Gwyl Wyddoniaeth Wrecsam 2010

8/3/2019 Gwyl Wyddoniaeth Wrecsam 2010

1/13

YCORFFA

RMED

DWLDYNOL GWREIC

HION

LLACHAR

YDDAEAR

AR

BYDY

SAWD BYDYRANIFEIL

I

AID

Wrexham

ScienceFestival

Gwyl

WyddoniaethWrecsam

Gwyl wyddoniaeth wrecsam1 10 G 2010Gwychoniaeth d s 3 G

.eam.om


2/13

Twyd Gy Wyddt

Wcm g:

c w w

w 2010

Mae Gyl Wyddoniaeth Wrecsam yn l ac mae digwyddiad2010 yn addo bod yn wy cynhyrus nag erioed or blaen.Mae yna deimlad res ir rhaglen yn llawn o ddigwyddiadauamrywiol a ydd yn annog pobl i wynhau ac ymchwilio iwyddoniaeth a thechnoleg.

Yn Neydd a ye 2010Cynhelir gyl eleni o ddyddIau 1 Gorenna hyd at ddydd Sadwrn 10 Gorenna 2010.

Cynhelir Gwychoniaeth, y sbloet wyddonol ymarerol ddyddSadwrn 3 Gorenna.

ByddydarlledyddradioatheleduJohnnyBallynlansioryl ddydd Iau 1 Gorenna (gweler tudalen 4).

Ganybucymaintoalw,cynhelirdigwyddiadaueleniam6pm a 7.30pm el y bydd modd mynychu dau ddigwyddiadmewn un noson.

Yn Neydd a ye 2010 Pedair thema newydd Y DDaear ar BYDYsaWD BYD Yr anieiliaiD Y Cor ar MeDDWl DYnol GWreiChion llaChar Gwyliwch am y symbolau hyn wrth ymyl pob digwyddiad!

Yn Neydd a ye 2010Cystadleuaeth otograaeth(gweler tudalen 14 am anylion)

Wrexham

ScienceFestival

Gw ylWyddoniaethWrecsam

sUt i archeBU

Gallwch archebu ar gyer y digwyddiadau hyn yn y lleydd canlynol:Alen www.wrexhams.comEbo Dylid anon ceisiadau am docynnau at

@lynd.a.ynghyd r wybodaethganlynol: enwr digwyddiad, dyddiad y digwyddiad, ynier o docynnau sydd arnoch eu heisiau, enw cyswllt,cyeiriad cyswllt, cyeiriad ebost a rhi n cyswllt

Fn Priysgol Glyndr 01978 293466Canolan Groeso Wrecsam 01978 292015

Men peon Canolan Groeso Wrecsam, Stryt y Lambpit, Wrecsam, LL11 1AROriau agor: Dydd Llun tan Ddydd Gwener 10am-5pm

Byddceisiadauamdocynnauebostacar-leinynderbynebostigadarnhau,adylidcadwhwnfeleichtocynargyferydigwyddiad.Byddebystcadarnhaolyn cael eu hanon ar gyer ceisiadau a wneir ar y n heyd, ble y bo modd.Rhoddir tocynnau wediu hargrau i geisiadau a wneir mewn person.

GwyBodaeth allweddol

LleoladaPriysgol Glyndr,Campws Wrecsamos na nodir el arall.

OedanCeir canllaw oedranwrth ymyl pobdigwyddiad. Maeryl yn ceisio sicrhauei bod mor gywir phosibl wrth argymell yroedran ieuenga ar gyer pob digwyddiad.

el aelod o Grp Llywio Gyl Wyddoniaeth Wrecsam:


3/13

diGwyddiaddaU

BrEcwAst BusNEs Yr ANgEN i rEOLi cEirwPt Wt, T D itt ltd

BYD Yr anieiliaiD

7.30-9.30m, C Ct c,

Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

Mae ceirw gwyllt yn rhan werthawr iawn on tretadaeth naturiol. Maercynnydd diweddar yn eu nieroedd wedi digwydd yn rhannol yn sgil cael

gwared u pri ysglyaethwyr, digonedd o wyd yn ein hamgylcheddwedii reoli a sawl gaea mwyn ar l ei gilydd. Gall ceirw wneud cyraniad

cadarnhaol in tirlun, ond maen hawdd iw nieroedd ynd y tu hwnt i

reolaeth, gan gael eeithiau diriol ar goetiroedd ac amaethyddiaeth, agwrthdrawiadau ar y ordd. Nod y Fenter Ceirw yw sicrhau poblogaethgynaliadwy o geirw gwyllt yng Nghymru a Lloegr, ar rheiny wediu

rheolindda.ByddLesleyGrithsACyncywynordigwyddiadhwngan

roicywyniadarbwysigrwyddgwyddoniaethiddiwydiant.

Noddwyd gan Arloesiadau Glyndr. Digwyddiad am ddimyncynnwysbrecwastamddim.Maearchebuoaenllaw

yn hanodol. Canllaw Oedran: 18+

gOrFFENNOL AMhErFFAith, DYFODOL FFANtAstigJy B

GWreiChion llaChar

7.30pm, nudd Wm at,

Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

MaeJohnnyBallwedibodynsiaradchynulleidfaoeddoboboedranam

Fathemateg a Gwyddoniaeth ers dros 30 mlynedd, yn cynnig cymysgeddo ewnwelediadau hanesyddol i sut a pham yn union y gwnaeth pobl

athrylithgar eu darganyddiadau enwoca, gyda golwg gadarnhaol ar ypresennol yn ogystal chip ar y dyodol. Yng nghynod Isaac Newton,

dim ond dyrnaid o athrylithoedd oedd yna, ond erbyn heddiw mae ynafloedd ym mhob maes o wyddoniaeth a thechnoleg, a miloedd lawer yn

ychwaneg o bosibl ymhlith plant ysgol yr oes sydd ohoni.

Yn anodus, heddiw maer ianc ar hen el ei gilydd yn clywed straeonprudd a digalon ynghylch y modd y mae dyn yn dirodir ddaear. Maehynyndueddoloysgogiofnynhytrachnachyeugwybodaethneu

roidarluncywirogywrpethaugoiawn.Yrydymynfaichanfertholary

ddaear, ni ellir gwadu hynny. Ac eto mae yna gymaint o enghreitiauor modd yr ydym yn gwella pob agwedd ar ein heaith an goal or

ddaear a phopeth sydd ynddi.

Roedd holl enwau gwyddonol mawr y gorennol yn yddioga gobeithiol ynghylch ein dyodol, ac yn ei sgwrs bydd

Johnnyyncyeuygobaithhwnnw.

Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 10+

ArDDANgOsFA cELF / gwYDDONiAEth DELwEDDur ANwELEDig: ArtistiAiD YN gwEithiOYM MAEs iEchYD MEDDwL

Y Cor ar MeDDWl DYnol

C Ct c, Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

9m-5pm y ytd y wyt , Dydd sdw Dydd su gu

o Dub, Yg G Dyu Ggdd Cymu, styt y rgw,

Wcm 11m-3pm 5.30pm-7.30pm y ytd y wyt,

Dydd sdw 10m-4pm, Dydd su gu

Maer arddangosa hon yn cynnwys paentiadau, otograau, lmiaua gosodwaith wediu creu gan artistiaid, cleifon a sta yn Uned Ablett,Ysbyty Glan Clwyd. Maer arddangosion yn dangos rhythmau, lliwiauac arlliwiau, gan gyathrebu syniadau nad ywr cleifon wedi gallu eumynegi drwyr gair llaar, ond yn hytrach wedi eu mynegi trwy eugwaith cel.

Maer gweithiau wedi eu datblygu o gynllun Ar tist Preswyl yn yr ysbyty,sefyrartistarymchwilyddoWrecsam,KarenHeald.CywynoddKaren

raglen o weithdai ar gyer y cleifon ar sta, gan entora artist a myyriwrcelfoBrifysgolGlyndr,JaimeKelly,gydachymorthyrarlunyddar

darlithydd Susan Liggett.

AriannwydycynllunArtistPreswylganSae,BwrddIechydPrifysgolBetsiCadwaladr,PrifysgolGlyndr,CyngorCelfyddydauCymrua

Llywodraeth y Cynulliad.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: Pob Oedran

gwYDDONiAEth Ar Ei gOrAust am, sw M lg

Y DDaear ar BYDYsaWD

6pm, Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

Denyddiau syn adweithio i sain, llysnaedd, profon niwrolegol, twyll-ymddangosiadau, rwydriadau ac anweledigrwydd (ie, wir!) dewchi ddathlu Gwyddoniaeth ar ei Gorau gyda Steve Allman o Show Me

Learning. Mae Steve wedi bod yn syrdanu cynulleidaoedd ers dros 20mlynedd gydai sioeau gwyddoniaeth ymarerol, yn si arad am bopeth owyddoniaeth yr ymennydd i siocled a thorri record y byd am y gadwynhira o swigod i gael ei gwneud erioed. Maer sioe Gwyddoniaeth ar eiGorau yn addo digonedd o hwyl a llanast ac nid dim ond yn ymwneudag Astroseg a Swoleg, ond digonedd o bethau eraill heyd.Noddwyd gan Ymddiriedolaeth Gogledd Orllewin y GymdeithasFrenhinol Cemeg. Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

DyDDGwener2Gorffennaf

DyDDSaDwrn10Gorffennaf

DyDDGwener

2Gorffennaf

5


4/13

PwY DDYFEisiODD wYDDONiAEth?B Cgg, Ctty Ud

GWreiChion llaChar

7.30pm, Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

Archwiliwch ystyr gwyddoniaeth a beth maen ei olygu i od ynwyddonyddgydarawdurgwyddoniaethBrianClegg,sylfaenyddygrp

hyorddi gwyddoniaeth Creativity Unleashed Limited. Darganyddwchsut maer cysyniad o wyddoniaeth wedi esblygu dros amser, o gynod yGroegiaid Hynaol hyd heddiw.

Pam ydym yn gwneud gwyddoniaeth? Pam ei od mor bwysig? A phwyynunionoeddeingwyddonyddcyntafArchimedes?RogerBacon?

Leonardo da Vinci? Galileo? Maxwell, hyd yn oed?

Clywch yr achos dros roir anrhydedd hwnnw i bob un or unigolionenwoghyn,cyncaelcyeifwrweichpleidlaisarddiweddyddarlith.


ArchwiLiOr Arctigsb lg su rcd, P Pt



Sioeunigrywsyncyeuaplunigrywunoanialdiroeddmawrolafy

blaned, se yr Arctig. Maer digwyddiad hwn yn cyuno barddoniaeth,adrodd straeon, monolog a cherddoriaeth i archwilio gwyddoniaethac etieddiaeth yr Arctig, or dadmer-rhew ir aurora borealis(goleuadaur gogledd) ir bobloedd brodorol ac archwilwyr Ewropeaidd.Mae newid hinsawdd a diwydiannu heyd wrth galon y sioe, gydadyeiswyr y sioe, y Polar Poets Siobhan Logan a Susan Richardson, ynannog y gynulleida i yyrio ynghylch rhai o aterion amgylcheddolmwya dybryd yr oes sydd ohoni.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

gwYchONiAEth10m 4pm, Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

Dwd wyddt ygwt tuu.

Gw tud 22 m wy y.

cEir trYDAN NEu sOsEri hEDEgOg?Yr hEr gO iAwN i rAsiO hEuLOL

D Gm spy-Ty, Pyg Gyd

GWreiChion llaChar


Yn 2007, adeiladodd tm o Gymru gar haul-yredig am gost materol o8000 yn unig, gan ddenyddio gwahanol ddarnau wediu hailgylchua newydd oddi-ar-y-sil. Aeth y cerbyd, Gwawr, ymlaen i ennill Gwobr

YmwybyddiaethAmgylcheddolHerHeulolPanasonicyByd2007.

Ynawr,danarweiniadDrGrahamSparey-TayloraTomBoddington

oBrifysgolGlyndr,maecarheulolnewyddwrthincaelei

adeiladuynWrecsam.ByddganNosGwawrIIddauoercor

amgen, un cynllun erodynamig ar gyer rasio ac un aral l syngwneud y car yn addas ar gyer cymudo. Dysgwch am yr heriau

gwyddonol wrth adeiladu car heulol a chael cip ar odel hanner-hyd o

Nos Gwawr II sydd wedi cael ei ddenyddio ar gyer profon.

Mae 20 mlynedd wedi mynd heibio yn awr ers i geir heulolorddiadwy ir cyhoedd gael eu darogan gan Howard Wilson,

yr ymennydd tu l i Sunraycer General Motors. Hwyrach nad ydywyn ymarerol i asgynhyrchu Nos Gwawr II eto, ond a allair wyddoniaeth

tu l ir dechnoleg a chost cynhyrchu isel helpu i wneud ceir heulol ynhygyrch ir cyhoedd?


DELwEDDur ANwELEDig: ArtistiAiD YN gwEithiO YM MAEsiEchYD MEDDwL

D su lggtt, Pyg Gyd K hd, Cytwy-ydd

Ymcw, Pyg sd


6pm, o Dub, Yg G Dyu Ggdd Cymu, styt y

rgw, Wcm

Eallai od celyddyd yn swnio el y peth ola y byddech yn ei ddisgwyli helpu cleifon Iechyd Meddwl wella, ond mewn ward ysbyty GIG yng

Ngogledd Cymru, dynan union sydd wedi bod yn digwydd. WediiariannuganSae,unorcyrcelfyddydolcyhoeddusmwyafyng

Nghymru, ym mis Rhagyr 2009, cwblhaodd Karen Heald, yr artist arymchwilydd o Wrecsam, brosiect naw-mis el Artist Preswyl yn UnedAblett, uned seiciatryddol cleifon mewnol dwys ym Mwrdd Iechyd

PrifysgolBetsiCadwaladr,YsbytyGlanClwyd.DarparoddKarenweithdai

peintio, darlunio, ysgriennu creadigol, fdeo/sain a otograaeth ar gyersta a chleifon. Cydlynwyd y gweithdai peintio gydar darlithydd SusanLiggettoBrifysgolGlyndr.MaerarddangosfaGweldyrAnweledigyn

cynnwys paentiadau, lmiau, otograau a grwyd gan K aren, Susan achleifon a sta yr ysbyty. Dewch i weld yr arddangosa a chlywed gan yr

artistiaid sydd wedi bod yn gweithio ar y prosiect amanteision therapiwtig celyddyd.


DyDDSaDwrn

3Go

rffennaf

7

DyDDGwener2Gorffenna

f


5/13

A Yw FY MhYsgODYN Aur YN gALLu gwELD LLiwiAu?Y at r Dug, T Cu Gup (GB)

BYD Yr anieiliaiD


Cred llawer o bobl od llawer o anieiliaid yn lliw ddall ac mai bodau dynolsyddrgolwglliwgorau.Byddysgwrshonynchwalurmythhwnnw.

Byddwchyndysgusutmaebodaudynolyngweldlliwiauacerbodyna

rai anieiliaid nad ydynt yn gweld lliw, maer rhan wya ohonynt yn gallu.Yn wir, mae gan lawer o adar a physgod well golwg lliw na ni.

Byddysgwrshefydyncynnwystrafodaethamddallineblliwgan

gynnwys prof dallineb lliw y gynulleida. Fodd bynnag, maer rhan wyao olwg yn digwydd yn yr ymennydd yn hytrach nag yn y llygad. Dangosir

hyn drwy ddenyddio cyres o dwyll-ymddangosiadau.NoddwydganTheColourGroup(GB).


gwYDDONiAEth cADwN BrYsur sut MAE gwNEuDrhYwBEth YN gALLu EiN gwNEuD NiN hAPus

h Cy, Pyg Gyd



Maercywyniadhwnynedrychynysgafnarbwysigrwydd

gwneud rhywbeth a sut y mae gwneud rhywbeth yn ystyrlon aphwrpasol yn ein gwneud yn hapus.

Mae rhai or cwestiynau a archwilir yn cynnwys: beth yw hapusrwydd?pryd ydyn nin ystyried ein bod yn wirioneddol odlon?

a phryd ydyn nin odlon r hyn rydym yn ei wneud?Cai pwysigrwydd cydbwyso gwaith, gorwys a chwarae ei

gysylltu hapusrwydd, a sonnir am eaith amddiadeddgwneud rhywbeth gan ystyried profadau carcharorion,

gwystlon a chleifon ysbytai el enghreitiau.Byddysgwrshefydynystyriedsutygellirdefnyddiohynmewn

aderiad cororol a meddyliol ac yn cynnig ambell i awgrym ar sut iwella eich hapusrwydd dr wy od yn br ysur yn gwneud rhywbeth!


sYr EDwArD APPLEtON: DArgANFYDDwr Yr ONOsFFEr AthAD BEDYDD rADiOtELEsgOP JODrELL BANk

Y at Pt exc, Pyg Gyd

GWreiChion llaChar


Mae Syr Edward Appleton yn adnabyddus ym maes gwyddoniaethradio ac mae l lawer oi ymchwil ai ddarganyddiadau wedi dylanwadu

ar yr arloesiadau yr ydym yn eu gweld heddiw megis lansiad ylloerennau cynta. Denyddiodd ei ddylanwad i helpu i seydlulabordaiymchwil,ynenwedigynHarwellaJodrellBank.Maer

cywyniadhwnynadolygubywydagwaithAppleton,ynymwneud

datblygiad cyathrebiadau radio/diwir, ac yn rhoi dealltwriaethras o amgylchedd goodol y Ddaear.


cYMrYD cYFFuriAu MEwN cArchArDAi PrYDEiNigsu Wgt, Pyg Gyd



Poblogaeth carchardai y DU yw un or rhai ucha per capita yn Ewrop(yn l y Swydda Gartre, 2008). Ers 1994, maer boblogaeth wedidyblu o 40,000 i dros 82,000 yn 2010. Mae gan 90% o garcharorionbroblemau iechyd meddwl, a thybier od gan 80% or rheiny broblemaucamddefnyddiocyuriauacalcohol.Byddyddarlithhonynedrychary

modd y maer agweddau at ddenyddio cyuriau wedi gorlwythor systemgarchardai yn ystod yr 16 mlynedd diwetha. Mae rhai or materion aydd yn cael eu traod yn cynnwys pam od y camddenydd o gyuriauyn digwydd, y archnad gyuriau yn y carchar, y peryglon a beth sydd eiangen i atal camddenydd anghyreithlon o gyuriau.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

PArANiwsANsMtt Ptcd, lb Mky Pduct



Yr unig beth sydd gennym iw ofni yw ofn ei huna deinosoriaid.

MaerbydmorwallgotharwmewnsiopgigyddacmaeDrJohnny

Faade (Matt Pritchard) wedi cael llond bol ar afechyd gwartheg gwallgocymdeithas. Ymunwch ag e wrth iddo geisio gydio yn y cyrn ac esbonioofn.(Osnafyddparanoiayncydioynddoefyngyntaf!).Sioegyym,

ryngweithiol syn unigryw yn y modd y maen cyuno hud, amlgyryngaua chomedi stand-yp. Comedi gln hynod o ddoniol a ydd yn apelio atystod oedran eang, gan wneud y digwyddiad hwn yn un delrydol argyer y teulu cyan.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

PAN FYDD Yr OLEw YN DOD i BENYr EFFAith Ar EiN BYD MAtErOLY at aty J, Pyg Gyd,

Gp Pg adwt Pymdd



Yn ystod yr 50 mlynedd diwetha, mae denyddiau synthetig wedi dodyn rhan annatod o ywyd modern. Y aith yw bod polymerau synthetiga chyansoddion matrics polymer yn hanodol ar gyer nier o sectoraudiwydiannol, electroneg, bwyd ac iechyd ac yn eeithio ar bob agweddonbodolaeth,ynogystaldarparucyogaethiliynauobobl.Maer

molecwlau bychain sydd eu hangen i adeiladu strwythurau polymerig yndeillio yn benna o ynonellau anadnewyddadwy megis glo, nwy ac olew,a bydd y rhain yn prinhau a dod i ben yn y pen draw. Ceir traodaethauhelaethameaithprinderynwyddausylfaenolhynareincyenwadau

ynni.Maeeaithcyenwillaweroddefnyddiauarbenigolathunelledd-

uchel sydd wedi dod yn hanodol i gynnal ein saon bresennol o yw wedicael llai o sylw, a dyma ydd canolbwynt y sgwrs yma.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

9

DyDDLLun5Gorffennaf


6/13

YNNi NiwcLEAr YN L ir DYFODOLadw Ty, Mgx nt, s Wy

BriGhT sParKs


Mae Gorsaoedd Ynni Niwclear newydd yn l ar yr agenda wleidyddol.Maer sgwrs hon yn ymwneud hanes ynni niwclear gan ei olrhain yn

l ir ymdrech yn y 1940au i greu ar atomig i aileni ynni niwclear ynyroessyddohoni.Maercywyniadhwnhefydynedrycharddyfodol

Ynni Niwclear ac yn holir cwestiwn: ai mwy or un ath ydyw?Digwyddiad am Ddim. Canllaw Oedran: 12+

DDYFEisiO cYNLLuN NEwYDD sYN DEFNYDDiOgOLAu Er BuDD Y DDYNOLiAEth

ry D, optc Gyd

GWreiChion llaChar


Byddygweithdyrhyngweithiolhwnyneichgwahoddiddyfeisio

cymhwysiad newydd o gysyniadau Fotoneg Laser yn y an ar lle.

Byddysgwrsyndechraugydachyfresoarddangosiadauymarferolo

rai or cysyniadau sylaenol syn gysylltiedig Fotoneg Laser Pwer Isel,ar enomena optegol ac optoelectroneg cysylltiedig; cyn goyn i chi

naill ai yn unigol, neu mewn grwpiau bychain, gynnig syniadau hynodddyeisgar ar gyer cynllun cymwysiadau newydd o egwyddorion

Fotoneg Laser. Fech anogir i gynnal arbrofon ymchwiliadol, och penach pastwn eich hun, i ganod ymareroldeb eich syniadau newydd, gan

ddenyddior cyansoddion Fotoneg amrywiol a ddarperir.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

crONFA DDAtA DNA Yr hEDDLu -trAFODAEth gYhOEDDusPc Gyu Cymu



Mae datblygiadau mewn technoleg DNA wedi chwyldroi y modd y gall

yr heddlu ddiogelur cyhoedd. Mae creu Crona Ddata DNA yr Heddluwedi helpu i adnabod troseddwyr a sicrhau collarnau, el yn achos SarahPayne.Maetroseddaunachafoddeudatrysamynyddoeddlaweror

blaen wedi cael eu datrys erbyn hyn.

Ar hyn o bryd, mae sampl DNA yn cael ei gymryd pan ydd rhywunyn cael ei arestio. Fodd bynnag, cyhoeddodd y Swydda Gartre yn

ddiweddar, hyd yn oed os na ydd person yn ei gael yn euog, y bydd eumanylionyncaeleucadwmewncronfaddataamniferoynyddoedd.

Cred rhai na ddylid cadw gwybodaeth am bobl ddieuog, tra bod eraill yncredu y dylair grona ddata gynnwys pawb syn byw yn neun ymweld

rDeyrnasUnedig.Bethyweichbarnchi?Dymagyeiwrandoa

holir arbenigwyr am y wyddoniaeth ar materion ehangach synymwneud r denydd o DNA wrth ddatrys troseddau.


cAEL Eich YsBrYDOLi gAN NAtur (sAFBwYNt cYFriFiADurOL)Dd hwd, Pyg Gw lg



Mae prosesau naturiol yn rymus iawn ond sut allwn ni ddysgu ganddyntau denyddio er ein budd ein hunain? Trwy gydol y sgwrs yma, byddDavid yn traod pa mor rymus yw esblygiad, geneteg ar ymennydddynol,asutygellirgwastrodieugrymermwyncyawninodneuddatrys

problemau.Byddhynyncynnwyscywyniadigyfriannuesblygola

rhwydweithiau nerol.

Byddysgwrsymaynunlluniaubledefnyddiramrywiaethoglipiau

lm er mwyn dangos pam od natur yn r ym nor bwerus, gan gynnwysymddygiadau heidiol, ymddygiad treedigaethol, ymddygiad torol agoroesi yn ogystal golwg ar greaduriaid rhithiol sy n esblygu.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran 16+

PAM FOD E=Mc?Y at J w, Pyg Mc



Yn seiliedig ar ei lyr arloesol, a ysgriennwyd ar y cyd rAthroBrianCox,byddyrAthroJeForshawyncywynotaithddadlennol i niau gwyddoniaeth yr 21ain ganri er mwynystyried y gwir ystyr tu l i ddilyniant eiconig y symbolau synllunio haaliad enwoca Einstein, E=mc.

O ddatgymalur symbolau eu hunain, maent yn gosod cyres ogwestiynau:bethywynni?bethywms?bethsyddgangyymder

goleuni iw wneud ag ynni a ms? Ateb y c westiwn hwn sydd wrthwraidd yr ymchwiliad wrth iddo ddangos sut, er mwyn gwirioneddolddeall pam od E=mc, maen rhaid yn gynta inni ddeall pam bodyn rhaid inni symud ymlaen mewn amser ac nid am yn l, a sut ymae gwrthrychau yn ein byd 3-dimensiwn wir yn symud mewngood-amser 4-dimensiwn: mewn geiriau eraill, sut y mae union

wead ein byd wedii greu.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

11

5Gorffennaf

DyDDMawrth6Gorffennaf


7/13

2

chwArAE: PwYsigrwYDD Yr YMDDANgOsiADOL DDiBwYsB Tw, Pyg Gyd



Maer seminar rhyngweithiol hwn yn c yuno gweithgareddau ymarerolchywyniadarurfdarlithermwynrhoimoddichiddysguam

anteision chwarae ar gyer plant a phobl ianc (oedolion heyd eallai) achaelproadohono.ByddydarlithyddGwaithChwarae,BenTawil,yn

arddangos ymchwil ddiweddar mewn chwarae plant a gwaith chwaraei ddadlau eallai y byddain well inni, yn hytrach na r hoi sylw mawr i

ddatblygu sgiliau penodol a rhai gohiriedig, ganolbwyntio ein pryderonar udd uniongyrchol chwarae o ran lles emosiynol, ymlyniad i bobl a lle,tw a datblygiad yr ymennydd, cymdeithasoli, systemau ymateb i straen,

ac yn ola, ond yr un mor bwysig, pleser a mwynhad.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

sEFYLL O BLAiD NAturD Pu e



Maer Cenhedloedd Unedig wedi datgan 2010 yn Flwyddyn RyngwladolBioamrywiaeth.MaellywodraethyDeyrnasUnedigwediymrwymoi

atalydirywiadmewnbioamrywiaetherbynywyddynhon.Oystyried

cyymderadwysterdirywiadbioamrywiaethmewnrhywogaethaua

chynefnoedd maen hawdd bod yn sinigaidd, ond mae Dr Paul Evans yncredu bod yna broblem athronyddol bwysig iw thraod.

Mae bioamrywiaeth yn derm cymhleth i lawer o bobl, a gall rwystro einperthynasbydnaturdrwyddieithriorcyhoedd,achywynoystyriaetho

ecoleg sydd wedii gyrru gan y archnad yn ogystal ag anwybyddu gwerthdiwylliannol ac ysbrydol y gwyllt, gan ddod yn hunanddinistriol.

Byddysgwrshonynarchwilioystyriaethsyngroesihyn,ahynny

o gwmpas y syniad o symbiosis ar gymuned. Mae blwyddynbioamrywiaethyncynnigcyeiailasesurhynaolygwnwrthytermasut

mae ein cysylltiadau r byd yn gallu newid trwy seyll o blaid natur.Noddwyd gan Y Gymdeithas Addysg Wyddonol.


ArchwiLwYr gwYDDONiAEth siOE wYDDONiAEth ir tEuLu

Tcqut Gyd

earTh anD The Universe

5pm, Tcqut Gyd, Wcm

Sut mae gwneud arbraw gwyddonol?Dewch i ymuno ni er mwyn dilyn ein harchwilwyr

gwyddoniaeth eon ar daith o gwmpas y byd. Eu cwest ywdeall darogan, prof teg a dod i ganlyniadau.

Digwyddiad am ddim.Canllaw Oedran: Pob oedran (teulu)

7Gorffennaf

13

DAtBLYgiAD Yr OrthOP EDigDd adm, Ybyty otpdg rJ&ah



Gan edrych ar hanes a datblygiad Yr Orthopedig, bydd David Adamsyn sn am rai or bobl mewn hanes sydd wedi bod yn allweddolwrth ddatblygur maes hwn. Pobl el y Fonesig Agnes Hunt aichydweithwraig Emily Goodord a aeth ati gydai gilydd i seydlu CartreGwellaargyferplant,aSyrRobertJonesaroddoddgyhoeddusrwyddi

sblintThomasganachubbywydaudi-rifynyRhyfelBydCyntaf.SyrRobertJoneshefydoeddyngyfrifolamddatblyguorthopedeg

el maes arbenigol ar wahn. Hyd hynny roedd wedi bod yn rhan oFeddygaeth Gyredinol.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

BiOAMrYwiAEth Ar gArrEg Eich Drws

emm Bd, Gp Bmywt Wcm,Cyg Bwdt s Wcm

BYD Yr anieiliaiD


Or pry bach lleia ir goeden dderw hyna, mae bioamrywiaeth iw gweldym mhobman on cwmpas, yn sicr nid oes angen i chi ynd i Arica i weldbywyd gwyllt cyrous a diddorol. Dewch draw i ddarganod mwy am yfoamrywiaeth anhygoel sydd iw gweld ym Mwrdeistre Sirol Wrecsam tybed beth syn llechu ar waelod eich gardd neun ymweld yn ddirgel chcartrefchigydarnos!2010ywBlwyddynRyngwladolBioamrywiaetha

bydd y sgwrs hon yn eich helpu i ddeall a gwerthawrogir foamrywiaethsydd iw chael yn Wrecsam ar cyniau, ar cynefnoedd ar rhywogaethauarbennig y gallwn eu gweld on cwmpas.Digwyddiad am ddim. Canllaw oedran: Pob oedran

sut Yr YDYM YN trOi YNNir hAuL YN DrYDANY at stut i, Pyg Gyd, C Ymcw Y s



ByddysgwrshonganyrAthroStuartIrvine,CyfarwyddwryGanolfan

Ymchwil Ynni Solar, yn archwilio sut y gellid troi ynni or haul yn drydana helpu i osgoi newid yn yr hinsawdd.

ByddyrAthroIrvineyndefnyddioymchwileigrpiroicywyniadsymlosutymaeotofoltaiddsolaryngweithio.Byddyntrafodysialensiau

mawrynycyenwadynniacynarchwiliosutygallyDeyrnasUnedig

anteisio ar y tari bwydo-i-mewn syn dod i r ym o fs Ebrill ymlaenar gyer integreiddio ynni adnewyddadwy, ac yn dangos sut y maedeunyddiau, gwyddoniaeth a seg yn berthnasol in bywydau bob dydd.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

DyDDMercher7Gorffenn

af


8/13

cYFFuriAu A PhOBL iFANc A Yw hiN wir BEthMAE JErEMY kYLE YN Ei DDwEuD AMDANYNt?s McC, i2Cg



Byddysgwrshonynedrycharwirionedddefnyddiocyuriau,ganroi

cywyniadcyredinologyuriauareeithiauarymeddwlarcor.

Byddyddarlithynedrycharamrywiaethogyuriauauhenwaustrydyn

ogystal sut mae gwahanol gyuriau yn eeithio ar y meddwl ar coryn dibynnu pa gyur gai ei lyncu ac a ywn gweithredu el symbylydd,iselydd, rhithbair neu i ladd poen. Astudir pwnc llosg y cynnydd ymmhoblogrwydd high cyreithiol ac yn traod y dulliau ar strategaethaua ddenyddir gan dimau Cyuriau ac Alcohol i genogi pobl ianc syndenyddior sylweddau cyreithlon ac anghyreithlon hyn.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

E-DDiwYLLiANt Ac M-DDiwYLLiANt: Y FFOrDD Y MAEDYFEisiAu ELEctrONig, cYFriFiADurOL A sYMuDOLYN NEwiD NAtur cELF, DYLuNiO A DiwYLLiANtY at Pt exc, Pyg Gyd

GWreiChion llaChar


Mae dyeisiau electronig a systemau cyathrebu yn creu categoraunewydd o urfau celyddydol rhyngweithiol, megis rhaglenni teledu,eeithiauarbennigwediucynhyrchugangyfriaduron,gmau

cyrifadurol a cherddoriaeth wedii gwella yn electronaidd. Ond maeangeninifodynymwybodolfodybroseshonyncyymuasylweddoliei heaith ar ddiwydiannau, dylunio a datblygiadau yn y dyodol.

Mae llawer or technolegau newydd hyn yn ymwneud r rhyngweithiorhwng pobl a chyrifadur pwerus ac ar yr un pryd mae gallur dechnoleghon i od yn symudol yn actor pwysicach.

Byddysgwrshonynarchwilioractorauhynsyddagoblygiadauar

estheteg dylunio, swyddogaethau, goynion caledwedd/meddalwedd,denyddioldeb, yn ogystal model busnes y dechnoleg newydd.

Bethyweichbarnchi?Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

gwEithDY BiOPOLYMEr DiwYDiANNOLY at Pt Wm, Pyg Gyd,

C Pymu Tdddwy mw D


10m, Pyg Gyd, s P Cc, Wcm

Maer gweithdy hwn wedii anelu at weithwyr proesiynol ym maesbiopolymerau, ac maen cynnwys cyres o ddarlithoedd byr ganddiwydianwyracacademyddion.Byddynymdrinynonellaunewydd

biopolymerau, er enghrait, drwy ddatblygiadau mewn biobureydd,a denyddio biopolymer mewn sectorau diwydiannol amr ywiol, gangynnwys bwyd, erylliaeth, colur, caenau a phecynnu.

Tocynnau: trwy wahoddiad yn unig. Canllaw Oedran: Oedolion

DyDDIau

8Gorffennaf

DyDDMercher7Gorffenn

af

15

BEth sYN DigwYDD YN cErN?Y at sm hd, Pyg abtw



ByddyddarlithryngweithiolhonganyrAthroSimonHandsyn

disgrioarbroonseggronynnaudrwyddefnyddiochyymwyra

chanodyddion megis y rhai yn CERN (se y Seydliad Ewropeaidd argyferYmchwilNiwclear).Byddynedrycharpamymaeangen

peiriannau mawr el hyn i edrych ar bethau mor ach; beth yr ydymwedii ddysgu hyd yma am gronynnau elennol; ac yn bwysica

oll beth nad ydym yn ei wybod nac yn ei ddeall eto.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

a hoffecharddanGoseich sGiliaU

ffotoGraffiaeth?

cuFfotografaeth G wylw w

Eleni bydd Gyl Wyddoniaeth Wrecsamynrhoicyeichiarddangoseichsgiliauotograaeth a dehongli.

Denyddiwch eich sgiliau i dynnullun(iau) i gydynd themur yl eleni:

YDdaeararBydysawd

BydyrAnifeiliaid

Y Cor ar Meddwl DynolGwreichion Llachar

Cewch chi benderynu pa thema/themu ybyddwch yn dewis eu cynrychioli a aint oluniauyrydychyndymunoeucywynofel

ceisiadau yn y gystadleuaeth.

Peda caeoceada nol11 oed ac iau; 12 i 17 oed; a 18+ oed

ca p 2 ne y o boblDelrydol ar gyer ysgolion, grwpiaucymunedol neu grwpiau otograaethsyndymunocywynoportolio.

Byddenillyddalluncymeradwyedigyncael eu dewis ar gyer pob categori.Byddyrenillwyrterfynolyncaelycyei ennill Gwobr y Gynulleida Gorau yn yr yl.

s gymyd ran yn y gyadleaeAm anylion ynghylch sut i gymryd rhan,beth allech ei ennill a thelerau ac amodaurgystadleuaeth, ewch i .eam.om neu ebostiwch @lynd.a.

y u g b yw Dydd Iau y 3ydd o Fehen 2010

7Gorffennaf

4


9/13

PAM ADFEr MAwNOgYDD FENNs A whixALL?D J D, ntu egd



Dros y 19 mlynedd diwetha, mae Natural England a Chyngor Cen GwladCymru wedi bod yn ader Gwarchoda Natur Genedlaethol MawnogyddFenns a Whixall ger Wrecsam, ar l iddynt bron chael eu dinistrio gangloddio mawn masnachol. Mae clirio coedwigoedd pinwydd, coed aphrysgwyddachodiargaeauiloeddoosyddiadferysaehwnyn

golygucostaumawr.Aywnwerthydraerth?Byddysgwrsarsleidiau

ganUwchReolwryWarchodfaJoanDanielsynarchwiliopamymaenmor bwysig achub corsydd y byd ar gyer eu conod unigr yw orgorennol, eu bioamrywiaeth corsiog gwych, y gwasanaethau eco-system y maent yn eu rhoi i ni ac in hachub rhag yr eaith y mae eudia yn ei chael ar newid yn yr hinsawddDigwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

BYw gYDA BLEiDDiAiD i DDEALL Eu hYMDDYgiADsu e, Wpck Mgmt

BYD Yr anieiliaiD


Maer arbenigwr ar ymddygiad blaidd, Shaun Ellis, wedi dysgu ameddylryd a nodweddion cororol y blaidd a sut maent yn cydweithiogydai gilydd, drwy yn llythrennol yw yn eu plith! Yn 2005, gadawydtri chenau blaidd yn amddiad, gan arwain Shaun i wneud rhywbethbeiddgar,sefmagucnudoeiddiaidmewncaethiweddrwyfywgyda

nhw... el blaidd, gan eu dysgu drwy esiampl sut i oroesi yn y gwyllt.

Trwyeibroadofodynrhanannatododeuluoeiddiaid,athrwygael

rl benodol o ewn y grp hwnnw, mae ganddo ddealltwriaeth unigrywo un or modelau mwya cymhleth o ymddygiad grp.

Yn y sgwrs anwl hon, bydd yn sn am ei brofad o weithio gydarbleiddiaid a sut y maen nhwn byw ac yn helpu ei gilydd. Trwy ei brofadei hun, bydd Shaun yn eich tywys trwy ei ddealltwriaeth e i ymddygiad

cnudoeiddiaidacyncywynoeisyniadauarsutiddeliochanifeiliaideich hunain.

DarlledwyddogfenShaunEllisareiddiaidarChannel5yllyneddacmae

heyd wedi ymddangos ar raglen ddogen ddiweddar gan ITV1 ar hanescndof,rhaglenagywynwydganMartinClunes.


17

gwYDDOr cALON iAch; YMArFEr Y cOrFF Ar MEDDwLD J Bucky, Pyg C



A yw calon iach yn ymwneud yn unig ag ymarer cor abwytaniach?Bethywrprifactorauwrthadsefydlupoblsyddwedi

dioddefobroblemaucardiofasgwlaidd?MaeDrJohnBuckleyyn Ffsiolegydd Ymarer Cor Achrededig sydd wedi bod yn gweithio

ym maes ymarer cor mewn iechyd ac adseydlu ers dros 22 mlynedd.Byddeigywyniadyntynnuareibroadoredegeiganolfanarbenigol

ei hun a bydd yn sn am y cysylltiadau rhwng ymarer cor, seicoleg,ymddygiad ac iechyd meddwl syn gysylltiedig ag atal ac ader pobl

sydd chleyd cardioasgwlaidd, gan gynnwys trawiad ar y galon,gweithrediad y galon, a strc. .


BYw stOrMYDD sOLArD Jm Wd, Pyg Cy



Nid ywr good mor oer a gwag ag y byddech yn ei dybio ar yr olwggynta. Maer Ddaear yn rhan annatod o atmoser allanol yr Haul ac yn

gyson o dan lach gwynt solar ac yn cael ei hymdrochi yng ngweddillionmaes magnetig enawr yr haul. Er bod hyn yn gyredinol yn anweladwy ini bobl ar y ddaear, gall newidiadau yn amgylchedd y good, se Tywydd

y Good, gael eaith ar dechnolegau pobl o dan w yneb y Ddaear, ar yrwynebacuwcheiben.MaeDrJimWildynedrycharywyddoniaethytu

l i dywydd y good ac yn ystyried rhai o oblygiadau byw gyda seren.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

DYFEisgArwch wrth DDYLuNiOr AMhOsiBLry D, Pyg Gyd

GWreiChion llaChar


Maelaserynynhonnellarbennigiawnooleuni.ByddyCywyniadhwn yn dangos rhai or cynlluniau prototeip diweddara syn dangosdyeisgarwch rhyeddol mewn goleuni a dyeisgarwch creadigol yn

nychymyg y myyrwyr sydd wedi cynhyrchur prosiectau otoneg laserhyn.Ynystodycywyniad,ystyrirrhaiorcysyniadauhynodddefnyddiol

sydd gan otoneg laser, au harddangos i ddangos sut y gallairdatblygiadau hyn arwain at ddenyddio golau er budd y ddynoliaethmewn rhychwant o yrdd arloesol a chyrous. Mae rhai or denydd addangosir yma i amlygur cysyniad o ba mor ddyeisgar y gall goleuni

od yn cynnwys denyddio laserau i gynhyrchu systemau robotig, i reolisystemau sganio achub bywydau, ac i gynhyrchu diogelwch systemau

osafonuchel.Nifyddunrhywunyngadaelycywyniadhwnheb

sylweddolir dyeisgarwch anhygoel sydd iw gael drwy olau.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

DyDDIau8Gorffennaf


10/13

DArgANFYDDwch Y DrEFtADAEthDDAEArEgOL sYDD MEwN MYNwENtYDDMu sctcdd, Ggdd Gu Cymu


10m, nudd egwy y odd, dd y o, ll12 0DG

YmunwchrAthroCynthiaBurekwrthiddiarwainarchwiliado

geoamrywiaeth Eglwys Crist ai mynwent yn yr Orsedd Goch (Rossett),ger Wrecsam. Ceir lluniaeth a chorestru am 1010.30am yn NeuaddEglwysyrOrsedd.Byddydaithynparao10.30amhydat12.30pm.Dylid gwisgo esgidiau a dillad priodol ac ni chaniateir cn.

Trenwyd y digwyddiad hwn gan brosiect Mannau Sanctaidd GogleddGororau Cymru sydd wedi derbyn cyllid drwy Gynllun Datblygu Gwledigar gyer Cymru 2007-13, syn cael ei ariannu gan Lywodraeth CynulliadCymru a Chrona Amaethyddol Ewrop ar gyer Datblygu Gwledig.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 12+.

gwrEichiON LLAchAr hANEsYDDOL-siOE wYDDONiAEth ir tEuLuTcqut Gyd

GWreiChion llaChar

5pm, Tcqut Gyd, Wcm

Mae hanes yn llawn o ar loesiadau gwyddonol sydd wedi newiddy ordd yr ydym yn gweld y byd sydd ohoni. Dewch i weld ein sioewyddoniaeth ryngweithiol wrth i ni ynd am dro trwy hanes gan ymweld chymeriadau allweddol ar hyd y ordd ar darganyddiadau gwyddonolagyawnwydganddyntynogystalrmoddymaentyneeithioarybyd

yr ydym yn byw ynddo heddiw.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: Pob oedran (teulu)

A Ywr DDAEAr YN uNigrYw?Dd Jk, Pyg eg



BethsynarbennigameinDaearnisyngwneudyramodauyniawniywyd ymddangos? Maer sgwrs hon yn edrych ar actorau pwysig megishinsawdd a phresenoldeb ocsigen a dr.

Tan yn gymharol ddiweddar, y cyan a wyddem am blanedau oedd yrhai oedd o gwmpas ein Haul. Mae ser yddion wedi dechrau adnabodplanedauogwmpassreraill.Arhynobryd,maerplanedauhynnysydd

wediu canod yn wy tebyg o ran maint ir blaned Iau nag i r Ddaear ondmaeniferacystodyplanedauall-solar(sefplanedauoamgylchsreraill)

yn tyu bob dydd. Pa mor debygol wedyn bod yna blaned sydd yn unionel ein Daear ni rywle arall? A ddylen ni ynd ati i chwilio am arwyddioneraill o ywyd, a phetaen nin dod o hyd iddynt beth yddem nin eiwneud amdanynt?Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

BYwYD Ar Yr wYNEB -O DELEsgOPAu ANFErthOL i FYwYD BOB DYDD

Y at Dd D. Wk, Pyg Gyd

GWreiChion llaChar


Mae seryddiaeth yn dweud wr thym am y bydysawd an lle ni ynddo.Yr ydym ar drothwy darganyddiadau mawr, gydar gobaith am y trocyntafoweldplanedausyndebygindaearnioamgylchsreraill,

gwylio galaethau wrth iddynt gael eu urfo yn eu dechrau un, a myndymlaen i ddealltwriaeth lawnach o str wythur ar radda awr a datblygiad

y bydysawd. Mae mynd ir aael r heriau hyn yn golygu casglu mwy ooleuni, ac mae hynnyn goyn am delesgopau gwell a mwy o aint.

Yma yng Ngogledd Cymru ei hun, rydym wrthin datblygu technolegau

newydd cyrous i greu Telesgop Ewropeaidd Enawr. Ar l ei adeiladu,hwn ydd y mwya ei aint ar mwya sensiti yn y byd.

Byddysgwrsyndangossutygallytechnolegauhynhefydeeithioar

brosiectau yma ar y ddaear ei hun, gan amrywio o wella pa mor hir ymae mewnblaniadau mewn pobl yn para, hyd at y genhedlaeth nesao fcrosglodion. Eallai mair un mwya cyrous ywr potensial i ddatrysargyfwngynniybyd,gangopobethsyndigwyddytumewnirsryr

ydym yn eu hastudio drwy ein telesgopau!Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

tEchNOLEg gYNOrthwYOL:DEFNYDDiO tg i gADw POBL YN ANNiBYNNOL

Y at vc Gut D r cd Pckg, Pyg Gyd,

y G gy Ymcw rygwyd Cymwydg



Mae poblogaeth yr UE yn mynd yn hn ac maen aith syml wrth igynier o bobl ynd yn hn, maent yn ei chael yn wy anodd gwneud

gweithgareddau sylaenol yn y cartre, gweithgareddau a yddai wedibod yn llawer haws iddynt pan oeddynt yn iau. Gan weithio gyda

phartneriaid o nier o wledydd eraill yn ogystal r Deyrnas Unedig, maerGanolan ar gyer Ymchwil Rhyngrwyd Cymwysedig (CAIR), se grp

ymchwil ym Mhriysgol Glyndr, yn ddiweddar wedi cwblhau prosiectUEsylweddoldannawddyrhaglenFP6IST.Buirprosiect2mEASYLINE+

ddatblygu amrywiaeth o oer deallus ir cartre iw denyddio gan bobloedrannus ac anabl gan alluogi pobl i yw bywydau annibynnol yn

hirach. Ymysg y dyeisiadau a gaodd eu prof roedd peiriannau golchi synrhybuddio denyddwyr pan ydd y llwyth yn cymysgu lliwiau gydai gilydd,

ac oergelloedd syn rhybuddio gyda sn pan yddwch yn gadaely drws ar agor.

Mae sgwrs hon yn rhoi golwg gyredinol ar y prosiect ac ynystyried rhai o ddenyddiau ehangach Technolegau Cynorthwyol.


DyDDGwener9Gorffenna

f

19


11/13

AMOEBA tO ZEBrABg 747

BYD Yr anieiliaiD


Daw cerddoriaeth a gwyddoniaeth at ei gilydd am y tro cynta yn y sioegerdd byd natur ysblennydd hon. Mae Amoeba to Zebra yn gig roc oriawnrywwediipherormioganfandoswyddEfrogorenwBeing747

syn archwilio hanes naturiol y ddaear. O ddatblygiad urfau mwyahynaol a sylaenol bywyd, hyd at gymhlethdod planhigion ac anieiliaidheddiw, daw hanes y ddaear yn yw trwy gyrwng gerddoriaeth bop.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

NAMiNg PLutO FFiLM DDOgFEN A sgwrsD a Cpm, Pyg rydyc, t m



Mae 2010 yn 80 mlynedd ers darganod y blaned Plwton. Mae NamingPluto yn rhaglen ddogen or Deyrnas Unedig sydd wedi ennill gwobrau,acynunsynadroddhanesVenetiaBurneyPhair,yferchysgoloLoegra

enwodd y blaned Plwton yn 1930, a hithau ond yn 11 oed. Yn cynnwysuniggyfweliadVenetia,SyrPatrickMoore,DrAllanChapmanoBrifysgol

Rhydychen, y Gymdeithas Seryddol Frenhinol a NASA, maer lm13 munud yma yn edrych yn l ar hanes rhyeddol merch ianc synrhan o hanes seryddiaeth, ac yn t ystio iw haduniad hir-ddisgwyliedigr blaned a enwyd ganddi, 77 mlynedd yn ddiweddarach, ar drothwyei phen-blwydd yn 89 mlwydd oed.

Roedd Dr Allan Chapman, un o haneswyr gwyddoniaeth mwyablaenllaw y Deyrnas Unedig, yn rhan o wneud y lm ac e synadrodd yr hanes yn y sgwrs hon.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 8+

DArwiN Ar Y BEAgLEB hwk, T Mg ic

BYD Yr anieiliaiD


Dewch i ddathlu pen-blwydd 201 oed un on harwyr wrth i The MissingInc.gywynoadroddiadswnllydahollolanghywirofordaithCharles

DarwinaryrHMSBeagle,pethohanesdetholiadnaturiolaibriodasi

gynither Emma. Ie, ei gynither. Ar l derbyn llythyr gan gwr dirgel,aiDarwinarymraryrHMSBeagle,wediillywioganyCaptenFitzroy

rhyfedd.Arlymgaisawyddiannusiddifyrrueigyd-forwyr,dawDarwin

ar draws y Maoraid yrnig a rhyelgar o Seland Newydd. Wrth iddi ddodat ei theryn, diweddar sioe drwy ailadrodd gorddramatig ar daithDarwin el drama gyres ir radio yn y 1950au, gyda chymorth sgrechianac eeithiau sain gan y gynulleida.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 13+

DyDDSaDwrn10Gorffenn

af

21

thErAPi chwErthiNn rbd, Pyg Gyd



Nid yn unig y mae chwerthin yn ystwythor cyhyrau, y mae heyd ynrhyddhau rhuthr o endornau syn gwrthseyll straen. Yr hyn mae

therapydd chwerthin am ei wneud yw eich helpu chi chwerthin ynhaws. Ymunwch ni yn y gweithdy hwn ar werth therapiwtig chwerthina hiwmor ar iechyd cororol a seicolegol a dewch i weld pa wahaniaeth

y gall chwerthin ei wneud.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

sut Y gALL BriDiO PLANhigiON hELPu i FwYDOr BYDJt hgt, CpG

at D Mupy, Pyg Mgwg



Oeddech chin gwybod ein bod yn cael 70% on calorau o dri o gnydauynunig?Abodyrhainmewnperyglobluachlefydau?ByddJonathan

Harrington,oCropGen,yneichcywynoirpwncosutmaerbydyn

bwydo ei hun, a sut y mae angen inni wellar ordd yr ydym yn tyu acyn dosbarthu ein cnydau. Dewch i ddysgu sut y mae gwyddoniaetha thechnoleg yn hanodol i atal collir cnydau hyn syn allweddol in

bywydau bob dydd.

ByddyrAthroDenisMurphyyntrafodbridioplanhigionacynmyndir

aael rhai or problemau amrywiol syn bygwth cynhyrchu bwyd ir bydgan gynnwys newid yn yr hinsawdd, sychder, llygredd halen, gwenwyn

alwminiwm, plu a chleydau yn ogystal chwyn.Digwyddiad am ddim. Canllaw Oedran: 16+

Y DiBYNiAEthAu cuDDiEDigPp Gft, Mb Pmcutc


7.30pm, Pyg Gyd, s P Cc, WcmMaetueddgynyddolfodpobladdysgedig,cyogedigyndodyngaeth

i eddyginiaethau dros-y-cownter a rhai a ragnodwyd iddynt gan eumeddygonteulu.ByddyeryllyddcymunedolPhilipGriths,oMeba

Pharmaceuticals, yn traod nad ywr person ystrydebol syn gaeth igyuriau yn bodoli rhagor. Dewch i wybod mwy am rai or cyuriau

hamdden mwya cyredin sydd ar gael dros y cownter yn eich eryllaleolasutaphamymaentyncaeleucam-drin.Byddysesiwnhefydyn

sn am beth or cymorth sydd ar gael i bobl syn gaeth pobl na yddechyn disgwyl iddynt od yn ddibynnol ar gyuriau.



12/13

institutionofCiv

ileng

inee

rsW

ale

sCy

mr

u

23

yg cGwnaeth dros 3,500 o blant o Ogledd Ddwyrain Cymru a Swydd Gaergymryd rhan yng ngyl ysgolion cynradd eleni, a drenwyd gan SteveConway o yl Wyddoniaeth yr Ysgolion. Roedd y rhaglen yn cynnwyscywyniadauoeddynheriorplantiadeiladugwibfeiniacawyrennau

papur er mwyn dysgu am y wyddoniaeth tu l i seryddiaeth ahedan a sgyrsiau ynghylch compostio, cemeg, magneteg arwyddor denyddiau tu l i dywod. Ewch i wean yr yl yn

.eam.om er mwyn gweld lluniau a chael gwybodaetham y digwyddiad. Y cyr a gynorthwyodd gyda rhaglen yr ysgolioncynradd yw Amguedda Genedlaethol Cymru; Ymddiriedolaeth GogleddOrllewinyGymdeithasFrenhinolCemeg;WockhardtUKLimited;Sefydliad

yPeirianwyrSil;CymdeithasPeilotwrageddPrydain;PrifysgolBangoryr Adran Gemeg; Asiantaeth Yr Amgylchedd a ChymdeithasWyddoniaeth Prydain.

Noddwyd gan yl Wyddoniaeth yr Ysgolion.

yg UByddrhaglenysgolionUwchraddGylWyddoniaethWrecsamynrhedeg or 14e o Feen an y 10ed o Oenna.

Mae rhaglen eleni yn wy a mwy cyrous nag erioed or blaen, gydachyfraniadauganysgolheigionoBrifysgolGlyndrynogystal

darlitharbennigganyFonesigJocelynBellBurnell,Astrosegyddo

Brydain,darganfyddwraigypylsarauradiocyntafallywyddcyfredoly

Seydliad Ffseg. Mae rhaglen eleni heyd yn cynnwys casgliad mawr oweithgareddauarchebadwyagyenwirganTechniquestGlyndrac

elusennau addysgiadol eraill o Ogledd Cymru. Mae cymorth ariannolar gael trwy Gyra Cymru Gogledd Ddwyrain.

Gweler gwean Gyl Wyddoniaeth Wrecsam am wy o w ybodaeth:.eam.om/en/Evenoool/seondayoolpoamme/

Mae mwy o wybodaeth ar gael o: gya cym goledd Ddyan: DaveFitzsimmons Ff:01352750456E:[email protected]

tenqe glynd: Naomi Wyles Ff:01978293314E:[email protected]

NoddwydganTechniquestGlyndraCholegIl.

rhaGlenysGolion

Mae uchabwyntiau rhaglen eleni yn cynnwys:

soea: Sioe Swigod, GwyddoniaethTn, yn ogystal Chwrdd ag AdarYsglyaethus Prydain.

Y co a Meddl Dynol: Dewch iddysgu am eeithiau cyuriau ac al coholar bobl, sut maer ymennydd yn gweithio,sut mae seicoleg yn rhan o ywyd bobdydd, sut y gallwch atal dirod ich clustiauwrth wrando ar eich chwaraewr mp3 a suty gall microbau ymledu heintiau.

Byd y Anelad: Gwnewch odelauo anieiliaid syn symud a gweld sut maeanieiliaid yn addasu i gynefnoedd gwahanol.

Y Ddaea a Bydyad: Cyeiarchwiliomathemateg drwy weld, clywed, cywrdd

a symud, a darganod sut maer byd yncael ei wydo gan gnydau gwahanol a chael cywyniadymarferolioresgynwyryrardd

y plu ac afechydon syn bygwth planhigion.

geon Llaa: Dewch i greu eichllysnaedd eich hun a dysgu am wyddoniaethpolymerau ar yr un pryd chael eich dwylo arrobotiaid wediu rheoli o bell.

Ewch i .eam.om ynrheolaidd i gael y wybodaeth ddiweddaraam Gwychoniaeth

Noddwyd gan Ymddiriedolaeth GogleddOrllewin y Gymdeithas Frenhinol Cemeg

Ptoynna

Ar ydiwrnod

Archebuoaen

llaw

Oedolion 7 6

Plant 5 4

Teulu(2 oedolyn,

2 blentyn)

20 15

Grwpiau(10+)

4 y pen 3 y pen

Mynediad yn rhad ac am ddim i blant 2 oedac iau.

Maer prisiau yn cynnwys mynediad iTechniquestGlyndraphobsioeac

arddangosa yn Gwychoniaeth.

Gellir prynu tocynnau ar y diwrnod neuymlaen llaw o ganolan goeo weam01978 292015 a tenqe glynd01978 293400.Neu ar-lein yn .eam.om .

Gwychoniaethdydd sadwrn 3 Gorffennaf, 10am-4pm

prifysGol Glyndwr, safle plas coch, wrecsam

Dyma aaana e a o aboon ymaeol yddonae,addanoada yddonae by, oea yddonae dddool a addanoeydd

yddonae llan ybodae. Bydd gyonae yn e yfyno ynadaneydd a yn eo odd y ydy yn meddl am yddonae.


13/13

Documents

Gwyl Wyddoniaeth Wrecsam 2010