se ven involucrados movementos rápidos da articulación é recomendable fixar

o cable conector mediante a mencionada fita. Esta consideración tamén é válida para evitar que o cable se

desconecte do goniómetro a causa dos movementos realizados polo individuo. A continuación descríbense

os protocolos empregados na colocación dos goniómetros en función da articulación estudada:

Ubicación no pulso:

A galga distal débese fixar enriba da superficie dorsal, á

altura do terceiro metacarpio. O importante é que o goniómetro

quede centrado ao longo do eixe lonxitudinal da man.

Seguidamente debe flexionarse o pulso totalmente e es-

tender o goniómetro ao máximo para logo situar a galga fixa

no antebrazo. O goniómetro debe quedar fixo ao longo do eixe

lonxitudinal do brazo.

Co goniómetro fi-

xado, o pulso debe poder flexionarse e estenderse, e desviarse con total li-

berdade de movemento sen que este se vexa forzado en ningún momento.

Ubicación no cóbado:

A galga distal fíxase ao antebrazo co eixe central do goniómetro

coincidindo co eixe lonxitudinal do brazo. Co cóbado totalmente esten-

dido, estirar o goniómetro ata a súa posición de máxima lonxitude e

fixar a galga restante ao brazo de forma que coincida co eixe central-

lonxitudinal do propio brazo. Neste caso só se mide a flexión-extensión

do cóbado a través dunha das súas canles.


FONTE: NTP 662 do INSHT


Ubicación no ombreiro:

Cos brazos estendidos normalmente ao longo do corpo, débese

montar a galga distal na parte lateral do brazo, preto do ombro. Sen

cambiar de posición, estender o goniómetro ao máximo e fixar a outra

galga no ombro (coincidindo coa clavícula). Os cables conectores pro-

porcionan información da elevación do brazo con respecto á postura

neutral.

Ubicación nas costas:

Coa persoa en posición de

pé, colócase a galga fixa á altura

de S1 e a galga distal sobre as costas procurando non estender o go-

niómetro. Pode haber dificultades na medición se a persoa leva roupa

moi axustada, en posición sentado ou cando se realizan posturas de

hiperflexión.

Ubicación na cadeira:

Colócase a galga fixa na parte lateral

do madeiro á altura da pelve. Logo debe es-

tirarse o goniómetro ata a súa posición de

máxima lonxitude e fíxase a galga distal enriba da coxa de forma que coincidan

os eixes lonxitudinais.

As canles do goniómetro proporcionan información do ángulo de flexión-

extensión e adución-abdución.

Ubicación no xeonllo:

Débese montar a galga distal na parte lateral da

perna e que os eixes lonxitudinais coincidan ao observarse dende unha vista sa-

xital e coa perna totalmente estendida. Sen cambiar a posición da perna, tense

que estender o goniómetro ao máximo e fixalo á altura da coxa (os eixes lonxitu-

dinais deberán coincidir). Agora deberase poder flexionar e estender o xeonllo e

o goniómetro deberá poder moverse libremente.

Mídense a flexión-extensión e o varo-vallo con cada uns dos cables conec-

tores.






Ubicación no nocello:

Débese poñer a galga fixa ao lado exterior do pé. Co nocello do-

brado e o goniómetro en posición de máxima extensión, fíxase a galga

distal á perna. Os eixes lonxitudinais do nocello e o propio goniómetro

deberán coincidir. Os cables conectores miden a dorsiflexión-flexión

plantar e a abdución-abdución do nocello.

MÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DE RISCOS POR MANIPULACIÓN DE CARGASMÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DE RISCOS POR MANIPULACIÓN DE CARGAS

Método do INSHT – EVALCARGAS

EVALCARGAS é unha aplicación informática

(AIP) gratuíta elaborada polo INSHT que permite avaliar

os riscos derivados do manexo de cargas distinguindo

catro manipulacións manuais de cargas:

A avaliación de postos con tarefas de manipula-

ción manual de cargas, está destinada a comprobar:

A. O cumprimento do requirimento legal derivado

do RD 487/1997, do 14 de abril, polo que se esta-

blecen as disposicións mínimas de seguridade esaúde relativas á manipulación manual de cargasque entrañe riscos, en particular dorsolumbares,

para os traballadores e a Guía correspondente.



B. O cumprimento das normas técnicas ISO 11228-1:2003, ISO 11228-2:2007 e UNE-EN

1005-2:2004

Só se pode aplicar EVALCARGAS cando se cumpren todas as seguintes restricións:

q A carga manipulada é igual ou maior a 3 Kg.

q A manipulación realízase coas dúas mans, non soamente cunha delas.

q A manipulación realízase en postura de pé.

q A acción é realizada por unha soa persoa (non por dúas ou máis persoas).

Non é posible utilizar EVALCARGAS para avaliar unha tarefa múltiple. So poden ser

avaliadas as tarefas simples, aquelas nas que as variables asociadas á manipula-

ción de cargas (peso da carga, posición da carga na orixe ou no destino, frecuencia

da manipulación, etc.) non se modifican de forma significativa durante a tarefa.

q No caso do levantamento e depósito de cargas, non se poderá avaliar tarefas que

leven consigo un esforzo físico adicional, debido a outra tarefa diferente á manipulación

manual de cargas.

q No caso de pulo e tracción, a carga ten que estar localizada fronte ao operador.

q A distancia do pulo ou tracción non poderá superar os 61 metros.

q O transporte manual de cargas non supoñerá unha distancia maior aos 8,5 metros.

Na aplicación EVALCARGAS só se considera un risco aceptable aqueles valores que

protexen ao percentil 90 da poboación.

O primeiro paso do programa informático EVALCARGAS é a aplicación do principio preventivo máis

importante: podemos evitar a MMC coa aplicación da tecnoloxía ou actuando na organización do traballo?.


FONTE: AIP EVALCARGAS INSHT

FONTE: Guía Técnica para a Avaliación e a Prevención dos riscos relativos á Manipulación Manual de Cargas. INSHT

Naqueles casos nos que non é posible a eliminación da MMC

cómpre facer unha avaliación do posto de traballo. EVALCARGAS

precisa coñecer que tipo de manipulación de cargas imos realizar:


Cando temos seleccionado o tipo de

manipulación de cargas que realizamos a

aplicación requirirá datos concretos para

poder realizar a avaliación.

Para os catro tipos de movementos

posibles o programa EVALCARGAS realiza

os seguintes pasos:


Cálculo dos límites de peso ou forza que non podemos superar.

A continuación detallamos o cálculo das condicións máximas aceptables para as catro manipulacións

posibles:

A. Cálculo do peso máximo de manipulación de cargas tipo LEVANTAMENTO E TRANSPORTE.

EVALCARGAS cal-

cula o peso máximo

aceptable que podemos

manipular manualmente

sen risco para a nosa

saúde e compara o peso

obtido co peso real mani-

pulado para poder con-

cluír, comparando ambos

datos, si o risco é tolerable

ou si pola contra cómpre

aplicar medidas correcto-

ras e facer unha nova ava-

liación.


FONTE: Guía Técnica para a Avaliación e a Prevención dos riscos relativos á Manipulación Manual de Cargas. INSHT

1. Quen vai manexar a carga? Hase de definir se o traballador que realiza a manipulación é home

ou muller.

2. Está o traballador incluído nalgún dos seguintes grupos de idade? Se o traballador é menor

a 21 anos ou maior a 45 anos hase de contestar "Si".

3. O traballador está especialmente adestrado para estas tarefas?

4. Peso da carga que se vai manexar? Introdúcese o peso da carga en quilos. Non poderá ser in-

ferior a 3 kg.

5. Peso teórico recomendado en función da

zona de manipulación: Hai que especificar a zona de

manipulación. Cando se manipulen cargas en máis

dunha zona terase en conta a máis desfavorable. O pro-

grama proporcionará o peso teórico recomendado en

función da zona de manipulación.

6. Desprazamento vertical. Hase de marcar a

distancia que percorre a carga dende que se inicia o le-

vantamento ata que finaliza a manipulación.

7. Frecuencia da manipulación. Hase de indicar

o número de levantamentos que se realizan por minuto

e a duración en horas da manipulación manual:

8. Xiro do tronco: Se se xira o tronco mentres se

manexa a carga, hase de especificar, en graos, o ángulo

de xiro.


FONTE: Guía Técnica para a avaliación e prevención dosriscos relativos á Manipulación manual de cargas. INSH

FONTE: Guía Técnica para a avaliación e prevención dosriscos relativos á Manipulación manual de cargas. INSH

9. Tipo de agarre. Segundo a facilidade de agarre da carga hase de elixir entre as tres opcións se-

guintes:

q AGARRE BO: Se a carga ten asas ou outro tipo de agarres cunha forma e tamaño que

permita un agarre confortable con toda a man, permanecendo o pulso nunha posición neu-

tral, sen desviacións nin posturas desfavorables.

q AGARRE REGULAR: Se a carga ten asas ou fendas non tan óptimas, de forma que

non permitan un agarre tan confortable como no apartado de "agarre bo". Tamén se inclúen

aquelas cargas sen asas que poden suxeitarse flexionando a man 90º arredor da carga.

q AGARRE MALO: Se non se cumpren os requisitos do agarre medio.

10.Peso Aceptable. Tras a introdución dos datos anteriores obtense o Peso Aceptable.

Se o peso real da carga é maior que o peso aceptable, moi probablemente se estará ante unha situa-

ción de risco. Neste caso o proceso de avaliación finaliza co resultado de RISCO NON ACEPTABLE.

EVALCARGAS emite un in-

forme co resultado da avaliación:

Se o peso real da carga

non é maior que o peso acepta-

ble, o proceso de avaliación

continúa para poder avaliar o

transporte.

11. Cálculo do peso trans-

portado: cando o peso real é

menor ao peso aceptable, hase de

calcular e valorar o peso transportado diariamente. Para iso hase de indicar a distancia que se percorre coa

carga e o tempo en que se realiza a tarefa.



B. Cálculo da forza máxima da manipulación de cargas da tipo TRACCIÓN.

Cando a tarefa a avaliar é a tracción manual hase de marcar a cuadrícula de "Tracción" que aparece

na pantalla. Unha vez marcada púlsase a opción de "Avaliar" e EVALCARGAS continúa co menú de "Ava-

liación de manipulación de cargas tipo tracción" con varias pestanas onde se han de introducir os datos ne-

cesarios para unha correcta avaliación.

1. Altura á que se manexa a carga: Hase de definir se o traballador que realiza a manipulación é

home ou muller, e a que altura manexa a carga.

Inclúense tres alturas para cada sexo:

q Homes: 144 cm, 95 cm e 65 cm.

q Mulleres: 135 cm, 89 cm e 57 cm.

Para interpretar os datos de altura debe terse presente o seguinte:

- En xeral, a altura maior (144 cm en homes, 135 cm en mulleres), correspóndese

cunha aplicación da forza a unha altura aproximada dos ombros do traballador.

- A altura intermedia (95 cm en homes, 89 cm en mulleres) correspóndese cunha

aplicación da forza á altura da cadeira (por exemplo, unha transpaleta manual).

- A altura menor (64 cm en homes, 57 cm en mulleres) significa que a forza se exerce

a unha altura aproximada dos xeonllos (por exemplo, tirar dun saco que está no chan).

2. Forza inicial da carga: Nesta fase hanse de introducir a forza necesaria para iniciar o desprazamento da

carga. Supón o pico de forza necesaria para vencer o rozamento inicial, acelerar o obxecto e poñelo en movemento.

3. Forza sostida da carga: Consiste en especificar, en quilogramos, a forza necesaria para desprazar

o obxecto, despois da súa posta en movemento, durante o resto do percorrido.

4. Distancia de tracción: É a distancia que percorre o obxecto traccionado. As táboas consideran os

seguintes valores: 2,1 m; 7,6 m; 15,2 m; 30,5 m; 45,7 m e 61 m.

Para situacións nas que as distancias realmente percorridas son distintas das citadas, recoméndase,

para maior seguridade, traballar co nivel in-

mediato superior.

Unha vez elixida a columna que coin-

cide coa distancia de tracción, hase de marcar

a frecuencia con que se realiza este.

5. Frecuencia de tracción: Danse va-

lores nun rango dende unha vez cada 6 se-

gundos, ata unha vez cada 8 horas. Os

valores de frecuencia son diferentes en fun-

ción das distancias ás que se despraza a

carga.



6. Forza máxima aceptable

de tracción: Unha vez introducidas

todas as variables anteriores, aparece

en pantalla o valor da forza máxima,

tanto inicial coma sostida, aceptable

para a tracción en forma de táboa.

A táboa mostra valores

para os percentís de poboación

90, 75, 50, 25 e 10.

Para valorar a forza máxima aceptable de tracción compararase cos valores reais de forza

inicial e sostida. Segundo a norma ISO 11228-2, unha tarefa considérase aceptable cando

é capaz de realizala o 90% da poboación traballadora ou máis.

Cando a forza inicial e sostida real da carga non supera a forza inicial e sostida máxima aceptable

para o 90% da poboación protexida, o técnico/a debe analizar os factores ergonómicos do posto de traballo

a avaliar aplicando os cuestionarios ergonómicos.

C. Cálculo da forza máxima da manipulación de cargas de tipo PULO.

Cando a tarefa a avaliar é pulo manual, hase de marcar a cuadrícula "Pulo", unha vez marcada púlsase

a opción de "Avaliar" e aparece a pantalla principal de avaliación de manipulación de cargas tipo pulo con

varias pestanas onde se han de introducir os datos necesarios para unha correcta avaliación.

1. Altura á que se manexa a carga:

É a distancia medida dende o chan ao punto de suxeición do carro para o seu desprazamento. Nor-

malmente esta altura está determinada pola altura das asas ou da barra de agarre do carro. Se a altura de

agarre é inadecuada (moi alta ou moi baixa) pode influír no aumento do nivel de risco.

A altura de agarre debe permitir que a poboación que faga uso do obxecto poida empurralo ou arras-

tralo dunha forma cómoda. É recomendable utilizar asas verticais longas, para que o traballador poida aga-

rrar a asa á altura que lle permita realizar a forza requirida co mínimo esforzo.

A aplicación precisa coñecer se o traballador que realiza a manipulación é home ou muller e a que al-

tura manexa a carga. Inclúense tres alturas para cada sexo:

q Homes: 144 cm, 95 cm e 65 cm.

q Mulleres: 135 cm, 89 cm e 57 cm.

Para interpretar os datos de altura debe terse presente o seguinte:

- En xeral, a altura maior (144 cm en homes, 135 cm en mulleres), correspóndese cunha

aplicación da forza a unha altura aproximada dos ombreiros do traballador.



- A altura intermedia (95 cm en homes, 89 cm en mulleres) correspóndese cunha aplicación

da forza á altura da cadeira (por exemplo, un carro de hipermercado).

- A altura menor (65 cm en homes, 57 cm en mulleres) significa que a forza se exerce a

unha altura aproximada dos xeonllos (por exemplo, empurrar unha caixa apoiada no chan).

2. Forza inicial da carga: é aquela forza que se utiliza para superar a inercia do obxecto, ao iniciar

ou cambiar a dirección de movemento.

Cantas máis manobras ou paros se deban realizar, máis veces deberase aplicar esta forza. No pro-

grama hase de introducir o valor da forza inicial da carga en Kg.

3. Forza sostida da carga: Consiste en especificar, en quilogramos, a forza necesaria para desprazar

o obxecto, despois da súa posta en movemento, durante o resto do percorrido.

Deben aplicarse forzas continuas e suaves, evitando as sacudidas e as forzas de longa duración;

tamén deben evitarse forzas sostidas, xa que aumentan o risco de fatiga muscular e de todo o corpo. Un

pavimento de superficie lisa, unhas rodas grandes e axeitadas e un correcto mantemento reducen conside-

rablemente as forzas necesarias para o seu desprazamento.

4. Distancia de pulo. É a distancia que percorre o obxecto empurrado.

As táboas consideran os seguintes valores: 2,1 m, 7,6 m, 15,2 m, 30,5 m, 45,7 m e 61 m.

Para situacións nas que as distancias, realmente percorridas, son distintas das citadas, recoméndase,

para maior seguridade, traballar co nivel inmediato superior.

Unha vez elixida a columna que coincide coa distancia de pulo, hase de marcar a frecuencia con que

se realiza este.

5. Frecuencia de pulo. Danse valores nun rango dende unha vez cada 6 segundos, ata unha vez

cada 8 horas. Os valores de frecuencia son diferentes en función das distancias ás que se despraza a carga.

6. Forza máxima aceptable de pulo. Unha vez introducidas todas as variables anteriores, aparece en

pantalla o valor da forza máxima, tanto inicial coma sostida, aceptable para o pulo en forma de táboa. A devandita

táboa mostra valores para os percentís de

poboación de 90, 75, 50, 25 e 10.

Para valorar a forza máxima

aceptable de pulo compararase

cos valores reais de forza inicial

e sostida de pulo.

Segundo a norma ISO 11228-2,

unha tarefa considérase acep-

table cando é capaz de reali-

zala o 90% da poboación

traballadora ou máis.



Cando as forzas inicial e sostida reais da carga non superan ás forzas inicial e sostida máximas acep-

tables para o 90% da poboación protexida, o técnico/a debe analizar os factores ergonómicos do posto de

traballo a avaliar aplicando os cuestionarios ergonómicos.

D. Cálculo peso máximo manipulación de cargas tipo TRANSPORTE

Cando a tarefa a avaliar é transporte manual, hase de marcar a cuadrícula de "Transporte". Unha vez mar-

cada púlsase a opción de "Avaliar" e aparece a pantalla principal de avaliación de manipulación de cargas tipo

transporte con varias pestanas onde se han de introducir os datos necesarios para unha correcta avaliación.

1. Distancia de levantamento dende o chan: A distancia de levantamento dende o chan é a altura

á que se aplican as forzas e distinguiranse en función do sexo do traballador. Inclúense dúas alturas para

cada sexo:

q Homes: 111 cm e 79cm.

q Mulleres: 105 cm e 72 cm.

Tales valores débense

interpretar do seguinte

modo:

2. Peso real da carga: neste campo recóllese o valor do peso real da carga. Non poderá ser menor a 3 Kg.

3. Distancia de transporte: É o desprazamento da carga, é dicir, a distancia que percorre o obxecto

transportado.

As táboas consideran os seguintes valores: 2,1 m, 4,3 m e 8,5 m.

Para situacións nas que as distancias realmente percorridas, son distintas das citadas, recoméndase

para maior seguridade, traballar co nivel inmediato superior.

4. Frecuencia do transporte: Unha vez elixida a columna que coincide coa distancia de transporte,

hase de marcar a frecuencia con que este

é realizado. Os valores de frecuencia son

diferentes en función das distancias ás

que se despraza a carga.

5. Peso máximo aceptable para

o transporte: Unha vez introducidas

todas as variables anteriores, aparece en

pantalla o valor do peso máximo acepta-

ble para o transporte en forma de táboa

mostrando valores para os percentís de

poboación de 90, 75, 50, 25 e 10.



Para valorar o peso máximo aceptable da carga transportada compararase co peso real

da carga:

q Unha tarefa considérase aceptable cando é capaz de realizala o 90% da poboación

traballadora ou máis.

q Se a poden realizar entre o 90% e o 75%, debe ser mellorada, aínda que certos traba-

lladores adestrados poderían levala a cabo sen risco significativo para a súa saúde.

q As tarefas que poden ser realizadas por menos do 75% dos traballadores, considé-

ranse de risco e débense redeseñar.

Evidentemente, o risco é tanto maior canto menor é a porcentaxe de poboación capaz de

realizar a tarefa.

Exemplo no que EVALCARGAS

non permite continuar a avaliación do

transporte introducindo outras variables

ergonómicas, características individuais

do traballador... porque o peso real da

carga a transportar supera o peso má-

ximo aceptable.



EVALCARGAS indica que cómpre adoptar medidas correctoras e volver a avaliar novamente:

q Introdución de mecanismos de automatización para tarefas repetitivas tendo en conta que

non se introduzan novos factores de risco.

q Redución ou redeseño da carga: Reducindo o seu tamaño, ou o seu peso, ou redeseño da

carga de maneira que teña unha forma regular, e mesmo dotándoa de asas que faciliten o agarre.

q Redeseño do traballo.

Cando o peso real non supera o peso máximo aceptable EVALCARGAS continúa a avaliación requi-

rindo información sobre as condicións ergonómicas da manipulación.

Aplicación dos cuestionarios ergonómicos.

Para os catro movementos EVALCARGAS aplica un cuestionario ergonómico de 23 preguntas. As

respostas afirmativas indican que moi probablemente poida existir un risco debido ao factor considerado

(risco posible), aínda que nestes casos o técnico/a que realiza a avaliación debe considerar se se trata dun

risco aceptable ou non aceptable.

CUESTIONARIO ERGONÓMICO. 23 PREGUNTAS

Características ergonómicas da carga.:

1. O tamaño da carga é maior de 60 x 50 x 60.

2. A superficie da carga pode ser perigosa.

3. O centro de gravidade da carga está desprazado ou pódese desprazar.

4. A carga carece de agarre axeitado.

5. A visión está restrinxida polo volume da carga.

Características ergonómicas: esforzo físico necesario.

6. Inclínase o tronco ao manipular a carga.

7. A carga pódese mover de forma brusca e inesperada.

8. A tarefa realízase co corpo en posición inestable.

Características ergonómicas: do medio de traballo.

9. Os chans son irregulares ou escorregadizos ou hai que salvar desniveis do chan durante

a manipulación.

10. O espazo de traballo é insuficiente para a manipulación correcta.

11. A manipulación realízase en condicións termohigrométricas extremas.

12. Existen correntes de aire ou refachos de vento que poden desequilibrar a carga.

13. A iluminación é deficiente para a manipulación.

14. O traballador está exposto a vibracións.

Características ergonómicas: esixencias da actividade.

15. Exércense forzas de pulo ou tracción elevadas.

16. As pausas ou períodos de recuperación son insuficientes.

17. O traballador carece de autonomía para regular o seu ritmo de traballo.


Características ergonómicas: factores individuais.

18. O traballador é especialmente sensible ao risco (mulleres embarazadas, traballadores

con patoloxías dorsolumbares, etc.).

19. O traballador debe ter condicións ou habilidades específicas.

20. A vestimenta (incluíndo o calzado) e/ou o equipo de protección individual dificultan a

manipulación.

21. O traballador carece de información sobre as características da carga (centro de gra-

vidade no caso de estar descentrado, lado máis pesado, etc.).

22. O traballador carece de información sobre os riscos para a súa saúde derivados da

manipulación manual das cargas.

23. O traballador carece de adestramento para realizar a manipulación manual de cargas.

Para os movementos de tracción, pulo, transporte EVALCARGAS aplica ademais outro cuestionario

de cinco preguntas sobre as axudas existentes:

Recollida de datos ergonómicos no caso de empregar equipos que levan rodas

1. A carga excede do peso que soportan as rodas.

2.A superficie do chan non é adecuada para que as rodas funcionen correctamente no

transporte da carga.

3. As rodas xiratorias impiden manobrar correctamente coa carga.

4. O equipo carece de freos para deter o movemento da carga ou no caso de que existan,

non son efectivos.

5. Falta mantemento e limpeza das superficies, carriños...

6. Falta comunicación entre os fabricantes e empresarios.

Resultado da avaliación. informes da aplicación EVALCARGAS.

Unha vez introducidos todos os datos requiridos pola aplicación EVALCARGAS, ao pulsar a tecla "Fin",

aparece o resultado da avaliación de riscos.

A aplicación EVALCARGAS remata a avaliación de riscos conducindo a tres situacións tal e como de-

fine a norma UNE-EN 614-1:2006:


Exemplo do último paso antes de emitir o informe:



Exemplo dun informe da aplicación EVALCARGAS para a MMC: levantamento e transporte:



ECUACIÓN NIOSH

O National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) desenvolveu en 1981 unha ecuación

para avaliar o manexo de cargas no traballo tendo en conta tres criterios:

Límite de Carga Biomecánico

Ao manexar unha carga pesada ou ao facelo incorrectamente, aparecen uns momentos mecánicos

na zona da columna vertebral -concretamente na unión dos segmentos vertebrais L5/S1- que dan lugar a

un acusado estrés lumbar. Das forzas de compresión, torsión e cizalladura que aparecen, considérase a de

compresión do disco L5/S1 como principal causa de risco de lumbalxia.

A través de modelos biomecánicos, e usando datos recollidos en estudos sobre a resistencia

das devanditas vértebras, chegouse a considerar unha forza de 3,4 KN como forza límite de compre-

sión para a aparición de risco de lumbalxia.

Límite de Carga Fisiolóxico

Recoñeceuse que as tarefas con levantamentos repetitivos poden doadamente exceder as capacida-

des normais de enerxía do traballador, provocando unha prematura diminución da súa resistencia e un au-

mento da probabilidade de lesión.


O comité do NIOSH en 1991 recolleu uns límites da máxima capacidade aeróbica para o cálculo do

gasto enerxético, que son os seguintes:

Límite de Carga Psicolóxico

O criterio psicofísico baséase en datos sobre a resistencia e a capacidade dos traballadores que ma-

nexan cargas con diferentes frecuencias e duracións. Baséase no límite de peso aceptable para unha persoa

traballando nunhas condicións determinadas e integra o criterio biomecánico e o fisiolóxico pero tende a so-

breestimar a capacidade dos traballadores para tarefas repetitivas de duración prolongada.

A ecuación NIOSH foi deseñada para avaliar o risco asociado ao levantamento de cargas nunhas determinadas

condicións. Estas son as principais limitacións que deben ser tidas en conta para non facer un mal uso desta ferramenta:

Limitacións ECUACIÓN NIOSH

q Non ten en conta o risco potencial asociado cos efectos acumulativos dos levantamentos

repetitivos.

q Non considera eventos imprevistos como deslizamentos, caídas nin sobrecargas inesperadas.

q Tampouco está deseñada para avaliar tarefas nas que a carga se levante cunha soa man,

sentado ou axeonllado ou cando se trate de cargar persoas, obxectos fríos, quentes ou sucios,

nin nas que o levantamento se faga de forma rápida e brusca.

q Cando temperatura ou a humidade están fóra de rango -(19°C, 26°C) e (35%, 50%) respec-

tivamente- sería necesario engadir ao estudo avaliacións do metabolismo co fin de ter en conta

o efecto das devanditas variables no consumo enerxético e na frecuencia cardíaca.

q Non podemos utilizala cando a carga levantada sexa inestable, como por exemplo no caso

dos bidóns que conteñen líquidos ou sacos semicheos.

q A ecuación non asume a existencia doutras actividades de manipulación de carga, á parte

dos levantamentos, tales como empurrar, arrastrar, cargar, camiñar, subir ou baixar.


A pesar das limitacións enumeradas a ecuación NIOSH pode considerarse como unha ferramenta útil

para o levantamento de cargas. A súa aplicación é sinxela, o seu carácter multiplicativo da ecuación permite

ver como a situación estudada se afasta da situación ideal de levantamento e saber que factores son os

que inflúen máis nesa desviación, o que posibilita actuar sobre eles e redeseñar o posto de traballo.

Cálculo do índice de levantamento.

A ecuación NIOSH para o levantamento de cargas determina o límite de peso recomendado (LPR), a

partir do cociente de sete factores:

Valoración do índice de levantamento.


Cando o traballador realiza varias tarefas nas que se dan levantamentos de cargas, faise necesario o cál-

culo dun índice composto de levantamento para estimar o risco asociado ao seu traballo. Unha simple media

dos distintos índices daría lugar a unha compensación de efectos que non valoraría o risco real. A Nota Técnica

de Prevención do INSHT NTP-477 describe o cálculo do índice composto para tarefas múltiples.

Cálculo do Límite de Peso Recomendado.

Constante de carga LC

É o peso máximo recomendado para un levantamento dende a localización estándar e baixo condicións

óptimas; é dicir, en posición saxital (sen xiros de torso nin posturas asimétricas), facendo un levantamento

ocasional, cun bo asimiento da carga e levantando a carga menos de 25 cm.

A elección do valor desta constante está feito segundo criterios biomecánicos e fisiolóxicos e quedou

fixado en 23 kg.

O levantamento dunha carga igual ao valor da constante de carga

baixo condicións ideais sería realizado polo 75% da poboación feminina

e polo 90% da masculina, de maneira que a forza de compresión no

disco L5/S1, produto do levantamento, non superase os 3,4 KN.

Factor de distancia horizontal (HM)

q HM=1 cando a carga se levanta pegada ao corpo

ou H<25 cm.

q HM=0 cando H >63 cm. Neste caso LPR=0. Non

se pode levantar a carga porque dará lugar a un le-

vantamento con perda de equilibrio.

Cando non podamos medir H pódese obter un valor

aproximado mediante a seguinte ecuación:


Factor de altura (VM)

NIOSH penaliza os levantamentos nos que as

cargas deben collerse dende unha posición baixa ou

demasiado elevada.

q VM=1 cando a carga está situada a unha

altura de 75 cm do chan (V=75cm).

q VM=0 cando V > 175 cm.

Neste caso LPR=0. Non se pode levantar

a carga.

Factor de desprazamento vertical (DM)

NIOSH penaliza os levantamentos nos que as

cargas deben collerse dende unha posición baixa ou

demasiado elevada.

• DM=1 cando D<25 cm.

• Cando o desprazamento realízase desde

o chan por riba dos ombreiros o valor de

LPR penaliza nun 15%.

• Dmax= 175cm. Non se pode levantar a

cargas cando se supera este valor.


Factor de asimetría (AM)

q AM=1 cando A=0.

q AM=0 cando A > 135º.Neste caso

LPR=0. Non se pode levantar a carga.

NIOSH penaliza os movementos con xiros que deben ser evitados na medida do posible pero esta

non é unha labor sinxela porque os movementos asimétricos están presentes en moitas tarefas:

q Cando entre a orixe e o destino do levantamento existe un ángulo.

q Cando se utiliza o corpo como vía do levantamento, como acontece ao levantar sacos ou cai-

xas.

q En espazos reducidos ou chans inestables.

q Cando por motivos de produtividade se forza unha redución do tempo de levantamento.

Factor de frecuencia (FM)

NIOSH penaliza elevacións realizadas con moita frecuencia, durante períodos prolongados ou sen

tempo de recuperación.



O factor queda definido por tres ele-

mentos:

Factor de agarre (CM)

O factor de agarre considera a facili-

dade do agarre e a altura vertical do ma-

nexo da carga.

FONTE: Guía Técnica para a Avaliación e Prevención dos Riscos relativos a Manipulación manual de cargas do INSHT


DEFINICIÓNS:

1. Asa de deseño óptimo: é aquela de lonxitude maior de 11,5 cm, de diámetro entre 2 e 4 cm, cunha

folgura de 5 cm para meter a man, de forma cilíndrica e de superficie suave pero non escorregadiza.

2. Asa perforada de deseño óptimo: é aquel de lonxitude maior de 11,5 cm, anchura de máis de 4 cm,

de folgura superior a 5 cm, cun espesor de máis de 0,6 cm na zona de agarre e de superficie non rugosa.

3. Recipiente de deseño óptimo: é aquel cuxa lonxitude frontal non supera os 40 cm, a súa altura

non é superior a 30 cm e é suave e non escorregadizo ao tacto.

4. O agarre da carga debe ser tal que a palma da man quede flexionada 90°; no caso dunha caixa,

debe ser posible colocar os dedos na base desta.

5. Recipiente de deseño subóptimo: é aquel cuxas dimensións non se axustan ás descritas no

punto 3, ou a súa superficie é rugosa ou escorregadiza, ou seu centro de gravidade é asimétrico, posúe

bordos afiados, o seu manexo implica o uso de luvas ou o seu contido é inestable.

6. Peza solta de doado agarre: é aquela que permite ser comodamente abranguida coa man sen

provocar desviacións do pulso e sen precisar dunha forza de agarre excesiva.

Métodos de avaliación de manipulación manual de pacientes

O método de avaliación de riscos na mobilización manual de pacientes hospitalizados

(MAPO) considera que a formación será axeitada cando se imparta un curso teórico prác-

tico de polo menos 6 horas de duración, no que se inclúa unha parte práctica dedicada á

utilización dos equipamentos de axuda, actualizada cada dous anos para polo menos o

75% dos traballadores e traballadoras. O método MAPO esixe a verificación de que a for-

mación foi eficaz.

FONTE: Folla de prevención Nº 31 Mobilización de pacientes: avaliación do risco. método MAPO. ISSGA.


MÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DE POSTURAS FORZADASMÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DE POSTURAS FORZADAS

O portal sobre os trastornos musculoesqueléticos do INSHT aporta o seguinte criterio para identificar

o perigo das posturas forzadas:

Criterio de identificación:

Se durante a xornada de traballo hai presenza de:

A. Algunha postura de traballo estática (mantida durante máis de 4 segundos con-

secutivamente) do tronco, extremidades superiores, extremidades inferiores, pescozo,

ou outras partes de corpo; incluídas aquelas que requiren un mínimo esforzo de forza

externa,

e/ou,

B. Algunha postura de traballo dinámica (movementos) do tronco, dos brazos, ca-

beza, pescozo ou outras partes do corpo.

Durante un tempo significativo da xornada (máis de 1 hora), débese realizar a avaliación

por este factor.

Non é preciso avaliar o risco por posturas forzadas cando previamente foron realizadas

avaliacións de riscos para:

q As posturas forzadas de tronco dentro da análise do risco por levantamento de car-

gas ou pola manipulación manual de persoas.

q As posturas forzadas da extremidade superior (ombreiro, cóbado, pulso e man)

dentro da análise do risco por movementos repetitivos.

Exemplo: Nunha oficina, unha traballadora realiza tarefas administrativas, nas que utiliza

o ordenador. Compre facer a Avaliación de Riscos?

Aplicamos o criterio de identificación:

A. A tarefa de visualización de PVD no traballo de oficina, require dalgunha posturade traballo estática (mantida durante máis de 4 segundos consecutivamente) do tronco,extremidades superiores ou inferiores, pescozo, ou outras partes de corpo?- Si, a traballadora adopta unha postura estática mantida durante máis de 4 segundos do

pescozo para visualizar a pantalla do ordenador, o tronco está en postura estática debido

a que está flexionado durante varias horas dado que a traballadora está sentada.

B. A tarefa de visualización de PVD no traballo de oficina, require que se realice al-gunha postura de traballo dinámica (movementos) do tronco, brazos, cabeza e pes-cozo e/ou doutras partes do corpo?

- Si, a traballadora realiza movementos de cabeza e pescozo e dos brazos.

COMPRE AVALIAR O RISCO POR POSTURAS FORZADAS.


Método RULA (Rapid Upper Limb Assessment)

Este método foi elaborado no 1993 por McAtam-

ney e Corlett e proporciona unha valoración rápida das

posturas do membro superior. O método inclúe posi-

cións do pescozo, tronco e pernas, ao entender os au-

tores que as posturas destes últimos segmentos

corporais poden influír nas posturas dos membro supe-

riores.

Pode ser aplicado nunha gran variedade de opera-

cións manuais, pantallas de visualización, manufacturas,

tarefas téxtiles. É particularmente válido para avaliacións

de postos unha vez que foron modificados para introducir

medidas correctoras.

O primeiro paso na aplicación do método RULA é

a observación do traballador/a durante varios ciclos de

traballo. O obxectivo desta observación é seleccionar as

tarefas e posturas máis significativas, ben pola súa duración, ben por presentar, a priori, unha maior carga

postural. Estas serán as posturas concretas que se avaliarán.

A recollida de datos é vital. O feito de non seleccionar para o estudio as posturas adecuadas

pode supoñer a non protección do traballador.

Débese informar aos traballadores do procedemento que se vai realizar para que poda

aportar información sobre cales son as posturas que implican unha maior sobrecarga. É

fundamental observar ao colectivo para detectar desviacións (tamaño da persoa, modo en

que realiza as operacións...) que podan existir entre os traballadores.

As medicións a realizar sobre as posturas adoptadas son fundamentalmente angulares e poden rea-

lizarse directamente sobre o traballador mediante transportadores de ángulos, electrogoniómetros, ou cal-

quera dispositivo que permita a toma de datos angulares. Tamén é posible empregar fotografías do

traballador adoptando a postura estudada e medir os ángulos sobre estas pero cómpre utilizar un número

suficiente e dende diferentes puntos de vista para asegurarse de que os ángulos a medir son os correctos.

O rexistro audiovisual, previa información ao traballador/a, posibilita o estudio dos movementos na súa to-

talidade desde ángulos distintos.

RULA avalía os factores de carga ligados ás condicións de traballo dividindo o corpo en dous grupos

de segmentos:

A. Brazo - Antebrazo – Pulso

B. Pescozo - Tronco - Pernas.


As dúas partes do corpo trátanse de xeito distinto para logo volver converxer nunha puntuación, obtida

a partir dunhas táboas de valoración existentes, que se asimilará a un nivel de risco. A puntuación será maior

canto maior risco existe.

GRUPO A


GRUPO B

Cando temos asignado para compoñente (grupo A: brazo, antebrazo e pulso e grupo B: pescozo,

tronco e pernas) un valor numérico cómpre obter o valor global para cada grupo.

RULA non avalía os dous lados á vez, ou avalía o lado esquerdo ou dereito.


Obtidas as puntuacións globais das posturas de cada grupo muscular o método RULA considera os

seguintes factores:

q carga adicional

procedente do traballo mus-

cular.

q carga adicional re-

sultante da aplicación de for-

zas.

q carga adicional re-

sultante da repetitividade do

traballo.


Cando temos en conta estas modificacións obtemos a puntuación C para o grupo A e a puntuación D

para o grupo B.

Finalmente as puntuacións C e D trasládanse á táboa de valoración final que nos ofrece a puntuación

total final.


VALORACIÓN DO NIVEL DE RISCO RULA

O método proporciona

catro niveis de acción:

O maior inconveniente do método RULA e que non avalía os dous lados á vez, ou avalía o lado

esquerdo ou dereito. Un técnico experto pode escoller a priori o lado no que a carga postural é

maior;no caso de ter dúbidas será necesario realizar a avaliación dos dous lados.

Presenta como vantaxe a obtención de información sobre o nivel de carga en distintas partes do corpo.


Método REBA (Rapid Rapid Entire Body Assessment)

O método REBA foi proposto por Sue Hignett e Lynn McAtamney e publicado pola revista especializada

Applied Ergonomics no ano 2000. Permite estimar o risco de padecer desordes corporais relacionadas co

traballo baseándose a análise das posturas adoptadas polos membros superiores do corpo (brazo, ante-

brazo, boneco), do tronco, do pescozo e das pernas. Ademais, define a carga ou forza manexada, o tipo de

agarre ou o tipo de actividade muscular desenvolvida polo traballador.

REBA garda unha gran similitude co método RULA pero así como este está dirixido á aná-

lise da extremidade superior e a traballos nos que se realizan movementos repetitivos, o

REBA é máis xeral.

A pesar de que inicialmente foi concibido para ser aplicado para analizar o tipo de posturas forzadas

que adoitan darse entre o persoal sanitario, coidadores, fisioterapeutas, etc. e outras actividades do sector

servizos, é aplicable a calquera sector ou actividade laboral.

REBA analiza a repercusión sobre a carga postural do manexo de cargas realizado coas mans ou con

outras partes do corpo, considerando relevante o tipo de agarre da carga manexada e destacando que este

non sempre pode realizarse mediante as mans e polo tanto permite, por un lado, indicar a posibilidade de

que se utilicen outras partes do corpo e, por outro, a valoración da actividade muscular causada por posturas

estáticas, dinámicas, ou debidas a cambios bruscos ou inesperados na postura. Tamén incorpora o concepto

"a gravidade asistida" para o mantemento da postura das extremidades superiores, é dicir, a axuda que

pode supoñer a propia gravidade para manter a postura do brazo, por exemplo, é máis custoso manter o

brazo levantado que telo colgando cara a abaixo aínda que a postura estea forzada.

O método divide o corpo en dous grupos ou segmentos para codificalos individualmente, con referencia

aos planos de movemento:

A. Pernas, tronco e pescozo.

B. Brazos, antebrazos e pulsos.

Obtense unha puntuación individual de cada un dos grupos, estas puntuacións modifícanse en función

da puntuación da carga ou forza e do tipo de agarre da carga respectivamente. Unha vez obtida a puntuación

final, obtense unha nova puntuación; esta á súa vez modifícase segundo o tipo de actividade muscular des-

envolvida: movementos repetitivos, posturas estáticas ou cambios de postura importantes. O resultado de-

termina o nivel de risco de padecer lesións establecendo o nivel de acción requirido e a urxencia da

intervención.


ASIGNACIÓN PUNTUACIÓNS REBA

Valoración Grupo A: Pernas, tronco e pescozo.

As puntuacións individuais obtidas para o tronco, o pescozo e as pernas (grupo A), permitirá obter

unha primeira puntuación do devandito grupo mediante a consulta da seguinte taboa:


A carga ou forza manexada modifica a puntuación asignada ao grupo A (tronco, pescozo e pernas),

agás se a carga non supera os 5 Kg de peso, en tal caso non se incrementará a puntuación.

A seguinte táboa mostra o incremento a aplicar en función do peso da carga. Ademais, se a forza se

aplica bruscamente deberase incrementar unha unidade.

Valoración Grupo B: Brazos, antebrazos e pulsos.


O tipo de agarre pode aumentar a puntuación do grupo B (brazo, antebrazo e boneca), excepto no

caso de considerarse que o tipo de agarre é bo. A táboa mostra os incrementos a aplicar segundo o tipo de

agarre.


Valoración C (grupo A+ grupo B)

Valoración actividade muscular

Os tres tipos de actividade consideradas polo método non son excluíntes e polo tanto poderían incre-

mentar o valor da Puntuación C ata en 3 unidades.

A puntuación final do método é o resultado de sumar á Puntuación C o incremento debido ao tipo de

actividade muscular.


VALORACIÓN DO NIVEL DE RISCO REBA

O método clasifica a puntuación final en 5 rangos de valores. A súa vez cada rango correspóndese

cun nivel de acción que determina un nivel de risco e recomenda unha actuación sobre a postura avaliada,

sinalando en cada caso a urxencia da intervención. Canto maior sexa o valor do resultado, maior será o

risco previsto da postura adoptada, é dicir, que o valor 1 indica un risco inapreciable mentres que o 15, que

é a puntuación máxima, destaca que se trata dunha postura de risco moi alto sobre a que se debe actuar

de inmediato.


O método REBA é unha ferramenta de análise postural especialmente sensible coas tarefas

que levan cambios inesperados de postura, como consecuencia normalmente da manipu-

lación de cargas inestables ou impredicibles.

O método avalía unha única postura, para poder obter unha análise representativa do un posto de tra-

ballo concreto debemos aplicar o método naquelas posturas máis representativas e considerar a información

obtida dun modo global para poder determinar así se o posto resulta aceptable ou se pola contra é necesario

un estudo máis profundo para poder concretar as accións a realizar como cambios concretos en determina-

das posturas que melloran o posto ou se, finalmente, é necesario formular o redeseñar completo do posto.


Método OWAS (Ovako Working Analysis System)

O método OWAS (Ovako Working Analysis System) foi desenvolvido entre 1974 e 1978 pola empresa

Ovako Oy xunto ao Instituto Filandés de Saúde para a industria siderúrxica, e aplicado posteriormente a ou-

tras industrias, entre elas a construción.

O método é sinxelo e útil. Está destinado á análise ergonómica da carga postural analizando a fre-

cuencia e a gravedade. Baséase nunha clasificación simple e sistemática das posturas partindo da obser-

vación da tarefa para poder seleccionar as posturas de análise e cada fase de traballo.

A técnica de observación empregada faino especialmente útil para analizar aquelas activi-

dades heteroxéneas sen ciclos de traballo definidos, onde a persoa realiza tarefas ao longo

da xornada cuxa orde e duración pode depender tanto de factores externos coma da orga-

nización interna da propia empresa.

Unha das características que define a eficacia do método é o grao de obxectividade das observacións, é

dicir, a maior ou menor variabilidade que pode xurdir debido a codificacións efectuadas por distintos observadores.

Probouse tamén a facilidade de aplicación do método, os observadores adestrados durante cinco días

son capaces de utilizar estes códigos estandarizados correctamente.

En resumo, as principais vantaxes do método OWAS son:

q Non emprega un sistema de codificación de posturas ríxidas e polo tanto é aplicable a situacións de

traballo moi diversas.

q É sinxelo e doado de aprender e usar.

q É rápido de aplicar. Só é necesario observar cinco parámetros no posto de traballo, non requirindo

de cálculos complicados para a súa valoración posterior.

q Non precisa de instrumentos de medida específicos.

q Só se necesita lapis e papel, máis unha cámara de vídeo se se pretende filmar o posto de traballo.

Codificación das posturas de traballo

Para identificar cada postura de traballo o método emprega un sistema numérico de codificación, onde o

primeiro díxito se refire á postura do tronco (numéranse as posibilidades do 1 ao 4), o segundo á dos brazos (nu-

meración do 1 ao 3), o seguinte á das pernas (7 posibilidades), e o último ao esforzo muscular (3 posibilidades).

Código OWAS


O sistema considera unicamente as principais zonas do corpo implicadas durante o traballo

e para cada unha delas só identifica as posicións básicas.

O método non debe ser aplicado cando as posturas forzadas impliquen partes do

corpo non considerados polo método, como é o caso da cabeza.


O método permitiu diferenciar 252 posturas distintas resultantes de diversas combinacións de costas

(4 posicións), brazos (3 posicións), pernas (7 posicións) e carga levantada (3 intervalos).

O primeiro paso na aplicación do método é determinar, en función do repetitiva que sexa a tarefa, o

número de observacións que imos realizar e cada canto tempo o faremos.

Durante a observación o técnico/a debe facer unha análise do traballo co obxectivo de coñecer as súas

fases, tarefas e operacións realizadas así como a duración de cada unha delas. Esto permitiralle elaborar unha

táboa na que asignará un código numérico correspondente a cada fase ou ciclo de traballo observado e para cada

unha destas fases existirá un código numérico correspondente á postura de traballo analizada.

O método non establece valores concretos para o díxito da fase é o criterio do avaliador o que deter-

mina os devanditos valores.

Exemplo:

Asignación fases pintor con rolo que traballa no interior dunha habitación:

O método obtén resultados máis precisos canto maior é o número de posturas codificadas.

Recoméndase codificar polo menos 80 posturas. O aumento do número de posturas non

complica a aplicación do método, pero si aumenta o tempo necesario para a codificación

e os cálculos.

Canto maior sexa o número de posturas observadas menor será o posible erro introducido polo ob-

servador (estímase que con 100 observacións se comete un erro do 10%, mentres que para 400 observa-

cións o posible erro queda reducido aproximadamente á metade).


A toma de datos pode facerse do seguinte xeito:

1. Realizar a gravación e dunha tarefa en vídeo.

O tempo total da tarefa, que debe ter unha duración de entre 20 e 40 minutos.

2. Capturar as posturas cada 30 segundos.

A duración dos intervalos de tempo nos que se dividirá a observación, deberá ter unha du-

ración de entre 30 e 60 segundos.

3. Rexistrar a postura observada mediante o sistema de codificación explicado anteriormente.

VALORACIÓN DO NIVEL DE RISCO OWAS

As posturas observadas clasifícanse en catro niveis de risco, baseándose en dous criterios comple-

mentarios:

q Posición das partes do corpo: o método asigna a cada unha das posturas unha categoría

de acción tendo en conta a posición de todas as partes do corpo involucradas (combinación das

posturas de costas, brazos e pernas e do grao de forza ou carga). Desta forma obtense o risco de-

bido ao conxunto da postura, considerada de forma "independente".

q Porcentaxe do tempo de duración das posturas: OWAS proporciona un nivel de risco

asociado ás posicións de cada parte do corpo (costas, brazos e pernas) considerando a porcentaxe

de tempo pasado en cada unha delas. Esta segunda valoración permite identificar que parte do

corpo en concreto está sometida a maior carga postural.


Valoración do nivel de risco segundo o criterio da postura de traballo:

O método OWAS esta-

blece estas catro categorías

de acción:

Para coñecer o nivel de

risco ou categoría de acción

hai que consultar a seguinte

táboa para cada unha das

posturas codificadas:


O método permite realizar un plan de intervención en función das prioridades obtidas na

táboa anterior para cada unha das posturas codificadas.

Valoración do nivel de risco segundo o tempo de exposición:

Cando a actividade é frecuente, aínda que a carga sexa lixeira, o procedemento permite estimar o tempo no

que as costas ou as extremidades están nas posturas observadas. É posible avaliar a adecuación das posturas

observadas en relación ao tempo estimado de mantemento durante a xornada utilizando a seguinte táboa:


O método OWAS presenta unha limitación a sinalar. Por un lado permite a identificación dunha serie

de posicións básicas de costas, brazos e pernas, que codifica en cada "Código de postura"; pero, non permite

o estudo detallado da gravidade de cada posición. Por exemplo, o método identifica se o traballador realiza

a súa tarefa cos xeonllos flexionados ou non, pero non permite diferenciar entre varios graos de flexión.

Dúas posturas con idéntica codificación poderían variar en canto ao grao de flexión das pernas, e como

consecuencia en canto ao nivel de incomodidade para o traballador. Polo tanto, unha vez identificadas as

posturas críticas mediante o método OWAS, a aplicación complementaria de métodos de maior concreción,

en canto á clasificación da gravidade das diferentes posicións, podería axudar ao avaliador a afondar sobre

os resultados obtidos.


MÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DOS MOVEMENTOS REPETITIVOSMÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DOS MOVEMENTOS REPETITIVOS

O portal sobre os trastornos musculoes-

queléticos do INSHT (http://www.insht.es/portal/

site/MusculoEsqueleticos/) aporta o seguinte cri-

terio para identificar a existencia de risco por mo-

vementos repetitivos:


Se unha TAREFA REPETITIVA* se realiza durante polo menos 2 horas durante a xornada,

é necesario avaliar o seu nivel de risco.

(*)Unha TAREFA é REPETITIVA cando está caracterizada por ciclos, independentemente da súa duración, ou

ben, cando por máis do 50% do tempo se realiza o mesmo xesto laboral ou unha secuencia de xestos.

Exemplo: Nun posto de traballo do sector servizos, especificamente dunha empresa de

limpeza de oficinas, os traballadores efectúan as seguintes subtarefas: limpeza do chan,

fregar, varrer, limpar o po das mesas e ordenadores, baleirar os cestos de lixo, limpar cris-

tais, etc... Cómpre facer a Avaliación de Riscos?

Aplicamos o criterio de identificación: A tarefa de limpeza de oficinas é unha tarefa repetitiva

que se realiza durante polo menos 2 horas?

A.A tarefa é repetitiva? Está caracterizada por ciclos?Si, limpar unha oficina é un ciclo, e inclusive pódense obter subtarefas que están ca-racterizadas por ciclos máis curtos como varrer, fregar, limpar o po do escritorio, etc. Por máis do 50% do tempo de ciclo, independentemente da duración, realízase o

mesmo xesto laboral ou unha secuencia de xestos? Si, os xestos laborais repítense

practicamente todo o tempo. Cambian lixeiramente co cambio de utensilio como a va-

soira, a fregona e o limpiacristais.

B. Realízase durante polo menos 2 horas?Si, a traballadora realiza traballo repetitivo durante toda a xornada.

CÓMPRE AVALIAR O RISCO POR MOVEMENTOS REPETITIVOS.


Mediante un listado de preguntas pódese facer un rexistro sistemático dos factores de risco asociados

a tarefas con movementos repetitivos ou outro tipo de factores de risco.

O problema é que este tipo de metodoloxía permite detectar o risco, pero non cuantificalo como esixe

a Lei de prevención de riscos laborais.

O método de avaliación máis utilizado para determinar se un traballo ten movementos repetitivos e a

gravidade é o método OCRA. Outros métodos son RULA, REBA, Job Strain Index, etc.

Método OCRA (Occupational Repetitive Action)

OCRA é un método de avaliación da exposición a movementos e esforzos repetitivos das extremidades

superiores. O método proporciona un gran nivel de detalle, pero para iso se require moita información e cál-

culos complexos.

A pesar da súa recente creación, a contribución do método OCRA á norma EN 1005-5, e a súa reco-

mendación na norma ISO 11228-3 para a avaliación de movementos repetitivos avalan os resultados que

proporciona.

Por iso emprégase a versión abreviada (o check-list) que, con menos esforzo, permite obter un resul-

tado básico e detecta a necesidade de realizar estudos máis detallados.

Evidentemente, ten as súas limitacións, por exemplo non avalía o uso repetitivo de forzas lixeiras, e

as posturas cuantifícanse exclusivamente en función do tempo que se mantén, non da gravidade.

O método permite avaliar o risco asociado a un posto, a un conxunto de postos e por extensión

o risco de exposición para un traballador que ocupa un só posto ou ben que rota entre varios

postos pero é independentemente das características particulares do traballador.

VANTAXAS

- É bastante intuitivo e doado de aplicar, sendo tamén moi completo en canto a contemplación de

factores de risco.

- Avalía as modalidades de interrupción do traballo a quendas con pausas.

- A avaliación da repetitividade da actividade dos brazos é máis exhaustiva.

- Avalíase a actividade do traballo con uso repetitivo de forza en mans/brazos en función das

voltas/ciclo e/ou o tempo empregado na realización desa actividade.

- Avalía a presenza de posturas incómodas de brazos, pulsos e cóbados segundo o tempo empre-

gado na realización desa actividade.

- Avalía o tipo de suxeición ou agarre coa man de obxectos ou ferramentas, segundo o tempo em-

pregado na realización da tarefa repetitiva.

- Tense en conta o tempo de exposición de cada tarefa repetitiva á hora de calcular o índice checklist

OCRA, así como o carácter acumulativo das diferentes exposicións.

- Avalíase a porcentaxe de horas con traballo repetitivo na quenda.

- Avalía a presenza doutros factores de risco complementarios:


- Uso de luvas inadecuadas ao traballo a desenvolver (molestos, demasiado grosos, talle equivocado, etc... ).

- Uso de instrumentos vibrantes.

- Uso de ferramentas que provoquen compresións na pel (arrubiamento, cortes, ampolas...).

- Realización de tarefas que requiran precisión.

- Ritmo de traballo parcial ou totalmente determinado pola máquina.

LIMITACIÓNS:

- Existen bastantes respostas intermedias sen especificar nin cuantificar practicamente en todos os

apartados do método, polo que a selección das os meus mais ten un carácter subxectivo por parte da persoa

que aplica o método.

- No apartado da avaliación da presenza ou ausencia de pausas de descanso ou doutras tarefas

non repetitivas, non considera a posible presenza de "micropausas" dentro dunha tarefa determinada, como

pode ser, por exemplo, o caso dun posto de traballo nunha fita de alimentación que nalgún momento deter-

minado non estea a transportar produto que poida ser recollido polo/a traballador/a, co cal este/a descansa

as zonas corporais de risco, aínda que sexa só por uns segundos.

- O método non avalía o uso repetitivo de forza de carácter lixeiro.

- A avaliación das posturas cuantifícase exclusivamente en función do tempo no cal se manteñen

estas, e non segundo a gravidade.

- O método considera o feito de que as posturas de suxeición de obxectos ou ferramentas coa man

teñen a mesma gravidade, cando os agarres "en pinza" son máis propensos a trastornos musculoesquelé-

ticos que os agarres palmares ou co/os dedo/s en forma de gancho.

- O método está orientado cara á avaliación de postos ocupados durante un máximo de 8 horas (480 minutos).

O modelo ou procedemento Check List OCRA é o resultado da simplificación do método OCRA "Oc-

cupational Repetitive Action". O check-list recolle información sobre os seguintes puntos:

- Denominación e breve descrición do posto de traballo

- Modalidade da interrupción do traballo a ciclos por medio de pausas, ou cambio con outros traballos

de control visual.

- Actividade dos brazos e frecuencia de traballo durante o desenvolvemento dos ciclos.

- Presenza de actividade con uso repetido de forza das mans/brazos.

- Presenza de posturas incómodas durante a realización da tarefa repetitiva.

- Presenza de factores de risco complementarios: como a utilización de luvas, o uso de ferramentas

con vibración, uso de ferramentas que provocan compresións na pel, así como a importancia do ritmo de-

terminado ou non pola máquina.

- Presenza dun traballo con realización de tarefas a ciclos.

Frecuencia de "micropausas"

A maior número de micropausas dentro dun ciclo fundamental de traballo repetitivo, menor

é a puntuación obtida, co que o risco estimado é menor.


O INHST desenvolveu unha aplicación informática, OCRACheckINSHT v.1, á que se incluíron algúns

dos criterios que figuran no método, como a escala de Borg para a valoración da forza exercida, ou a ava-

liación por separado das extremidades dereita e esquerda. Consta de varios apartados:

q Datos organizativos: nesta ficha anótanse as duracións da quenda de traballo e das pausas de

traballo; o número de ciclos ou de unidades por quenda e o tempo de ciclo observado. Con estes datos a

aplicación calcula o FACTOR DURACIÓN.


q Réxime de pausas: nesta ficha selecciónase a categoría correspondente ao réxime de pausas ob-

servado nos postos avaliados. Ademais proporciónase un gráfico que permite unha representación visual

da distribución das pausas na xornada. A aplicación proporciona o FACTOR RECUPERACIÓN.


q Frecuencia das accións técnicas: Esta ficha consta de dúas partes. Na primeira clasifícase a fre-

cuencia ou rapidez dos movementos realizados coa man dereita e coa esquerda (accións técnicas dinámi-

cas); a segunda parte da ficha corresponde ás accións técnicas estáticas (presa mantida máis de cinco

segundos consecutivos). Así se obtén o FACTOR FRECUENCIA para a dereita e para a esquerda.


q Aplicación de forza: considéranse as tres categorías de forza do cheklist: lixeira, moderada e moi

intensa. Obtemos o FACTOR FORZA, para a extremidade dereita e esquerda.


q Posturas forzadas e estereotipo: emprégase para clasificar as posturas observadas do ombreiro,

cóbado, pulso e man, do lado dereito e do esquerdo, así como, da repetición destas ao longo da xornada.

Determinamos así o FACTOR POSTURA.


q Factores de risco complementarios. Existen dous grupos de factores: fisico-mecánicos e socio-

organizativos. Este é o FACTOR COMPLEMENTARIO.


q Resultado. Nela aparecerán os resultados parciais, correspondentes a cada un dos factores, e o

resultado final obtido, o ÍNDICE DE RISCO, así como a súa VALORACIÓN.


INFORMES

O resultado final é un valor numérico, Índice Check List OCRA, que pertence a un dos 6 rangos de va-

lores nos que o método organiza os posibles resultados. A cada rango de valores correspóndelle unha des-

crición do risco e unha concisa recomendación de acción.

En función do nivel de risco, o método suxire unha serie de accións básicas, salvo en caso do risco óptimoou aceptable nos que se considera que non son necesarias actuacións sobre o posto. Para o resto de casos o

método propón accións tales como realizar unha nova análise ou mellora do posto (risco moi lixeiro), ou a nece-

sidade de supervisión médica e adestramento para o traballador/a que ocupa o posto (risco lixeiro, medio ou alto).

Para resultados do Índice Check List OCRA menores ou iguais a 5 o método establece que

o risco é Óptimo e para valores de entre 5 e 7,5 considera o risco Aceptable. En ambos os

dous casos sinala que non é necesaria acción ningunha. Non obstante, a existencia de

factores con puntuacións distintas a cero, é dicir con presenza de risco, poderían inter-

pretarse como aspectos a mellorar do posto, acción esta sempre recomendable.

Método Ergo/IBV

É unha ferramenta informática para a avaliación de riscos ergonómicos do posto de traballo.

O método permite non só permite avaliar os riscos ergonómicos, senón tamén obter recomendacións

para solucionar os problemas detectados. Estas recomendacións son moi xerais (exemplo: mecanizar, formar

o persoal, etc.), por iso o técnico ten que adaptalas a cada caso e propoñer, ademais, medidas máis espe-

cíficas (exemplo: utilizar unha ponte grúa para levantar unha peza determinada).

O programa estrutúrase actualmente en cinco módulos, con diferentes ámbitos de aplicación:

1. Transporte, pulo e/ou arrastre de cargas e calcula un índice de risco de lesión para a

zona dorsolumbar das costas.

2. Tarefas repetitivas. Analiza tarefas que asocian movementos repetitivos do membro

superior, e calcula o risco de lesión para a zona do pescozo-ombreiro e de a man-pulso.


3. Posturas forzadas. Analiza tarefas que implican posturas forzadas das costas, dos bra-

zos e das pernas.

4. Oficina. Analiza tarefas de oficina que inclúen o uso continuado de pantallas de visua-

lización de datos.

5. ErgoMater. Aplícase a tarefas de manipulación manual de cargas realizadas por traba-

lladoras embarazadas.

O programa presenta pantallas de doado manexo para introducir os datos da tarefa necesarios para

calcular o risco (factores de risco), así como a duración da tarefa, a repetitividade de movementos, a codi-

ficación de posturas de traballo, etc.

A aplicación permite, basicamente, a xeración de dous tipos de informe:

- Informe descritivo da tarefa analizada, onde se mostra o risco calculado para a zona cor-

poral correspondente e un descritivo dos factores que contribúen á aparición dese risco.

- Informe de recomendacións, no que se ofrecen suxestións como o redeseño de paráme-

tros da tarefa para diminuír o risco ata niveis considerados como aceptables para o traba-

llador.

Recoméndase realizar unha gravación en vídeo aos traballadores en cada unha das subtarefas durante

un tempo representativo destas xa que a posterior visualización deste vídeo permitirá obter con maior pre-

cisión os datos requiridos para as subtarefas e para as correspondentes posturas.

ERGO/IBV permite analizar tarefas repetitivas dos membros superiores calculando un nivel de risco

para a zona do pescozo-ombreiro e da man-pulso para isto o método utiliza o tempo de exposición, a repe-

titividade dos movementos de brazos e mans, e a codificación da postura.


OBSERVACIÓN

Para cada subtarefa requírese a seguinte información:

- O tempo de exposición dentro da tarefa, expresado en tanto por cen (porcentaxe de tempo

que ocupa a subtarefa na tarefa global). A suma das porcentaxes de exposición de todas

as subtarefas debe dar como resultado o 100% da tarefa; isto quere dicir que o método

non supón a existencia de períodos de descanso, estes han de calcularse como unha sub-

tarefa adicional.

O tempo de exposición obtense a partir de información dispoñible na empresa, solicitándoa

ao traballador ou ao seu responsable.

- A repetitividade dos movementos de brazos e das mans na subtarefa, expresado como o

número de repeticións por minuto.

A repetitividade obtense mediante observación directa ou a partir da análise de a gravación

da realización da tarefa.

- As posturas: para cada subtarefa deben indicarse as posturas fundamentais que adopta

o traballador ao realizala.

Para cada postura requírese especificar o tempo que ocupa a devandita postura dentro da

subtarefa, expresado en tanto por cen. Evidentemente, as porcentaxes de todas as postu-

ras dunha mesma subtarefa deben sumar o 100% do tempo desta.

CODIFICACIÓN

Unha vez realizada a descri-

ción das tarefas e posturas, procé-

dese á codificación de tres zonas

corporais: os brazos, os pulsos e o

pescozo.

A codificación realízase vi-

sualizando a gravación da tarefa

para cada postura analizada e lé-

vase a cabo como se detalla a con-

tinuación.


Para simplificar a codificación de posturas, realízanse unha serie de aproximacións.

- A abdución (separación) dos brazos pode asimilarse ao ángulo de flexión destes.

- En moitas tarefas é case imposible determinar o ángulo de flexión/extensión do pulso; un

criterio de clasificación cualitativo válido consiste en considerar os seguintes tres niveis:

postura neutra, flexión/extensión moderado e flexión/extensión pronunciada.

- Só se considera que existe desviación lateral (radial/cubital) ou pronación/supinación do

pulso cando é claramente apreciable ou se encontra no rango extremo; se se trata de des-

viacións laterais, pronacións ou supinacións lixeiras non se consideran.


CÁLCULO DO NIVEL DE RISCO:

A partir de aquí, o programa leva a cabo o seguinte procedemento baseándose nos datos introduci-

dos:

1. Calcular as puntuacións promedio:

- das posturas do pescozo, os brazos e os pulsos e da intensidade media e do esforzo da man.

- da repetitividade de brazos e mans.

2. Clasificar a puntuación media de cada variable en tres graos (1, 2 ou 3),a partir das seguinte táboa:

3. Calcular o nivel de risco de TME na zona da man-pulso (a curto, medio e longo prazo), a partir das

puntuacións da seguinte táboa.


4. Calcular o nivel de risco de TME na zona do colo-ombreiro (a curto, medio e longo prazo):

5. Mediante as puntuacións resultantes, obtense un nivel de risco. Os niveis de risco considerados

son catro, e teñen a seguinte interpretación:


INFORMES:

Cando se detectan niveis de risco 3 ou 4 deben darse recomendacións destinadas a rebaixar o risco,

aínda que nos niveis 1 e 2 considérense de baixo risco, é evidente que, en todos os casos poden introducirse

melloras no posto de traballo.

No informe deben aparecer primeiro recomendacións de tipo xeral; por exemplo, mellorar a repetitivi-

dade de movementos dos brazos, mellorar moito a postura do colo, etc. Cando exista a posibilidade de que

varias recomendacións xerais reduzan o nivel de risco, o especialista deberá optar pola recomendación

mais idónea para o caso en cuestión. Así mesmo, o informe debe ofrecer unha información máis detallada

correspondente a cada unha das recomendacións xerais formuladas.


MÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DO RISCO DEBIDO A APLICACIÓN DE FORZASMÉTODOS PARA A AVALIACIÓN DO RISCO DEBIDO A APLICACIÓN DE FORZAS

O portal sobre os trastornos musculoesqueléticos do INSHT (http://www.insht.es/portal/site/Musculo-

Esqueleticos/) aporta o seguinte criterio para identificar a existencia de risco por aplicación de forzas:


Se durante a xornada de traballo hai presenza de tarefas que requiren:

A .O uso de mandos no que hai que empurrar ou tirar deles, manipulalos cara a arriba,

abaixo, cara a dentro ou fóra,e/ou,

B. O uso de pedais ou mandos que se deben accionar coa extremidade inferior e/ou en

postura sentado; e/ou,

C. Empurrar ou arrastrar algún obxecto sen rodas, nin guías ou rolos en postura de pé.

En calquera destes casos, deberase realizar a avaliación por este factor

Non aplica cando aplícase forza para realizar o pulo e/ou arrastre dun obxecto cando

está sobre un carro, gaiola, traspalet, ou calquera outro obxecto que teña rodas ou

facilite o seu desprazamento.

Exemplo: Condución dunha cabina de Tren. Nun tren, encóntrase o maquinista quen realiza a

condución habitual do tren durante toda a súa xornada laboral. A cabina do tren e o pupitre están

compostos por variedade de mandos e controis. Algún deles require a aplicación de forza.

No posto de traballo do maquinista requírese o uso de mandos nos que hai que:

a. Empurrar ou tirar deles, manipulalos cara a arriba, abaixo, cara a dentro ou fóra?Si, o maquinista do tren, acciona mandos coas mans nos que usa o control de veloci-

dades, e a regulación da apertura e peche de portas.

b. Usar pedais ou mandos que se deben accionar coa extremidade inferior e en posturasentado? Si, coas extremidades inferiores acciona o pedal de home morto.

c. Empurrar ou traccionar algún obxecto sen rodas, nin guías ou rolos en postura de pé?Non, estas accións non as realiza durante a condución.

Debido a que require accionamento de mandos e pedais descritos nos numerais a. e b., é

necesario avaliar o risco por este factor.

CÓMPRE AVALIAR O RISCO POR APLICACIÓN DE FORZAS.


UNE-EN 1005-3:2002

A norma UNE-EN 1005-3:2002 proporciona ao usuario ou avaliador os criterios necesarios para avaliar

de forma cualitativa e cuantitativa o risco polo esforzo muscular que causa tensión sobre o sistema muscu-

loesquelético.

A aplicación da metodoloxía baseada na norma UNE-EN 1005-3 estrutúrase en tres fases:

1. Determinar a forza isométrica máxima.

2. Determinar a capacidade corrixida.

3. Calcular o índice de risco

O INSHT elaborou unha folla de cálculo gratuíta (FrINSHT_v1.xls) para facilitar a valiación

de riscos. A súa descarga é posible desde a dirección http://www.insht.es/portal/site/Mus-

culoEsqueleticos

Determinación da forza isométrica máxima (FB)

Para determinar a forza isométrica máxima é necesario coñecer os seguintes datos:

Paso 1: Tipo de acción

Débese seleccionar a acción que se está a executar con uso de forza para avaliar o risco.

Paso 2: Obtención da forza isométrica máxima (FB)

A forza isométrica máxima FB determínase mediante os valores dispostos nunha táboa que relaciona

a acción a avaliar e a poboación seleccionada, obtendo así o valor en newtons da forza máxima.

A folla de cálculo realizada polo INSHT permite a obtención da forza FB dun xeito moi

rápido e sinxelo. Unicamente temos que marcar cunha “X” o tipo de actividade realizada e

a velocidade dos movementos realizados.



Determinación de la capacidad corregida (FBr)

Débese corrixir a forza máxima segundo a velocidade dos movementos, a frecuencia de accións e a

duración da acción.


Cálculo do ÍNDICE DE RISCO

O índice de risco obtense mediante a relación numérica entre a forza medida co dinamómetro en New-

tons e o valor da capacidade corrixida FBr , mediante a seguinte fórmula:

IF = Fo / FBr

Onde:

IF→Índice de risco.

Fo→Forza observada ou rexistrada en Newtons.

FBr→Forza corrixida.

Co valor do índice IF, pódese obter o nivel de risco, mediante a seguinte táboa:

A folla excel elaborado polo INSHT simplifica moito os cálculos. Na pestana Resultados

podemos obter o valor do índice de risco en función dos datos que previamente introduci-

mos na pestana Factores.



PARTE IV

ASPECTOS LEGAIS


Aspectos legaisAspectos legais

Obriga de avaliar os riscos musculoesqueliticosObriga de avaliar os riscos musculoesqueliticos

A avaliación de riscos é a base para unha xestión adecuada da seguridade e a saúde no traballo. De

feito, a Lei 31/1995 de Prevención de Riscos Laborais, establece como unha obriga do empresario:

q Planificar a acción preventiva a partir dunha avaliación inicial de riscos.

q Avaliar os riscos á hora de elixir os equipos de traballo, organizar o mesmo

e/ou proceder ao acondicionamento dos lugares de traballo.

A lexislación vixente en materia de prevención de riscos laborais establece unha serie de disposicións

co fin último de que os postos de traballo adáptense ás persoas. Esta é, sen dúbida, a base do deseño er-

gonómico como actividade preventiva para evitar os trastornos musculoesqueléticos.

A normativa básica é a Lei de Prevención de Riscos Laborais, que no seu artigo 15.1.a) establece

para os empresarios a obriga de evitar os riscos existentes no lugar de traballo e avaliar os riscos que

non se poden evitar, garantindo a seguridade e a saúde dos traballadores.

É dicir, posto que a primeira obriga das empresas é evitar os riscos, será necesario identificar e ana-

lizar os perigos que poidan existir e no caso de que existan e non se poidan evitar, avalialos.

Ao mesmo tempo, establece no artigo 15.1 d) que se deberá adaptar o traballo á persoa, en parti-

cular no que respecta á concepción dos postos de traballo, así como á elección dos equipos e os

métodos de traballo e de produción, con miras, en particular, a atenuar o traballo monótono e repetitivo

e a reducir os efectos do mesmo na saúde.

Polo tanto, a avaliación ergonómica partindo dun concepto amplo de benestar e confort, debe esi-

xirse a todas as empresas calquera que sexa a súa actividade, xa que é un dos principios preventivos

recollidos nos artigos 14 (dereito á protección fronte a riscos laborais) e 15 (principios de acción preventiva)

da Lei 31/1995, de Prevención de Riscos Laborais. Desta forma, queda claro e fundamentado que é nece-

sario establecer como pauta preventiva previa en todos os casos a avaliación ergonómica.

Pola súa banda, no artigo 16 da Lei establece na letra a) do segundo dos seus apartados que o em-

presario deberá realizar unha avaliación inicial dos riscos para a seguridade saúde dos traballadores, tendo

en conta, con carácter xeral, a natureza da actividade, as características dos postos de traballo exis-

tentes e dos traballadores que deban desempeñalos... debendo ter en conta aqueloutras actuacións

que deban desenvolverse de conformidade co disposto na normativa sobre protección de riscos es-

pecíficos e actividades de especial perigo.


Polo que respecta a outras disposicións legais, o Real Decreto 1215/1997, de Equipos de Traballo,

no seu artigo 3.3, establece a obriga empresarial de ter en conta os principios ergonómicos, especialmente

en canto ao deseño do posto de traballo e a posición dos traballadores durante a utilización do equipo.

No mesmo sentido, o artigo 36.5 do Estatuto dos Traballadores, establece a obriga de avaliar e con-

trolar os riscos derivados do traballo monótono e repetitivo:

"O empresario que organice o traballo na empresa segundo un certo ritmo deberá ter en contao principio xeral de adaptación do traballo á persoa, especialmente de cara a atenuar o traballo *mo-nótono ou repetitivo en función do tipo de actividade e das esixencias en materia de seguridade esaúde dos traballadores. Devanditas esixencias deberán ser tidas particularmente en conta á horade determinar os períodos de descanso durante a xornada de traballo".

A problemática da manipulación manual de cargas, se trata exhaustivamente no Real Decreto

487/1997, sobre manipulación de cargas. A primeira medida preventiva recomendada é “evitar a mani-pulación manual de cargas”, substituíndoa pola súa manexo mecánico (artigo 3.1). Se iso non é posible,

deberase reducir o risco da manipulación, previa avaliación do mesmo, tendo en conta un conxunto de fac-

tores (características da carga, esforzo físico necesario, características do medio de traballo, esixencias da

actividade e factores individuais de risco) que se sinalan no anexo do Real Decreto

¡RECORDA!

O principio xeral de adaptación do traballo á persoa ven recollido no artigo 15.1 da LPRL. Alí sinálase

entre os principios que deben informar a acción preventiva que o empresario deberá:

“Avaliar os riscos”

“A adaptación do traballo á persoa, en particular no que respecta á concepción dos

postos de traballo, así como á elección dos equipos e os métodos de traballo e de

produción, con miras, en particular, a atenuar o traballo monótono e repetitivo e a

reducir os efectos do mesmo na saúde”.

O artigo 16 da LPRL establece que:

“O empresario deberá realizar unha avaliación inicial dos riscos para a seguridade

e saúde dos traballadores, tendo en conta, con carácter xeral, a natureza da activi-

dade, as características dos postos de traballo existentes e dos traballadores que

deban desempeñalos………………A avaliación inicial terá en conta aqueloutras ac-

tuacións que deban desenvolverse de conformidade co disposto na normativa sobre

protección de riscos específicos”.


Vixilancia da saúdeVixilancia da saúde

¿Que é a vixilancia da saúde?

A vixilancia da saúde é un conxunto de actuacións orientadas á identificar os problemas de saúde dos

traballadores e a súa relación coas condicións de traballo. É, polo tanto, unha fonte de información impres-

cindible para a avaliación de riscos e para o control da eficacia das medidas preventivas.

O contido de devanditos recoñecementos incluirá, como mínimo, unha historia clínico-laboral, onde

ademais dos datos de anamnesis, exploración física, control biolóxico e exames complementarios, farase

constar unha descrición detallada do posto de traballo, do tempo de permanencia no mesmo, dos riscos de-

tectados e das medidas de prevención adoptadas.

Deberá realizarse por persoal sanitario con competencia técnica, formación e capacidade acreditada,

é dicir por médicos especialistas en medicina do traballo ou diplomados en medicina de empresa e enfer-

meiros de empresa.

A vixilancia da saúde está regulada principalmente no artigo 22 da Lei de Prevención de Riscos Labo-

rais e nos artigos 5.1 e 9.2 do Regulamento dos Servizos de Prevención

É importante destacar que a vixilancia da saúde debe ser específica para cada posto de traballo. De-

berá establecerse un protocolo específico de acordo cos riscos identificados na avaliación de riscos.

Neste sentido, destacar que os profesionais sanitarios dispoñen duns protocolos médicos específicos

publicados polo Ministerio de Sanidade para realizar a vixilancia da saúde dos traballadores expostos a

determinados riscos.

¡RECORDA!

A vixilancia da saúde non é exactamente o mesmo que o recoñecemento médico.

A vixilancia da saúde debe gardar relación cos riscos presentes no posto de traballo.

A protocolización da vixilancia da saúde permite superar os exames médicos ruti-

neiros, facilita o estudo dos problemas de saúde especificamente relacionados co

risco laboral e garante unha actuación médica rigorosa.

En materia de riscos musculoesqueléticos existen os seguintes protocolos médicos específicos:

q Manipulación manual de cargas

q Movementos repetidos

q Neuropatías


q Pantallas de visualización de datos

q Posturas forzadas

¿Cando hai que facer a vixilancia dá saúde?

• Inicialmente, non momento da incorporación ao traballo ou despois da asignación de ta-

refas específicas con novos riscos.Tras unha ausencia prolongada por motivos de saúde.

• A intervalos periódicos, dependendo do risco (características, intensidade, etc.) e do tra-

ballador (susceptibilidade individual, etc...).

A periodicidade estará recollida nos protocolos específicos para cada posto.

Como xa se sinalou ao longo desta guía, polas características de moitas das tarefas desempeñadas

nos diferentes sectores de actividade, os factores de riscos asociados aos trastornos musculoesqueléticos

son bastante evidentes e poden desencadear enfermidades profesionais.

Recordemos que só se consideran enfermidades profesionais aquelas que están recollidas no Real

Decreto 1299/2006, de 10 de novembro, polo que se aproba o cadro de enfermidades profesionais

no sistema da Seguridade Social.

E no Grupo 2, enfermidades profesionais causadas por axentes físicos, donde podemos atopar

as enfermedades relacionadas cos trastornos musculoesqueléticos.

¡RECORDA!

Nos recoñecementos médicos hai que garantir á aplicación dos protocolos médicos es-

pecíficos relativos á manipulación de cargas, posturas forzadas e movementos repetiti-

vos, para valorar o risco ergonómico ao que poidan estar expostos os traballadores.

Debe fomentarse a realización de estudos epidemiolóxicos aos traballadores que se

vexan sometidos a condicións de traballo de maior dureza ou incomodidade desde o

punto de vista ergonómico, ou onde se xere un maior número de absentismo ou de baixa

médica laboral, cando a magnitude do risco aconsélleo.


Riscos musculoesqueléticos e incapacidade temporalRiscos musculoesqueléticos e incapacidade temporal

Que é a Incapacidade Temporal

É un subsidio diario que cobre a perdida de rendas mentres o traballador ou traballadora está imposi-

bilitado temporalmente para traballar e recibe asistencia sanitaria da Seguridade Social.

¿Cando se inicia?

Por enfermidade común ou accidente non laboral, desde o cuarto día da baixa.

Por accidente laboral ou enfermidade profesional, desde o día seguinte da baixa.

¿Que trámites deben realizarse e onde?

O Servizo Público de Saúde ou a Mutua Accidentes de Traballo e Enfermidades Profesionais corres-

pondente estenderá por cuadruplicado os partes médicos: orixinal para inspección médica, dúas copias para

o traballador ou traballadora e unha copia para a Entidade Xestora ou Mutua.

O parte médico de confirmación da baixa expídese o 4º día da baixa ou aos 7 días en caso de acci-

dentes de traballo e enfermidade profesional, e sucesivamente cada 7 días. O parte médico de alta: o tra-

ballador ou traballadora incorpórase ao traballo ao día seguinte da expedición deste parte (entregar copia á

empresa nas primeiras 24 horas).

Requisitos para ter dereito á prestación da Seguridade Social

- Enfermidade común: estar afiliado/a e en alta ou en situación asimilada ao alta e ter un período de

cotización de 180 días nos 5 anos anteriores.

- Accidente sexa ou non de traballo e enfermidade profesional: non se esixen cotizacións previas.

Entidade competente para o recoñecemento e pago da IT

Segundo a opción que realice a empresa para a súa cobertura, o recoñecemento e pago corresponderá:

• Ao Instituto Nacional da Seguridade Social (INSS).

• Á Mutua de Accidentes de Traballo e Enfermidades Profesionais.

• Ás empresas autorizadas a colaborar voluntariamente na xestión da Incapacidade Temporal.


Pago do a prestación

Traballadores/as por conta allea:

En xeral, o pago efectúao a empresa como pago delegado coa mesma periodicidade que os salarios.

Nos casos de Enfermidade común ou accidente non laboral, o pago entre o 4º e o 15º día da baixa

corre a cargo da empresa, a partir do 16º día a responsabilidade de pago será do INSS ou da Mutua.

Traballadores/as por conta propia:

O pago o realiza directamente a entidade xestora ou Mutua competente.

Ademais, poderá ser solicitado mediante a solicitude de pago directo.

Contía da prestación

Enfermidade común e accidente non laboral: 60% da base reguladora desde o 4º día da baixa ata o

20º inclusive e o 75% desde o día 21 en diante.

Enfermidade profesional ou accidente de traballo: 75% da base reguladora desde o día seguinte ao

da baixa no traballo.

Perda ou suspensión da prestación

Actuación fraudulenta para obter ou conservar a prestación, traballar por conta propia ou allea e por

rexeitar ou abandonar o tratamento prescrito.

¿Cando finaliza a prestación?

q Por transcurso do prazo máximo establecido.

q Por alta médica, con ou sen declaración de incapacidade permanente.

q Por pasar a ser pensionista.

q Por non presentarse aos recoñecementos.

q Por falecemento.

Duración da prestación

q Enfermidade ou accidente: 12 meses prorrogables por outros 6, se durante este

transcurso prevese curación.

q Períodos de observación da enfermidade profesional: 6 meses prorrogables con

outros 6.


A determinación de continxencia e a alta indebida

A práctica seguida a miudo por parte das mutuas de proceder á derivación do traballador ou traballa-

dora, tras observación unha observación inicial ao Sistema Público de Saúde, xera diversas disfuncións non

só no sistema sanitario senón que tamén orixina múltiples efectos prexudiciais tanto a nivel individual, como

social e económico.

Analizando á organización e recursos de ámbolos sistemas de atención sanitaria, podemos obter al-

gunhas conclusións.

Modelo dual de atención á saúde

Algunhas das repercusións negativas a nivel individual serían:

q Agravamento impositivo por sobrecarga da atención sanitaria no Sistema Público de

Saúde por desvío de continxencias que deberían atender ás mutuas con recursos propios.

q Diferenzas en canto ás prestacións económicas a percibir segundo a determinación de

continxencia.

q Diferenzas da transcendencia do dano por perdida de dereitos indemnizatorios.

Consecuentemente, é importante que desde o primeiro momento establézase a determinación de con-

tinxencia. Para iso o traballador ou traballadora debe comunicar sempre á súa empresa calquera accidente,

incidente ou molestia que ocorra no desempeño do seu traballo, este é o primeiro paso para que a empresa

recoñeza que o accidente produciuse no transcurso do traballo.

Determinación da continxencia

Control e xestión da IT

O Real Decreto 1430/2009, regula a xestión e control das Incapacidades Temporais.

Basicamente establece catro medidas:

1. Comunicación informática dos Servizos Públicos de Saúde co Instituto Nacional da Se-

guridade Social (INSS), ao cumprirse 12 meses de baixa.

2. Procedemento de desconformidade co alta médica emitida polo INSS tras os 12 meses de baixa.

3. Procedemento administrativo de revisión polo INSS das altas emitidas polas Mutuas.


4. Reducións de cotización da seguridade social por continxencias comúns para os em-

presarios que recoloquen a traballadores ou traballadoras aos que se lles recoñeceu unha

enfermidade profesional sen incapacidade permanente.

Comunicación ao INSS ao cumprirse os 12 meses de IT

Ao chegar aos 12 meses de IT, tanto o facultativo do sistema público de saúde como da mutua perden

a competencia de decisión sobre a IT pasando o caso ao INSS e debendo informar do feito ao traballador.

Ao mesmo tempo deixan de emitir os partes de baixa.

INSS

t

Todas as xestións que leven a cabo desde o INSS serán comunicadas ao traballador/a afectado/a, á

empresa, ao sistema público de saúde e no seu caso ás entidades colaboradoras (Mutuas) e Sistema pú-

blico de Emprego.

Actuación do INSS

t

t

t

1.-APTO para traballar

2.- NON APTO ............INVALIDEZ

(Gran invalidez, absoluta, Total, Parcial)


Prórroga IT de 6 meses

Proposta deIncapacidadePermanente

Alta médica

Tribunal de Valoración

Desconformidadecoa alta

Procedemento de desconformidade co alta emitida polo INSS aos 12 meses de IT

A manifestación de desconformidade presentarase ante a Inspección médica do servizo público de

saúde, INSS ou en calquera dos órganos sinalados no artigo 38.4 da Lei 301992, de 26 de novembro, de

réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común.

O interesado comunicarao á empresa no mesmo día en que presente devandita desconformidade ou

no seguinte día hábil.

Se o servizo público de saúde discrepase do criterio do INSS poderá propor, no prazo máximo de 7

días naturais, a reconsideración da decisión daquela, especificando as razóns e fundamento da súa discre-

pancia.

O INSS deberá pronunciarse expresamente no transcurso dos 7 días naturais seguintes, notificando

a resolución ao interesado, que será tamén comunicada á inspección médica, no sentido seguinte:

Se en función da proposta reconsiderase a alta médica, recoñecerase ao interesado

a prórroga da súa situación de *IT para todos os efectos.

Se, pola contra, reafirmárase na súa decisión, para o que achegará as probas com-

plementarias que fundamenten aquela, só se prorrogará a situación de IT ata a data

da última resolución.

Se o servizo público de saúde confirmase a decisión do INSS ou non efectuase pronunciamiento algún

no prazo dos 11 días naturais seguintes á data da resolución, adquirirá plenos efectos a mencionada alta

médica.

Durante o período de tempo transcorrido entre a data de alta e aquela en a que a mesma adquira ple-

nos efectos considerarase prorrogada a situación de IT.

O INSS e o servizo público de saúde deberán comunicarse recíprocamente, o máis axiña posible, o

inicio do procedemento de desconformidade así como todas as decisións que adopten no desenvolvemento

do procedemento.

O INSS comunicará á súa vez á empresa, o máis axiña posible, todas as decisións que poidan afectar

á duración da situación da IT do interesado.


Polo tanto, o traballador/a non conforme co alta emitida polo INSS tras 12 meses de IT, debe seguir

os seguintes pasos:

1º.- O traballador presenta unha reclamación de desconformidade ao alta:

Prazo ............4 días naturais

(Existe un modelo Oficial)

t

2º.- O traballadora comunica a reclamación á empresa.

t

3º.- O INSS e o Sistema Público de Saúde deberán comunicarse

para valorar as probas e a situación médica do traballadora.

t

4º.- O INSS dita resolución: Prazo ............7 días.

O INSS informa: a: Traballadora, Entidade colaboradora (Mutua),

*SPS (Sistema Público de Saúde), e empresa.

¡Importante!

Ao iniciar a reclamación de desconformidade os efectos do alta quedan suspendidos e

prorrógase o pago da IT por parte do INSS ata que se determine ou ben confirme o alta. Se

se confirma o alta e segue o desacordo haberá que iniciar proceso xudicial contra o INSS.

¡Recorda!

Tan só dispoñemos de 4 días naturais para impugnar a alta


Modelo de impugnación alta médica polo INSS aos 12 meses de IT


Procedemento de revisión das altas médicas expedidas pola Mutua de AT e EP

Fronte ás altas médicas emitidas polas mutuas nos procesos de IT derivados de continxencias profe-

sionais con anterioridade ao esgotamento do prazo dos 12 meses de duración de devandita situación, o in-

teresado poderá iniciar ante o INSS, o procedemento administrativo especial de revisión de dita alta.

A tramitación deste procedemento debe considerarse preferente polo INSS, co fin de que se dite re-

solución no menor tempo posible.

O interesado poderá instar a revisión do alta médica emitida pola mutua no prazo de 4 días naturais

seguintes ao da súa notificación, mediante solicitude presentada para ese efecto ante o INSS, na que ma-

nifestará os motivos da súa desconformidade con dita alta, á que acompañará necesariamente o historial

médico previo relacionado co proceso de IT de que se trate ou, no seu caso, copia da solicitude de

devandito historial á entidade colaboradora.

O mesmo día en que presente a solicitude ou no seguinte día hábil comunicarao á empresa.

A mera iniciación do procedemento suspenderá os efectos do alta médica emitida, debendo enten-

derse prorrogada a situación de IT derivada de continxencia profesional durante a tramitación do proce-

demento, manténdose, no seu caso, o abono da prestación na modalidade de pago delegado, sen prexuízo de

que posteriormente poidan considerarse indebidamente percibidas as prestacións económicas da IT.

O INSS, comunicará á Mutua de AT e EP competente o inicio do procedemento especial de revisión

para que, no prazo improrrogable de 2 días hábiles, achegue os antecedentes relacionados co proceso de

IT e informe sobre as causas que motivaron a emisión do alta médica. Se non se presentase a mencionada

documentación, ditarase a resolución que proceda, tendo en conta a información facilitada polo interesado.

A Mutua poderá pronunciarse recoñecendo a improcedencia do alta emitida, o que motivará sen máis

trámite o arquivo inmediato do procedemento iniciado polo interesado ante a Entidade xestora.

Ao mesmo tempo, o INSS comunicará á empresa o inicio do procedemento no prazo dos 2 días hábiles

seguintes á presentación da solicitude por parte do interesado.

O Director provincial competente do INSS ditará, no prazo máximo de 15 días hábiles, a contar desde

a achega da documentación por parte da mutua, a resolución que corresponda, previo informe preceptivo

do equipo de valoración de incapacidades que debe examinar e valorar o caso concreto.

A resolución que se dite determinará a data e efectos do alta médica ou o mantemento da baixa médica

fixando, no seu caso, a continxencia da que deriva o proceso de IT, así como, no seu caso, a improcedencia

doutras baixas médicas que puidesen haberse emitido durante a tramitación deste procedemento especial

polo sistema público de saúde.


En consecuencia, o procedemento terminará con algún dos seguintes pronunciamientos:

1. Confirmación da alta médica emitida pola Mutua de AT e EP da Seguridade Social e de-

claración da extinción do proceso de IT na data da mencionada alta.

2. Mantemento da situación de IT derivada de continxencia profesional por considerar que

o interesado continúa con doenzas que lle impiden traballar. Xa que logo, o alta médica

emitida pola mutua non producirá efecto algún.

3. Determinación da continxencia, común ou profesional, da que derive a situación de IT,

cando coincidan procesos intercurrentes no mesmo período de tempo e, xa que logo, exis-

tan distintas baixas médicas.

Proceso de actuación ante o INSS para impugnar a alta da mutua

t

O traballadora presenta desconformidade

ante o INSS: Prazo ............4 días naturais(existe modelo oficial)

Acompañar de: causas de desconformidade, historial médico e a solicitude do historial médico á Mutua.

t

O traballador/a comunica a reclamación á

empresa. Prazo ............2 días hábiles

t

O INSS solicita información á Mutua.

Prazo ............2 días hábiles

t

A Mutua ten 3 opcións:

-Achegar a información requirida.

-Non achegar a información.

-Recoñecer a *improcedencia da alta.

t

O Director provincial do INSS emite RESOLUCIÓN en 15 días:

• CONFIRMA ALTA emitida pola Mutua. Considérase indebido o pago

da prestación por IT posterior ao alta desde a data de resolución.

• MANTÉN a IT ao considerar que a doenza non está resolta.

• ANULA ALTA da Mutua cando a recuperación da doenza ocorre no

transcurso da reclamación.

¡Recorda!

Tan só dispoñemos de 4 días naturais para impugnar a alta


Modelo solicitude revisión alta médica expedida pola mutua


¿Que sucede se sufro un accidente de traballo e a Mutua non o recoñece como tal?

Nestes casos, hai que solicitar un cambio de continxencia.

Se tiveches un accidente laboral e por algunha razón a mutua non recoñece esa patoloxía como tal,

deberás acudir inicialmente ao teu médico de familia para obter a baixa médica por incapacidad temporal

derivada de accidente non laboral e así poder xustificar a túa ausencia ao traballo.

A continuación deberás solicitar ao INSS o inicio dun procedemento de cambio de continxencia, polo

cal o INSS abrirá expediente a fin de que un Tribunal Médico avalíe a túa situación médica e o accidente sufrido, a

fin de valorar e decidir se as túas lesións derivan de accidente de traballo ou ben se tratan dun accidente non laboral.

Unha vez emítase Resolución por parte do INSS, a mutua deberá acatar devandita Resolución e o

cumprimento da mesma no caso de que se declare que a túa baixa médica deriva dun accidente laboral.

En caso contrario, o teu proceso continuará considerándose como derivado de accidente non laboral,

nese caso só che caberá interpor Reclamación Previa ante o INSS e en caso de non estimarse, interpor de-

manda ante o Xulgado do Social competente.

Modelo de solicitude de deter-

minación de continxencias


FONTES E BIBLIOGRAFÍA


NormativaNormativa

q LEI 31/1995, do 8 de novembro, de Prevención de Riscos Laborais.

q REAL DECRETO 39/1997, do 17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos Servizos

de Prevención.

q Orde TIN/2504/2010, do 20 de setembro, pola que se desenvolve o Real Decreto 39/1997, do

17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos Servizos de Prevención, no referido á

acreditación de entidades especializadas como servizos de prevención, memoria de actividades

preventivas e autorización para realizar a actividade de auditoría do sistema de prevención das

empresas.

q REAL DECRETO 843/2011, do 17 de xuño, polo que se establecen os criterios básicos sobre

a organización de recursos para desenvolver a actividade sanitaria dos servizos de prevención.

q REAL DECRETO 1299/2006, do 10 de novembro, polo que se aproba o cadro de enfermida-

des profesionais no sistema da Seguridade Social e se establecen criterios para a súa notificación

e rexistro.

q REAL DECRETO 486/1997, do 14 de abril, polo que se establecen as disposicións mínimas

de seguridade e saúde nos lugares de traballo.

q REAL DECRETO 487/1997, do 14 de abril, sobre disposicións mínimas de seguridade e saúde

relativas á manipulación manual de cargas que entrañe riscos, en particular dorsolumbares, para

os traballadores.

q REAL DECRETO 488/1997, do 14 de abril, sobre disposicións mínimas de seguridade e saúde

relativas ao traballo con equipos que inclúen pantallas de visualización.

q REAL DECRETO 773/1997, do 30 de maio, sobre disposicións mínimas de seguridade e

saúde relativas á utilización polos traballadores de equipos de protección individual.

q REAL DECRETO 1215/1997, do 18 de xullo, polo que se establecen as disposicións mínimas

de seguridade e saúde para a utilización polos traballadores dos equipos de traballo.

q REAL DECRETO 1311/2005, do 4 de novembro, sobre a protección da saúde e a seguridade

dos traballadores fronte aos riscos derivados ou que poidan derivarse da exposición a vibracións

mecánicas.

Publicacións dos Institutos Rexionais de Seguridade e Saúde LaboralPublicacións dos Institutos Rexionais de Seguridade e Saúde Laboral

q ISSGA, Enquisa Condicións do Traballo en Galicia. (Traballo de campo realizado febreiro-

abril 2010): 2012.

(http://www.issga.es/html/public/estatisticas_galicia.php).

q ISSGA , Análise dos accidentes laborais por sobreesforzo: 2010.

q ISSGA, Mobilización de pacientes: avaliación do risco. Método MAPO, Folla de prevención

Nº 31: 2012.

q INSTITUTO MURCIANO DE SEGURIDADE E SAÚDE LABORAL, Forzas de pulo e tracción

manual de cargas, Ficha divulgativa FD-07/2011. (www.carm.es/issl).


q INSTITUTO MURCIANO DE SEGURIDADE E SAÚDE LABORAL, Posturas Forzadas. Solu-

cións Ergonómicas. Ficha divulgativa FD-08/2010. (www.carm.es/issl).

Notas Técnicas de Prevención do INSHTNotas Técnicas de Prevención do INSHT

q INSHT, Avaliación das Condicións de Traballo: o método L.E.S.T., NTP 175, 1986.

q INSHT, Avaliación das condicións de traballo: Método dos perfís de postos, NTP 176, 1986.

q INSHT, A carga física de traballo: definición e avaliación, NTP-177, 1986

q INSHT, Análise das condicións de traballo: método A.N.A.C.T., NTP 210, 1988.

q INSHT, O descanso no traballo (I): pausas, NTP-216, 1988.

q INSHT, Mandos: ergonomía de deseño e accesibilidade, NTP-226, 1989.

q INSHT, Pantallas de visualización de datos (P.V.D): fatiga postural, NTP-232, 1989.

q INSHT, Ergonomía: análise ergonómica dos espazos de traballo en oficinas, NTP-242, 1989.

q INSHT, Manipulación de bidóns, NTP 297, 1993.

q INSHT, Microtraumatismos repetitivos: estudo e prevención, NTP-311, 1993.

q INSHT, Avaliación das condicións de traballo: método do análise ergonómico do posto de tra-

ballo, NTP 387, 1995.

q INSHT, Ferramentas manuais (I): condicións xerais de seguridade, NTP-391, 1995.

q INSHT, Ferramentas manuais (II): condicións xerais de seguridade, NTP-392, 1995.

q INSHT, Ferramentas manuais (III): condicións xerais de seguridade, NTP-393, 1995.

q INSHT, Carga de traballo e embarazo, NTP-413, 1996.

q INSHT, Mellora do contido do traballo: rotación, ampliación e enriquecemento de tarefas, NTP-

444, 1997.

q INSHT, Avaliación das condicións de traballo: métodos xerais, NTP-451, 1997.

q INSHT, Avaliación das condicións de traballo: carga postural, NTP-452, 1997.

q INSHT, Levantamento manual de cargas: ecuación NIOSH, NTP 477, 1998.

q INSHT, Avaliación das condicións de traballo: carga postural. Método REBA (Rapid Entire

Body Assessment), NTP-601, 2001.

q INSHT, O deseño ergonómico do posto de traballo con pantallas de visualización: o equipo

de traballo, NTP-602, 2001.

q INSHT, Carga postural: técnica goniométrica, NTP 622, 2003.

q INSHT, Movementos repetitivos: métodos de avaliación Método OCRA: actualización, NTP-

629, 2003.

q INSHT, Os trastornos músculo-esqueléticos das mulleres (I): exposición e efectos diferenciais,

NTP-657, 2004.

q INSHT, Os trastornos músculo-esqueléticos das mulleres (II): recomendacións preventivas,

NTP-658T, 2004.

q INSHT, Avaliación da carga postural: método da Universidade de Lovaina; método LUBA,

NTP-674, 2004.

q INSHT, Pantallas de visualización: tecnoloxías (I), NTP-678, 2004.

q INSHT, Pantallas de visualización: tecnoloxías (II), NTP-694, 2005.


q INSHT, Ergomater: método para a avaliación de riscos ergonómicos en traballadoras emba-

razadas, NTP-785, 2007.

q INSHT, Tareas repetitivas: método Ergo/IBV de evaluación de riesgos ergonómicos, NTP-844,

2009.

q INSHT, Avaliación do risco por manipulación manual de pacientes: método MAPO, NTP 907,

2011.

q INSHT, Embarazo, lactación e traballo: promoción da saúde, NTP-914, 2011.

q INSHT, Embarazo, lactación e traballo: Vixilancia da saúde, NTP-915, 2011.

Guías Técnicas e Manuais do INSHTGuías Técnicas e Manuais do INSHT

q INSHT, Guía técnica para a avaliación e prevención dos riscos relativos á utilización de equipos

con Pantallas de Visualización de Datos (PVD), 2006.

q INSHT, Guía Técnica para a avaliación e prevención dos riscos relativos á Manipulación ma-

nual de cargas, 2009.

q INSHT, Guía Técnica Directrices para a avaliación de riscos e protección da maternidade no

traballo, 2011.

q Manual de normas técnicas para o deseño ergonómico de postos con pantallas de visualiza-

ción (2ª Edición)

Protocolos de vixilancia sanitaria específica dos traballadoresProtocolos de vixilancia sanitaria específica dos traballadoreshttp://www.msc.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigihttp://www.msc.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigi--Trabajadores/protocolos.htmTrabajadores/protocolos.htm

q MINISTERIO DE SANIDADE, Protocolo médico para a vixilancia sanitaria específica dos tra-

balladores/as expostos posturas forzadas, 2000.


balladores/as expostos a neuropatías por presión, 2000.


balladores/as expostos a movementos repetitivos do membro superior, 2000.


balladores/as expostos manipulación manual de cargas, 1999.


balladores/as expostos manipulación pantallas de visualización da datos, 1999.

Publicacións Técnicas da Axencia Europea para a Seguridade ePublicacións Técnicas da Axencia Europea para a Seguridade eSaúde no TraballoSaúde no Traballo

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Campaña Europea "Ali-

xeira a Carga" da (European Agency for Safety and Health at Work, http://ew2007.osha.europa.eu).


q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Work-related mus-

culoskeletal disorders: Back to work report, ( European Agency for Safety and Health at Work

http://osha.europa.eu).

q FUNDACIÓN EUROPEA PARA A MELLORA DAS CONDICIÓNS DE VIDA E DE TRABALLO,

Quinta Enquisa Europea sobre as Condicións de Traballo, http://www.eurofound.europa.eu/sur-

veys/ewcs/2010/physicalfactors.htm

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Repercusión económica

da seguridade e saúde no traballo nos Estados membros da Unión Europea - Informe da Axencia, 1998.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Trastornos muscu-

loesqueléticos de orixe laboral en Europa, FACTS Nº 3.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Prevención dos tras-

tornos musculoesqueléticos de orixe laboral Axencia Europea para a Seguridade e a Saúde no

Traballo, FACTS Nº 4.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Os trastornos mus-

culoesqueléticos de orixe laboral nos Estados membros da Unión Europea: inventario de factores

socioeconómicos, FACTS Nº 9.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Trastornos dorso-

lumbares de orixe laboral Resumo do informe FACTS Nº 10.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Introdución aos tras-

tornos musculoesqueléticos de orixe laboral, FACTS Nº 71.


loesqueléticos de orixe laboral no pescozo e nas extremidades superiores, FACTS Nº 72.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Riscos asociados á

manipulación manual de cargas no lugar de traballo, FACTS Nº 73.


loesqueléticos de orixe laboral: de volta ao traballo, FACTS Nº 75.


loesqueléticos de orixe laboral: informe de prevención, FACTS Nº 78.

q AXENCIA EUROPEA PARA A SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO, Prevención de los

Trastornos Musculoesqueléticos de origen laboral, MAGAZINE 3.

Publicacións doutras entidadesPublicacións doutras entidades

q OIT, Sistema Musculoesquelético en Enciclopedia de Saúde e Seguridade no Traballo, cap.

6. (www.insht.es).

q OIT, Ergonomía en Enciclopedia de Saúde e Seguridade no Traballo, cap. 29 (www.insht.es)

q OIT, Pantallas de Visualización de Datos en Enciclopedia de Saúde e Seguridade no Traballo,

cap. 52 (www.insht.es).

q UGT Aragón, Guía Sobre a Manipulación Manual de Cargas, 2009

q UGT Cataluña, Postures, esforços i moviments: metodologia de valoració, Secretaria de Medi

Ambient i Salut Laboral, 2010.


q UGT Cataluña, Cuaderno Preventivo: Posturas Forzadas, Secretaria de Medi Ambient i Salut

Laboral, 2008.

q UGT Cataluña, Quadern Preventiu: Moviments repetitius, Secretaria de Medi Ambient i Salut

Laboral, 2008.

q UGT Andalucía, Guía Ergonómica de Manipulación de Cargas, Secretaría Salud Laboral, 2011.

q UGT Cataluña, Guía para a identetificación dos perigos ergonómicos, Secretaria de Medi Am-

bient i Salut Laboral, 2012.

q UGT Madrid, Manual Informativo de PRL: Riscos Musculoesqueléticos, 2010.

q Instituto de Biomecánica de Valencia (IBV). Unión de Mutuas e Unimat Prevención, ERGO-

METAL. Manual de Ergonomía para Máquinas do Sector do Metal, 2010.

q MCA-UGT, Boas prácticas para o deseño ergonómico de postos de traballo no sector do metal,

Secretaría de Saúde Laboral e Medio. Edita: UGT Comisión Executiva Confederal, 2009.

q Ministerio de Emprego e Seguridade Social, Dirección Xeral da Inspección de Traballo e Se-

guridade Social, Guía de Actuación Inspectora en Factores Ergonómicos, 2006.

Recursos na redeRecursos na rede

q UGT Confederal, Campaña sobre os trastornos musculoesqueléticos en http://ugttv.ugt.es/No-

ticias/_Salud_Laboral.

q Ergonomics Ideas Bank en http://www.lni.wa.gov/Safety/Topics/ReduceHazards/ErgoBank/se-

arch.asp.

q Portal La Ergonomía On Line Ergonautas en http://www.ergonautas.upv.es/.

q Portal para la evaluación de Riesgos Ergonómicos Ergo/IBV en http://ergo.ibv.org/.

q Portal temático dos trastornos musculoesqueléticos do INSHT en http://www.insht.es/

portal/site/MusculoEsqueleticos/.

q Portal temático sobre a Ergonomía do INSHT en http://www.insht.es/portal/site/Ergonomia2/.


Documents

GUÍA DA PREVENCIÓN DOS TRASTORNOS …portal.ugt.org/saludlaboral/publicaciones_new/files_galicia... · traballo ou noutras tarefas da vida diaria. Case todas as enfermidades musculosqueléticas