Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli

Araştırma Merkezi

1

..

Araştuma Dergisi Research Quarterly

Sum~~~ 2QQ5/34

KOSOVA'DA BULUNAN ORYANTAL EL YAZMALARI

Çev: Elsev BRİNA

ÖZET Arnavut milli tarih mirasmm önemli bir kls­

mml Kosova'da bulunan oryantal el yazmalan oluşturur. Hem tarihihem kO/türe! değer taşwan

oryantal el yazma/an, bu yaz1da incelenmiştir.

Bu inceleme sonucu lde edilen sonuçlar, Oç baş­lik altmda toplanmlŞtir: Birinci bö!Omde, Koso­va'daki oryantal el yazmalarmdan söz edilir; bu

el yazmalanntn sergilendiği, kullamldiği ve ya­

ziidiği enstitaler, bunlann yayiima yol/an, bu­

gOnkO durumlan gibi.

ikinci bö!Omde, Kosova Arşivinde oryantal el

yazmalarmdan, aniann özellikleri ve çeşitlerin­

den söz edilmektedir. ÜçOncO ve son bö!Om, ça­lişma n m ortaya konduğu temel bö!OmdOr.

ABSTRACf Oriental manuscripts in Kosova constitute

the important part of Albanian national histarical

heritage. These oriental manuscripts which have

both histarical and cu/tura! values are examined

in. this study. The results of this study are catego­rized under three headings: In the first section,

the oriental manuscripts in Kosova are menti­

oned; e.g. how they are written, used, and exhi­

bited, how they are distributed, their present con­

ditions, ete.

In the second section, tJ;ıe oriental manuse­ripts in Kosova Archieves, their properties and

variety are to/d. The third and the last seetion is

the main part where the who/e study is presen­

ted.

Anahtar Kelimefer: Kosova, Osmanli impara­

torluğu, Oryantalizm, El Yazmas1.

Key Words: Kosova, Ottoman Empire, Orien­

talism, Manusedpt

DORESHKRIMET ORIENTALE NE E KOSOVE

Perth. Elsev BRINA

ÖZET Arnavut milli tarih mirasmm önemli bir k1s­

mm1 Kosova'da bulunan oryantal el yazmalan

oluşturur. Hem tarihi hem kO!tOrel değer taş1yan

oryantal el yazma/an, bu yaz1da incelenmiştir.

Bu inceleme sonucu lde edilen sonuçlar, Oç baş­

lik altmda toplanmiştir: Birinci bö!Omde, Koso­

va'daki oryantal el yazmalarmdan söz edilir; bu

el yazmalarmm sergilendiği, kullamldiği ve ya­

ziidiği enstitO/er, bunlarm yayiima yol/an, bu­

gOnkO durumlan gibi.

ikinci bö!Omde, Kosova Arşivinde oryantal el

yazmalanndan, aniann özellikleri ve çeşitlerin­

den söz edilmektedir. ÜçOncO ve son bö!Om, ça­

lişmanm ortaya konduğu temel bö!Omdür.

ABSTRACf

Oriental manuscripts in Kosova constitute

the important part of Albanian national histarical

heritage. These oriental manuscripts which have

both histarical and cu/tura! values are examined

in this study. The results of this study are catego­

rized under three headings: In the first section,

the oriental manuscripts in Kosova are menti­

oned; e.g. how they are written, used, and exhi­

bited, how they are distributed, their present con­

ditions, ete.

In the second section, the oriental manusc- ·

ripts in Kosova Archieves, their properties and

variety are to/d. The third and the last seetion is

the main part where the who/e study is presen­

ted.

KeyWords: Kosova, Ottoman Empire, Orien­

talism, Manuscript.

Haci Bektaş Veli 12005-34 ----------------------- 33

E/sev Brina --------------------------

özdeyiş

Fantastik Arap kafigrafisiyle olan el

yazmalannın güzelliğine, Avrupa süslü

yazilannın hiç biri güzellik bakımından

yak/aşamaz. Bilemiyorum ve üzgünüm

çünkü belki de hiçbir zaman bi/emeye­

ceğim. Bunlarla birlikte, onlara göz at­

mak ve parmaktarla dokunmak hoşu­

ma gidiyor, çünkü bu plastik· sanat

eserlerine parmak/a dokunu/duğunda,

bunu oluşturan sanatçının ruhuna yak-

Moto

Do deshiroja fort te leçit, mishkri­

met, me nj'ato fantastike kaligrafi

arabe, qe asnje nga a/fabetet rigjide

europiane nuk mund t'u afrohet nga

bukuria. Po nuk di, dhe jam i deshpe­

ruar se ndofta nuk do te di kurre. Meg­

jitheketo me pe/qen t'i veshtroje e t'i

prek me gishterinj, sepse me duket se

kur i prek me gishterinj keto vepra te artit skulptural, i afrohesh shpirtit te ar-

laşmış gibi olursun, ___________ ~-~-- ... . Jfstitge_ e punoi . ... ___ __

Giriş

Mitruş Kuteli

(Mezar taşından dizeler)

Kosova'da bugün hala, önemli bir

sayıda Doğu dillerinde yazılmış el yaz-.

malar koleksiyonu korunmaktadır,ı '

içerik açısından çok çeşitli, kaynağı ve

bilim sanat değeri, milli Arnavut tarihi­

nin mirasının bir parçasını oluşturur.

Gerçekten, beş yüzyıldan fazla bir

süre Kosova, Osmanlı İmparatorlu­ğu'nun bir parçası idi. Tarihi, bu güne

kadar bilindiğine göre, XIV. yy'ın yarı­

sından başlar ve en yenileri XX. yy' ın

ikinci yarısına kadar varır.2 Hala bitiril­

memiş olan bir araştırmaya göre; bu­

gün Kosova' da 3000 kadar el yazması­

nın olduğu düşünülüyor. Bu el yazma­

larının büyük bölümü, özel kütüphane­

lerden ve devlet kütüphanelerinden

gelmiştir. Kosova bölgesinde XV. yy'ın

Hyrje

Mitrush Kuteli

(Vargje mbi gurevarresh)

Ne Kosove sot ruhen ende nje nu­

mer i rendesishem i koleksioneve te

doreshkrimeve orientale ı, sh u me te

ndryshme per nga permbajtja, pre­

jardhja dhe vlera shkencore - artistike,

te cilat perbejne nje pjese te trashegi­

mise histarike te kombit shqiptar. Kjo

per faktin se per me sh u me se pese she­

kuj, Kosova ishte pjese perberesee Pe­

randorise Osmane.

Ata datojne, me sa dihet deri me

sot, qe nga gjysma e shekullit XIV,

ndersa me te rinjte arrijne deri ne gjys­

men e parete shek. xxı. Sipas nje hu­

lumtimi ende te pambaruar, sot ne Ko­

sove mendohet te kete afro 3.000 do­

reshkrime orientale. Nje numer i konsi­

derueshem i ketyre doreshkrimeve vij-

34 ------------------- HaCI Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalart

başında var oldukları teyit edilmiştir.3 Bunlardan Kosova'da yazılmış ve İstin­sali edilmiş olanfar vardır. Ayrıca islam Dünyasının değişik bölgelerinden ge­lenler de mevcuttur.

Geçmiş' yüzyıllarda, milletimizin geçirdiği zor (eziyetfi) dönemler bo­

yunca, bu değerli el yazmaların ın bü­yük bir kısmı yanmış, yok olmuş veya

izi kaybolmuştur. Bu el yazmalarından

bazıları, Arnavut yazarların veya müs­tensihlerin eserlerinin çoğu, çeşitli kü­

tüphanelere, Türkiye, Bosna, Bratisfa­va, Belgrad olduğu gibi diğer yerlere de

gönderilmiştir.

Arnavut yazar ve müstensihlerinin

el yazmaları daha çok Suzi, Mustafa Şemi ve Yahya Bey Dukakin'e aittir. Bir çoğu da, Saray Bosna'da Gazi Hüsrev

Bey Kütüphanesi'nde bufunur.4 Bir bö­lümü ise Belgrad'ta Sırbistan Bilim ve Sanat Akademisi Kütüphanesi'nin arşi­vinde,s Bratislava Üniversitesi'nin Kü­tüphanesinde,6 ayrıca Belgrad Üniver­

sitesinin Kütüphanesinde, Arnavut ya­zar ve müstensihlerinin 1 OO'e yakın el

yazması bulunur. Bunları bu kütüpha-. . . "' .

neye Ipek şehrinden ısmet lmami hedi-

ye etmiştir/

Bugüne kadar korunan el yazmala­

rından bazıfarında verilmiş olan notlar, eski kütüphanelerde ne kadar büyük bir zenginliğin olduğunu daha iyi açık­

far.

ne nga bibliotekat private dhe nga bib­liotekat publike, qe ne territorin e Ko­soves eshte provuar te jene qe nga fiili­mi i shek. XV.3 Ka nga ata qe jane shkruar e kopjuar ne Kosove, po ka ed­he nga ane te ndryshrıie te Bates lslame.

Ne shekujt e kal uar, gjate kaheve te veshtira neper te cilat kaloi populli yne, nje numer i madh i ketyre do­reshkrimeve te çmueshme u dogjen, u zhduken apo u huben gjurmet. Disa prej atyre doreshkrimeve, shumica vepra te autoreve a te kopjuesve shqip­tare, u derguan neper biblioteka te ndryshme, si ne Turqi, Bosnje, Bratisl­fave, Beograd dhe ne vende te tjera. Doreshkrime te autoreve e te kopjues­ve shqiptare, si te Suziut, Mustafa Shem'iut, te jahja bej Dukagjinit dhe shume e shume te tjereve, gjejme ne Biblioteken e Gazi Husrev-beut ne Sa­rajeve4, pastaj ne Biblioteken e Arkivit te Akademise se Shkencave dlie te Ar­teve te Serbise ne Beograd5, ne Bibli­oteken Universitare te Bratisllaves6, ne Biblioteken e Univeristetit te Beogradit gjithashtu gjenden afro 100 doreshkri­me te autoreve dhe te kopjuesve shqip­tare, te cilat kesaj biblioteke ia ka dhu­ruar lsmet lmami nga Peja.7

Shenimet e vena ne disa nga do­reshkrimet orientale qe jane ruajtur de­ri me sat, tregojne me mire se ç'pasuri e madhe eshte ruajtur neper bibliotekat e vjetra.

Hac/ Bektaş Veli 12005-34 ------------------.;..._- 35

E/sev Brina ---"-----------------------

Bu değerli el yazmalarından kalmış Ajo qe ka mbetur nga keto doreshk-

olanlar, Kosova'nın bazı kurumlarında rime te vlefshme, ruhet nedisa institu-

korunur: Prizren'de Gazi Mehmet Paşa cione te Kosoves: ne Biblioteken e Ga-

Kütüphanesinde (200'e yakın), Priştine zi Mehmed Pashes ne Prizren (afro üniversitesi Milli Kütüphanesi'nde 200); ne Biblioteken Kombetare e Uni-

(600' e yakın), Priştine' de Allauddin versitare te Prishtines (afro 600); ne biblioteken e medresese "Alauddin" te Medrese Kütüphanesi'nde (600 'e ya-Prishtines (afro 600); ne Arkivin e Ko­

kın), Kosova Arşivinde (99 adet), Mitro-soves (99); ne Arkivin nderkamunal te

viça Belediye Arşivinde (8 adet) bulu-Mitrovices (8). Natyrisht, keso doreshk­

nur. Doğal olarak, bu değerli el yazma-rimesh te vlefshme ka edhe neper xha-

larının şimdiye kadar kayıtlı olmayan- mi dhe ne biblioteka private, te cilat

ları.camilerd~~'~~e-~z_e_l k_u_·tu_ .. ph~n~~!~~~ deri me tani nuk jane regjistruar. de mevcuttur.

Şu anda elimizde bulunan el yaz­

matan, topraklarımızın her yerinde de­

veran eden veya mevcut olan entelek­

tüel zenginliğin küçük bir kısmını tem­

sil eder. Yazıların bir kısıTlı, Arnavut ya­

zarların orijinal eserleridir. Böyle diyo­

ruz çünkü bu kitaplara, özel bir biçim<

de saygı gösterilmiştir. Müslüman evle­

rinde önemli bir yer tutmuştur. islam

dininin temel kita.bı olarak Kur'an veya

bir kimsenin el yazısıyla olan el yazma­

ları veya orijinalinden istinsah edilmiş

olanlar da, özel dikkatle vakfedilmiştir.

Kitapların iç ve arka kapaklarına yazı­

lan notlardan bu el yazmalarının saYfa­

larında sahipleri tarafından koyulmuş olan imza ve mühürler olduğu anlaşılır.

Kosova arşivinde korunan, Priştineli Pir

Muhammed Efendi'nin Şerh-i Rahat'

e/-Kulub adlı yegane el yazma eserin­

de, örnek olarak, bu el yazmasını, Priş­

tine Arnavut toplumunun 1680 yılında

Serez'e (Yunanistan) gitmeleriyle birlik-

~-~· -~-~---~---~---------~----- -~--- ---·-- ·----

Doreshkrimet e mbetura, si numer, perfaqesojne nje pjese fare te vogel te asaj pasurie intelektuale qe ka ekzistu­ar ose qe ka qarkulluar gjithandej ne vendin tane, nje pjese shkrime/vepra origjinale te autoreve shqiptare. Themi

keshtu, sepse libri, si lende e respektu­ar ne menyre te veçante, ne shtepite myslimane ka zene vend te rendesis­hem, siclomas Kur'an i, si liber themelor i fese islame. Edhe doreshkrimeve au­tografe apo atyre te kopjuara nga orgji­nali, u eshte kushtuar kujdes i veçante. Kjo shihet nga shenimet, vulat dhe fir­mat qe ne faqet e ketyre doreshkrimeve i kane vene pronaret e tyre. Ne do­reshkrimin unikat "Sherh Rahati e/-ku­lub", qe ruhetne Arkivin e Kosoves, te prishtinasit Pir Muhamed efendiut, per shembull, shkruan se ky doreshkrim ishte marre me vete. gjate shpernguljes se popullates shqiptare te Prishtines me 1680 per ne Serez (Greqi), dhe atje ky doreshkrim kishte mbetur per afro nje shekull, derisa disa tregtare te ve-

36 -------------------- HaCI Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

te beraberinde götürdükleri yazılıdır.

Orada bu el yazması bir yüz yıla yakın kalır. Daha sonra Priştineli bazı dikkat­li tüccarlar satın alıp Priştine Medresesi

Kütüphanesine getirir.8

Daha öncel~ri; camilerde, medrese v.b. yerlerde bulunanların dışında, Ar­navutların oda raflarında özenli ve dik­katlice korunmuş en az bir Osmanlı belgesi. ya da bu tür bir kitap (islam el yazmaları kitapları) bulunur. Bugün de orada burada, Müslüman Arnavut_?vle­rinde, geleneksel ve islam dini değeri­ne bağlı, tarih bilinci ve kültürü olan şahısların ellerinde el yazmaları bulu­nabilir. Komünist sistemin olmasına

rağmen ve Kosova'da olan son savaş, toplumumuzun bu kültür zenginlikleri­ni görünür bir şeklide fakirleştirmiştir. Kurumlarımızda olsun, özel kütüpha­nelerde olsun korunan el yazmaları,

adeta son Mohikanlar olarak kalmıştır.

.. Kosova'da oryantal el yazmalarıyla tanınmış oryantalistler; Dr. Hasan Kale­

şi,9 Dr. M. Muyezinoviç,lO Dr. F. Meh­

djll bazı belge veya el yazmaları ya­

yınlamışlar12 ve diğer bazıları uğraş­

masına rağmen, bunl:irla birlikte, bu el yazmalarını unutulmuşluktan kurtar­mak için bu alanın araştırmacıları, şim­diye kadar çoğunun kaydını yapma­mışlardır. Örnek olarak bu el yazmala­rının bir katalogunun hazırlanmaması kıymetli hazinenin değerlerinin bilin­mezliğindendir.

mendshem prishtinas e kishin blere dhe ia kishin kthyer bibliotekes se med­resese se Prishtines.a

Jo shume moti nuk kishte shtepi te shqiptareve myslimane qe te mos kish­te me shume se nje dokument osman apo nje kesi "qitapi"- libra e doreshk­rime islame, te yendosura dhe te ruaj­tura me kujdes ne raftete odave shqip­tare, perveç atyre qe gjendeshin neper xhami, medrese, etj. Edhe sot aty - ke­tu, nder shtepite shqiptare myslimane, fale kujdesit te individeve me kulture dhe vetedije histarike mbi vlerat fetare islame dhe tradicionale, mund te gjen­den doreshkrime islame, ndonese ish­sistemi komunist dhe lufta e fundit ne Kosove kane varferuar dukshem kete pasuri kulturare te popullit tone. Do­reshkimet e mbetura qe ruhen, qofte neper institucionet tona, qoJ:te neper bibliotekat private, paraqesin "mohika­nin e fundit" te kesaj "dinastie"- te do­reshkrimeve islame-orientale:

Ndonese, me doreshkrimet orientale ne Kosove jane marre oriental istet e njohur dr. H. Kaleshi9, dr. M. Mujezi­noviçlO, dr. F. Mehdiull, dhe ndonje tjeter, te cilet do te botonin ndonje do­kument a doreshkrim 12, megjithate, per t'i nxjerre keto doreshkrime nga harre­sa, nga specialistet e kesaj fushe ende nuk ka ndonje evidentim te plote, p. sh. nje katalog te ketyre doreshkrimeve. Kjo, kujtojme, eshte pasoje e mosnjoh­jes se vlerave te ketij thesari te çmuar.

Hac1 Bektaş Velr /2005-34 -------------------- 37

E/sev Brina --------------------------

Bu gerçekten yola çıkarak el yazma- Duke u nisur nga ky fakt dhe duke larının var olan uzun tarihi kültür değer- dashur te qartesojme vi eren e larte kul-lerinin aydınlığa çıkarılması isteğiyle turo-historike qe kane keto doreshkri-alışmalarımızı tamamen bu yönde me, punen tone e filluam pikerisht ne

çbaşlattık _demek oluyor ki Priştine Ko- kete drejtim - d. m. th. per te paraqitur doreshkrimet arabe, turke dhe persi-

sova Arşivinde korunan Arap, Türk ve ane, qe ruhen ne Arkivin e Kosoves te Fars el yazmalarını onların bütün kar- Prishtines, te cilat, me tere kompleksi-

maşıklığına rağmen ortaya çıkarmak vitetin e tyre, per historianet, orientalis-için, tarihçilere, doğu bilimcilere, Arap tet, ekspertet e paleografise arabe, te

aleografisi uzmanlarına, kaligrafistler kaligrafise dhe te artit aplikativ, paraqe-~e sanat uygulayıcılarına, inceleme açı- sin dokumentacion te klas it te pare per

sından büyük işler düşmektedir. Ayrıca hulumtim.

Kosova.:::Arşivinde ~Doğu-bilimleri-uz- ~ ··· Edhe pse ne Arkivin e Kosoves nu k

manları eksikliği olmamasına rağmen, kane munguar specialiste orientaliste, bu belgeler ve el yazmaları gün ışığına keto dokumente dhe doreshkrime edhe ıkmamış ve dünya edebiyatında hak me tej kane mbetur memece dhe nuk

~ttiği yeri alamamıştır. Hatta bir kısmı jane bere pjese e literatures nderkorn-kayda geçirilmiş bile değiı'erdir. Bunun betare, se ciles i perkasin. Madje n.uk üzerine, bu el yazmalarırnh kaydı ve in- jane as te regestuara. Prandaj, eviden-

celenmesi bizim için kolay bir iş olma-. eimi dhe studimi i ketyre doreshkrime-ve nuk qe nje pune e lehte per ne. Kjo

dığından değil, doğrusu el yazmalarının ' edhe per faktin se ne gjuhen shqipe güvenilir incelenmesi, bibliyografi veya nuk kemi ndonje katalog, bibliografi a herhangi bir katalogun olmaması prob- studim te mirefillte te doreshkrimeve lem teşkil etmemektedir. orientale.

· Bu arada, el yazmalarıyla uğraşmak

için, yani onlar nasıl olursa olsun, el

yazmalarıyla uğraşan herkese tanıdık olmasına rağmen, çeşitli kişilerin farklı

farklı yazılarının tümünü ve onların ka­

rakteristiklerini, öncelikle doğu dille­

. rinde olanları okuyabilmek gerekir. El

yazmaları, yazarın kitabını var olan bü­

tün duygularını aktararak yazdığı, orta­

ya koyduğu bilindiğinden okunması

daha da güçleşmektedir, el yazmaları

aracılığıyla müstensihin karakteri ve

Nderkaq, te merresh me doreshkri­me, çfaredo qofshin ata, do te thote, si­kurse u eshte e njohur te gjithe atyre qe merren me doreshkrime, te d is h. te le­xosh shkrimet e njerezve te ndryshem me tere llojllojshmerite dhe karakteris­tikat e tyre, aq me pare te atyre ne gju­het orientale. Kjo behet edhe me e veshtire kur dihet se doreshkrimet para­qesin para se gjithash emocionet e shkruesit ne raport me librin qe ai ka shkruar/kopjuar; permes doreshkrimit paraqiten edhe karakteri dhe ndjesite e

38 ----------------------------------Hact Bektaş Veli /2005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

duyguları da ifade edilir. Bu, araştırma­

cılara büyük bir sorun yaratsa bile, bel­

ki de el yazmalarını daha özel ve daha

değerli kılmaktadır.

Ayrıca, bildiğimiz kadarıyla ve el

yazmalarından rniras kalan, temel

mantıksal ve yasal bir sorun çıkıyor:

Gerçeğe göre, bu çeşitte bu kadar çok

kitap, içeriğinin önemiyle, yazarın sa­

natıyla, müstensihin üslubu ve tekni­

ğiyle, Osmanlı Devleti'nin bu uzak ve

küçük yerlerinde, sıkça Osmanlı Dev­

leti'nin kontrolü dışında, daha fazla

farklı bir dünya içerisinde, yazılmış ve

istinsah edilmiştir. Dolayısıyla bunlara

karşı oluşan düşmanlık nasıl açıklana­

bilir?13

Araştırmacı Dr. Şaban Sinani'nin

doğru gözlemlerine göre; "periferi bir

jeopolitik kavramı olarak, jeokültür ve

jeodini açıdan her zaman aynı anlamı

taşımaz. Görüldüğü gibi, Arnavut saha­

sı düşünüldüğü kadar periferik ya da

·coğrafi k olarak uzak olduğu kadar kül­

tür açısından metropolden uzak değil­

dir. Arnavutlar, ancak Osmanlılar dö­

neminde yüksek kültür değerleriyle

beslenme ihtiyacı olan imparatorluk di­

liyle, çok çabuk yerti aristokrasiyi, bir

kültür elitini, oluşturmuşlardır: Bu elit,

daha geçlerde, bu dilde kendini ifade

etme ihtiyacını duymuştur."14

Doğu kültürü ile Arnavut, kültür

bağlılığı içerisindeyken, sadece basit

bir bağımızın olmadığını söylemek ge-

shkruesit/kopjuesit. Kjo mbase i ben doreshkrimet edhe me te veçanta dhe me me vlere, por per studiuesit paraqet nje problem me shume.

Edhe kaq sa dime dhe kemi trashe­guar nga nga doreshkrimet orientale, dele nje pyetje paresore e logjikshme dhe e ligjshme: Si shpjegohet fakti qe kaq shume libra-te tille, te rendesishem per permbajtjen e tyre, per artin e te shkruarit, per tekniken dhe stilin e te kopjuarit, jane shkruar dhe kopjuar ne keto ane periferike, te largeta, shpesh jashte kontrollit te plote te shtetit os­man, per me teper ne zonen e kontak­tit me nje bote tjeter, qe kishte trashe­guar nje antagonizem te njohur me te?!B

Kjo per faktin, siç ka verejtur me te drejte studiuesi dr. Shaban Sinani, "sepse periferia, si nocion gjeopolitik, jo gjithnje perputhet me periferine si nocion gjeokulturor dhe gjeofetar. Du­ket se hapesira shqiptare, ne pikepam­je kulturore, nuk ishte dhe aq periferike sa mendohet, ose aq e larget ndaj met­ropol it sa -ishte gjeografikisht. Tek shqiptaret e periudhes osmane shume shpejt u krijua nje aristokraci vendese, nje elite kulturore, e cila kishte nevoje te ushqehej me vlera te larta kulturare ne gjuhe perandorie. Madje, pak me vone, kjo elite do te ndiente nevojen te veteshprehej ne kete gjuhe"14.

Kur jemi te lidhjet kulturare shqip­tare - orientale, duhet thene se nuk ke­mi vetem lidhje te thjeshta, por behet fjale per marredhenie te ndersjella.

Hacı Bektaş V elf 12005-34 -------------------- 39

E/sev Brina --------------------------

rekir. Ayrıca karşılıklı bağlılıktan söz Shqiptaret nuk qene thjeshte konsuma-edilir. Arnavutlar, Doğu kültürünün tore, admirues te kultures orinentale

hayranı ve onun gelişiminin basit tüke- dhe te arritjeve te saj. Por shume perfa-ticisi değillerdi. Bununla birlikte, za- qesues te inteligjencies shqiptare te ko-man ın Arnavut bilginlerinin önde ge- hes dhane ndihmesen e tyre te duksh-

lenleri, bu kültürün gelişmesinde görü- me ne perhapjen e kesaj kulture. Dhe nen hizmeti sunmuşlardır. Bu kadarıyla jo vetem kaq! Midis tyre u daliuan ed-

he personalitete te shquara te cilet dha­da kalmamışlardır: Bunların arasında,

ne nje ndihmese te permasave jo te Doğu dillerinde sanat ve edebiyatta, vogla ne !evrimin e fushave te

felsefe veteolojide olduğu gibi bilim ve ndryshme te kultures dhe te dijes, te le-kültürün değişik alanlarında gelişmesi- tersise dhe te artit, filozofise dhe te te-ne büyük bir ölçüde hizmet vermiş ün- ologjise ne gjuhet orientale15.

lü şahsiyetler de çeşitlidir;15 -~------------ - --- N--d·k-.-- · dh- --h-- .--- · - k- .. ı ımı e uazımı nu qene ve-

Etkileri ve kelime alışverişi tek yön­

lü değildir. Bu bağlar almak ve vermek­

le karakterize oluyordu, her şeye rağ­

men dengeye dayanıyordu, sonuçta

bu, karşılıklı bir alışverişti.\6

Hatta, Arnavut dil bilimci (Aibano­

log) j. G. Von Hahn, karşılıklı kelime

alışverişinden bahsederken, ülkeye ye­

ni gelenlerin, oranın yerlilerinden çok

daha fazla şey aldığı düşüncesindedir.

Hahn, bu gerçeği her yerde görülebi­

len, doğanın bir kanunu olarak müta­

laa eder, daha dinamik olan toplumlar

ona göre daha eski ve durağan toplum­

ları kontrolü altına alır.17

Bu çalışma, girişi dışında üç bölüm

daha kapsar: Birinci bölümde, Koso­

va'da oryantal el yazmalarından söz

edilir; bu el yazmalarının sergilendiği,

kullanıldığı ve yazıldığı enstitüler, bun­

ların yayılma yolları, bugünkü durum­

ları v.b. ikinci bölümde,_ Kosova Arşi-

tem ne nje kahje. Ata qene lidhje te ci­lat u karakterizuan nga marrja dhe nga dhenia, pavaresisht se nga mund te anoje peshorja, ata qene ne fund te fundit, marredhenie te ndersjella16. _

Madje albanologu, j. G. von Hahn, kur bene fjale per huazimet e ndersjel-

\ la, eshte i mendimit, qe elementi push­tues ka marre shume me teper prej te nenshtruarve, ne krahasim me ate qe keta te fundit kane marre prej tij. Dhe kete dukuri, Hahn, e konsideron si nje ligj te natyres qe del ne pah gjithkund, ku popuj te rinj natyrale pushtojne po­puj me nje kulturete lashte17.

Ky punim, perveç hyrjes permban edhe tre kapituj.

Kapitulli i pare bene fjale per do­

reshkrimet orientale ne Kosove; institu­

cionet ne te cilat u perdoren, u shkruan

dhe u perhapen keto doreshkrime; rru­

get e perhapjes se tyre, gjendjen e tyre

sat, etj.

40 _________________ ....;_ ____ Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalart

vinde bulunan oryantal el yazmaların­

dan, onların özellikleri ve çeşitlerinden

söi edilir.

Üçüncü ve son bölümde ise aynı

zamanda bizim çalışmamızın ortaya

koyduğu temel bölümde, Kosova Arşi­

vinde bulunan Osmanlı el yazmaları

kataloguyla birlikte, bu el yazmaların­

da bahs edilen, transkripti yapılmış

başlıkların indeksi ile birlikte, yazarla­

rın indeksi, müstensihlerin indeksi,

vakfedenlerin ve sahiplerinin indeksi

ve yerlerin indeksini ortaya koyduk.

Sonunda Kosova Arşivinde korunan or­

yantal el yazmalarından, 1 O illustras­

yon (resimleme)-faksimile (tıpkıbasım)

daha sunduk.

1. BÖLÜM Kosova'da El Yazmaları

Belgeleri toplamak için Kimse kafasmr yormaz Cepte altm toplamak için

Sadece birer srra almrş gibi HafızAli Korça

Kosova'ya Osmanlıların gelmesiyle

ve Osmanlı yönetiminin yerleşmesiyle

(XIV. - XV. yy) yaşamın her alanında

yeni özellikler kazan'l'lmıştır. Genel

olarak, Osmanlı idaresinin gelmesi ve

yerleşmesi, sadece Kosova'da değil,

Arnavutların yaşadığı tüm topraklarda

büyük değişiklikler yaratmıştır. Böylece . "

Osmanlı dönemi öncesi ve Osmanlı

dönemi sırasında yaşayış biçimi bakı­

mından büyük değişiklikler olmuştur.

Ne kapitullin e dyte kemi bere fjale per

doreshkimet orientale ne Arkivin e Koso­

ves, karakteristikat dhe Ilajet e tyre etj ..

Ndersa ne kapitulline trete dhe te

fundit, qe paraqet edhe kapitullin baze

te punimit tane, kemi paraqitur katalo­

gun e doreshkrimeve orientale ne Arki­

vine Kosoves, se-bashku me indeksine

titujve te transkriptuar, indeksi n e auto­

reve, indeksin e kopjuesve, indeksin e

vakeflenesve dhe te pronareve dhe in­

deksin e vendeve qe permenden ne ke­

to doreshkrime. Ne fund kemi paraqi­

tur edhe 1 O ilustrime-faksimile te do­

reshkrimeve orientale qe ruhen ne Ar­

kivin e Kosoves.

KAPJTULLII Doreshkrimet Orientale Ne Kosove

Anjeri nuk çane koken

Ookumentet per t'i mbledhur Sikush nga nje rrashte rroken

Ne xhepa ar per te mbledhur

Hafez Ali Korça

Me depertimin e osmanlinjve ne

Kosove dhe me vendosjen e administri­

mit te tyre (shek. XIV - XV), u fituan ti­

pare te reja ne te gjitha aspektet e jetes.

Ne pergjithesi depertimi dhe vendosja

e pushtetit osman beri kthese te madhe,

jo vetem ne Kosove, por gjithandej ne

trojet shqiptare, duke krijuar keshtu nje

kufi te pakapercyeshem midis periud­

hes paraosmane dhe asaj osmane, pas

se cilit kufi, perfundonte njera dhe fil-

Hacı Bektaş V elf 12005-34 ---------...,.----------- 41

E/sev Brina --~-----------------------

Eski yaşam biçimi ile yeni yaşam biçi­

mi arasındaki bu kesin sınır, bir devrin

bitmesi ve yeni bir devrin başlaması

olarak değerlendirilebilir.18 Çünkü Os­

manlılar beraberlerinde bu topraklara,

yeni bir toplum düzeni, yeni bir kültür,

yeni bir medeniyet, hepsinden önemli­

si Osmanlı İmparatorluğunda resmi din

olan, islam dinini getirmişlerdir.

Böylece, Arnavutların Batıyla oldu­

ğu gibi Doğu kültürüyle de tarihsel bağ­

larının olmasına rağmen, Arnavut top­rakları na Osmalllı~egemen 1 iğin in-yer:.

leşmesiyle ve özellikle yaşama tarzına

aynı zamanda maddi ve manevi kültüre

duyarlı etkisi olan islam'ın yayılmasıy­

la, Arnavutların Doğu kültürüyle yakın

temasları başlamıştır.19 Bununla biriik-I

te, islam dinine kucak açılmasıyla, Do-

ğuyla bağlar genişletilmiş ve doğrudan

geniş halk kitlelerine yayılmasına sebep'­

olmuştur. Arnavut topraklarında islam

dininin yayılması, şüphesiz bu alanda

iyi bir rol oynamıştır. Fakat bu belirleyi­

ci- değildir. Belirleyici değil diyoruz,

çünkü ilk başta islam medeniyetinin ve

oryantal kültürünün yüksek değerleri,

diğer birçok millet arasında hayranlık

yaratmasına yol açmıştır. Bu arada, ca- -

milerin, mekteplerin, medreselerin, tek­

kelerin ve kütüphanelerin açılması, Ar­

navut-Oryantal kOltürünün bağ ve iliş­

kilerinin karşılıklı, hissedilir bir biçimde

gelişmesinde etkili olmuştur. Bu kurum­

ların çoğu, topraklarımızda Osmanlı

kültürünün yerleşmesini kurumsallaştır-

lonte periudha tjeter krejtesisht e re18,

sepse, osmanlinjte ne t~ojet tona sollen,

perveç te tjerash, nje rregullim te ri

shoqeror, nje kulture te re, nje qytete­

rim te ri dhe, mbi te gjitha, sollen fene

islame, e cila ishte fe zyrtare e Peran­

darise Osmane.

Keshtu, me vendosjen e sundirnit

osman ne trojet shqiptare dhe sidomos

me perhapjen e lslamit, i cili pati ndi­

kim te ndjeshem edhe ne menyren e je­

teses, por edhe ne kulturen materiale e

shpifter()re, nis kontakti ballar i shqip­

tareve me kulturen orientale, edhe pse

shqiptaret historikisht kane pasur lidhje

kulturare si me·Perendimin ashtu edhe

me Lindjen 19. Mirepo, me perqafimin e

lslamit nga ana e tyre, lidhjet me Lind­

jen u zgjeruan, u shtrine ne disa fusha

dhe u bene me te drejtperdrejta per nje

shtrese me te madhe te popullsise. Per­

hapja e lslamit ne trojet shqiptare, s'ka

dyshim se ka luajtur nje rol te dores se

pare ne kete drejtim, por jo edhe per­

caktues. Themi jo percaktues sepse ka­

ne qene, ne radhe te pare, vlerat e lar­

ta te qyteterimit islam dhe te kultures

orientale ato qe i kane hapur rrugen ve­

tes per te gjetur admirues ne mesin e

shume popujve te tjere. Ndersa, per­

hapja e xhamive, mektebeve, medrese­ve, teqeve dhe e bibliotekave kane ndi­

ku ar ne menyre te ndjeshme ne zgjeri:

min e lidhjeve dhe te marredhenieve te

ndersjella kulturare shqiptaro-orienta­

le. Keto institucione te shumta, e insti-

42 -------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalart

mıştır. Ancak bu kurumlar, Osmanlı

egemenliği tarafından ideolojik benim­senie ve baskı aracı olarak hizmet et­memiştir, söylenmesi adet olduğu gibi onlar, geniş halk kitleleri tarafından be­nimsenen merkeziere dönüştürülerek

islam kültürünün· ~iı yüksek seviyesine ulaşmasını sağlamışlardır. Edebiyat ala­nında olduğu gibi, başta şiir ve felsefe alanında olmak üzere. Ancak sadece bu kadar değil. Onlar, bu mirasları in­celeyen araştırma merkezlerine dönüş­müşlerdir; Fars, Arap ve Türk şairlerinin yetiştiği merkezlere.20 Camiler, medre­sefer, tekkefer, kütüphaneler v.b. şüp­hesiz halkı derinden etkilemiştir. Onun kültür, ahlak gelişimi, adetleri, dini eği­timi bundan etkilendiği gibi başka et­kinlenmeler de olmuştur.

islam dininin en önemli kurumu olarak camiler, Kosova'da etkisini za­manla genişleterek sürdürmüşlerdir.

Camiler, bütün tarihleri boyunca, mab~tlerden ziyade ilk mektepler ol­muşlardır. Mektep, en doğru tanınmış tarihçi F. Hiti'nin bahsettiğine göre, o cami değilse bile, camilerle birleştiril­miş21 böylece mektep ve cami arasın­

da temel farklar kaldırrlmıştır.22 Daha sonraki dönemlerde camilere yakın il­kokul eğitimi için kuttab veya mektebe

olarak adlandırılan binalar inşa edil­miştir. Bunların sayısı o kadar çoğaldı ki her köyde mutlaka bir tarıe mevcut­tu. Hatta çok defa sayıları birden fazla da olabiliyordu.23

tucionalizuan depertimin kulturor te osmaneve ne vendin ·tane. Porse keto institucione nuk sherbyen vetem si mjete te pervetesimit ideologjik ne du­art e sundimtareve osmane, siç eshte bere zakon te thuhet. Ato u shnderruan ne qendra te popullarizimit te arritjeve te shkefqyera te qyteterimit islam, sido­mos ne fushen e letersise, ne radhe te parete poezise, dhe te filozofise. Porse jo .vetem kaq. Ato u shnderruan edhe ne qendra te studimit te kesaj trashegi­mie, ne qendra te levrimit te vjersheri­mit ne gjuhen turke, arabe dhe perse20.

Xhamite, medresete, teqete, bibliote­kat, etj., kane ndikuar pa dyshim ne ve­te popullaten, ne kulturen e saj, ne zhvillimin moral, ne zakonet, ne arsimin fetar e artistik dhe ne aspekte te tjera.

Xhamite, si institucion me i rende­sishem fetar islam, ne Kosove kane njo­hur nje shtrirje te madhe ne kohe dhe hapesi re.

Xhamite, gjate tere histarise se tyre, perveç se faltore u bene edhe sh ko/la te para. "Shkolla, - siç veren me te drejte histariani i njohur F. Hiti,- i qe bashku­ar xhamise, nese ajo vete nuk ishte xhami"21 dhe nuk kishte ndryshime pa­rimore midis shkolles dhe xhamise22. Me vone afer xhamive u ndertuan gadi­na per arsimin fillor, te ashtuquajtura kuttab ose mektebe, r:ıumri i te cilave u rrit aq shume, saqe ne çdo fshat kishte te tille, madje ne shume raste kishte ed­he meteper se nje23.

Hacı Bektaş Velf 12005-34 -------------------- 43

E/sev Brina --------------------------

Kosova'da da camiler okul işlevini

yürütür. Kosova'da islam okulları cami­

ler kadar eskidir denilebilir. Böylece

Kukli Bey vakıfnamesi, 1538 yılında

hazırlanmıştır. Bu vakıfnameye göre o

dönemde birçok sosyal-humaniter dini

yapı inşa edilmiştir. Aynı zamanda

okul hizmetini gören, arasında birkaç

muallimin de bulunduğu iki cami inşa

ettiği bu vakıfnarnede kayıtlıdır.24 Ben­

zer bir okulu Suzi de inşa etmiştir, hat­

ta o kendi bik_oraı:la._(iğ[~trı1e~nli~_y_<ıQ~

mıştır.25 Gazi Mehmet Paşa, en güzel

camiierin birinden sonra, sadece Priz­

ren'de değil, Kosova'da da ilk medrese­

yi de inşa etmiş, bu cami içeriğiyle ve

eğitim seviyesiyle tüm Rumeli'de yankı

uyandırmıştır.26

Camiierin faaliyetlerini, diğer bel­

geler de kanıtlamaktadır, XVIII. yy' ın' ikinci yarısıı:ıa kadar, genellikle ne ka­

dar cami varsa o kadar da mektep var­

dı. Müslümanlar arasında camiierin

sayısı yaklaşık olarak mektep sayısına

tekabül eder diye sonuçlandırabili­

riz.27 Kosova'da mekteplerden ziyade,

iptidai (ilkokul), rüşdiyye(ortaokul) ve

idadi (lise) gibi okullar vardı. Koso­

va'nın nispeten liemen her büyük ka­

sabasında birer medrese faaliyet gös­

termiştir.28 Cami ya da mektebin bu­

lunmadığı yerlere ise, muallimler (öğ­

retmenler) geçici olarak, çocukları

eğitmek için gidiyorlardı.29

Edhe ne Kosove funksioni shkollor i

xhamive ishte prezente, d.m.th. shkol­

lat fetare islame ne Kosove jane te vjet­

ra po aq sa edhe xhamite. Keshtu, va­

kefnameja e Kuklibeut, e vertetuar me

1538, i cili ne ate kohe kishte ndertuar

shume objekte fetare dhe social-huma­

nitare, deshmon se ai kishte ndertuar

dy xhami, te cilat njekohesisht ishin

edhe shkolla, kurse ne mesin e deshmi­

tareve kishte edhe disa mualim24. Nje

_ s~ koli e te ngjashme kishte ndertuar ed­

he Suziu, madje ai edhe vete ishte me­

sues ne te25. Gazi Mehmed pasha, pra­

ne njeres prej xhamive me te bu kura jo

vetem ne Prizren, ndertoi edhe medre­

sene e pare ne Kosove, e cila per nga

permbajtja dhe niveli i arsimit dallohej

netere Rumeline. 26

Veprimtarine e xhamive e deshmoj­

ne edhe dokumentet e tjera, ku deri ne

gjysmen e dyte te shek. XVII zakonisht

kishte aq mektebe, sa kishte edhe xha­

mi. Prandaj mund te perfundohet se ne

mjediset myslimane numrit te xhamive

perafersisht i pergjigjej numri i mekte­

beve27. Ne Kosove, perveç mektebeve

(numri i te cileve ishte shume me i

madh), pastaj shkollave iptidaie, rush­

die dhe idadije, gati ne çdo qytet rela­

tivisht te madh te Kosoves ka vepruar

nga nje medrese2B. Madje ne vendet

ku nuk kishte xhami a mekteb, muali­

met (mesuesit) shkonin perkohesisht

per t'i mesuar femijet29.

44 -------------------- Hacı Bektaş V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Her medresenin, kurallara gore el

yazması kitapları bulunan kendi kütüp­

han·esi vardı. Kütüphaneler, cami ve

medreselerle karşılıklı kültürel gelişime

ve Müslüman toplumunun bu toprak­

larda eğitiminin yü~selmesine etkili ol­

muşlardır. Bunlarô~ın en eskisi, bildiği­

miz kadarıyla, Prizren'de Suzi'nin te­

melini attığı kütüphanedir. Çok eskile­

re dayanan ve bugün bile mevcut olan

bir diğer kütüphane, 200'e yakın el

yazmasının korunduğu, 1537 yılında

inşa edilmiş, Prizren'de bulunan Meh­

med PaŞa Kütüphanesidir. Bu el yaz­

malarından iki Kur'an'ın güzelliği dik­

kat çekicidir. Biri az rastlanan 1541/42

yılında Kur'an'ın Farsça tefsiri. Burada

ayrıca Tıp Kanunu (El-Kanun fit- Tıbb),

1458 tarihli Mecmu'ui-Bahreyn,

Sa'adi'nin eseri Gülistan Tefsiri, Mevla­

na Celaleddin Rumi'nin Mesnevisi ve

sırasıyla diğer eserler korunur.30 Bura­

da, Mehmed Paşa Medresesi müderris­

leri~den bazılarının eserleri de korun­

maktadır. Örnek olarak, bu medresenin

son müderrisi olan Hafız Abdullah

Efendi Hirzi'nin bıraktığı değerli kütüp­

haneyi verebiliriz.31 D~er kentlerde de

kütüphaneler kurulmuştur. ipek'te el

yazmaları ve diğer kitapların değerli bir

koleksiyonuna sahip olan Atik Medre­

sesi Kütüphanesi· olduğu gibi, bundan

başka Yakova'da 1733 yılında, karakte­

ristik kubbesiyle Büyük Medrese Kü­

tüphanesi açıldı v.b.32

Seeila medrese, sipas rregullit ka

pasur biblioteke te veten, nje pjese li b­

ra doreshkrimesh. Bibliotekat, krahas

xhamive dhe medreseve, kane ndikuar

shume ne zhvillimin kulturor dhe ne

ngritjen asimorete popullates myslima­

ne ne keto treva. Me e vjetra nder to,

me sa dihet, eshte ajo te cilen e theme­

loi Suziu ne Prizren. Nje biblioteke tje­

ter mjafte e vjeter qe ekziston edhe sot

eshte ajo e Mehmed pashes po ne Priz­

ren e ndertuar ne vitin 1537 ku ruhen

afersisht 200 doreshkrime orientale.

Prej tyre, per nga bukuria dallohen dy

ekzemplare te Kur'anit, nje koment i

rralle i Kur'anit ne gjuhen perse i vitit

1541/42. Ketu ruhet edhe "Kanuni mje­

kesor" - ("El-Kanun fi et-Tibb"), vepra

Mexhme'u-1-bahrejn e vitit 1458, nje

koment i "Gjylistanit"te Saadiut, "Mes­

nevija" e Rumiut dhe vepra te .tjera te

rralla30.

Ketu ruhen edhe veprat e disa

myderrizeve te medresese se Mehmed

Pashes, si p.sh. biblioteka e çmueshme

qe e dha hafez Abdullah ef. Hizri,

myderriz i fundit i kesaj medreseje31.

Edhe ne qytete te tjera u themeluan

biblioteka, si ne Peje biblioteka e Atik

Medresese, e cila ka pasur nje koleksi­

on te çmueshem te librave dhe te do­

reshkrimeve orientale, pastaj ne Gjako­

ve me 1733 u hap biblioteka e Medre­

sese se Madhe, me kupalen e saj karak­

terİstike etj.32.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 45

E/sev Brina -------------------------

Fakat, el yazmaları kitaplar sadece

medrese ve kütüphanelerde korunmak­

la kalmadı (bunlar en önemlileri ol­

makla beraber halk kütüphanesi olarak

da hizmet görüyordu), bununla birlikte

bunlar camilere, tekkelere ve özel kü­

tüphanelere de mal edilmişlerdir. Ko­

sova'da mevcut olanların sayıları, Ko­

sova Arşivinde korunan el yazmaların­

dan da görüldüğü üzere büyüktür. Bu

arada, Rumeli'de islam dininin yayıi-

masında ve bu alanda islam kültürünün

Mirepo, librat- doreshkrimet orien­

tale nu k jane ruajtur vetenı neper bibli­

otekat e medreseve- shkollave (ndone­

se keto ishin me te rendesishmet, sepse

sherbenin edhe si biblioteka publike),

por ato kane qene prone edhe e xhami­

ve, teqeve dhe bibliotekave private,

numri i te cilave ne Kosove, sikurse shi­

het edhe nga doreshkrimet qe ruhen ne

Arkivin e Kosoves, ka qene i madh.

Nderkaq, nje rol jashtezakonisht te

madh dhe te pakrahasueshem per per-yayılmasında, dolayısıyla-korunmasın- -~ napjen e fese islame rıeRuıiıeli d he per

da da camilerin, medreselerin teşvikin- perhapjen e kultures islame ne keto

de ve bu kurumların kütüphanelerinin ane, e rjedhimisht edhe per mbajtjen,

fonlarının donatılması ve zenginleştiril- stimulimin e medreseve, xhamive dhe mesinde, vakıf kurumları şüphesiz s·ı-

per mbushjen dhe pasurimin e fondeve radışı ve kıyaslanamayacak kadar bü- te bibliotekave te ketyre institucioneve,

yük bir rol oynamıştır.33 En eski olan- e ka luajtur padyshim institucioni i va-lardan biri 1513 yılında, Prizrenli şair kefit33, qe tek ne eshte i vjeter qe nga

Suzi'nin kendi vakfını inşa ederek bü- ' viti 1513, kur poeti prizrenas Suziu

yük bir sayıda kitap vakf etmiş, cami themeloi vakefin e tij dhe vakefnoi nje

inşa etmiş ve mektep de kurmuştur.34 numer te madh te librave, ngriti xhami-

Kukli Bey de 1538 yılında Rumeli'de ne dhe themeloi edhe shkollen34. Edhe en büyük vakıflardan birini inşa etmiş­

tir.35

Bunları, bugüne kadar gelmiş olan

el yazmalarının yayılma yollarını açık­

lamak için kaydettik. Osmanlı el yaz­

malarının yaygınlaşması, diğer yollarla

da yapılmıştır. Özellikle insanlarımızın

belli bir kısmı değişik islam merkezle­

rinde öğrenim gördüğü, Şam, Bağdat,

Kahire ve istanbul'dan dönerken bera­

berinde, kendi ihtiyaçları için, el yaz­

malarından da büyük bir sayıda getir-

Kuklibeu me 1538 themeloi nje nga

vakefet me te medhane Rumeli35.

ı shenuam keto, per te treguar rruget

permes se cilave u perhapen doreshkri­

met orientale te cilat arriten deri ne di­

tet tona. Perhapja e doreshkrimeve ori­

entale eshte bere ed he ne rruge te tjera,

sidomos kur kihet parasysh fakti se nje

numer i njerezve tane jane shkolluar

neper qendra te ndryshme islame, si ne

Stamboll, Kajro, Bagdad, Damask etj.

Ata me rastin e kthimit nga atje, per ne-

46 -------------------- HaCI Bektaş V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

mişlerdir. Hac ziyaretleri de bu el yaz­

malarının geliş yollarından birini teşkil

eder. Tüccarlar, Osmanlı İmparatorlu­

ğu'nun her yerinde hizmet etmiş, dev­

let memurları ve diğer bilginler de el

yazmalarını Kosova'ya getirmişlerdir.

Sadece Kosova'da~yetişmiş olanlar da,

oryantal dillerinde kitaplar yazmışlar

veya istinsah etmişlerdir ve sonra kendi

yerlerinde vakfetmişlerdir. Çünkü, bir­

çok tarih kaynağının gösterdiğine göre

kitaplar sadece tanınmış kültür merkez­

lerinde değil, Osmanlı İmparatorlu­

ğu'nun en uc yerlerinde bile istinsah

edilmişlerdir.

Kitapların istinsahı ile sadece imam­

lar uğraşmamış (din yol gösterenleri­

mensupları), alışıldığı üzere diğer din­

lerin mensupları da, ama bunlarla aynı

zamanda müderrisler, öğrenciler, kü­

tüphaneciler, askerler, zanaatkarlar

v.b. uğraşmışlardır.36 1107/1695 yılın­

da İslam Gazi ibn Abdüi-Gazi (asker)

tarafından istinsah edilmiş bir el yaz­

ması, Kosova Arşivinde de bulunur.37

Kitabın istinsahını sadece kaligrafist

(hattat) yapma yetkisine sahipti; yani

mesleği bu iş olan kişi. Kaligrafist ve

güzel yazıcılık mesleğ~ mekteplerin ve

ilk medreselerin • açılmasıyla öğrenil­

miştir.38

Hatta, bu okullarda çocuklar, Arap

yazısının birkaç yazdış şeklini öğren­

mişlerdir. Osmanlı yönetiminde kulla­

nılan, özellikle rik'a39 yazı çeşidini öğ-

voja te veta, kane sjelle nje numer te

konsiderueshem edhe te doreshkrime­

ve orientale. Edhe shkuarja ne haxh ka

qene nje prej rrugeve nga kane ardhur

keto doreshkrime. Tregtaret, nepunesit

shteteror dhe dinjitare te tjere qe kane

sherbyer gjithandej ne Perandari ne Os­

mane, gjithashtu kane sjelle doreshkri­

me orientale. Po edhe ata qe kane

sherbyer tek ne, kane shkruar a kopju­

ar libra ne gjuhet orientale dhe pastaj i

kane lene vakef ne vendin tane. Sepse,

siç deshmojne shume burime historike,

libri nuk eshte kopjuar vetem ne qend­

ra te njohura te kultures, por edhe ne

vendet me te skajshme te Perandorise

Osmane. Me kopjimin e librit nuk jane

marre vetem imarnet (prijesit fetare), s iç

rendome ka qene tek pjestaret e feve te

tjera, por me te jane marre edhe

myderrizet, talebet- nxenesit, bibliote­

kistet, ushtaret, zanatlinjte etj)6 Nje

doreshkrim kopjuar ne vitin

1107/1695, nga Islam gazi (ushtari) ibn

Abdyl-gazi, gjendet edhe ne Arkivin e Kosoves37.

Kopjimi i librit ka mund te porositej

edhe tek kaligafisti - "hattati", njeriu

profesiani 1 te cil it pati qene po ky. Pro­

fesiani i kaligrafistit dhe i bukurshkru­

esit, ne Kosove eshte mesuar qe me

hapjen e mektebeve dhe medreseve te

para38. Madje ne keto shkolla femijet

kane mesuar te shkruajne ne disa lloje

te shkrimeve arabe, sidomos kane me­suar llojin e shkrimit "rik'a"39, cili esh-

Hact Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 47

E/sev Brina --------------------------

renmişlerdir. Aynı zamanda güzel yazı, kaligrafi ve resimierne büyük önem ta­şır.40

Kaligrafist-ressam, minyatür sanat­çısı ve mücellidle birlikte kitap ciltle­nir. Bu sanatçılar kitabın sanatsal yönü­nü41 hazırlamakla uğraşmaktaydılar.

isteğe göre, onun estetiğinin hazırlan­

ması, üç sanatçı ile angaje edilir: Kalig­

rafist, minyatür sanatçısı ve ciltçi.42 Ki­tap ciltleme el sanatı hakkında kendi araştırmalarında Dr. Enver Dukacini43 ve Dr. Drita Statovtsi,44 Kosova'daki oryantal el yazmaları ve sanat illustras­yonlarının, hiçbir araştırmacı tarafın­

dan ele alınmadığını söylemişlerdir.

Arap alfabesi kaligrafiye çok uygun olduğu için,süsleme ve ~1 şekillerinin verilmesinde oryantal el yazmalarında seyrek görülen ustalıktan çok yararlan- , mıştır. Z. Jane'ın dediğine göre, kesin­likle diğer hiçbir sanatta, islam sanatın­da olduğu gibi el yazmalarının kaligra-fi ve sanat tasarım ları, sistematik bir ya­yılma göstermemiştir.45

ll. BÖLÜM Kosova Arşivi'ndeki El Yazması Eserler Yaşam geçici Yaz1 kalic!d!r Kul günahkar Allah affedicidir. (Şerhü't-Tabsıra ve't-Tezkire ese­

rinden)

te perdorur ne administraten osmane. Kujdes i veçante i eshte kushtuar gjit­hashtu bukurshkrimit, kaligrafise dhe vizatimit40.

Kaligrafisti se bashku me ressam-in . - miniaturistin dhe me "muxhel-lid"-in - liberlidhesin, pergatitnin anen artisti-ke te librit41, e sipas porosise, per per­gatitjen estetike te tij, angazhoheshin madje edhe nga tre artiste: kaligrafisti, miniaturisti dhe liberlidhesi42. Per ze­jen. e liberlidhesit, ne studimet e tyre karıe-fal ur' dr. -Enver· Dukagjini43 dhe dr. Drita Statovci44, por me ilustrimin artistik te doreshkrimeve orientale ne Kosove nuk eshte marre asnje studiues.

Alfabeti arab, shume i pershtatshem per kaligrafi, dekarime dhe per varian­te te nduarduarta, eshte shfrytezuar shume dhe me mjeshtri te rralle ne do­reshkrimet orientale. Dhe, me siguri, ne asnje art tjeter, - thote Z. Jane, - ka­ligrafia, dhe ilustrimi artistik i doreshk­rimeve, nuk kane pasur shtrirje siste­matike sikurse ne artin islam45.

KAPITULLI ll Doreshkrimet Orientale Ne Arkivin

E Kosoves

Shkrimi eshte i perhershem Kurse jeta kalimtare. Robi eshte mekatar, Kurse Zoti fa/es. (Nga doreshkrimi: Sherh et-Tebsire

ve et-Tedhkire)

48 -------------------- Hact Bektaş Ve/1 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Kosova Arşivinde, Arap harfleriyle

başta Arapça olmak üzere, Türkçe,

Farsça ve Arnavutça çok sayıda yayın­

lanmamış Osmanlı el yazması eser bu­

lunmaktadır. Kosova Arşivinde koru­

nan bu el yazmal~rı, adeta anti ka değe­ri taşıyan eserler· fonu gibidir. Bu el

yazmalarının değerleri konusunda

Prof. Dr. Şaban Sinani'nin dediği gibi:

"el yazması olarak kalmış kitap/eser­

ler"46 adlandırılması, belki de en doğru

alanıdır. Çünkü diğerleri arasında sa­

dece üçü benzeriolmayanyazma eser­

lerdir ve dünya Doğu dilleri alanında

yazılmış ve derlenerek tasnif edilmiş

eserler listesini zenginleştireceği mu­

hakkaktır."

Kosova Arşivinde el yazması eserle­

rin kronolojisi, 841/1437-8 tarihinde

yazılmış Tuhfetü's-Sibyan,47 Arapça -

Farsça el yazmaları sözlüğü ile başla­

maktadır. En yenisi ise benzeri olma­

yan (unikat) Arapça el yazması Priz­

ren~Ii Rüstem Ef. Şporta' nın Risale fi

beyant Esmau/lahi Te'a/a ve Esmaü'n­NebeFiyye a!eyhi's-selam ve Esmai'l Ceml'e/ Enbiyaü'l medhureti fi-I­

Kur'ani-l'azim4B adlı eseridir ve 1925

yılında yazılmıştır. Bu'eserin kronoloji­

si beş asır öneeye dayanır (XV. -

XX.yy). Bunların çoğunluğu XVII. yy,49

XVIII. yy,so XIX. yy'da51 yazılmıştır.

Kosova Arşivi'nde korunan el yazması

eserlerin genel sayısı 69 kodeks ya da

99 el yazma esere kadar varır. Kırk

eser, toplam on mecmuada52 toplan-

Ne Arkivin e Kosoves, perveç nje numri relativisht te madh te dokumen­teve te rendesishme ne gjuhet orienta­le, sikurse u tha, ruh et edhe fondi i do­reshkrimeve osmane ne formen e vep­rave te plota te pabotuara, me gjuhe baze arabishten, turqishten, persishten dhe gjuhen shqipe, me grafi arabe. Ke­to doreshkrime qe ruan Arkivi i Koso­ves, perbejne nje fond antikuar, dhe per h ir te respektim it te vleres qe perfa­qesojne keto doreshkrime, do te ishte me e drejte, siç do te thoshte dr. Sh. Si­nani, te quheshin "/ibra/vepra te mbe­tura ne doreshkrim"46, sepse, perveç te tjerash, tri prej tyre jane doreshkrime unikate dhe pasurojne listen boterore te doreshkrimeve orientale, madje nje­ri eshte autograf.

Kronologjia e doreshkrimeve orien­tale ne Arkivin e Kosoves fillon me fja­lorin ne doreshkrimin arabisht:persisht Tuhfe es-Sibjan47, i kopjuar me 841/1437-8, kurse me i riu eshte do­reshkrimi unikat ne gjuhen · arabe i myftiut te Prizren;t. Rrustem ef. Shpor­ta, me titull Risa/e fi bejani Esmai/-lahi te'a/a ve esmai nebijjina a/ejhis-se/am ve esmai xhemi'i-/enbijai-1-medhkureti fi-I-Kur'ani-l'adhi"4B, i shkruar me 1925. Shtrirja kronologjike e ketyre do­reshkrimeve perfshin pese shekuj - XV - XX. Numrin me te madh te tyre e ndeshim ne shekullin XVIJ49, ne shek. XVIJISO, shek. XIX51, etj.

Numri i pergjithshem i doreshkri­

meve orientale qe ruhen ne Arkivin e

Kosoves arrin ne 69 kodekse ose ne 99

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 49

E/sev Brina ---------------------------

mıştır. Mecmuanın içeriği çok çeşitli

olduğu için ve el yazmaları koleksiyo­

nu çeşitli yazmalardan oluştuğu için

çalışılması çok güçtür, çünkü Mecmu­

anın içeriği çok çeşitlidir. Bir kısmının

yazarı bilinmekte, bir kısmının ise bi­

linmemektedir. Eserler değişik zaman­

larda yazılmıştır. Bu durum bu el yaz­

nıalarının üzerinde daha titizlikle çalı­

şılmasını gerektirmektedir. Mecmular

kendi çeşitliliğiyle araştırmacıları bek­

lemektedir. Çünkü yazarları arasında

sıkça bazı ge!lÇ~iSimlere--ra5tlann1al<fa~

dır. Bunlardan bir kısmı tanınnıakta, bir

kısmı ise tanınnıanıaktadır.53

Bu eserlerin 7 4'ü Arapça, 19'u

Türkçe, 2'si Farsça, 1 'i Farsça- Türkçe,

1 'i Arapça-Türkçe, 1 'i A'rapça- Farsça

ve 1 'i ele Arap harfleriyle Anavutça ya~

zılnııştır. Bunlardan üçünün bir benze-'

ri yoktur (yeganedir). Biri 1561, biri

1885, biri 1925 yılında yazılmıştır.

Derviş Salih'in 1909 yılında yazdığı

nesirleri (Arnavutça ve Türkçe) benzeri

olmayanların arasında yer alır. Bu el

yazmalarının çok kıymetli olduğunu

düşünüyoruz.

Kosova Arşivinde bulunan el yaz­

nıası eserlerin çoğunluğu dini, hukuki

ve felsefi alanlarla ilgilidir. Dil ile ilgili

yazılar olduğu gibi edebi yazılar da ek­

sik değildir, ayrıca sosyal bilimlerle il­

gili yazılar da bulunmaktadır. Bunlar­

dan bir kısmı doğa bilinılerindendir.

vepra doreshkrim. Dyzet doreshkrime

jane te pernıbledhura ne 1 O "mexh­

mu'a"52, te cilat ne koleksionet e do­

reshkrimeve i takojne atij lloji te do­

reshkrimit qe eshte me se veshtiri ta .

perpunosh, sepse permbajtja e "mexh­

mu'ase" eshte e lloj-llojshme, autoret e

shumte, te njohur e te panjohur, koha e

hartirnit te tyre po ashtu e ndryshme

etj. Por qe te gjitha keto se bashku e

perbejne perpunimin e ketyre doreshk­

rimeve me interesant. "Mexhmuate" ja­

ne sfidete llojit te vete per studiuesin,

sepse shpesh ne te zbulohen disa emra

te rinj nga mesi i autoreve letrare, te

dhena te reja per disa personalitete, per

raste histarike dhe kulturare ne hapesi­

ra te caktuara, dhe te ngajshme53. ·

Nga keto doreshkrime, 74 jane ne

arabisht, 19 turqisht, 2 persisht, 1 per­

sisht - turqisht, 1 arabisht - turqisht, 1

arabisht- persisht dhe 1 ne gjuhen shqi­

pe me grafi arabe. Tri prej ketyre jane

unikate dhe datojne: nje nga vitit 1561,

nje nga viti 1885 dhe nje nga viti 1925.

Unikate supozohet te jene edhe poezi­

te e Dervish Salihut (ne gjuhen shqipe

dhe turke) te vitit 1909. Keto doreshkri­

me kane peshe te posaçme dhe i vlere­

sojme si shume te rendesishme.

Midis doreshkrimeve orientale qe

gjenden ne Arkivin e Kosoves, mbizo­

terjne tema fetare, juridike dhe filozofi­

ke. Nuk mungojne as shkrimet letrare

clhe sidomos gjuhesore, e madje as te

shkencave natyrore. Nga keto nje eshte

50 ------------------- Hact Bektaş V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

Kitaplardan biri Kur'an'ın yüceliği

ile ilgili el yazmasıdır, S'i tefsir alanın­da, 4'ü hadis hakkında, 19'u islam hu­kuk ilminden (fıkıh), 21'i etik (ahlak), 2'si islam dogmaları (akaid), 22'si dille ilgili (dil bilgisi, cümle bilgisi), 1'i reto­rik, 8'i nesir, 3'ü ~-mistik (tasawufi), 3'ü fesefi, 3 kanunnaine, 1 tarih, 1 biyogra­fi, 1 diploma, 3 sözlük ve 1 ansiklope­diden oluşur.

Bunların, diğer alanlarda olduğu gi­bi büyük çoğunluğunu dil, etik ve is­lam hukuk ilmi (fıkıh) alanında el yaz­malarını oluşturur. islam hukuku litera­türünde, namaz kuralllarına ve diğer

dini. görevlere bağlı anlam taşıyan eser­ler, önemli yeri tutar. Bu eserlerin ço­ğu, zamanın medreselerinde öğretici

kitap olarak okutulmuştur. Bu el yaz­malarının müellifleri islam dünyasının ünlü ulemalarıdır: ihrahim Halebi, imam Beydavi, Birgevi, Taftazan, Cur­cani, Taberani, ibn Hişam, Taşköprü­·:zade, ibn Kemal Paşa, Fenar, Kuduri, Şem'i, Hafız ve başkaları.

Bunların istinsahını değişik bilgin ve şahsiyetler çeŞitli yerlerde, Arnavut bölgelerindeki Arnavut yazarlardan .. başlayarak, islam dünyasının en uzak yerlerine kadar değişik yerlerde yaz­mışlardır.

Kosova Arşivinde bulunan oryental el yazmaların tümü sadece kağıtta ya­zılmıştır. Kağıt türleri çok çeşitlidir, en basitinden, daha sertine ve biraz daya-

doreshkrim-kopjim i Kuranit fisnik, 5 nga fusha e tefsirit, 4 nga fusha e hadit­h it, 19 nga jursiprudenca islame (fikh), 21 nga etika (ahlak), 2 nga dogmatika islame (akaid), 22 nga gjuha (gramati­ke, sintakse), 1 nga retorika, 8 nga po­ezia, 3 nga misticizmi (tesawufi), 3 nga filozofia, 3 kanunname, 1 nga historia, 1 biografi, 1 diplome, 3 fjalore dhe 1 enciklopedi.

Numrin me te madh te ketyre e per­bejne doreshkrimet ne fushe te gjuhesi­se, etikes dhe jurisprudences islame, po edhe ne fusha te tjera.

Ne literaturen e jurisprudences isla­me vend kryesor zene, qe eshte e kup­tueshme, veprat qe kane te bejne me rregullat e namazit dhe abiigirnet e tje­ra fetare.

Shumica e ketyre doreshkrimeve ja­ne mesuar si libra didaktike neper med­resete e kohes. Autor te ketyre·doreslik­rimeve jane ylemate me eminente te Bates Islame si: Ibrahim Hale~iu, Imam Bejdaviu, Birgeviu, Taftazani, Xhurxha­ni, Taberaniu, lbn Hishami, Tashkopru­zade, Ibn Kemal Pasha, Fenari, Kudu­riu, Shem'iu, Hafizi e te tjere.

Kopjimin e tyre e kane bere ylema dhe personalitete te ndryshem ne ven­de te ndryshme, duke filluar nga kopju­esit shqiptare ne viset shqiptare e deri ne vendet me te largeta te Bates lslame.

Te gjitha doreshkrimet orientale ne Arkivin e Kosoves jane te shkruara ve­tem ne leter. Llojet e letres jane nga me te ndryshmet, nga ajo me e thjeshta, e

HaCI Bektaş V elf 12005-34 -------------------- 51

E/sev Brina --------------------------

nıklı olana ve zamnına göre dayanıklı,

çok güzel ve kaygan olan en kalitelisi­

ne kadar. Bunların çoğu yazının açıklı­

ğını ve okunaklığını olduğu gibi görü­

nüşünü ve üzerinde yazılmış olan kağı­

dın rengini değiştirmemiş ya da koru­

muştur. Renklerine gelince en fazla sa­

rı renk görülmekle birlikte beyaz olan­

ları da görülmektedir.

Karakterisitik ve belgenin değerini

arttıran papirus gibi bir kağıtta Muhta­

saru'l~ Vi ka ye54- ad lı- eser-yazılmıştır.-

Renklerine gelince, el yazmalarının

çoğunda bugün kullanılan mürekkebin

özelliğini taşıyan siyah renk mürekkep

kullanılmıştır. Bu renk çeşidi uzun yıl­

lar boyunca güzelliğini korumuştur.

vrazhde dhe me pak rezistuese, e deri tek ajo me cilesorja - e lemuet, shkelq­yese dhe rezistuese ndaj kohes. Shumi­ca e doreshkrimeve kane ruajtur po thuaj te pa ndryshuar pamjen dhe _ ngjyren e letres mbi te cilen jane shkru­ar, si dhe qartesine dhe lexueshmerine e shkrimit. Per nga ngjyra, me shpesh takohet ajo qe anan ne te verdhe dhe tjetra ne te bardhe. Ne nje !eter karak­teristike, nje si papirus, qe vlen te veço­het, eshte kopjuar vepra Muhtesar e/­Vikaje54.

Persa i takon bojes, ne shumicen e

doreshkrimeve eshte perdorur boja e

zeze (myreqep), e cila i pergjigjet cile­

sise se tushit te sotem. Kjo lloj boje ka

ruajtur shkelqimin e saj gjate shu!lle

shekujve. Per zbukUrimin e shkrimit,

Yazının güzelleştirilmesi için, el yaz- per titujt dhe nentitujt ne doreshkrime,

malarında başlık ve alt başlıklar, satır ' per kryeradhet, per te theksuar ajetet,

başları, ayetlerin vurgulanması, hadis­

ler, konulardaki önemli yerler veya ko­

nuların çerçevelerinde kırmızı renk

kullanılmıştır.

Metnin girişindeki ünvanlar farklı

renklerle yazılmıştır, kırmızı rengin ya­

nında pembe, beyaz, mavi de kullanıl­

mıştır. Diğerleri arasında el yazmala­

rında pratikte kullanılan en güzel renk

şüphesiz altın rengidir ki bu el yazma­

larına ayrı bir güzellik katmaktadır. Dış

görünüşü açısından, bu el yazmaları

çeşitli biçimlerdedir. En büyüğü 32 x

20 cm ebatındadır.

hadithet, vendet e rendesishme ne

tekst, apo per te kornizuar tekstin, esiı­

te perdorur edhe boja e kuqe. Ndersa

unvanet (ilustrimet) ne hyrje te tekstit ja­

ne shkruar me bojera te ndryshme, si­

pas ngjyres se kuqe, ngjyre roze, ngjyre

e bardhe, ngjyre e kalter etj. Nje ngjyre

tjeter mjaft shkelqyese e praktike, qe

eshte perdorur ne doreshkrimet orienta­

le, eshte pa dyshim ngjyra e arit, qe do­

reshkrimeve u jep nje bukuri te rralle.

Per sa i perket formes se jashtme,

keto doreshkrime jane te formatit te

ndryshem. Me i madhi eshte ai i forma­

tit 32 x 20 cm,.

52 ---------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

Yazı çeşitlerine gelince, Kosova Ar­

şivinde. korunan el yazmalarının çoğu,

Arap nesih yazısıyla yazılmıştır. Sakin

ve yuvarlak çizgilerden, doğru harflerle

bir yazıdan ve başka uygulamalardan,

gereksiz şişirmelerden ve fazladan keli­

melerden uzak durmasıyla bu yazı fark

edilir.

Harfler yatay çizgide aynı uzaklık­

larda sıralanmıştır.55 Bu yapının sebebi

çok nettir. Basit ve uzun nesih yazısıy­

la, basım harfi gibi seçilmiş, böylece el

yazmalarının Çoğu bu tür el yazısıyla

yazılmıştır. Kosova Arşivi'nde korunan

bazı el yazmaları, Arap ta'/ik yazısıyla

da yazılmıştır. Özellikle yorum eserle­

ri, marjin yazılmış olanlar v.b. Arap ne­

sih yazısıyla birlikte ta'/ik yazılı bölüm­

ler bulunan bazı eserler de vardır. Sa­

dece bir tek yazı (icazetname)56 Arap

sülüs yazısıyla yazılmıştır ki bu el yaz­

ması eserlerde seyrek görülen bir yazı-

/dır.

· Kosova Arşivi'nde korunan el yaz­

malarının çoğu, olağandışı bir kaligrafi

ile fark olunur; bunların bir kısmı re­

simleniedir. Sadece Ma'rifetname-i ib­rahim Hakk157 adlı el yazması eserin

olağandışı güzel bir tasarımı vardır. Di­

ğerleri arasında, bazıları çok güzel de­

sen ve sanat şekilleri ile süslenmiştir.

islam sanatının genelinde, güzel ka­

ligrafiler, ünvanlar, (orijinal arabeskler

Persa i takon llojit te shkrimit, shu­mica e doreshkrimeve qe ruhen ne Ar­kivin e Kosoves, jane te shkruara me shkrimin arab "nes'h", qe dallohet per linja te qeta dhe te rrumbullaketa, me nje pershkrim te perpikte te germave, i kursyer nga teprimet, fryrjet e pane­vojshme dhe fjalet e teperta. Germat rreshtohen me -vije horizontale ne te njejten largesi55. Per arsye te struktures shume korrekte, te thjeshte dhe te gja­te, shkrimi nes'h" eshte zgjedhur edhe si shkrim shtypi, prandaj shumica e do­reshkrimeve jane te shkruara me kete lloj shkrimi. Disa nga doreshkrimet qe ruhen ne Arkivn e Kosoves, jane te shkruara edhe me shkrimin arab "ta'­/ik", sidomos veprat komentuese, te shkruara ne margjina etj. Ka nga do­reshkrimet qe jane shkruar me shkrimin arab "nes'h" me elemente te "ta'/ik"ut dhe anasjelltas. Vetem nje doreshkrim {"/xhazetnameja)56 eshte shkruar me

shkrimin arab "thu!uth", i cili pergjithe­sisht takohet rralle ne doreshkrimet ori­entale.

Shumica e doreshkrimeve orientale qe ruhen ne Arkivin e Kosoves, dallo­hen per kaligrafine e tyre te jashteza­konshme; nje pjese e tyre jane te ilust­ruara, vetem doreshkrimi i vepres "Ma'rifetname-i Hakki"57 ka dhjetera

ilustrime jashtezakonishtte bukura; di­sa te tjera jane te lidhura dhe te zbuku­ruara ne menyre artistike dhe me orna­mente te mrekullueshme.

Kaligrafia e bukur, unvanet, arabes­

kat origjinale me koloritin e gersheti-

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 53

E/sev Brina -------------------------

karışık çiçek renkleriyle) el yazması ka- meve te flores, ornamentet me motive paklarında değişik şekillerde desenler te ndryshme ne kapakete doreshkrime-v.b. kaligrafinin en güzel örneklerini ye etj., paraqesin shembuj te shkelq-sergiler. Bu el yazmalarından sanat de- yeshem te kaligrafise dhe te artit islam ğeri olan bazıları, diyebiliriz ki islam ne pergjithesi. Disa prej ketyre do- .

reshkrimeve, per nga vlera artistike qe dünyasında önemli yer tutar. Kosova

kane, themi me plot bindje, bejne pje-Arşivinde bulunan el yazmalarının ço- se nder krijimet me te bukura te kalig-ğunda bilinen gerçek, eser metninin te- rafise islame ne bote. melinde farklı işaretiere rastlanmasıdır.

Ne shumicen e doreshkrimeve ari-Mevcut olan öneminin uğruna özel bir entale ne Arkivin e Kosoves, sikurse yer verilmiştir. Bu gerçeğe göre notlar, eshte i njohur fakti, prane tekstit te vep­eserill metniyle ve·yazarıyla-özel-ola- --·res baze; gjenden edhe shenime te rak bağlantılı olması zaruri olmayan, il- ndryshme, te cilave, per h ir te rendesi-ginç bir sürü bilgilere yaklaştırır. Deva- se qe kane, u eshte dhene vend i ve-mında görüldüğü gibi notlar, istinsah çante. Kjo per faktin, sepse ata shenime

ofrojne nje varg informacionesh intere­edilen eserin metninin kaynağının za- sante, te cilat nuk eshte e domosdosh-manı ve yeriyle her zarrıan bağlı değil- me te jene ekskluzivisht te lidhura me dir. Bu notları sadece eserin müstensihi tekstin e vepres dhe autorin e saj. She-vermiştir. Çoğunu el yazma eserin sahi~, nimet, siç do te shihet ne vazhdim, nuk bi, bir kısmını daeserlerin okuyucuları jane perhere te lidhura me kohen dhe koymuşlardır. hapesiren e prejardhjes se tekstit te

vepres se kopjuar. Ata shenime, perveç Bazı kitap sahipleri kendi şirketleri- kopjuesit te vepres, i kane vene, te

nin mührünü ve buna benzer mühür- shumten, edhe pronaret e vepres ne leri vurmuşlardır, bazen içerikle ilgisi doreshkrim, e madje edhe lexuesit dhe olmayan diğer bazı notlar mevcuttur, shfrytezuesit e saj.

içeriğiyle aynı olmayan, eseriyle ve ya- Disa pronare kane vene firmat dhe zarıyla her zaman mutlak bağları olma- · vulat e tyre, e nganjehere edhe ndonje yan, fakat yazarın hangi yerden geldiği- s hen im tjeter me permbajtje qe nu k ka nin geçmişini incelemek için ilginç qene gjithnje e domosdoshme te kete olan notlar mevcuttur. pasur lidhje me autoriiı a vepreıi, por

qe eshte interesante per studimin e se · Böylece sıkça, hangi el yazmasının kaluares se vendit nga i cili vinte auto-

vakıflara, bu ya da hangi camiye bıra- ri i shenimit: Keshtu, shpeshhere gjej-kıldığına dair bilgilere rastlarız. Ya da me te dhena se akecili doreshkrim esh-

54 ------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova·aa uryanca1 1:::1 razma1an

hangi medreseye verildiği, sonra da bu

eserin sahibinin kim olduğu, daha son­

ra. yılın i, ne kadar zaman geçtiği veya ·

bu el yazmasının ne zaman mal edildi­

ği not edilmiştir. Bu şekilde zamanın

kütüphane sahiplerinin isimleriyle tanı­

şıyoruz, ve kütuphanelerin sayısı açı­

sından iyi bir görünüş kaydediyoruz.

Bu notlar sayesinde, ortaya konduğu

günden bugüne kadar el yazmalarının

adım adım tarihini izlemek mümkün­

dür. Bu notlarda ayrıca bu yazma esere

nasıl sahip olunduğu ya da miras yo­

luyla mı geçtiği konusunda notlar bu­

lunmaktadır.

Kosova Arşivine vakf edilmiş koru­

nan el yazmalarında, çok sıkça Cino­

li58 ailesinin atalarının ve dindarlarının

isim ve mühürlerine rastlanır: Maliç Pa­

şa, Yaşar Paşa, Bahtiyar Paşa, sonra

Hacı Sadık Hüseyin Efendi'nin Priştine

Müftüler Kütüphanesi, Priştineli Yunus

. Ailesi Kütüphanesi v.b.

lll. BÖLÜM Kosova Arşivi'nde Arapça, Türkçe ve Farsça El Yazmaları Katalogu

Yaz1 kitapta uzul1"zaman ka!Ir,

Yazan ise yer altmda toprak olur.

(H aleb-i Kebir el yazmasından)

Kosova Arşivinde korunan Arapça,

Türkçe ve Farsça el yazmalarının çoğu­

nun görünüşünü ortaya koymadan ön­

ce, el yazmaları sorununun gerçeğini

te lene vakef per kete apo per ate xha­mi, per kete apo per ate medrese, pas­taj kush ka qene prünari i atij doreshk­rimi, madje duke sh en uar ed he vitin se kur ka kaluar apo ka qene ne pronesi te tij doreshkrimi. Ne kete nıenyre njihe­mi me emrat e pronareve te biblioteka­ve te asaj kohe dhe fitojme nje pamje te mire per nunırin e bibliotekave. Me ane te atyre shiılimeve mund te verte­tohet edhe se ç'rruge ka kaluar do­reshkrimi qe nga paraqitja e tij e deri ne ditet tona, pastaj ne ç'menyre eshte bere pronesi e tij, me dhurim (te sh um­ten e rasteve), me blerje apo me ane te trasheginıise.

Nga vakeflenesit, ne doreslıkrimet qe ruben ne Arkivin e Kosoves, me se shpeshti takohen em rat dhe vulat e pin­jolleve dhe dinjitareve te familjes Xhi­nolli58: Maliq pasha, Jashar pasha, Bahtijar pasha, pastaj biblioteka e myftiut te Prishtines, Hysejn efendi haxhi Sadikut, biblioteka e familjes Ju­nusi, po nga Prishtina, etj .

KAPITULLI lll Katalogu 1 Doreshkrimeve Arabe, Turke Dhe Persiane Ne Arkivin E Kosoves

Shkrimi ne fiber mbetet gjate kohe, E shkruesi i tij behet dhe nen toke.

(Nga doreshkrimi: Halebi Kebir)

Para se te paraqesim pasqyren e plote te doreshkrimeve arabe, turke dhe persiane qe ruhen ne Arkivin e Ko­soves, e shohim te udhes te permendim

Hac1 Bektaş V elf 12005-34 -------------------- 55

E/sev Brina -------------------------

vazife olarak hatırlatmak gerekir. Bibli­

yografya/el yazmaları katalogunun or­

taya çıkarılması sırasında, bu el yazma­

larını sadece bir giriş kısmını özetle­

mek mümkün değildir.

Bu tür el yazmalarının bibliyograf­

yasıyla ve kataloguyla, bütünüyle ol­

masa bile değerleri konusunda bilim

dünyasının ilgisi çekilmiş olacaktır.

Ayrıca, aşağıda olduğu gibi bu bil­

gileri de izah etmeyi görev biliyoruz:

E( yazmalarıni -tesplfetmeıcte- 5T@~

!erin temel kaynağını, el yazmalarının

içerdiği notlarda, gerek el yazması met­

nin notlarının kendisinde, gerekse me­

tinden önce ya da sonra bulduk. Bun­

larla birlikte, gerekli bilgiler hiçbirinde

bu biçimde yeterince verilmemiştir. Bu

yüzden bu katalogun oluşturulmasın­

da, yayınlanmış olan diğer kaynaklar~ dan da yararlandık, sırasıyla ilk başta

Arnavutluk Arşivinde Osmanlı El Yaz­

maları Katalogundan59 ve Sarayeva

· Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde Or­

yarıtal El Yazmaları Katalogundan.60

Bu katalogların herhangi. birinde bi­

zim yazmalada ilgili bilgi bulduğumuz

takdirde, benzer bilgileri diğer katalog

ve kaynaklarda da bulmamıza rağmen,

bu kaynakları da belirttik. Doğrusu iste­

ğimiz, Kosova Arşivi'nde korunan el

yazmalarının ve bir zamanlar coğrafya­

nın ayrılmaz bir parçası olan, bugün ise

Kosova'ya daha yakın olan bölgelerin

faktin se problematika e doreshkrimeve orientale, kujtojme, nuk do te mund te pershkruhej vetem ne nje hyrje paraqi­tese, por permes paraqitjes se bibliog­rafise/katalogut te doreshkrimeve ne gjuhet orientale. Prandaj, prania e bo~ tes se vlerave ne keto doreshkrime do te del ne pah (edhe pse jo teresisht), ve­

tem permes bibliografise/katalogut te ketyre doreshkrimeve.

Po ashtu, e shohim te udhes te pa­rashtrojme ed he te dhenat si me poshte:

Surimin kryesor te informacioneve per identifikimin e doreshkrimeve,e ke­mi gjetur ne shenimet qe permbajne do­reshkrimet, qofshin ata shenime nevete

tekstin e doreshkrimit, qofshin para a prapa tij. Megjithate, infromacionet e

kerkuara shpesh nu k jane dhene te mjaf­tueshme ne asnjeren nga keto forma,

prandaj, gjate hartirnit te ketij katalogu, jemi sherbyer edhe me burime te tjera te botuara, ne radhe te pare me Katalogun e doreshkrimeve osmane ne Arkivat e

Shqiperise59 dhe me Katalogun e do­

reshkrimeve orientale te Bibliotekes se Gazi Husrevbeut ne Sarajeve60

Nese ne ndonjerin prej ketyre kata­logeve kemi gjetur informacione per

doreshkrimet tona, ne jemi mjaftuar me permendjen e ketij burimi, edhe pse in­formacione te ngjashme kemi gjetur edhe ne kataloge dhe burime te tjera. Kjo per faktin, sepse kemi dashur te

ofrojme nje pasqyre te shtrirjes se

doreshkrimeve orientale te njejta qe

ruhen ne Arkivin e Kosoves dhe te aty­

re qe ruhen ne bibliotekat dhe arkivat e

56 ------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

kütüphaneleri ve arşivlerinde korunan,

oryantal el yazmalarının aynılarını pa­

ralel bir görüntü halinde sunmaktır.

Çünkü bu veriler, diğerleri arasında, ilk

bakışta düşündüğümüze göre, bilimsel

ağırlığının sonucunu çıkarma olanağını

sağlar. Ayrıca bu bölgelerde kültür dü­

zeyinin ve eğitimin o dönemde Os­

manlı imparatorluğunun önemli mer­

kezleriyle kıyaslanmasını da sağlar:

Bursa, istanbul, Şam, Bağdat, Kahire

v.b. Bunu, işimizin yükünü ağırlaştıra­

cağını bilsek de .bütün kaynaklarforta­

ya koymak için yaptık.

Fakat yukarıda belirtilen kaynaklara

ilaveten, bizim yazmalardan bazılarıyla

ilgili yeterli verileri bulamadığımız za­

man görüldüğü gibi, düşündüğümüz

bölgelerin dışında oryantal el yazmala­

rıyla ilgili diğer kaynaklardan yaradan­

dık.

El yazmalarının dizini, onların bi­

limsel değerine göre yapılmıştır. Dizi­

fişte, bu tür katalogların hazırlanmasın­

da bu özellik önemsenmiştir. Aynı di­

siplin içerisinde el yazmaları, eseri ya­

zanların kronolojik sırasına ve bundan

sonra müstensihlerin kTonolojisine gö­

re verilmiştir.

Bunu yaparken, bir el yazmasından

daha fazla ve çeşitli disiplinler içeren,

mecmuaların içeriğini oluşturduğu­

muzda, ilk el yazması olan mecmu­

adaki sıralamaya göre dizini yaptık.

vendeve te cilat dikur kane perbere nje teresi gjeografike, kurse sat jane me afer Kosoves, dhe sepse, kjo e dhene, ne shiqim te pare e vogel, na thote mendja, mundeson qe te nxirren per­fundime me peshe shkencore, perveç te tjerash, per te krahasuar nivelin e kultures dhe te arsimit te ketyre hapesi­rave me ata te qendrave kryesore te asaj kohe te Peranderise Osmane, siç ishte Bursa, Stambolli, Damasku, Bag­dadi, Kajroja etj. Kete e kemi bere ed­he per faktin sepse paraqitja e tere bu­rimeve, do ta ngarkonte tej mase puni­min tane.

Mirepo, kur ne burimet e lartshenu­

ara nuk kemi gjetur te dhena te mjaftu­eshme per ndonje nga doreshkrimet to­na, atehere, sikurse do te shihet, kemi shfrytezuar burime te tjera per doreshk­rimet orientale jashte hapesirave te si­perpermendura.

Renditja e doreshkrimeve eshte be­re sipas diciplinave te tyre shkencore,

renditje kjo, e cila rendome respekto­

het me rastin e hartirnit te ketyre kata­logeve. Ne kuader te te njejtes dicipli­

ne, doreshkrimet jane dhene sipas ren­dit] es kronologjike te shkruarjes se ve p­res dhe pastaj sipas kronologjise se kopjimit te saj.

Ne rastet kur kemi te bejme me

permbledhje - "mexhmu'a", te cilat permbajne me shume se nje doreshkri­mi nga dieipiina te ndryshme, ate e ke­mi renditur sipas doreshkrimit te pare

ne "mexhmu'a".

HaCI Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 57

E/sev Brina -------------------------

Eserlerin başlıkları transkript alfabe­

si ile verilmiştir.61 Eğer eser iki isimle

belirtilmişse, o zaman o iki isim göste­

rilmiştir. Ait olduğu literatürde el yaz­

maları başlığı belirtilmemiş ise başlık

eserdeki nota göre verilmiştir (Tabi eğer

o not verilmiş ise). Başlığını belirleye­

mediğimiz eserleri, katalogun sonunda

onların içeriğine göre sıraladık.

Başlığından sonra, el yazmasının ait

olduğu disiplinden bahsettik, sonra da

onun kapsamlryorumunuyaptık:Fiziki~-­

görünümüyle ilgili notlar, güncel duru­

mu, kağıdının çeşidi, kaplı olup olma­

dığı vb.

Yazarın ismi ·tamamıyla transkript

şeklinde verilmiştir. Sırasıyla, ilk başta

tanındığı isimle, sonra da yazarı tanım­

lamak için birkaç temel veri belirtilmiş­

tir. Yazarın doğum ve ölüm tarihi gibi.

El yazmalarının başlangıcını, Bes­

me/e,62 Hamdefe63 ve Salvefe64 gibi

Allah'a yalvarış, yakarış ve dualarla

başladığı için bunları transkript olarak

verdik ve sonra eserin başlığı ve yaza­

rın ismini belirttik.

El yazmasının sonunda, katalogların

hazırlanmasında değişmeyen bir kural

olarak, transkriptini de verdik çünkü el

yazmanın sonunda çok defa müstensi­

hin ismi, istinsah tarihi, yeri ve diğer

önemli unsurları belirtilmiştir. Ayrıca,

el yazmalarında mevcut olan marjinler

Titujt e veprave jane dhene ne traskriptim61. Nese vepra njihet me dy emra, atehere jane permendur te dy ata emra. Doreshkrimeve, te cilat nuk jane identifikuar nga literatura qe dispono­het, titulli u eshte dhene nga shenimi ne doreshkrim, nese · eshte dhene ai shenim. Veprat, te cilave nuk kemi mundur t'ua njohim titullin, i kemi ren­ditur ne fund te katalogut, pavaresisht nga permbajtja e tyre.

Pas titullit kemi permendur dieipii­nen te cilesi perket doreshkrimi, e pas­taj-kemi bere pershkrimin ekstenziv te tij: shenimet per pamjen fizike, gjend­jen aktuale te tiL llojin e letres, llojin e mbulimit eshte i nıbuluar apo jo, etj ..

Emri i autorit eshte dhene komplet ne traskriptim, ne radhe te pare _emri me te cil in eshte i njohur ai, e pastaj di­sa te dhena elementare sa per te identi­fikuar autorin, siç eshte viti i lindjes dhe i vdekjes se tij.

Fiilimin e doreshkrimit, i cili ne do­reshkrimet orientale fillon me invokaci­onin "Besme/e"62, "Hamde/e"63 dhe "Salvele"64, e kemi dhene te transkrip­tuar dhe pastaj kemi shenuar titullin e vepres dhe emrin e autorit.

Edhe perfundimin e doreshkrimit, si rregull standard per hartirnin e katalo­geve, e kemi dhene te traskriptuar, sep­se, ne fund te doreshkrimit, shpeshhe­re, gjendet i shenuar emri i kopjuesit, data dhe vendi i kopjimit dhe elemen­te te tjera me interes.

Gjithashtu kemi permendur, margji­nat dhe glosete, per ata doreshkrime

58 ....,._------------------ HaCI Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

ve açıklamalar yanı sıra diğer bazı ve­

rilerden de bahsettik.

El yazmalarının içinde sahipleri ve­

ya kütüphanenin ismi varsa bunlardan

yararlanarak kitapların kütüphaneye

kazandırılması veya kitapların nasıl sa­

hiplenildiği konusundaki bilgilere de

yer verdik.

Kosova Arşivi el yazmalarının kaydı

süresince saygı gösterilen bir diğer

prensip ise, el yazmaların formal (bi­

çimsel} kaydıdır.Bunlar, sayfa numara­

ları, büyüklüğü, yazı çeşidi, yazı rengi,

kağıdı, tasarımlar, mümkün oldukça kı­

saltılmış şekilde diğer notlar gibi unsur­

lardır. Bu unsurlar, kültürel ve tarihsel

geçmişimizi ilgilendirdiğinden göz

önünde bulundurduk.

A. KUR'AN-I KERIM

1. Kur'an-ı Kerim

-·19x12 cm ebatlarında olan eserin

metni 13x7.5 cmdir. Çok güzel, kalın

nesi h hatla yazılmıştır. 7 48 sayfadır

(37 4 yaprak). ilk sayfalar eksiktir, daha

doğrusu ilk bölümü e/-Fatiha'dır. Siyah .. renkle, sarı kağıda yazılmıştır. Metnin

tamamının çerçevesi, bölümlerin baş­

ları, ayetlerin sonları olduğu gibi altın

rengiyle karıştırılmış, güzelleştirilmiştir.

Bakara Suresi'nin başında, mavi ve al­

tın rengiyle çiçekli mükemmel bir süs­

leme vardır. Üzerinde zengin altın süs-

qe i kane ata, te shoqeruar edhe me ndonje te dhene tjeter.

Ne fund te perpunimit te doreshkri­meve kemi permendur bibliotekat dhe pronaret, te cileve dikur u kane takuar ata doreshkrime dhe menyren se si ata

kane arritur deri ne pronesi te tyre, per aq sa kjo e dhen~ eshte gjetur ne do­reshkrim.

Parim tjeter qe eshte respektuar gja­te pershkrimit te doreshkrimeve orien­

tale ne Arkivin e Kosoves eshte pershk­rimi formal i doreshkrimit, si: numri i fa­qeve, madhesia, lloji i shkrimit, ngjyra e

shkrimit, letra, ilustrimet, dhe shenime te tjera ne formen me te shkurter te mundshme, por te cilat kemi konsideru­

ar se jane me interes per te kal u aren to­

ne kulturare dhe historike.

A. KUR' AN-I KERIM

1. Kur' an Kerim

Ka format 19x12 cm. Teksti. 13x7.5

cm. Eshte i shkruar me shkrimin arab

nes'h te trashe shume te bukur. Ka 748

faqe (374 flete). Mungojne faqet e para,

ne te vertete kaptina e pare "El-Fatiha". Eshte i shkruar ne !eter te verdhe, me

ngjyre te zeze. Kornizimi i tere tekstit,

fillimi i kaptinave, si dhe fundi i ajete­

ve eshte me ngjyrera te perziera me ar.

Ka zbukurime me ngjyre te arit. Ne fii­

limin e kaptines "E/-Bekare" ka nje

zbukurim te mrekullueshem me lule te

imeta te fushes, me ngjyre te kaltert

dhe te arit. Nuk eshte i lidhur mire. Ka

Hact Bektaş Ve/1 12005-34 -------------------- 59

E/sev Brina -...,-------------------------

leme ve desenler olan kapağı zarar gör­

müştür. Ayetlerin dizilişi Kur-an'daki

standart dizilişe göre yapılmamıştır.

Secde ayetlerinin bulunduğu yer çok

güzel süslemelerle işlenmiştir. Bölüm

başlıkları yazılmamıştır. Kosova Arşİ­

vi'nde korunan tek Kur'an-ı Kerim el

yazmasıdır. Hafız Muhammed Harnit

tarafından 1256/1840 tarihinde yazıl­

mıştır.

El yazmasının_~()nll_f1.Sl_a_~ll,~~}'ıt_~u­lunmaktadır:

Kad vek'al hitam li kitabeti'l-kelam

el-mecid 'ala yedi el-'abd el-muznib es

seyyid Muhammed ei-Hamidi, el-hafız bii-Kur'an ... , senet 1256 h.

B. KUR'AN iLIMLERI

1.2. Envarü't-Tenzil ve Esrarü't­Te'vU (el-cüz'ü'l-ahir) (Kadı Beyzavi Tefsiril

23x16 cm ebatlarında olan el yaz­

masının metni 18x11 cm dir. Arapça

yazılmış, sayfa numaraları belirtilme­

miştir, toplam 272 sayfadır. El. yazıla­rında seyrek görülen, harekeleme ya­

pılmıştır. Bir kişi tarafından yazılmış,

iyi durumda, sağlam kapakla kaplıdır.

Oldukça doğru yazılmıştır. Çeşitli, gü­

zel talik harflerle yazılmıştır. Metnin te­

melinde 6-9 mısra vardır, ayrıca bir o

kadar da metnin ve eserin yorumu var­

dır. Yazı çok okunaklıdır. Metin temeli-

kopertina te demtuara, por te pasura

me dekarime dhe ornamente me ar.

Radhitja e ajeteve nuk eshte bere sipas

radhitjes standarde te Kur'anit. Vendi

ku duhet bere sexhde, eshte i shenuar

me zbukurime mjaft te mira. Nuk jane

te shenuara emrat e kaptinave. Eshte i

vetmi doreshkrim i Kur'ani-kerimit qe

ruhetne Arkivin e Kosoves.

Kopjimin e ka bere me 1256/1840

zateri Muhamed Hamidi, hafez i

Kur'an it.

r~ıflındimi r dol'~shkriıTıit: Kad vek'a el-hitam li kitabeti el-ke­

lam el-mexhid 'ala jedi el-'abd el­

mudhnib essejjid Muhammed ei-Ha­

midC el-hafidh bii-Kur'an ... , seneti

1256 h.

B. SHKENCAT KURANüRE

2. Envar et-Tenzil ve Esrar et-Te'vil (el-xhuz' el-ehir)

Doreshkrimi ka format 23x16 cm.,

ndersa teksti 18x11 cm. Eshte i shkruar

ne gjuhen arabe. Faqet nuk i ka te she­

iıuara, po ato jane 272 faqe. Eshte i vo­

kalizuar, dukuri e rralle per shkrimet

orientale. Eshte shkruar nga nje dore

dhe eshte ne gjendje te mire. Mbulohet

me kopertina te forta. Kopjim i eshte be­

re me mjafte korrektesi, me llojin e

shkrimit ta'lik te bukur, te ngaterruar.

T eksti b aze ka 6 - 9 rreshta, po aq ka

edhe teksti i komentimit te vepres, i

shkruar ne menyre integrale. Shkrimi

eshte shume i lexueshem. Komentimi

60 ------------------- Hact Bektaş Velf 12005-34

-------'--------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

ne göre yorumlar, ayrıntılı harflerle, gö­

rünebilir bir şekilde yazılmıştır. Eserin

tem·efi kırmızı renkten oluşur.

Eser, En-Nebe bölümüyle başlar,

78-a olan sırasıyla birinci bölümde

Kur'an'ın son cüz(.ü gösterilir. En-Nas

114 bölümüyle devam eder ve sonun­

da Kur'an'la biter.

Siyah renkle sarıya çalan beyaz ka­

ğıt üzerine yazılmıştır. Açıklamalar ve

bölüm başları ise, açıklamaların baş­

langıçları olduğu gibi diğer bazı stilize

edilmiş notlar da kırmızı renkte yazıl­

mıştır. Ayet bölümleri kırmızı renkte alt

çizgiyle işaretlenmiştir.

Son bölüm, Ömer ibn Muhammed

ibn'Aii Ebui-Hayr Nasiruddin ei-Beyza­

vi'nin tefsiri (ölümü 1286 miladi yı(}

Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil (Tef­

sir!erin srm ve Nurun indirilişi)'dir. Bu

eserin açıklamasını 936/1529 yılında

Haşiyet Şeyh Zade65 olarak tanınan

Muhammed bin eş-Şeyh Muslihiddin

Mustafa er-Rumi. Şeyh Zade (ölümü

950/1543 yılı) yapmıştır.

istinsahını, Priştineli Beyzade adıy­

la adlandırılan Hacı ~uhammed, 8

Mayıs Salı günü, Cemaziyel Ahir

1108/1696 yılında yapmıştır. Sonunda,

Hacı Muhammed, haşiyenin bir bölü­

mü, bir yeri unutulduğundan (yazılma­

dığından), yazılmadan kalmış ve sade­

ce onunla, metnin temelini bütün şek­

linde yazmak mümkün olmadığından,

eshte shkruar dukshem me shkronja me te imeta se teksti baze; Teksti baze esh­te i kornizuar me ngjyre te kuqe.

Fillon me kaptinen /IEn-Nebe'iY', qe eshte e 78-a me radhe dhe paraqet kaptinen e pare te xhuzit te fundit te Kur'anit, kurse mbaron me kaptinen /IEn-Nas/1, e 111 dhe e fundit ne Kur' an.

Eshte i shkruar ne !eter te bardhe ne te verdhe, me ngjyre te zeze, kurse fil­limi i kaptinave, disa shenja te tjera sti­lizuese si dhe fillimi i glosese jane te shkruara me ngjyre te kuqe. Me ngjyre te kuqe jane te nenvizuara edhe pjeset e ajeteve.

Eshte pjesa e fundit e tefsirit te Umer ibn Muhammed ibn 'Ali Ebui­Hajr Nasiruddin ei-Bejdaviut (vdiq me 1286 miladi) /IEnvar et-Tenzil ve Esrar et-Te'vi//1- /ID rita e shpalljes d he. fsheh­tesite e komentimit/1. Glosene e kesaj vepre e ka berenevitin 936/1529, Mu­hammed bin esh-Shejh Muslihuddin Mustafa err-Rrumi shejh Zade (vdiq me 950/1543), e njohur si "Hashijetu shejh Zade".65

Kopjimin (edhe te vepres baze e ed­he te glosese) e ka bere Haxhi Muha­medi, i quajtur Begzade nga Prishtina, diten e marte me 28 te muajit Xhemad ei-Ehire 1108/1696. Ne fund, Haxhi Muhammedi shkruan se nje pjese e hashijes, per shkak te hapesires i kishte mbetur pa. e shkruar, dhe meqe ate nuk kishte mundur ta shkruante ne menyre integrale me tekstin baze e shkroi ne

Hact Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 61

E/sev Brina -,..-------------------------

özel bir bölüm yazmıştır. Hacı Mu­hammed yazarken yaptığı yanlışları,

kırmızı renkte üç nokta ile işaretiediği­ni söylemiştir. o, ayrıca gelecekte tek­rar yazılırsa, kırmızı renkte üç noktayla işeretlenen yerlerin, diğer bir yazıyla mukayese edilmesi gerektiğini tembih etmiştir. Bu açıklamaların özel bir bö­lümü 17 zilkade, 1108/1696 yılında ta­mamlanmıştır. Priştineli Hacı Muham­med, el yazmasının sonunda bu el yaz­masına bakan ve yararlanan herkesten Allah onları affedergibi-güzehözleri olan duaları unutmamalarını talep eder.

Kitabın sonunda şu kayıt bulunmak­

tadır:

Kad vekaal-firag~ min ketbi tefsi­

ri'l-cüz'i'l-ahire min el-eczaii-Kuraniy­

ye li'l-imam ei-Beyzavi, fi yevm es-sü­

lesa es-sam in vel-'işrfn min şehri cema­

ziyel-ahir li senesernan ve mie b'adel

elfi min hicre ... 'ala yedil-fakir el-ha­

kir... el-Hacı Muhammed eş-şehir bi

Begzade ei-Priştinevi ...

El yazmasının.ilksayfasında belirtil­

diğine göre müellifin iki kızı tarafından

1123/1711 yılında el yazması vakfa bı­

rakılmıştır.

Burada: Onun seçkin ailesine oldu­

ğu gibi Allah'm elçisi Muhammed' e se­

lam gönderilirken, Allah'a teşekkür

edilir yazılıdır.

nje pjese te veçante. Ndersa aty ku ka bere gabime gjate kopjimit, Haxhi Mu­hammedi, thote se i kashenuar tri pika me ngjyre te kuqe. Ai porasit gjithashtu se ne rast te ndonje pershkrimi te ardhshem, vendet ku jane vene tri pika te kuqe duhet te krahasohen me ndon­je shkrim tjeter. Kjo pjese e veçante e glosese eshte mbaruar me 17 dhulkade te vitit 11 08/1696.

Ne fund te doreshkrimit haxhi Mu­hamedi nga Prishtina u ben lutje te gjit­he atyre qe e shiqojne dhe e shfrytezoj­ne kete doreshkrim te mos e harrojne ate me dua te mire me fjalet: "AIIahu e falte ate", etj.

Perfund imi:

Kad veka' el-firagu min ketbi tefsiri el-xhuz'i el-ehire min el-exhzai ei-Ku­ranijjeti Iii-imam ei-Bejdavijj, fi jevmi eth-thulethai eth-thamin vel-'ishrin min shehri xhemaz el-ehire li seneti theman ve mie b'adel elfi min hixhre ... 'ala je­di el-fekir el-hakir ... el-haxhi Muham­med esh-shehir bi Begzade ei-Prishti­nevi ...

Doreshkrimi eshte lene vakef, siç shkruan ne faqen e pare te doreshkri­mit, nga dy vajzat e kopjuesit te ketij doreshkrimi, ne vitin 1123/1711.

Aty shkruan: "Falenderimi i takon Allahut~ kurse pershendetjet te dergu­arit te tij Muhammedit a. s. zoterise se te derguarve, si dhe familjes se tij te mi­re e te paster.

62 ------------------- Hac1 Bektaş Ve/1 /2005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Saygıdeğer imam Beyzavi'nin bu tefsirinin gerçek sahipleri, Allah merha­met eylesin, Beyzade olarak tanınan, Hacı Muhammed'in kızları Hatice ve Afife, hayırlı bir iş yapmak isteğiyle, bu el yazmayı 1123/1711 yılında, Priştine şehrinin saygıdeğer araştırmacı, bilgin­lerine hizmet etmek amacıyla, Allalı'ın hata ve belalardan koruması için vakfa bırakmışlardır. Şeriat kurallarına göre vakfa bırakmışlardır, inanışa göre vakfa bırakılan bu el yazmaları satılamaz, alı­namaz, hediye .edilemez, bir yerden başka bir yere ya da bir şehirden başka bir şehire taşınamaz, ayrıca değiştirile­mez. Bun/an işittikten sonra onu değiş­

tirmek isteyenlere günah saytl!r ... 66

Tahrip eden ya da başka bir şeye teşvik eden vakıf kurallarına karşı çıkar ve o meleklerle ve genelde insanlarla kıya­met gününe kadar, Allalı'ın lanetini (beddua) hak eder. Oysa bu vakıfın ku­rallarını koruyan ve kullanan kimseler, belki Allah tarafından mükafatlandırı­

lır, bu temiz mükafatlandırmadır. Bu asil tefsiri kullanan ve okuyan kimse, yalvarıyoruz ki bizi dualardan malırum bırakmasın, Allah bizi ve bütün ina-nanları affeder.

Meselenin tanıkları (şuhud el-hal): Haci ibrahim Efendi (vaiz), Behlül Efen­di Zade Hasan Efendi (vaiz), Şeyh Mu­hammed Efendi Zade (vaiz), Abdurrah­man Ağa, Abdülbaki Ağa, ibralıim Ağa, Musli Ağa, Salih Çelebi, ibrahim Çele­bi ve diğerleri (notlar sona erer).

Vertet pronaret e ketij tefsiri te nde­ruar te imam Bejdaviut, meshira e Alla­hut qofte mbi te, Hadixheja dhe Afifja, dy vajzat e haxhi Muhammedit, te njo­hur si Begzade, nga deshira per te bere pune te mira, po e lene vakef kete do­reshkrim ne vitin 1123/1711, per t'u sherbyer kerkuesve te diturise ne qyte­tin e Prishtines se-nderuar, e ruajtte Al­lahu nga shkaterrimi dhe belate. E kane lene vakef sipas rregullave te Sheriatit, te bindura se ky doreshkrim i lene vakef nuk bene qe te shitet, as te lihet peng, as te dhurohet, e as te transefrohet nga nje qytet ne tjetrin a nga nje vend ne tjetrin, dlıe as nuk bene te ndryslıohet, e "Kuslı bene ndryshimin e tij pas i qe ta kete degjuar ate, mekati per te u takon atyre qe e ndryshojne ... "66 Po kush an­gazlıolıet ne slıkaterrimin a ne tjetersi­min e tij dlıe i ndryslıon a i kundershton keto kushte te vakefimit, ai meriton malikimin e Allalıut, te engjejve dlıe te njerezve ne pergjithesi deri ne Diten e Kiametit. Ndersa kuslı i ruan d~e i prak­tikon kushtet e ketij vakefimi, kenaqesia e Allalıut qofte mbi te, kenaqesi kjo e paster. E, kush e perdare dhe e lexone kete tefsir fisnik, e lusim qe te mos na harroje ne me dua. Allalıu na falte ne dlıe te gjithe besimtaret e besimtaret.

Deslımitare te çeslıtjes (shulıud el­hal): Haxhi ıbrahim efendiu (vaiz), Belılul efendi zade Hasan efendiu (va­iz), slıejlı Muhammed efendi zade (va­izL Abdurrahman aga, Abdylbaki aga, ıbrahim aga, Musli aga, Salih Çelebiu, ıbrahim Çelebiu dlıe te tjere".- perfun­don slıenimi.

Hac1 Be~aş Veli 12005-34 -------------------- 63

E/sev Brina -.,.----------------------'----

3. Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil (Kadı Beyzavi Tefsiri)

Arap dilinde, oldukça zarif, kendine

has nesih yazısıyla, usta bir kaligraf ta­

rafından yazılmıştır. Ömer ibn Muham­

med ibn Ali Ebul-hayr Nasiruddin ei­

Beydavi tarafından yazılan Kur'an'ın

bilinen tefsiridir. Kur'an tefsirinin ilk 15

suresini içerir (ei-Fatiha-el-lsra').

27.5x14.5 cm ebatlarında, metin 20x9

cm'dir. Her sayfa 31 mısradan oluşur.

Beyaz kağıda, siyah renkte güzel yazıy­

la yazılmıştır. Bi~~E!Id_e!!s~~ı:ıı!ş!ıı::_~ur~cı~ ayetlerinde alt çizgiler olduğu gibi me­

tin de kırmızıyla çerçevelenmiştir. içe­

rik ve sayfa numaraları 606 olarak gös­

terilir. iyi korunmuştur. Başta birinci

sayfada altın yaldızlı sarı renkte bir de­

sen bulunur. Birinci ve ikinci sayfanın

çerçeveleri de, sıra noktalar da böyle­

dir. Marjinde bazı notlarmevcuttur. 23

kuruşa satın alınmıştır. Bu Kur-an tefsi­

rini orijinalinden, eskiden Sekedin şeh­

rinden Ali bin Yusuf el-Kadi adında bir

kadı 1076/1665 yılının Ramazan ayın­

da yazmıştır.

Ketebehu hazihin-nusha fi ramadan

li sene sitte ve seb'in ve elf min el-hic­

reti... ve enel-abdu Ali b. Yusuf el-kadi

bi kada i Sekedin sabikan el-Bektaşi ...

1 a ebatında sayfaya içerik ve sayfa

numarası işaretlenmiştir.

El yazması, Ahmed Harndi kütüpha­

nesine mal edilmiştir, 1153/17 40 tarih­

li, Abdülkadır ibnAhmed isimli mühür­

den anlaşıldığına göre, 1161/17 48 tari­

hinde ibn Hüseyin adlı biri tarafından satın alınarak hibe edilmiştir.

3. Envar et-Tenzil ve Esrar et-Te'vil

Eshte ne gjuhen arabe i shkruar me

mjaft elegance, me shkrimin nes'h te imet, nga nje kaligraf i zhdervjellte. Esh­te komentimi i njohur i Kur'anit nga Umer ibn Muhammed ibn Ali Ebul-hajr Nasiruddin el-Bejdaviu. Permban 15 su­

ret e para te komentimit te Kuranit (el-Fa­tiha-el-lsra'). Ka format 27.5x14.5 cm.

T eksti 20x9 cm. Ne çdo faqe ka nga 31

rreshta. Eshte i shkruar ne !eter te bardhe; shkrimi me ngjyre te zeze dhe bukur. ı

shkruar nga nje dore. Teksti eshte i kor­nizuar mete~kuqe, sikurse jane te nenvi­

zuara edhe ajetet e Kur' an it. Ka te sh en u­ar numrin e faqeve dhe permbledh 606 faqe. Eshte i ruajtur mire. Ne fillim te fa­

qes se pare gjendet nje arabesk me · ngjyra te prarosura me ari, Keshtu jane edhe kornizat e faqes se pare dhe te dyte

dhe pikat e ndaljes. Ka disa shenime ne margjina. Eshte blere 23 groshe. Kopji­min e ketij komentimi te Kur'anit nga

origjinali e ka bere ne muajin ramazan te vitit 1076/1665 Ali bin jusuf el-Kadi, ka­di ne qytetin e Sekedinit-ish-Beshiktashit.

Ketebehu hadhihi en-nus'ha fi ra­

madan li seneti sitte ve seb'in ve elf min el-hixhreti ... ve ene el-abdu Alij b. jusuf el-kadi bi kadai Sekedin sabikan el-Beshiktash ...

Ne faqen 1 a eshte e s henuar perm­bajtja dhe numri i faqeve.

Doreshkrimi ka qene prone e bibli­otekes se Ahmed Hamdiut, siç shihet nga vula e tij, me pas me 1153/17 40 e

Abdyikader ibn Ahmedit e me 1161/17 48 ka qene ne prone te n jefare lbn Hysenit. ·

64 ------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

------------.,...---..,-___,.----- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

4. Risale fi beyani Esmaillahi te'ala ve esmai nebiyyina aleyhisselam ve es­mai cemi'il-enbiyail-mezkureti fii­Kur' an il-' azi m

Arapça, çok güzel nesih yazısıyla

ve çok doğru ya~ılmıştır. 42x17 cm ebatlarında, metin 40x15 cm.dir. Gra­fik kalemle, beyaz parlak kağıtta yazıl­mıştır. Tamamı 12 sayfa olup, sayfalar

bağlıdır. El yazması tek nüshadır. Mü­

ellifi Prizren müftüsü Rüstem Zihni

Efendi'dir. Şaban ayında 1344/1925 yı­lında yazar hapishanede olduğu süre içerisinde eser Prizren'li Rustem Dhih­

ni ibn Ramadan tarafından yazılmıştır.

Birinci ve ikinci sayfada, Risalenin müellifi H. Rüstem Efendi, kendisini bu eseri yazmaya sevk eden nedenlerden

söz eder. Sonra da amaçları, çalışması boyunca karşılaştığı güçlükler ve elde

ettiği sonuçlardan bahseder. Dördüncü sayfada yazar bu eserin incelenmesi süresince takip ettiği metotları açıkla­

yan,_ önsözü veya mukaddimeyi yaz­

mıştır. H. Rustem Efendinin takip ettiği

metotlar, Kur'an'da bahsedilen isimler s isteini boyunca ·çok ilginçtir ve çok

özel bir incelerneyi hak eder. Deva­

mında çizelge biçiminde ve çok net, incelemesinin sonucunu ortaya koy­

muştur. Risalesini 4 bölüme ayırmış­tır.67

Metin, -başlıktan ve besmeleden sonra şöyle başlar:

4. Risale fi bejani Esmail-lahi te'ala ve esmai nebijjina alejhis-selam ve es­mai xhemi'il-enbijai-1-medhkureti fi-1-Kur'anil-'adhim

Doreshkrimi eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me nes'h shume te bukur dhe fort korrekt. Ka format 42x17 cm., kur­se teksti 40x1 5cm. Eshte i shkruar me laps grafik. Letra e bardhe e lemuet. Ka 12 faqe gjithsej dhe eshte i faqosur. Eshte doreshkrim autograf dhe unikat i ish- myftiut te· Prizrenit, Rrustem ef. Dhihniut.

Doreshkrimi eshte shkruar gjate ko­hes sa autori ishte ne burg ne muajin shaban te vitit 1344/1925 nga Rrustem Dhihni ibn Ramadani nga Pr:izreni.

Ne faqen e pare e te dyte, autori i "Risa/ese ... ", h. Rrustem ef., ben fjale per shkaqet qe e kane shtyre te shknı­ante kete veper, pastaj per qellimet, veshtiresite qe ka hasur gjate punes, dhe rezultatet e arritura. Ne faqen e ka­tert autori ka shkruar parathenien apo "mukaddimen'~, ne te cilen tregon me­toden qe ka ndjekur gjate hartirnit te kesaj vepre. Metoda qe ka ndjekur h. Rrustem ef. gjate sistemimit te emrave · qe permenden ne Kur'an, eshte shume interesante dhe meriton nje studim te veçante. Ne vazhdim, ai ne menyre ta­bel are dhe shume qarte, ka paraqitur perfundimet e studimit te tij. "Risa/e­ne ... " e ka ndare ne 4 kapituj67.

Teksti, pas titullit dhe besmeies, fil­lon:

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 65

E/sev Brina --------------------------

el-hamdu lillahillezi enzeiei Kur'ane 'ala abdihi liyekune lil-'alemi­

. ne nezira ves-salatu ves-selamu 'ala nebiyyihi. .. emma b'adu felemma su-

cintu bi kaderiliahi te' ala ...

El yazınasinın sonunda:

Temmet bi hamdiliahi te' ala ves-sa­latu ves-selamu 'ala nebiyyinei-Musta­fa ... verham abdeke el-mu'teref bittak­sir Rustem Zihni ibn Ramadan ei-Priz­reni. .. ve kad sadefe hitarriuhu şehriş­ş'aban .. sene .. erbE?a.ve.erbe'lnevesela-

semie b'adel elfi min hicreti. ...

5. Mecmu'a

5. 1. Şerh Mukaddimetii-Cezeri fı

'ilmii-Kıraa

Arapçanın kendine has ta'lik yazı­sıyla, güzel, tecrübeli bir el tarafından

' yazılmıştır. 20x15 cm ebatlarında olan bu eserin metni 14x8.5 cm.dir. Eser 46 sayfa olup her sayfada 21 sıra mevcut­tur. Sayfa numaraları belirtilmiştir. EI­Cezire'den yazarı bilinmeyen Mukad­dime eserinin yorumudur. El yazması­nın sonunda yazıldığı gibi, bu eseri 806 yılının.Rama:Zan ayında, Kereman Bölgesinin leranda şehrinde Rumeli ta­raflarında yazmıştır: Ve kad feragtu min te'lif haza el-kitab yevmel-hamisel-'aşir min remadan el-mu'azzam li sene sitte ve semanmie bi medineti Larenda min me'alimeti kareman min er-Rumiyye ...

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: el-hamdu Iiliahi el-mute'al fi eelali

El-hamdu Iil-Iahi el-ledhi enzele ei­Kur'ane 'ala abdihi lijekune lil-'alemi­ne nedhira ves-salatu ves-selamu 'ala nebijjihi. .. emma b'adu felemma sux­hintu bi kaderil-lahi te'ala ...

Perfundimi i doreshkrimit:

Temmet bi hamdil-Iahi te' ala ves-sa­latu ves-selamu 'ala nebijjina el-musta­fa ... ver'ham abdeke el-mu'teref bit'tak­sir Rrustem Dhihni ibn Ramadan ei­Prizreni. .. vekad sadefe hitamuhu sheh­ril sh'aban senete erbe'a ve erbe'ine ve thelathemiete b'adel elfi min hixhreti.. ..

5. Mexhmu'a

5. 1. Sherh Mukaddime ei-Xhezerij · fi·'ilm el-kirae

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrim ta'lik te imet, te bukur, nga nje dare e ushtruar mi re. Formati 20x15 cm. Teks­ti 14x8.5 cm. Ka 46 faqe me nga 21 rreshta ne faqe. Ka teshenuar numrin e faqeve. Eshte komentim i vepres "Mu­kaddime"te ei-Xhezeriut nga nje autor anonim, i cili, sikurse shkruan ne fund te doreshkrimit, keteveper e shkroi ne muajin ramazan te vitit 806 ne qytetin Larenda te Krahines se Karemanit nga vendet e Rumelise: Ve kad feragtu min te'lif hadha el-kitab jevm el-hamis el­'ashir min remadan el-mu'adhdham li­sene sitte ve themanmie bi inedineti Larenda min me'alimeti kareman min er-Rrumijje ...

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­du Iil-Iahi el-mute'al fi xhelali kudsihi. ..

66 ------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-----------,....-------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

kudsihi. .. ve ba'du kale radiyallllahu anhu Muhammed bin 'Ali ei-Cezeriy eş-Şafi'i. ..

Başlık, Mecmu'nın ilk sayfasındaki notlara göre verilmiştir.

~·.

istinsahını, Hainza bin Aliy yapmış-tır. istinsah tarihini bilmiyoruz. Mec­mu'a, güzel desenlerle işlenmiş ve sağ­lam bir kapakla kaplanmıştır.

5. 2. Kaside fi tecvid el-Fatiha

Arapçadır, ta'lik yazısıyla yazılmış­tır. Toplam iki sayfadır. iki sütun halin­de yazılmıştır. Harekelendirilmiştir. Ka­sidenin yazarı, başında da yazıldığı gi­bi, Eş-Şeyh Cemaluddin Yusuf ed-Dari­ri'dir, biyografisi bize tanıdık değildir. Yararlandığımız literatürde rastlama­dık. Başlık, girişin başındaki notlara göredir.

Başlangıcı: iza rumte tecvid el-kira­ete mutkinen li ummil-kitab isma' me­kal muhakik ...

istinsah tarihini bilmiyoruz, müsten­sihi, Hamza bin Aliy'dir.

5. 3. Vesaya kudsi)re liş-Şeyh Zey­nuddin el-Hafıy (Vesiyetu 1-Havafi)

Mistisizmi öğrenmek etmek iste­yenlerin yolu ve yönü için nasihat ve kılavuzdur. Eseri, Ebu Bekir b. Muham­med b. Ali el-Horasani el-Havefi (ei­Hafiy) yazmıştır. Yazarı, eserin sonun­daki notlarda · yazıldığına göre,

ve ba'du kale radijall-llahu anhu Mu­hammed bin 'Alij ei~Xhezerij esh-Sha­fi'ij ...

Titulli eshte vene sipas shenimit ne faqen e parete "Mexhmu'ase".

Kopjimin e ka bere Hamza bin Alij. Nuk dime vitin e kopjimit.

"Mexhmu'a" mbulohet me koperti­na te forta me orn~mente te bukura.

5. 2. Kaside fi texhvid el-Fatiha

Eshte ne gjuhn arabe, me shkirmin ta'lik. Permbledh dy faqe. 1 shkruar ne dy kolona. Eshte i vokalizuar. Autor i kasides eshte, sikurse shkruan ne fillim te saj, Esh-shejh Xhemaluddin jusuf ed­Dariri, biografia e te cilit nuk na eshte e njohur. Nuk e kemi hasur ne literatu­ren qe kemi shfrytezuar. Titulli sipas shenimit ne fillim te hyrjes.

Fillimi: Jdha rumte texhvid el-kira­ete mutkinen li umm el-kitab isma' me­kal muhakik ...

Nuk dime vitin e kopjimit. Kopjues eshte Hamza bin Alij.

5. 3. Vesaja kudsije li-esh-Shejh Zejnuddin el~Hafij (Vesijetu el-Havafi)

Keshilla dhe udhezime per rrugen dhe drejtimin per ata qe deshirojne te percaktahen per misticizem. Yepren e ka shkruar Ebu Beker b. Muhammed b. Ali el-Horasani ei-Havefi (ei-Hafij). Au­tari, sikurse shkruan ne shenimin ne

Hact Bektaş Veli 12005-34 ------------------- f.7

E/sev Brina _;..;._..;.. ________ --:--------------

7 57/1356 yılının, 15 rebiulevvel ayın­da doğduğu, ölümü ise 838/1435 yılı, şevval ayının ikinci pazarıdır, yani 81 yıl yaşamıştır, not burada sona erer.68

Z. Fayiç'e göre başlangıcı: Kale eş­şeyhus-salik kutbel-memalik ... Ebu Be­kir bin Ali ei-Horasani ei-Havafi ... em­ma ba'du hamden lillai te'ala ... vesiy­yetu li ashabihi ve evladihillezine tabu ilallllah ...

Arapça, kendine hasta'lik yazısıyla, 20xl5cmeöa:tlarrnaa~olan-eserin-met~

ni 14x8.5. cm.~ir. Her sayfada 21 sıra

mevcuttur. ilk sayfası eksiktir. istinsahı­nı, daha önceki eserin müstensihinin aynısı yapmıştır ( Hamza b. Ali, 19 Şa­ban 966/1559 yılı, Cuma günü).

Sonu: ve kad vek'al-firag min ketbi­hi b'ade tulu'iş-şems min yevmil­cum'ua et-tasi'a aşere min eyyalniş­ş'aban. el-muazzam li sene sitte ve sit­tin ve tis'u mie ... ·

Birinci başlık, mecmu'nın ilk sayfa­sındaki notlara göredir.

5. 4. Risale ei~Huruf li Monla Şern­suddin ei-Gelibulevi (Gelibolevil

Arapça, net ve güzel nesih yazısıyla yazılmıştır. 20x15. cm ebatlarında, me­tin 14x8.5. cm.dir. 80 sayfadır ve her sayfada 21 sıra vardır. Yer yer hareke­lendirilmiştir.

Başlık, mecmuanın ilk sayfasındaki notlara göredir. Yararlandığımiz litera-

fund te doreshkrimit, u lind me 15 rebi­ul evvel te vitit 7S7/l356, kurse vdiq te dielen e dyte te .shevvalit te vitit 83B/1435, d.m.th. jetoi 81 vjet, perfun­don shenimi6B.

~illimi, sipas Z. Fajiçit: Kale esh­shejhu es-sali k kutb el-memalik ... Ebu Beker bin Alij el-harasani ei-Havafi ... emma ba'du hamden lil-lai te' ala ... ve­sijetu li ashabihi ve evladihi el-ledhine tabu ilall-llah ...

__ Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin ta'lik te imet. Formati 20x15. Teksti 14x8.5. Ka nga 21 rreshta ne faqe. Mungojne faqet e para; Eshte kopjuar nga i njejti kopjues i vepres pararende­se - Hamza b. Ali, diten e xhuma me 19 shaban te vitit 966/1559.

Mba~imi: ve kad vek'a el-firag min ketbihi b'ade tulu;ish-shems min jevmi el-xhum'ua et-tasi'a ashere min ejjam sh'aban el-mua'dh'dham lisene sitte ve sitlin ve tis'umie ...

Titulli i paresipas shenimit ne faqen e parete mexhmu'ase.

5. 4. Risale ei-Huruf li munla Sham­suddin ei-Kelibulevij

Eshte ne gjuhen arabe. Me shkrimin nes'h .te bukur dhe korrekt. Formati 20x15. Teksti 14x8.5. Ka 80 faqe me nga 21 rreshta ne faqe. Vende vende eshte i vokalizuar.

Titulli sipas shenimit ne faqen e pa­re te mexhmu'ase. Nuk e kemi hasur

68 ------------------ Hact Bektaş Veli 12005-34

---------------:------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

türde rastlamadık. Yazarın biyografisi

bize tanıdık değildir.

Başlangıcı: el-harfu ma deHe 'ala

ma'nin fi gayrihi ved'an ...

Diğer notları bilmiyoruz.

C. HADiS

6. Kitab Şernailiş-Şerif

Eserin yazarı, Hafiz Ebi lsa Muham­

med et~Termizi'dir (ölümü 279/892).69

Arapça, kalın nesih yazısıyla ve olduk­

ça net yazılmıştır. 19x14 cm ebatların­

da olan eserin metni 12x7.5 cm.dir.

Toplam 250 sayfadır ve her sayfada 11

sıra mevcuttur. Beyaz kağıt üzerine, si­

yah renkle yazılmıştır. Metin kırmızıyla

çerçevelenmiştir, hadislerin başlangıç­

ları olduğu gibidir. Yer yer kendine has

harflerle yorumlar mevcuttur. Örnek

olarak sayfa 2 ve 3'te olduğu gibi.

Hz.Muhammed'in hayatı ve kişiliğin­

den söz eden hadislerin özetidir. 1 a

sayfasında, içeriği belirtilmiştir. istinsa­

hı süresince bazı yanlışlar yapmıştır.

Bunlar, S'H - sahih demek olan işare­

tiyle düzeltilmiştir: (Doğru, düzenli,

düzeltilmiş), fazladan yazılmış sözler .. ise naseha.kelimesiyle feshedilmiştir.

Başlangıcı: el-hamdullillah ves-se­

lamu 'ala ibadihillezinestafa ... kale eş­

şeyhu el-hafiz Ebu lsa Muhammed ibn

lsa bin Sevrete ibn lsa bin ed-Dahak es­

Selemiyy et-Tirmizi bab ma ca' efi hal­

ki Resul ...

ne literaturen e shfiytezuar. Biografia e

autorit nuk na eshte e njohur.

Fillimi: El-harfu ma del-le 'ala

ma'nin fi gajrihi ved'an ...

Nuk dime per shenime te tjera.

C. HADITH

6. Kitab Shemail-i Sherif

Autor i vepres eshte Hafidh Ebi lsa

Muhammed et-Termidhi (vdiq me

279/892).69

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin

nes'h te trash dhe mjaft korrekt. Ka for­

mat 19x14 cm. teksti 12x7.5 cm.

Permbledh 250 faqe me nga 11 rreshta.

Eshte i shkruar ne !eter te bardhe, me

ngjyre te zeze; teksti i kornizuar me te

kuqe, sikurse edhe fillimet e haditheve.

Vende-vende ka komentime me shkron­

ja te imeta, si p.sh. ne faqet 2 e 3, etj.

Eshte permbledhje e haditheve ·qe bejne

fjale per personalitetin dhe jeten e Mu­

hammedit a. s. Ne faqen 1 a eshte she-­

nuar permbajtja. Gjate kopjimit jane be­

re d isa gabime, te cil at jane permiresuar

me shenjen "S'H"- sahih- qe d.mJh.: e

sakte, ne rregull, e permiresuar), ndersa

fjalet e teperta qe jane shkruar jane anu­

luar me fjalen "naseha".

Fillimi: El-hamdul-lil-lah ves-sela­

mu 'ala ibadihil-ledhines-stafa... kale

esh-shejhu el-hafidhu Ebu lsa Muham­

med ibn lsa bin Sevrete ibn lsa bin ed­

Dahak es-Selemijj et-Termidhij bab ma

xha'e fi halki Resul ...

Hact Bektaş Veli /2005-34 -------------------- 69

E/sev Brina ------------------------

Lu kaç i şehrinde (?-S.M), 1227/1812 tarihinde ismail bin Halil yazmıştır.

Sonu: Temmet el-kitab bi avnillahii­Melikii-Vehhab .. :es-sene seb'a ve 'işrin ve mieteyn ve elf ketebehu el-hakir ... ısmail bin Halil fi beldeti Lukaçe.

iyi korunmuştur.

7. Mecmu'a

7. 1. Şemailu Senedil-Eskiya ve Se­

nedil~~tkjY<L -~~-~--~~-~-~~~-~~ -~ __ _ _.

Arapça, kalın nesih yazısıyla yazıl­

mıştır. Harekelendirilmiştir. 18x12 cm ebatlarındadır. Metin 13x8 cm.dir. 204 sayfadır ve her sayfa 11 mısradan oluş­

muştur. Beyaz sert (kalın) kağıtta, bazı notların kırmızıyla yatılması dışında si­yah renkle yazılmıştır. Değişik kısalt­

malada bazı notlar vardır. Muhakkkak islamiyet'te görülen tanınmış alimierin eserleri,· Cami'u et-Termizi hadisleri koleksiyonunun yazarları, Şernail-i Şe-

.. rif Muhammed bin isa bin Sevrete et­Tirmizi, Muhammed'in a.s. kişiliği ve hayatının söz edildiği hadislerin içeriği

söz konusudur.7°

. Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: Elhamdulillah ve selamun ala iba­

. dihilleziriestafa ... kale eş-şeyh el-hafiz Ebu lsa et-Termizi. ..

. Yazarını ve eserin yazıldığı yılı bil­. m iyoruz. ilk ve son sayfalarında Prişti­ne müftüsü Hüseyin Efendi'nin bu el

Kopjimine ka bere me 1227/1812 ne qytetin Lukaçi (?-S.M), lsmail bin Halil i.

Perfundimi: Temmet el-kitab bi av­nil-lahihi ei-Meliki ei-Vehhab ... es-sene seb'a ve 'ishrin ve mietejn ve elf kete­behu el-hakir ... lsmail bin Halil fi bel­cleti Llukaçe. E"shte i ruajtur mire.

7. Mexhmu'a

7. 1. Shemailu Senedi el-Askija ve senedi el-Etkija

Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me nes'h te trashe. Eshte i vokalizuar. Ka format 18x12 cm. Teksti 13x8 ciıı. Ka 204 faqe me nga 11 rreshta. Eshte i shkruar ne leter te bardhe te vrazhde, me ngjyre te zeze, ndersad isa shenime me te kuqe. Ka disa shenime me shkur­tesa te ndryshme.

Me siguri eshte fjala per vepren e njohur te dijetaritte shquar islam, auto­rit te koleksionit te haditheve "Xhami'u et-Termidhi", Muhammed bin lsa bin Sevrete et-Tirmidhi "Shemaili Sherif'~ qe eshte permbledhje e haditheve qe bejne fjale per personalitetin dhe jeten e Muhammedit a.sJO

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­. dulil-lah ye selamun ala ibadihil-ledhi­ne-stafa ... kale esh-shejh el-hafidh Ebu lsa Et-Termidhijj ...

Nuk dime per kopjuesin as vitin e kopjim it. Ne faqen e pare dhe te fundit eshte vene vula e myftiut te Prishtines,

70 ------------------ Hacı Bektaş Veli 12005-34

--...,---------___;...;..._ _______ Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

yazmasının kendi kütüphanesine mal

edildiği yazılı olan, mühürü vurulmuş­

tur. 200 d_inara satın alınmıştır. Sağlam

bir kapakla kaplanmış, iyice korun­

muştur.

7. 2. el-HisnUI-Hasin min Kelami Seyyidii-MOrselin

Arapça, güzel ta' lik yazısıyla, bir ki­

şi tarafından, sarı kağıt üzerine siyah

renkte yazılmıştır, notlar ise kırmızı

renktedir. Kısaltınalar da kırmızı renkte

yapılmıştır. içeriği, 791 yılında Şern­

suddin Muhammed b. Muhammed ibn

EI-Cezeri'nin (ölümü 833/1429)?1 top­

layıp yazdığı Şam'ın bir medresesinde

Muhammed a.s.(hazreti) Peygamber'in

hadislerinden çıkarılmış dualardır.

Bu eserin sonunda yazarın, kız ve

erkek çocuklarını ve diğerlerini bu du­

ayı okumalarını yetkilendirdiği yazılı­

dır.

.·· Başı: Allllahumme salli 'ala seyyidi­

na Muhammed ve alihi ve sahbihi ve

sellim kale el-fakir. .. Muhammed bin

Muhammed ei-Cezeri eş~Şafi'iy emma

ba'du ei-Hisnüi-Hasin min Kelam Sey-

yidii-Murselin. ,.

Bu el yazmasının kopyasını kimin

yaptığını ve hangi yılda yapıldığını bil­

miyoruz; buna rağmen son 14 sayfanın

kopyasını Priştine müftüsü Hüseyin bin

Haci Muhammed Sadik bin Süley­

man'ın yaptığı kesinlikle bilinir. Sonun-

Hysen efendiut, ne te cilen shkruan se

ky doreshkrim ka qene prone e bibli­

otekes se tij. Eshte blere 200 dinare.

Eshte i ruajtur mire dhe mbulohet

me kopertina te forta.

7. 2. El-Hisn el-Hasin min kelami sejjidi el-murselill

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin ta'lik te bukur, nga nje dare e ushtruar mi re. Letra e verdhe, me ngjyre te zeze, ka shenime me te kuqe. Ka shkurtesa me ngjyre te kuqe. Eshte permbledhje duash te nxjerrura nga hadithet e pej­gamberit Muhammed a. s., te cilat i tu­boi dhe i shkroi ne nje medrese te Da­maskut ne vitin 791, Shemsuddin Mu­hammed b. Muhammed ibn EI-Xhezeri (vdiq me 833/1429).71

Ne fund te ketij doreshkrimi shkru­. an se autori i ka autorizuar femijet e tij,

djemte dhe vajzat, qe te tjereve t'ua kendojne keto dua.

Fillimi: All-llahumme sa-li ~ala sejji­di Muhammed ve alihi ve sahbihi ve selim kale el-fekir... Muhammed bin Muhammed EI-Xhezerij esh-Shafi'ijj em-ma ba'duei-Hisni-1-Hasin min ke­lam sejjidi el-murselin.

Nuk dime kush e ka bere kopjimin e ketij doreshkrimi e as vitin e kopjimit, ndonese kqpjimin e 14 faqeve te fundit dihet me siguri se i ka bere Hysen bin Haxhi Muhammed Sadik bin Syeljma­ni, myfti i Prishtines. Ai ne fund shkn..i­an: Falenderoj shume Allahun qe na beri te mundur ta lexojme ei-Hisn el-

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 71

E/sev Brina -------------------------

da: EI-Hisn ei-Hasin-in haw duasınr okumamrzr sağladrğr için Allah'a çok teşekür ederim ve bunu 231/1798 yrlr­nm Şab"an ayr başında okumaya başla­drm ve ramazan ayrnrn 28'inde bitir­dim yazılıdır.

El yazmasının sonu: Nahmedulllla­he hamden kesiren fe lernma yesseralll­lahu lena en nakre'u hadha ei-Hisn el­ı-iasin el-mubareke bede'tu fi evaili şa'ban el-muazzam li sene ihda ve se­lasin ve mieteyn ve elf ve yessere itma­rriihrfil Yevmrescsamrn-vel=işrin-frŞeh~· ri ramadan el-mubarek ve kane hazihi en-nus'ha nakisan fe etmemtu hamden lil-lah ... ve ene el-fakir Husyen ibn el­hacİ Muhammed Sadik bin Suleyman el-mufti li medineti Priştine ...

8. Şerhui-Cami'us-Sagir

Arapçadır, seri Arap nesih yazısiyia yazılmıştır. 21 x16 cm ebatlarındadır.

Metin 16.5x1 0.5 cm.dir. Sayfa sayıları ve içeriği 534 yapraktır (1 068 sayfa). Sayfalarda 24'er mısra mevcuttur. Sarı­ya çalan beyaz kağıtta, kahverengi ve kırmızı renkte yazılmıştır. Ayrıca metin kırmızı renkte çerçevelenmiştir.

Metin, besmeleden sonra: el-ham­dulilahillezi 'alleinena min te'vili el­ehadizi... ve ba'du fe innema şerahtu fi ma meda ei-Cami'us-sagir min hadizii­beşiri ven-nezir ... ve semmeytuhu et­teysir bi' şerhi ei-Cami'us-sagir... ile başlar.

Hasin-in e bekuar dhe ate e fillova se lexuari ne fillim te muajit shaban te vi­tit 1231/1798 ndersa e perdundova me 28 te muajit ramazan. Ky doreshkrim ishte i manget (jo i plote) dhe fale Alla­hut xh.sh. une e plotesova ...

Fundi i doreshkrimit: Nahmedull­llahe hamden kethiren felemma jesse­rall-llahu lena en nakre'u hadha ei­Hisn ei-Hasin el-mubareke bede'tu fi evaili sha'ban el-muadhdham li seneti ihda ve thelathin ve mietejn ve elf ve jessere itmamihi fil jovmi eth-thamin vel~ishrin fi shehri ramadan el-mubarek ve kane hadhihi en-nus'ha nakisan fe etmemtu hamden lil-lah ... ve ene el-fe­kir Husjen ibn el-haxhi Muhammed Sa­dik bin Sulejman el-mufti li medineti Prishtine ...

8. Sherh ei-Xhami'u es-Sagir Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin

arab nes'h te rendomte. Ka format 21 x16 cm; teksti 16.5x1 0.5 cm. Ka te shenuar numrin e faqeve dhe permb­ledh 534 flete (1 068 faqe). Ka nga 24 rreshta ne faqe. Eshte i shkruar ne leter te bardhe ne te verdhe, me ngjyre te kafese (braun) dhe me ngjyre te kuqe, teksti gjithashtu eshte i kornizuar me< ngjyre te kuqe.

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­dulilahi el-ledhi 'al-lemena min te'vili el-ehadithi ... ve ba'du fe inneina she­rahtu fi ma meda el-Xhami'u es-sagir min hadithi el-beshiri en-nedhir ... ve summejtuhu et-tejsir bi sherhi ei-Xha­mi'u es-sagir ...

72 --~-....,..-------------- Hact Bektaş Veli/ 2005-34

-------:------------___;.- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Eser iyi korunmuştur, bir bölümü

kaygandır. Bağlı değildir. Eserin içeriği

ile ilgili bazı açıklamalar vardır. Kopya

yapan kişi ve kopyalandığı yıl bilin­

mez. Hadislerin özetidir. EI-Cami'u es­Sagir min hadisi el-Beşir en-Nezir adlı

eserin temelinin ·yazarı, 911/1505 yı­lında vefat eden Celaluddin Abdurrah­man b. Ebu Bekir es-Suyuti'dir. Et-Tey­

sir bi şerh ei-Cami'u es-Sagir tefsiri,

1031/1621 yılında vefat eden Şemsud­din Muhammed Abdurrauf ei-Munavi

yazmıştır. Kayid ei-Kadir72 adlı, uzun

tefsir kısaltılarak kaleme alınmıştır.

9. ŞerlıO't-Tabsıra ve't-Tezkire -(Şerlı Elfiyel-'lraki fi U~ulil-lıadi.s)

Hazreti Muhammed'in hadislerin­

den bazılarının, anonim bir yorumcu

tarafından tetkiki, Elfiye eserinin yoru­

mudur (hadis ilmine giriş). Eserin teme­

lini Elfiye ya da farklı olarak bilinen Ki­

tabü't-Tabsira ve't-Tezkire yi 806/1404 yılında vefat eden 'Abdurrahim b. ei­

Hus~yn el-'lraki, yazmıştır. Bu eserden

bugün bile haditler teorisi için kılavuz olarak yararlanılır73

Arapçadır. Güzel Arap nesih yazı­

sıyla, ince pene kalemiyle yazılmıştır.

20x14 cm ebatlarında,- metin 14x7.5 cm.dir. Sayfalar numaralandırılmıştır.

Tamamı mevcut değildir, 11 ila 30 ve

79 ila 157 sayfalar eksiktir. Çeşitli kı­

saltmalar (rumuzlar) vardır. 1169/1755 yılının Ramazan ayının dokuzuncu gü­

nünde, Cuma akşam vakti ibn ilyaz ta­

rafından yazılmıştır.

Eshte i ruajtur mire dhe nje pjese eshte e laminuar. Nukeshte i lidhur. Ka ca sheninıe shpejguese per permbajtjen e vepres. Kopjuesi dhe viti i kopjimit nuk dihen. Eshte perınbledhje e hadit­heve. Autori i vepres baze "EI-Xhami'u es-Sagir min hadithi ei-Beshir en-Ned­hir" eshte Xhelaluddin Abdurrahman b. Ebu Beker es-Sujuti, vdiq me 911/1505, ndersakete komentim me titull "Et-Tej­sir bi sherh ei-Xhami'u es-Sagir" e shkroi Shemsuddin Muhammed Abdur­reuf ei-Munavi, vdiq me 1031/1621. Eshte redakture e shkurtuar e konıenti­mit te gjate "Kajid ei-Kadir"J2

9. Slıerlı et-Tebsire ve et-Tedlıkire­(Siıerlı Elfije el-'lraki fi Usuli el-lıaditlı)

Eshte komentim i vepres "Eifije" -hyrje ne shkencen e hadithit, verifikimi i disa haditheve te Muhammedit a. s. per ne nga nje konıentues anonim. Vepren baze "E/fije" ose siç njihet ndryshe "Kitab et-Tebsire ve et-Tedhki­re" e ka shkruar 'Abdurrahim b. ei-Hu­sejn el-'lraki, vdiq me 806/1404. Kjo veper edhe sat e kesaj dite shfrytezohet si doraca,ke per teorine e hadithit73.

Eshte ne gjuhen arabe. Me shkrimin arab nes'h te bukur, me pene te holle. Formati 20x14 cm. teskti 14x7 .5 cm. Ka te shenuar nurmin e faqeve. Nuk eshte komplet, ne te vertete mungojne fletet prej 1 - 30 dhe prej 79 - 157. Ka kustodat. Ka shkrutesa te ndryshme (ru­muzat). Eshte kopjuar ne kohen e dre­kes, te marten, diten e nente e Ramaza­nit te vitit 1169/17 55 nga Ib n lljasi.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 73

E/sev Brina -,.-----------------------

Eserin sonu: Kitab şerh et-tebsire ve

et-tezkire lil-ıraki temmet temmam ... fi

şehri remadan fi el-yevmittis'a min yev­

mil-isneyn fi vaktiduhri tis'a ve sittin ve

mie ve elf min yedi el-fekir el-hakir el­

muznib bin ilyas ....

Sonunda yanlış yazılmış iki mısralık

bir özdeyiş de bulunur, şöyle ifade edi­

lir:

Yaşam geçici -yazı kalıcıdır

Kul günahkar-Allah affedicidir

· El~hat=u bah:.·vel~umru·fan i ---·­

EI-'abdu 'asi verr-Rrabbu a'fi

Kapağı yoktur.

Ç. FlKlH i

1 o. Kitabu'I-Kuduri

Eser, Arapçadir, Arap nesih yazısıy- .

la oldukça doğru, sivri uçlu pene kcile­

mi ile yazılmıştır ve okunaklıdır. 20x13

cm ebatlarında olan eserin metni 14x7

cm.dir. Toplam 290 sayfadır. 11'nci ·

sayfası zarar görmüştür, yarısı eksiktir.

Harekelendirilmiştir. Kitap; temizlik­

berraklık bölümüyle (kitabu't taharet)

başlar, vasiyetname bölümü (kitabu'l­

vesaya) ile biter. Bazı sayfalarda Türkçe

ve Arapça yazısından marjin işaretler

vardır, yazara aitolmadığı anlaşılır. Bu­

nun tersine, eserde yazıldığına göre,

hem önsöz hem de diğer işaretler,

956/1549 yılında vefat eden, müellifi

ibi-ahim ibn Muhammed bin ibrahim

EI-Halebi olan Halebi kitabından alın-

Perfundimi i doreshkrimit: Kitab

sherh et-tebsire ve et-tedhkire lil-ırakij

temmet temmam ... fi shehri remadan fi

el-jevmit-tis'a min jevmil-ithnejn fi

vakti edh-dhuhri tis'a ve sit-tin ve mie

ve elf min jedi el-fekir el-hakir el­

mudhnib bin lljas ....

Ne fund gjendet edhe nje thenie dy

vargjeshe qe eshte shkruar gabimisht e

qe thote:

Shkrimi eshte i perhershem - kurse

jeta kalimtare

Robieshte m ekatar- kurse Zoti fal es

El-hat-u baki - vel-umru fani

el-'abdu 'asi.verr-Rrabbu a'fi

Nuk ka kopertina.

Ç. FIKH

1 O. Kitab ei-Kuduri

Doreshkrimi eshte ne gjuhen arabe

i shkruar me shkrimin arab nes'h mjaft

korrekt te shkruar me pene te mprehte

dhe fort mire te lexueshem. Ka format

20x13 cm. Teksti 14x7 cm. Ka gjithsej

290 faqe. Faqeja e 11 eshte e demtuar,

mungon gjysma e saj. Eshte i vokalizu­

ar. Libri fillon me kapitullin mbi paster­

tine (kitabut-tahareti), ndersa mbaroı

me kapitullin mbi testamentin (kitabul­

vesaja). Ne disa faqe ka shenime ne

margjina ne gjuhen arabe dhe turke, te

cilat duket se nuk jane te kopjuesit, si­

kunder edhe parathenia dhe d isa sheni-• me te tjera qe, sikurse shkruan, jane··

marre nga libri "Ha/ebi" i autorit ıbra­

him ibn Muhammed bin ıbrahim El-

74 ------------------------------------ Hacı Bektaş Veli 12005-34

--------------...,...------ Kosova'da Oryantal El Yazma/aa

mıştır. Sarı kağıt üzerine siyah renkle yazılmış, kırmızı renkle çerçevelenmiş­tir. içeriği belirtilmiştir. Sağlam bir ka­pakla kaplanmıştır. 1320/1902 yılında, Priştine müdderisi Hacı Ali Efendi tara­fından şeriat kurallarına göre vakfa bı­rakılmıştır. Eser baŞlığının tam hali, Muhtasar ei-Kuduri fi furu'il-hanefiye

şeklindedir. Hanefiliğin hukuk okulun­dan tanınmış mümessillerinden 428/1039 · yılında ölen, Ebul Huseyn Ahmed bin Muhammed ei-Kuduri ei­Bagdadi tarafından yazılmıştır.

Başta Osmanlı imparatorluğunda

olmak üzere, ardından bizde de uzun bir süre kılavuz olarak ve zamanın

medreselerinde didaktik kitap olarak hizmet veren kısa bir eserdir. Toplam 6

bölümdür. Her bölümün birkaç alt bö­lümü vardır (bab). Hanefilerde, sıklıkla bu eser, saygın bir sembol olarak El-Ki­

tab diye adlandırılmıştır, oysa öğrenci­ler, özellikle daha sonrakiler, eserin ya­zarına göre, kısa adlandırmışlardır, sa­dece isimiyle diyebiliriz: EI-Kuduri,

Muhtesar ei-KudurF4 olarak da bilinir.

Sayfa 1 b' de şöyle yazılmıştır: Sahibi Haskovalı Ali Efendi (Bulgaristan'dan)

Metin, besmeleden sonra birinci bölümdeki başlıkla başlar: Kitabu't-ta­hareti. ..

Hangi yılda yazıldığını ve kimin yazdığını bilmiyoruz. Marjinde,diğer

kitaplardan çıkarılmış, Halebi eserinde olduğu gibi ve notlarda fıkıh hükümle-

Halebi (vdiq me 956/1549). Eshte i shkruar ne !eter te verdhe me ngjyre te zeze, i kornizuar me te kuqe. Ka te she­nuar permbajtjen Mbulohet me koper­tina te forta. Eshte lene vakef sipas rre­gullave te Sheriatit nga myderrizi i Prishtines Haxhi Ali Efendiu, ne vitin 1320/1902. Titulli i plote i vepres esh­te "Muhtesar ei-Kı.Jc/uri fi furu'il-hanefi­je", i shkruar nga njeri prej perfaqesu­e!\ve me te njohur te shkolles juridike hanefite, Ebul Husejn Ahmed bin Mu­hammed ei-Kuduri ei-Bagdadi (vdiq me 428/1 039). Eshte veper koncize e ci la nje kohe te gjate ka sherbyer si do­racake dhe liber didaktik neper medre­sete e kohes, sidomos ne vendet e Pe­randorise Osmane, e rjedhimisht edhe tek ne. Permbledh 6 kapituj (kitab). Çdo kapitull ka nga disa nenkapituj (bab). Hanefinjte, shpesh here e kete veper, ne shenje respekti, e kane .quaj­tur "E/-Kitab", ndersa nxenesit, sido­mos ata te mevonshmit, e kane quajtur shkurt, sipas autorit, d.t.th. vet~m me emri n: "EI-Kuduri", njihet ed he si "Muhtesar e!-Kuduri".74

Ne faqen 1 b shkruan: Sahibi Hasko­vali Ali efendi - Pronari Ali efendiu nga Haskova (qyteze ne Bullgari)

Teksti, pas besmeles, fillon me titul­lin e kapitullit te pare: Kitabut-tahare­ti. ..

Nuk dime kush e ka bere kopjimin dhe ne cilin vit.

Ne margjina ka vendime te fikhut {jurisprudences islame) te nxjerrura nga

Hacı Bektaş Veli /2005-34 -------------------- 75

E/sev Brina --------'------------------

ri vardır (islam hukuk ilmi), ayrıca çe­şitli notlarda burada olduğu gibi: Te­mizlik - berraklık dört çeşittir: Kalbin temizliği, vucut temizliği, yer temizliği ve elbise temizliği. Veya: Temizlik ab­destin anahtandtr, abdest namazm anhtandtr, namaz iman-inanem anah­tan iken inanç cennetin anahtandtr. Ya da Bilgeliğin başta sarmtsak kokusu vardtr, fakat sonu tatlt baldtr. Niceki, cahilliğin başt tatlt baldtr, sonu sarmi­sak kokusudur, müstensihin olma ihti­mal i -oıaıı-aiğernotlamirolclrrğugibi~-

11. Kitab el-Kuduri

Bu eser de Arapça, eski nesih yazı­sıyla biraz ta'lik, güzel, sivri uclu pene kalemi ile çok doğtu ve net yazılmıştır.

22x16 cm ebatlarında olan eserin met­ni 20x12 cm.dir, 85 sayfadan olu'şrnuş­tur. istinsah tarihi ve müstensihi belli değildir. Bölüm başlıkları ve içeriği

mevcuttur. Beyaz kağıt üzerine siyah yazıyla yazılmıştır. iyice korunmuştur,

· yumuşak kapakla kaplıdır. Eserin yaza­rı, 428/1039 yılında vefat eden, Ebu 1

Hüseyin Ahmed bin Muhammed ei­Kuduri ei-Bagdadi' dir.?S

Metin besmeleden sonra şöyle baş­lar: Elhamdu Iil-Iahi Rabbil'alemin vel­'akibetu lil-muttekin ves-salatu 'ala re­sulihi Muhammed ve alihi ecme'in ...

Kitap, Muhammed Yaşar Paşa tara­fından medreseler ıçın vakıfa,

1242/1826 yılında bırakılmıştır. Birinci

libra te tjere, sidomos nga vepra "Hale­bi" dhe shenime te ndryshme si ky: "Pastertia eshte kater llojesh: pastertia e zemres, pastertia e trupit, pastertia e vendit dhe pastertia e rrobave". Apo: "Pastertia eshte çeles i abdesit, abdesi eshte çeles i namazit, namazi eshte çe­les i imanit-besimit, kurse besimi eshte çeles i xhennetit". Apo: "Dituria ne fil­lim ka ere hudhre, por fundi i saj eshte embelsire mjalti. Kurse injoranca fiili­min e ka embelsire mjalti, por fundi i saj eshte ere hudhre",- si d he shenime te tjera qe mund te jene te kopjuesit.

11. Kitab el-Kuduri

Edhe ky doreshkrim eshte i shkruar ne gjuhen arabe me shkrim nes'h te vjeter me pak ta'lik, i bukur, nga nje pene e mprehte dhe mjaft korrekt. Ka format 22x16 cm.; teksti 20x12 cm. Ka 85 faqe. Nuk e dime kush eshte kopju­esi e as vitin e kopjim it. Ka permbajtjen dhe titujt e kapitujve. Letra e bardhe; shkrimi me ngjyre te zeze. Eshte i ruaj­tur mire. Mbulohet me kopertina te bu­ta. Autor i vepres eshte Ebu! Husejn Ahmed bin Muhammed ei-Kuduri ei­Bagdadi (vdiq me 428/1 039).75

Teksti, pas besmeles, vazhdon: El­hamdu lil-lahi Rabbil 'alemin vel-'aki­betu lil-muttekin ves-salatu 'ala resulihi Muhammed ve alihi exhme'in ...

Libri eshte lene vakef nga zoteri Muhammed Jashar Pasha per medrese-· ne me 1242/1826. Ne faqen e pare

76 ------------------- Hac/ Bektaş Veli 12005-34

-----------·--------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

sayfada, yeterince karakteristik oval

şeklinde,etrafı Arapça yazılmış mühür

yer·alır, ne yazık ki okunaklı değildir.

Hazel-kitab vakafehu li merdatillahi

te'ala vakifuhu es-seyyid Muhammed

Yaşar Paşa serra,llll,ahu ma yeshau ve

şeratahu fil-medreseti kanallahu te'ala

amin, sene 9. 5. 1242.

12. Terceme-i Multeka

Multeka e/-Ebhur- Takimi i deteve tanınmış fıkıh (İslam İlimler Hukuku)

eserinin çevirisi lürkçedir. Siyah renk­

te yazılmıştır. Orijinal metin Arapça

kırmızı renkte, kalın ve güzel faal bir

~aligraf Arap nesih-ta'lik yazısıyla ya­

zılmıştır. 22x16 cm ebatlarında olan

eserin, metni 14x8.5 cm.dir. Toplam

538 sayfadan oluşur. İlk sayfasında be­

lirtildiğine göre bu, eserin 13. cildidir.

Birinci sayfa eksiktir.

Eserin temelini, 956/1549 yılında

vefat eden, İbrahim b. Muhammed ei­

Halebi yazmıştır. Osmanlı İmpartorlu­ğunda şeriat alanında normların tanın­ması için otoriter kaynak anlamını taşı­

yan, Hanefi fıkhının temel yazılarından

biridir. Bu alanda erken dönem hukuk .. eserleriyle temellendirilmiş (Muhtesar

e/-Kuduri, Muhtar; ei-Kenzu, e/-Veka­

ya), kolay tarzda, kısa bir biçimde ya­

zılmıştır. Ayrıca· çok tanınmıştır ve

medreslerde fıkıh derslerinde kitap ve

kılavuz olarak uzun zaman kullanıl­

mıştır.

eshte vene edhe vula mjaft karakteristi­ke ne forme ovale e shkruar rreth e per­qarke arabisht, qe nuk mund te lexohet fatkeqes is ht.

Hadha el-kitab vakafehu li merdatil­lahi te'ala vakifuhu es-sejjid Muham­med jashar pasha ser-rall-llahu ma jes­hau ve sheratalıu fi el-medreseti kane Allahu te'ala amin, sene 9. 5. 1242.

12. Terxheme-i Multeka

Perkthim ne gjuhen turke i vepres se njohur te fikhut (jurisprudences islame) "Multeka e/-Ebhur"- ''Takimi i deteve". Eshte i shkruar me ngjyre te zeze, nder­sa teksti origjinal ne gjuhen arabe me ngjyre te kuqe, me shkrimin arab nes'h­ta'lik te trash dhe te bukur nga nje ka­ligraf i zhdervjellte. Ka format 22x16 cm. Teksti 14x8.5 cm. Permban gjithsej 538 faqe. Sipas shenimit ne faqen e pa­re ky eshte veliimi i 13 i kesaj vepre. Faqet e para mungojne.

Yepren baze e ka shkruar Ibrahim b. Muhammed ei-Halebi (vdiq me 956/1549). Eshte nje nga shkrimet the­melore te fikhut hanefi, i cili ne Peran­darine Osmaneka pasur domethenie te burimit autoritativ per L:njohjen e nor­mave te se drejtes se Sheriatit. Eslıte e bazuar ne veprat juridike te periudhes se mehershme te kesaj fushe ("Muhte­sar ei-Kuduri", "Muhtar", "ei-Kenzu", "el-Vekaja"), d he es h te e shkruar ne menyre te thukt dhe koncize, me stil te lehte, andaj dhe ka qene shume e po­pullarizuar dhe gjate eshte perdorur si doracake dhe si liber mesimi i fikhut neper medrese.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 --,...------------------- 77

E/sev Brina -------------------------

Bu eserin yorum ve çevirisini Mu­

hammed Efendi Mevkufati yazmıştır.

Eser (yorumu ve çevirisi) Sultan ibra­

him'e ithaf edilmiştir (1049/1058 h.-

1640/1648 m.). Buna göre bu eseri

Muhammed Efendi Mevkufat XVII.

yy'ın ortasında yazmıştır. Uzun olarak

belirtilmiş olan başlığından ziyade bu

yorum, diğer bir kaynağa göre biraz

farklı diğer isimlerle de bilinir: Terce­me-i multeka e/-Ebhur, şerh Multeka ei-Ebhur, şerh-Kitab Multeka e/-ebhur, · Terceine-iMultekael- Ebhurme'a şerh bit-turkiyyeti li ei~Mevkufati.76

Onları yorumlayan diğer birçok yazı­

lar da mevcuttur, örnek olarak: Türkçe

Multeka Mevkufati, Muhammed Mevku­

fat tarafından ve en tanınmış ı 1078/1667 yılında vefat eden Şeyh Zade Mulla Ab­

durrahman Damad Efendi' nin Mecme'u ei-Ebhw17 ismiyle yazdığıdır.

ibrahim bin Hasan"tarafından istin­

sah edilmiştir. 1157/1744 yılının Rebi­

ul-evvel ayının Salı günü, Kosova'da

Sultan Murat Türbesi'nde bitirilmiştir.

Ornamentlerle süslenmiş, kuvetli kapa­

ğı mevcuttur. Bu eserin sahibi

1281/1864 yılında Mulla Kurtiş'tir.

Eserin sonu: Kad veka'l-firag an ye­

di 'abd el-fakir ... ibrahim bin Hasen

Turbe-i Havan der turbe-i şerife Sultan

Murad Han es-se;id eş-şehir der Koso­

va behşet nishan 'aleyhi er-rrahme ve

el-gufran fi şehri rebi'il-evvel li sene

seb'a ve hamsin ve mie ve elf min el­

hicreti. ..

Kete komentim dhe perkthimin e ketij dareshkrimi e ka shkruar Muham­med efendi Mevkufati. Vepra (perkthi­mi dhe komentimi) i eshte kushtuar sulltan lbrahimit (1 049/1058 h. -1640/1648 m.), dhe sipas kesaj kete veper Muhammed efendi Mevkufati e ka shkruar ne mesin e shekullit XVII. Perveç titullit te lartshenuar ky komen­tar, ne burime te ndryshme, njihet edhe me emra te tjere me pak ndryshime, si: "Terxheme-i mu/teka e/-Ebhur", "sherh Multeka e/-Ebhur", "sherh-Kitab Mu/te­ka et-~ebhur", "Terxheme-i Multeka e/­Ebhur me'a sherh bit-turkijjeti li e/­Mevkufati"16.

Ekzistojne edhe shume shkrime te tjera qe e komentojne ate, si p.sh.

· "Multeka Mevkufati" ne gjuhen .turke, nga Muhammed Mevkufati dhe me i njohuri eshte ai te cilin e ka shkruar Shejh zade mulla Abdurrahman Da­mad efendi u (vdiq me 1 078/1667), me emrin "Mexhme'u e/-Ebhur".77

Eshte kopjuar nga ıbrahim bin Ha­sani dhe eshte mbaruar d iten e martete muajit Rebiul-evvel te vitit 1157/17 44, ne Tyrben e Sulltan Muratit ne Kosove. Ka kopertina te forta me ornamente. Pronare i ketij doreshkrimi ka qene Mulla Kurtishi nevitin 1281/1864.

Perfundimi i doreshkrimit: Kad ve­ka' el-firag an jedi 'abd el-fekir. .. ıbra­him bin Hasen Turbe-i Havan der tur­be-i sherife Sulltan Murad Han es­sse'id esh-shehir der Kosova behshet nishan 'alejhi err-rrahme ve el-gufran fi shehri rebi'il-evvel li sene seb'a ve hamsin ve mie ve elf min el-hixhreti..

78 ------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------:-------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

• 13. Kitabu Mukaddemei Ebul-Leys

. Büyük bir hizmet için hazırlanmış

eserdir. Çok tanınmış bir eserdir ve na­maz üzerine yazılmış bir kitaptır. Za­manına göre çok tanınmıştıL Bunun

için birkaç yorum~ mevcuttur.

Eser, Arapça nesih yazısıyla, kalın

pene kalemi ile yazılıdır. 18x13 cm ebatlarındadır, metni' 15x8.5 cm.dir.

Her saYfada 13 mısranın mevcut oldu­ğu 80 sayfadan oluşmaktadıL Beyaz sert kağıda siyah renkle yazılıdır. Metin

kırmızıyla çerçevelenmiştir. iyice ko­runmuştur. Düzeltmeler, kısaltmalarla

belirtilmiştir (S'H - sahih vb.).

Eserin müellifi, hanefi hukuk okulu­

nun tanınmış temsilcileri!ilden 373/983

yılında vefat eden Ebu Leys Nasr bin ibrahim b. es-Semarkandi'dir. Hazane­

tul-fikh ve En-NevaziFB eserlerini de

yazılmıştır. Bu eserlerin müstensihini

bilr:niyoruz. 1135/1722 yılında istinsah

edilmiştir.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Elhamdulil-lahi Rabbil-afemin vel­

akibetu lil-muttekin vela 'udvane il-la .. 'aledh-dhalimin kale el-fekihu Ebu ei-Leyth Es-Samamarkandi. ..

Son sayfada bir iyilikseverin ismi belirtilmiştir: Sahibul-hayrat vel-hase­nat...Oglli Munlla ibrahim, ve diğer iki

isim Hasan Beçir Aga ve Aliy b. ibra­him.

13. Kitab Ebu Lejth Mukaddemesi

Eshte veper e pergatitur per t'i sherb­yer nje mase te gjere, ka pasur shume popullaritet dhe eshte liber ku flitet per namazin. Ka qene shume i njohur per kohen. Ka disa komente per te.

Doreshkrimi eshte ne gjuhen arabe me shkrimin nes'h, te shkruar me pene te trashe. Ka format 18x13 cm. Teksti 15x8.5 cm. Permbledh 80 faqe me nga 13 rreshta ne faqe. Eshte i shkruar ne leter te bardhe te vrazhde, me ngjyre te zeze, me tekst te kornizuar me te kuqe. Eshte i ruajtur mire. Ka permiresime te shenuara me shkurtesen (S'H - sahih) etj.

Autori i vepres eshte Ebu Lejth Nasr bin lbrahim b. es-Samarkandi (vdiq me 373/983), nje nder perfaqesuesit me te njohur te shkolles juridike hanefite. Ka shkruar edhe veprat "Hazanetul-fikh"

dhe "En-Nevazi/".78 Nuk dime kush eshte kopjuesi i kesaj vepre. Kopjimi eshte bere nevitin 1135/1722.

Teksti, pas besmeles, filan: Elham­dulil-lahi Rabbil-alemin vel-akibetu lil­muttekin vela 'udvane il-la 'aledh-dha­limin kale el-fekihu Ebu ei-Lejth Es-Sa­mamarkandi...

Ne faqen e fundit ka te sh en uar em­ri n e nje bemiresi: Sahibul-hajrat vel­hasenat...Oglli Munlla lbrahim, dhe dy emra te tjere Hasan Beqir Aga dhe Alij b. lbrahim.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 79

E/sev Brina ------------------------

14. Kitabu Munyetui-Musalli ve Gunyetui-Mubtedi

22x16 cm ebatlarında; metin 14x1 O

cm.dir. Arapça kalın nesih yazısıyla ya­zılmıştır. Sayfa numaraları belirtilme­miş, fakat 168 sayfadan oluşmuştur. Sa­rıya çalan, beyaz kağıda yazılmıştır.

Özel olarak namaz kurallarından oluş­

muştur. iyice korunmuştur, sağlam ka­pağı deridendir, siyah renkte yazılmış­tır. Metin büyük harflerle yazılı, bir say­fada 13 sıra mevcuttur. Oldukça oku­nakli ve aÇ-ıkflf;--awıe:a-narekelencliril= memiştir. Bölüm başlıkları kırmızı

renkte gösterilmiştir. Eseri, Saduddin Muhammed bin ei-Kaşgari (ölümü 705/1306) yazmıştır.79

Metin; besmeledeı;ı sonra şöyle baş­lar: el-hamdulillahi rabbil 'alemin ... i'lemu vefekallahu ve iyyana enne en­vail-'ulumi kesiretun ve ehemmul-en~a bit-tahsil mesai! es-salat...

Müstensihi belli değildir.

1176/1762 yılında, Dopçes kalesinde yazılmaya başlanmış, Banya Luka şeh­rinde bitirilmiştir.

. ,.bede'dduha fi_kal'ati Dobçeti ve etmemtuha fişehri Benalukah ...

1 a ve 1 b sayfalarında kurban duala­rı, mezarlık geçiti duaları, muharremin on günü duaları ve hazreti Muham­med'in bazı duaları yazılıdır. Ayrıca

bazı açıklamalar vardır. Son sayfada birkaç deyim yer alır, belki de Ömer Efendi adlı birine aittir. Örnek olarak:

14. Kitab Munjetu ei-Musal-li ve Gunjetu ei-Mubtedi

Ka format 22x16 cm.; teksti 14x1 O cm. Eshte i shkruar ne gjuhen arabe me shkrimin nes'h te trashe. Nu k ka te she­nuar numrin e faqeve, po permbledh 168 faqe. Eshte i shkruar ne !eter te bardhe ne te verdhe. Ka te beje eksklu­zivisht me rregullat e namazit. Eshte i ruajtur mi re, me kopertina te trasha nga materiali i lekures; i shkruar me ngjyre te zeze. Nje faqe ka 13 rreshta tekst me shkronja te medha, mjafte te lexuesh­me dhe te qarta, por i pavokalizuar. Fil­limet e kapitujve jane te shenuara me ngjyre te kuqe. Yepren e ka shkruar Saduddin Muhammed bin ei-Kashgari (vd. 705/1306).79

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­dulil-lahi Rabbil 'alemin ... i'lemu'vefe­kAIIahu ve ijjana eıine envail-'ulumi kethiretun ve ehemmu el-enva bit-tah­sil mesai! es-salat...

Kopjuesi eshte anonim ne vitin 1176/1762, kopjim in e kishte filluar ne kalane e Dopçes me 1176/1762, nder­sa e kishte perfunduar ne qytetin e Ban­jallukes.

...bede'tuha fi kal'ati Dobçeti ve et­memtuha fi shehri Benalukah ...

Ne faqen 1 a dhe 1 b jane te shkruara duaja e kurbanit, duaja gjate kalimit neper varreza dhe duaja ne dhjete ditet e muharremit dhe disa hadithe te Mu­hammedit a. s .. Ka edhe disa shenime shpejguese.

Ne faqet e fundit ka te shenuara di­sa thenie, ndoshta nga njefare ümer efendiu, si p.sh.:

BO ------------------ Hac1 Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Güzel yazıyla kitabımı yazdım Günlerce ve büyük çabalarla Zaman . gelecek ben güçsüz gibi öleceğim

Kitabım hiç kimse tarafından görü­lemeyecek.

Ketebtu kitabii bi ·hattin cem il Ve umrin tavil ve yevmin kethir seye'ti zernan emutu gariben Yuba'u kitabii bi themen kalil

veya: Ah, anneler doğurmasaydı Ah, çocuklar ölmeseydi Ah, çoban olsaydım Hayvanlar yanımda olurdu Leyte ummi lem telidni Leyteni mittu sabiyya Leyte kuntu nebaten Ekeluni behemiyya

15. Kitabu Munyetu 1-Musalli ve Gunyetul-Mubtedi

Arapçadır, güzel Arap nesih yazısıy­la çok·'doğru yazılmıştır. 21x14cm ebatiarındadır, metni 15x9cm.dir. 280 sayfadan oluşuL Seyrek yazılmış olan her sayfada 7 sıravardiL Tamamı mev­cut değildir. ilk sayfalar eksiktir. Kapağı hiç yoktur, gözle görünebilen ölçüde zarar görmüştür. Açıklanl'alar mevcut­tuL

Eserin yazarı; Saduddin Muham­med bin ei-Kaşgar'dıLBO

1 030/1621 yıl ında muharrem ayı­

nın ikinci çarşambası, ikindi vakti Mu­hamed b. Muhammed b. Osman tara­:ından istinsah edilmiştir.

Shkrova librin tim me bukurshkrim me perpjekje te medha dhe per shume dite Do te vij koha e une do te vdes si i paafte e libri im do te shitet per kurrgje hiç Ketebtu kitabii bi hattin xhemil

ve umrin tavil ve jevniin kethir seje'ti zernan emutu gariben juba'u kitabii bi themen kalil

apo: Ah, sikur te mos me kishte lindur ne na h, sikur te kisha vdekur femije/. Ah sikur te isha bari /e kafshet te me kishin perbire. Lejte ummi lem telidni - lejteni mittu sabijja Lejte kuntu nebaten - ekeluni behemijja

15. Kitab MunjetU el-Musal-li ve Gunjetu el-Mubtedi

Eshte ne gjuhen arabe; i shkruar me shkrimin arab nes'h te bukur dhe shu­me korrekt. Ka format 21 x14cm; teksti 15x9cm. Permbledh 280 faqe. Ka nga 7 rreshta ne faqe, te shkruar rralle. Nu k eshte komplet. Mungojne faqet e para .. Eshte i demtuar dukshem dhe nuk ka kopertina fare. Ka shenime te tjera shpjeguese.

Autori i vepres eshte Saduddin Mu­hammed bin ei-Kashgari.BO

Kopjimin e ka bere Muhamed b. Muhammed b. Osmani ne kohen e ikindise te merkuren e d}rte te 11)uajit muharrem te vitit 1030/1621.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 ~------------------- 81

Els.ev Brina ------------------------

Eserin sonu şöyledir:

Temmet hazel-kitab el-mustetab el­musemma bi munyetil musal-li fi yedi el-fekir... Muhammed b. Muhammed b. Uthman ... ve kad veka' el-firag yev­mi es-sulesai sani muharrem el-haram ba' de el-asr sene 1030.

16. Kitab Gunyetui-Mutemelli fi şer­hi Munyetui-Musalli (Haleb-i sagir)

Arapça, kalın Arap nesih yazısıyla

çok zor~okunaıl-bir eseraTr~Tersm~-l<en­

dine has harflerle yazılmıştır. Hareke­

lendirilmiştir. 20x14 cm ebatlarındadır,

metni 14x8.5 cm. dir. Sayfalarda 15' er

sıra vardır. Sayfalar numaralandırılmış,

506 sayfadan oluşur. ilk 38 sayfası ek­

siktir. Bir kişi tarafından yazılmıştır. Sa­

rı kağıt üzerine siyah renkle yazılmış,

kırmı.zı renkte çizgiyle çerçevelenmiş­

tir, bazı diğer notlar olduğu gibi. Mu­

hammed ei-Kaşgar'ın, Munyetu el-Mu­

sal-li adlı eserinintefsiridir. Tefsirin mü­

ellifi, 956/1549 yılında vefat eden, ibra­

him ibn Muha:mrned bin ibrahim EI-Ha­

lebi'dir. Müellifin iki tefsiri vardır. Kısa

olanı (konkre eser) ünlü Halebi sagir

(küçük Ha/ebi) ismiyle bilinen, Gunye­

tu e!-Mutemli fi şerhi Munyetu el-Mu­

sal-li başlığıyla, diğer tefsirden fark

olunması için ünlÜ Halebi Kebir{büyük

t-falebi) ismiyle bilinenB1 bu iki eser

.ılemalarımız arasında çok tanınmıştır.

Fundi i doreshkrimit eshte:

Temmet hadhel-kiüıb el-mustetab el-musemma bi munjetil musal-li fi je­di el-fekir... Muharyımed b. Muham­med b. Uthman ... ve kad veka' el~firag jovmi eth-thulethai thani muharrem el­haram ba' de el-aser sene 1 030:

16. Kitab Gunjetu ei-Mutemli fı sher­hi Munjetu ei-Musal-li (Halebi sagir)

Doreshkrim ne gjuhen arabe me shkrimarab nes'h te trash dhe fort te le­xueshem. Komentimi eshte shkruar me shkronja me te imeta. Eshte i vokalizu­ar. Ka format 20x14 cm. Teksti 14x8.5 cm. Ka nga 15 rreshta ne faqe. Ka te shenuara numrin e faqeve dh~ permb­ledh 506 faqe. Mungojne 38 faqet e para. Eshte i shkruar nga nje dore. Esh­te shkruar ne leter te· verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze, i kornizuar me vija te kuqe, sikurse edhe disa shenime te tjera. Eshte komentim i vepres "Munje­tu el-Musa!-/ i" te Muhammed ei-Kash­garit. Autor i komentimit eshte ıbrahim ibn Muhammed bin ıbrahim EI-Halebi (vdiq me 956/1549). Autori ka dy ko­mentime: ai . i shkurti. (doreshkrimi koı:ıkret) me titullin "Gunjetu el-Mu-

. terrili fi sherhi Munjetu ei-Musa/-li", qe njihet me me emriiı e popullarizuar "Ha/ebi sagir" (Ha/ebi i voge/), per t'u daliuar nga komentimi tjeter i gjere me emrin e popullarizuar "Ha/ebi Kebir"

· (Ha/ebi i madh),B1 qe te dy keto vepra shume te njohura nder ylemate tane .

82 __ .;.__ _______________ Hact B.ektaş'V.eli /2005-34

--------;--------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Metin, besmeleden sonra şöyle de­vam eder:

El-Hamdulillah ellezi cea'le el-iba­dete miftahu es-sea'dete ve ba'duhu fe yekulu ... İbrahim b. Muhammed İbra­him el-Halebiykad kuntu şerahtu Mun­yetu ei-Musalli şerhan ve semmeytuhu bi Gunyeti ei-Mutemelli. ..

Eserin müstensihi Ahmed Abdul­lah'tır. İstinsah tarihi belli değildir. Bi­rinci sayfasında bu eseri mal edenin, Yunus Efendi mahallesinden Priştine'li

Emin mulla Hüsen Efendi olduğu belir­tilmiştir. Kitap 13 kuruşa satın alınmış­tır.

Sağlam bir kapakla kaplıdır. Şeriat

hukukuyla ilgili olan bu eser, bizim di­yarlarda şeriat hukukunun ek alanların­da da çok kullanılmış ve yararlanılmış­tır. Bu el yazması eserin, açıklamasını ve tefsirini olduğu gibi, eskiden hemen hemen bütün ulemalarımızın kütüpha-~ .. ~

nelerinde bulabilirdik.

17. Kitabu Gunyetui-Mutemelli fi şerhi Munyetui-Musalli (Haleb-i sagir)

Arapça, güzel Arap nesih yazısıyla, tecrübeli bir el tarafından, ince pene kalemi ile yazılmıştır. Harekelendiril­memiştir. 21x14 cm ebatlarında olan eserin metni 15x7 cm.dir. Sayfalar nu­maralandırılmıştır, 544 sayfadan olu­şur. Eserin müellifi, İbrahim b. Muham­med Halebi'dir.82

Teksti, pas besmeles, vazhdon:

El-Hamdulil-lah el-ledhi xhea'le el­ibadete miftahu es-sea'dete ve ba'duhu fe jekulu ... ıbrahim b. Muhammed ıb­rahim ei-Halebij kad kuntu sherahtu Munjetu ei-Musal-li sherhan ve sem­mejtuhu bi Gunjeti ei-Mutemli. ..

Kopjues i libdt eshte Ahmed Abdul­lahu. Nuk dime vitin e kopjimit.

Ne faqen e pare shkruan se pronar i ketij libri ka qene Emin mulla Hysen efendiu nga Prishtina, nga mehalla e Junus efendiut. Libri eshte blere 13 groshe.

Mbulohet me kopertina te forta. Kjo veper nga e drejta e Sheriatit eshte per­dorur dhe eshte shfrytezuar shume ne fushen e apiikimit te se drejtes se She­riatit neviset tona. Doreshkrime te ke­saj vepre si dhe shpjegime dhe komen­time te saj, gjejme po thuaj ne .te gjitha bibliotekat e ylemave tane te mehers­hem.

17. Kitab Gunjetu ei-Mutemli fi sherhi Munjetu el-Musal-li (Halebi sa­gir)

Eshte ne gjuhen arabe i shkr.uar me shkrimin arab nes'h, te bukur, nga nje dare e zhdervjellte, me pene te mpreh­te. Eshte i pavokalizuar. Ka formatİn 21x14 cm. Teksti 15x7 cm. Ka te she­nuar numrin e faqeve dhe permbledh 544 faqe.

Autor i vepres eshte ıbrahim b. Mu­hammed Halebi.82

Hac1 Bektaş Ve/i 12005-34 ----------..,.....-------- 83

E/sev Brina -------------------------

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: El-hamduli-lahi el-ledhi ce'ale el­ibadete ... emma ba'du fe yekul ibrahim bin Mu ham ed ei-Halebi...

1165/1752 yılının 25 rebiul ewel tarihinde, Hazreti Eyyub Ensari camiin­de hatip olan Haci Muhammed tarafın­dan istinsah edilmiştir.

Tahriren an senehamseve sittin ve mie ve elf fi rebi'il evvel fi yevmil-ha­mis ve ketebehu es-sahib el-haci Mu-

Teskti, pas besmeles, fillon: El-ham­duli-lahi el-ledhi xhe'ale el-ibade­te ... emma ba'du fe jekul ıbrahim bin Muhamed ei-Halebi. ..

Kopjimin e ka bere me 25 rebiul ev­vel, te vitit 1165/1752 Haxhi Muham­medi, hatib ne xhamine e hazreti Ejjub Ensariut.

Tahriren an seneti hamse ve sittin ve mie ve elf fi rebi'il evvel fi jovmi el­ham is ve ketebehu es-sahib el-haxhxhi

hammed-el"hatib-bi cami'i hazreti Ey-- Muhamnıecl ~1-hatib [)i xhami'i. hadreti yub Ensari ... 25 _ r -1165. Ejjub Ensari ... 25 - r -1165.

Kitap, 1223/1808 yılında Maliç Pa­şa ve Mustafa Paşa tarafından vakfa bı­rakılmıştır. Sadece bir kapağı mevcut-tur.

18. Kitabu Ustuvani

Türkçe, kalın güzel Arap nesih yazı­sıyla bir ·kişi tarafından sıradışı bir ka­ligrafi ile yazılmıştır. Harekelendiril-

·. miştir. 19.5x13 cm ebatlarındadır, met­ni 15x8.5 cm.dir ve 11 O sayfadır. Her sayfada 15 sıra vardır. Sarı kaygan kağıt üzerine siyah renkte yazıyla yazılmış­tır. Bazı alt çizgiler ve notlar olduğu gi­bi, metin kırmızıyla çerçevelenmiştir.

Kılavuz eserdir (ilmi-hal). islam inan­cından, islam dininin temellerinden, is­lam temizliğinden, namazdan söz edi­lir, müellifi anonimdir. Eserin girişinde, Muhammed Efendi b. Ahmed Ustuva­ni'nin öğretmeni· olduğunu söyler, is-

Libri eshte lene vakef nga Maliq Pasha dhe Mustafe Pasha me 1223/1808. Ka vetem nje kapak.

18. Kitab Ustuvani

Eshte ne gjuhen turke, i shkruar me shkrimin arab nes'h sh u me te bu kur, te trashe, nga nje dare e nje kaligrafi te jashtezakonshem. I vokalizuar. Ka for­mat 19.5x13 cm. Teksti 15x8.5 cryı.

dhe ka 11 O faqe. Ne çdo faqe kC\ nga 15 rreshta. Eshte i shkruar ne !eter te verdhe te lemuet; shkrimi me ngjyre te zeze. Teksti i kornizuar me ngjyre te kuqe, si dhe disa nenvizime dhe sheni­me te tjera. Eshte doracak (ilmi-hal) dhe bene fjale per besimin islam, bazat e fese islame, pastertine islame, nama­zin etj., i shkruar nga nje autor anonim. Ai ne hyrje te vepres thote· se ka qene mesues i Muhammed efendi b. Ahmed Ustuvanit, vaiz ne Stamboll (vdiq me

84 ----------'---------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

tanbul'da vaiz (ölümü 1 072/1661) ve bu eser, bazı sadık ve iyi insanların is­teği .üzerine, onun derslerine göre ya­zılmış ve hazırlanmıştır. 83

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: el hamdulillahi ellezi ce'alel-ule­ma'e veresetul-eribiyai ...

istisnahı; 1140/1727 tarihinde ya­pılmıştır, müstensihi anonimdir.

El yazmasının sonu: Temmet el-ki­. tab bi 'avnillahil-melikil-vehhab, sene

1140.

Birinci sayfasına iki mühür vurul­muştur: Birinde, 1248/1832 yılı yazılı

olan Muhammed Bahtiyar Beyindir ve orada Tevekke/tu 'ale/lah, ve ma tevfi­

kil/ah bil/ahi, Vahid, Samed yazısını

okumak mümkündür, ikincisinde ise bu el yazmayı, Haci Osman bin Hüse­yin Ağanın vakıfa bıraktığı ve mühürde 1175 (1761) tarihi yazılıdır.

Desenlerle süslenmiş sağlam bir ka­pakla kaplanmış, iyice korunmuştur.

19. Şir'ael-lslam

Arapça, kalın,güzı:ı,l, nesih yazısıyla bazı t'alik işaretleri ile, okunaklı ve çok açık yazılmıştır. 20x15 cm. ebatların­dadır; metni 14x9 cm.dir. Sarıya çalan beyaz kağıt üzerine, siyah renkte yazıl­mıştır. Bölüm başlıkları, büyük kalın

harflerle yazılmış, sayfa numaraları be­lirtilmemiş, 11 O sayfadan oluşmakta-

1072/1661 ), d he se kjo veper eshte shkruar dhe eshte pergatitur sipas ligje­ratave te tij, si kerkese e disa njerezve te mire dhe te devotshem.83

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­dulil-lahi el-ledhi xhe'ale el-ulema'e verethetu el-enbijai ...

Kopjim i eshte_ bere me 1140/1727 nga nje autor anonim.

Perfundimi i doreshkrimit: Temmet el-kitab bi 'avnil-lahi el-meliki el-veh­hab, seneti 1140.

Ne faqen e pare jane vene dy vula: njera e zateri Muhamed Bahtijarit, ne brendi te se ciles · shkruan viti 1248/1832 dhe po aty m und te lexojme: "Tevekkeltu 'aiAIIah, ve ma tevfiki il-la bil-lahi, Vahid, Samed", ndersa ne te dyten shkruan se kete doreshkrim e ka lene vakef Haxhi Osman bin Hysein Aga, ne brendi te vules viti .1175 (1761 ).

Mbrohet me kopertina te forta, te ci­fat kane ornamente. Eshte i ruajtur shu­me mire.

19. Shir'a el-Islam

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin nes'h me disa elemente t'alik, te trash, te bukur, te lexueshem dhe shume kor­rekt. Ka format 20x15 cm.; teksti 14x9 cm. Eshte i pavokalizuar. Eshte i shkru­ar ne !eter te bardhe ne te verdhe, me ngjyre te zeze. Titujt e kapitujve jane me shkronja me te medha dhe me te trasha se teksti ne vazhdim. Nuk i ka te

Hac1 Bektaş V elf 12005-34 -------------------- 85

E/sev Brina -------------------------

dır. İçeriği belirtilmiştir. Eserin müellifi,

tanınmış müftü Rükn el-islam Muham­

med bin Ebu Bekir İmamzade ei-Hane­

fi'dir (ölümü 573/1177 yılı). Bu tür bir

eser İslam dünyasında oldukça yaygın­

dır. Uzun yüz yıliar kullanılmıştır, hat­

ta bugün bile kullanılır. İslam kuralları­

nı tanımakta temel kılavuz olarak hiz­

met eder. İslam dünyasının birçok kü­

tüphanelerinde, ayrıca Batıda da çok

fazla sayıda bu elyazması hakkında in­

celeme bulunur.B4

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: el-hamdulillahi ellezi dellena 'ala

marifetihi veş-şevahidi vel-i'lam ...

Hacı Hüseyin bin Halil tarafından,

14 cemaziyelahire, 11 \)9/1750 yılında

istinsah edilmiştir. Eserin sonunda,

Priştine müftüsü Hüseyin Efendi'nin bu

eseri onun kütüphanesine mal ettiği ya~ zılı olan· mühürü bulunur. Eserin so­

nunda ayrıca Hacı Hüseyin'in üç mü-

hürü bulunur. Mühürde 1108/1696 yılı

okunur, şeriat hakları ile ilgili ve top­

lam 68 bölümden oluşur. Sünnetin bil­

dirilmesi için teşvik etmek (tahris 'ala

itba'i sunne) bölümüyle başlar, namaz,

oruç, hac, çocuklar, veliler, eşierin

hakları v.b. bölümlerle devam eder.

Eser yer yer renklerin solmasına ve

silinmeye başlamasına rağmen iyice

saklanmıştır. Sağlam bir kapakla kaplı­

dır.

shenuara faqet d he permbledh 11 O fa­

qe. Ka te shenuar permbajtjen.

Autor i vepres eshte myftiu i njohur

Rukn el-Islam Muhammed bin Ebu Be­

ker Imamzade ei-Hanefi (vdiq me

573/1177). Kjo veper e tij ka qene mjaf­

te e perhapur ne boten islame, gjate sh u­

me shekujve, madje edhe sat perdoret.

Ka sherbyer si doracak baze per njohjen

e rregullave islame. Ne shume biblioteka

te bates islame, por edhe ne Perendim,

gjenden nje numer i madh i ekzemlare­

ve te kesaj vepre ne doreshkrim.B4

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­

dulil-lahi el-ledhi del-fena 'ala marifeti­

hi vesh-shevahidi vel-i'lam ...

Eshte kopjuar nga haxhi Husein bin

Halil me 14 xhemad el-eh i re te vitit

1169/1750. Ne fund te doreshkrimit

gjendet vula e Hysen efendiut, myfti i

Prishtines, ne te cil en shkruan se ky do­

reshkrim ka qene prone e bibliotekes se

tij. Ne fund te ketij doreshkrimi gjen­

den po ashtu edhe tri vula te njefare

haxhi Hyseinit, ne brendine e te cilave

lexojme vitin 1108/1696. Ka te bej e

me te drejten e sheriatit dhe permban

gjithsej 68 kapituj, duke filluar me ka­

pitullin "Nxitja per pasimin e synnetit"

(tahris 'ala itba'i sunne), per te vazhdu­

ar me kapitullin mbi namazin, agjeri­

min, haxhin, te drejtat e bashkeshorte­

ve, femijeve, prinderve etj ...

Doreshkrimi eshte i ruajtur mire,

ndonese vende-vende ngjyra per shkak

te vjetersise, ka filluar te shlyhet. Mbu­

lohet me kopertina te forta.

86 ------------------- HaCI Bektaş Velf 12005-34

------------------:---- Kosova'da Uryantal El Yazmaları

Şöyle biter: Cemazihi el-ahire er­

be'a aşere sene tis'a ve sitlun ve mie'tu

ve elf ... Veka'a el-firag ve el-itmam min

tesvidi şi'rat el-İslam ... min yedihi ei­

Haci Husyen ibn Halil. .. fi yevmi

20. lhyael-Hacci ve Kurretil-Uyuni

Türkçedir. Konusu, hac kurallarıyla

ilgilidir. Kalın, Arap nesih yazısıyla ya­

zılmış, harekelendirilmiştir. 21 x12 cm

ebatlarındadır, metni 15x8 cm.dir. 154

sayfadan oluşur. Sert beyaz kağıda, si­

yah renkte yazılmış, metin kırmızı

renkte çerçevelerimiştir. Tamamı mev­

cut değildir, ilk sayfası eksiktir.

Son sayfalarında aşağı yukarı

991/1583 yıllarında vefat eden Mekke

vaizi olarak tanınmış olan eş- Şeyh Si­

nan Rumi'nin yazdığı belirtilmiştir. Ay­

ı:ıı konuda aynı müellif başka eserler de

yazmıştır.85

.. Dobraçe'ye göre eserin başlangıcı: el-hamdu Iiiiah ellezi cea'lel-beytel­

haram kiyamen lin-nasi ve huden lil­

'alemin ...

Müellifin Balkanlardan olma ihti­

mali, üslubundan tahm.J.n edilebilir. So­

nunda, 1163/1750 yıllarında hacıların

güzergahını açıklayan ilginç notlar bu­

lunur.

Eserin içeriği, bölümleri n sayfa nu­

maraları belirtilmiştir. Birçok kararın

çeşitli kitaplardan çıkarıldığını açıkla-

Ndersa perfundon: Veka'a el-firag ve el-itmam min tesvidi shi'rat el-ls­lam ... min jedihi el-ı-iaxhi Husjen ibn Halil. .. fi jevmi xhemadihi el-ahire er­be'a ashere sene tis'a ve sitlun ve mie'­tu ve elf ...

20. Ihja el-Haxhxhi ve Kurreti el­Ujuni

Eshte ne gjuhen turke. Per teme ka rregullat e haxhit. Eshte i shkruar me shkrim arab nes'h te trash,. 1 vokalizu­ar. Ka format 21x12 cm. Teksti 15x8 cm. Permbledh 154 faqe. Letra e bard­he e vrazhde; shkrimi me ngjyre te ze­ze me tekst te kornizuar me te kuqe. Nuk eshte komplet, mungojne faqet e para.

Ne faqen e fundit shkruan se kete veper e ka shkruar esh-Shejh Sinan Ru­mi u, vdiq rreth 991/1583, i njohur si vaiz ne haremin e Mekes. Per te njejten teme i njejti autor ka shkruar edfıe vep­ra te tjera. 85

Fillimi, sipas Dobraçes: El-hamdu lif-lah el-ledhi xhea'le el-bejte el-ha­ram kijamen lin-nasi ve huden lil-'ale­min ...

Gjykuar nga menyra e te shprehurit (sipas stilit), autori mund te jete nga

. vendet e Ballkanit.

Ne fund gjendet nje shenim intere­sant qe tregon per itinerarin e haxhinj­ve ne vitiiı 1163/1750. Eshte dhene permbajtja evepres dhe numri i faqeve te kapitujve. Ka shenime te ndryshme qe tregojne se shume vendime jane

HaCI Bektaş Veli 12005-34 -------------------.....:·- 87

E/sev Brina ------------------------

yan, değişik notlar mevcuttur. Örnek

olarak: fi'ei-Bahri ei-Amik, fi Kadi han,

fi e/-Veciz, v.b. Anonim biri tarafından 1013/1604 yılının Rebi el-evvel ayın­

dan on gün önce istinsah edilmiştir:

Tahriren fil-aşiri şehri rebiül-evvelli se­

ne selase aşere ve elf.

21. Miratül-Usul fı şerhi Mirkatlli­Vusul

Arapça, güzel Arap ta'lik, yazısıyla

yazılmıştıcDüzensizdir~ve~karışıktır.

Sayfa numaraları belirtilmiştir, 242 say­

fadan oluşur. 20x14 cm ebatlarındadır,

metni 15x7 cm.dir. Sarıya çalan beyaz

kağıt üzerine yazılmıştır, yazı siyah

renktedir, diğer işaretler olduğu gibi

metin de kırmızıyla \çerçevele~miştir. Marjin notlar mevcuttur.

Bu eser ve eserin tefsiri şeriat hukuk

felsefesi.alanında 875/1470-1471 yılın­

da, tanınmış alim, Osmanlı imparator­

luğunda sırasıyla üçüncü (Şeyhul is­

lam, Molla Hüsrev olarak tanınmış

olan (ölümü 885/1480) Molla Muham­

med bin Feramerz bin Ali tarafından

yazmıştır. Eseri belki de Fatih Sultan

Mehmed'e ithaf etmiştir.86

Metin besmeleden sonra şöyle baş­

lar: el-hamdulillahi ellezi kerreme beni

Ademe bi el-'akli~l-kavim ...

istinsah tarihi ve müstensihi belli

değildir. Kapağı güzel ornamentlerle iş­

lenmiştir.

nxjerre nga libra te ndryshem, si p.sh. kedha fi "el-Bahri ~1-Amik", fi "Kadi han", fi "e/-Vexhiz", etj. Eshte kopjuar nga nje anonim ne dhjete ditet e para te muajit Rebi el-evvel t~ vitit

1013/1604: Tah ri ren fi el-ashiri shehri rebi el-evvel li seneti thuluth ashere ve

elf.

21. Mirat el-Usul fı sherh Mirkat ei­Vusul

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin

arab ta'lik, i bukur, i ngaterruar. Ka te

shenuar numrin e faqeve dhe permb­

ledh 242 faqe. Ka format 10x14 cm.

Teksti 15x7 cm. Letra e bardhe ne te

verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze.

Teksti i kornizuiar me te kuqe, si edhe

disa shenime te tjera. Ka shenime ne

margjina.

Kete veper dhe komentimin e saj.

nga lemi i filozofise se te drejtes se She­

riatit i ka shkruar me 875/1470-1471,

dijetari i njohurri treti shejhul islam me

radh i Perandorise Osmane, Mulla Mu­

hammed bin Feramerz bin Ali, i njohur

si Mulla Husrev (vd. 885/1480). Vep­

ren ia kishte kushtuar sulltan Mehmed Fatihut.86

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­

dulil-lahi el-ledhi kerremebeni Ademe

bi el-'akli-1-kavim ...

Nuk dime kush eshte kopjuesi e-as

viti i kopjimit. Ka kopertina me orna­

mente te bukura.

88 ------------------ HaCI Bektaş Veli 12005-34

------------------....,--- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Eser şöyle sona erer: Halil beyan

vel-i'lam ah amen, bu harflerin ebcet

hesabıyla sonuç olarak bu eserin istin­

sah tarihi çıkarılabilir ....

1/b sayfasında Leskovatslı muhacir

Hacı Bektaş Zad~ bin Hüseyin Efendi

tarafından yazıfdiğı, 22 kanun-i evvel

1307/1889 tarihinin belirtildiği Türkçe

bir not mevcuttur.

22. Mecmu'a

22. 1. lnkazüi-Halikin

Arapça, nesih-ta'lik yazısıyla yazıl­

mıştır. 20 x14 ebatlarındadır, metni

16x8 cm.dir. Sayfalar numaralandırıl­

mıştır. ilk 57 sayfası eksiktir. Son sayfa­

da şöyle yazılıdır: Enkaz ei-Halikin ola­

rak adlandırılmış risale sona erer. Bunu

eserin başlığı olarak alıyoruz, 967 yılı­

nın zilkade ayının sonunda yazılmıştır.

Eserin tanınmış müellifi Muhammed b.

Pir Ali ei-Birgivi'dir (ölümü 981/1573).

Kur'an'ın okunmasından önce hizmet

için broşür.87

Dobraçe'ye göre başlangıcı: el­

hamdulilahi ellezi enzele 'ala abdihi .. el-kitab li yahruce en-nase min ez zu-

lumati ilen-nuri. ..

istinsahı anonim biri tarafından re­

cep ayının son pazarı, akşam vakti ya­

pılmış, yazıldığı şehir. ..... (okunaklı de­

ğildir.)

Doreshkrimi perfundon: Halil bejan

vel-i'lam ah amen, nga vlera numerike

e ketyre shkronjave mund te nxirret

perfundimi se kur eshte bere kopjimi i

ketij doreshkrimi. ...

Ne faqen 1/b gjendet nje shenim ne

gjuhen turke i shkruar nga Haxhi Bek­

tesh Zade bin r:!_ysejn efendiu, muhax­

hir nga Leskovci, shenuar me 22 kanun

thani 1.307/1889.

22. Mexhmu'a

22. 1. Enkadh ei-Halikin

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin

nes'h -ta'lik. Formati 20 x14. Teksti

16x8 cm. Ka te shenuar numrin e faqe­

ve. Mungojne 57 faqet e para. Ne fa­

qen e fund it shkruan: u perfundua risa­

leja e quajtur "Enkadh el-Halikin", dhe

ne kete e marrim per titull te kesaj vep­

re te autorit te njohur Muha.mmed b.

Pir Ali ei-Bergevi (vdiq me 981/1573),

te cilen e ka shkruar ne fund te muajit

dhul kade te vititi 967. Broshure mbi

leximin e Kur'anitme shperblim.87

Fillimi, sipas Dobraçes: El-hamduli­

lahi el-ledhi enzele 'ala abdihi el-kitab

li jahruxhe en-nase min edh-dhulumati

ilen-nuri. ..

Kopjimi eshte bere nga nje anonim

ne kohen e drekes, te dielen ne fundt te

muajit rexheb, ne kasabane ... (e pa le­

xueshme).

Hact Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 89

E/sev Brina -------------------------

Sonu: Temmet er risale el-musem­ma bi inkaz el-Halikin bi avnillahi te'ala vakti ez-zuhri yevm el-ehad fi evahir şehri receb fi kasabai (?) ...

22. 2. Ikazun-Naimin

Türkçe, nesih-ta'lik yazısıyla yazıl­mıştır, toplam 7 sayfadır. Bu eseri de tanınmış biri olan Muhammed bin Pir Ali d-Birgivi yazmıştır. Başkalarınn se­vabına hediye edilmiş, dini yükümlü­lüklerin yerine getirilmesinde hizmet eden kısabir öroşüraür:ss~~~---- ~~~ ~

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: el-hamdulillah 'ala ... ve ni'maihi ves-salatu ves-selamu 'ala efdali enbi­yaihi Muhammed ve alihive sahbihi ve ahbaihi

Müstensihi ve istinsah tarihi belli değildir.

22. 3, et-Tarikatu'I-Muhammediyye lis-Siretii-Ahmediyye

Arapça, güzel, kalın, ta'lik yazısıyla yazılmıştır, karışıktır. Sayfa numaraları belirtilmiş, 98 yapraktan (196 sayfadan) oluşur. Sarı kağıt üzerine, siyah yazıyla yazılmış, kısaltınalar kırmızı renkte işa­

retlenmiştir. Diğer kitaplardan çıkarıl­

mış, marjin kısımlar-notlar mevcuttur.

Eserin müellifi, ünlü Muhammed b. Pir Ali ei-Birgivi'dir.B9

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: El-hamdu Iiliahi ellezi ce'alena um­meten vesatan hayre umem ...

Fundi: Temmet errisale el-musem­ma bi Enkadh el-Halikin bi avnil-lahi te'ala vakti edh-dhuhri jevm el-ehad fi evahir shehri rexheb fi kasabai (?) ..

22. 2. Ejkadh en-Naimin

Eshte ne gjuhen turke, me shkrimin nes'h-ta'lik. Permbledh 7 faqe. Edhe kete veper e ka shkruar i njohuri Mu­hammed bin Pir Ali el-Bergivi. Eshte broshure e shkurter per kryerjen e disa obligimeve fetare me shperblime, duke ia dburuar sevabin tjetrit.BB

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­dulil-lah 'ala ... ve ni'maihi ves-salatu ves-selamu 'ala efdali enbijaihi Mu­hammed ve alihi vesahbihi ve ahbaihi

Nuk shkruan emri i kopjuesif e as viti i kopjimit.

22. 3. Et-Tarikatu el-Muhammedij­jeh li es-Sireti el-Ahmedijjeh

Eshte ne gjuhen arabe. Shkrimi ta'­lik i bukur, i trashe i ngaterruar. Ka te shenuar numrin e faqeve dhe perbledh 98 flete (196 faqe). Letra e verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze, shkurtesat jane te shenuara me ngjyre te kuqe. Ka shenime ne margjina te nxjerra nga lib­ra te tjere.

Autor i vepres eshte i permenduri Muhammed b. Pir Ali ei-Birgevi.B9

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­du Iil-Iahi el-ledhi xhe'alena ummeten vesatan hajre umem ...

90 ------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

----,...----------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

1026 yılının Cemaziyel ahir ayında Salı günü istinsahına başlanmış, aynı

yıl Ramazan ayının Salı günü müstensi­hi belli olmayan biri tarafından bitiril­miştir.

Veka'a el-firag r:nin tesvidihi yevm es-sulesa el-ehir ·min cemazi el-ehire sene sitte ve 'işrin ve elf min el-hicerit en-nebeviyye vetemmet mukabeletiha fi yevmi es-sulesa min ramadan el-ke­rim fi tilke es-sene ...

Kısaltılmış yazılar mevcuttur: tern­me remuz el-haridn.

22. 4. Cilaui-Kulub

Arapçadır, ta'lik yazısı biraz nesih yazısıyla karışıktır. 16 yapraktan (32

sayfa) mevcuttur. Notlar kırmızı renkte yazılmıştır. Eserin müellifi Muhammed b. Pir Ali ei-Birgivi'dir. Bu eseri, sonuç bölümünde yazıldığına göre 971 h. 7

Zilhicce tarihinin Pazartesi akşamı bi­ti rllJ iştir.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: el-hamdulillah el-ledhi ce'ale leyle ven-nehare hilfeten ....

istinsahı 1030/1621 yılı, 25 muhar-.. rem Pazartesi yapılmıştır, müstensihi anonimdir. Eserin eleştirisini, yazıldığı­na göre, Sultan Selim Han'ın öğretme­ni Ataullah Çelebi yapmıştır: ... ve eredtu en ursile nus'hatehu minha ila dhalike el-mevla Ataullah Çelebi ve huve mual-lim sulltan Selim han ... tem-

Eshte filluar te kopjohet diten e mar­te te muajit xhemadul ahire te vitit 1026, ndersa eshte mbaruar te marten e ramazanit te po atij viti nga nje kop­jues anonim.

Veka'a el-firag min tesvidihi jevm eth-thuletha el-ehir min xhemazi el­ehire sene sitte ve-'ishrin ve elf min el­hixherit en-nebevijje ve temmet muka­beletiha fi jevmi eth-thuletha min ra­madan el-kerim fi tilke es-seneh ...

Ka shkrutesat dhe shkruan: temme remuz el-harixhin.

22. 4. Xhela el-Kulub

Eshte ne gjuhen arabe. Shkrimi ta'­lik 1 kombinuar me pakes nes'h. Ka 16

flete (32 faqe). Ka shenime te shkruara me ngjyre te kuqe. Autor i vepres eshte Muhammed b. Pir Ali ei-Bergivi. Kete veper e ka perfunduar, siç shkruan, ne pjesen e mbrame te dites se hene me 7 dhul hixhxhe 971 h. .

Teksti, pas besmeles, vazhdon: El­hamdulil-lah el-ledhi xhe'ale lejle ven­nehare hilfeten ....

Kopjim i eshte bere te henen me 25 muharrem 1030/1621 nga nje kopjues anonim. Recenzimin e kesaj vepre, si­kurse shkruan, e ka bere Ataullah Çele­·biu, mesues ne Sulltan Selim.han: ... ve eredtu en ursile nus'hatehu minha ila dhalike el-mevla Ataullah Çelebi ve huve mual-lim sulltan Selim han ... tem-

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 91

E/sev Brina ------------------------

met kitabetuhu yevm el-ithneyn hamse ve 'işrin min eL-muharrem sene elf ve thelathin.

22.5. Mu'addil es-Salat

Namazla ilgili bu eseri de 975 h. yı­

lında ünlü bilgin Muhammed b. Pir Ali

ei-Birgivi yazmıştır.90

Başlangıcı: El-hamdu lil-lahi el-led­

hi emere ibadehu bi ikameti es-salat ve

ta'diliha ... --:-----;------~--~-----------~-

Arapça, ta'lik-nes'h yazısıyla yazıl­

mış, 16 sayfadan oluşur.

Eserin istinsahı, 1030/1621 yılının

dördüncü sefer ayının dördüncü Salı

akşamı, müstensihi anonim biri tarafın­

dan bitirilmiştir.

Vek'a el-firag min kitabetihi vakti

edh-dhuhri yevmi thuletha er-rrabi min

safer sene thelathin ve elf ...

22. 6. ed-Dürrui-Yetim

Arapçadır, güzel, kalın, ta'lik yazıy­

la yazılmıştır, 4 sayfadır. Kırmızı renkte

işaretlenmiş notlar mevcuttur.

Kur'an'ın (tecvid) okunması kurallları ile ilgili bir broşür niteliğindedir.

Eseri, 97 4 h. yılında Muhammed b.

Pir Ali ei-Birgevi yazmıştır.91 Metin,

besıneleden sonra şöyle başlar: Lilahi

el-hamdu fi el-ula ve el-ehire ... ve

b'adu fe hadhihi risaletu fi et-tecvid ...

met kitabetuhu jevm el-ithnejn hamse ve 'ishrin min eL-muharrem sene elf ve thelathin.

22.5. Mu'addil es-Salat

Edhe kete veper per namazin me 975 h. e ka shkruar dijetari i njohur Muhammed b. Pir Ali ei-Birgevi.90

Fillimi: El-hamdu lil-lahi el-ledhi emere ibadehu bi ikameti es-salat ve

ta'diliha ...

Eshte ne gjuhen arabe. Shkrimi ta'­lik-nes'h. Permbledh 16 faqe.

Kopjimi i ketij doreshkrimi eshte mbaruar ne kohen e drekes te marten e

katert te muajit sefer te vitit 1030/1621

nga nje kopjues anonim

Vek'a el-firag min kitabetihi vakti edh-dhuhri jevmi thuletha er-rrabi min

safer sene thelathin ve elf ...

22. 6. Ed-Durr el-Jetim

Eshte ne gjuhen arabe. Shkrimi ta'­lik, i trash, i bu kur. Ka 4 faqe. Ka she­nime te shenuara me ngjyre te kuqe.

Eshte broshure mbi rregullat e te ken­duarit te Kur'an it (texhvid).

Vepren e ka skruar me 97 4 h, Mu­hammed b. Ali ei-Bergivi.91

Teksti, pas besmeles, fillon: Lilahi

el-hanıdu fi el-ula ve el-ehire... ve b'adu fe hadhihi risaletu fi et-texhvid ...

92 --------------------------------- HaCI Bektaş Veli 12005-34

------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Müstensihi. ve istinsah tarihi belli

değildir. Yazı çeşidine dayanarak, daha önceki el yaz.ması müstensihiyle aynı

kişi olduğunu söyleyebiliriz. Bu el yaz-· masının istinsahının, 1030/1621 yılın­

da yapıldığı s?ylen.ebilir.

22. 7. el-MukaddimetOI-Cezeriye fıt;.Tecvid

Arapça, Kur'an'la ilgili bir kasidedir.

ikişer sütun halinde yazılmış 6 sayfa­dan olusur. Eserin yazarı, 883/1429 yı­

lında vefat eden Muhammed b. Cezeri

eş-Şafi' dir. 92

Metin, besıneleden sonra şöyle baş- ·

lar: Yekulu raci afv rabbi sami' Muha­med bin ei-Cezeriy eş-Şafi'iy ...

Müstensihi ve istinsah tarihi belli

değildir. 22. 1 - 22. 6. numaralı el yaz­malarından, aynı müstensihin olma ih­

timali vardır.

22. 8. el-Mukaddimetu menzume fi tecvid ei-Kur'an (ed-Dekaik el-Mahke­me fi şerh ei-Mukaddime)

Nuk dime kopjuesin e as vitin e kopjimit. Bazuar ne llojin e shkrimit, mund te perfundojme se eshte i njejti kopjues i doreshkrimeve paraprake, do te thote kopjimi i ketij doreshkrimi esh­te bere me 1 030/1621.

22. 7. El-Mukaddime el-Xhezerije fı et-Texhvid

Eshte nje kaside per Kur'anin ne

gj~hen arabe. Ka 6 faqe me nga dy ko­

lona. Autor i ketyre vargjeve eshte Mu­hammed b. Xhezeri esh-Shafi, vdiq me

883/1429.92

Teksti, pas besmeles, fillon: jekulu

raxhi afv rabbi sami' Muhamed bin ei­Xhezerij esh-Shafi'ij ...

Nuk dijme kopjuesin e as vitin e kopjimit. Ka te ngjare te jete i njejti

kopjues i doreshkrimeve nen rıumrin

22. 1 -22. 6.

22. 8. El-Mukaddimetu mendhume fi texhvid el-Kur' an (ed-Dekaik el-Mah­keme fı sherh el-Mukaddime)

Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me Arapçadır, Arap nesih yazısıyla, bi- shkrimin arab nes'h me paketa'lik nga

raz da ta'lik yazı}da tecrübeli bir el ta- nje dore e zhdervjellte. Ka 36 faqe. Ka

rafından yazılmıştır. 36 sayfa mevcut- te beje me texhvidin dhe eshte komen-

tur. Tecvidle ve eserin yorumu sıradışı tim i vepres pararendese 1'EI-Mukaddi-yapılmıştır, Muhammed b. ei-Ceze- me" te Muhammed b. ei-Xhezerij, te riy'in EI-Mukaddimesini Ebu Yahya Ze- cilen e ka komentuar Ebu jahja Zekeri-keriya ei-Ensariy eş-Şafii ei~Misri yo- · ja ei-Ensarij esh-Shafii ei-Misri (vdiq rumiarnıştır (ölümü 926/1520).93 me 926/1520)93.

Hact Bektaş Veli 12005-34 ---------------------:- 93

E/sev Brina ------------------------

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: Kale eş-şeyhu el imamu el alimu .... Ebu Yahya Zekeriyya ei-Ensariy eş-şa­fiy ... ve b'adu ei-Mukaddime el-mend­hume fi tecvidi ei-Kur'an li eş-şeyh ei­Cezeriy eş-şafi'iy re'eytu en eda'a şer­han ve semmeytuhu bi ed-Dakaik el­Mahkeme fi şerh ei-Mukaddime.

. Birinci başlık, birinci sayfadaki nota göre verilmiştir. Bu el yazmasında Hz. Muhammed' e kadar varan müellifin şe-

ceresjya.zıJıt:Jır.:_c-·-- -~~-~-~··

istinsahı, Zilkade ayında Tarablus'ta Muhammed b. Alauddin tarafından

1014/1615 yılında yapılmıştır.

Ketebehu e/-hafir Muhammed b. Alauddin fi et-Tarab(us veka'a e/-firag mi kitabetihi fi yevmf e/-ehad min şeh­ri dhi e/-ka'de min şuhuri seneti 1074.

\

22.9. Risale fi Hakki Erhaii-Amame

Arapça, nesih yazısıyla yazılmıştır, okunaklıdır. Toplam 5 sayfadır. Kırmı­zıyla bazı notlar mevcuttur. Başlığı · eserde belirtilen ilk sayfaya göredir. Eserin muellifi, Muhammed Yahya EI­Buhari'dir. Yararlandığımız literatürde bu esere rastlamadık.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: El-hamdulil-lah el-medhkur... ve ba'du feyekulu el-fekir ilailahi el-ga­niyy ... Muhammed Yahya ei-Buhari. ..

istinsahı ve müstensihi belli değil-

dir.

Teksti, pas besmeles, fillon: Kale esh-shejhu el imamu el alimu .... Ebu jahja Zekerijja ei-Ensarij esh-shafij ... ve b'adu ei-Mukaddime el-mendhume fi texhvidi ei-Kur'an li esh-shejh ei-Xhe­zerij esh-shafi'ij re'ejtu en eda'a sher­han ve semmejtuhu bi ed-Dakaik el­Mahkeme fi sherh ei-Mukaddime .

Titulli i pare eshte vene sipas sheni­mit ne faqen e pare. Ne kete doreshk­rim pershkruhet gjenealogjia e autorit te vepres, e ci la arrine deri tek Muham-

~--" -- -' ~------- -- - -

medi a.s ..

Kopjimin e ka bere ne muajin Dhil Ka'de Muhammed b. Alauddin ne Ta­rablus me 1014/1615.

Ketebehu el-hafir Muhammed b. Alauddin fi et-Tarablus veka'a el-firag mi kitabetihi fi jevmi el-ehad min sheh­ri dhi el-ka' de min shuhuri seneti 1014.

22.9. Risale fı Hakki Erhai el-Amame

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h, te drejte te lexueshem. Ka gjith­sej 5 faqe. Ka d isa shenime me te kuqe. Titulli sipas shenimit ne faqen e pare. Autori i vepres eshte Muhammed jahja EI-Buhari. Nuk e kemi hasur ne literatu­ren e shfrytezuar.

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­dulil-lah el-medhkur ... ve ba'du fejeku­lu el-fekir ilailahi el-ganijj ... Muham­med jahja ei-Buhari. ..

Nu k dihet kopjues_t~ viti"i kopjim it.

94 ------------------ HaCI Bektaş Veli 12005-34

----------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalart

22. 1 O. Vasiyetname-i Muhammed b. Pir Ali ei-Birgivi

Türkçe, nesih hatla yazılmış, hare­kelenmiş, eserin yarısı ta'lik hatla yazıl­mıştır. Toplam 42 sayfadır.

Türkçe eserin· yazarı, Muh?mmed b. pir Ali ei-Birgivi'dir (ölümü

981/1573).94

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: El-hamdulil-lah el-ledhi hedana el­islam ... emma ba'du fehadhihi vesiyye­tu el-fekir el-hakir ... Muhammed pir Aliyy ...

istisnahı, 1030/1621 yılında, rebi el-ewel ayının Çarşamba günü anonim biri tarafından yapılmıştır.

Sonu: Kad vek'a el-firag yevmi el­erbe'a şehri rebi d-ewel sene thelathin ve elf....

23. Muhtasarui-Vik.aye

Arapça, kalın. Arap ta' lik yazısıyla çok güzel ve çok açık yazılmıştır.

19x12 cm ebatlarındadır, metni 11 x5.5cm. dir. Sayfa numaraları bir ki-

. şi tarafından numaralandırılmıştır ve 340 sayfadFtn oluşur. Notlar kırmızı

renktedir. Sarı kağıt üzerine siyah renk­le yazılmıştır. Metin kırmızı renkte çer­çevelenmiştir. Her sayfada seyrek ya­zılmış 7'şer mısra vardır.

Eser, islam hukuk ilmi (fikıh) ile ilgi­lidir. Vikaye err-Rrivaye fi mesai/i el-

22. 1 O. Vasijetname-i Muhammed b. Pir Alij ei-Birgevi ·

Eshte ne gjuhen turke. Me shkrimin arab nes'h, i vokalizuar, i bukur, nder­sa gjysma e doreshkrimit eshte e shkru­ar me ta'lik. Permbledh 42 faqe.

Autor i vepres ne gjuhen turke esh­te Muhammed o. pir Ali ei-Bergivi (vdiq me 981/1573).94

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­dulil-lah el-ledhi hedana el-islam ... emma ba'du fehadhihi vesijjetu el-fekir el-hakir ... Muhammed pir Alijj ...

Eshte kopjuar nga nje anonim te merkuren ne muajin rebi el-evvel 1030/1621.

Fundi: Kad vek'a el-firag jevmi el­erbe'a shehri rebi el-ewel sene thelat­hin ve elf...

23. Muhtesar ei-Vikaje

Eshte ne gjuhen arabe; i shkruar me shkrimin arab ta'lik te trashe, shume te bukur dhe korrekt. Ka format 19x12 cm; teksti 11 x5.5cm. Ka te sh en uar numrin e faqeve nga nje dare e vonsh­me dhe permbledh 340 faqe. Esht~ i shkruar ne !eter te verdhe; me ngjyre te zeze. Ka shenime me ngjyre te kuqe. Teksti eshte i kornizuar me ngjyre te kuqe. Ka nga 7 rreshta ne faqe te shkru­ar rralle.

Eshte veper per jurisprudencen isla­me (fikh). Vepren baze "Vikaje err-Rri-

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 95

E/sev Brina ....,--,...-----------------------

Hidaye adlı temel eseri, Burhan eş-Şe­ria Mahmud b. Sadri eş-Şeria el-Evvel Ahmed b. Ubeydullah ei-Mahbub ei­Hanefi (ihtiyar) (ölümü 673/127 4) yaz­mıştır, tanınmış eser EI-Hidaye'ye göre yapmıştır. Eserin müellifi, Sadr eş-Şeria es-San i (ei-Asgar) i Ri u (7 47 /1346) isimli kızının torununa yazmıştır. Daha sonra bu eserin (konkre el . yazmas ı) Muhtesar ei-Vikaye ismiyle de adiandı­rıldığı söylenmiştir.95

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: Elnam-duln.::lafiT-rarnı::rıa.m:·~ve

b'adu fe innel abdu Ubeydullah ibn Mesud ibn Tacuş-şeria yekul kad elka ceddi ve isnad movlana .. :Mahmud ibn Sadruş-şeria ... hafedhe kitab Vikaye err­Rrivaye fi mesaiiii ei-Hidaye ...

Müstensihi ve isti~'sah tarihi eksik-tir.

1 b sayfasında diğerleri arasında bir­kaç isim. yazılmıştır: Muhammed, Ah­med, Miftar ve Ali. Okunınası mümkün olmayan dört mühür daha vurulmuştur.

24. llmul-Feraiz

Arapça, nesih yazısıyla, sarı kağıt

üzerine siyah renkle Yazılmıştır.

18x12.5 cm · ebatlarındadır, metin 14.5x7 cm. dir. Her sayfada 13'er mıs­ra vardır. 119 yapraktan (238 sayfadan) oluşur. Varisler arasında miras ayrımı ile ilgili kısa bir eserdir. Eseri, hicri VII. yy'da yaşamış olan Siracuddin Mu­hammed b. Aburraşid es-Sicavendi yazmıştır.96

vaje fi mesai/i e/-Hidaje" e ka shkruar Burhan esh-Sheria Mahmud b. Sadri esh-Sheria el-Evvel Ahmed b. Ubejdul­lah ei-Mahbub ei~Hanefi (Piaku) (vdiq me 673/127 4), e bere si pas vepres se njohur "EI-Hidaje". Autori kete veper e shkroi per n ipin e tij nga vajza Sadr esh­Sheria eth-Thani (ei-Asgar) i Riu (747/1346), i cili me vone edhe komen­toi po kete veper (doreshkrimi konkret) dhe e quajti "Muhtesar ei-Vikaje".95

Teksti, pas besmeles: Elhamdulil-la­lirrafiil-i'lam.:. ve b'adu fe innel abdu Ubejdullah ibn Mesud ibn Taxhush­sheria jekul kad elka xheddi ve isnad movlana ... Mahriiud ibn Sadrush-she­ria ... hafedhe kitab Vikaje err-Rrivaje fi mesaiiii ei-Hidaje ...

Kopjuesi dhe viti i kopjimit mungoj-ne.

Ne faqen 1 b ka te shkruar d isa em­ra njeri pas tjetrit: Muhamed, Ahmed, Miftar dhe Ali. Ka te vena edhe kater vula, te cilat fatkeqesisht nuk mund te lexohen.

24. Ilm el-Feraid

Eshte ne gjuhen arabe; me shkrimi nes'h. letra eshte e verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze: Formati 18x12.5 cm. Teksti 14.5x7 cm. Ka nga 13 rreshta ne faqe. Permbledh 119 flete (23Ş faqe). Eshte veper e shkurter mbi ndarjen e trashegimise ne mes te trashegimtare-• ve. Vepren e shkroi Siraxhuddin Mu-hammed b. Aburrashid es-Sixhavendi, jetoi ne shek.VII te hixhrit.96

96 ------------------ Hact Bektaş Veli 12005-34

---"------------------ Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Efhamdulil-lahi rabbil 'alemin ve

sal-laflahu 'ala hayri halkihi Muham­

med ... Kale efmevla eş-şeyh el-imam

Siracuddin Muhammed bin Abdurreşid

es-Sicavendi ...

istinsahı, 1277/1860 yılında rama­

zanın dördüncü Perşembesi anonim bi­

ri tarafından yapılmıştır.

Eserin sonu: Kac( temmet hadhi en­

nus'ha eş~şerife fi yevmi el-hamis err­

rrabi'min ramadan sene seb'a ve seb'in

ve mieteyn ve elf...

25. Mecmu'a

25. 1. Kitab Şe(hi Şurutus-Salat (Saf­vet el-Menkul at fi şerh Şurut es-Salat)

Arapça, kalın nesih yazısıyla, çok

doğru yazılmıştır. 16x12 cm ebatların­

dadır, metni 13x7 cm. dir. Sayfa numa­

raları bir kişi tarafından numaralandırıl­

mıŞtır ve 1 05 sayfadan oluşur. Sarıya

çalan; beyaz kağıt üzerine yazı, siyah

renkte yazılmıştır, diğer notlar da kırmı­

zıyla olduğu gibi metin siyah ve kırmı­

zıyla çerçevelenmiştir. Başlığı kalın, kır­

mızı renktedir, yer yer harekelendiril­

miştir. Her sayfada 13 mısra mevcuttur.

Kısaltılmış namaz yönergeleri, namaz

kurallarıyla özel olarak yapılmıştır.

Temel eser, çeşitli müelliflerde gö­

rülen Mukadimetu es-Sa/at başlığıyla,

(ei-Fadil ei-Kaydani'nin, X. yy'ıiı ilk ya-

Tesksti, pas besmeles: Elhamdulil­

lahi rabbil 'alemin ve sal-laflahu 'ala

hajri halkihi Muhammed ... Kale elmev­

la esh-shejh el-imam Siraxhuddin Mu­

hammed bin Abdurreshid es-Sixhaven­

di. ..

. Kopjimi eshte bere te enjten e katert

te ramazanit te vitit 1277/1860 nga nje

anonim

Perfundimi i doreshkrimit: Kad tem­met hadhi en-nus'ha esh-sherife fi jev­

mi el-hamis err-rrabi' min ramadan se­

ne seb'a ve seb'in ve mietejn ve elf...

25. Mexhmu'a

25. 1. Kitab sherh Shurut es-Salat

(Safvet el-Menkulat fi sherh Shurut es-Salat) ·

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h te trash, por mjaft korrekt. forma­

tİ 16x12 cm. teksti 13x7 cm. Ka te she­

nuar numrin e faqeve nga nje .dare e

vonshme dhe permbledh 105 faqe. Let­

ra e bardhe ne te verdhe; shkrimi me

ngjyre te zeze. Teksti i kornizuar me te

zeze dhe te kuqe, sikurse edhe disa

shenime te tjera qe jane me ngjyre te

kuqe. Titulli me ngjyre te kuqe te tras­

he. Yende-vende eshte i vokalizuar. Ne

çdo faqe ka nga 13 rreshta. Ka te beje

ekskl uzivisht me kushtet e namaz it; ud­

hezime te shkurtera per namazin.

Vepra baze, me titullin "Mukadime­tu es-Sa/at", iu mvishet autoreve te

ndryshem (ei-Fadil el-Kajdaniut, jetoi

Ha ct Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 97

E/sev Brina -------------------------

rısında yaşamıŞ, Şemsuddin Hamza ei­

Fenarit 834/1431 yılında ölmüştür. İbn

Kemal Paşa'nın ölümü 940/1533 tarihi­

dir.

Eserde, çok sayıda yorum mevcut­

tur. Brockelmann'a97 göre bu eserin

genel yorumunu, Safvetu e/-Menkulat fi şerhi şurut es-Sa/at başlığıyla,

940/1533 yılında ölen Ahmed b. Süley­

man İbn Kemal Paşa yapmıştır.

Bunlarla birlikte, Kahire Arap El

YazmalarıK<:ıtaJQSlJll~ggr_e98 J?.ı!Y_O!U­mun yazarı bilinmemektedir.99

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: el-hamdullil-ahi elledhi nezzele ei­

Furkane ve ce' ale el-ibadete sebeben li

felahi el-insan ... ve ba'du re'eytu had- .

hel-muhtesar .. ~ ve l~riı yekun şerh vafi­

yen fe şerhatuhu bi kaderil-emkan bi

avnil-lahi ei-Meliki el Mennan ve şem­

meytuhu Safvetu ei-Menkulat fi şerhi

şurut es-Salat...

istinsah tarihi 1228/1812'dir, müs­

tensihi belli değildir.

Eser, Yahya Efendi bin Yunus Efen­

di'ye mal edilmiştir. Nispeten çok gü­

zel korun muştur..

25. 2. Sirac ei-Musalli ve Bedrüi­Mubtedi vei-Muntehi

Arapça, kalın, nesih yazısıyla yazıl­

mıştır. 16x12 cm ebatlarındadır, metni

13x7 cm. dir. 65 sayfadan oluşur.( 1 06'

dan 171'e kadar) Eserin yazarı belli değildir. ı oo

ne pjesen e pare te shek. 1 O h., Shem­

suddin Hamza ei~Fenarit, vdiq me

834/1431, dhe Ib n Kemal Pashes, vdiq

me 940/1533.

Ka perjetuar nje numer te madh te

komentimeve. Komentimin konkret te

kesaj vepre, sipas Brockelmannit,97 me

titull "Safvetu e/-Menkulat fi sherhi shurut es-Sa/at" e ka bere Ahmed b. Su­

lejman lbn Kemal pasha, vdiq me

940/1533. Kurse si pas Katalogut te Kaj­

ros per doreshkrimet arabe9B, megjit­

hate, autori i ketij komentimi nuk eshte

i njohur.99

Teksti, pas besmeles: El-hamdul-lil­

ahi el-ledhi nezzele ei-Furkane ve

xhe'ale el-ibadete sebeben li felahi el­

insan ... ve ba'du re'ejtu hadhel:muhte­

sar ... ve lem jekun sherh vafijen fe

sherhatuhu bi kaderil-emkan bi avnil­

lahi ei-Meliki el Mennan ve semmejtu­

hu Safvetu ei-Menkulat fi sherhi shurut

es-Sal at...

Kopjimi eshte bere me 1228/1812,

nga nje kopjues anonim.

Doreshkrimi ka qene prone e jahja

efendi bin Junus efendiut. Eshte i ruaj­

tur relativisht mire.

25. 2. Siraxh ei-Musal-li ve Bedri ei­Mubtedi ve ei-Muntehi

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin

nes'h te trashe. Formati 16x12 cm.

T eksti 13x7 cm. Permbledh 65 faqe

(nga f. 106-171 ). Nu k dihet kush eshte autor i vepres.ı oo

98 ------------------- Hac1 Bektaş Veli/ 2005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: El-hadmdu Iil-Iahi Rabbil-alemin vel-'akibetu lil-mut-tekin... v'alem d h ik re fi el-fetava ei-Kibiriyy ve el-feta­va en-Nasiriyy ve el-fetava eş-Şahibiyy ves-Salat ei-Mes'udiyy men lem y'alem feraid el-vudui. .. :ve semmeytuhu Sira­cui-Musal-li ve bedrii-Munbted' vel­muntehi. ..

Genel olarak namazla ve abdest usulleriyle yapılmıştır. 1227/1812 yılı­na ait 25.1 numaralı el yazmasında ol­duğu gibi aynı müellif tarafından istin­sah edilmiştir.

26. Kenz eel-Dakaik

Arapça, ta'lik yazıyla, kalın pene kalemi ile yazılmıştır. 27x18cm ebatla­rındadır, metni 16x1 O cm' dir. Sayfalar numaralandırılmamıştır, fakat 220 say­fa vardır. Siyah renkte yazılmıştır. Met­ne göre başlıklar daha büyük harflerle kırmızı renkte göze çarpacak şekilde yazılmıştır. Yer yer harekelendirilmiş­tir. içeriği, temizlik bölümüyle başlar, vasiyetname bölümüyle biter. Pratik soruları kapsayan ve zamanın medre­selerinde fıkıh kılavuzu olarak hizmet gören eser, hanefi fıkıh ı ile ilgilidir. Ese­rin yazarı, 710/131 O yFiıı:ıda vefat eden Hafizuddin Ebu ei-Berekat Abdullah b. Ahmed b Mahmud en-Nesefi'dir.101

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: Elhamdu Iii-lah el-ledhi e'azze el­'ilme... kale el-fekir ... Ebu ei-Berekat abdullah b Ahmed bin Mahmud en­Nesefi. ..

Teksti, pas besmeles: El-hadmdu Iil­Iahi Rabbil-alemin vel-'akibetu lil-mut­tekin ... v'alem dhikre fi el-fetava ei-Ki­birijj ve el-fetava en-Nasirijj ve el-feta­va esh-Shahibijj ves-Salat ei-Mes'udijj men lem j'alem feraid el-vudui. .. ve semmejtuhu Siraxhui-Musal-li ve bed­ril-Munbted' vel-muntehi. ..

-Ka te beje me rregullat e abdesit

dhe pergjithsisht te namazit. Eshte kop­juar nga i njejti kopjues si ne doreshk­rimin nen numrin 25. 1, ne vitin 1227/1812.

26. Kenz ed-Dakaik

Eshte ne gjuhen arabe. 1 shkruar me shkrimin ta'lik, me pene te trashe. For­mati 27x18cm. Teksti 16x10 cm. Nuk eshte i faqosur, por ka 220 faqe. Shkri­mi me ngjyre ~e zeze. Titujt e kapitujve te shkruar me te kuqe dhe me ~hkronja dukshem me te medha se teksti ne vazhdim. Vende-vende eshte i vokla­izuar. Ka permbajtjen dhe fillon me ka­pitullin mbi pastertine, kurse mbaron me kapitullin mbi testamentin. Eshte veper per fikhun hanefij, e cila perm­ban pyetje praktike dhe e ci la ka sherb­yer si doracak i fikhut neper medrese te kohes. Autor i vepres eshte Hafizuddin Ebu ei-Berekat Abdullah b. Ahmed b Mahmud en-Nesefi, vdiq me 710/1310.101

Teskti,pas besmeles: Elhamdu Iii­lah el-ledhi e'azze el-'ilme ... kale el-fe­kir. .. Ebu ei-Berekat abdullah b Ahmed bin Mahmud en-Nesefi. ..

HaCI Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 99

E/sev Brina ------------------------

Eser, çok çeşi.tli yazarlardan birçok yorum içerir. Genel olarak el yazma­sında, marjin notlar, diğer kitaplardan çıkarılmış açıklamalar, dua ve fetvalar mevcuttur. Bunların çoğunluğu daha geç not edilmiştir.

istinsah tarihini ve müstensihini bil­miyoruz. Eserin birçok yerine, bu ese­rin Priştine müftüsü Hüseyin Efendi kü­tüphanesine mal edildiği yazılı olan mühür vurulmuştur. Sadece bir kapağı

D. AKAID (ISLAM DOGMALAR!)

27. Ömer en-Nesefimin ei-Akaid

Arapça, ta'lik yazısıyla, 15x21 cm. ebatlarındadır, metiıı14x6 cm.dir. Say­fa numaraları belirtilmemiştir, fakat 78 sayfadan oluşur. Sarıya çalan beyaz ka­ğıt üzerine siyah renkte yazılmıştır, iba­reler kırmızı renktedir. islam inancı için kılavui:dur.

Necmuddin Ebu Hafsa Omer b. Muhammed en-Nesefi isimli yazarın' (ölümü 537 /1142) Akaid en-Nesefi ad­lı eseri olduğunu hatırlayalım.1 02

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: Elhamdulil-lahi Dhii-Celali vel-ik­ram ves-salatu 'ala resuli Muhammed hayrul-enam ... kale eş-Şeyhu el-imam Ebu ei-Mein en-Nesefi ...

Müstensihini bilmiyoruz. istinsahı,

1140/1727 yılında Kadi Şeher kasaba­sında, Çaci Beg medresesinde yapıl­

mıştır.

Kjo veper ka perjetuar komentime te shumta nga autorete ndryshem. Do­reshkrimi konkret ne margjina ka shu­me shenime, glose, dua dhe fetva te nxjerrura nga libra te tjere, shumica . e te cilave jane shenuar me vone.

Nuk dijme kush eshte kopjuesi e as vitin e kopjim it. Ne shume vende eshte vene vula, ne te cilen shkruan se ky do­reshkrim ka qene prone e bibliotekes se Hysen efendiut, myfti i Prishtines. Ka vetem nje kapake.

D. AKAID (DOGMATIKA ISLAME)

27. Umer en-Nesefi min ei-Akaid Eshte ne gjuhen arabe me shkrim

ta'lik. Ka format 15x21 cm. Tekst 14x6 cm. Nu k e ka teshenuar numrin e faqe­ve, po permbledh 78 faqe. Letra e bardhe ne te verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze, me shenime me te kuqe. Eshte doracak per besimin islam.

Kujtojme eshte vepra ''Akaid en-Ne­sefi" e autorit Nexhmuddin Ebu Hafsa Omer b. Muhammed en-Nesefi (vdiq me 537/1142).102

Teksti, pas besmeles: Elhamdulil-la­hi Dhii-Xhelali vel-lkram ves-salatu 'ala resuli Muhammed hajrul­enam ... kale esh-Shejhu el-Imam Ebu ei-Mein en-Nesefi ...

Nuk dime kush eshte kopjuesi. Esh­te kopjuar me 1140/1727 ne kasabane Kadi Sheher ne medresene "Çaxhi Beg".

100------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

--..,..------------------ Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

Sonu: Harrere fi kasabai Kadi şeher

fi medreseti Çaci Beg.

iyice korunmuştur, kapağı basittir.

Kapağına Abdülmaliç Paşa'nın mühürü

vurulmuştur. 1 03

28. Kitab Ta'rifatı Seyyidi

Kitap, kelime tanımları ve Arap fel­

sefe, mistik ve dogmalarından deyim­

leri-ibareleri alfabe sırasına göre dizil­

miş ve 161 O'a yakın islam terminoloji­

sinden kelimeyi kapsar.

Eser Arapçadır, nesih yazısıyla ya­

zılmıştır, net ve o.kunaklıdır. 20x15 cm

ebatlarındadır, metni 14x8 cm. dir.

Toplam 150 sayfadan oluşur. Her sayfa

21 sıradan oluşur. Sayfa numaraları be­

lirtilmemiştir. Sarıya çalan beyaz kağıt

üzerine siyah yazıyla yazılmıştır, ibare­

ler kırmızı renktedir. 1. sayfa hariç eser

iyi korunmuştur, birkaç sayfa nemden

biraz zarar görmüştür. Kapağı sağlam-

_.dır.

Eserin müellifi, 816/1413 yılında

vefat eden Ali bin Muhammed es-Say­yid.eş-Şerif ei-Curcani'dir.104

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Elhamdulil-lahi h"akka hamdihi ves­

salatu 'ala hayrihi Muhammed ve ali­

hi. ..

istinsahı, 1235/18.19 yılının Rebi­

ülahir sonunda Priştine Ma/iç Paşa

medresesinde, Yunus bin Ataullah tara­

fından yapılmıştır.

Perfundimi: Harrere fi kasabai Kadi

sheher fi.medreseti Çaxhi Beg.

Eshte i ruajtur mire, me kopertina te

thjeshta. Ne kopertine eshte vene vula

e Abdylmaliq pashes103.

28. Kitab Ta'rifat Sejjidi

Liber m bi perkufizimet e fjaleve dhe

frazave arabe nga filozofia, mistika dhe

dogmatika, te radhitura sipas renditjes

alfabetike dhe permbledh afro 1 61 O

fjale (terma) nga terminologjia islame.

Doreshkrimi .eshte ne gjuhen arabe,

i shkruar me shkrimin nes'h te imet,

korrekt dhe i lexueshem. Ka format

20x15 cm; teksti 14x8 cm. Permbledh

gjithsej 150 faqe. Ne seeilen faqe nga

21 rrjeshta. Nuk ka te shenuar numrin

e faqeve. Letra e bardh ne te verdhe;

ngjyra e shkrimit e zeze me shenja te

kuqe. Eshte i ruajtur mire me perjash­

tim te faqes 1 qe eshte pake e demtuar

dhe disa faqe te tjera qe jane te preku­

ra nga lageshtia. Ka kopertina te forta.

Autori i vepres eshte Ali bin Mu­

hammed es-Sajjid esh-Sherif ei-Xhurx­

hani, vdi_q me 816/1413.104

Teksti, pas besmeles: Elhamdulil-la­

hi hakka hamdihi ves-salatu 'ala hajrihi

Muhammed ve alihi...

Kopjim in e ka bere ne fund te rebi­

ul-ehir te vitit 1235/1819 ne Medrese­

ne "Maliq Pasha" ne Prishtine, junus

bin Ataullahu.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 --------------------101

E/sev Brina ------------------------

Sonu: Temmet bi av~illahi te'ala fi

ahir rebi'il ahir fi beldeti Priştine fi

medreseti Maliç Paşa an yedi Yunus

bin Ataullah gaferallahu lehu .... sene

1235.

Bu el yazmasının başında ve sonun­

da belirtilcliğine göre, Yunus ailesinden

bazı bilginler yararlanmışlardır: Maliç

Yahya bin Yunus, Salih Efendi bin Yu­

nus Efendi, birinci sayfada ise marjinde

ismail Yunus idris ismi bulunur. Çeşitli ibereler mevcuttur, örnek olarak: Tap­mak ve İiiıiıFarasiiı(iiikTlarkTiı-temel .. gerçeği, Allah'tan başka hiç kimseye tap!lmaz, oysa başkalanna karşı itaat­bağımlılık edilebilir ...

E. AHLAK (ETiK) \

29. EI-Vesiletu ei-Ahmediyye ve es­Siretu es-Sermediyye fi şerh et-TarikatJ

· ei-Muhammediyye

Eser, Arapçadır, 32x20 cm ebatla­

rındadır, metni 27x12 cm uzunluğun­

dadır. Çok zarif yazılmış, net ve mü­

kemmel bir stilistikle, kendine has ne­

sih yazısıyla, seyrek görülen bir kaligra­

fiyle yazılmiştır. Her sayfada 39 mısra

mevcuttur. Sayfa numaraları belirtil­

miştir. 448 sayfadır. Sarıya çalan beyaz

kağıt üzerine siyahla yazılmıştır. Nok­

talar ve başlangıçlar kırmızı renktedir.

Birinci sayfanınbaşında mavi ve beyaz

renkte altın yaldızlı kır çiçekleriyle iş­

lenmiş mükemmel bir süsleme vardır,

dikkate değer bir sanatçı tarafından ya-

Perfundimi: Temmet bi avnil-lah( te' ala fi ahir rebi'il ahir fi beldeti Prish­tine fi medreseti Maliq Pasha an jedi junus bin Ataullah gaferallahu lehu .... sene 1235.

Kete doreshkrim, siç shkruan ne fil­lim dhe ne fund te te tij, e kane shfryte­zuar disa ylemanga familja e junusit, s iç qene Maliq Jahja bin Junus, Salih efendi bin junus efendi, ndersa ne faqen 1 ne margjina gjendet ed he emri ısmail junus ıdrisi. Ka shenime te ndryshme, si p.sh.:"Dallimi ne mes te adhurimit dhe nenshtrimit qendron ne faktin se adhu­rim nuk ben t'i behet askujt tjeter perveç Allahut ndersa nenshtrim mund te kete ed he ndaj tjeter kujt ... "

E. AHLAK (ETIKE)

29. EI-Vesiletu ei-Ahmedijjeh ve edh-Dheria'tu es-Sermedijjeh fi sherh et-Tarikati ei-Muhammedijjeh.

Doreshkrim ne gjuhen arabe. Ka format 32x20 cm. Teksti 27x12 cm. ı

shkruar me sh u me elegance, persosme­ri stilistike dhe korrekt, me shkrimin nes'h te imet, te shkruar nga nje kaligrf i rralle. ı pa vokalizuar. Ne çdo faqe ka nga 39 rreshta. Faqet i ka te shenuara me numra; ka 448 faqe. Letra e bardhe ne te verdhe; shkrimi me ngjyre te ze­ze. Pikat dhe fiilesat jane me ngjyre te kuqe. Ne fillim te faqes se pare ka nje zbukurim (unvan) te mrekullueshem me lu la fushe te i meta me ngjyre te kal­tert dhe te bardhe te praruar me ar, be­re nga hje artist i spikatur. Teksti eshte

102------------------ HaCI Bektaş Veli /2005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

pılmıştır. Metin, kalın ayrıca altın yal­

.dızlı, çizgilerle çerçevelenmiştir. islam

din( kurallarından söz edilir.

Temel eserin müellifi Muhammed

Pir Ali EI-Birgivi'dir (Birgili, Birgivi ya

da Bircivi ismiyl.e: de bilinir), (929-

981/1523-1573), ve Et-Tarikatu ei-Mu­hammediyyeh ves-Siretu EI-Ahmediy­

yeh başlığını taŞır, 980/1572 yılında

yazılmştı~. EI-Vesiletu EI-Ahmediyye

'Ala Tarikati ei-Muhammediyyeh adıy­la da bilinir, sadece Et-Tarikatu ei-Mu­hamediye ismiyle tanınmıştır. lOS Eserin

yorumunu, Hacı Receb bin Ahmedi

yapmış ve şöyle adlandırmıştır: EI-Vesi­letu EI-Ahmediyyeh ve ez-Zeri'atu es­

Sermediyyeh fi şerhi et-Tarikati ei-Mu­hammediyyeh,l06 eserin son sayfasın­

da belirtilcliğine göre, Tire sehrinde

1087/1676 yılının Rebiui-Evvel ayında

tamamlanmıştır.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdulillah ellezi hedana li

ma'rifetihi ~!-kadim ve ekremena bi nuri fevfikihi ila siratil-mustekim ... em­

ma b'ad fe yekulu el-fekir. .. eş-şeyh el­

hacci Receb bin Ahmed ... lernma kane

el-kitab el-musemma bi et-Tarikati el-.. Muhammediyyeti ve es-Sireti ei-Ahme-

diyyeti li eş-şeyh el-'alim ... Muham­

med ei-Birgevi kitaben cami' an ... · şe­

rahtu şerhan ve semmeytuhu EI-Vesile­

tu ei-Ahmediyyeh ve edh-Dheria'tu es­

Sermediyyeh fi şerh et-Tarikati ei-Mu­

hammediyye.

i kornizuar me vija te trasha, gjithashtu te praruara me ar. Beri fjale per rregul­lat fetare islame.

Autor i vepres baze eshte Muham­med Pir Ali EI-Bergivi (njihet edhe me emrin Bergili, Birgevi ose Birxhevi), (929-981/1523-1573), dhe mban titul­lin "Et-Tarikatu -ei-Muhammedijjeh ves-Siretu EI-Ahmedijjeh", i shkruar me 980/1572. Njihet edhe me emrin "EI­Vesiletu EI-Ahmedijje 'Ala Tarikati ei­Muhammedijjeh", tek ne eshte e po­pullarizuar me emri n "Et-Tari ka tu ei­Muhamedije".ıos Komentimin e kesaj

vepre e ka bere shejh Haxhi Rexheb bin Ahmedi dhe e ka titulluar:

"El-Vesiletu EI-Ahmedijjeh ve edh­Oheri'atu es-Sermedijjeh fi sherhi et­Tarikati ei-Muhammedijjeh"l06, te ci­

lin e ka mbaruar, sikurse shkruan ne fa­qen e fundit te ketij doreshkrimi, ne muajin Rebiui-Evvel me 1087/1676, ne qytetin Tire.

Teksti, pas besmeles: El-hamdulil­lah el-ledhi hedana li ma'rifetihi el-ka­dim ve ekremena bi nuri tevfikihi ila si­ratil-mustekim ... emma b'ad fe jekulu el-fekir. .. esh-shejh el-haxxhi Rexheb bin Ahmed ... lernma kane el-kitab el­musemma bi et-Tarikati ei-Muhamme­dijjeti ve es-Sireti ei-Ahmedijjeti li esh­shejh el-'alim ... Muhammed EI-Birgevi .kitaben xhami'an ... sherahtu sherhan ve semmejtuhu EI-Vesiletu el-Ahmedij­jeh ve edh-Dheria'tu es-Sermedijjeh fi sherh et-Tarikati ei-:Muhammedijjeh.

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 --------------------103

E/sev Brina -------------~-----------

Eserin istinsahının tamamını ibra­

him bin Hacı Halil, 1205/1790 yılında

yapmıştır. Mekke'de başlamış, 1205

hicri yılının Rebiülahir ayında Medine­

i Münevvere'de, Babü's-Selam (s. 448)

ismiyle adlandırılan yerde bitirmiştir.

Bed'etu li kitabeti haza el-kitab el­

munif fi Mekketi el-muşerrefeti ve itma­

miha bi Medineti Munevvereti fi men­

zili Bab es-Selam min yedi efkarul-ibad

ibrahim ibn Haci Halil ... fi şehri Re­

bi'ii-Ahir seneti hamse b'ade el-mi----··--------------~---------------------

eteyn ve elf b'ade hicereti en-nebeviy-

yeti men lehul izze veş-şeref.

Eserin marjinlerinde; diğer tanınmış

kitaplardan çıkarılmış bazı ibareler

mevcuttur, eserden yaralananlar yaz­

mıştır. El yazması iYice bağlanmamış­tır. iyi durumdadır ve altın yaldızlı,ona­

mentlerle olan kapağı kuvvetlidir. '

Birinci ve ikinci sayfa sonlarında,

bu eserin Prişitine müftüsü Hüseyin

Efendi kütüphanesine mal edildiği ya­

zılı olan mühür vurulmuştur. Birinci

bölüm içeriğinde verilen birkaç ilginç

ibare bulunur, bu eserden yararlanan

biri tarafından yazılmış, Priştine müftü­

sü Hüseyin ibn Hacı olma ihtimali var­

dır. Orada pek açık olmadığı (şüpheli

olduğu) yazılıdır. Sayfa 86, 97, 99.

Orada şöyle yazılıdır: "Bu kitabı ilk

defa ders aldığım zamanlarda (S.M.

Medresesindel Priştine kentinin medre­

sesinde müderris, Raşid Efendi hocam-

Kopjimin e doreshkrimit konkret e ka bere ıbrahim bi11 Haxhi Halili, me 1205/1790. Ate e ka filluar ne Meke, ndersa e ka perfunduar ne muajin Rebi­ul Ahir te vitit 1205 h. ne Medine Mu­nevvere, tek vendi i quajtur "Babus-Se­lam" (f. 448).

Bed'etu li kitabeti hadha el-kitab el­

munif fi Mekketi el-musherrefeti ve it­mamiha bi Medineti Munevvereti fi menzili Bab es-Selam min jedi efkarul­ibad ıbrahim ibn haxhi Halil ... fi sheh­ri Rebi'ii-Ahir seneti hamse b'ade el­'mietejn ve elf b' ade hixhereti en-nebe­vijjeti men lehul izze vesh-sheref.

Ne margjinat e doreshkrimit gjen­den edhe disa shenime te nxjerrura nga libra te tjere te njohur, te cilet i kane shkruar shfrytezuesit e ketij doreshkri­mi. Doreshkrimi nuk eshte i lidhur mi­

re. Eshte ne gjendje te mire qhe ka ko­pertina te forta me ornamente te praru­

ara me ar.

Ne faqet 1 e 2 dhe ne te fundit esh­te vene vula ne te cilen shkruan se ky doreshkrim ka qene prone e bibliotekes se Hysen efendiut, myfti i Prishtines.

Ne brendine e kopertines se pare gjenden disa shenime me te dhena in­teresante, te shkruara nga nje shfryte­zues i ketij doreshkrimi, me gjase Hysen ibn Haxhi Sadiku, qe ishte myfti i Prishtines. Aty shkruan se i kane mbe­tur te paqarta (shybe) faqet 86, 97, 99.

Aty po ashtu shkruan: "Per te pa ren here kete liber e pata lexuar gjate ko­hes se ligjeratave (ne medrese - S. M.) me mesuesin tim, Rashid efendiun,

104-------:--------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

la birlikte okumaya başlamıştım ve Al­

lah'a şükür 1225/181 O yılında bitirebil­

diin. ikinci kez, bizim konakta, (ar. fi

konagina) sevgiden dolayı (S. M. ailesi­

ne) vaiz şeklinde (dersler) 1231/1816

yılında okudum ..

Tanrıya şükür, bu kitabı ü~üncü kez 1236/1820 yılında okumaya başladım. Ve yarısını okuduğumda, bizim şehri­nıizde (Priştine- S. M.) o zaman zarfın­da olanlar oldu (ar. veka'a ma veka'a minel-fitrati), ve böylece okumaya baş­ladığını kitabı bitiremedim. Dördüncü kez Allah'tan ilham gelince, kitabı Gi.: lan kasabasında 1 ~43/1827 yılında

Emir Hürşid konağında kadı iken oku­maya başladım. Üçüncü bölüme kadar okuduğumda, ebeveyinim öldü, Allah merhmet eylesin ve ben 1246/1830 yı­lında Gilan'dan uzaklaştım böylece ki­tabımı okuyamadım.

Böylece beşinci kez kentimizde (Priştine'de - S. M.) Küçük Ca.mide

1-247/1831 yılında kitabı bitirdim ... Bu kitabı (okuyucu olarak S.M.) 1248/1832 yılında bitirmiş oldum." ibareleriyle son bulur.

ikinci sayfada, ayrıca, diğer bir iba­re de bulunmaktadır, <bu ibarede kita­bın el yazmasının şeriat usullerine gö­re, Hüseyin ibn Hacı Sadık tarafından mal edildiği yazılıdır. Allah ikisine de merhmet eylesin, ayrıca bu el yazması­nın alimlerini mukaddes eylesin öğren­ciler ve diğer ilgilenenler için, 1209/1794 yılı, yazılıdır.

myderriz ne medresene e qytetit te Prishtines, dhe fale Allahut xh.sh. e pa­ta perfunduar ne vitin 1225/181 O. Per te dyten here e pata lexuar ne konakun tane (ar. fi konagina) per te dashurit (fa­miljaret- S. M.) tane ne formete vaizit (ligjerates) me 1231/1816.

Fale Allahut, kete liber pata filluar ta lexoja per te- treten here ne vitin 1236/1820. Dhe, pata lexuar gjysmen e tij, kur ne qytetin tane (ne Prishtine -S. M.) ndodhi ajo qe ndodhi ne ate pe­riudhe kahare (ar. veka'a ma veka'a minel-fitrati), dhe keshtu libri me mbe­tipa mbaruar se lexuari. Per te katerten here, elham prej Allahut, kete liber pa­ta filluar ta lexoja ne Kasabane e Gjila­nit me 1243/1827, ku is ha k adi ne ko­nakun e emir Hurshidit~ E pata iexuar deri tek kapitulli i trete, kur me vdiq prindi im, Allahu e meshirofte, dhe une, me 1246/18:30, u largova nga Gji­lani, ndersa libri me mbeti pa e perfun­duar se lexuari.

Nderkaq per here te peste ı= mbaro­va se lexuaria ne qytetin tane (ne Prish­tine - S. M.) tek Xhamia e Vogel, me 1247/1 831... K ete 1 i b er e perfundova (se lexuari S.M.) edhe me 1248/1832". - perfundon shenimi.

Ne faqen e dyte, po ashtu, gjendet edhe nje shenim tjeter, ne te cilin shkruan se ky liber - doreshkrim, sipas rregullave te sheriatit, qe bere prone e Hysen ibn Haxhi Sadikut, Allahu i mes­hirofte te dy, si dhe e shenjteroft dituri­ne (ilmin) e ketij doreshkrimi per nxe­nesit dhe te interesuarit e tjere, ne vitin 1209/1794.

Hact Bektaş V elf 12005-34 -----_..;..--------------1 05

E/sev Brina ---------------------------

30. et-Tarikatu ei-Muhamediyye fi beyani es-Sireti ei-Ahmediyye

Arapça, Arap ta'lik yazısıyla, ucu

kalın pene kalemi ile karışık, tecrübeli

bir el tarafından yazılmıştır. 20x14 cm

ebatlarındadır, metni 12x16 cm.dir.

Sayfa numaraları verilmemiştir, 204

sayfadan oluşur. Diğer kitaplardan çı­

karılmış kendine has harflerle ibareler

mevcuttur. Sayfalar sarı renkte; yazılar

siyah renktedir. Metin kırmızı renkle

çerçevelenmiştir. Eser, yer yer nemden

zarar görmliŞior:~Kapagl~-k:uvvetHCiir.

Eserin yazarı Muhammed b. Pir Aliy ei­

Birgivi' dir.

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­

lar: Elhamdulilah el-ledhi ce'alena um­

meten vesatan hayre umem .. : istinsahı

1111/1699 yılında yapılmış, müstensi­

hi anonimdir.

1 a sayfasında kırmızı renkte belirtil­

miş oldukça fazla kısaltınalar (rumuz­

lar) mevcuttur.

31. ei-Berikatu ei-Muhamediyye fi şerhi et-Tarikati ei-Muhammediyye ve şerikati nebeviyye fi sireti Ahmediyye

1176/1762 yılında vefat eden Ebu Sa­

id Muhammed b. Mustafa ei-Hadim'in

yazdığı, Et-Tarikatu'I-Muhammediyye Birgivi'nin eserinin yorumudur.1 07

Arapça, kendine has Arap ta'lik ya­

zısıyla, yazı oldukça güzel, karmaşık,

tecrübeli bir kaligrafiyle, seri bir el tara­

fından yazılmıştır. 21 x15 cm. ebatla-

30. Et-Tarikatu ei-Muhamedijjeh fi bejani es-Sireti ei-Ahmedijjeh

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin

arab ta'lik, i imet, me pene me maje te

trashe, i ngaterruar, nga nje dare e

zhdervjellte. Formati 20x14. Teksti

12x16 cm. Nuk e ka teshenuar numrin

e faqeve dhe permbledh 204 faqe. Ka

shenime me shkronja me te imeta, te

nxjerrura nga libra te tjere. Letra e

verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze.

Teksti eshte i kornizucır me te kuqe.

Eshte relativisht i demtuar nga lagesh­

tia. Ka kapake te forte. Autori vepres

eshte Muhamme.d b. Pir Alij ei-Bergivi.

Teksti, pas besmeles: Elhamdulilah

el-ledhi xhe'alena ummeten vesatan

hajre umem ... Kopjimin e ka bere nje

anonim me 1111/1699.

Ne faqen 1 a ka shkrutesa te shumta

(rumuzat) te shenuara me ngjyre te ku­

qe.

31. EI-Berikatu ei-Muhamedijje fi sherhi et-Tarikati ei-Muhammedijje ve sherikati nebevijje fi sireti Ahmedijje

Komentim i vepres se Bergiviut "Et­

Tarikatu ei-Muhammedijje", te cilin e

shkroi Ebu Said Muhammed b. Mustafa

ei-Hadimi, vdiq me 1176/1762.107

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrim

arab ta'lil<te imet, te ngaterruar, shkri­

mi mjafte i bukur, nga nje dare e nje

kal igrafi te rryer. Formati 21 x 1 5 cm.;

106------------------- Hact Bektaş Velf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

rındadır, metin 15x9 cm.dir. Sert, be­

yaz kağıt üzerine siyah renk kalemle

yazılmıştır. Kırmızı renkte işaretler

mevcuttur. Sayfalarda 27'şer mısra

mevcuttur. Sayfa numaraları belirtil­

miştir, 521 yapraktarı(1 042 sayfa) olu­

şur, Sultan Mehme'c( Han camiin mü­

ezini Osman bin Mulla Hasan'ın, Cuma

günü, ikindi vakti 1230/1815 yılında

yazdığı içeriğine 40 sayfa daha eklen­

miştir. 15 safer 1170/1756 yılında istin­

sah edilmiş, müstensihi belli değildir.

Bu el yazmasını 19 Muharrem

1288/1871 yılında, Halil bin Hacı Da­

vut Yakovalı (Yakova'dan), 150 kuruşa

satın almıştır. Onun muhürü vurulmuş­

tur. Desenlerle kendine has çiçeklerle

işlenmiş, güzel ve kuvvetli kapakla ko­

runmuştur.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: el-hamdu Iiiiah ellezi ce'alena hay­

re umem ummeten merhumeten magfi­

rete~. methabeten gayeten ve kerem ...

32. · Dela'ilul-Hayrat fi Şevarik el­Envar

870/1465 yılında vefat eden Ebu

Abdullah Muhammed b. ~üleyman ei­

Cezuli yazmıştır. Eser dua ve salavat­

lardan oluşur. 108

Arapça, çok güzel bir nesih yazısıy­

la olağanüstü bir el tarafından, tecrübe­

li bir kaligrafiyle yazılmıştır. Hareke­

lendirilmiştir. Girişte, değerli bir sanat­

çı tarafından yapılmış, çok güzel, çeşit-

teksti 15x9 cm. Letra e bardhe e vrazh­

de; shkrimi me ngjyre t~ zeze. Ka shen­

ja me ngjyre te kuqe. Ne faqe ka nga

27 rreshta. Ka te shenuar numrin e fa­

qeve dhe permban 521 flete (1 042 fa­

qe), duke ia shtuar edhe 40 faqe te

permbajtjes te cil at i ka shkruar Osman

bin Mulla Hasani, myezin ne xhamine

e Sulltan Mehmed Hanit, te ~njten, ne

kohen e ikindise, te vititi 1230/1815.

Eshte kopjuar nga nje anonim, me 15

safer 1170/1756.

Kete doreshkrim e ka blere me 19

muharrem te vititi 1288/1871, Halil bin

Haxhi Daut jakovaliu (nga Gjakova),

per 150 groshe. Eshte vene vula e tij.

Mbrohet me kapak te bukur dhe te for­

te me ornamente me lufe te imeta.

Teksti, pas besmeles, vazhdon: El­

hamdu lif-lah el-ledhi xhe'alena bajre

umem ummeten merhumeten magfire­

ten methabeten gajeten ve kerem ...

32. Dela'ilul-lıajrat fi slıevarik el­envar

E ka shkruar Ebu Abdullah Muham­

med b. Sylejn:ıan ef-Xhezuli, vdiq me

870/1465. Vepra permban lutje dhe sa­lavate108.

Eshte ne gjuhen arabe. me shkrimin

nes'h shume te bukur nga nje dare e

jashtezakonshme prej nje kaligrafi te

ushtruar mire. Eshte i vokalizuar. Ne

hyrje ka nje unvan (ilustrim) shume te

bukur me ngjyra te ndryshme, me !ula

Hac1 Bektaş Veli j 2005-34 --------------------1fl7

E/sev Brina ----..,..----------------------

li renklerle, kendine has çiçeklerle süs­

lenmiş bir ünvan (ilustrasyon) mevcut­

tur. Metin, altın renginde kalın çizgiyle

çerçevelenmiştir. 13x6.5 cm ebatların­

dadır, metni 11x5.5 cm.dir. Tamamı

mevcut değildir. Toplam 14 sayfadır.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: el-hamdu lil-lahi el-ledhi hedana

Iii-iman ... ve semmeytuhu bi kitab dela-

te imeta te fushes e bere nga nje artisti

vertete. Teksti eshte i koinizuar me vija

te trasha me ngjyre ari. Formati 13x6.5

cm. Teksti 11 x5.5 cm. Nu k eshte

komplet. Ka 14 faqe.

Teksti, pas besmeles: El-hamdu Iil­Iahi el-ledhi hedana lil-iman ... ve sem­

mejtuhu bi kitab delailil-hajrat ve she­

varik el-envar ...

ilil-hayrat ve şevarik el-envar... Nuk e di me kush eshte kopjuesi e as

istinsah tarihi ve müstensihini bil- vitin e kopjimit. Por, ne fund gjendet

miyoruz. FakatsoDu_ıırlCLÜsküQ~r:ııQftli_: __ nj~ shenim interesant i myftiut te Shku-sü, Mustafa Efendinin ilginç bir notu pit Mustafa efendi u, i cil i thote se per te bulunmaktadır, bunu Delaifini okurken lexuar ''De/ai/in" e ka nxite mesuesi i hacası Musatafa Efendinin ekiediği tij Mustafa efendiu: Exhazeni bi kiraeti söylenir: Ecazeni bi kiraeti Delail el- · Delail el-hajrat Mustafa efendi ve ene

hayrat Mustafa efendi ve ene eceztuhu exheztuhu kema exhazeni meshajihina kema ecazeni meşayihinq ve ene el-fe- ve ene el-fekir Mustafa el-mufti Uskub

kir Mustafa el-mufti Uskub not son - perfundon shenimi.

bulur.

33. Cevahir el-Islam

Türkçedir. 20x14 cm ebatlarında,

metin 16x1 O cm.dir. Nesi h- Sülüs hat­

la olağanüstü güzellikte yazılmıştır.

Harekelendirilmiştir. Sarı kağıt üzerine siyah renk kalemle yazılmıştır, metin

kırmızı ve siyah- çizgiyle çerçevelen­

miştir. Tamamı mevcut değildir, ilk sayfası eksiktir. 19 sayfadan oluşur. Bu

tanınmış ilmi-hal, Tahir Zihni'nin öğ­rencisi Emin . Vehbi tarafından

1265/1849 yılında istinsah edilmiştir.

Ketebehu el-fekir el-hakir Emin el­Vehbi min Telamiz et-Tahir ez-Zihni li seneti 1265.

33. Xhevahir el-Islam

Eshte ne gjuhen turke. Formati 20x14 cm. Teksti 16x1 O cm. Eshte i shkruar me shkrimin nes'h - thuluth jashtezakonisht te bukur. Eshte i vokla­

izuar. Letra e verdhe. Shkrimi me

ngjyre te zeze. Tesl<ti i kornizuar me vi­ja te kuqe dhe te zeza. Nuk eshte

komplet, mungojne faqet e para. Permbledh 19 faqe. Ky ilmi hal i popul­

larizuar eshte kopjuar ne vitin 1265/1849 nga Emin Vehbiu, nxenes i Tahir Dhihniut.

Ketebehu el-fekir el-hakir Emin el­Vehbi min Telamidh et-Tahir edh­Dhihni li seneti 1265.

108-----------------:--- Hac/ Bektaş Ve/1 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

34. Cevahir el-islam

Türkçedir. Din dersleri soru cevap

şeklinde, anonim bir yazar tarafından kısaltılmıştır. Bu halk din derslerinin (il­

mi hal) versiyonları, çeşitli başlıkları ve

başlangıçları vardır, buradaki sorular ise her yerde ayn'ı sözlerle başlar: Eğer sorarlarsa,109 bizde de çok kullanılır.

17x12 cm ebatlarındadır, metni

13x1 O cm.dir. Çok güzel ve çok doğru

nes'h yazısıyla yazılmıştır. 25 sayfa

mevcuttur.

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­lar: elhamdu Iiliahi rabbil'alemin ...

eger sorsalar musliman ...

Ali b. Recep tarafından 19 muhar­

rem ikindi vakti 1267/185019 yılında

yazılmıştır.

35.1lmi Hal

Eser Arapçadır, düzenli Arap nesih

yazısıyla yazılmıştır, 17x12.5 cm ebat­larındadır, metnin uzunluğu 14x8.5 cm.dir. Harekelendirilmiştir. Her sayfa­da {3 mısra vardır. 26 sayfadan oluşur. Sarı, sert kağıt üzerine siyahla yazıl­

mıştır. 1 a sayfasında bazı kelimeler sti­

lize edilmiştir.

Yazarın adını bilmiyoruz. Kitap, na­maz kurallarını açıklar. ilmi hal olabi­

lir. istinsahı 1204/1789 yılında anonim biri tarafından yapılmıştır.

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­

lar: el hamdulilahi rabbil alemin ves-

34. Xhevahir el-Islam

Eshte ne gjuhen turke. Katekizem i shkurtuar ne formen pyetje-pergjigje, nga nje autor anonim. Ky katekizem po­pullor (ilmi hal) ka verzione, tituj dhe fil­lime te ndryshme, ndersa pyetjet ketu gjithkund fillojne me fjale te njejta: eger sorsalar (ne qofte se pyesin)109, sipas se

ciles ka qene i njohur edhe tek ne.

Ka format 17x12 cm. Teksti 13x1 O cm. 1 shkruar me shkrimin nes'h te bu­kur dhe shume korrekt. Ka 25 faqe.

Teskti, pas besmeles: Elhamdu Iil­Iahi rabbil'alemin ... eger sorsalar mus­liman ...

Eshte kopjuar ne kohen e ikindise me 19 muharrem te vitit 1267/1 850 nga Ali b. Rexhepi.

35. Ilmi hal

Doreshkrim ne gjuhen arabe; me shkrimin arab nes'h te rendomte. Ka format 17x12.5 cm; teksti · 14x8.5 cm.Eshte i vokalizuar. Ka nga 13 rresh­ta ne faqe. permbledh 26 faqe. Letra e verdhe e vrazhde; shkrimi me ngjyre te zeze. Ne faqen 1 a ka disa fjale te stili­zuara.

Nuk dime emrin e autorit. Libri shpjegon rregullat e namazit. Mund te jete Ilmi hal. Kopjimi eshte bere me 1204/1789 nga nje anonim.

Teksti, pas besmeles: Elhamdulilahi

rabbil alemin ves-salatu ves-selamu

salatu ves-selamu 'ala resulihi... 'ala resulihi ... thummme i'lem vefekal-

Hact Bektaş Ve/7 12005-34 --------------------109

E/sev Brina ------------------------

thummme i'lem vefekallahu teala ve

iyyana bi ennel-vacibu alel'abdi elmu­

kel-lefi ewelen en yu'min bil-lahi. ..

. El yazmasının sonu: Temmet ternam

1203/1788

36. Ilmi Hal

Türkçedir; düzenli nesih yazısıyla

yazılmıştır, 18x12 cm ebatlarındadır,

metnin uzunluğu 14x1 O cm.dir. Bu

başlıkla çok eser yazıldığından yazarını

bilmiyoruz. 32 sayfadan oluşur. istinsa­hını anlaŞıldlği-gioi;-Rüseyii1-Ağaadli

biri yapmıştır. Hangi yılda yazıldığı

belli değildir. Kağıt türünden anlaşıldı­

ğına göre XIX. yy'ın ikinci yarısından

sonra yazılmış olabilir.

37. Duaların Derlernesi

Arapça ve Türkçedir. Nesih yazısıy~,

la yazılmıştır, 14x1 O cm ebatlarındadır.

Duaların qerlemesini (nemekahu) Ha­

fiz Osman Erzerum (Erzurum' dan) yap­

mıştır. Hangi yılda yazıldığı belirtilme­

miştir. Toplam 108 sayfadır. Bu derle­

menin sahibi Hüseyin b. Haydar'dır.

Başlık Arnavutçadır.

F. FELSEFE- MANTlK

38. Mecmua

38.1. Risale Muhammed ez-Zibari li şerh el-İstiare (Haşiye Hasan Zibari 'ala şerh el-lsam 'ala risale ei-İsti'are)

Arapçadır. 20x14 cm. ebatlarında;

metin 14x17 cm.dir. Kendine has Arap

lahu teala ve ijjana bi ennel-vaxhibu

alel'abdi elmukel-lefi evvelen en

ju'min bil-lahi. ..

Perfundimi i doreshkrimit: Temmet

ternam 1203/1788.

36. Ilmi hali

Eshte ne gjuhen turke; me shkrimin

nes'h te rendomte. Formati 18x12 cm;

teksti 14x1 O cm. Nu k di me kush eshte

autori, sepse jane shkruar shume vepra

me kete titull. Permbledh 32 faqe. Kop­

jimin si duket e ka bere njefare Hysejn

Aga. Nuk dime se ne cilin vit. Nga llo­

ji i letres duket te jete i vanshem nga

pjesa e dyte e shek. XIX.

37. Permbledhje e duave

Eshte ne gjuhen arabe dhe turke.

Shkrimi nes'h. Formati 14x1 O cm.

Permbledhjen e duave (nemekahu) e

ka bere Hafiz Osman Erzerumi (nga Er­

derumi). Nuk shkruan se ne cilin vit.

Permbedh 1 08 faqe. Pronar i kesaj

permbledhjeje ka qene Hysejn b. Haj-

. dari. Titulli eshte i yni.

F. FILOZOFI - LOGJIKE

38. Mexhmua

38.1. Risale Muhammed ez-Zibari li sherh ei-Istiareh

(Hashije Hasan Zibari 'ala sherh el­lsam 'ala risale ei-Isti'are)

Eshte ne gjuhen arabe. Ka format

20x14 cm.; teksti 14x17 cm. Eshte i

110------------------ HaCI Bektaş Veli 12005-34

------------------~- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

nesih yazısıyla, güzel ince pene kalemi

ile tecrübeli bir el tarafından yazılmış­

tır. Sarı parlak kağıt üzerine siyah renk­

te yazıyla yazılmıştır. Her sayfa 21 sıra­

dan oluşur. Sayfalar numaralandırılma­

mıştır ama toplam 71 sayfadır.

Risale el-lstiate adlı temel eseri Ebu

el-Kasim ei-Leyth i es-Samarkandi (890/1485) y~zmıştır. Yorumunu ise

İsamuddin İbrahim b. Muhammed Arabşah ei-İsfaraini (ölümü 943/1536) yapmıştır, böylece bu açıklamayı (haşi­

ye) Hasan b. Muhammed ez-Zibari yazmıştır (aşagı yukarı 104/1630 yılla­rında yaşamıştır). 110

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamduli-lah el-ledhi haleka el­

insane ve allemehu el-beyan ... emma b'adu ve hadhihi havaşi 'ala eş-şerhi. ..

mevlana İsamuddin b. İbrahim 'ala ri­sale İsti'are li mevla el-muhakkak Ebi

el-Kasim ei-Leythi es-Semerkandi.

İstinsahını, İbrahim b. Ahmed yap­

-mıştır. İstinsah tarihi belli değildir.

Sonu: Temmei: haşiyetu ez-Zibari bi

'avni ei-Afvi el-Bari an yedi İbrahim b.

Ahırıed ...

Bu Mecmu'ada yer alan eserlerin

başlıkları 1 a sayfasın.,da yazılmıştır. Bu­rada, birinci başlık 1 a sayfasında yazıl­

dığı gibi verilmiştir.

38.2. Ayn el-'Uium fi't-Tasawuf (el­Mutabekatu Ayn el-'ilmi)

Arapça, kendine has nes'h yazısıyla

güzel yazılmış, yer yer harekelenmiştir.

shkruar me shkrimin arab nes'h i imet, i

bukur, me pene te holle, nga nje dare e

ushtruar mire. Letra e verdhe e lemuet;

shkrimi me ngjyre te zeze. Ka nga 21

rreshta ne faqe. Nuk e ka te shenuar

numrin e faqeve, po permbledh 71 faqe.

Yepren baze "Risa/e el-lstiare" e ka

shkruar Ebu ei_::Kasim ei-Lejthi es-Sa­

markandi (890/1485), kurse e ka ko­

mentuar ısamuddin ıbrahim b. Mu­

hammed Arabshah el-ısfaraini (vdiq me

943/1536), ndersa kete glose-(hashije)

e ka shkruar Hasan b. Muhammed ez­

Zibari (jetoi rreth 1 04/1630).11 o

Teksti, pas besmeles: El-hamduli­

lah el-ledhi haleka el-insane ve aileme­

h u el-bejan ... emma b'adu ve hadhihi

havashi 'ala esh-sherhi. .. mevlana ısa­

muddin b. ıbrahim 'ala risale ısti'are li mevla el-muhakkak Ebi el-Kasim ei­

Lejthi es-Semerkandi

Kopjimin e ka bere ıbrahim b. Ah­

medt. Nuk dihet viti i kopjimit.

Fundi: Temmet hashijetu ez-Zibari

bi 'avni el-Afvi el-Bari an jedi ıbrahim

b. Ahmed ...

Ne faqen 1 a jane te shenuar tituj e

veprave qe permban kjo "Mexhmu'a".

Titulli i pare ketu eshte vene sipas she­

nimit ne faqen 1 a.

38.2. Ajn ei-'Ulum fi et-Tesawuf (ei-Mutabekatu Ajn el-'llmi)

Eshte ne gjuhen · arabe. Shkrimi

nes'h i imet, i shkruar bukur dhe ven-

Hac1 Bektaş Velf /2005-34 --------------------111

E/sev Brina -----,-----------------------

Metin, 16x9 cm ebatlarındadır, sayfa­larda 25'er sıra vardır. 82 sayfadan olu­şur. istinsahını, yazı çeşidine bakılırsa

ibrahim b. Ahmed yapmıştır. istinsah tarihi belli değildir.

Metin, besmeleden sonra şöyle de­vam eder: Rabbi bismike ibtediu ve bi­

ke iktediu ...

Yararlandığımiz literatürde, bu ese­

re rastlamadık.

38. 3. Risale fi fennLei-Menazire.

Arapç~, kalın nesih yazısıyla net ya­

zılmıstır, metin 16x9 cm ebatlarında­

dır, her sayfada 17 sıra vardır. Sayfa numaraları belirtilmemiştir, fakat 20 sayfadan oluşur. Tartışma .ve tasavvuf

kitabıdır. Eserin yazarı, 1150/1727 yı­lında vefat eden Muhammed Sacakli Zade' dir. Eser, Risa/e min e/-Edeb li Sa-'

cak/i Zade ve Err-Rrisa/e e/-velediye

isimleriyle de bilinir.111

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: Sismil-lahi ve bihamdihi ve salatu ve selamu ala resuli... yukulu el-baisu el-fekir Muhammed el-med'uvvu bi Sa­

cak! i zade ...

Müstensihi ve istinsah tarihi belli değildir. 1/a sayfasında Abdulmaliç Pa­şan ın mührü vurulmuştur.

38. 4. Kitab Cela ei-Kulub

Arapçadır, kalın nes'h yazısıyla, net yazılmıştır. Metin, 14x7 cm ebatların-

de-vende i vokalizuar. Teksti ka format 16x9 cm. Ka nga 25 rreshta ne faqe. Permban 82 faqe. Kopjimin, bazuar ne llojin e shkrimit, e ka bere ıbrahim b. Ahmedi. Nuk dihet viti i kopjim it.

Teksti, pas besmeles, vazhdonn: Rabbi bismike ibtediu ve bike ikte­diu ...

Ne literaturen e shfrytezuar nuk e kemi hasur kete veper.

·· 38,~3. Risale fi Fenni ei-Menadhire

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h te te trashe, korrekt. Teksti ka for­mat 16x9 cm. Ka 17 rreshta ne faqe. Nuk e ka te shenuar numrin e faqeve,

pö permbledh 20 faqe. Eshte liber mbi disputacionin (debatin) dhe tesavufin. Alıtar i vepres eshte Muhammed Sax­hakli Zade, vdiq me 1150/1727. Vepra njihet edhe me emrin "Risa/e min e/­Edeb li Saxhak/i Zade" dhe me emrin "Err-Rrisa/e e/-ve/edije".111

Teksti, pas besmeles, fillon: Sismil­lahi ve bihamdihi ve salatu ve selamu ala resuli... jukulu el-baisu el-fekir Mu­hammed el-med'uvvu bi Saxhakli za­de ... ·

Nuk dime kopjuesin e as vitin e kopjimit. Ne faqen 1/a eshte vene vula

e Abdulmaliq pashes.

38. 4. Kitab Xhela el-Kulub

Eshte ne gjuhen arabe, i shkurar me shkrimin nes'h, korrekt dhe te trash.

112------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

dadır, her sayfada 19 sıra vardır. 56

sayfadan oluşur. Kırmızı renkli işaretler

mevcuttur. islam dini şurası ve yöner­

gelerine göre yazılmıştır. Eserin yazarı,

Muhammed b. Pir Ali Birgivi'dir.112

Metin, besmelede;n sonra şöyle baş­

lar: El-hamdulilahi 'el-ledhi ce'ale leyle

ven-nehare hilfeten li men erade ...

istisnsahı, 6 cemadul ehire

1129/1717 yılının Pazartesi günü öğle

namazı vakti yapılmıştır.

Sonu: Temme el-kitab fi evveli vak­

ti salati edh-dhuhr fi şehri cemazi el­

ehire min yevmi el-ithneyn sene

1129 ...

Çeşitli işaretler vardır, örnek olarak:

a'm (Muhammed a.s.), r'd'y (radiyal­

lah), r'h (rahmetullah) v.b.

38.5. Şerhi TcişköprO me'a Metnihi min el-Adab

Arapçadır. Güzel, nesih yazısıyl~

yazılmıştır, metin 12x6 cm ebatlarında, \

12 sayfadır. Alt çizgiler kırmızı renkte-

dir. Analitik traktatik tartışmaların yoru­

mudur. Eserin temelini olduğu gibi yo­

rumunu da (eserin girişinde görüldüğü

gibi) 901/1495 yılında. doğan ve

968/1560 yılında ölen, Taşköprüzade

ismiyle bilinen, Ebu ei-Hair Ahmed b. Mustafa el-Halil yazmıştır.113 Eser,

Şerh er-Rrisa/e fi adabi el-bahsi v.e e/­munazire ismiyle de bilinir. Buradaki

başlık, birinci sayfadaki notlara göre

verilmiştir.

Teksti ka format 14x7 cm. Ka nga 19

rreshta ne faqe. Permbledh 56 faqe. Ka

shenime me ngjyre te kuqe.

Ka te beje me udhezime dhe keshil­la fetare islame. Autor i vepres eshte Muhammed b. Pir Ali Bergiviu.112

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­dulilahi el-ledhi xhE(ale lejle ven-neha­re hilfeten li men erade ...

Kopjimi eshte bere ne fillim te ko­hes·se namazit te drekes te henen me 6 xhemadul ehire te vitit 1129/1717.

Fundi: Temme el-kitab fi evveli vak­ti salati edh-dhuhr fi shehri xhemazi el­ehire min jevmi el-ithnejn sene 1129 ...

Ka shenja te ndryshme si p.sh.: a'm (Muhammedi a.s.), r'd'j (radijallahu), r'h (rahmetullahi), etj.

38.5. Sherh Tash Kubra me'a metni­hi min ei-Adab

Eshte ne gjuhen arabe. Me shkrimin nes'h te bukur. Teksti ka format. 12x6 cm. Ka 12 faqe. Ka nenvizime me te kuqe. Eshte komentim analitik i trakta­tit mbi disputacionin (debatin), te cilin, si vepren baze ashtu edhe komentimin (siç shihet nga hyrja e vepres) i ka shkruar Ebu ei-Hair Ahmed b. Mustafa el-Halil, i njohur si Tashkopruzade, i lindur me 901/1495, kurse vdiq me 968/1560.113 Vepra njihet edhe me emrin "Sherh err-Rrisa!e fi adabi e!­bahthi ve e!-munadhire". Titulli ketu eshte vene sipas shenimit ne faqen e pa re.

Hac1 Bektaş Veli 12005734 -------------------113

E/sev Brina -:------------------------

Metin, besıneleden sonra: Elhamdu­lilah el-ledhi la mania li ataihi vela

me'arida likadaihi...

istinsahını, 1167/1753 yılında Ve­les'li Ahmed bin Uzunköprülü yapmış­

tır.

Sonu: Kad veka' el-firag bi tahriri hadhihi en-nus'ha eş-şerife fi yedi abd ed-daif el-muhtac ila rahmeti rabbihi el-gafur Ahmed b; Muhammed Uzun­

köprülü, sene 1167.

38. 6. Husam Kati me'a Haşiye min el-Mantık (Şerh el-lsagoci Iii-Kati)

Arapçadır. Basit Arap ta'lik yazısıy­

la yazılmıştır. Metin, 12x6.5 cm ebatla­rında, 1 00 sayfadap oluşur. Yorumunu

997 eserle, Etheruddin Mufeddal b. Ömer ei-Ebheri'nin (ölümü 663/1265), temeli Yunan mantık alanı olan isagu­ci eserinden, Husamuddin Hasan el­Kati yapmıştır (ölümü 760/1359).114

Metin, besıneleden sonra: Elhamdu­

lil-lahi el-vacib ve vucudihi ... ve ba'd fe inne kitab eş-şeyh el-imam Ethirud­din ei-Ebheriy ... el-meşhur bi isaguci ...

Başlığı ·birinci sayfada belirtilcliğine

göredir.

Müstensihi ve istinsah tarihi belli

değildir. Sonucu: Velyekun hadha aha­ruma ketebna min el-evrak li idahi ma fi kitab el-lsaguci temmet bi 'avnil-lahi

te'ala ... tarih 997.

Teksti, pas besmeles: Elhamdulilah el-ledhi la mania li ataihi vela me'arida likadaihi ...

Kopjimin e ka bere Ahmed bin Ozun Kypriliu (nga Velesi) me 1167/1753.

Fundi: Kad· veka' el-firag bi tahriri hadhihi en-nus'ha esh-sherife fi jedi abd ed-daif el-muhtaxh ila rahmeti rab­bihi el-gafur Ahmed b. Muhammed Ozun Kopruli, sene 1167.

38. 6. Hi.ısain Kati me'a hashije min el-mantik (Sherh el-lsagogji Iii-Kati)

Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me shkrimin arab ta'lik i thjeshte. Teksti ka format 12x6.5 cm. Permbledh 1 00 fa­qe. Komentim i bere me 997 vepres ba­ze nga lemi i logjikes greke "lsaguxhi" te Etheruddin Mufeddal b. ümer ei-Eb­heri (vdiq me 663/1265), nga Husa­muddin Hasan el-Kati (vdiq me 760/1359)114.

Teksti, pas besmeles: Elhamdulil-la­hi el-vaxhib ve vuxhudihi. .. ve ba'd fe innekitab esh-shejh el-imam Ethiruddin ei-Ebherij ... _el-meshhur bi isaguxhi...

Titulli sipas shenimit ne faqen e pa-re.

Nuk dime kush eshte kopjuesi e as vitin e kopjimit. Mbarimi:. Veljekun hadha aharu ma ketebna min el-evrak li idahf ma fi kitab el-lsaguxhi temmet bi 'avnil-lahi te' ala ... tarih 997.

114------------------ Hac1 Bektaş Velf 12005-34

----------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

38. 7. Fenari min el-Mantık

Arapça, çok güzel, kalın ta'lik yazı­

sıyla, tecrübeli bir el tarafından yazıl­

mıştır. Metin, 12x6.5 cm ebatlarında,

79 sayfadır. Her sayfada 11 mısra var­

dır. Metnin bütünü.ı:ıüne göre, yorumu

kendine has harflerle yazılmıştır. Bu da

Etheruddin ei-Ebheri'nin İsaguci eseri­

nin bir yorumudur. Şemsuddin Mu­

hammed b. Hamza ei-Fenari trafından

yapılmıştır. (ölümü 834/1430 yılı). Eser

E/-Fevaid e/-Fenariye veya Şerh ei-İisa­

goci lif-Fenari adlarıyla tanınır.115 Bu­

radaki başlık ilk sayfadaki notlara göre

verilmiştir.

Metin, besıneleden sonra: Hamden leke Allahumme ala ma lahasat li ...

şeklinde devam eder.

istisnahını, Muhammed b. Haci Hu­sen 977 yılında yapmıştır.

Sonu: Temmet el-kitab ... ketebehu el-fakir ... Muhammed bin Haci Hasen

fi tarih seb'a ve seb'in ve tis'umie.

Son sayfada Abdulmaliç Paşa'nın

mühürü vurulmuştur.

G. Dil BiLGISI ~- -- ~

39. Muhtasar el-Me' ani Şerif

Arapça, ta'lik yazısıyla biraz nes'h

elementleriyle okunakl ı, güzel bir yazı­dır. 19x13 cm ebatlarındadır, metin

14x6 cm.dir. Harekelendirilmiştir. Say­fa numaraları belirtilmiştir ve 514 say-

38. 7. Fenari min el-Mentik

Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me

shkrimin ta'lik, te trashe, shume te bu­kur nga nje dare e ushtruar shume mi­

re .. Teksti ka format 12x6.5 cm. Ka 79

faqe. Ka nga 11 rreshta ne çdo faqe. Komentimi eshte i shkruar me shkronja

me te imeta se sa teksti baze. Edhe ky eshte nje koment r vepres "Jsaguxhi"te

Etheruddin ei-Ebheriut, bere nga Shem­

suddin Muhammed b. Hamza el-Fena­ri (vdiq me 834/1430). Vepra njihet me

emrat "E/-Fevaid e/-Fenarije" ose "Sherh ei-Jsagogji lii-Fenari''115. Titulli

ketu eshte vene sipas shenimit ne faqen e pare.

Teksti pas besmeles: Hamden leke Allahumme ala ma lahasat li ...

Kopjimirı. e ka bere Muh.ammed b. haxhi Huseni me nevitin 977.

Fundi: Temmet el-kitab ... ketebehu el-fekir. .. Muhammed bin haxhi Hasen

fi tarih seb'a ve seb'in ve tis'urriie.

Ne faqen e fundit eshte vene vula e Abdulmaliq pashes.

G. GRAMATIKE

39. Muhtesar el-Me' ani sherif

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin ta'lik me pakelementete nes'hit, shkri­

mi i lexueshem, i bukur. Ka format 19x13 cm.; teksti 14x6 cm. 1 vokalizu­ar. Ka te shenuar numrin e faqeve dhe

permbledh 514 faqe. Eshte fiber i reto-

Hac1 BektaşVelf j 2005-34 --------------------115

E/sev Brina __ __.;.. ____________________ _

fadan oluşur. Arap retoriğinin ilmi me­ani kitabıdır. Beyaz kağıt üzerine yazıl­mıştır, yazı siyah renktedir, metin kırmı­zıyla çerçevelenmiştir. Her sayfada 15 sıra vardır. Metnin yorumu kendine has harflerle yazılmıştır. Marjin notlar mev­cuttur. Telhis e/-Miftah eserin yorumu­nun yazarı, 739/1338 yılında vefat eden Celaltıddin Muhammed b. Abdurrah­man ei-Kazvini'dir. Yorumunu ise (el yazmasının tamamını) Saduddin Mesud bin Ömer Taftazani (712-793/1312-

1390) -yazmıştır.-.Aras~ei:JfrafL ve~Şe!_h

ei-Muhtesar isimleriyle de bilinir.116

Temel eserin metni, besmeleden sonra: el-hamdulillahi 'ala ma en'ame ve 'aleme min el-beyani ma lem n'alem ...

Yorumun başlangıcı ise: Nahmedu­ke ya men şereha sudurena li telhis i el­beyan fi idahi el-me'ani. ..

istinsahınını, 1060/1650 yılında, is­tanbul'da, Ahmed bin Murad yapmıştır:

Kad veka'a el-firag min tahriri hazi­hi en-nus'ha eş-şerife fi evsati şehri ce­madil-ehire fi yevmi vakti el-asri fi bel­cleti islambul katibuhu Ahmed b. Mu­rad ... tarihuhu sene sittfn ve elf;.

El yazması Abdülhalim Efendiye mal edilmiştir. 1 a sayfasında, zor oku­nabilen Muhammed Süleyman yazılı

olan bir mühür vurulmuştur. Oldukça iyi korunmuştur, kapakları kuwetlidir. el-hattu baki, ve el-'umru fani (hayat ge­çici, yazı kalıcıdır) gibi ibareler vardır.

rikes arabe-ilmi meani. Letra e bardhe; shkrimi me ngjyre te zeze, teksti i kor­nizuar me te kuqe. Ka nga 15 rreshta ne faqe. Teksti i komentimit i shkruar me shkronja te imeta. Ka shenime ne margjina. Eshte komentim i vepres "Te/his ei-Miftah", te autorit Xhelalud­din Muhammed b. Abdurrahman ei­Kazvini, vdiq me 739/1338. Ndersa ko­mentimin (doreshkrimi konkret) e ka shkruar Saduddin Mesud bin ümer Taftazani (712-793/1312-1390). Njihet edhe me emrin 'J\ras ei-Efrah" dhe "Sherh e!-Muhtesar".116

Teksti i vepres baze, pas besmeles: El-hamdulil-lahi 'ala rha en'ame ve 'aleme min el-bejani ma lem n'alem ...

Ndersa fillimi i komentimit: -Nah­meduke ja men shereha sudurena li tel­h isi el-bejanfi idahi el-me'ani...

Kopjimin e ka bere ne Stamboll, me 1060/1650, Ahmed bin Mu ra d:

Kad veka'a el-firag min tahriri had~ hihi en-nus'ha esh-sherife fi evsati shehri xhemadil-ehire fi jovmi vakti el­asri fi beldeti Islambul katibuhu Ahmed b. Murad ... tarihuhu sene sitlin ve elf ..

Doreshkrimi ka qene prone e Abdylhalim efendiut. Ne faqi:m 1 a esh­te vene nje vule ne te cilen me veshti­resi mund te lexojme Muhammed Su­lejman. Eshte i ruajtur relativisht mire me kopertina te forta.

Ka shenime si ky: "e/-hattu baki, ve e/-'umru fani" - "/ perhershem eshte shkrimi, kurse jeta eshte ka/imtare".

116------------------- HaCI Bektaş Veli/ 2005-34

-----------..,..---------- Kosova'da Orvantal El Yazmalan

40. el-im'an el-inzar

-Bu el yazması Arapçanın dil bilgisi hakkındadır. Arapça, nesih ve ta' lik ya­zısıyla karışık; kendine has güzel yazıy­fa yazılmıştır. 18x12 cm ebatlarındadır, metin 12x6.5 cm:dir. Her sayfada 17 sıra vardır. 50 sayfadan oluşur. Ebu Ha­nife'nin (80-150 h./699 - 767 m.) EI­Maksud fi et-tasrif adlı yapıtı, bu eserin yorumudur. Yorumunu, Muhammed bin Pir Ali EI-Balikesri ei-Birgevi, 952/1545 yılında yapmıştır.117 İ[k_say­fafarı eksiktir. 1. ve 1 a sayfalarında be­lirtilen başlıklara göre, zamanın medre­selerinde okutulan ei-Maksud'un bir­çok yorumu mevcuttur. isimferin kulla­nılmasında gramer kurallarına dikkat edilir.

Metin, besıneleden sonra: el-ham­dulil-lahi el-vahibu kulle mevhubin min el-mersud ve ef-maksud ... şeklinde devam eder.

- Müstensihi ve el yazmanın istinsah tarihi bilinmemektedir (952/1545 tarihi olabilir).

Sonu: Haza aharu ma ketebehu el­fakir Muhammed Pir Ali ef-YalikesrC fi şerhi kitab ei-Maks'tıd li el-imam ... Ebu Hanife ei-Kufi. .. Ve kad vek'a fira­gi min tesvidihi ve sene isna ve hamsin ve tis'umie fi el-hicreti en-nebeviyye.

ilk sayfası, başka bir el tarafından yazılmış gibidir.

40. El-im'an el-lndhar

Doreshkrim per gramatiken e gju­hes arabe. Ne gjuhen arabe me shkri­min nes'h I kombinuar me ta'lik; shkri­mi i im et d he i bu kur. Ka format 1 8x12 cm. T eksti 12x6.5 cm. Ka nga 17 rresh­ta ne faqe. Permbledh 50 faqe. Eshte komentim i vepres "EI-Maksud fi et-tas­rif" te Ebu Hanifes (80~ 150 h./699 -767 m.). Komentimin e ka bere Muha­med bin Pir Ali Ef-Jalikesri ei-Birgevi, me 952/1545117. Faqet e para mungoj­ne. Titulli si pas shenimit ne faqen 1 a dhe 1. Ekzistojne shume komente te "e/-Maksud"-it shume te perdorur ne­per medresete e kohes. Permban rre­gulla gramatikore rribi perdarimin e emrit.

Teksti, pas besmefes: El-hamdulil­fahi ef-vahibu kul-fe mevhubin min ef­mersud ve el-maksud ...

Nuk dime kush eshte kopjuesi i do­reshkrimit konkret e as vitin e kopjim it, (ndoshta me 952/1545).

Perfundimi: Hadha aharu ma kete­behu el-fekir Muhammed Pir Ali ei-Jali­kesri. .. fi sherhi kitab ei-Maksud li el­imam ... Ebu Hanife ef-Kufi. .. Ve kad vek'a firagii min tesvidihi ve sene ithna ve hamsin ve tis'umie fi ef-hixhreti en­nebevijje.

Faqeja e pare duket se eshte shkru­ar nga nje dare tjeter.

HaCI Bektaş Veli 1:2005-34 --------------------117

E/sev Brina -------------------------

41. Mecmu'a

41. 1. i sam 'alel-' Adudiyye

Arapça, çok güzel, nesih yazısıyla, ince pene kalemi ile yazılmıştır. 21 x14 cm ebatlarındadır, metnin uzunluğu

15x8 cm.dir. Biraz marjin ibareler mevcuttur. 38 sayfadan oluşmuş, her sayfada 21 sıra mevcuttur. Sarı kağıt

üzerine siyahla yazılmış olup çeşitli kı­saltmalar içerir. Örnek olarak: e'l'm's -el-musanifu (yazar demek) v.b. Arapça kelime leri n~-etimolojisH le- yapılmıştır

(ved'a). Eserin yazarı, 756/1355 yılında vefat eden Aduddin Abdurrahman b. Ahmed el-ici'dir. Risa/e fi ei-Ved'i is­miyle bilinir, yazara göre ise Risa!e ei­Adudiyye (Addudiye Risalesi) ismiyle bilinir. Bu eser birçok yorum içerir.11B

Buradaki başlığı, birinci sayfada be­lirtildiğine göredir. istinsahı, 1065, yı­lında Ahmediye medresesinde öğle

vakti müstensihi bilinmeyen biri tara­fından tamamlanmıştır.

1 a sayfasında el yazmayı devletli Maliç Paşa ve inayetli Mustafa Bey 1223/1808 yılnda şeriat kurallarına gö­re vakfa bıraktığı, yazılmıştır. Orada Abdülmaliç Paşa'nın ova! mühürü de vurulmuştur.

41. 2. Risale el-lsti'are (Risale es-Se­markandiye)

Bu mecmu'anın son beş sayfası Ri­safe e/-istia're adlı esere aittir, ya da farklı olarak bilinen Ebu el-Kasim Sa-

41. Mexhmu'a

41. 1. lsam 'alel-'Adudijje

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h te vjeter, te bukur, te shkruar me pene te holle. Ka format 21 x14 cm. Teksti 15x8 cm. Ka pake shenime ne margjina. Permbledh 38 faqe. Ka nga 21 rreshta ne faqe. Letra e verdhe, me ngjyre te zeze. Permban shkurtesa te ndryshme si p.sh. (e'l'm's - el-musani­fu, dmth.: autori), etj. Ka te bej me eti­mologjine e fjales ne gjuhen arabe (ved'a). Autor i vepres eshte 'Aduddin Abdurrahman b. Ahmed el-lxhi, vdiq me 756/1355. Eshte e njohur me emrin "Risa/e fi e/-Ved'i" dhe sipas autorit ''Risa!e ei-Adudijje" (Risaleja e Adudi­ut). Kjo veper ka perjetuar shume ko­mentime.11B

Titulli ketu eshte sipas shenimit ne faqen e pare.

Kopjimi eshte mbaruar ne vitin 1 065 ne medrese ne Ahmedije ne ko­hen e drekes nga nje kopjues anonim.

Ne faqen 1 a shkruan se kete do­reshkrim e ka lene vakef, si pas rregulla­ve te sheriatit, devletli Maliq pas ha dhe inajetli Mustafa · beu ne vitin 1223/1808. Aty eshte vene.edhe vula ovale e Abdylmaliq pashes.

41. 2. Risale el-lsti'are (Risale es-Se markandije) ·

Pese faqet e fundit te kesaj "mexh­mu'a" - permbledhje jane te vepres "Risa/e e/-istia're" apo siç njihet ndryshe "Risa/e es-Semerkandije", te

118-------------------------- H k ac1 Be taş V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

markandi ei-Leysi'nin (ölümü

893/1488) yazdığı Risa/e es-Semerkan­diye'ye.119 Eski ne'sh yazısıyla, kısa in­

celemelerle özel kelimelerin kullanıl­

masıyla yapılmıştır.

Besıneleden sonra, metnin risalesi

şöyledir: el-hamdu li vahib el-atiyeti

ves-salatu 'ala hayri el-beriye ... emma

ba' d fel-isti' arat ...

istinsahını, 41. 1. numaralı el yaz­

masındaki aynı müstensih yapmıştır.

42. Kitab-ı Halimi

Farsça, kalın, nesih-ta'lik yazısıyla,

seri bir el tarafından yazılmıştır. 22x16

cm ebatlarındadır, metin 16x1 O cm.dir.

Beyaz, sert kağıt üzerine siyah yazıyla,

Farsça kelimeler kırmızı renktedir. 228

sayfadan oluşur. Nazım biçiminde ya­

zılmış, Farsça-Türkçe sözlüktür. Eserin

temeli ve yorumunu 850/1446 yılında

Lutfullah ibn Ebi Yusuf El-Halim yaz­

mıştır (ölümü 928/1521 yılına yakın,

900/1494 veya 922/1516 yıllarında ba­

zı yazariara göre ise), ll. Fatih Sulltan

Mehmet zamanında yaşamış ve kadı

olarak çalışmıştır. Eser, Bahr e/-Garaib veya Lugat-i Halim ya o;la Kaimeh baş­lığını taşır, oysa yorumu (el yazısının

tamamı) Şerh-i Bahr e/-Garaib, Lugat-i Halim, Kaimeh120 adını taşır.

Buradaki başlık birinci sayfadaki not­

lara göre verilmiştir. El yazmasının baş­

langıcı: Hamd-ı belig ve sena-yı bi-dirig

celle celaluhu ve amme nevaluhu ...

cilen e ka shkruar Ebu el-Kasim Samar­kandi ei-Lejthi (vdiq me 893/1488).119 Shkrimi ne'sh i vjeter. Ka te beje me shqyrtimin e shkurter te perdorimit te veçante te fjales.

Teksti i risales, pas besmeles: El-ham­

du li vahib el-atijeti ves-salatu 'ala hajri

el-berije ... emma q_a'd fel-isti'arat. ..

Kopjimin e ka bere i njejti kopjues, si ne doreshkrimin nr. 41. 1.

42. Kitab Halimi

Eshte ne gjuhen perse, me shkrimin nes'h-ta'lik, i trash, nga nje dare e

zhdervjellte. Ka format 22x16 cm.

Teskti 16x1 O cm. Letra e bardhe e

vrazhde; shkrimi me ngjyre te zeze, fja­

let perse me ngjyre te kuqe. Permban

228 faqe. Eshte fjalor persisht-turqisht

i shkruar ne forme vjersherimi. Edhe vepren baze edhe komentimin i ka

shkruar me 850/1446 Lutfullah ibn Ebi

jusuf EI-Halimi (vdiq rreth 9~8/1521,

ndersa sipas disa autoreve me

900/1494 ose 922/1516), i cili jetoi dhe punoi si kadi ne kohen e sulltan

Mehmet Fatihut ll. Vepra baze mbane

titullin "Bahr e/-Garaib" ose "Lugat-i

Halimi" ose "Kaimeh", ndersa komen­timi (doreshkrimi konkret) "Sherh Bahr e/-Garaib" - "Lugat-i Ha/imi" -· "Ka­imeh"J20

Titulli ketu eshte vene sipas sheni­

mit ne faqen e pare. Fillimi i doreshkri­

mit: Hamd belig vethenabi derig xhel­

le xhelaluhu ve amme nevaluhu ...

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 --------------------119

E/sev Brina --------------------------

istinsahı, 1135/1722 yılının recep ayında kimliği bilinmeyen biri tarafın­dan yapılmıştır. Sonu Arapçadır: Tem­met el-kitab bi avnillahi el-melik el­vehhab min yedi el-abd el-mudhnib ... sene hamse ve selathun ve mie ve elf ...

Nemden etkilenmiştir. Birinci sayfa­da Osman Paşa tarafından vakfa bıra­kıldığı yazılıdır. Osman Paşanın mühü­rü vurulmuştur. Marjinde Sa'adi-nin ve diğer Fars şairlerinin dizelerinden bazı mısralar vardır.-~ -------~--~~--~--

43. ed-Dai (ei-Misbah)

Arapçadır, eski nesih yazısıyla, ka­lın ve doğru yazılmıştır. Harekelendiril­miştir. 21 x16 cm. ebatların.dadır, metin 14x7 cm. dir. Arap sentaksıyla yazılmış­tır. Kendine has harflerle yazılmış te­rimler vardır. Beyaz kağıtta, siyah la ya­zılmıştır. Sayfalarda 15'er sıra vardır. 248 sayfadan 'oluşur. Baştaki sayfalar eksik olduğundan, kitabın adını ve ya­zarını bilmiyoruz. El yazmasının so­nunda yer alan notlara göre eserin Ed­Dai olduğunu söyleyebiliriz, ki EI-Mis­bah eserinin yorumundan biri olabilir (eğer bunun başka bir ismi yoksa) yaza­rı Nasir 'Abdusseyyid ei-Mutarrizit (ölümü 61 0/1213) olup eser, birçok yo­rum ve açıklama içerir. Yararlandığı­

mız literatürde, bu isme rastlamadık.

Dobraçe'ye göre, EI-Misbahit'in ba­şı: Emma ba'du hamden Iiliahi zil­en'am ... şeklindedir121

Kopjimi eshte bere ne muajin rex­heb me 1135/1722 nga nje kopjues anonim. Perfundimi eshte ne gjuhen arabe: Temmet el-kitab bi avnil-lahi el­melik el-vehhab min jedi el-abd el-. mudhnib ... senehamseve thelathun ve mie ve elf...

Eshte i prekur nga lageshtia. Ne fa­qen e pare shkruan se eshte lene vakef nga Osman pasha, aty eshte vene edhe vula e Osman pashes. Ne margjina ka disa strofa te vargjeve te Sa'adiut dhe te poeteve te tjere ne gjuhen persishte.

43. Ed-Doi (ei-Misbah) Eshte ne gjuhen arabe, e shkruar me

shkrimin nes'h te vjeter, korrekt, i tras­he. Eshte i vokalizuar. Ka format 21 x16 cm. Teksti 14x7 cm. Eshte sintakse ara­be. Ka glosene te shkruar me shkronja te imeta. Letra e bardhe; shkrimi me

' ngjyre te zeze. Ka nga 15 rreshta ne fa­qe. Permbledh 248 faqe. Faqet e para mungojne, prandaj nuk dime cili eshte emri i librit e as i autorit. Sipas sheni­meve qe gjenden ne fund te doreshkri­mit, mund te perfundojme se eshte vepra "Ed-Dot', qe mund te jete ndon­je nga komentimet e vepres "EI-Mis­bah// (nese nuk esıite emer tjeter i saj) te autorit N as ir 'Abdussejjid ei-Mutarri­zit (vdiq me 610/1213L e cila ka per­jetuar shume komentime dhe glose.

Ne literaturen qe kemi shfrytezuar nuk e kemi hasur me kete emer.

Fillimi i "EI-Misbahit", sipas Dob­races: Emma ba'du hamden Iil-Iahi dhil-en'am ... 121

120-------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

---------..,.....---------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

969/1561 yılının Şaban ayında,

Muhamed bin Emrah tarafından istin­sah edilmiştir: Lekad veka'a ei-firag min tahriri hazihi en-nusha el-musem­ma bi ed-Doi' fi yevmil arefe vakti ez­zuhri fi şehri: ramadan el-mubarek an yedi el-abd ed-daif el-fekir Muhammed bin Emrah ... sene tisa' ve sittin ve tis'u­mie min el-hicreti en-nebeviyye ei­Mustafeviye.

El yazmasının sahibi Halil b. Ah­med'dir. O zamanda 300 dirheme satın almıştır. Son sayfada notlar mevcuttur, örnek olarak, Yaşam geçici, yazr ka!rCI­drr. Veya: Ed -Oai kitabr sevinçle dolu­dur, alimler burada rşrk bulur. kitabın adı ışık (ed-dai), anlamı ise Ay demek­tir.

Kitab ed-Dai memluvvun surura ura fihi ehli el-fadli nura,

Kitab ismuhu Dai ve lakin me'aniha yushabihne el-budura.

44. Mecmu'a

44. 1. Şerh Risaletii-Bina

Arapça, kendine has nes'h yazısıyla yazılmış, güzel ve kolay okunabilen bir yazıdır. 21 x16 cm ebatlarındadır, me­tin 17x8 cm.dir. Eser, Arap dil bilgisin­deki fiiller hakkındadır, yazarı anonim­dir. Uzun bir zaman medreselerde ders kitabı olarak hizmet etmiştir. Sert, be­yaz kağıt üzerine siyah renkte yazıyla yazılmıştır, her sayfada 1.5 sıra vardır.

Eshte kopjuar ne muajin shaban te vitit 969/1561, nga Muhamed bin Em­reh: Lekad veka'a el-firag min tahriri hadhihi en-nus'ha el-musemma bi ed­Doi' fi jevmil arefe vakti edh-dhuhri fi shehri ramadan el-mubarek an jedi el­abd ed-daif el-fekir Muhammed bin Emreh ... sene tisa' ve sitlin ve tis'umie min el-hixhreti en-nebevijje el-musta­fevije.

Pronar i ketij doreshkrimi ka qene Halil b. Ahınedi. Qe blere asokohe 300 derhem. Ne faqen e fundit ka shenime, si p.sh. "Pershkrimi eshte i perjetshem, kurse jeta eshte kaliıntare". Apo: "Libri ed-Doi eshte i mbushur me gezim - di­jetaret ne te gjejne drite - libri qe ka emrin drite (ed-doi), por domethenia e tij i ngjane Henes.

Kitab ed-Doi memluvvun surura ura fihi ehli el-fadli nura,

Kitab ismuhu Doi ve lakin me'aniha jushabihne el-budura.

44. Mexhmu'a

44. 1. Sherh risaleti el-Bina

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h, te imet, te bukur dhe lehte te le­xueshem. Formati 21 x16 cm. Teksti 17x8 cm. Veper nga gramatika arabe, per faljet nga nje autor anonim. Nje kohe te gjate ka sherbyer si fiber shkol­lor neper medrese.. Letra e bardhe e vrazhde; shkrimi me ngjyre te zeze. Ka 15 rreshta ne faqe.

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 --------------------1 ?1

rina ------;....._-----------------.,..--

~tin, besmeleden sonra şöyle baş­

hamdulilahi ellezi sarefe mesadi­

dina nahve ridaihi ve vechi meva­

e ba'd fe yekulu el-fekir. .. Mu­

ıed ei-Kefevi ibn ei-Haci Hamid

kuntu ... ve ketebtu sheyen min

rer vel-ishbah bi saderi eş-şerhi

ale el-mevsume bi el-Bina ...

Teksti, pas besmeles, vazhdon: El­

hamdulilahi eledhi sarefe mesadire

ef'alina nahve ridaihi ve vexhhi meva­

ridi ve ba'd fe jekulu el-fekir. .. Muham­

med ei-Kefevi ibn ei-Haxhi Hamid le­

kad kuntu ... ve ketebtu shejen min es­

suver vel-ishbah bi saderi esh-sherhi

er-rrisale el-mevsume bi el-Bina ...

~ri n yorumunu ise 117 4/1 761 yı- Kurse komentimin e kesaj vepre e

vefat eden Muhammed ei-Kefevi ka bere zateri Muhammed ei-Kefevi ibn Haxhi Hamidi, vdiq me

aci Hamid yapmıştır.122 62 sayfa-

l ı -~h~--b --- --- ___ U?A/1761122. Permbledh 62 faqe. uşur. Bu risa enin sa i i Priştine-

Pronare i kesaj risale ka qene Kasim ını Zade Seyid Esad'dır.

Jstensihini ve istinsah tarihini bii-

uz.

·.2 ....... .

rkçe, eski nes'h yazısıyla yazı!­

' bu da Arapça Dil Bilgisi ile ilgi­

Metin, 15.5x8 cm. ebatlarında

ıer sayfada 12 sıra vardır. 62 say­

oluşur. Hangi eserden söz edildi­

yazarını da bilmiyoruz.

=tin, besmeleden sonra şöyle baş­

-ler talibine udriyet'hu ustazi-

ı. ..

insahını, (yaz mevsiminde)

'1808 yılında Bosna'lı Mustafa

1\ehmed Hoca, merkezi Priştine

Medresesi'nde yapmıştır: Harere­

osneviy Mustafa b. Muhammed

:eh bi nıukim Priştine cedid med­

enebi leyl kas ir ve nehar ta vii, ta­

~22.

Zade sejid Esadi nga Prishtina.

Nuk dijme kush eshte kopjuesi e as

vitin e kopjimit.

44.2 ......... .

Esl-)te ne gjuhen turke, me shkrinıin

nes'h te vjeter. Edhe ky ka te bej me

granıatiken arabe. Teksti ka format

15.5x8 cm. Ka nga 12 rreshta ne faqe.

Permbledh 62 faqe. Nuk di me per cilen

veper behet fjale e as per autorin e saj.

Teksti, pas besmeles: Her talibine

udrijet'hu ustazijet'hu ...

Kopjimin e ka bere (ne stinen e ve­

res) me 1222/1808 Mustafa bin Meh­

med Hoxha nga Bosnja, me qendrinı

ne Medresene e Re te Prishtines:

Harerehu Bosnevij Mustafa b. Mu­

hammed havaxheh bi mukim Prishtine

xhedid medrese sene bi lejl kas ir ve ne­

har tavil, tarih 1222.

------------------- Hacı Bektaş Veli 1 2005.c34

-----------.,..---------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Şeytana nefret işaretiyle ismini ters yazdığı yazarın bu karakteristik ibaresi­ne, herhangi diğer bir el yazmasında

rastlanmamıştır.

45. Ahter-i Kebir "·

Eser, Türkçedir. 30x20 cm ebatla­rındadır, metin 19x12 cm.dir. Hareke­lendirilmemiş ve nes'h-ta'lik yazısıyla, tecrübeli bir el tarafından yazılmıştır.

Her saYfada 23 sıra vardır. Arapça­Türkçe sözlüktür. Eserin yazarı,

968/1560 yılında ölen Mustafa bin Şemsuddin el-Karahisar'dır, Ahtar ola­rak tanınır. Ona göre bu eser de tanın­mış olniuştur. 123

Sarı kağıt üzerine işaretler kırmızı

renkte; yazı siyah renktedir. Toplam 292 yapraktır (384 sayfa). Müstensihi ve istinsah tarihi belli değildir. Nemden etkilenmiştir.

Birinci sayfada, el yazmasını Yahya Efendi bin Yunus Efendi'nin vakıfa bı­rcıktığı yazılı olan notlar mevcuttur. Son s~yfada yazılmış bir kronogram yer alır, kötü bir şekilde silinmiştir ve bütün ola­rak okunması güçtür. Buna rağmen,

Mah~ud diye bir ismi ve 1232/1817 yılını okumak mümkündür. ..

Anlaşıldığı gibi, kronogramını, Yah-ya bin Yunus Efendi yazmıştır.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­lar: El-hamdulil-lah el-ledhi şerefena

binnatki vel-beyan ve feddalena bil-fu­sahati vet-tibyan ... ve ba'du kaleel-fekir Mustafa b. Şemsuddin el-Karehisari eş­şehir bi ei-Ahtira ...

Ne shenje urrejtje ndaj shejtanit emrin e tij e shenon mbrapshte, karak­teristik e pa hasur ne ndonje doreshk­rim tjeter.

45. Ahtari Kebir

Doreshkrim ne gjuhen turke. For­matİ 30x20 cm. Jeksti ·19x12 cm. 1 pa­vokalizuar dhe i shkruar me shkrimin nes'h-ta'lik, nga nje dare e ushtruar mi­re. Ka 23 rreshta ne faqe. Eshte fjalor arabisht-turqisht. Autor i vepres eshte Mustafa bin Shemsuddin ei-Karahisari, vdiq me 968/1560, i njohur si Ahtari. Sipas tij edhe vepra eshte bere e njo­hur.123

Letra e verdhe; shenimet me ngjyre te kuqe; shkrimi me ngjyre te zeze. Permbledh 292 flete (384 faqe). Nuk shkruan kush eshte kopjuesi e as viti i kopjimit. Eshte i prekur nga lageshtia.

Ne faqen e pare gjendet shenimi ne te cilin shkruan se doreshkrimin e ka le­ne vakef Jahja efendi bin junus efendiu. Ne faqen e fundit gjendet i shkruar nje kronogram, qe eshte fshire ne menyre te dhunshme dhe eshte i parnundur leximi i teresishem i tij. Aty, megjithate, mund te lexojme emrin e njefare Mahmudit, dhe vitin 1232/1817 .

Kronogramin e ka shkruar, si duket, jahja bin junus efendiu.

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­dulil-lah el-ledhi sherefena binnatki vel-bejan ve feddalena bil-fusahati vet­tibjan ... ve ba' du kale el-fekir Mustafa b. Shemsuddin ei-Karehisari esh-shehir bi ei-Ahtira ...

Hact Bektaş Veli 12005-34 -------------------------17<

ev Brina -------------------------

46. Mecmua

46. 1. Kitab el-l'rab an Kavaid el­·ab

46. Mexhmua

46. ·1. Kitab el-l'rab an Kavaid el­l'rab

Arapçadır, 20x14 cm. ebatlarında- Eshte ne gjuhen arabe. Ka format

ır, metin 15x7.5 cm.dir. Kendine has 20x14 cm. Teksti 15x7.5 cm. Eshte i 1

arışık, Arap ta'lik ve nes'h yazısıyla shkruar me shkrimin arab ta'lik dhe azılmıştır. Sert, beyaz kağıt üzerine si- nes'h; i imet, i ngaterruar. Letra e bard-

ah yazıyla yazılmış; metin kırmızıyla he e vrazhde; shkrimi me ngjyre te ze-erçevelenmiştir. Sayfa numaraları be- ze; teksti i kornizuar me te kuqe. Nuk e

irtilmemiştir ve toplam 8 sayfadır. Her ka te shenuar n!Jmrin e faqeve dhe ayfada 15 sıra vardır:-1/a-sayfasında~--'JerrT'lbledh 8 faqe. Ne çdo faqe ka nga vluhammed Mahmud adında birinin 15 rreshta. Ne faqen 1/a eshte vene vu-nühürü vurulmuştur. la e njefare Muhammed Mahmudit.

Tamamı mevcut değildir, bilhassa

ilk dört sayfası eksiktir. Arap sentaksı

ile ilgili olan eseri, Ebu Muhammed Abdullah b. Yusuf ibn Hişam yazmıştır,

708/1308 yılında doğmuş, 761/1360 yılında ölmüştür. 1 24 Eser, Kitab Kavaid

el-i'rab ismiyle bilinir.

Metin, besmeleden sonra: Kale eş­

şeyhu el-imam el-alim el-amil Cema­luddin b. Hişam ... ve semmeytuhu el­'lrab bi el-kavaid el-l'rab ... şeklinde de­

vam eder.

1/a sayfasında bu Mecmuanın sahi­

binin Munlla Muhammed olduğu yazı­

lıdır.

istisnahını, 1120/1708 yılının sefer ayında Hasan bin Ahmed Efendi yap­mıştır, Uveysi Zade göreviyle tanınır. Oldukça iyi korunmuştur,. kapağı kuv­vetlidir.

Nuk eshte komplet, ne te vertete mungojne kater faqet e para. Veper

mb i sintaksen arabe e shkruar nga Ebu Muhammed Abdullah b. jusuf ibn His­

hami, i lindur me 708/1308, kurse vdiq m'e 761/1360.124 Vepra nijet me emrin "Kitab Kavaid el-l'rab".

Teksti, pas besmeles: Kale esh-shej­hu el-imam el-alim el-amil Xhemalud­din b. Hisham... ve semmejtuhu el­

'lrab bi el-kavaid el-l'rab ...

Ne faqen 1/a shkuran se pronar ike­saj "Mexhmua" ka qene Munlla Mu­hammedi.

Kopjimin e ka bere ne muajin safer te vitit 1120/1708 Hasan bin Ahmed efendiu, i njohur me ofiqin Uvejsi za­de.

Eshte i ruajtur relativisht mire. Ka kopertina te forta.

------ HaCI Bektas V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

46.2. Kitab Şerhi Dibacetil-Misbah

Arapçadır. Kendine has, güzel Arap

·ta'lik yazısıyla, mükemmel bir yazıyla

yazılmıştır. Metin 15x7,5 cm ebatların­

dadır ve kırmızıyla çerçevelenmiştir.

Kırmızı renkte işaretler mevcuttur. 66

sayfadan oluşur·. Arap sentaksı ile ilgili­

dir. Yazarı Nasir b. Abduseyyid ei-Mu­

tarriz olan (ölümü 61 0/1213) EI-Mis­

bah eserinin girişidir, (dibaceya) çok

yorumlanan ve birçok terim içeren bir

eserdir. Yorumun giriş kısmında ya da

eserin başında yazarın dediği gibi ei­

Mutarrizit ei-Misbah (Evrak li İl'rab )

eserinin giriş dil bilgisi analizidir. Ba­

zen bazı el yazmaları, özel eser olarak

istinsah edilmiştir, burada olduğu gibi.

Bunlara rağmen, gerçekten, yorumların

süper yorumunuri sadece bir kısmı (gi­

rişi), ei-Mutarrizit EI-Misbah eserinin

girişi olarak tanınmamış bir yazar tara­

fından karşımıza çıkar.

Diğer el yazmaları arasında, bu iki

bölüm benzeri olmayan eser olarak is­

tjnsah edilmiştir.

Hacı Halifa1 25 bu yorumun başlan­

gıcını vurgularken tanınmış bir bilgin

tarafından yazıldığını, bunun daha geç

kanıtlanacağını söyfer. EI-Misbah eseri­

nin yorumunu, Saduddin Mes'ud b.

Ömer Taftazan (ölümü 792/1390) yaz­

mıştır. Ed-Durru es-Sunniyye eserine

dayanarak, ei-Mardin'den, Ahlvvardt da etki eder.126 Fakat, K. Dobraca 127

bu yorumun yazarının ismini anma-

46.2. Kitab Sherh Dibaxhetu ei-Misbah

Eshte ne gjuhen arabe. Me shkrimin arab ta'lik, te imet, te bukur, nga nje shkronjes i ushtruar per mrekulli. Teks­ti ka format 15x7,5 cm. dhe eshte i kor­nizuar me ngjyre te kuqe. Ka shenja me ngjyre te kuqe. Permbledh 66 faqe. Ka te beje me sintaksen arabe. Eshte hyrja (dibaxheja) evepres "EI-Misbah"te au­torit Nasir b. Abdusejjid ei-Mutarrizi ( vdiq me 610/1213), veper qe shume eihte komentuar dhe ka perjetuar shu­me glose. Pjesa hyrese e komentarit, ose siç thote vete autori ne fillim te vepres "Analiza gramatikore e hyrjes" -te vepres se ei-Mutarrizit "ei-Misbah" (Evrak li !'rab). Ne disa doreshkrime nganjehere eshte kopjuar si veper e ve­çante, sikurse qe eshte ne kete rast, megjithese, ne te vertete, paraqet ve­tem nje pjese (hyrjen) te superkomenta­rit te komentit te hyrjes se vepres se ei­Mutarrizit -"EI-Misbah", nga·nje autor i panjohur.

Ne doreshkrimet e tjera -keto dy pje­se gjenden te kopjuara si veper unike. Haxhi Halifa 125 duke theksuar fiilimin e ketij komentimi thote se e ka shkruar ndonje nga dijetaret e njohur qe me vone te vertetohet. Nje komentim te vepres "EI-Misbah" e ka shkruar edhe Saduddin Mes'ud b. ümer Taftazani (vdiq me 792/1390), siç qendron ne vepren "Ed-Ourru es-Sunnijje", nga ei­Mardini, qe e potencon edhe Ahlv­vardt126. Mirepo K. Dobraca127, nuk e

permen d emri n e autorit te ketij komen­timi. Keshtu emri i autorit te kesaj glose-

Hact Bektaş Veli 12005-34 ----------..,..----------125

/sev Brina -------------------------

naktadır. Böylece bu açıklamaların ya­~arının ismi, görülen kaynaklara göre ıilinmemektedir, bunun Tafzan olma >lasılığı vardır. Sadece Tuyatok 128 Ya­:ub Seyyid 'Ali Bursavi (ölümü )31/1524) bu yorumun yazarı olduğun r.urgular

je, sipas burimeve te permendura, eshte i panjohur, me mundesine se ky mund te ishte Taftazani. Vetem Tuyatok128 thekson se jakub Sejjid 'Ali Bursavi (vdiq me 931/1524) eshte autor i ketij komen­timi. Mirepo, ky autor ka shkruar vetem glosene per kete komentar.

Metin besmeleden sonra şöyle baş- Teksti, pas besmeles, fillon: Elham-ar: Elhamdulil-al el.-ledhi la yebligu dulil-al el-ledhi la jebligu kunhihi :unhihi caddun vela yuhsa adede xhaddun vela juhsa adede ni'mihi ad-1i'mihi addun ... emma ba'du fehadhi dun ... emma ba'du fehadhi evrak melu-~vrak melubetun li i'rabi dibaceti kitab betun li i'rabi dibaxheti kitab el-misbah ~1-misbah fi fevayidi 'i rab::-; ---·------~-. fi fevajidi 'irab ...

istinsahını, 1120/1708 yılının sefer ıyında, Uveysi Zade görevi ile tanın­nış olan Hasan bin Ahmed Efendi yap­nıştır.

Birinci sayfada, Hasan ismini güç­ükle okuyabileceğimiz bir mühür yer ılır.

46.3. Kitab el- Kafıye (ei-Kafiye fi .n­'lahv)

Arapçadır. Güzel. bir ta'lik, yazıyla yazılmış, metin kırmızıyla çerçevelen­

ııiştir ve 15x7.5 cm ebatlarındadır. 48 ;ayfadan oluşur. 646/1248 yılında ve­

'at eden Cemaleddin Ebu Amr Uthman ::>. Ebi Beker b. ei-Hacib tarafından ya­

zılmış eser, Arap dil bilgisi hakkında­dır. (vdiq me 646/1248).129

Metin besmeleden sonra şöyle baş­lar: El-kelimetu hifdhan ved'an li ma'­nen mufredin ...

Kopjimin e ka bere ne muajin safer te vitit 1120/1708 Hasan bin Ahmed efendiu, i njohur me ofiqin Uvejsi za­de.

Ne faqen e pareka nje vule ne te ci-· Ien me veshtiresi mund te lexojme em­~in Hasan. \

46.3. Kitab el- Kafije (EI-Kafije fi en­Nahv)

Eshte ne gjuhen arabe. Me shkrimi ta' lik, te bukur. Teksti i kornizuar me te kuqe d he ka format 15x7 .5 cm. Permb­ledh 48 faqe. Eshte veper nga gramatİ­ka arabe e shkruar nga Xhemaleddin Ebu Amr Uthman b. Ebi Beker b. ei­Haxhib (vdiq me 646/1248).129

Teksti, pas besmeles, fillon: El-keli­metu lafdhan ved'an li ma'nen mufre­din ...

Eshte perdorur si liber didaktik ne medresete e kohes.

126----------------------------- Hact Bektaş Veli /2005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Zamanın medreselerinde didaktik

kitap olarak kullanılmıştır. Son sayfada

vun.ilan mühürde aşağı yukarı, Mula­

zim bab ma'bud abduhu Mahmud ya­

zılıdır.

İstisriahını~_ 1120/1708 yılının safer

ayında, Uveysi Zade göreviyle tanınan

Hasan bin Ahmed Efendi yapmıştır.

46. 4. Muhtesar ei-Misbah

Arapçadır. Güzel bir ta'lik yazıyla,

seri bir el tarafından yazılmıştır. Metin,

kırmızıyla çerçevelenmiş ve f5x7.5 cm

ebatlarındadır. 37 sayfadan oluşur. EI­Misbah eserinin yazarı 610/1213 yılın­

da vefat eden, Nasir b. Abduseyyid ei­

Mutarrizi'dir, yorumunu ise 471/1078

yılında vefat eden Ebu Beker Abdulka-

. hir Abdurrahman ei-Curcan yapmıştır.

Metin besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Emma ba'du hamden Iil-Iahi dhil

enami ca'ilun-nahvi fil-kelami kel-mil­

hi fit-ta'ami. ..

Marjinde, düzeltilmiş bazı notlar

mevcuttur. (S,H - sahih)

İstisnahını, 1120/1708 yılının safer

ayında, Uveysi Zade göreviyle tanınan

Hasan bin Ahmed'Efendi yapmıştır.

46.5. Kitabu Avamili

Arapça, ta'lik yazısıyla, meşakkatli,

kendine has olağanüstü güzel bir yazı­

dır. Kırmızı notlar bulunmaktadır. Me­

tin, 15x7.5 cm ebatlarındadır, kırmızıy-

Ne faqen e fund it eshte vene nje vu­le ne te cilen nga larte poshte shkruan Mulazim bab ma'bud abduhu Mah­mud.

Kopjimin e ka bere ne muajin safer te vitit 1120/1708 Hasan bin Ahmed efendiu, i njohur me ofiqin Uvejsi za­de.

46. 4. Muhtesar ei-Misbah Eshte ne gjuhen arabe. Shkrinıi ta'­

lik, i bukur, i shkruar nga nje dare e zhdervjellte. Teksti i kornizuar me te kuqe d he ka format 15x7 .5 cm. Permb­ledh 37 flete. Autor i vepres baze "E/­Misbah" eshte Nasir b. Abdusejjid ei­Mutarrizi, vdiq me 610/1213, nçlersa kete komentim e ka bere Ebu Beker Ab­dul kah ir Abdurrahman ei-Xhurxhani, vdiq me 471/1078 .

Teksti, pas besmeles, fillon: Emma ba'du hamden Iil-Iahi dhil enami xha'ilun-nahvi fil-kelami kel-milhi fit­ta'ami. ..

Ka ca shenime ne margjina, qe jane bere permiresime (S,H - sahih)

Kopjimin e ka bere ne muajin safer te vitit 1120/1708 Hasan bin Ahmed efendiu, i njohur me ofiqin Uvejs zade.

46.5. Kitab-i Avamili Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me

shkrimin ta'lik, te ngaterruar, te imet dhe jashtezakonisht te bukur. Ka sheni­me me te kuqe. Teksti ka format 15x7 .5 cm. dhe eshte i kornizuar me te kuqe.

HaCI Bektaş Veli 12005-34 --------------------127

sev Brina --------------------------

~ çerçevelenmiştir. 12 sayfadan olu­

ur. Eserin yazarı, 471/1078 yılında ve­

~t eden Ebu Beker Abdulkadir b Ab­

!urrahman ei-Curcan' dır.130

Metin besmeleden sonra şöyle baş­

~r: El-hamdulilahi rabbil alemin ves­

alatu ... ve b'adu fe inne el-avamil fi

n-nahv 'ala ma elefehu eş-şeyh ... Ab­

lulkadir ... ei-Curcani mietu 'amil ve hi­

e tenkasimu ila kismeyni ...

Permbledh 12 faqe. Autor i vepres esh­te Ebu Beker Abdulkadir b Abdurrah-man ei-Xhurxhani, vdiq me 471/1 078.130 .

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­dulilahi rabbil alemin ves-salatu ... ve b'adu fe inne el-avamil fi en-nahv 'ala

ma elefehu esh-shejh... Abdulka­dir: .. ei-Xhurxhani mietu 'amil ve hije

tenkasimu ila kismejni ...

A d ·ı b'l · · h kk d d Ka te beje me gramatiken e arabish-rapça ı ı gısı a ın a ır, za- · .. .. .. . . .. . ..

d · 1 • d k't b 1 tes dhe eshte perdorur sı lıber xh.epı ne ıanın me rese erın e cep ı a ı o a-

. ···-- -----.-----;-----medresete e kohes. Ekziston edhe vep-ak kullanılmıştır; Eser, Avamil e/-mıe ,aşlığı ile de mevcuttur, yazarı

'81/1573 yılında vefat eden Pir Ali

fendi ei-Birgivi'dir.

Son sayfada istinsahı, 1120/1708

ılının sefer ayında, akşain ve yatsı ara:.:

ında, Uveys Zade olarak tanınan Ha­

an B. Ahmed Efendi tarafından bitiril­

liği yazılıdır.

Yukarıda belirtilen, bu mecmu'ada

'u beş eser aynı müstensih tarafınd.an

;tinsah edilmiştir: Temmet el-kitab bi

~vnil-lahi el-melik el-vehhab fi vakti

1eyne el-magrib ve el-'işa fi şehrl safer

ene 'işrin ve mi e ve elf 'ala yedi abcl

d-daif Hasen bin Ahmed efendi eş-şe­

ı ir bi Uveys Zade ...

46. 6. Kitab el-Izhar (izhar el-Esrar)

Arapça, Arap nes'h yazısıyla, ince

1ene kalemi ile yazılmıştır. 48 sayfa­

lan oluşur. Ayetler kırmızı renkle belir­

lmiştir. Her sayfada 15 sıra vardır.

ra me titullin "Avamil el-mie" e autorit Pir Ali efendi ei-Birgivi (vdiq me 981/1573).

Ne faqen e fundit shkruan se kopji­

mi eshte mbaruar ne kohen mes aksha­mit dhe jacise ne muajin sefer te vititi

1120/1708 nga Hasan B. Ahmed Efendi, i 'njohur si Uvejs zade. Keto pese do­reshkrimete lartshenuara te kesaj "Mexh­mu'a", i ka kopjuar i njeti kopjues:

Temmet el-kitab bi 'avnil-lahi el­melik el-vehhab fi vakti bejne el-mag­

rib ve el-'isha fi shehri safer sene 'ishrin ve mie ve elf 'ala jedi abd ed-daif Ha­

sen bin Ahmed efendi esh-shehir bi Uvejs Zade ...

46. 6. Kitab el-ldhhar (ldhhar el-Esrar)

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimiri

arab nes'b, te shkruar me pene te hal­le. Permbledh 48 faqe. Ka ajete te she­

nuara me ngjyre te kuqe. Ka nga 15 rreshta ne faqe.

~8------~-------------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Eserin yazarı, 981/1573 yılında vefat eden Pir Ali Efendi ei-Birgevi'dir.131

Dobraç'a göre başlangıcı şöyledir: El-kelimetu lafdhan ved'i li m'ana muf­red... Bizim. el yazmada başlangıcı

farklıdır: El-hamdu~lil-lahi Rabbil-'ale­min ves-salatu ... ve b'adu fehadhihi ri­saletu fima jahtacu ileyhi kul-le mu're­bin ...

Başlığı, birinci sayfada belirtilcliğine göredir. Arap sentaksı hakkında kısa bir eserdir, zamanın medreselerinde çok kullanılmıştır.

istisnah tarihi ve müstensihi belli değildir.

46. 7. Kitab el-l'rab an Kavaid el­l'rab

Arapça, eski nes'h yazısıyla, biraz ta' lik elementleriyi e, kal ın ve düzgün bir yazıdır. Metin, 14x6 cm ebatların­dadır. Her sayfada 19 sıra mevcuttur. 28. sayfadan oluşur. Bazı açıklamalar, başka bir el tarafından yazılmıştır. Arap sentaksı ile ilgili eser, 761/1360 yılında

. vefat eden Ebu Muhammed Abdullah b. Yusuf ibn Hişam tarafından yazılmış-tır.132 "'

Metin besmeleden sonra şöyle baş­lar: Kale eş-şeyhu ... Celaluddin b. Hi­şam ...

Müstensihini ve istinsah tarihini bil­miyoruz. Son sayfada Munlla Huseyin adı geçer.

Autor i vepres eshte Pir Ali efendi ei-Birgevi (vdiq me 981/1573).131

Fillimi sipas Dobraçes: El-kelimetu

lafdhan ved'i li m' ana mufred ... Ne do­

reshkrimin tone ka fillim tjeter: El-ham­du Iil-Iahi Rabbii-'aiemin ves-salatu ...

ve b'adu fehadhihi risaletu fima jahtax­hu ilejhi kul-le mı?rebin, ..

Titulli sipas shenimit ne faqen e pa­re. Eshte veper e shkruter mbi sintaksen arabe, e perdorur shume ne medresete

e kohes.

Nuk dime kush eshte kopjuesi e as viti i kopjimit.

46. 7. Kitab el-I' rab an Kavaid el­l'rab

Eshte ne gjuhen arabe, i shkruar me shkrimin, nes'h i vjeter me pak elemen­

te te ta'likut, i trash, i rregullt. Teksti ka

format 14x6 cm. Ka nga 19 rre.shta ne faqe. Permbledh gjithsej 28 faqe. Ka di­sa shenime shpjeguese te shkruara nga

nje dore tjeter. Veper mbi sintaksen arabe e shkruar nga Ebu Muhammed

Abdullah b. Jusuf ibn Hishami, vdiq me 761/1360.132

Teksti, pas besmeles, fillon: Kale esh-shejhu ... Xhelaluddin b. Hisham ...

Nuk dijme kopjuesin e as vitin e kopjimit. Ne faqen e fundit eshte she­

nuar emri i njefare Munlla Husejnit.

Hact Bektaş Veli 12005-34 --------------------129

E/sev Brina ---:------------------------

47. Şerh Muhtasar el-lrşad el-Hadi Nahve er-Rişad Err-Rreşad fi şerh el-lr­şad)

Arapçadır. Kendine has meşakkatli, güzel bir ta'lik yazıyla yazılmıştır.

20x12 cm ebatlarında, metin 15x6 cm.dir. Her sayfada 19 sıra vardır. Sarı­ya çalan beyaz kağıt üzerine siyahla yazılmıştır. 138 sayfadan olUşur. Arap sentaksıyla ilgili kısa bir eserdir. Eserin yazarı, Saduddin Mes'ud b. Ömer Taf­

tazan' dır (712/1Jlı_: [91/11~~)ty_oru­munu ise (şerh ini) Muhammed Şerif El­Hüseyin yapmıştır.133

Başlığı el yazmanın birinci sayfasın­da belirtilcliğine göredir. istisnahı, 12 zilhicce 1075/1664 yılında anonim bi­

ri tarafından yazılmıştıL

Metin besmeleden sonra şöyle ba~­lar: Tasrif en-nevadhiru en-nadhireh, emma ba'du feyekul el-fekir. .. Muham­med bin Şerif ei-Huseyni...enne muhte­sar el-irşad el-hadi nahve err-rrişad el­mensub ila el-mevla el-fadil Sibeveyhi eth-thani el-medu'wu Se'aduddin et­

Taftazani

Marjin ibareler mevcuttur. Sağlam kapakla kaplıdır. Eser, Err-rreşad fi şerh

e/-irşad ismiyle de bilinir.

48. Keşf el-Esrar

Türkçe, Arap nes'h - ta'lik yazısıyla yazılmıştır. 21x15 cm ebatlarındadır;

47. Sherh Muhtesar el-lrshad el-ha­di nahve err-rrishad Err-Rreshad fi sherh el-lrshad)

Eshte ne gjuhen arabe. 1 shkruar me shkrimin ta'lik, i imet, i ngaterruar, i bukur. Ka format 20x12. teksti 15x6 cm. Ka nga 19 rreshta ne faqe. Eshte i shkruar ne !eter te bardhe ne te verdhe, me ngjyre te zeze. Permbledh 138 fa­qe. Veper e shkurter nga sintaksa ara­beAutor i vepres eshte Saduddin M es' u d b. ümer Taftazan i (712/1312 -791/1389), ndersa komentimin (sher­hin) e ka bere Muhammed Sherif EI­Husejni133.

Titulli sipas shenimit ne faqen e pa­re te doreshkrimit. Kopjimi eshte bere iııe 12 dhil hixhe 1075/1664 nga nje anonim.

Teskti, pas besmeles, fillon: Tasrif en-nevadhiru en-nadhireh, emma ba'du fejekul el-fekir ... Muhammed bin Sherif ei-Husejni ... enne muhtesar el­irshad el-hadi nahve err-rrishad el­mensub ila el-mevla el-fadil Sibevejhi eth-thani el-medu'vvu Se'aduddin et­Taftazani Ka shenime ne margjina. Mbulohet me kopertina te forta. Vepra njihet edhe me emrin "Err-rreshad fi sherh el-irshad".

48. Keshf el-Esrar

Eshte ne gjuhen turke, me shkrimin arab nes'h - ta'liku. Ka format 21x15 cm; teksti 15x11 cm. Permbledh 82 fle-

130-----:----:----------------- Hact Bektaş V elf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

metni 15x11 cm uzunluğundadır. 82

sayfa-dan oluşur. Her sayfada 15 sıra

mevcuttur. Sarı kağıt üzerine siyah ya­

zıyla yazılmıştır, kırmızı renkte notlar

mevcuttur. Ayrıca metin, kırmızı renkte

çerçevelenmiştir. iyice bağlanmamıştır,

arka kapağı eksikÜr.

istisnahı, 942/1535 yılının muhar­

rem ayında anonim biri tarafından ya­

pılmıştır. 1 a sayfasında, eserin adının

Keşf el-Esrar, değerinin 30 (kuruş) oldu­

ğu belirtilmiş, ayrıca Süleyman, Fatime

ve Salih gibi isimlerden de bahsedil­

miştir.

Metin besıneleden sonra şöyle baş­

lar: Elhamdulilahi rabbil alemin ves-sa­

latu ala resulihi Muhammed ve alihi

ecmein 'ilem erşedekallahu ... keşf ei­

Esrari. ..

Yararlandığımız literatürde, böyle

bir başlangıca rastalamadık. Doğrusu,

Keşful esrar Birgevi'nin idhhar el-Esrar eserinin yorumudur, Arapçanın sentak­

sı .ife ilgilidir. Bu eser, Muslihuddin el

U lamişi (ölümü 1000/1591 yılına ya­

kın) tarafından yorumlanmıştır.l34 Ese-

rin tamamı, bu yorumun çevirisidir, ya-

zarı anonimdir. "'

49. Mecmua'

49.1. Ved'iyetu 'lsam

Arapça, güzel bir nes'h yazısıyla ya­

zılmıştır. 21 x15 cm ebatlarındadır. Me­

tin 16x8 cm uzunluğundadır. Her say-

te. Ka nga 15 rreshta ne faqe. Letra e

verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze; ka

shenime me ngjyre te kuqe. Teksti esh­

te i kornizuar gjithashtu me ngjyre te

kuqe: Eshte jo i lidhur mire, i mungon

kapaku i mbrame.

Eshte kopjuar ne fillim te muajit

muharrem te vitit 942/1535 nga nje

anonim.

Ne faqen 1 a ka teshenuar titullin e

vepres "Keshf el-Esrar", vlera 30 (gros­

he?), si dhe emrat Sylejman, Fatime

dhe Salih.

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­

dulilahi rabbil alemin ves-salatu ala re­

sulihi Muhammed ve alihi exhmein

'ilem ershedekallahu ... keshf el-Esrari. ..

Ne lietraturen qe e kemi shfrytezuar

nuk e kemi hasur me kete fillin:ı. Ne te

vertete "Keshful esrar" eshte komentim

i vepres se Birgeviut "Idhhar el-Esrar", nga sintaksa e gjuhes arabe, komentuar

nga Muslihuddin el Ulamishi (vdiq

rreth 1 000/1 5 91 ) 134.

Doreshkrimi konkret eshte perkthi­

mi i ketij komentari, per ne, nga nje au­

tar anonim.

49. Mexhmua'

49.1. Ved'ijetu 'lsam

Eshte ne gjuhen arabe; me shkrimin

arab nes'h te bu kur: Ka format 21 x15

cm.; teksti 16x8 cm. Ka nga 26 rreshta

Hact Bektaş Veli 12005-34 --------------------131

E/sev Brina --------------------------

fada 26 sıra vardır. Sayfa numaraları

belirtilmiştir ve 33 yapraktan oluşur (66

sayfa). Sert, sarı kağıt üzerine siyah

renkte yazılmıştır. ilk sayfası eksik ol­

duğundan eserin adını kesin söylemek

güçtür, buna rağmen 1 b sayfasında

Ved'iyetu eserinin olduğu ve yazarının

isam olduğu yazılıdır, bunu başlık ola­

rak belirttik. Eserin yazarı, 756/1355 yı­

lında vefat eden Aduddin Abdurrah­

man b. Ahmed el-ici'dir. Risa/e fi e/­Ved'i ismiyle bilinmektedir ve yazara

göre ismi-Risafe ef.o-Adudiyye (Adudiyye

Risalesi)'dir. Bu eser birçok yorum içe­

rir. Arap kelimelerinin etimolojisi hak­

kındadır (ved' a).135

Müstensihini ve istinsah tarihini bil­

miyoruz.

49. 2. Risale ei-Ved'iyyeti 'alel Avi­şi {Şerh ifade sagire ve kebire)

Arapçadır. 21 x15 cm ebatlarında­

dır, metin 16x8 cm.dir. Arap ta'lik ya­

zısıyla yazılmıştır. Toplam 24 varaktır

(48 sayfa). Her sayfada 11 sıra vardır.

Metnin temeline göre kendine has harf­

lerle yazılmış terimler mevcuttur. Yo­

rumu, kavluhu... kelimesiyle başlar.

Eserin yazarı, Ebuel-Kasim Samarkandi

ei-Leythi'dir (IX. yy'da yaşamıştır).136 Anonim biri tarafindan yapılmış olan

bu eserin yorumudur. Başlığı birinci

sayfada belirtilcliğine göre verilmiştir.

Metin besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Elhamdulillahi el-ledhi hassale el-

ne faqe. Ka te shenuar numrin e faqeve

dhe permbledh 33 flete_(66 faqe). Letra

e verdhe e vrazhde; shkrimi me ngjyre

te zeze. Mungon faqeja e pare, prandaj

eshte veshtire te themi se cili eshte ti­

tulli i sakte i vepres, ndonese ne faqen

1 b shkruan se kjo veper eshte "Ved'ije­

tu" e autorit lsam ·d he ne kete e kemi

shenuar si titull. Autor i vepres eshte

'Aduddin Abdurrahman b. Ahmed el­

lxhi, vdiq me 756/1355. Eshte e njohur

me emrin "Risa/e fi e!-Ved'i" dhe sipas

autorit "Risa/e e!-Adudijje"- (Risaleja e

Adudiut). Kjo veper ka perjetuar shume

komentime. Ka te bej me etimologjine

e fjales ne gjuhen arabe (ved'a).ns

Nuk dime kopjuesin e as vitin e

kopjim it.

49. 2. Risale el-ved'ijjeti 'alel avishi (Sherh ifade sagire ve kebire)

Eshte ne gjuhen arabe. Ka format

21 x15 cm.; teksti 16x8 cm. Eshte e

shkruar me shkrimin arab ta'lik. Permb­

ledh 24 flete (48 faqe). Ka nga 11 rresh­

ta ne faqe; ka glosene te shkruar me

shkronja me te i meta se teksti baze. Ko­

mentimi fillon me fjalen "kavluhu ... "

Autor i vepres baze eshte Ebu el-Kasim

Samarkandi ei-Lejthi (jetoi ne shek. IX

h.)136. Ky eshte komentim i kesaj vepre

nga nje anonim. Titulli sipas shenimit .

ne faqen e pare.

Teksti, pas besmeles, fillon: Elham­

dulillahi el-ledhi hassale el-insan bi

132-------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalart

insan bi ma'rife~i. .. ve ba' du felemma

şa'a fil-emsari ve dhuhur eth-themeni

firi-nehari errisaleti el adudiyye ..

istinsahını, Enderunlu Hüseyin b.

Bayram 1073/1662 yılının rebiul ayı­

nın sonunda, Paz?-rtesi akşamı yapmış­

tır, Hatuniye medresesinde Muham­

med Efendiye hiZmet için yapılmıştır.

El yazmasının sonu şöyledir: Tem­

met kitabeti şerh risaleti el-munfiyye el­

adudiyyeti li mevlana havaceh Aliy Es­

semarkandi... fi leyleti ithneyni fi eva­

hiri şehri rebi el-ewel ve sene thuluth

ve sebin ve elfin 'ala yedi ed'afut-tulab

Huseyn bin Bayram Sukiy, fi beldeti Er­

derum fi hidmeti Muhammed efendi fi

medreseti Hatuniyye ...

50. Şerh Rahatii-Kulub (Şerh Merah el-Ervah)

Arapçadır. Kendine has, meşakkatli,

ta'lik yazıyla yazılmış ve olağanüstü

-güzelliktedir. 21x14.5 cm ebatlarında,

m_etin 13x7 .5 cm.dir. Her sayfada 15

sıra vardır. Sarıya çalan beyaz, kaygan

kağıt üzerine yazılmıştır, kitap başlıkla­

rı ve ünvanlar (ornamentler) olduğu gi­

bi başlangıçta birigci sayfada özel

olanlar dışında, eserin metni de kırmı­

zıyla yazılmıştır. Metnin yorumu siyah

renkle yazılmıştır. Metnin tamamı, kır­

mızıyla çerçevelenmiştir. Dipnotlar

vardır. Son sayfada yazıldığına göre

165 yapraktan (330 sayfa) oluşur. Mar­

jinde, kendine has harflerle yazılmış

ma'rifeti... ve ba'du felemma sha'a fil­

emsari ve dhuhur eth-themeni fin-ne:

hari errisaleti el adudijje ..

Kopjimine ka bere te henen mbre­

ma ne fund te muajit rebiul ewel me

1073/1662 Hysejn b. Bajrami ne En de­

rum, duke qene ne sherbim te Muham­

med efendiut ne_medresene Hatunije.

Perfundimi i doreshkrimit eshte:

Temmet kitabeti sherh risaleti el-mun­

fijje el-adudijjeti li mevlana havaxheh

Alij Essemarkandi ... fi lejleti ithnejni fi

evahiri shehri rebi el-ewel ve sene thu­

luth ve sebin ve elfin 'ala jedi ed'afut­

tulab Husejn bin Bajram Sukij, fi belde­

ti Erderum fi hidmeti Muhammed efen­

di fi medreseti Hatunijje ...

50. Sherh Rahati el-Kulub (Sherh Merah el-Ervah)

Eshte ne gjuhen arabe. ı sıikruçır me

shkrimin ta'lik, te imet, te ngaterruar,

dhe jashtezakonishte te bukur. Ka for­

mat 21x14.5 cm. Teksti 13x7.5 cm. Ne

çdo faqe ka nga 1 5 rreshta. Letra e bard­

he ne te verdhe dhe e lemuet. T eksti i

vepres baze i shkruar me te kuqe, sikur­

se edhe titulli i librit dhe un_vani (orna­

menti) jo aq i veçante ne fillim te faqes

se pare. Teksti i komentimit i shkruar me

ngjyre te zeze. ı gjithe teksti eshte i kor­

nizuar me ngjyre te kuqe. Ka kustodat.

Permbledh, sikurse shkruan ne faqen e

fundit, 165 flete (330 faqe). Ka shpjegi­

me ne margjina te shkruara me shkron-

Hact Bektaş Velf/ 2005-34 --------------------133

E/seil Brina -------------------------

açıklamalar mevcuttur ki bu eserin yo­rumcusunun yazdığına göre Merah e/­Ervah eserin yazarı tarafından bazı

muğlak açıklamalar ortaya konur.

Merah ei-Ervah Arap dil bilgisi ese­

rin i, VIII.-XIV. yy' da yaşamış Ahmed b. Ali b. Mes'ud yazmıştır.137

ja me te imet, qe, sikurse shkruan ko­mentatori i kesaj vepre, paraqesin shpjegime te disa paqartesive te fena nga autori i vepes "Merah e/-Ervah".

Vepren baze te gramatikes arabe · "Merah e/-Ervah" e shkroi Ahmed b. Ali b. Mes'ud, jetoi ne shek. VI­II/XIV.137

Kurse komentimin e kesaj vepre (doreshkrimi konkret} ne vitin 967/1559 e ka bere Pir Muhammed b.

t ~ ~--M-~--1a--~a el -Krı'm~ı'' ~----;;~-- -Mevlana -Mustafa ~ibn Mevlana Halil

yapmış ır, ev n - nın og u

Eserin yorumun ise (konkre el yaz­

masını}, 967/1559 yılında Priştineli Pir Muhammed b. Mevlana Mustafa ibn

Mevlana Halil ibn Mevlana ef-Haci Ali

ibn Mevlana ei-Haxhi Aliu nga Prishti­na, i njohur si i biri i Mevlana ei-Krimi­ut (jetoi ne shek. XVI}, dhe komentimin e tij e ka titulluar "Sherh Rahati el-Ku-

olarak tanınır (XVI. yüzyılda yaşamıştır}

ve bunun yorumu Şerh Rahati ei-Kulub olarak adlandırıfmıştır, ya da 1 a ve 2a sayfalarında verilen başlıklara göre Me­

rah şerh-iveya Şerh-i Merah. Bu el yaz­

ması benzeri olmayan bir eserdir, öyle ki dünya çapında oryantal el yazmala~, rının, bibliyografya ve kataloglarını ta-

marnlar ve·zenginleştirir.

Metin besmeleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdu lif-lah el-ledhi sarefe ku­lubena ... emma b'adu fe yekulu hadha

el-abdu ef-mudhnib ef-hakir el-cami'u li funun el-kasur ve~et-taksir- Pir Mu­

hammed b. Mevlana Mustafa haşereha All-llahu te'ala me'a ibadihi el-ledhine

estafa ei-Priştiniy el-ma'ruf bi ibni mev­lana ei-Krimiy lernma lehastu kitab Me­

rah ei-Ervah.... şerahtuhu şerhan yu­·beyyin el-murad ve yuzeyyin el-fu-ad ... fi seneti seb'a ve sitlin ve tis'u-

mie .. .

lub", ose, sipas titujve qe janevene-ne faqen 1 a d he 2a, "Mera h sherh-i" ose "Sherh-i Merah". Ky doreshkrim eshte veper unikate dhe si i tille pasuran dhe plotesone kataloget dhe bibliografite e doreshkrimeve orientale te permasave boterore.

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­du lif-lah el-ledhi sarefe kulubena ... emma b'adu fe jekulu hadha el-abdu el-mudhnib el-hakir el-xhami'u li fu­nun el-kasur ve et-taksir Pir Muham­med b. Mevlana Mustafa hashereha All-llahu te'ala me'a ibadihi el-ledhine estafa ei-Prishtinij el-ma'ruf bi ibni mevlana ei-Krimij lernma lehastu kitab Merah ei-Ervah .... sherahtuhu sherhan jubejjin el-murad ve juzejjin el-fuad ... fi seneti seb'a ve sitlin ve tis'umie ...

i34------------------- Hac1 BektaşVeli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

2. sayfada Şerh Rahati e/-Kulub tef­sirininin yazarı Pir Muhammed Efendi, PriŞtine'nin nerede bulunduğunu bil­meyenler için bu ismin nasıl doğru

okunması gerektiğini açıklar, çünkü Priştina ismin in {\rapça' da Piriştine

okunması gerekir ve Rumeli toprağın­da, şehit düşen Gazi Sultan Murat'ın, Osmanlı imparatorluğunda üçüncü Sultan Türbesi'ne yakın ( 1. Osman'dan sonra ve Orhan'dan- S. M. ) tanınmış bir şehirdir.

Bu el yazmasının istinsahı,

969/1561 yılı şaban ayının 28'inde Cu­ma günü yapılmıştır, Şerh Rahati e/-Ku­

Jub yorumunun yazılmasından iki yıl

sonra, Sulltan Yayiağı olarak adlandırı­lan yerde, Diyarbekir Mardin Kalesine yakın (Türkiye- S. M.), gerçek alim ve kaligraf Ahmed Muhammed tarafından yapılmıştır (el yazmasının sonunda yer alan mühüre dayanarak, orada şöyle yazar: Ahmed Muhammedi - min evia­di bende - Şeyhin çocukları tarafın­

dan). Müstensihi, kendisinin yazdığına göre, bu zaman içerisinde imam ve öğ­retmeni Rumeli emiri Mustafa Paşa ile biri ikte isfendiyar' da bir seyahatte imiş. 138 ..

O, bu seyahatin, Sultan Bayezid'in akıncıları tarafından zorluklarla ve kar­gaşayla geçirildiğini yazar.

Ve kane el-firag an et-tesvidi fi the­man ve 'işrin min şehri ş'aban el-mu­adhdham fi yevmi el-cumua'ti fi

Ne faqen 2 autori i komentimit "Sherh Rahati e/-Kulub", Pir Muham­med efendiu, per ata qe nuk e dijne se ku gjendet Prishtina dhe si duhet te le­xohet drejte emri i saj, shpjegon se em­ri Prishtina ne gjuhen arabe duhet te le­xohet "Pirishtine", dhe eshte nje qytet (kasaba) i njohur ne tokat e Rumelise, afer Tyrbese se sulltanit te trete (pas Osmanit 1 dhe Orhanit - S. M.) te Pe­randorise Osmane, shehidit Gazi sull­tan Muradit.

Kopjimi i ketij doreshkrimi eshte bere ne diten e xhumase me 28 te mu­ajit shaban, te vitit 969/1561, dy' vjet pas shkrimit te komentit "Sherh Rahati

ei-Kulub", ne vendin e quajtur Sulltan Jajllagi, aferKalasese Mardin it te Dijar­bekrit (Turqi - S. M.), nga dijetari dhe kaligrafisti i vertete, Ahmed Muham­medi (bazuar ne vulen qe eshte vene ne fund te doreshkrimit ne te cilen shkruan: AhmedMuhammedi-min ev­ladi bende - nga femijet e shejhut). Kopjuesi, sikurse shkruan ai vete, gjate kesaj kohe ka qene ne nje udhetim ne lsfendijar, ne cilesi te imamit dhe te mesuesit, se bashku me emirin e Rume­lise, Mustafe pasha.138

Ky udhetim, shkruan ai, ka qene i percjellur me shume veshtiresi dhe tra­zira nga rrebelet e sulltan Bajazidit...

Ve kane el-firag an et-tesvidi fi the­man ve 'ishrin min shehri sh'aban el­muadhdham fi jevmi el-xhumua'ti fi

Hact Bektaş Veli /2005-34 --------------------135

E/sev Brina --------------------------

mevdi'in yukalu Jehu Sulltan Yaylagi fi mevdi'in jukalu Jehu Sulltan jajllagi fi

kurb kal'ati Mardin fi Diyarbekri ve sal- kurb kal'ati Mardin fi Qijarbekri ve sai-

Jallahu 'ala seyyidina Muhammed... Jallahu 'ala sejjidina Muhammed ...

El yazmasının son sayfasında Ah- Ne faqen e fundit te doreshkrimit med Muhammed tarafından yazılmış gjendet nje shenim tjeter i shkruar po

başka bir ibare bulunur (ve orada onun nga Ahmed Muhamedi (edhe aty eshte mühürü vurulmuştur), bahsettiğimiz gi- vene vulja e tij), i cil i, kujtojme, tregon

bi o zamanda isyancıların kim olduğu- se cilat ishin ata veshtiresi dhe kush qe-

nu ve göçlerinin derecesini açıklar. Bu ne rrebeluesit ne ate kohe. Ate shenim

notları kısaltmalarla şöyle tercüme ede- ne me pak shkurtim(:! e perkthyem riz: "Savaşın nedeninin Sultan Baye- keshtu: "Shkak i betejes se permendur zid'in akıncıları olduğundan bahsedi- qe rrebelimi i princ Bajazidit139 i biri i

.,Jir139 ve Sullt<m-Süleyman'rrn5ğJu140 ---sulltan Sulejmanit140 ( .. ;) ndaj vellaitte

( ... )sonra onun veliyahtı Sulltan Selim tij sulltan Selim hanit.141

Hanın.141" Kjo perleshje ndodhi ne mejdanin e

Akıncıların bastırtldığı bu çarpışma, Konjes, ne te cilen rrebelet u mposh-

Konya meydanında vuku bulur. Onlar- ten. Me kane treguar shume vete prej

la olan birçok kişiden bana nakledil-- atyre qe ishin me ta (me rrebelet) -

miştir. Müstensihler şöyle yazar: Mev- shkruan kopjuesi- se nje pluhur i madh

lana Hüdavendigar türbesinden çok' pati filluar te ngrihej nga tyrbeja e ( ... ) büyük bir toz kalkmaya başlamış.142 ' Mevlana Hundavendiqarit142 dhe ky

Bu toz akıncı!ar grubunu da kapsamış, pluhur perfshiu grupin e rrebeleve, kur-

onların kalplerini ise panik kaplarken se zemrat e tyre i kaploi paniku dhe,

Allah'ın yardımıyla onlar bastırmışlar. me ndihmen e Allahut, ata u mposh-Haberler Sultan'a (Sultan Süleyman ı. _ ten. Kur lajmi arriti tek sulltani i drejte

S. M.) ulaşınca akıncılar doğrudan geri (sulltan Sylejmani 1. - S. M.) se rrebelet

çekilmiş, u lemalar fetva vermiştir. u zbrapsen, ylemate dhane fetvane dhe

Ak ı ı . . . k lejuan qe rrebelet te luftoheshin, nder-ıncı arın savaşma arına ızın verır en

Sultan (Süleyman 1-- S. M.), akıncıların sa sulltani (Sylejmani 1 - S. M.) e eme­roi djalin e tij sulltan Selimin per udhe­

onu dinleyeceğini düşünerek Sultan heqes te ushtrise qe do t'i ndiqte ata.

Selim'in oğlunu, ordunun önderliğine Rrebelet nderkaq, duke pare se nu k kis­

görevlendirmiştir. O sırada akıncılar bi-. ·

1 1 ç· .. k"" b b.. . ki kt h in mundesi d he as force qe te perles-rıncı o muş ar. un u u uyu ü e

heshin me kete ushtri, nderruan taktike bir orduyla çarpışmak için olanak ve - u larguan nga vendi i rrebelimit dhe güçleri yoktu, onları selamiayarak shkuan te strehoheshin (te gjenin

136-------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

akıncıların yerinden uzaklaşmış ve yer­

lerine gitmişler. Sadece başkanları ve

kötüler, düşmanlar ve gerçek imamlar,

kötülerin kötüsü, Şah Tahmasb Şah is­maiJ.143 Oraya vardıklarında onlar yü­

celtilmiş ve övülmüşler (Şah Tahmas­bin - S. M.), fakat~·onlar Sultan Baye­

zid'i dört oğlu ile birlikte durdururken

diğerleri arasında ordunun önde gele­

nini katfetmiş (not son bulur).

Eserin, bu el yazması, kesinlikle, ye­

gane eser olan Şerh Rahati ei-Kulub eserinin ikinci yazmasıdır, · birincisin­

den sonra Pir Muhammed Efendi tara­

fından imzalanmıştır, çünkü eserin ta­

mamının sonunda yazar Pir Muhamed

Efendi şöyle yazar: "Bu numuneyi, ilk

defa 969/1561 yılının rebi el-ahir ayın­

da Priştine kasabasında yazdığım be­

nim numunemle mukayyese ettim- bu

eserin yazarı, Pir Muhammed."

Burada, bu eserin vakıfa bırakıldığı­

nı kanıtlayan, Pir Muhamed Efendi ad­

I( yazarın mühürü de vurulmuştur.

Kad kabeltu hadhihi en-nus'ha bi

· nus'hatiiel-leti sewedtuha ewelen fi

şehri rebi el-ahir min şuhur sene tis'a

ve sittin ve tis'umie fi ~asabeti Priştine

· hamiyye ve,ene el-fekir el-muel-lif had­

ha el-kitab Pir Mı.,ıhammed ...

Gerçek olan şudur: Bu eser vakıfa

bırakılmıştır, söylediğine göre Pir Mu­

hamed kendi elleriyle bırakmış ve ese­

rin yazarı olarak da bazı şartlar koş­

muştur.

mbeshtetje) tek kryetari i te keqnijeve, te armiku i imameve te drejte, te i keqi i te keqinjeve, shah }ahmasb shah ls­maifi.143 Kur arriten atje e lart_esuan

dhe e lavderuan ate (shah Tahmasbin­S. M.), por ai e arrestoi sulltan Bajazi­

din se bashku me te kater bijte e tij, ndersa parine e ushtrise ia mbyti, per­

veç disave".- perfundon shenimi.

Kjo kopje e doreshkrimit, ne te verte­

te, eshte kopja e dyte e vepres unikate

"Sherh Rahati e/-Kulub", pas asaj te pa­

res - autograf te shkruar nga Pir Muham­

med efendiu, sepse ne fund te doreshk-.

rimit konkret autori Pir Muhamed efen­

diu shkruan: "Kete ekzemplare e kam

krahasuar me ekzemplarin tim, te cil in e

pata shkruar per here te pare ne muajin

rebi el-ahir te vitit 969/1561, ne Kasaba­

ne e Prishtines - autori i kesaj vepre, Pir

Muhammedi".- perfundon sheni_mi.

Ketu eshte vene edhe vula e autorit

Pir Muhamed efendiut, me te cil en ver­

tetohet se ky doreshkrim eshte fen e va­

kef.

Kad kabeltu hadhihi en-nus'ha bi

nus'hatiiel-leti sewedtuha ewelen fi

shehri rebi el-ahir min shuhur sene tis'a

ve sittin ve tis'umie fi kasabeti Prishtine

hamijje ve ene el-fekir el-muel-lif had­

ha el-kitab Pir Muhammed ...

Ç'eshte e drejta, ky doreshkrimi

eshte lene vakef, s iç thuhet, me dore te

vete nga Pir Muhamedi, dhe si autor qe

ishte, ai i pati vene edhe disa kushte.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 --------------------137

E/sev Brina -------------------------

2a sayfasında yazılmış notlar bulu- Ne faqen 2a gjendet shenimi ne te nur: "Bu eseri vakıfa bırakıyorum. Hey- cilin shkruan: "Kete doreshkrim e lash betli Allah'ın lütfu için ve bunu mütev- vakef (e vakefnova) per h ir te Allahut te veli (denetleyici) görevine seçilmiş Madherishem dhe kete ia dorezova atij olanlara korumaları için ve istinsahını qe eshte i caktuar ne paziten e muteve~ yapmak isteyen herhangi bir kimseye liut (mbikqyresit) per ta ruajtur dhe per

t'ia dhene kujtdo qe deshiron per ta verilmesi için veya bundan yarar sağla-

kopjuar apo per te pasur dobi nga ky. maları için teslim ettim. Böylece, bu el

K~shtu qe (ky doreshkrim) te ruhet nga yazması kaybolmaktan ve kötüye kul- humbja dhe nga keqperdorimi. Mute-lanılmaktan korunur. Mütevvelliler veliu i siperpermendur eshte shume i söylendiğine göre, çok saygın, çok iti- nderuari, shume i respektuari dhe i barlı ve çok de~erlidirle Mevlana Hu- shume çmuari Mevlana Husamuddin samuddin ei-Levhi, Bağışlayıcı Allah·~ .. ef~[evhi, e shpetoffeAIIahu i Madheris-

korusun. Ben (de ayrıca) bu değerli nu- hem. Une (po ashtu) vuna kusht qe ky munenin Priştine şehrinin dışına çık- ekzemplare i çmuar te mos dale jashte maması için ve ilgilenenler bu eserin qytetit te Prishtrnes dhe asnje i intere-istinsahına ve yararlanmasına engel ol- suar te mos pengohet nga kopjim i dhe masın diye şart koyduıı;ı. Ama bunları shfrytezimi i ketij doreshkrimi.. Por

kush bene ndryshimin e tij pasi qe ta duyduktan sonra bumin tersini yapan-

kete degjuar ate, mekati per te u takon ları, onları değiştirenleri günah bulur. atyre qe e ndryshojne. Allahu eshte me Allah en iyi koruyucudur ve o merha~ · i miri ruajtes dhe Ai eshte me i mes-metlilerin . merhametlisidir. O sırada, hirshmi i meshiruesve. Nderkaq, pas düşünüldüğüne göre Priştine evlerin- largirnit (te vdekjes - S. M.) se muteve-den, mütevellilerin uzaklaşmalarından liut te siperpermendur nga shtepite e sonra (ölümleri - S. M.) bu el yazmala- Prishtines, mbikeqyrja e ketij daresiik-rının denetçileri kalmamış bu yerde bu- rimi i mbetet- i takon atij qe do te jete lunan Eski Cami'nin imamı olari kişile- imam ne Xhamine e Vjeter144, qe gjen-re rastlar.144 Halbuki ben mütevellilere det ne kete vend. Kurse une muteveliut bu vakıfnameden (vakfiye) umulan se- ia dhuroj nje te treten e shperblimeve vapları ve üçüncü bir hizmeti veririm, dhe sevapeve te shpresuara nga ky va-bunun için Allah şahittir. Bu, Priştine kefnim, dhe per kete qe them Allahu

eshte deshmitare. Ndodhi kjo n~ fund kasabasında 969/1561 yılının rebi el-

te muajit rebi el-ahir te vitit 969/1561, ahir ayının sonunda, meydana gelir, en ne kasabane e Prishtines e ruajtte Alla-iyi insanın ( Muhammed a.s.-S.M) lut- hu i Madherishem nga (te gjitha) Ilajet fu için, Bağışlayıcı Allah her türlü (bü- e belase, per hir te me te riıirit njeri tün belalardan) beladan korur. (M h d't S M ) u amme ı a.s.- . . .

138------------------- Hac/ Bekt'!ş Veli 12005-34

-------------:--------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Konunun şahitleri: Pir Muhamed Beçir ibn Mevlana Ömer Efendi (ez­ze'imL Ali Beçir b. Mustafa Çelebi (ez­ze'im), Mustafa Çelebi ibn Mevlana (el­hatib -el-emin), Mevlana Kasim Halife, Mevlana Pir Muhanıed Çelebi (en-na­ib), Hasan Çelebi (el-emin) ve diğerleri. Benim tarafımdan tamamı (hepsi) bu­dur, ben bu kitabın yazarıyım Pir Mu­hamed ibn Mevlana Mustafa ibn Mev­lana Halii ibn Mevlana el-Haci Aliy, Allah herkese merhamet eyler." Eserin yazarı olan Pir Muhamed Efendi tara­fından yazılmış notlar burada son bu­lur.

Kad vekaftu hadhihi en-nus'ha el­mubareke ibtiga'an limerdatil-lahi te' ala ve sel-limtuha ila men nesabethu mutevel-liyen li hafidhiha ve a'ataiha men yurid el-istinsah minha eev el-isti­fadete minha haythu emine min ida'ati­ha veet-te'addiyi fiha ve el-mutevel-li el-medhkur huve efdalu el-fadli ve ek­meh.l el-kummeli ... a'ani mevlana Hu­samuddin el-Levhiy sei-Iemehull-llahu te'ala. Ve şerat'tu en la tahruc hadhihi en-nus'ha el-mubareke min kasabeti Priştine vela temn'a et-talib el-emin an el-istinsah ve el-istifade 'i'ııinha fe men beddelehu b'ade ma semi'ahu fe inne­ma ithmuhu 'alei..:Jedhine yubeddilune­hu fall-llahu hayru hafidhen ve huve erhamu err-rrahimin. Ve ba'de irtihali el-mutevel-li el-medhkur an- buyuti Pi­riştine fet-tevliye tekunu limen yekun imamen fi el-cami el-atik el-vaki'a fi

Deshmitare te çeshtjes: Pir Muha­med Beqir ibn Mevlana ümer efendi (ez-ze'im), Ali Beqir b. Mustafa Çelebi (ez-ze'im), Mustafa Çelebi ibn Mevlana (el-hatib -el-emin), Mevlana Kasim Ha­life, Mevlana Pir Muhamed Çelebi (en­naib), Hasan Çelebi (el-emin) dhe te tjere. Kjo eshte e tera nga une, e une jam autori i ketij libri Pir Muhamed ibn Mevlana Mustafa ibn Mevlana Halil ibn Mevlana ei-Haxhi Alij, Allahu i mesh irofte qe te gjithe". - perfundon shenimi (autograf) i shkruar nga autori i vepres Pir Muhamed efendiu.

Kad vekaftu hadhihi en-nus'ha el-. mubareke ibtiga'an limerdatil-lahi te' ala ve sel-limtuha ila men nesabethu mutevel-lijen li hafidhiha ve a'ataiha men jurid el-istinsah minha eev el-isti­fadete minha hajthu emine min ida'ati­ha veet-te'addiji fiha ve el-mutevel-li el-medhkur huve efdalu el-fadli ve ek­melu el-kummeli ... a'ani mevlana Hu­samuddin el-Levhij sei-Iemehull-llahu te' ala. Ve sherat'tu en la tahruxh hadhi­hi en-nus'ha el-mubareke min kasabeti Prishtine vela temn'a et-talib el-emin an el-istinsah ve el-istifade minha fe men beddelehu b'ade ma semi'ahu fe innema ithmuhu 'alel-ledhine jubeddi­lunehu fall-llahu hajru hafidhen ve hu­ve erhamu err-rrahimin. Ve ba'de irti­hali el-mutevel-li el-medhkur an bujuti Pirishtine fet-tevlije tekunu limen jekun imamen fi el-xhami el-atik el-vaki'a fi hadhihi el-kasabe. Ve inni vehbtu Iii-

Hact Bektaş Velf 12005-34 --------------------139

E/sev Brina -------------------------

hadhihi el-kasabe. Ve inni vehbtu Iii- mutevel-li thuluth ma erxhu min exhri mutevel-li thuluth ma ercu min ecri hadha el-vakf ve thevabuhu vall-llahu hadha el-vakf ve thevabuhu vall-llahu 'ala ma nekulu vekil. Ve xhera dhalike 'ala ma nekulu vekil. Ve cera dhalike fi fi evahiri shehri rebi el-ahir min shuhu-evahiri şehri rebi el-ahir min şuhuri se- ri sene tis'a ve sittin ve tis'umie fi kasa-ne tis'a ve sittin ve tis'umie fi kasabeti beti Pirishtine hamihall-llahu te'ala an Piriştine hamihall~llahu te' ala an enva'i enva'i el-belijje bi hurmeti sejjidi el-be-el-beliyye bi hurmeti seyyidi el-beriy- rijje. Shuhud el-hal Pir Muhammed Be-ye. Şuhud el-hal Pir Muhammed Bekir kir ibn Mevlana ümer efendi (ez-ibn Mevlana ümer efendi (ez-ze'imL ze'im), Ali Bekir b. Mustafa Çelebi (ez-· Ali Bekir b. Mustafa Çelebi (ez-ze'im), ze'im), Mustafa Çelebi ibn Mevlana (el-Mustafa Çelebi ibn Mevlana (el-hatib - hatib -el-emin), Mevlana Kasim Halife, el-emin),Mevlana-KCfS"im~Halife~Mev.:.:~ Mevlana Pir Muhammed Çelebi (en-lana Pir Muhammed Çelebi (en-naib), naib), Hasan Çelebi (el-emin) ve gajru-Hasan Çelebi (el-emin) ve gayruhum. hum. Hadha ma sadere minni ve ene Hadha ma sadere minni ve ene el-fekir el-fekir muel-lif hadha el-kitab Pir Mu-muel-lif hadha el~kitab Pir Muhammed hammed bin Mevlana Mustafa ibn bin Mevlana Mustafa ibn Mevlana Ha- Mevlana Halil ibn Mevlana EI-Haxhi Iii ibn Mevlana EI-Haci

1Aiiy rehimehu- Alij rehimehumull-llahu teala.

mull-llahu teala. Ne faqen 1 a po ashtu gjendet edhe Ayrıca 1 a sayfasında Türk dili içi'n nje shenim tjeter shume me rendesi ne

çok değerli diğer bir not daha bulunur. gjuhen turke, i shkruar nga nje person i Açığa vurulmamış bir kişi tarafından mevonshem, ne te cilin pershkruhen yazılmıştır, burada bu değerli eserin katrahurat dhe itinerari i ketij doreshk-güzergahı ve geçirdiği zorluklar yazıl- rimi te çmueshem, i cili kishte perjetu-

ar te njejtin fat, sikurse bashkevendesit mıştır, aynı yerden olan yazarıyla bir-

e autorit te tij. Ne te jepen disa te dhe­likte aynı kaderi yaşamıştır. Yazarı için,

na te reja per autorin, per librin, kopju­kitap için, müsteıisihi için, Priştine için esin dhe per Prishtinen dhe popullaten ve genel olarak halkı için bazı yeni bil- e saj ne pergjithesi dhe, gjithashtu, ver-giler verilmiştir ve ayrıca belirtilmiş tetohen te dhenat e sipershenuara. olan bilgiler kanıtlanmıştır.

Sikurse dihet, gjate okupirnit austri-Bilindiği gibi Avusturyalıların Prişti- ak te Prishtines (1689 -1690), populla-

ne'yi okupasyanları süresince ta qe detyruar te shperngulej. Dikush (1689-1690) dağıttimaya mecbur kal- nga keta banore, ndonese ne rrethana m ış halktan bazıları, durumun zorluğu- te veshtira, duke ditur vleren e ketij do-

140------------------- Hact Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova.'da Oryantal El Yazmalan

na rağmen bu el yazmasının değerini

bildiklerinden Priştine halkının bir kıs­

mının yerleştiği yere, bu el yazmayı Si­

rez' e, beraberinde götürülmesi gerek­

tiğni unutmuyorlardı. Orada bu el yaz­

ması, bir buçuk yüzyıla yakın durur,

ancak bir gün, ba.Z·ı dikkatli tüccarlar,

kitabın hayırseverleri ve bunların koru­

yucu varisieri ve yazar Pir Muhamed

Efendi tarafından verilen vakıfnamenin

şartlarından haberdar olurlar: Bu el

yazmasr Priştine drşrna çrkarr/amaz, bu

yegane eser 1260/1844 yılında, şehre geri getirilmiştir ki yazarın ve müstensi­

hin kararı ile de örtüşür.

Orada şöyle yazar: Şerh Rahati ei­Kulub eserinin yazarı, Priştine kasaba­

sının en en büyük alimlerinden biri Pir

Muhamed Efendi'dir, eserini 967/1559 yılında yazar. Bu eser, Osmanlı impa­

ratorluğu ve iran arasında gelişen savaş

süresince, Diyarbekir bölgesinde (Ana­

dolu-Türkiye - S.M.) Mardin kalesi ya­

kınlığında, bilgin ve tanınmış kişiler ta­

rafırıdan, Pir Muhammed Efendi ve ve

imparatorluk ordusunun katılımcısı Ah­

met Efendi'yle aynı zamanda istinsah

edilmiş, Ahmet Efendi vatanına Prişti­

ne'ye döndüğünde, Y'l?arla birlikte, o

halde yazarın hayatta olduğu zaman,

onun yazmasını ve kendisinin yazarı

olduğu eserin orijinaliyle kıyaslamış ve

tahsis etmiş. Kıyaslamadan sonra Ah­

met Efendi, yazara bu kopyadan bir dü­

şünce hediye etmiş, yazar (bu yazmayı)

vakıfa bırakmış ve mütevveli (denetçi)

reshkrimi, qe kujtuar dhe kete doreshk­

rim e pati marre me vete per ne Sirez,

atje ku qene vendosur nje pjese e po­

pullates se Prishtines. Atje, ky doreshk­

rim, do te qendroje per afro nje shekull

e gjysme, derisa nje dite, disa tregtare

te kujdesshem, dashamire te librit dhe

ruajtes te trashegimise se tyre, dhe du­

ke njohur kushtin-e vakefnimit qe kish­

te vene autori Pir Muhamed efendi u se:

"ky doreshkrim nuk bene te nxirret

jashte Prishtines", angazhohen dhe ke­

te veper unikate, me 1260/1844, ia

kthejne qytetit, te cilit, me vendim te

autorit dhe te kopjuesit, edhe i takonte.

Aty shkruan: "Autor i vepres "Sherh

Rahati ei-Kulub" eshte Pir Muhamed

efendiu, nje nga dijetaret me te med­

henje te kasabase se Prishtines, i cili

vepren e shkroi nevitin 967/1559. Ke­

te veper gjate kohes se luftes qe zhvil­

lohej ndermjet Perandorise Osmane

dhe lranit, ne afersi te keshtjelles se

Mardinit ne krahinen e Dijarbekrit (Anadoii-Turqi -S.M) e kopjoi persona­

Hteti dhe dijetari i njohur, bashkekoha­

niku i Pir Muhamed efendiut dhe pjes­

marresi ne ushtrine perandorake, Ah­

med efendiu, i cil i kur qe kthyer ne atd­

heun e tij ne Prishtine/ se bashku me

autorin, pra ne te gjalle te autorit1 e kra­

hasoi dhe e korrigjoi kopjen e tij me

kopjen e origjinalit qe e kishte autori i

vepres. Pas krahasimit, Ahmed efendiu

ia dhuroi autorit ne fjale kete kopje1

kurse autori (kete kopjel e la vakef dhe per muteveli (mbikeyres) te saj e caktoi

Hact Bektaş Veli 12005-34 --------------------141

E/sev Brina --------------------------

olarak Priştine Küçük Camii mahallesi­

nin imamını belirlemiş, ona kitabın

Priştine şehri dışına çıkarılmaması ko­

şulu ile kitabı teslim etmiş. Lakin, Avus­

turya ordusunun Priştine şehrini işgali

süresince (1689 - 1690 S.M.) Strumit­

sa'da ve Sirez'de dağıtılan halkla birlik­

te dağıtılan kitaplar da bir süreSirez'de

kalmıştır.145

Fakat, 1260/1844 yılında Priştine

tüccarlarının aracılığıyla ve üstlenme­

siyle bu kitap Priştine'ye geri getirilmiş­

tir. Oysa, 1277/186o~yılında-Medre"

se'nin kütüphanesine (Priştine'nin

S.M.) teslim edilerek vakfedilmiş." Bu

ananimin notları son bulur·.

ilk kapağının iç sayfasında şöyle ya­

zar: Kitab munlla Mah\mud - munlla Mahmud'un kitabi. Bu, el yazmasından

geç yararlanan birisinin olabilir.

51. Şerh. Merah el-Ervah

Vlfi.-XIV. yy'da yaşamış Ahmed b.

Ali b. Mes'ud tarafından yazılmış Me­rah e/-Ervah isimli Arapça dil bilgisi ki­

tabının Türkçe yorumudur.146 Yorumu

ve tercümesi anonim biri tarafından ya­

pılmıştır. 23x13 cm ebatlarındadır, me­

tin 18x8.5 cm.dir. Sayfa numaraları be­

lirtilmiştir ve toplam 221 yapraktır (442

sayfa).

Çok güzel nes'h yazısıyla yazılmış­

tır. Harekelendirilmiştir. Sarıya çalan,

beyaz kağıt üzerine siyah renkte yazıl­

mıştır, metnin temeli kırmızı alt çizgiy-

imamin e mehalles se xhamise se Va­

gel ne Prishtine, te cilit ia dorezoi lib­rin, me' kusht qe libri nu k m und te nxir­

ret jashte qytetit te Prishtines. Mirepo,

gjate kohes se okupirnit te qytetit te

Prishtines nga ushtria austriake (1689 -

1690 -S.M.), shumica e populisise qe

shperngulur ne Strumice dhe ne Sirez,

e se bash ku me ta u shperngul edhe lib­ri, i cili per nje kohe mbeti ne Sirez.145

Mirepo, ne vitin 1260/1844 me angaz­himin dhe me ndermjetesimin e tregta­

reve te Prishtines, ky fiber u rikthye ne ------ ·-

Prishtine. Kurse ne vitin 1277/1860 u dorezua dhe u (ri)vakefnua ne bibliote­

ken e Medresese (se Prishtines - S. M).

- perfundon shenimi i ketij anonimi.

Ne faqen e brendshme te kopertines se pare shkruan: "Kitab munlla Mah­mud - Libri i munlla Mahmudit", qe mund te jete me siguri ndonje nga shfrytezuesit e mevonshem te ketij do­reshkrimi.

51. Sherh Merah ei-Ervah Eshte komentim ne gjuhen turke i

gramatikes arabe "Merah ei-Ervah" te shkruar nga Ahmed b. Ali b. Mes'ud, jetoi ne shek. Vlfi/XIV.146 Komentimi dhe perkthimi eshte bere nga nje ano­nim. Formati 23x13 cm. Teksti 18x8.5 cm. Ka teshenuar numrin e faqeve dhe permbledh 221 flete (442 faqe).

Eshte e shkruar me shkrimin nes'h, shume te bukur. 1 vokalizuar. Letra e bardhe ne te verdhe. Me ngjyre te ze­ze. Teksti baze i nenvizuar me ngjyre

142-------------------- Hact Bektaş Velf /2005-34

-------------------- Kosova'da uryantal tl Yazmalan

le, metin kırmızı renkte çizgiyle çerçe­

velenmiştir.

·Metin besıneleden sonra şöyle baş­

lar: Kale el-muftekiru ilailah el-vedud

Ahmed bin Aliy b. Mes'ud ... fe cem'atu

fihi kitaben mevsumen bi Merah-i el-.. Ervah ...

Müstensihi ve istinsah tarihi yazıl­

mamıştır.

Sonu: Kad veka'a el-firag min err­

rreyhan fi şerhi Merah ei-Ervah.

Kuvvetli kapakla kaplanmış ve iyice

korunmuştur.

52. ei-Avamil ei-Cedide

Arapçanın sentaksını temsil eden

kısaltılmış bir eserdir. EI-Avamil el-mi­

ye e/-cedide ve EI-Avamil fi en-Nahvi

isimleriyle de bilinir. 929/1521 yılında

doğmuş, 981/1572 yılında vefat etmiş,

Muhammed b. Pir Ali ei-Birgevi yaz­

ı;ııştır.147 Arapça, Arap nes'h yazısıyla,

ince pene kalemi ile yazılmıştır. Sayfa

23x15.5 cm ebatlarındadır, metnin

16x8 cm.dir. Toplam 13 sayfadır. Sarı­

ya çalan beyaz, sert kağıt üzerine, si­

yah renkle yazılmıştır, aynı şekilde si­

yahla çerçevelenmiştir. 1. ve 2. sayfala­

rında marjin notlar mevcuttur.

Metin besıneleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdu lil-lahi rabbil 'alemin ...

ve ba'du f'alem ennehu la budde li kul­

li talibin ...

te kuqe. Teksti i kornizuar me vija te kuqe.

Teksti pas besmeles, fillon: Kale

el-muftekiru ilailah el-vedud Ahmed

bin Alij b. Mes'ud ... fe xhem'atu fihi kitaben mevsumen bi Merah-i ei-Er­

vah ...

Nu k shkruan _kush eshte kopjuesi e

as viti i kopjimit.

Perfundimi: Kad veka'a el-firag min

err-rrejhan fi sherhi Merah ei-Ervah.

Mbulohet me kopertina te forta dhe

eshte e ruajtur mire.

52. EI-Avamil el-xhedide

Veper e shkurter mbi agenset ne

sintaksen e gjuhes arabe, njihet edhe

me em rat "Ef-A varnil e/-mije e/-xhedi­

de" dhe "EI-Avami/ fi en-Nahvi". E ka

shkruar Muhammed b. Pir Ali ei-Birge­

vi, lindur me 929/1521, vdiq me

981/1572147. Eshte ne gjuhen arabe

me shkrimin arab nes'h, i shkruar me

pene te holle. Formati 23x15.5 c~. Teskti 16x8 cm. Permbledh 13 faqe.

Letra e bardhe ne te verdhe, e vrazhde;

teksti me iıgjyre te zeze i kornizuar po

ahstu me ngjyre te zeze. Ne faqen 1 e

2 ka shenime ne margjina.

Teskti, pas besmeles, fillon: El-ham­

du lil-lahi rabbil 'alemin ... ve ba'du

f'alem ennehu la budde li kul-li tali­

bin ...

Hac1 Bektaş Ve/1 12005-34 --------------------143

E/sev Brina --------------------------

Müstensihini ve istinsah tarihini bil­

miyoruz. Sonunda, el yazmasının sahi­

bi Şeyh Sinan adlı birinin olduğu yazı­

lıdır .. Eserin müstensihi de olabilir. Ora­

da Esad Efendi ismini de okuyabiliriz.

Sonunda, bazı mükemmel kaligrafi uy­

gulamaları da vardır.

Sonu: Ternam oldi kitaben intihasi

k erkeder kati pa kalem pa hasi. .. ·

53. Kitab Lugati Muhammed ve Se-

Nuk dime kur eshte kopjuesi e as vi­

tin e kopjimit. Ne fund shkruan se pro­

nar i dorehkrimit ka qene njefare shejh

Sinan i, qe duket te jete edhe kopjuesi i

tij. Po aty lexojme edhe emrin e njefa­

re Es'ad efediut. Ne fund ka edhe disa

ushtrime kaligrafike mjaft te bukura.

Mbarimi: Ternam oldi kitaben inti­

hasi kerkeder katipa kalem pa hasi. ..

53. Kitab Lugat Muhammed ve the-na (Tuhfe es:-Sibyal'l) ----- ------------- -na (Tuhfe es-Sibjan)

Arapça - Farsça sözlüktür. Türkçe- Fjalor arabisht-persisht. Perktheu ne

ye, Şeyh Yusuf Da'i (biografisi bize ta- gjuhen turke Shejh Jusuf Da'i (biografia

nıdık değildir) tercüme etmişfir. 148 . e te cilit nuk na eshte e njohur)148.

Sayfa 14x1 O cm ebatlarındadır, Formati 14x1 O cm. Teskti 1 Ox7 cm. metnin uzunluğu 1 Ox7 cm( dir. Her say-

K anga 9 rreshta ne faqe. Letra e verd­fada 9 sıra mevcuttur. Sarı kağıtta, say-

he. Nuk ka teshenuar numrin e faqeve fa numaraları belirtilmemiştir ve top-·

' dhe permbledh 120 faqe. Teksti me lam 120 sayfadır. Metin siyah renkte-

ngjyre te zeze. Ka shenime me ngyjre dir. Kırmızı renkte ibareler mevcuttur.

Oldukça zarar görmüştür. te kuqe. Eshte i demtuar mjafte.

Teksti, pas besmeles, fillon: Hamd Metin besmeleden sonra şöyle baş-lar: Hamd ve thena mubedde'i bi mit- ve thena mubedde'i bi mithal ... el-faslu-

hal ... el-faslulevveli fil-mufredat.... levveli fil-mufredat.. ..

istisnahı, 841/1437-8. yılının mu­

harrem ayının ortalarında Cuma günü

anonim biri tarafından (belki de Taeed­

din ? adında biri)yapılmıştır.

Sonu: Ferega min tahririhi fekir el­

hakir taeedin teram .... fi evsati şehri

muharrem yevmLil cum'ua tarih nahve

841.

Kopjimin e ka bere nje anonim

(ndoshta njefare Taxhedihi?) diten e

xhuma ne mesin e muajit muharrem te

vitit 841/1437-8.

Mbarimi: Ferega min tahririhi fekir

el-hakir taxhedin teram .... fi evsati

shehri muharrem jevmul xhum'ua tarih

nahve 841.

144-------------------- Hacı Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmaları

Birinci başlık baştaki birinci sayfaya

göredir. Sonunda sözlüğün 6 sayfası

daha mevcuttur, başlangıçta ilk sayfada

yazıldığına göre Kitab /ugati sirac e/­

kadi, yararlanılan literatürde bulama­

dık.

H. ANSlKLüPEDI

54. Ma'rifetname-i Hakki

Tasawuftan, ahlaktan ve diğer is­

lam ilimlerinden söz eden islam ansik­

lopedisidir. 1195/1780 yılında vefat

eden Şeyh İbrahim Hakkib. Derviş Os­

man ei-Erzerumi es-sufi el-Hanefi,

1170/1756 yılında yazmıştır.149

Türkçedir. Oldukça güzel Arap

nes'h yazısıyla zarif ve mükemmel ya­

zılmıştır. 31 x18.5 cm ebatlarında; me­

tin 24x12 cm.dir. Harekelendirilme­

miştir ve toplam 472+20 yapraktır.

(954+40 sayfa). Sarı kağıt üzerine siyah

yazıyla yazılmış, bazı noktalama işaret­

leri olduğu gibi metin de kırmızıyla

çeı\:evelenmiştir. Bölüm başları ve di­ğer bazı işaretler de kırmızı renktedir.

.1. ve 2. sayfalar altın yaldızlı kalın çiz­

giyle çerçevefen miştir. Girişin ilk sayfa­

sında, olağanüstü güzellikte mavi, be­

yaz ve altın renginde küÇük kır çiçekle­

riyle gerÇek bir sanatçı tarafından ya­

pılmış bir süsleme vardır. Güzel, renkli

resimli süslemelerle donatılmıştır. (17,

18,32,92, 100,109,11,112,113 v.b.

sayfalarında olduğu gibi) Başlangıçta

içeriği 23 sayfadır, anlaşıldığına göre

Titulli i paresipas shenimit ne fillim

te faqes se pare. Ne fund jane edhe 6

flete te fjalorit, siç shkruan ne fillim te

faqes se pare, "Kitab /ugati siraxh el-ka­

di", te cilin ne literaturen e shfrytezuar

nuk e kemi gjetur.

H. ENCIKLOPEDI

54. Ma'rifetname-i Hakki

Eshte enciklopedi islame, qe bene

fjale per tesawufin, etiken dhe per

shkencat tjera islame. E ka shkruar me

1170/1756 Shejh lbrahim Hakki b.

Dervish Osman el-Erzerumi es-sufi el­Hanefi, vdiq me 1195/1780.149

Eshte gjuhen turke, i shkruar me

shkrim arab nes'h mjaft te bukur, me

elegance dhe persosshmeri. Ka format

31 x18.5 cm.; teksti 24x12 cm. Eshte i

pavokalizuar. 1 paginuar dhe permban

472 +20 flete (954+40 faqe). Letra e

verdhe; shkrimi me ngjyre te zeze.

Teksti i kornizuar me te kuqe, .sikurse edhe disa pika shenu.ese. Fillimi i kapi­

tujve dhe disa shenja te tjera jane me

ngjyre te kuqe. Faqeja 1 e 2 eshte e

kornizuar me vija te trasha te praruara

me ar. Ne hyrjen e faqes se pare ka nje

zbukurim te mrekullueshem me ngjyre

te kalter, te bardhe dhe te arte, me lule

te vogla te fushes nga nje artist i verte­

te. Eshte e pajisur me ilustrime te bu ku­

ra me ngjyra (si ne faqet 17, 18, 32, 92,

100,109,11,112,113,etj.). Nefillim

ka 23 faqe permbajtje, qe si duket i ka

Hac1 BektaŞ Veli 12005-34 --------------------145

E/sev Brina -------------------------

eser, müstensihten farklı bir el tarafın­

dan yazılmıştır. Müstensihini ve istin­

sah tarihini bilmiyoruz.

1253/1837 yılında Ali Beyin oğlu

Enver İbrahim Bey tarafından vakfa bı­

rakılmıştır. ilk sayfada 1931 yılından

bir not mevcuttur, Kater Llullave (Dört

Çiçek) camiin imamı Hacı Ahmedi ta­

rafından yazılmış, onun (Mulla Ahmed)

1922 yılında imam olarak adiandınidı­

ğı yazılıdır. iyice bağlanmamıştır. Çok

güzel korunmuş ve güzel ornamentler­Ie kuwetli kapağrmevcuttur;~-~--~--

ı. KANUNNAME

55. Kanunname

55. 1. Kanunname-i Cedid

Türkçedir. Sayfa 23x14 cm-ebatla-

rındadır, metin l6.5x7 cm.dir. Güzel

ta'lik yazısıyla, karışık, kalın. dolmak~­

Iem ile yazılıdır. Kırmızı renkte notlar

mevcuttur .. Sayfa numaraları belirtil­

miştir, içeriğin 7 sayfası dışında, 53

yapraktan (1 06 sayfa) oluşur. Beyaz,

kaygan kağıt üzerine yazılmıştır. Metin

siyah renkle çerçevelenmiştir. Girişte,

ilk sayfada, kendine has kır çiçekleriyle

güzel bir unvan (ornament) yapılmıştır

ve metnin ilk iki sayfası kalın altın ren­

ginde çizgiyle çerçevelenmiştir. Fetva­lar, mes'e/e-el-xhevab (soru-cevap)

şeklinde tanınmış Şeyhul islamlar tara­

fından verilmiştir: ibni Kemal Paşa (ölü­

mü 940/1533), Ebu Se'udi (ölümü

982/1574), özellikle Muhammed Behai (ölümü 1 064/1653) tarafından.150

shkruar nje dare tjeter nga ajo e kopju­

esit. Nuk dime kush eshte kopjuesi e as

vitin e kopjim it.

Eshte lene vakef nga Enver ıbrahim

beu i biri i Ali beut nevitin 1253/1837. Ne faqen e pare eshte nje shenim i vitit

1931, i bere nga imami i xhamise se Kater Llullave, haxhi Ahmedi, ne te ci­lin shkruan se ai (Mulla Ahmedi) eshte

emeruar imam me 1922. Nuk eshte i lidhur mire. Eshte i ruajtur relativisht mire dhe ka koperina te forta me orna­

mente te bukura.

ı. KANUNNAME

55. Kanun name

55. 1. Kanunname-i xhedid

Eshte ne gjuhen turke. Ka format

23x14 cm. T eksti 16.5x7 cm. Eshte e

shkruar me shkrimin ta'lik, te bukur, te

ngaterruar, me pene te trashe. Ka sheni­me me ngjyre te kuqe. Ka te sh~nuar numrin e faqeve dhe permbledh 53 fle­te (1 06 faqe), perveq 7 faqeve te perm­

bajtjes. Eshte i shkruar ne I eter te bardhe te Iemuet. Teksti i kornizuar me ngjyre

te zeze. Ne hyrjen e faqes se pare eshte bere nje unvan (ornament) i bukur me

lu le te imeta te fushes dhe teksti i dy fa­qeve te para eshte i kornizuar me vija te trasha me ngjyre ari. Fetvat jane dhene

ne formen: "mes'ele -el-xhevab" (çesht­ja - pergjigja) nga "shejhul islamet" e

njohur: lbni Kemal Pasha (vdiq me 940/1533), Ebu Se'udi (vdiq me

982/157 4), e sidomos nga Muhammed Behai (vdiq me 1 064/1653).150

146------------------- Hact Bektaş Velf 12005-34

-------------------.,... Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Metin besıneleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdu lil-lahi Rabbil'alemin el­

ledhi lehu mulku es-semavati ve-1-erd

ve huve 'ala kul-li şey'in kadir ...

Buradaki başlık içeriğinde ve ilk

sayfada belirtilcliğine göredir. Marjinde

notlar mevcuttur. ·i~tinsahı, 1084/1673

yılının muharrem ayında, anonim bir

yazar tarafından yapılmıştır.

Sonucu: Tahriren fi şehri muharrem

el-haram sene erbe'a ve themanin ve

elf.

1 a sayfasında, diakritik işareti olma­

yan, şöyle okuyup çevirdiğimiz bir not

vardır: Hafız Ebu Bekir'in yazmasından

... Mustafa Asır Efendi için yazılmış, Al­

lah u uzun ömür versin, sene

1215/1800. Burada, içinde Abduhu

Ebu Beker ismini okuduğumuz mühür

vurulmuştur.

Min ketbi el-fekir hafidh Ebu Beker

el-mektuba li hadreti Mustafa As ir efen­

di tuiA-IIahu umruh, sene 1215.

iyi korunmuştur ve altın renginde

çizgiyle çerçevelenmiş kuvvetli kapağı

mevcuttur.

55. ı. Ma'ruzat Ebu 'Su'ud Efendi

Türkçedir. 23x14 cm. ebatlarında,

metin 16.5x7 cm.dir. Güzel ta'lik yazı­

sıyla, karışık, kalın dolmakalem ile ya­

zılıdır. Sayfa nurnaraları belirtilmemiş­

tir ve toplam 13 sayfadır. Kırmızı renk­

te notlar mevcuttur. Beyaz kaygan kağıt

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­

du lil-lahi Rabbil 'alemin el-ledhi lehu

mulku es-semavati ve-1-erd ve huve

'ala kul-li shej'in kadir ...

Titulli ketu sipas shenimit ne perm­

bajtje dhe ne faqen e pare. Ka shenime

ne margjina. Eshte kopjuar ne muajin

muharrem te vitit 1084/1673, nga nje

autor anonim.

Perfundimi: Tahriren fi shehri mu­

harrem el-haram sene erbe'a ve thema­

nin ve elf.

Ne faqen 1 a ka nje shenim pa shen­

ja diakritike, te cilin ne e lexuam dhe e

perkthyem keshtu: Nga kopjimete ha­

fez Ebu Bekrit... te shkruara per zoteri

Mustafa Asir efendiun, Allahu i zgjatte

jeten, viti 1215/1800. Ketu eshte vene

edhe vulja ne brendi te se ciles lexoj­

me: Abduhu Ebu Beker.

Min ketbi el-fekir hafidh Ebu Beker

el-mektuba li hadreti Mustafa As ir efen­

di tuiA-IIahu umruh, sene 1215·.

Eshte i ruajtur mire dhe ka koperti­

na te forta te kornizuara me vija te arit.

55. ı. Ma'rudat Ebu Se'ud Efendi

Eshte ne gjuhen turke. Ka format

23x14 cm. Teksti 16.5x7 cm. Eshte e

shkruar me shkrimin talik, te bukur, te

ngaterruar, me pene te trashe. Nuk ka

teshenuar numrin e faqeve dhe permb­

ledh 13 faqe. Ka shenime me ngjyre te

kuqe. Eshte i shkruar ne !eter te bardhe

Hact Bektaş Veli 12005-34 --------------------147

E/sev Brina --------------------------

üzerine yazılmıştır. Metin siyah renkle

çerçevelenmiştir. Girişte, ilk sayfada,

kendine has kır çiçekleriyle güzel bir

unvan süsleme yapılmıştır ve metnin

ilk iki sayfası kalın altın renginde çiz­

giyle çerçevelenmiştir. Başlık birinci

sayfadaki n otlara göredir. 982/1 57 4 yı­

lında vefat eden Ebu es-Seud Ahmed b.

Muhammed ei-İmadi'nin Şeyhul İs­lam'dan aldığı, kısaltılmış fetvarardan

oluşur. Fetvalar islam ilimleri alanında

bazı farklı sorular için verilmiştir ve

m es' ele-ei-CE!'J~~ ~E!~Jiıı_~~-. ve_I"i_lrnJL . tir.151 .

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdu lil-lahi ... ves-salatu ve­

selamu ... emma ba'd se'adetli ve seya­

detli ...

Daha önceki el yazmasıyla aynı ta­

rihlidir ve müstensihi aynıdır.

56. Kanunname-i Cedid

Türkçedir. Sayfa, 21 x12 cm ebatla­

rındadır, metin l5x6 cm.dir. Kendine

has ta'lik yazısıyla, karışık ve çok gü­

zel, bir el tarafından gerçek bir kaligra­

fiyle yapılmıştır. Sayfa numaraları belir­

tilmiş ve 55 yapraktan (11 O sayfa) olu­

şur. Notlar kırmızı renktedir. içeriği,

başta bir bölüm ve sonunda diğer bir

bölüm belirtitmiŞtir. Sarıya çalan beyaz

kaygan kağıtta, siyahla yazılmıştır. Me­

tin kalın, altın renginde çfzgjyle çerçe­

velenmiştir. Girişin ilk sayfası çok gü­

zel kendine has .kır çiçekleriy~e, altın

te lemuet. Teksti i kornizuar me ngjyre

te zeze. Ne hyrjen e faqes se pare esh­

te bere nje unvan ilustrim i bukur me

lu le te i meta te fushes dhe teksti i dy fa­

qeve te para eshte i kornizuar me vija te trasha me ngjyre ari. Titulli si pas she- ·

nimit ne faqen e pare. Permbledhje e

shkruter e fetvave, te cilat i ka nxjerre

"shejhul-islami" Ebu es-Seud Ahmed b.

Muhammed el-lmadi, vdiq me

982/157 4. Fetvat jane dhene per d isa

çeshtje te ndryshme nga !emi i shken­

cave islam, dhejane te dhena ne for­men: "mes'ele- el-xhevab".151

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­

du Iil-Iahi ... ves-salatu ve-selamu ... em­

ma ba'd se'adetli ve sejadetli ...

Eshte i njejti kopjues dhe i njejti ·vit

me doreshkrimin paraprak.

56. Kanunname-i xhedid

Eshte ne gjuhen turke. Ka format

21 x12 cm. Teksti 15x6 .cm. Me shkri­

min ta'lik, te imet, te ngaterruar dhe

shume te bukur, nga nje dare e nje ka­

ligrafi te vertete. Ka te shenuar numrin

e faqeve d he permbledh 55 flete (11 O

faqe). Ka shenime me ngjyre te kuqe.

Ka teshenuar permbajtjen, nje pjese ne

fillim dhe pjesen tjeter ne fund. Letra e

bardhe ne te verdhe; e lemuet. Shkrimi

me ngjyre te zeze. Teksıl i kornizuar

me vija te trasha me ngjyre ari. Ne

hyrje te faqes se pare ka nje unvane

shume te bukur me !ula te imeta te fus-

148------------------------- Hacı Bektaş Velf 12005-34

-----------,...-------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

renkleri mavi ve portakal renginde bir

unvan bulunur.

Fetvalar, mes'ele-el-cevab (soru-ce­

vap) şeklinde, Şeyhul islamlar tarafın­

dan verilmiştir: ibni Kemal Paşa(ölümü

940/1533), Ebu:· Se'udi (ölümü

982/157 4), özellikle Muhammed Behai

tarafından (ölümü 1 064/1653).152

Marjin işaretler mevcuttur. Rumeli

bölgesinden de söz eder. 1 a sayfasında

Muhammed Abdullah'ın içinde . 170

(1170/1756) yılını okuduğumuz mühü­

rü vurulmuştur. El yazmanın müstensi­

hi olma ihtimali vardır.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: El-hamdu lil-lahi el-ledhi lehu

mulku es-semavati ve-1-erd ve huve

'ala kul-li şey'in kadir ...

Kuwetli kapakla kaplanmış ve iyice

korunmuştur.

1. NAZlM

57. Divan-ı Hafız iran'da çok okunan tanınmış Divan,

Şemsuddin Muhammed Hafiz eş-Şirazi

tarafından Farsça yazılmıştır, ölümü

792/1388-9153 ..

Sayfa, 19x12 cm ebatlarındadır,

metin 15x9 cm.dir. Sarı kağıt üzerine

siyah renkle yazılmıştır. içeriği toplam

288 sayfadır. Bazı yerlerde (sayfa 1, 2

ve sonunda) eserin, Priştine şehrinin

müftüsü Hüseyin Efendi kütüphanesine

mal edildiği yazılı olan mühürü vurul-

hes, me ngjyrera te arit, te kalter dhe

ngjyre te portokall it.

Fetvat jane dhene ne formen:

"mes'ele -el-xhevab" (çeshtja - pergjig­

ja) nga shejhul islamet: lbni Kemal Pas­

ha (vdiq me 940/1533), Ebu Se'udi (vdiq

me 982/1574), e sidomos nga Muham­med Behai (vdiq me 1 064/1653).152

Ka shenime ne margjina. bene fjale

edhe per tokat e Rumelise. Ne faqen 1 a

eshte vene vula e Muhammed Abdulla­

hut, ne brendi te se ciles lexojme vitin

170 (1170/1756). Mund te jete kopju­

esi i ketij doreshkrimi.

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­

du lil-lahi el-ledhi lehu mulku es-se­

mavati ve-1-erd ve huve 'ala kul-li she­

j'in kadir ...

Mbulohet me kopertina te forta dhe

eshte e ruajtur mire.

i. POEZI

57. Divan-i Hafiz

Divan i njohur dhe shume i lexuar

ne Iran, i shkruar ne persishte nga

Shemsuddin Muhammed Hafiz esh­Shirazi, vd. 792/1388-9.153

Ka format 19x12 cm. Teksti 15x9

cm. letra e verdhe; shkrimi me ngjyre

te zeze. Permbeldh gjithsej 288 faqe.

Ne disa vende (f. 1 e 2 dhe ne te fun­

dit) eshte vene vulja ne te cilen shkru­

an se doreshkrimi ka qene prone e

bibliotekes se Hysen efendiut, myfti i

HaCI Bektaş Veli 12.005-34 -------------------149

E/sev Brina --------------------------

muştur. istinsahını, İskender bin Sel­

man yapmıştır. Hangi yılda yapıldığı

yazılmamıştır. iyice korunmuştur. Kuv­

vetli kapağı mevcuttur. Notlar Arapça­

dır, aylar ile ilgili bazı kısaltmalar ve

açıklamalar vardır.

58. Sustan Şeyh Sa'adi

Özdeyişler, anekdotlar, hikayeler

ve moral didaktik içeriğiyle Farsça el

yazmasıdır. Karışık ta'lik yazısıyla ya­

zılmıştır;·· fakat -çok~-güzeldir-.-Sayfa-

18x11 cm ebatlarındadır, metin 12x6.5

cm.dir. Toplam 244 sayfadır. Her sayfa

15 mısralık iki sütun halinde yazılmış­

tır. Harekelendirilmemiştir. iyice bağ­

lanmamıştır. Oldukça iyi\ korunnıuştur,

kapağı kuvvetlidir. ilk saYfasında Fars­

ça bazı ibareler mevcuttur.

Eserin yazarı, Ebu Abdullah Musli­

huddin b. Muslihuddin Sa'adi eş-Şira­

zi'dir (589-691/1193-1291 yıllarında

yaşamış).154

istisnahını, 1048/1638 yılında Katib

(çatib) Ali bin Ahmedi yapmıştır, bu el

yazmasını okuyanın dua etmeyi unut­

mamasını ister.

El yazmasının sonu Arapçadır: Tem­

met el-kitab bi avnil-lahi el-melik el­

vehhab an yedi abd ed-daif... katib aliy

bin Ahmed .. tahriren fi evsati şehri ra­

madan el-mubarek li sene theman vel­

erbein ve elf /1 048.

qytetit te Prishtines. Kopjimin e ka bere

Skender bin Selman. Nuk shkruan se

ne cilin vit. Eshte i ruajtur mire. Ka ko­

pertina te forta. Ka shenime dhe disa

shkurtesa dhe shenja shpjeguese per

muajt arab.

58. Sustan Shejh Sa'adi

Doreshkrim ne gjuhen perse me

permbajtje morale didaktike, rrefenje­

za, anegdoda dhe sentenca. Me shkri­

_rııi_n ta'lik, te_ngaterruar,_ p()_shume te

-bu kur. Ka format 18x11 cm. T eksti

12x6.5 cm. Permbledh 244 faqe. Eshte

i shkruar ne dy kolona me nga 15

rreshta ne faqe. Eshte i pavokalizuar.

Nuk eshte i lidhur mire. Eshte i ruajtur

relativisht mire. Ka kopertina te f~rta. Ka disa shenime ne persishte ne faqet e

para.

Autor i vepres eshte Ebu Abdullah

Muslihuddin b. Muslihuddin Sa'adi

esh-Shirazi (jetoi 589-691/1193-1291).154

Kopjimin e ka bere me 1048/1638

Katib (qatib) Ali bin Ahmedi, i cili ker­

kon qe kush e lexon kete doreshkrimi

te mos e harroje ate me dua.

Fundi i doreshkrimit ne gjuhen ara­

be: Temniet el-kitab bi avnil-lahi el­

melik el-vehhab an jedi abd ed-daif...

katib alij bin Ahmed .. tahriren fi evsati

shehri ramadan el-mubarek li sene the­

man vel-erbein ve elf /1 048.

150-------------------- HaCI Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

59. Beharistan Şem'isi

Türkçedir. Sayfa 19.5x14 cm. ebat­

larındadır, metin 14x7 cm.dir. Sayfa

numaraları belirtilmiş ve 180 sayfadan

oluşmaktadır. İlk 4 sayfa eksiktir. Na­

zım şeklinde olaneserin içeriği didak­

tik-sofist, Sadi'nin Gülistan adlı eserine

benzer yazılmıştır, onun oğlu Diyaud­

din Yusuf için 892/1486 yılında büyük

şair Nuruddin Abdurrahman b. Ahmed

el-Cami yazmış ve Moğol Sultanı, Hü­

seyin b. Baykara'ya vakfetmiş.

(872/1468 - 912/1506)

Birçok yorum içerir. En tanınmışı

Türkçe olanıdır (konkre yorumu), Mev­

lana Mustafa Şem'i-nindir155

(1 009/1600 yılından sonra ölmüştür)

ve Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük

veziri Sokullu Mehmed Paşa'ya vakfe­

dilmiştir.156

Yusuf b. Halife b. Muhammed Ma­

nastırlı tarafından (Manastır'dan)

1037/1627 yılının dhil-hicce ayında is­

tinsah edilmiştir.

Son sayfasında, Priştine müftüsü

Hüseyin Efendi'nin, b\;! el yazmasının

onun kütüphanesine mal edildiği yazılı

olan mühürü vurulmuştur.

Ayrıca orada, el yazmasının şeriat

kurallarına göre Yeni Pazar şehrinden

Hüseyin b.Hacı Sadik tarafından

1207/1792 yılında mal edildiği yazılı

olan diğer bir ibare daha bulunur.

59. Beharistan Shem'i-si

Eshte ne gjuhen turke. Ka format

19.5x14 cm. Teksti 14x7 cm. Ka te she­

nuar numrin e faqeve dhe permbledh

180 faqe. Mungojne 4 faqet e para.

Vepren poetike baze me permbajtje di­

daktike-sufiste, e shkruar sipas shem­

bellit te "Gjulistanif' te Sa'adiut, e

shkroi per te birin e tij, Dijauddin jusu­

fin, ne vitin 892/1486, i madhi poet

Nuruddin Abdurrahman b. Ahmed ei­

Xhami dhe ia dedikoi sulltanit inangol

Husejn b. Bajkarit (872/1468 -

912/1506).

Ka perjetuar shume komentime. Me

i njohuri eshte ai ne gjuhen turke (ko­

mentimi konkret) i Mevlana Mustafa

Shem'i-ut1 155 (vdiq pas vitit

1 009/1600) dhe i eshte dedikuar vezi­

rit te madh te Perandorise Osmane Mehmed pasha Sokolloviçit.156.

Eshte kopjuar nga jusuf b. t-Jalife b.

Muhammed Manastirliu (nga Manasti­

ri) ne muajin dhil-hixhxhe te vitit

1037/1627.

Ne faqen e fundit eshte vene vula e

myftiut te Prishtines, Hysejn efendiut,

ne te cilen shkruan se ky doreshkrim ka

qene prone e bibliotekes se tij.

Po aty gjendet edhe nje shenim tje­

ter ku shkruan se doreshkrim eshte be­

re prone, sipas rregullave te Sheriatit,

nga ana e Hysejn b. Haxhi Sadikut nga

qyteti i Jeni Pazaritme 1207/1792.

Hact Bektaş Ve/1 12005-34 --------------------151

E/sev Brina -------------------------

60. Mevlud-i Şerif-i Sagir budur

Yazarı anonim olan bu mevlüd,

Türkçedir. Arap nes'h yazısıyla kalın

daima kalemle, ayrıca oldukça güzel

ve doğru yazılmıştır. Metnin çerçevesi

ve bölüm başları kırmızı renktedir.

Sayfa 18.5x12.5 cm ebatlarındadır,

metin 15x1 O cm.dir. İki sütun halinde

yazılmış 14 sayfadan oluşur. Müstensi­

hi ve istinsah tarihi belli değildir. Baş­

lık, el yazmasının girişindeki nota gö­

redir.

61. Bed'ul Emali

islam dogmafarı ile ilgili kasidedir.

Siracuddin Ebu Muhammed Ali b.

Uthman ei-Uşi ei-Fergani yazmıştır,

575/1179 yılında ölmüştür.157

Arapça, kalın nes'h yazısıyla yazıl­

mıştır. Sayfafar 15x1 0.5 cm ebatların-,

dadır, metin 12.5x8 cm.dir. Sayfa nu­

maraları belirtilmemiştir, toplam 50

sayfadır. Özlü-kısaftılmış bir şekilde

yazılmış, her sayfada 20'şer mısra mev­

cuttur. Harekefendirifmiştir. Sert, sarıya

çalan beyaz kağıt üzerine siyah renkle

yazılmış, sıkça diğer sayfaya yansıtıf­

mıştır, müstensih de bundan bahsede­

rek bunun için özür diler.

istinsahı anonim biri tarafından

1102/1690 yılının zif-kade ayında ya­

pılmıştır.

Metin, besıneleden sonra şöyle baş­

far: Ef-hamdu Iil-Iahi ef-mevfa ef-ka­

dim ... yekufu ef-'abdu fi bed' el-mali ... ·

60. Mevlud sherif sagir budur

Eshte mevludi ne gjuhen turke nga

nje autor anonim .. Eshte i shkruar me

shkrimin arab nes'h me pene te trashe,

por fort i bukur dhe korrekt. Korinizimi

i tesktit dhe fillimi i pjeseve eshte bere

me ngjyre te kuqe. Formati 18.5x12.5

cm. Teksti 15x1 O cm. Eshte i shkruar

ne dy kofona dhe permbfedh 14 faqe.

Nuk dime kush eshte kopjuesi e as vi­

tin ekopjimit.Titulli sipas shenimit ne

hyrje te doreshkrimit.

· 61. Bed'ul emali

Kaside nga dogmatika islame. E

shkroi Siraxhuddin Ebu Muhammed

Ali b. Uthman ei-Ushi ei-Fergani, ydiq me 575/1179157.

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin

nes'h te trashe. Formati 15x1 0.5 cm.

Teskti 12.5x8 cm. Nuk ka te shenuar

numrin e faqeve dhe permbfedh 50 fa­

qe. Eshte i shkruar ne formete ngjeshur

dhe ka nga 20 rreshta ne faqe. Eshte i

vokalizuar. Letra e bardhe ne te verd­

he, e vrazhde. Ngjyra e zeze, shpesh­

here es h te reffektuar ne faqen tjeter, si­

kurse e permend dhe kerkon falje per

kete edhe kopjuesi.

Kopjimin e ka bere nje anonim ne

muajin dhil-kade te vitit 1102/1690.

Teksti, pas besmefes, fiffon: El-ham­

du Iil-Iahi el-mevfa ef-kadim ... jekufu

ef-'abdu fi bed' el-mali ...

152------------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Yeterince korunmamış ve kapakla

kaplanmamıştır. Eski olduğundan dola­

yı renkler yer yer silinmiştir. Çeşitli kı­

saltmalar olduğu gibi diğer kitaplardan

çıkartılmış birçok ibare mevcuttur.

62. Derviş Salih'in ilahisi 158

Arap alfabesiyle, Türkçe ve Arna­

vutça yazılmış ilahilerin derlemesidir.

Bu ilahilerin yazarı, Derviş Salih'tir.159

Yazıldığına göre bu el yazması derle­

mesini, Recep Ahmed b. mulla Cemail

veya Recep Spahi mal etmiştir, bu ila­

hinin deneyimli müstensihi, 13 haziran

1327/1909 yılında Vıçitrn, Tırstenik'te

istinsahını yapmıştır.

Bu ilahiler derlemesi, bizim araştır­

malarımiz arasında bilinmiyordu ve

edebiyat tarihimizde özel beyit atanla­

ra ve genel olarak Arnavut edebiyat ta­

rihine, değerli bir el yazmayı ortaya ko­

yar.

Bu ilahilerin derlernesi (konkre el

yazması) 16x1 O cm ebatlarındadır. Sa­

rıya çalan beyaz kağıt üzerine siyah

renkte yazılmıştır, kırmızı renkte yazıl­

mış ilahiler de vardır. 'toplam 36 sayfa­

dır. Toplam 40 ilahi içerir, onlardan

17'si Arnavutça ve 23'ü Türkçedir.

Son sayfada, Ali'nin kızı ve Der­

viş'in eşi, Beçir'in oğlu olan, Hadice

çiftleri arasında evlilik sözleşmesi bulu­

nur.

Nuk mbulohet me kapake dhe nuk

eshte e ruajtur aq mire. Ngjyra vende

vende, per shkak te vjetersise, eshte

fshire. Ka shume shenime te nxjerrura

nga libra te tjera si dhe shkurtesa te

ndryshme.

62. Ilahi te Dervish Salihut158

Eshte permbıedhje e ilahive te shkruara ne gjuhen turke dhe ne gju­hen shqipe me alfabet arab. Autor i ketyre ilahive eshte Dervish Salihu159.

Kjo permbledhje e doreshkrimeve ka qene, sikurse shkruan, prone e Rexhep Ahmed b. mulla Xhemailit apo Rexhep Spahiut, i cili njeherit eshte edhe kop­juesi i ketyre ilahive, te cilat i kopjoi me 13 haziran/qershor 1327/1909 ne Terstenik te Vushtrrise.

Kjo permbledhje ilahish eshte e panjohur per studiuesit tane dhe para­qet nje doreshkrim me vlere per hista­rine e letersise se bejtexhinjve ne ve­çanti dhe te histarise se letersise shqip­tare ne pergjithesi.

Permbledhja e ketyre ilahive (do­reshkrimi konkret) ka format 16x1 O cm. Letra e bardhe ne te verdhe. Ngjyra e shkrimit e·zeze ka ilahi te shkruara ed­he me ngjyre te kuqe .. Permbledh gjith­sej 36 faqe. Permban gjithsej 40 ilahi, prej tyre 17 ne gjuhen shqipe dhe 23 ne gjuhen turke.

Ne faqen e fundit gjendet e shkruar nje kontrate martesare ne mes te bash­keshortes Hadixhes, e bija e Aliut dhe te bashkeshortit Dervishit, i biri i Beqirit.

Hact Bektaş Veli' 12005-34 --------------------153

E/sev Brina --------------------------

Bu derlemeden Derviş Salih'in sa­

dece iki ilahisinin transkriptini yapıya-·

ruz:

Gözlerimiz varken gözsüz kal­dık160

Gözlerimiz varken gözsüz kaldık

Ağzımız varken ağızsız kaldık

Kulaklarımız varken kulaksız kaldık

Ellerlerimiz varken elsiz kaldık

Ayaklarımız varken ayaksız kaldık

Vücuttayken toprak olduk - -~~-------- -~---~~---·------------ ---

Hissemiz ..... (?)

Kefen tahta gibidir

Sen toprak olduğunu biliyorsun

Ve yine toprak olacaksın

Öyleyse toprak niye gururlanıyar­

sun ?!

Şeriat ilmi 161

Şeriat ilmini biliyorum diyen

Tarikate ·girmeden buna aklı ermez

Alim halisan muhlisim diyen

· O hadiste ve ayetlerde bulunduğu­

nuzanneder

Hakikatten yorgun düştüm diyen

Ehli tevhid söylemeden aşıkolun­

maz

Hakk'ın aşığı sözden anlar

Söylediği sözü doğru söyler ...

Mürşide verdinse sözünü tamam

Hiç şüphelenme o seni insan yapa­

caktır

Mürşidi kendi sıfatınla aldatmış

isen

Nga kjo permbledhje po traskrip­

tojme vetem dy ilahi-te Dervish Sali­

hut:

Sy tu pas na t'pa sy bohemi 160

Sy tu pas na t'pa sy bohemi

Goj tu pas na t'pa goj bohemi

Vesh tu pas na t'pa vesh bohemi

Dar tu pas na t'pa dar bohemi

Kom tu pas na t'pa kom bohemi

Trup tu kone na dhe t'ot bohemi

Hisen tane ... (?)

Qi o qefin sikur drras

Ti po e di qi je kone dhe

E apet do t'bohesh dhe

Pra pse krenehosh more dhe?!

Ilmi i Sheriatit 161

Ilmin e sheriatit ai qi that e di

Per pa hi n'tarikat mendja nuk ja mrrin

Ai qi that jem alim halisan muhlis

Ai kujton qi gjindet me ajet e hadith

Pej hakikatit ai qi that jom ra

Per pa knoe ehli tevhid ashik nuk eka

Ai ashik 1 hakitme fjale merret ve sh

Q'ate fjalen qi ta flasin ai ta flet deret

N'ja paq dhone murshidit besen por tarnan

154-------------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

-----------.,..--------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Aklını başına af zira hayvan

kalırsın

Gözünle her gördüğüne teslim

olma

Mürşit beddua eder çirkinleşirsin

(helak olursi.ınf

Halkın sözünü dinleyen ahmaka

ne yapalım

Hakk'ın fikir sorularını

dinlemeyene

Hu Derviş Salih sen fakir ümmisin

Şeyhini çağırsan o daima

yanındadır

}. BiYOGRAFi

63. eş-Şekaik en-Nu' maniye fi 'Uie­ma'id-Devletii-Osmaniye

Arapçadır. Güzel Arap ta'lik yazı­

sıyla, biraz da nesih elementleriyle, ol­

dukça tecrübeli ve seri bir el tarafından

yazılmıştır. Sayfa 20x13 cm ebatların­

da, nietin 13x6.5 cm.dir. Sayfa numa­

raları belirtilmemiştir, 408 sayfadan

oluşur. ilk sayfası eksiktir. Sarıya çalan,

beyaz kağıda yazılmış, metin siyah

renktedir. Metnin çerçevesi kırmızı

renkte olduğu gibi, kırmızı renkte not­

lar da mevcuttur.

Eserin yazarı, Ahmed b. Mustafa

Taşköprü zade' dir, ölümü 968/1560'tır ..

Bu eser, Arapça'da en eski Osmanlı

Hiq mos u bon shybe ka me t'bo

insan

Ne paq rrejt murshidin ti me sifatin

ton d

V'doja menden veti s'e je met

hajvon

Gjith kond ta shohish me sy mos ju

bon teslim

s' e te nem murshidi bohesh por

shumtim

Çka t'i bojm ahmakit qi e ndigon

fjalen e hallkit

Kush s'po e ngojke mendensuafve

t'hakit

Hu Dervish Salih ti je fekir ummi

Po ta thirr shejhin daima n'gat e ki

}. BJOGRAFI

63. Esh-Shekaik en-Nu'manije fi 'ulema'i ed-Devle ei-Othmanije

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin

arab ta'lik i bukur me pake efemente te

nes'hit, nga nje dore e zhdervjellte dhe

ushtruar fort mire. Formati 20x13 cm.

Teskti 13x6.5 cm. Nuk ka te shenuar

numrin e faqeve, po permbledh 408 fa­

qe. Mungojne faqet e para. Letra e

bardhe ne te verdhe. Teksti me ngjyre

te zeze. Ka shenime me te kuqe, sikur­

se edhe kornizimi i tekstit qe eshte me

ngjyre te kuqe.

Autor i vepres eshte Ahmed b. Mus­

tafa Tashkopruzade, vdiq me

968/1560. Kjo veper bene pjese ne me­

sin e kronikave me te vjetra osmane ne

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -------------------- 155

E/sev Brina --------------------------

kroniklerinin arasında yer alır. Osman­

lı imparatorluğu'nda 524 alimin ve şey­

h in biyografisini içerir; Osmanlı'nın. bi­

rinci Sultanı zamanından başlayarak

(hici-i takvime göre VIII. yüzyıl) 1560

yılına, yazarın ölümüne, kadar sürer.

Böylece eser; Gazi Osman (v. 1326)

zamanından 7 aliminin biyografisini,

Orhan (1326-1362) zamanından 11, 1.

Murat (1362-1389) zaman ın dan 11, 1.

Bayezit zamanından (1389-1402) 31, 1.

MehiTled .zaman-ın-dan (l4l3:ol42l)-21,

ll. Murat (1421-1444) zamanından 40,

Fatih Mehmed (1444-1481) zamanın­

dan 89, ll. Bayezit (1481-1512) zama­

nından 100, 1. Selim (1512-1520) za­

manından 71 ve Kanuni Sultan Süley-\

man (1520-1566) zamanından 143 ali-

mi kapsamaktadır. Verilen gerçek gös­

tergelere göre konkre el yazması, Os­

manlı imparatorluğu'nda Sultan 1.

Mehmed zamanından, Kanuni Sultan

Süleyman zamanına kadar ulemaları

kapsamaktadır. Bu görev ve gerçeğe

göre söz edilen eser, birinci elden kay­

naklara ve biyografik deliliere dayanır.

Osmanlı imaparatari uğu'nun her yerin­

de faal olan bazı Arnavut ulemları veya

Arnavut olmayan fakat Arnavut bölge­

sinde faal olan ulemalar hakkındadır;

Üsküp'te kadı olan ve aynı zamanda

isa Bey medresesinde müderris olan

eserin yazarı olduğu gibi.162 Kitap,

öneminden dolayı birçok defa yeniden

basılmıştır.

gjuhen arabe. Ajo permban, biografite

e 524 rtıesueve dhe shejheve ne Peran­

darine Osmane, duke filluar riga koha

e sulltanit te pare Osmanit (shek. VIII

sipas hixhrit) e deri ne vdekjen e auto­

rit me 1560. Keshtu ne vepren e tij

Tashkopruzade ka perfshire biografite e

7 dijetare nga periudha e Gazi Osma­

nit (v. 1326), 11 nga periudha e Orha­

nit (1326-1362), 11 nga periudha e

Muradit 1 (1362-1389), 31 nga periud­

ha e Ba:jazidit 1 (1389-1402), 21 nga

periudha e Mehmedit 1 (1413-1421),

40 nga periudha e Muratit ll (1421-

1444), 89 nga periudha e Mehmed Fa­

tihut (1444-1481 ), 100 nga periudha e

Bajazidit ll (1481-1512), 71 ng~ peri-

udha e Selimit 1 (1512-1520) dhe 143

nga periudha e sulltan Sylejman Kanu­

niut (1520-1566). ı dhame keto te dhe­

na per faktin se ne doreshkrimin konk­

ret jane perfshiree ylemate e Perandari­

se Osmane nga koha e sulltan Mehme­

dit 1 e deri ne kohen e Sulltan Sylejman

Kanuniut. E beme kete edhe per faktin

se, vepra ne fjale, si burim i dores se

pare qe eshte, ofron te dhena biografi­

ke edhe per disa ylema shqiptare qe

kane vepruar gjithandej ne Perandari­

ne Osmane ose ylema jo shqiptare qe

kane vepruar ne tokat shqiptare, sikur­

se qe eshte edhe vete autori i vepres, i

cili ka qene kadi ne Shkup dhe myder­

riz ne medresen e lsabeut po ne

Shkup162. Libri, pershkak te rendesise

qe ka, eshte ribotuar shume here.

gı:; ____________________ Hac1 Bektaş Velf 12005-34

-------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Zeynil Fayiç'e göre başlangıcı şöy­ledir:163 El-hamdulil-lahi el-ledhi re­

fe'a bi · fadlihi tabekat el-'u lema ve

ce'ale usulehum thabitatun ve fu­

ru'ihim fis-semai'i. .. ve ba'du fe inni

mundhu 'areftuel-yemin min eş-şi­

mal... ve lihadhq semmeytu err-Rrisale­

tu bi Eş-Şekaik en-Nu'maniye fi 'ule­

ma'i ed-Devle el-Othmaniye ...

Konkre el yazmasının istinsahını,

999/1591 yılının ramazan ayının orta­

larında Abdurrhaman Abdullah yap­

mıştır.

Eserin sonucu: El-hamdulil-lahi

'alet-temam ... an yedi efkarul-ibad 'Ab­

durrahman 'Abdullah 'afa 'anhuma ...

Son sayfada Arapça aylar ile ilgili

notlar vardır (beyan groname), başka

bir el tarafından 1113/1701 yılında ya­

zılmıştır. Ve bir diğer notta şöyle der:

Vekafe hacet baba bir haki fukara'i (Va­

kıfa Hacet Baba(?) fakirierin hayırı için

bırakmıştır).

Kapakla kaplanmamıştır.

64. Havirname-i Hazret-i Emirüi­Muminin Ali Keremallllahu Vechehu

Türkçedir, kalın A~p nesih yazısıy­

la, kalın dolmakalemle yazılmıştır. IV.

Halife, Hazreti Ali'nin biyografisi ve

kişiliği üzerine söz eder. Sayfa 21 x16

cm ebatlarındadır, metin 16x11

cm.dir. Her sayfada 15 sıra mevcuttur.

... ve toplam 97 sayfadır. Harekelendi-

Fillimi, sipas Zejnil Fajiçit163: El­

hamdulil-lahi el-ledhi refe'a bi fadlihi

tabekat el-'ulema ve xhe'ale usulehum

thabitatun ve furu'ihim fis-semai'i. .. ve

ba'du fe inni mundhu 'areftuel-jemin

min esh-shimal. .. ve lihadha semmejtu

err-Rrisaletu bi Esh-Shekaik en-Nu'ma­

nije fi 'ulema'i ed-Devle el-Othmani­

je ...

Kopjimin e doreshkrimit konkret e

ket bere ne mesin e muajit ramazan te

vititi 999/1591, Abdurrhaman Abdulla­

hu.

Mbarimi i doreshkrimit: El-hamdulil­

lahi 'alet-temam ... an jedi efkarul-ibad

'Abdurrahman 'Abdullah 'afa 'anhuma ...

Ne afqen efundit ka ca shenime per

muajt arab (bejan groname), te shkruar

nga nje dare tjeter ne vitin 1113/1701.

Dhe nje shenim tjeter qe thote: Vekafe

haxhet baba bir haki fukara'i (e· ka lene

vakef Haxhet baba(?) per h ir te fukara­

ve).

Nuk mbulohet me kapake.

64. Havirname-i hadreti emir el­muminin Alij keremAII-IIahu vexhhehu

Eshte ne gjuhen turke me shkrimin

arab nes'h, te trashe, i shkruar me pene

te trashe. Bene fjale per biografine dhe

personalitetin e hazreti Alise, halifit te

IV. Ka format 21 x16 cm. Teksti 16x11

cm. Nga 15 rreshta ne faqe. Eshte i pa­

ginuar dhe permbledh 97 faqe. 1 pavo-

Hacı Bektaş Veli 12005-34 --------------------157

E/sev Brina ------------------------

rilmemiştir. Beyaz sert kağıda, siyah renkle yazılmıştır. ilk ve son sayfada pek fazla özel olmayan bazı süsleme­ler mevcuttur. Yazar, bizim için tanı­dık değildir. Yararlanılan literatürde bu esere rastlamadık, bu yüzden çok na­dirdir. En doğru bilgiden, Haci Hali­fa 164 Menakib 'Ali b. Ebu Tali b radi­yal/ahu te'ala anhu başlığıyla bahse­der, fakat o da bu eserle ilgili bazı ve­riler ileri sürmez. Başlığı girişteki ilk sayfaya göredir.

istinsahınÇ~-Tl787T 764-----yı lfndif Munlla Muhammed yapmıştır.

Metin, başlıktan sonra şöyledir: Bu kitab şerif ve bu munkabet letife emir el-muminin ve imam el-muttekin ese­dall-llah el-galib Aliy i.bn Talib kereme­AII-IIahu vechehu ...

K. iCAZETNAME (Diploma)

65. lcazetname

Arapçadır, çok güzel thuluth işaret­

leri ve nesih yazısıyla yazılmıştır. Sayfa 21.5x13 cm ebatlarında, metin 12x6.5 cm.dir. Metin toplam 18 sayfadır. Sarı kağıda, siyah renkle yazılmıştır. Zarar

görmüştür.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş-· lar: El-hamdu lil-lahi el-ledhi 'al-leme­na ma lem na'lem ... ve ba'd f'alem ve­fekakellahu te'ala ve iyyana ...

Berla Zade (Berlayol) olarak tanın­mış olan Haci Mustafa bin Abdulfe-

kalizuar. Letra e bardhe e vrazhde; shkrimi me ngjyre te zeze. Ne faqen e pare dhe te fundit ka disa zbukurime jo aq te veçanta. Per ne autori i panjohur. Ne literaturen e shfrytezuar nuk e kemi gjetur kete veper, prandaj eshte shume e rralle. Ne te vertete Haxhi Halifa 164 e permend me titullin: "Menakib 'Ali b. Ebu Talib radijal/ahu te'ala anhu", por edhe ai nuk ofron ndonje te dhene me shume per kete veper. Titulli sipas she­nimit ne hyrje te faqes se pare.

Kopjimin e ka bere me 1178/1764 Munlla Muhammedi.

Teksti pas titullit: Bu kitab sherif ve bu munkabet letife emir el-muminin ve imam el-muttekin esedall-llah el-galib Alij ibn Talib keremeAII-IIahu vexhhe­hu ...

K. IXHAZETNAME (Diplome)

65. lxhazetname

Eshte ne gjuhen arabe, me shkrimin nes'h me elemente te thuluthit, shume te bukur. Ka format 21.5x13 cm. Teks­ti 12x6.5 cm. Permbledh 18 faqe tekst. Es h te e shkruar me ngjyre te zeze ne le­ter te verdhe. Eshte e demtuar.

Teksti, pas besmeles, fillon: El-ham­du lil-lahi el-ledhi 'al-lemena ma lem na'lem ... ve ba'd f'alem vefekakellahu te' ala ve ijjana ...

Eshte diplama e Haxhi Mustafa bin Abdulfetahut, i njohur si Berlai zade

158------------------ Hac1 Bektaş Veli 12005-34

------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

tah'ın diplomasıdır. Ona hacası olan

Vuçitırn'lı Haci Ahmed Efendi bin Za­

hid, 22 Şewal 1303/1885 yılında ver­

miştir.

Sonu: Ve ene el-fekir ilall-llahi

te' ala subhanehu ~_1-haci Ahmed efendi

b. Zah id el-Vuçiterneli gaferrall-llahu

lehuma, 22 shewal sene 1303.

Sonunda onun mührü vurulmuştur,

şöyle yazılıdır: Rabbi sehhil umur, ab­

duhu Ahmed dhe viti 286 (1286/1869)

LTARIH

66. Tarih-i Taberi (el-cild es-salis}

Türkçeye çevrilmiştir, üçüncü bölü­

mü genel tarih Tarih e!-umem ve/-mu­

/ukbaşlığıyla, Ebu Cafer Muhammed b.

Cerir et-Taberi tarfından yazılmıştır

(ölümü 310/922),165 çevireni belli de­

ğildir. Sayfa 21 x15 cm ebatlarında, me­

tin 18x11 cm.dir. Karışıkta'lik yazısıy­

la, ince dolma kalemle, nes'h element­

leriyle yazılmıştır. Kaygan beyaz kağı­

da yazılmıştır, yazı siyah renktedir. Kır­

mızı renkte alt çizgiler mevcuttur. Baş­

lık ilk sayfada belirtildiğine göredir. .. Hazreti Yunus a.s. üzerine yazılmış bö-

lümle başlar.

Sayfa numaraları belirtilmiştir,

320'den başlar 424'e kadardır. Müs­

tensihi ve istinsah tarihi bilinmemekte­

dir.

(Berlajolli), te cilen ia ka feshuar mesu­

esi i tij Haxhi Ahmed efendi bin Zahidi

nga Vushtrria, me 22 shevval te vitit

1303/1885.

Perfundimi: Ve ene el-fekir ilall-lla­

hi te'ala subhanehu el-haxhi Ahmed

efendi b. Zahid ei-Vuçiterneli gaferrall­

llahu lehuma, 2~ shevval sene 1303.

Ne fund eshte vene edhe vula e tiL

ne te cilen shkruan: Rabbi sehhil umur,

abduhu Ahmed dhe viti 286

(1286/1869 )

L HISTORI

66. Tavarih-i et-Taberi (el-xhild eth­thalith}

Eshte perkthim ne gjuhen turke i

pjeses setretete histarise se pergjithsh­

me me titull "Tarih el-umem vel-mu­

luk, nga Ebu Xhafer Muhammed b. Xherir et-Taberi (vdiq me 310/922)165,

nga nje perkthyes anonim. Ka format

21 x15 cm. teksti 18x11 cm: Shkrimi

ta'liki ngaterruar, i shkruar me pene te

holle me elemente te nes'hit. Letra e

bardhe e lemuet; shkrimi me ngjyre te

zeze. Ka nenvizime me te kuqe. Titulli

sipas shenimit ne faqen e pare. Fillon

me kapitullin mbi hazreti junusin a.s.

().

Ka te shenuar numrin e faqeve dhe

fillon nga 320 deri 424. Nuk dime kush

eshte kopjuesi e as vitin e kopjimit.

Hac1 Bektaş Velf 12005-34 -------------------159

E/sev Brina -------------------------

67 ........

Arapçadır. 21 x16 cm ebatlarında,

metin 16.5x12 cm.dir. Her sayfada 19

sıra vardır. Yazılar siyah renktedir. Say­

fa numaraları belirtilmiştir ve 115 say­

fadan oluşur. Birinci sayfa eksik olduğu

için hangi eserden söz edildiğini ve ya­

zarını bilmiyoruz. içeriğinden, Arap dil

bilgisinin yorumu olduğu görülüyor. is­

tisnahı (belki de yorumu) 1256/1840

yılında, Priştine'li Haci Osman Zade

Ahmed Hilmi tarafından yapılmıştır.

68 .......

Arapça, nesi h yazısıyla, 1Sx1 O cm

ebatlarında, metin 11 x7 cm.' dir. Her

sayfada 13 mısra vardır. Sayfa numara­

ları alışılan bir el tarafınqanıbelirtilmiş­

tir ve toplam 193 sayfadı;. Eserin ve yo­

rumun yazarını bilmiyoruz. içeriğinden

Arap sentaksıyla ilgili bir eserin yoru-'

mu olduğu ~nlaşılıyor. El yazmanın so-

nunda şöyle yazar: " ... ve hadha ahir el-

kelam fi şerhi el-kitab ... (bu kitabın yo-

rumunun son cümlesidir. .. ), yorumun

nasıl adlandırıldığını ve hangi kitaptan

söz edildiği söylenmez.

Metin, besmeleden sonra şöyle baş­

lar: Kale i'alem iıine et-tasrifu fil-luga­

ti. ..

istinsahını, Cumartesi günü ikindi

vakti Şevvalin ortalarında, Edirne şeh­

rinde Abdülkerim bin Osman EI-Ere­

menaki yapmıştır. Hangi yılda yapıldı­

ğı yazılmamıştır.

67 .........

Eshte ne gjuhen a~abe. Ka format 21 x16 cm. Teksti 16.5xi 2 cm. Ka 19 rreshta ne faqe. Eshte i shkruar me ngjyre te zeze. Ka teshenuar numrin e faqeve dhe permbledh 115 faqe. Me~ qenese faqeja e pare mungon, nuk di­me se per cilen veper behet fjale dhe kuşh eshte autori. Nga permbajtja shi­het se eshte komentim i nje gramatike

arabe. Kopjimi (ndoshta edhe komenti­mi) eshte bere me 1256/1840 nga Hax­hi Osman Zade Ahmed Hilmiu nga Prishtina.

68 .........

Eshte ne gjuhen arabe me shkrimin rıes'h. Ka format 15x10 cm. Teksti 11 x7 cm. Ne faqe ka 13 rreshta. Ka te

shenuar numrin e faqeve nga nje dare

e vonshme dhe permbledh 193 faqe. Nuk dime kush eshte autori i vepres

baze e as i komentimit. Nga permbajt­ja kuptohet se eshte komentim i nje

vepre .nga sintaksa arabe. Ne fund te doreshkrimit shkruan " ... ve hadha ahir el-kelam fi sherhi el-kitab ... (kjo eshte

. fjalia e fundit ne komentimin e librit...), pa na thene se per cil in fiber behet fja­le e as si quhet komentimi.

Teksti, pas besmeles, fillon: Kale

i'alem inne et-tasrifu fil-lugati. ..

Kopjimin e ka bere ne kohen e i

kindise diten e shtune, ne mesin e shevvalit ne qytetin Edrene, Abdylke­rim bin Osman Ef-Eremenaki. Nuk shkruan ne cilin vit.

160------------------- Hact Bektaş Velf 12005-34

------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

Ve kad veka' el-firag min tahriri hadha eHitab fi asri yovmi es-sebt fi evsati şewal el-mubarek fi beldeti Ed­rene an yedi abd ed-dp.if ... Abdülkerim Othman ei-Eremenaki. ..

Kuvvetli kapakla kaplanmış ve iyice korunmuştur. ·

69 ........

ArapÇa' dır. Sayfa 20.5x15 cm. ebat­

larında, metin 15.5x9 cm.dir. Kalın ta'­lik yazısıyla, karışık, oldukça tecrübeli bir el tarafından yazılmıştır. Sarıya ça­lan, beyaz kağıda yazılmıştır ve yazı si­

yah renktedir. Kırmızı renkte notlar mevcuttur. Marjinde değişik notlar var­

dır. Tamamı mevcut değildir. ilk sayfa­sı eksik olduğundan hangi eserden söz

edildiğini ve yazarını bilmiyoruz. Ko­nusundan anlaşıldığına göre fıkıh ala­

nında olabilir; belki Halebi/i ibrahim b. el-Halebi adlı biri tarafından.

islam Gazi bin Abdül Gazi tarafın­

dan, Şewal ayında akşam vakti Ak Ka­ya medresesin de, 1107/1695 yılında

Mehmed Çeray Han zamnında istinsah edilmiştir: ..

Ve kad veka'a el-firag min hadhi en-nus'ha eş-şerife fi vakti ed-duhafi

şewal fi medreseti Ak Kaya fi zernan Mehmed Çeray han aleyhi err-rrahme

ve el-gufran. Ketebehu el-abd ed-daif

islam Gazi bin Abdül Gazi... sene (1 )1 07.

Ve kad veka' el-firag min tahriri hadha el-kitab fi asri jovmi es-sebt fi evsati shewal el-mubarek fi beldeti Ed­rene an jedi abd ed-daif ... Abdylkerim Othman ei-Eremenaki. ..

Eshte i ruajtur mire dhe mbulohet me kopertina te forta.

69 ........

Eshte ne gjuhen arabe. Formati 20.5x15 cm. Teksti 15.5x9 cm. Shkrimi ta'lik i trashe, i ngaterruar, i shkruar nga nje dareteper e ushtruar mire. Let­ra e bardhe ne te verdhe. Shkrimi me ngjyre te zeze; ka shenime me te kuqe. Ne margjina ka shenime te ndryshme. Nuk eshte komplet. ı mungojne faqet e para, pr~ndaj dhe nuk dime se per ci­fen veper behet fjale e as kush eshte autori i saj. Per nga tematika duket te jete nga lemi i fikhut, ndoshta ndonje­ra nga "Halebite" e ıbrahim b. ei-Hale-biut. .

Eshte kopjuar nga Islam Gazi bin Abdyl Gazi, ne kohen e drekes ne mu­ajin shewal ne medresene Ak Kaja ne l<ahen e Mehmed Qeraj hanit ne vitin 1107/1695:

Ve kad veka'a el-firag min hadhi en-nus'ha esh-sherife fi vakti ed-duhafi shevval fi medreseti Ak Kaja fi zernan Mehmed Qeraj han alejhi err-rrahme ve el-gufran. Ketebehu el-abd ed7daif Islam Gazi bin Abdyl Gazi...sene (1)107.

Hact Bektas Veli 1 200S-34 .;..· -------------- 1 <::1

E/sev Brina ------------------------

Sonunda müstensih tarafından ya­zılmış şu not da yer alır: Yazan toprak altmda ka/ir oysa yazr kitapta sürekli ka/ir - e/-hattu baki zernan fi el-kitab ve sahib e/-hatti remim fi et-turab.

TRANSKRiPT BAŞLlKLARlNIN iNDEKSI

A - Ahtari Kebir, 1

- Ayn ei-'Uium-fi et-Tesavvuf--- -

(ei-Mutabekatu Ayn el-'ilmi), 1

B - Bed'ul emali, 1

- Beharistan Şem'i-si, 1

- Bustan Şeyh Sa'aqi,1

D - Dela'ilul-hayrat fi şevarik el-envar, 1

\

- Divan-ı Hafız

E - Ed-Doi (ei-Misbah), 1

- Ed-Durr ei-Yetim

- Eykadh en-Naimin, 1

- EI-Avamil el-cedide, 1

- EI-Hisn ei-Hasin min kelami seyyidi el-murselin, 1

- El-im'an el-indhar, 1

- EI-Mukaddime ei-Cezeriye fi et-Tec-

. vid, 1

- EI-Mukaddimetu mendhume fi tecvid ei-Kur'an (ed-Dekaik el-Mahkeme fi şerh ei-Mukaddime), 1

- EI-Vesiletu ei-Ahmediyyeh ve edh-

Ne fund eshte shkruar po nga kop­juesi edhe ky shenim: "Shkrimi ne liber mbetet gjate kohe, kurse shkruesi behet dhe nen toke"- "el-hattu· baki zernan fi el-kitab ve sahib el-hatti remim fi et-tu­rab".

INDEKSI I TITUJVE NE TRASKRIPTIM

A - Ahtari Kebir, 1

- Ajn ei-'Uium fi et-Tesavvuf (ei-Mutabekatu Ajn el-'llmi), 1

B

- Bed'ul emali, 1

- Beharistan Shem'i-si, 1

- Bustan Shejh Sa'adi, 1

D - Dela'ilul-hajrat fi shevarik el-envar, 1

- Divan-i Hafiz

E

- Ed-Doi (ei-MisbahL 1

- Ed-Durr ei-Jetim

- Ejkadh en-Naimin, 1

- EI-Avamil el-xhedide, 1

- EI-Hisn ei-Hasin min kelami sejjidi el-murselin, 1

- El-im'an el-lndhar, 1

- EI-Mukaddime ei-Xhezerije fi et-Texhvid, 1

- EI-Mukaddimetu mendhume fi texhvid ei-Kur'an (ed-Dekaik el­Mahkeme fi sherh ei-MukaddimeL 1

- EI-Vesiletu ei-Ahmedijjeh ve edh-

162------------------ Hac1Bektaş Veli 12005-34

-----------..,..--------- Kosova'da Oryanta/ El Yazmalan

Dheria'tu es-Sermediyyeh fi şerh et­

Tarikati ei-Muhammediyyeh. 4

- Enkadh ei-Halikin, 1

- Envar et-Tenzil ve Esrar et-Te'vil (el-

cuz' el-ehir), 2

- Eş-Şekaik en~Nu'maniye fi 'ulema'i

ed-Devle ei-Othmaniye, 1

F

- Fenari min el- Mantık, 1

H

- Havirname-i hadreti emir el-mumi­

nin Aliy keremAII-IIahu vechehu, 1

- Husam Kati me'a haşiye min el-man­

tık (Sherh el-lsagoci Iii-Kati), 1

ı

- ihya ei-Hacci ve Kurreti ei-Uyuni, 1

-ilahi, 1

- ilm ei-Feraid, 1

-ilmi hal, 2

- isam 'al el-' Adudiyye, 1

- icazetname, 1

'k· .. - Kanunname-i Cedid, 2

- Kaside fi tecvid el-Fatiha, 1

- Kenz ed-Dakaik, 1

- Keşf el-Esrar, 1 ..

- Kitab Ebu Leyth Mukaddemesi, 1

- Kitab el- Kafiye (EI-Kafiye fi

en-Nahv), 1

- Kitab el-idhhar (idhhar el-Esrar), 1

- Kitab el-i'rab an Kavaid el-i'rab, 2

- Kitab ei-Kuduri, 2

- Kitab Gunyetu ei-Mutemli fi şerhi

Dheria'tu es-Sermedijjeh fi sherh et­

Tarikati ei-Muhamniedijjeh. 4

- Enkadh ei-Halikin, 1

- Envar et-Tenzil ve Esrar et-Te'vil (el-

xhuz' el-ehir), 2

- Esh-Shekaik en-Nu'manije fi 'ulema'i

ed-Devle ei-Othmanije, 1

F

- Fenari min el- Mantik, 1

H

- Havirname-i hadreti emir el­

muminin Alij keremAII-IIahu

vexhhehu, 1

- Husam Kati me'a hashije min el­

mantik (Sherh el-lsagogji Iii-Kati), 1

ı

- lhja ei-Haxhxhi ve Kurreti ei-Ujuni, 1

-Ilahi, 1

- lim ei-Feraid, 1

- Ilmi hal, 2

- lsam 'alei-'Adudijje, 1

- lxhazetname, 1

K

- Kanunname-i xhedid, 2

- Kaside fi texhvid el-Fatiha, 1

- Kenz ed-Dakaik, 1

- Keshf el-Esrar, 1

- Kitab Ebu Lejth Mukaddemesi, 1

- Kitab el- Kafije (EI-Kafije fi en-Nahv),

1

- Kitab el-ldhhar (ldhhar el-Esrar), 1

- Kitab el-l'rab an Kavaid el-l'rab, 2

- Kitab ei-Kuduri, 2

- Kitab Gunjetu ei-Mutemli fi sherhi

HaCI Bektaş Veli /2005-34 --------------------163

E/sev Brina ------------------------

Munyetu ei-Musal-li (Halebi sagir),2

- Kitab Halimi, 1

- Kitab Lugat Muhammed ve thena (Tuhfe es-Sibyan), 1

- Kitab Munyetu ei-Musal-li ve Gunye­tu ei-Mubtedi, 2

- Kitab Şernail-i Şerif, 2

- Kitab Şerh Dibacetu ei-Misbah, 1

- Kitab Şerh Şurut es-Salat (Safvet ei-Menkulat fi şerh Shurut es-Salat), 1

- Kitab Ta'rifat Seyyidi, 1 -~- ~- ---------- ~~~-~,- -----

- Kitab Ustuvani ,1

- Kitab Cela ei-Kulub, 2

- Kitab-i Avamili, 1

- Kur'an-ı Kerim

M - Ma'rifetname-i Hakkı, 1

- Ma'rudat Ebu Se'ud Efendi, 1

- Mevlüd Şerif Sagir Budur, 1

- Mirat el-Usul fi Şerh Mirkat ei-Vu-sul, 1

- Mu'addil es-Salat, 1

~ Muhtesar ei-Me'ani Şerif, 1

- Muhtesar ei-Misbah, 1

- Muhtesar ei-Vikaye, 1 p

- Duaların içeriği, 2

R - Risale el-isti'are (Risale es-Semarkan­diye), 1

- Risale el-ved'iyyeti 'alel avişi (Şerh ifade sagire ve kebire), 1 - Risale fi beyani Esmail-lahi te' ala ve esmai nebiyyina aleyhis-selam ve

Munjetu ei-Musal-li (Halebi sagir),2

- Kitab Halimi, 1

- Kitab Lugat Muhammed ve thena (Tuhfe es-Sibjan), 1

- Kitab Munjetu ei-Musal-li ve Gunjetu ei-Mubtedi, 2

- Kitab Shemail-i Sherif, 2

- Kitab Sherh Dibaxhetu ei-Misbah, 1

- Kitab sherh Shurut es-Salat (Safvet ei-Menkulat fi sherh Shurut es-Salat), 1

- Kitab Ta'rifat Sejjidi, 1

- Kitab Ustuvani ,1

- Kitab Xhela ei-Kulub, 2

- Kitab-i Avamili, 1

- Kur'an-ı Kerim

M - Ma'rifetname-i Hakki, 1

- Ma'rudat Ebu Se'ud efendi, 1

- Mevlud sherif sagir budur, 1

- Mirat el-Usul fi sherh Mirkat ei-Vusul, 1

- Mu'addil es-Salat, 1

- Muhtesar ei-Me'ani sherif, 1

- Muhtesar ei-Misbah, 1

- Muhtesar ei-Vikaje, 1 p

- Permbledhje e duave, 2

R

- Risale el-lsti'are (Risale es-~ Semarkandije), 1

- Risale el-ved'ijjeti 'alel avishi (Sherh ifade sagire ve kebire), 1

- Risale fi bejani Esmail-lahi te' ala ve esmai nebijjina alejhis-selam ve esmai

----------- HaCI Bektas Veli/ 2005-34

es m ai cemi'- 1-enbiyai-1-medhkureti fi-

1-Kur'ani-1-adhim; 1

- Risale fi Fenni ei-Menadhire 1 1

- Risale fi Hakki Erhai ei-Amame, 1

- Risale ei-Huruf li munla Şemsuddin ei-Kelibuleviy, 1 .

- Risale Muhammed ez-Zibari li şerh el-istiareh, (Haşiye Hasan Zibari 'ala şerh el-isam 'ala risale el-isti'are), 1

ş

-Şerh ei-Chami'u es-Sagir, 1

-Şerh et-Tebsire ve et-Tedhkire-(Şherh Elfiye el:..'iraki fi Usuli el-ha­dith), 1

- Şerh Muhtesar el-irshad el-hadi nah­ve err-rrişad Err-Rreşad fi şerh el-ir-şad), 1 .

- Şerh Mukaddime ei-Cezeriy fi 'ilm el-kirae, 1

- Şerh Rahati ei-Kulub (Şerh Merah ei­Ervah), 2

-Şerh risaleti el-Bina, 1

.-Şerh Taş Kubra me'a metnihi min ei­Adab, 1

- Şir'a el-islam, 1

- Sirac ei-Musal-li ve Bedri ei-Mubtedi ve ei-Muntehi, 1 .·

T .. - Tavarih-i et-Taberi (el-cild eth-tha­lith)1 1

- Terceme-i Multeka1 1

u - Umer en-Nesefi min ei-Akaid11

'"._.._...,r .... ....., .... _,, .... ,, ...... , ._, , ..... _,,,.,.., ..... ,,

xhemV- 1-enbijai-1-medhkureti fi-I­Kurrani-l-adhim1 1

'- Risale fi Fenni ei-Menadhire 1 1

- Risale fi Hakki Erhai ei-Amame1 1

- Risale ei-Huruf li munla Shemsuddin ei-Kelibuleviir 1

- Risale Muhammed ez-Zibari li sherh el-lstiarehr (Hashije Hasan Zibari 1ala sherh el-lsam 'ara risale el-lsti'are)1 1

SH - Sherh ei-XhamVu es-Sagir, 1

- Sherh et-Tebsire ve et-Tedhkire-(Sherh Elfije el-1lraki fi Usuli el­hadith), 1

- Sherh Muhtesar el-lrshad el-hadi nahve err-rrishad Err-Rreshad fi sherh ei-Irshad)1 1

- Sherh Mukaddime ei-Xhezerij fi 'ilm el-kiraer 1

- Sherh Rahati ei-Kulub (Sherh Merah ei-Ervah)1 2

- Sherh risaleti el-Bina 1 1

- Sherh Tash Kubra me1a metnihi min ei-Adab1 1 .

- Shirra el-lslam1 1

- Siraxh ei-Musal-li ve Bedri ei-Mubtedi ve ei-Muntehi1 1

T - Tavarih-i et-Taberi (el-xhild eth­thalith)1 1

- Terxheme-i Multeka1 1

u - Umer en-Nesefi min ei-Akaid 1 1

HaCI Bektaş V elf 12005-34 -------------------- 165

tlsevl:lrina ------------------------

V

- Vasiyetname-i Muhammed b. Pir Aliy ei-Birgevi, 1

- Ved'iyetu 'isam, 1

- Vesaya kudsiye li-eş-Şeyh Zeynuddin ei-Hafiy (Vesiyetu ei-Havafi), 1

c - Cevahir el-islam, 2

YAZARLARlN INDEKSI

A

V

- Vasijetname-i Muhammed b. Pir Alij ei-Birgevi, 1

- Ved'ijetu 'lsam, 1

- Vesaja kudsije li-esh-Shejh Zejnuddir:ı ei-Hafij (Vesijetu ei-Havafi), 1

XH - Xhevahir el-Islam, 2

INDEKSI 1 AUTOREvE

A -Abdurrahman b. Hüseyn el-iraki, 1 - Abdurrahman b. Hysejn el-lraki, 1

- Aduddin Abdurrahman b;-Ahmed-el~- :::Aduddin Abdurrahman b. Ahmed ici, 2

-Ahmed b. Süleyman ibn Kemal Paşa, 1

- Ahmed Efendi b. Zahid ei-Vuçiterne-li, 1 .

\

-Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerif ei-Curcani, 1

D

- Derviş Sali.h, 1

E - Ebu Abdullah Muhammed b. Süley­man ei-Cezuli, 1

- Ebu Abdullah Muslihuddin Sadi eş­Şirazi, 1

-Ebu Beker Abdulkahir Abdurrahman ei-Curcani, 2

- Ebu Beker b. Muhammed b. Ali ei­Hafiy, 1

- Ebu ei-Hayr Ahmed b. Mustafa ei­Halii-Taşköprüzade, 2

- Ebu Yahya Zekeriya ei-Ensariy eş-Şa­fi'l ei-Misri, 1

el-lxhi, 2

- Ahmed b. Sylejman ibn Kemal pasha, 1

- Ahmed efendi b. Zahid ei­Vuçiterneli, 1

-Ali b. Muhammed es-Sejjid esh­Sherif ei-Xhurxhani, 1

D

- Dervish Salihu, 1

E

- Ebu Abdullah Muhammed b. Sylejman ei-Xhezuli, 1

- Ebu Abdullah Muslihuddin Sadi esh-Shirazi, 1

- Ebu Beker Abdulkahir Abdurrahman ei-Xhurxhani, 2

- Ebu Beker b. Muhammed b. Ali ei­Hafij, 1 ·

- Ebu ei-Hajr Ahmed b. Mustafa ei­Halii-Tashkopruzade, 2

- Ebu jahja Zekerija ei-Ensarij esh­Shafi'l ei-Misri, 1

166------------------ Hac1 Bektaş Veli 12005-34

------------------- ,,u,uva ua viya11ıaı ,_, ıa.L.lllaiall

- Ebu Leyth Nasir bin ibrahim b. Sa­markandi, 1

-Ebu Muhammed Abdullah b. Yusuf b. Celaluddin Hişami, 2

-Ebu Said b. Mustafa ei-Hadimi, 1

- Ebu Cafer Muhammed Cerir et-Tabe-ri, 1

- Ebul Hüseyin Ahmed b. Muhammed ei-Kuduri ei-Bagdadi, 2

- Ebul Kasim Samarkandi ei-Leythi, 2

H - Hafidh Ebi isa Muhammed et-Ter­midhi,2

- Hafidh Osman Erzerumi, 1

- Hafizuddin Ebui-Berekat Abdullah en-Nesefi, 1

- Hasan b. Muhammed ez-Zibari, 1

- Hacı Receb b. Ahmed, 1

- Hacı Rrustem ibn Dhihni, 1

- Husamuddin Hasan el-Kati, 1

- ibrahim b. Muhammed ei-Halebi, 3

-:-. ibrahim Hakkı b. Derviş Osman ei-Eremenaki, 1

L

- Lutfullah ibn Ebi Yusuf el-Halim, 1

M

Mevlana Mustafa Şel'l'l'i, 1

- Muhammed b. Ebu Beker imamzade ei-Hanefiy, 1

-Muhammed b. Cezeri eş-Şafi'i 2

- Muhammed Efendi Mevkufati, 1

- Muhammed ei-Kefevi b. ei-Haci Ha-mid, 1

- Ebu Lejth Nasir bin lbrahim b. Samarkandi, 1

- Ebu Muhammed Abdullah b. Jusuf b. Xhelaluddin Hishami, 2

- Ebu Said b. Mustafa ei-Hadimi, 1

- Ebu Xhafer Muhammed Xherir et-Taberi, 1

- Ebul Husein Ahmed b. Muhammed ei-Kuduri ei-Bagcfadi, 2

- Ebul Kasim Samarkandi ei-Lejthi, 2

H

- Hafidh Ebi lsa Muhammed et­Termidhi, 2

- Hafidh Osman Erzerumi, 1

- Hafizuddin Ebui-Berekat Abdullah en-Nesefi, 1

- Hasan b. Muhammed ez-Zibari, 1

- Haxhi Rexheb b. Ahmed, 1

- Haxhi Rrustem ibn Dhihni, 1

- Husamuddin Hasan el-Kati, 1

- ıbrahim b. Muhammed ei-Halebi, 3

- ıbrahim Hakki b. Dervish Osman ei-Eremenaki, 1

L

- Lutfullah ibn Ebi Jusuf el-Hal imi, 1

M

- Mevlana Mustafa Shem'l, 1

-Muhammed b. Ebu Beker Imamzade ei-Hanefij, 1

- Muhammed b. Xhezeri esh-Shafi'l, 2

-Muhammed efendi Mevkufati, 1

-Muhammed ei-Kefevi b. ei-Haxhi Hamid, 1

Hact Bektaş Veli 12005-34 -------------------167

L.l.lCV LIIIIIU ------------------------

-Muhammed Pir 'Aiiy ei-Birgevi, 13

-Muhammed Sacakli Zade, 1

- Muhammed Şerif ei-Huseyn, 1

- Mulla Muhammed b. feramer b Ali-Muila Husrevi, 1

- Muslihuddin ei-Uiamişi, 1

- Mustafa b. Şemsuddin ei-Karahisari (Ahtari), 1

N

- Nasir Abdusseyyid ei-Mutarrizi, 2

- Necmuddin Ebu Hafsa Ömer b. Mu-hammed en-Nesefi, 1

o - Ömer ei-Ebheri, 1 p

- Pir Muhammed b. Mevlana Mustafa ibn Mevlana Halil el-Had Halil, 1

s - Sadruş-Şeria eth-Thani, 1

- Saduddin Mes'ud b. Ömer TaftazariiJ 2

- Saduddin Muhammed b. ei-Kaşgari, 2

ş

-Şeyh Yusuf Dai; 1

- Şeyh Sinan Rrumi, 1

- Şeyh Cemaluddin Yusuf ed-Dariri, 1

- Şemsuddin b .. Muhammed b. hamza ei-Fenari, 1

- Şemsuddin ei-Kelibuleviy, 1

- Şemsuddin Muhammed Abdurreuf ei-Munavi, 1

- Şemsuddin Muhammed b. Muham­med ibn ei-Cezeri, 1

-Muhammed Pir 'Aiij ei-Birgevi, 13

-Muhammed Saxhakli Zade, 1

- Muhammed Sherif ei-Husejn, 1

- Mulla Muhammed b. feramer b Ali-Muila Husrevi, 1

- Muslihuddin ei-Uiamishi, 1

- Mustafa b. Shemsuddin ei-Karahisari (Ahtari), 1

N - Nasir Abdussejjid ei-Mutarrizi, 2

- Nexhmuddin Ebu Hafsa ümer b. Muhammed en-Nesefi, 1

o - ümer ei-Ebheri, 1 p

- Pir Muhammed b. Mevlana Mustafa ibn Mevlana Halil ei-Haxhi Halil, 1 ·

s - Sadrush-Sheria eth-Thani, 1

·- Saduddin Mes'ud b. ümer Taftazani, 2

- Saduddin Muhammed b. ei-Kashgari, 2

SH - Shejh Jusuf Dai, 1

- Shejh Sinan Rrumi, 1

- Shejh Xhemaluddin jusuf ed-Dariri, 1

- Shemsuddin b. Muhammed b. hamza ei-Fenari, 1

- Shemsuddin ei-Kelibulevij, 1

- Shemsuddin Muhammed Abdurreuf ei-Munavi, 1

- Shemsuddin Muhammed b. Muhammed ibn ei-Xhezeri, 1

168----~------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

------------------ Kosova'da uryantal tl Yazmalart

- Şemsuddin Muhammed Hafidh esh­Şirazi, 1

- Siracuddin Ebu Muhammed Ali b. ei­Fergani, 1

- Siracuddin Muhammed b. Abdurre­şid es-Sicavendi, .1 u "-- Umer ibn Muhammed ibn Ali Ebui­Hayr Nasiruddin ei-Beydavi, 2

c - Cemaluddin Ebu Amer Othman b. Ebi Beker ei-Hacib, 1

MÜSTENSIHLERIN INDEKSI A - Abdülkerim b. Osman ei-Eremenaki, 1

- Abdurrahman Abdullah, 1

- Ahmed Andullah, 1

- Ahmed b. Murad, 1

-Ahmed Özün Köprüli, 1

-Ali b. Yusuf ei-Kadi, 1

-Ali b. Receb, 1 .

E - Equ Beker, 1

- Emin Vehbi, 1

H -Hamza b. Aliy,3

- Hasan b. ~hmed Efen,.di Uvey Zade, 5

- Hac ıMuhamed Begzade-Priştinevi, 1

- Hacı Muhammedi, 1

- Hacı Osman Zade Ahmed Hilmi, 1

- Hüseyin b. haci Halit 1

- Hüseyin b. haci Muhammed Sadik b. Süleyman, 1

- Shemsuddin Muhammed Hafidh esh­Shirazi, 1

- Siraxhuddin Ebu Muhammed Ali b. ei-Fergani, 1

- Siraxhuddin Muhammed b. Abdurreshid es-Sixhavendi, 1

u - Umer ibn Muhammed ibn Ali Ebui­Hajr Nasiruddin ei-Bejdavi, 2

XH - Xhemaluddin Ebu Amer Othman b. Ebi Beker ei-Haxhib, 1

INDEKSI I KOPJUESVE A - Abdulkerim b. Osman ei-Eremenaki, 1

-Abdurrahman Abdullahu, 1

- Ahmed Andullahu, 1

- Ahmed b. Murad, 1

-Ahmed Ozun Kupruli, 1

-Ali b. jusuf ei-Kadi, 1

-Ali b. Rexheb, 1

E ~ Ebu Beker, 1

- Emin Vehbi, 1

H - Hamza b. Alij, 3

- Hasan b. Ahmed efendi Uvej Zade, 5

- Haxhi Muhamed Begzade-Prishtinevi,1

- Haxhi Muhammedi, 1

~ Haxhi Osman Zade Ahmed Hilmiu, 1

- Hysein b. haxhi Halil, 1

- Hysein b. haxhi Muhammed Sadik b. Sylejmani, 1

HaCI Bektaş Veli 12005-34 ------------------169

E/sev Brina ------------------------

-Hüseyin Aga, 1

- Hüseyin b. Bayram, 1

- İbn ilyasi, 1

- İbrahim b. Ahmed, 2

- İbrahim b. Hasan, 1

- İbrahim Hacı Halil, 1

- isamil b. Halil, 1

- islam Gazi b. Abdül Gazi, 1 y

- Yunus b. Ataullah-Priştinevi, 1

- Yusuf b. halife b. Muhammed Ma-nastirli, 1

K - Katib Ali b. Ahmed, 1

M - Muhamed Hamid, 1 .

. \ - Muhammed b. Alauddin

- Muhammed b. Emre, 1

- Muhammed b. haci Hüseyn, 1

- Muhammed b. Muhammed b. Os-man

- Munlla Muhammed, 1

- Mustafa b. Mehmed Hoca, 1

o - Osman Molla Hasan, 1

s - İskender b. Selman, 1

MAL VERENLERiN VE VAKFEDENLERiN INDEKSi

A

- Abdülhalim Efendi, 1

- Abdülkadır ibn Ahmed, 1

- Hysejn Aga, 1

- Hys2jn b. Bajram, 1

- lbn lljasi, 1

-ıbrahim b. Ahmedi, 2

- ıbrahim b. Hasani, 1

- ıbrahim haxhi Halil, 1

- lsamil b. Halili, 1

- Islam Gazi b. Abdul Gazi, 1

- junus b. Ataullah-Prishtinevi, 1

- jusuf b. halife b. Muhammed Manastirliu, 1

K

- Katib Ali b. Ahmedi, 1

M

- Muhamed Hamidi, 1

- Muhammed b. Alauddin

- Muhammed b. Emre, 1

- Muhammed b. haxhi Hysejn, 1

- Muhammed b. Muhammed b. Osman i

- Munlla Muhammedi, 1

- Mustafa b. Mehmed Hoxha, 1·

o -Osman munlla Hasani, 1

s - Skender b. Selmani, 1

INDEKSI! VAKEFLENESVE DHE 1 PRONAREVE A ..

- Abdylhalim efendiu, 1

- Abdyikader ibn Ahmedi, 1

170------------------ Hact Bektaş Veli 12005-34

------------------- Kosova'da Oryantal El \'azmalan

- Ahmed Hamdi, 1

- Ahmed Muhamed, 1

E - Emin mulla Hüseyn Efendi, 1

- Enver ibrahim Bey b. Ali Bey, 1

- Esad Efendi, 1

H - Hadice dhe Afife- Priştine'li Haci Muhammed'in kızları, 1

- Halil b. Ahmedi, 1

- Halil b. Haci Daut Yakovali, 1

-Hacı Ahmedi (Priştine'de Kater Lulla-ve camiin imamı), 1

- Hacı Ali Efendi (Has'tanL 1

- Hacı Ali Efendi,

- Hacı Beyteş Zade bin Hüseyn Efendi, 1

- Hacı Mustafa Fetahu - Berlayoli, 1

- Hacı Osman b. Hüsein Aga, 1

- Hüseyin Efendi b. Haci Sadik, 7

ı

- ibn Hüseyin, 1

J - Yahya Efendi Yunus Efendi, 2

K - Kasım Zade seyyid Esadi, 1

M .. - Maliç Yahya b, Yunus, 1

- Maliç Paşa, 5

- Mevlana Husamuddin ei-Levhi, 1

- Muhamed Bahtiyari, 1

- Muhamed Yaşar Paşa, 1

- Muhammed Abdullahu, 1

- Ahmed Hamdi, 1

- Ahmed Muhamedi, 1

E - Emin mulla Hysejn efendiu, 1

- Enver lbrahim beu b. Ali beu, 1

- Esad Efendiu, 1

H - Hadixhe dhe Afife-- vajzat e haxhi Muhammedit nga Prishtina, 1

- Halil b. Ahmedi, 1

- Halil b. Haxhi Daut jakovali, 1

- Haxhi Ahmedi (imam ne xhamine e kater Lullave Prishtine), 1

- Haxhi Ali Eefndiu (nga Hasi),1

- Haxhi Ali efendi,

- Haxhi Bejtesh Zade bin Hysejn efendi, 1

- Haxhi Mustafa Fetahu - Berlajolli, 1

- Haxhi Osman b. Hysein Aga, 1

- Hysejn efendi b. haxhi Sadik, 7 .

ı

- lbn Hysejni, 1

J - jahja efendi junus efendi, 2

K - Kasim Zade sejjid Esadi, 1

M - Maliq jahja b, junus, 1

- Maliq Pasha, 5

- Mevlana Husamuddin ei-Levhi, 1

- Muhamed Bahtijari, 1

- Muhamed jashar Pasha, 1

- Muhammed Abdullahu, 1

HaCI Bektaş Veli 12005-34 -------------------171

ttsev t:mna ------------------------

- Muhammed Mahmudi, 1

- MollaKurtişi, 1

- Molla Hüseyni, 1

- Mustafa Efendi (Üsküp müftüsü), 1

- Mustafa Paşa, 2

o - Oglli Molla ibrahim, 1

- Osman Paşa, 1 . p

- Pir Muhamed b. Mustafa b. Ali-Prişti­nevi, 1

s - Salih Efendi b. Yunus ismail Yunus idrisi, 1

- Şeyh Sinani, 1

T -Tahir Dhihni, 1

YERLERIN INDEKSI · (fürbe, Medrese ve Şehir Isimleri vb.) ' -Bosna ,1

- Dopçe (Banyaluka), 1

- Enderun (Türkiye), 1

- Erzurum (Türkiye), 1

- Gilan, 1

-Yeni Pazar,1

- Kadi Şeher, 1

- Lukaç, 1

- Manastır, 1

- Medine, 1

- Ak Kaya Medresesi, 1

- Caca Beğ (Kırşehir- Türkiye) Medre-sesi, 1

- Muhammed Mahmudi, 1

- Mulla Kurtishi, 1

- Mulla Husejni, 1

-Mustafa efendiu (myfti i Shkupit), 1

- Mustafa pasha, 2

o - Oglli Munlla ıbrahim, 1

- Osman pasha, 1

P. - Pir Muhamed b. Mustafa b. Ali­Prishtinevi, 1

s - Salih efendi b. junus ısmail junus idrisi, 1

- Shej Sinani, 1

T -Tahir Dhihni, 1

INDEKSI! YENDEVE (emrat e qyteteve, medreseve, tyrbeve etj.)

- Bosnja ,1

- Dopçe (Banjalluke), 1

- Enderum (Turqi), 1

- Erzerum (Turqi), 1 - Gjilan·, 1

- jeni Pazar,1

- Kadi Sheher, 1

- Llukaç, 1

- Manastiri, 1

- Medine, 1

- Medreseja "Ak Kaja", 1

- Medreseja "Çaxhi Beg" (Kershehir-Turqi), 1

172------------------ Hact Bektaş Velf 12005-34

--------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

- Maliç Paşa Medresesi (Priştine), 1

- Yeı:ıi Medrese (Priştine), 1

- Hatuniye Medresesi (fürkiye), 1

- Yunus Efendi Mahallesi (Priştine), 1

- Mekke, 1

- Priştine, 5

- Sekedin (Beşiktaş), 1

- Serez (Yunanistan) 1

- Strumitsa, 1

- Sultan Y·aylağı (Mardin Kalesi -Diyarbakır),1

- Trablus (Libi), 1 ·

- Tire,1

- Velesi (Makedonya), 1

- Vuçitrn (Vuçiterna), 1

- Hazreti Eyyub Ensaris Camii, 1

-Sultan Mehmed Han'ın Camisi, 1

- Küçük Cami (Eski Cami) (Priştine), 2

LiTERATÜR VE KAYNAKLAR

A ·Kaynaklar

- Kosova Arşivi - Priştine, Oryantal El Yazmalan Fonu

. - Kosova Arşivi - Priştine, Osmanlı Belgeleri Fo­nu

- Ahlvrdt, Vilhelm, Verzeichniss der arabischen Handschriften der KonigHchen Bib/iothek zu Berlin. veli. VI, Berlin 1887-1899).

- Aytaş, Ass. Prof. Dr. Gıyasettin - Yılmaz, Dr. Haci, Arnavutluk Devlet Arşivleri Osmanlı Yazmalar Kata/oğu, Ankara, 2001.

- Blaskovics, Jozef, Arabische, turkische und per­sische handschriften der Universitatsbibliot­hek in Bratislava, 1961.

- Brockelmann, Cari, Geschichte der arabischen Lit­teratur, G-1-11, S 1-111. Leiden 1937-1949, v. lll.

- Medreseja e "Maliq pashes" (Prishtine),1

- Medreseja e Re (Prishtine), 1

- Medreseja "Hatunije" (furqi), 1

- Mehalla e junus efendiut (Prishtine), 1

- Meke, 1

- Prishtina, 5

- Sekedin (Beshiktash), 1

- Serez (Greqi) 1

- Strumice, 1

- Sul !tan jajllagi (l<alaja e Mardin it-Dijarbeker),1

- Tarablus (Libi), 1

- Tire,1

- Vefesi (Maqedoni), 1

- Vushtrria (Vuçiterna), 1

- Xhamia e Hazreti Ejjub Ensarise, 1

- Xhamia e Sulltan Mehmed Hanit, 1

- Xhamia e Vogel (Xhamia e Vjeter) (Prishtine), 2

BURIMET DHE LITERATURA

A Burimet

- Arkivi i Kosoves - Prishtine, Fondi: Doreshkri­met orienta/e.

- Arkivi i Kosoves Prishtine, Fondi: Dokumentet osmane.

- Ahlvrdt, Vilf'ıelm, Verzeichniss der arabischen Handschriften der Koniglichen Bibliothek zu Berlin. veli. VI, Berlin 1887-1899).

- Aytas, Ass. prof.dr. Giyasetlin Yilmaz, Dr. Ha­ci, Arnavutluk Devlet Arşivleri osman/i yaz­malar Katalogu, Ankara, 2001.

- Blaskovics, Jozef, Arabische, turkische und per­sische handschriften der Universitatsbibliot­lıek in Bratis/ava, 1961.

- Brockelmann, Cari, Gesclıiclıte der arabisclıen Lit­teratur, G-1-11, S 1-111. Leiden 1937-1949, v.lll.

HaCI Bektas Velf 12005-34 ----------------------173

E/sev Brina --...,.----------------------.,...---------

- Dobraca, Kasim, l(ata/og Arapski, Turskih i per­zijskih rukopisa, svezak prvi, Sarajevo, 1963.

- Dobraca, Kasim, Katalog Arapski, Turski h i per­zijskih rukopisa, svezak drugi, Sarajevo,

. 1979.

- c, Zejnil, Katalog Arapski h, Turski h, i perzijskih rukopisa, svezak treci, Sarajevo, 1991.

- Fajci, Zejnil, Katalog arapskih, turskih, perzijs­kih i bosanskih rukopisa, svezak peti, London - Sarajevo, 1999.

- Fajci, Zejnil, Tabelarni pregled hidzretskih go-dina preracunati u gadine nove ere, Sarajevo, 1982.

- Fihris e/-kutub el-arabiyye el-mevcude bi ed­Dar, Dar el-kutub ei-Misriye, Kajro, 1342/1924; . - ·-~~·-·----· -··

- Haci Halifa, Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi, Keşf edh-dhunun ;an esami el kutub ve el-fu­nun, ll, istanbul, 1943.

- jahic, Mustafa, Katalog arapskih, turskih, per­zijskih i bosanskih rukopisa, svezak sesti, London - Sarajevo, 1999.

- Karatay, Fehim Edhem, Arapça Yazmalar Kata­

logu, istanbul, 1962-1969, ll.

- Meciti, Reşat H., Deshifruesi tabelarik per vitet henare dhe diellore, Prizren, 1998. ·\

- Nametak, Fehim, Katalog arapskih, turski, per­zijskih 1 bosanskih rukopisa, svezak cetverti, London - Sarajevo, 1999.

- Paşa, ismail, Esmai el-muel-lifin, istanbul, 1951 - 1955.

- Popara, Haso - Fajic, Zejnil, Katalog arapskih,

turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, sve­zak sedmi, London Sarajevo, 2000.

- Rieu, Charls ("Cataloque of dhe turkish ma­nuscripts in the British Museum", London, 1888.

-Tahir, Bursalı, Mehmed, Osman/i müel-/ifleri, 1 - lll, istanbul, 1333-1342/1914- 1923.

- Trako, Salih, Katalog perzijskih rukopisa Orien-talnog lnstituta u Sarajevu, Sarajevo, 1986.

- Trako, Salih, Katalog rukopisa iz medicine, far­makologije i higijene u orientalnom institutu u Sarajevu, Prilozi za orientalnu filologiju, XXXII/XXXIII, Sarajevo, 1982/83.

- Dobraca, Kasim, Katalog arapski, turskih i per­

zijskih rukopisa, svezaf< prvi, Sarajevo, 1963.

- Dobraca, Kasim, Katalog arapski, turskih i per­zijskih rukopisa, svezak drugi, Sarajevo, 1979 .

- Fajic, Zejnil, Katalog arapskih, turskih, i perzijs­kih rukopisa, svezak treci, Sarajevo, 1991.

- Fajic, Zejnil, Katalog arapskih, turskih, perzijs­kih i basanski h rukopisa, svezak peti, London - Sarajevo, 1999.

- Fajic, Zejnil, Tabelarni pregled hidzretskih go-dina preracunati u gadine nove ere, Saraje­vo, 1982.

- Fihris el-kutub el-arabijje e/-mevxhude bi ed­Dar, Dar el-kutub ei-Misrije, Kajro, 1342/1924.

- Haxhi Halifa, Mustafa b. Abdullah Katib Çele­bi, Keshf edh-dhunun 'an esami el kutub ve el-funun, ll, Istanbul, 1943.

- Jahic, Mustafa, Katalog arapskih, turskih, per­zijskih i bosanskih rukopisa, svezak sesti, London - Sarajevo, 1999.

- Karatay, Fehim Edhem, "Arapça Yazmalar Kata­

logu", Istanbul, 1962-1969, ll.

- Mexhiti, Reshat H., Deshifruesi tabelarik per vi­fet henare dhe diellore, Prizren, 1998.

- Nametak, Fehim, Katalog arapskih, turski, per­zijskih 1 bosanskih rukopisa, svezak cetverti, London- Sarajevo, 1999.

- Pasha, ısmail, Esmai el-muel-lifin, Istanbul, 1951 1955.

- Popara, Haso - Fajic, Zejnil, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, sve­zak sedmi, London Sarajevo, 2000.

- Rieu, Charls ("Cataloque of dhe turkish ma­nuscripts in the British Museum", London, 1888.

-Tahir, Bursali, Mehmed, Osman/i myel-/ifleri, 1 - lll, Istanbul, 1333-1342/1914 - 1923.

- Trako, Salih, Katalog perzijskih rukopisa Orien-talnog lnstituta u Sarajevu, Sarajevo, 1986.

- Trako, Salih, Katalog rukopisa iz medicine, far­makologije i higijene u orientalnom institutu u Sarajevu, Prilozi za orientalnu filologiju, XXXII/XXXIII, Sarajevo, 1982/83.

174----------------------------------------- HaCI Bektaş Veli 12005-34

------------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

- Türkiye Yazmaları Toplu Kata/oğu (The Union Catalogue of Manuseripts in Turkey), 111/07,

· istanbul 1982.

B. Literatilr - Alpan, Nexhip P. - Kaçi, Nesip, Shqiptaret ne

Perandorine Osmane, Tirane, 1997.

- Beeirbegovic, Mad~ida, Prosvjetni objekti is­

/amske arhitekture, Starine Kosova, Vi-VII, Prishtina, 1972-1973.

- Canovie, Dr. Svetozar G., Specifieni problemi nastave u Skolama Kosova i Metohije, Pristi­na, 1967.

- Drançolli, jahja, Fil/et e ndi ki mit osman ne vi­

set e banuara me shqiptare dhe ne Bosnje e

Hercegovine, · Gjurmime Albanologjike,

SSHH, Prishtine, 1988.

- Dukagjini, Enver, Prizreni, Kosova nekad i da­nas, Beograd, 1973

- Fajie, Zejnil, Biblioteka Sejha Abdurrahmana

Sirije sa oglavka, Anali Gazi Husrev-begove Bibilioteke, Xl, Sarajevo, 1985.

- Frasheri, Sami, Personalitetet shqiptare ne "Ka­mus al-' Alam", Vepra, 9, Sh kup, 1994.

- Gazie, Mr. Lejla i Trako, Salih, Medzmua sara­

jevskog pjesnika Mehmeda Mej/ije Guranije,

"Anali" GHBB, knjiga XV - XVI, Sarajevo, 1990.

.- Georg von H ah n, johan, Udhetim neper visete '. Drinit e te Vardarit, Tirane, 2001.

- Grup autoresh {yazarlar), Suzi Çelebi, Prizren, 1998.

- Hamer, joseph von Historija Turskog (Osmnas-kog) carstva, ı, Zagreb, 1979.

- Hali mi, Kadri, Trajtime dhe studime etnologji­ke, Prishtine, 2000. ,.

- Hiti, Filip, lstorija Arapa, Sarajevo, 1983.

- inaleık, Halil, Perandoda Osmane, Shkup, 1995.

- jane, Zagorka, islamska minijatura, Zagreb,

1985.

- Kalesi, Dr. Hasan i Redzep, !smail, Prizrenac

Kuklibeg i njegove zaduzbine, Prilozi za ori­entalnu filologiju; VIII-IX/1958-9, Sarajevo, 1960.

- Turkiye Yazmalari Toplu Katalogu (The Union

Catalogue of Manuseripts in Turkey), 111/07, Istanbul 1982.

B. Literatura

- Alpan, Nexhip P. - Kaçi, Nesip, Shqiptaret ne

Perandorine Osmane, Tirane, 1997.

- Becirbegovie, Madzida, Prosvjetni objekti is­

/amske arhitekture, Starine Kosova, Vi-VII, Prishtina, 1972--1973.

- Canovie, Dr. Svetozar G., Specifieni problemi nastave u skolama Kosova i Metohije, Pristi­na, 1967.

- Drançolli, jahja, Fillet e ndikim it osman ne vi­

set e banuara me shqiptare dhe ne Bosnje e

Hercegovine, Gjurmime Albanologjike, SSHH, Prishtine, 1988.

- Dukagjini, Enver, Prizreni, Kosova nekad i da­

nas, Beograd, 1973

- Fajie, Zejnil, Bib/ioteka sejha Abdurrahmana Si­

rije sa og/avka, Anali Gazi Husrev-begove Bibilioteke, Xl, Sarajevo, 1985.

- Frasheri, Sami, Personalitetet shqiptare ne "Ka­mus ai-'Aiam", Vepra, 9, Shkup, 1994.

- Gazie, Mr. Lejla i Trako, Salih, Medzmua sara­

jevskog pjesnika Mehmeda Mej/ije Guranije,

"Anali" GHBB, knjiga XV - XVI, Sarajevo, 1990.

- Georg von Hahn, johan, Udhetim neper visete Drinit e te Vardarit, Tirane, 2001.

- Grup autoresh, Suzi Çelebi, Prizren, 1998.

- Hamer, joseph von Historija Turskog (Osmnas-kog) carstva, 1, Zagreb, 1979.

- Halimi, Kadri, Trajtime dhe studime etnologji­ke, Prishtine, 2000.

- Hiti, Filip, lstorija Arapa, Sarajevo, 1983.

- lnalxhik, Halil, Perandoda Dsmane, Shkup, 1995.

- jane, Zagorka, ls/amska minijatura, Zagreb, 1985.

- Kalesi, Dr. Hasan i Redzep, ısmail, Prizrenac

Kuklibeg i njegove zaduzbine, Prilozi za ori­entalnu filologiju, VIII-IX/1958-9, Sarajevo, 1960.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 ------------------------175

E/sev Brina ----'--'----------------------------

Kalesi, Hasan, Kontributi i shqiptareve ne dituri­te is/time, Prizren, 1991.

Kalesi, Hasan, Prizren kao kulturni centar za vre­me turskog perioda, Gjurmime Albanologji­ke, 1, Prishtine, 1962.

Kalesi, Hasan, Spomenici islamske arhitekture i orijenta/ni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973.

Kalesi, Hasan - Eren, İsmail, Prizrenac Mahmud pasha Rrotul, njegove zaduzbine i vakufna­ma, Starine Kosova , VI - VII, Prishtina, 1972 -1973.

- Kasumovic, İsmet, Nasa knjzevnost na orijen­talnim jezicima u izvorima na arapskom jezi-

- Kalesi, Hasan, Kontributi i shqiptareve ne ditu­rite islame, Prizren, 1991.

- Kalesi, Hasan, Prizren kao kulturni centar za vreme turskog perioda, Gjurmime Albano­logjike, 1, Prishtine, 1962.

- Kalesi, Hasan, Spomenici islamske arhitekture i orijentalni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973.

-Kalesi, Hasan- Eren, ısmail, Prizrenac Mahmud pasha Rrotul, njegove zaduzbine i vakufna­ma, Starine Kosova , VI- VII, Prishtina, 1972 -1973.

- Kasumovic, ısmet, Nasa knjzevnost na orijen-

ku, P.O.F.,vol. 39, Sarajevo,-1990.--~-·-·- -- ----talnim jezicima u izvorima na arapskom jezi­ku,P.O.F., vol. 39, Sarajevo, 1990.

- Kazeci, Prof. Dr. Ziya, Historia e arsimit islam, Tirane, 2001.

- Kovacevic, B, Arhiv Serpske Akademije nauka u Beogradu, "Arhivist", br. 3-4, Beograd, 1957.

- Malcal m, Noel, Kosova - nje histari e shkurter, Prishtine, 1998.

- Mehdi u, Dr. Feti, Doreshkrim'et orientale pasu­ri e rral/e, "B ota e Re", 25 maj Prishtine, 1988.

- Mehdiu, Dr. Feti, islam kod a/banaca u svjetlu ' rukopsinih dje/a, Zagreb, 1997, f. 73-86;

- Mehmeti, Sadik, Disa doreshkrime isitime ne Arkivin e Kosoves, "Dituria İslame", nr. 150, Prishtine, 2003.

- Mehmeti, Sad ik, Doreshkrimet orientale ne Bib­/ioteken e Keshillit te Bashkesise isitime ne Sharr, "Edu kata İslame", nr. 7 4, Prishtine, 2004, f. 229 239.

- Mujezinovic, Mehmed, Kolekcija Orijentalnih rukopisa biblioteke Mehmed-Pazine dzamije u Prizrenu, Starine Kosova, br. 11-111, Prishtina, 1963.

- N uro, Dr. Kujtim, Dokumente osmane ne arki­vat shqiptare, Tirane, 2000.

- Osmani, Dr. Shefik, Klasiket e Lindjes ne gju­hen shqipe, "Univers", nr. 1, Tirane, 2001.

- Pirraku, Dr. Muhamet, Kultura Kombetare shqiptare deri ne Lidhjen e Prizrenit, Prishti­ne, 1989.

- Kazeci, prof. dr. Ziya, Historia e arsimit islam, Tirane, 2001.

- Kovacevic, B, Arhiv-Serpske Akademije nauka u Beogradu, "Arhivist", br. 3-4, Beograd, 1957.

- Malcolm, Noel, Kosova - nje histari e shkurter, · Prishtine, 1998.

- Mehdi u, Dr. Feti, Doreshkrimet orientale pasu­ri e rralle, "Bota e Re", 25 maj Prishtine, 1988.

- Mehdiu, Dr. Feti, Islam kod albanaca u svjetlu rukopsinih djela, Zagreb, 1997, f. 73-86;

- Mehmeti, Sadik, Disa doreshkrime islame ne Arkivin e Kosoves, "Dituria lslame", nr. 150, Prishtine, 2003.

- Mehmeti, Sadik, qoreshkrimet orientale ne Bib­/ioteken e Keshillit te Bashkesise Islame ne Sharr, "Edukata lslame", nr. 74, Prishtine, 2004, f. 229- 239.

- Mujezinovic, Mehmed, Kolekcija Orijentalnih rukopisa biblioteke Mehmed-Pazine dzamije u Prizrenu, Starine Kosova, br. 11-111, Prishti­na, 1963.

- Nuro, Dr. Kujtim, Dokumente osmane ne arki­vat shqiptare, Tirane, 2000.

- Osmani, Dr. Shefik, Klasiket e Lindjes ne gju­hen shqipe, "Univers", nr. 1, Tirane, 2001.

- Pirraku, Dr. Muhamet, Kultura Kombetare shqiptare deri ne Lidhjen e Prizrenit, Prishti­ne, 1989.

176------------------------------------------ HaCI Bektaş Ye/i 12005-34

---------------:----------- Kosova'da Oryanta/ El Yazmalart

- Redzepagic, Dr. jasar, Razvoj prasvete i sko/st­va a/banske narodnosti na teritoriji danasnje ]ugos/avije do 7918 godine, Pristina, 1968.

- Redzepagic,Akademik jasar, Razvoj i obe/jeza turskih skola na teritoriji danaznje ]ugos/avi­je do 1912 godine, "Studije", 1988.

- Rexhep i, Resul - Mehmeti, Sadik, "Risaleja ... " e Haxhi Rrustem ef. Shportes - veper e rende­sishme per shkencat kuranore, "Edukata isla­

me, nr. 70, Prishtine, 2003.

- Salihu, Mr. Hajdar, Gjurmeve te nje bejtexhiu, "Jeta e Re, 4, Prishtine, 1979.

- Salihu, Mr. Hajdar, Poezia e bejtexhinjve, Prishtine, 1987.

-Sinan i, Shaban, Doreshkrimet orientale dhe tra­dita kulturare e Shqiperise, "Perla", nr. 1-4, Tirane, 2001.

- Smailagic, Nerkez, Leksikon islama, Sarajevo,

1990.

- Statovci, Dr. Drita, Zhvillimi historik i zejtarise dhe rendesia e saj bashkekohore per struktu­ren ekonomiko-shoqerare te KSA te Kosoves, Prishtine, 1982

- Stojakovic, Momcilo, Knjizevna manuscripta turcica u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sarajevo,

1981.

- Sultan, Dr. Alij, Ed-Dev/e e/-Uthmanije, Di­

meshk, 1997.

- Shpuza, Gazmend, ]eta /etrare ne gjuhet orien­tale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane, 2001.

- Trako, Salih, Durarı.i! Hukkam sa marginalijama Beogradsko9 Muftije Ali efendije, Anali Gazi

Husrev-begove biblioteke, knjiga IV, Saraje­

vo, 1976.

- Trako, Salih, Medzmua pjesni~a sakira, "Anal i",

GHBB, knjiga, ll- lll, Sarajevo, 1974.

Virmiça, Raif, Kosova'da Osman/i Mimari Eser­leri, 1, Ankara, 1999.

- Zlatar, Behija, Popis vakufa u Bosni u XVI stol­jecu, separat iz Priloga za orientalnu filologi­

ju, XX-XXI, Sarajevo, 197 4.

- Redzepagic, Dr. jasar, Razvoj prasvete i sko/st­va a/banske narodnosti na teritoriji danasnje ]ugos/avije do 1918 godine, Pristina, 1968.

- Redzepagic,Akademik jasar, Razvoj i obe/jeza turski h skola na teritoriji danaznje ]ugcis!avi­je do 1912 godine, "Studije", 1988.

- Rexhepi, Resul - Mehmeti, Sadik, "Risa/eja ... "e Haxhi Rrustem ef. Shportes - veper e rende­sishme per shkencat kuranore, "Edukata lsla­

me, nr. 70, Prishtine; 2003.

- Salihu, Mr. Hajdar, Gjurmeve te nje bejtexhiu, "Jeta e Re, 4, Prishtine, 1979.

- Salihu, Mr. Hajdar, Poezia e bejtexhinjve, Prishtine, 1987.

-Sinan i, Shaban, Doreshkrimet orientale dhe tra­dita kulturare e Shqiperise, "Perla", nr. 1-4, Tirane, 2001.

- Smailagic, Nerkez, Leksikon Islama, Sarajevo,

1990.

- Statovci, Dr. Drita, Zhvillimi historik i zejtarise dhe rendesia e saj bashkekohore per struktu­ren ekonomiko-shoqerare te KSA te Kosoves, Prishtine, 1982

- Stojakovic, Momcilo, Knjizeima manuscripta turcica u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sa:ajevo, 1981.

- Sultan, Dr. Alij, Ed-Dev/e e/-Uthmanije, Di­meshk, 1997.

- Shpuza, Gazmend, ]eta /etrare ne gjuhet orien­tale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane, 2001.

- Trako, Salih, Durarul Hukkam sa margina/ijama Beogradskog Muftije Ali efendije, Anali Gazi

Husrev-begove biblioteke, knjiga IV, Saraje­vo, 1976.

Trako, Salih, Medzmua pjesnika sakira, "Anal i",

GHBB, knjiga, ll- lll, Sarajevo, 1974.

- Virmiça, Raif, Kosova'da osman/i mimari eser­leri, 1, Ankara, 1999.

- Zlatar, Behija, Popis vakufa u Bosni u XVI stol­jecu, separat iz Priloga za orientalnu filologi­ju, XX-XXI, Sarajevo, 1974.

Hacı Bektaş Veli 12005-34 -----------------------177

E/sev Brina --------------------------------

DIPNOTLAR

2

Me dokumente dhe doreshkrime orientale kuptojme te gjitha shkrimet me dare ne gjuhen arabe, turke, persiane dhe ne gju-hen shqipe te shkruara me grafi arabe.

Ne Biblioteken Kombetare Universitare te Prishtines, ruhet doreshkrimi, deri me tani me i vjetri ne Kosove, i kopjuar- ne vitin 1347. Si pas informates se z. Nehat Krasni­qi, punonjes shkencor ne kete_ Biblioteke, me rastin e hapjes se Ekspozites se librave te rralle ne Biblioteken Kombetare Univer­sitare te Prishtines, dt. ll prill 2003.

3 Hasan Kalesi, Prizren kao kulturni centar

4

s

6

7

8

9

·:za \ireinettitsko)fperioda-;Gjurmime Alba-­nologjike, ı, Prishtine, 1962, f. 92; Grup autoresh, Suzi Çelebi, Prizren, 1998, f. 211-212; Raif Virmiça, Kosova'da osman/i mimari eserleri, 1, Ankara, 1999, f. 181.

Sh i h: Grup autoresh, Katalog arapski, turski i perzijskih rukopisa, svjeska 1 -VIII, Saraje­vo- London, 1963 -19'99.

Momcilo Stojakovic, Knjizevna manuscripta turdea u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sarajevo, 1981, f. 77-78; B. Kovacevic, Arhiv Serpske Akade:nije nauka u Beogradu, "Arhivist", br. 3-4, Beograd, 19S7, f. CXCIII-CCXVI.

Arabische, turkische und persische handsch­riften der Universitatsbib/iothek in Bratislava, pergatiti Jozef Blaskovics, Bratislava, 1961.

Hasan Kalesi, Spomenici is/amske arhitek­ture i orijentalni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd; 1973, 478.

Sh i h doreshkrimin "Sherh Rahati e/-kulub", ne kapitullin e punimit tone: Kata/ogu i do­reshkrimeve ... ne Arkivin e Kosoves, nen numrin rendar SO.

Hasan Kalesi, Prizren kao kulturni centar za vreme turskog perioda, Gjurmime Alba­nologjike, 1, Prishtine, 1962, f. 91 - 118; 1 njejti: Spomenici islamske arhitekture i ori­jentalni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, f. 467- 478

2

3

4

s

6

7

8

9

SHENiME Me dokumente dhe doreshkrime orientale kuptojme te gjitha shkrimet me dore ne gjuhen arabe, turke, persiane dhe ne gju­hen shqipe te shkruara me grafi arabe.

Ne Biblioteken Kombetare Universitare te Prishtines, ruhet doreshkrimi, deri me tani me i vjetri ne Kosove, i kopjuar ne vitin 1347. Sipas informates se z. Nehat Krasni­qi, punonjes shkencor ne kete Biblioteke, me rastin e hapjes se Ekspozites se librave te rralle ne Biblioteken Kombetare Univer­sitare te Prishtines, dt. 11 prill 2003.

Hasan Kalesi, Prizren kao ku/tumi centar za vreme turskogperioda, Gjurmime Alba­nologjike, 1, Prishtine, 1962, f. 92; Grup autoresh, Suzi Çelebi, Prizren, 1998, f. 211-212; Raif Virmiça, Kosova'da osman/i mimari eserleri, 1, Ankara, 1999, f. 181.

Shih: Grup autoresh, Katalog arapski, turski i perzijskih rukopisa, svjeska 1- Vlll,5araje­vo- London, 1963 -1999.

Momcilo Stojakovic, Knjizevna manuscripta turdea u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sarajevo, 1981, f. 77-78; B. Kovacevic, Arhiv Serpske Akademije nauka u Beogradu, "Arhivist", br. 3-4, Beograd, 19S7, f. CXCIII-CCXVI.

Arabische, turkische und persische handsch­riften der Universitatsbibliothek in Bratislava, pergatiti Jozef Blaskovics, Bratislava, 1961.

Hasan Kalesi, Spomenici islamske arhitek­ture i orijentalni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, 478.

Sh i h doreshkrimin "Sherh Rahati e/-kulub", ne kapitullin e punimit tone: Katalogu i do­reshkrimeve ... ne Arkivin e Kosoves, nen numrin rendar SO.

Hasan Kalesi, Prizren kao ku/tumi centar za vreme turskog perioda, Gjurmime Alba­nologjike, 1, Prishtine, 1962, f. 91 - 118; 1 njejti: Spomenici islamske arhitekture i ori­jenta/ni rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, f. 467- 478.

178------------------------------~------~ Hac1 Bektaş Ve/il 2005-34

------------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

1 O Mehmed Mujezinovic, Kolekcija Orijental­nih rukopisa biblioteke Mehmed-Pasine dzamije u Prizrenu, Starine Kosova, br. ll­

lll, Pristina, 1963, f. 198 - 205.

11 Dr. Feti Mehdiu, islam kod albanaca u

svjetlu rukopsinih djela, Zbornik radova VII Medzunarodnog islamskog simpozija, Zag­

reb, 1997, f. 73'-' 86; 1 njejti, Doreshkrimet orientale pasuri e rralle, "B ota e Re", 25 maj Prishtine, 1988.

12

13

14

Nehat Krasniqi, Kronika (menakib) e Tahir efendiut burim i rendesishem per histarine e kultures ne Prizren gjate periudhes turko

osmane, "Edukata islame", nr. 57, Prishti­ne, 1995, f. 59-72; 1 njejti, Vasijetnameja e

mulla Dervish Pejes, ,Studime Orientale",

nr. 2, Prishtine, 2002, f. 13 - 52. Sadik Mehmeti, D isa doreshkrime isitime ne Arki­

vi n e Kosoves, "Dituria islame", nr. 150, Prishtine, 2003, f. 94 - 97; ı njejti, Do­reshkrimet orientale ne Biblioteken e Kes­

hillit te Bashkesise islame ne Sharr, "Eduka­ta islame", nr. 74, Prishtine, 2004, f. 229-

239.

Shaban Sinani, Doreshkrimet orientale dhe tradita kulturare e Shqiperise, "Perla", nr. 1

- 4, Tirane, 2001, fq. 30.

Po aty, fq. 31.

15 · .. Gazmend Shpuza, }eta letrare ne gjuhet

orientale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane,

2001, f. 12.

16

17

18

19

Po aty, fq. 23.

Johan Georg von Hahn, Udhetim neper vi­set e Drinit e te Vardar~t, Tirane, 2001, f. 95 -96

Jahja Drançolli, Fillet e ndikirnit osman ne

viset e banuara me shqiptare dhe ne Bosn­

je e Hercegovine, Gjurrnime Albanologji­

ke, SSHH, Prishtine, 1988, f. 85.

Dr. Şefik Osman i, K/asi ket e Lindjes ne gju­

hen shqipe, "Univers", nr. 1, Tirane, 2001, f. 45.

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Mehmed Mujezinovic, Kolekcija Orijental­nih rukopisa bib/joteke Mehmed-Pasine

dzamije u Prizrenu, Starine Kosova, br. ll­lll, Pristina, 1963, f. 198 - 205.

Dr. Feti Mehdiu, Islam kod albanaca u svjetlu rukopsinih djela, Zbornik radova VII

Medzunarodnog islamskog simpozija, Zag­

reb, 1997, f. 73 - 86; 1 njejti, Doreshkrimet orientale pasuri e rralle, "Bota e Re", 25 maj Prishtine, -1988.

Nehat Krasniqi, Kronika (menakib) e Tahir

efendiut burim i rendesishem per histarine e kutlures ne Prizren gjate periudhes turko

osmane, "Edukata lslame", nr. 57, Prishti­ne, 1995, f. 59-72; 1 njejti, Vasijetnameja e

mulla Dervish Pejes, ,Studime Orientale", nr. 2, Prishtine, 2002, f. 13 - 52. Sadik

Mehmeti, D isa doreshkrime islame ne Arki­

vi n e Kosoves, "Dituria lslame", nr. 150, Prishtine, 2003, f. 94 - 97; ı njejti, Do­reshkrimet orientale ne Biblioteken e Kes­

hillit te Bashkesise lslame ne Sharr, "Eduka­ta lslame", nr. 74, Prishtine, 2004, f. 229-239.

Shaban Sinan i, Doreshkrimet orientale dhe

tradita kulturare e Shqiperise, "Perla", nr. 1

- 4, Tirane, 2001, fq. 30.

Po aty, fq. 31.

Gazmend Shpuza, }eta letrare ne gjuhet

orientale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane, 2001,(. 12.

Po aty, fq. 23.

Johan Çeorg von Hahn, Udhetim neper vi­set e Drinit e te Vardarit, Tirane, 2001, f. 95 - 96

Jahja Drançolli, Fi!let e ndikinıit osman ne viset e banuara me shqiptare dhe ne Bosn­

je e Hercegovine, Gjurmime Albanologji­

ke, SSHH, Prishtine, 1988, f. 85.

Dr. Shefik Osmani, K/asiket e Lindjes ne

gjuhen shqipe, "Univers", nr. 1, Tirane,

2001, f. 45.

Hacı Bektaş Velf 12005-34 -----------------------179

E/sev Brina ----,--"'------------------------------

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

Gazmend Shpuza, }eta /etrare ne gjuhet orientale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane,

2001, f. 5.

Filip Hiti, lstorija Arapa, Sarajevo, 1983, f.

370.

Nerkez Smailagic, Leksikon islama, Saraje­

vo, 1990, f. ıso".

Prof. Dr. Ziya Kazici, Historia e arsimit is­lam, Tirane, 2001, f. 18.

Hasan Kalesi, Kosova nekad i danas, f. 922.

Me gjeresisht: Akademik ]asar Redzepagic,

Razvoj i obeljeza turskih skola na teritoriji danasnje }ugos/avije do 1912 godine, "Stu­

dije", 1988, f. 52- 53.

Hasan Kalesi,SpomenTci islamskeaifıHetC~ ture i orijentaini rukopisi, Kosova nekad i

danas, Beograd, 1973, 470.

Dr. Svetozar G. »anovic, Specificni proble­mi nastave u sko/ama Kosova i Metohije, Pristina, 1967, f. 30- 31.

Madzida Becirbegovic, P_rosvjetni objekti islamske arhitekture; Starine Kosova, VI­

VII, Prishtina, 1972-1973, f. 82.

Dr. ]asar Redzepagic, Razvoj prosveteh sko/stva .a/banske narodnosti na teritoriji danasnje }ugos/avije do 1918 godine, Pris­

tirfa, 1968, f. 43.

Hasan Kalesi, Prizren kao kulturni centar za vreme turskog perioda, Gjurmime Alba­

nologjike, 1, Prishtine, 1962, f. 95.

Mehmed Mujezinovic, pun. cit., f. 199

Madzida Becirbegovic, Prosvjetni objekti islamske arhftekture, vep. cit., f. 91~92.

Behija Zlatar, Popis vakufa u Bosni u XVI sto/jecu, separat iz Priloga za orientalnu fi­

lologiju, XX-XXI~ Sarajevo, 197 4, f. lll.

Dr. H. Kalesi, Najstari vakufski ... vep. cit.,

f. 14.

Dr. Hasan Kalesi i ısmail Redzep, Prizrenac Kuklibeg i njegove zaduzbine, Prilozi za

orientalnu filologiju, VIII-IX/1958-9, Sara­jevo, 1960, f. 144 e tutje.

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

Gazmend Shpuza, }eta /etrare ne gjuhet orientale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane,

2~01, f. 5.

Filip Hiti, lstorija Arapa, Sarajevo, 1983, f.

370.

Nerkez Smailagic, Leksikon Islama, Saraj~ vo, 1990, f. 150.

Prof. Dr. Ziya Kazici, Historia e arsimit is­lam, Tirane, 2001, f. 18.

Hasan Kalesi, Kosova nekad i danas, f. 922.

Me gjeresisht: Akademik ]asar Redzepagic,

Razvoj i obe/jeza turskih skola na teritoriji danasnje }ugos/avije do 1912 godine, "Stu­

dije", 1988, f. 52 - 53.

Hasan Kalesi, Spomenici is/amske arhitek­ture i orijentalni rukopisi, Kosova nekad i

danas, Beograd, 1973, 470.

Dr. Svetozar G. uanovic, Specificni probl~ mi nastave u skolama Kosova i Metohije, Pristina, 1967, f. 30- 31.

Madzida Becirbegovic, Prosvjetni objekti islamske arhitekture, Starine Kosova, VI­

VII, Prishtina, 1972-1973, f. 82.

Dr. ]asar Redzepagic, Razvoj prosvete i skolstva a/banske narodnosti na teritoriji danasnje }ugoslavije do 1918 godine, Pris­

tina, 1968, f. 43.

Hasan Kalesi, Prizren kao ku/turni centar za vreme turskog perioda, Gjurmime Alba­nologjike, 1, Prishtine, 1962, f. 95.

Mehmed Mujezinovic, pun. cit., f. 199

Madzida Becirbegovic, Prosvjetni objekti is/amske arhitekture, vep. cit., f. 91-92.

Behija Zlatar, Popis vakufa u Bosni u XVI sto/jecu, separat iz Priloga za orientalnu fi­

lologiju, XX-XXI, Sarajevo, 1974, f. lll.

Dr. H. Kalesi, Najstari vakufski ... vep. cit.,

f. 14.

Dr. Hasan Kalesi i ısmail Redzep, Prizrenac Kuk/ibeg i njegove zaduzbine, Prilozi za

orientalnu filologiju, VIII-IX/1958-9, Sara­

jevo, 1960, f. 144 e tutje.

180---------------------------------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

------------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

36

37.

38

39

40

41

43

44

45

46

47

48

Zagorka Jane, islamska minijatura, Zagreb, 1985, f. 26.

Shih doreshkrimin nen numrin rendor .....

Dr. jasar Redzepagic, Razvoj prosvetei sko/stva albanske narodnosti .. . , vep. cit., f. 51.

Pergjithesisht. ne doreshkrimet orientale, pra edhe ne ata qe ruhen ne Arkivin e Ko­soves, me se shumti takohen Ilajet e shkri­mit "nes'h" dhe "ta'lik", kurse me rralle Ila­ii i shkrimit "thuluth".

Dr: Svetozar G. »anovic, Specifieni proble­mi nastave u skolama Kosova i Metohije, vep. cit., f. 65 - 66.

Me veprimtarine e ketyre tre artisteve qe i takonin institucionit te esnafit, ne Kosove, deri me sat, ne menyre te veçante nu k esh­te marre asnje studiues. Te dhenat per kete, nuk mungojne. Mendirnin tane e mbeshte­sim ne faktin se liberlidhesit e Shkupit, te Shqiperise dhe te Bosnjes ka ne qene te njo­hur ne tere Ballkanin. Ne anen tjeter, Priz­reni qe di kur kishte me sh u me se 124 esna­fe, Gjakova, Gjilani, Prishtina po ashtu, ne mesin e ketyre esnafeve, sigurisht do te ke­ne qene edhe liberlidhesit, kaligrafistet dhe miniaturistet kosovare.

Salih Trako, Ourarul Hukkam sa marginali­jama Beogradskog Muftije Ali efendije,

Anali Gazi Husrev-begove biblioteke, knji­ga IV, Sarajevo, 1976, f. 133.

Enver Dukagjini, Prizreni, ne Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, f. 930.

Dr. Drita Statovci, Zh'ftil/imi historik i zejta­rise dhe rendesia e saj bashkekohore per strukturen ekonomiko-shoqerore te KSA te Kosoves, Prishtine, 1982, f. 207.

Zagorka Jane, vep. cit., f. 27.

Şaban Sinani, pun. cit., s. 30.

nr. 53. El yazması

nr. 4. El yazması

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

Zagorka Jane, ls/amska minijatura, Zagreb, 1985, f. 26.

Shih doreshkrimin nen numrin rendor .....

Dr. jasar Redzepagie, Razvoj prosvete i skolstva albanske narodnosti .. . , vep. cit., f. 51.

Pergjithesisht ne doreshkrimet orientale, pra edhe ne ata qe ruhen ne Arkivin e Ko­soves, me se s_bumti takohen Ilajet e shkri­mit "nes'h" dhe "ta'lik", kurse me rralle llo­ji i shkrimit "thuluth".

Dr. Svetozar G. »anovie, Specifieni proble­mi nastave u skolama Kosova i Metohije, vep. cit., f. 65 - 66.

Me veprimtarine e ketyre tre arlisteve qe i takonin institucionit te esnafit, ne Kosove, deri me sat, ne menyre te veçante nuk esh­te marre asnje studiues. Te dhenat per kete, nuk mungojne. Mendirnin tane e mbeshte­sim ne faktin se liberlidhesit e Shkupit, te Shqiperise dhe te Bosnjes kane qene te njo­hur ne tere Ballkanin. Ne anen tjeter, Priz­reni qe di kur kishte me sh u me se 124 esna­fe, Gjakova, Gjilani, Prishtina po ashtu, ne mesin e ketyre esnafeve, sigurisht do te ke­ne qene edhe liberlidhesit, kaligrafistet dhe miniaturistet kosovare.

Salih Trako, Durarul Hukkam sa marginali­jama Beogradskog Muftije Ali efendije, Anali Gazi Husrev-begove biblioteke, knji­ga IV, Sarajevo, 1976, f. 133.

Enver Dukagjini, Prizreni, ne Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, t 930.

Dr. Drita Statovci, Zhvil/imi historik i zejta­rise dhe rendesia e saj bashkekohore per strukturen ekonomiko-shoqerore te KSA te Kosoves, Prishtine, 1982, f. 207.

Zagorka jane, vep. cit., f. 27. ~·

Shaban Sinani, pun. eit., fq. 30.

Doreshkrimi nr. 53.

Doreshkrlmi nr. 4.

Hac1 Bektaş Veli 12005-34 -----------------------181

E/sev Brina ---.....,-----------------------------

49

so 51

52

21 El yazması

19 El yazması

13 El yazması

·Fjala arabe "Mexhmu'a", d.m.th. "permbledh­je", "koleksion". Eshte nxjerre nga fjala arabe "xhem'a", ,me grumbul/ue", ,me tubue", etj. Ne rastin tone, fjala "mexhmu'a", d.m.th.: "no­tes privat me permbajtje te llojllojshme". ,Mexhmuate", ne Arkivin e Kosoves, jane har­tuar kryesisht ne trevat tona. Ato i kane hartuar, grumbulluar dhe i kane shkruar vendoret, per vete, per interesa individuale dhe nga kurresht­ja. Ata ne "mexhmu'a" kane futur ate qe kane gjetur ne doreshkrimet me te aferta, çka kane degjuar, mbajturnemend-ose-lexuar;qesipas shijes dhe vleresimit te tyre kane qene intere­sante dhe me vlere te regjistroheshin, ate qe me perseritje kane dashur ta mbajne ne mend, qe per to te mbetet ndonje gjurme e perhershme, qe permes permbajtjes se "mexhmu'ase" te ndikojne tek edukimi i te rinjve etj. Dikur vete hartuesi i "mexhmu' ase"' ne q()fte se e ka ndi­er veten te afte, ka futur ndonje varge te vetin, ndonje vjershe, shqyrtim a pershkrim per ndon­je ngjrjae interesante dhe te ngjashme. Nga permbajtja e "mexhmu'ase" mund te shihet synimi ideor i hartuesit, preokupimet e tij, nive­li arsimor dhe kulturor. Thene shkurt, "mexh­mu'a" permes permbajtjes se vet na paraqitet si dritare, permes se eiles mund te perbirohemi ne kohen ne te cilen eshte hartuar ajo dhe ne shpirtin e hartuesit te saj.

"Mexhmuane", hartuesi rendom ia ka lene tras­hegim dikujt nga te afermit e tij, e ky ka vazh­duar te shkruaje dhe te fute lende te reja ne te. Prandaj, nuk esht~ per t'u çuditur qe ne "mexh­mu'a" mund te gjenden materiale te llojllojsh­me, çfare ne vende te tjera nuk mund te gjen­den. Keshtu, seeila "mexhmu'a" eshte antolog­ji me vete dhe unikate.

Prandaj "mexhmu'a", dhe kjo seeila ne veçan­ti, paraqesin burime te vlefshme per histarine e kultures te vendeve tona. Ato rendom jane bar­tur ne xhep, prandaj pjesa me e madhe e tyre

49

so 51

52

21 doreshkrime.

19 doreshkrime.

13 doreshkrime.

Fjala arabe "Mexhmu'a'~ d.m.th. "permb­ledhje", "koleksion". Eshte nxjerre nga fjala arabe "xhem'a", ,me grumbul/ue", ,me tu­bue", etj. Ne rastin tone, fjala "mexhmu'a", d.m.th.: "notes privat me permbajtje te llojl­lojshme". "Mexhmuate", ne Arkivin e Koso­ves, jane hartuar kryesisht ne trevat tona. Ato i kane hartuar, grumbulluar dhe i kane shkruar vendoret, per vete, per interesa indi­viduale dhe nga kurreshtja. Ata ne "mexh­mu'a" kane futur ate qe kane gjetur ne do­reshkrimet me te aferta, çka kane degjuar, mbajtur ne mend ose lexuar, qe si pas shijes dhe vleresimit te tyre kane qene interesante dhe me vlere te regjistroheshin, ate qe me perseritje kane dashur ta mbajne ne mend, qe per to te mbetet ndonje gjurme e per­hershme, qe permes permbajtjes se "mexh­mu'ase" te ndikojne tek edukimi i te rinjve

· etj. Dikur vete hartuesi i "mexhmu'ase", ne qofte se e ka ndier veten te afte, ka futur ndonje varge te vetin, ndonje vjershe, shqyr­tim a pershkrim per ndonje ngjrjae intere­sante dhe te ngjashme. Nga permbajtja e "mexhmu'ase" mund te shihet synimi ideor i hartuesit, preokupimet e tij, niveli arsimor dhe kulturor. Thene shkurt, "mexhmu'a" permes permbajtjes se vet na paraqitet si dri­tare, permes se eiles mund te perbirohemi ne kohen ne te eilen eshte hartuar ajo dhe ne shpirtin e hartuesit te saj.

"Mexhmuane", hartuesi rendom ia ka lene trashegim dikujt nga te afermit e tij, e ky ka vazhduar te shkruaje dhe te fute lende te reja ne te. Prandaj, nuk eshte per t'u çudi­tur qe ne "mexhmu'a" mund te gjenden materiale te llojllojshme, çfare ne vende te tjera nuk mund te gjenden. Keshtu, seeila "mexhmu'a" eshte antologji me vete dhe unikate.

Prandaj "mexhmu'a", dhe kjo seeila ne ve­çanti, paraqesin burime te vlefshme per histarine e kultures te vendeve tona. Ato rendom jane bartur ne xhep, prandaj pjesa

182------------------------------------------ Hact Bektaş Veli /2005-34

------------------------- Kosova·aa uryantat tl Yazmatan

53

S4

5S

S6

S7

58

S9

60

61

62

63

64

kane formatin e xhepit, dhe, qe te ruhen nga demtimi, lidheshin me nje lidhje leku­

re te bute dhe quheshin "xhonk". Me gjere­sisht: Salih Trako, Medxmua pjesnika saki­

ra, "Anali", GHBB, knjiga, ll- lll, Sarajevo,

1974,s.109.

Mr. Lejla Gazic i Salih Trako, Medxmua sa­

rajevskog pjesnika f:Aehmeda Mej/ije Cura­

nije, "Anali" GHBB, knjiga XV- XVI, Sara­

jevo, 1990, f. 105.

Doreshkrimi nen numrin rendar 23.

Dr. Kujtim Nuro, Dokumente osmane ne arkivat shqiptare, Tirane, 2000, s .. 30

Doreshkrimi nen numrin rendar 6S.

Doreshkrimi nen numrin rendar S4.

Te dhena per familjen Xhinolli dhe pinjol­

let e saj - Maliq pashen dhe Jashar pashen, gjejme ne: Hasan Kaleshi - !smail Eren,

Prizrenac Mahmud pasha Rrotul, njegove

zaduzbine i vakufnama, Starine Kosova, VI

- VII, Prishtina, 1972 -1973, f. 2S - 30, si dhe; Kadri Halim i, Trajtime dhe studime et­

no/ogjike, Prishtine, 2000, f. 304- 306.

Ass. Prof. Dr. Giyasetlin Aytaş - Dr. Hacı

Yılmaz, Arnavutluk Devlet Arşivleri osman­

li yazmalar Katalogu, Ankara, 2001.

Grup autoresh, Katalog arapski, turskih i

perzijskih i bosanskih rukopisa, 1 - VIII, London - Sarajevo, 1963-2000.

Me shkronja.latine.

"Bismi/-lahirr-Rrahmanirr-Rrahim" - "Me emrin e Allahut, Meshiruesit, Meshirebere­sittt! .. "El- Hamdulil-/ahi ... tt - eshte falenderimi

qe i shprehet Allahut xh. sh .. Ne doreshkri­

met ·urientale takohet ne forma te ndryshme.

tt Sa/ve/e"- eshte pershendetja qe i dergohet

pejgamberit Muhammed a. s .. Ne doreshk­

rimet orientale takohet ne forma te ndryshme.

53

54

ss

S6

S7

58

59

60

61

62

63

64

me e madhe e tyre kane formatin e xhepit, dhe, qe te ruhen nga demtimi, lidheshin me nje lidhje lekure te bute dhe quheshin "xhonk". Me gjeresisht: Salih Trako, Medzmua pjesnika zakira, "Anali", GHBB, knjiga, ll- lll, Sarajevo, 1974, s. 109;

Mr. Lejla Gazic i Salih Trako, Medzmua sa­

rajevskog pjesnika Mehmeda Mejlije Cura­

nije, "Anali" GHBB, knjiga XV- XVI, Sara­jevo, 1990, f. 105.

Doreshkrimi nen -;;umrin rendar 23.

Dr. Kujtim Nuro, Dokumente osmane ne

arkivat shqiptare, Tirane, 2000, f. 30.

Doreshkrimi nen numrin rendar 6S.

Doreshkrimi nen numrin rendar 54.

Te dhena per familjen Xhinolli dhe pinjol­let e saj - Maliq pashen dhe jashar pashen,

gjejme ne: Hasan Kaleshi - !smail Eren,

Prizrenac Mahmud pasha Rrotu/, njegove

zaduzbine i vakufnama, Starine Kosova, VI

- VII, Prishtina, 1972 -1973, f. 25 - 30, si

dhe; Kadri Halim i, Trajtime dhe studime et­

nologjike, Prishtine, 2000, f. 304- 306.

Ass. prof.dr. Giyasetlin Aytas- Dr. Haci Yil­

maz, Arnavutluk Devlet Arşivleri osman/i

yazmalar Katalogu, Ankara, 2001.

Grup autoresh, Katalog arapski, turskih i

perzijskih i bosanskih rukopisa, · 1 - VIII, London - Sarajevo, 1963-2000.

Me shkronja latine.

"Bismil-lahirr-Rrahmanirr-Rrahim" - "Me emri n e Allahut, Meshiruesit, Meshirebere­sit"!

tt El - Hamdulil-/ahi ... tt - eshte falenderimi

qe i shprehet Allahut xh. sh .. Ne doreshkri­met orientale takohet ne forma te ndryshme.

"Sa/ve/e"- eshte pershendetja qe i dergohet

pejgamberit Muhammed a. s .. Ne doreshk­rimet orientale takohet ne forma te

ndryshme.

Hac1 Bektaş Velf /2005-34 -----------------------183

E/sev Brina -------------------------------

65 Kasim Dobraca, Katalog arapski h, turski h i perzijskih rukopisa, svezak prvi, Sarajevo, 1963, str. 156 i 177 (ne vazhdim: K. Dob­raca, Katalog, 1); Ass. prof.dr. Giyasettin

_ Aytas- Dr. Hacı Yılmaz, Arnavutluk Devlet Arşivleri Osman/i Yazmalar Katalogu, An­kara, 2001, fq. 80 (ne vazhdim: Arnavutluk Devlet).

66 "E/-Bekare" bölümü, 181. ayet- bizim not­lar.

67 Me gjeresisht per "Risalene e h. · Rrustem eferidiut shih: Resul Rexhepi - Sadik Meh­meti, "Risa/eja ... " e Haxhi Rrustem ef. Shportes - veper e rendesishme per shken­cat kuranore, "Edukata islame, nr. 70, Prishtirie, 200:3,r73-::.-9r-----------

68 Zejnil Fajic, Katalog arapski h, turski h, i per­zijskih rukopisa, svezak treci, Sarajevo, 1991, f. 253 (ne vazhdim: Zejnil Fajic, Ka­talog, lll).

69 K. Dobraca, Katalog, 1, 123;

70 K. Dobraça, Katalog, 1, 123.

71 K. Dobraça, Katalog, 1, 371; Arnavutluk Devlet, 186.

72 K. Dobraça, Katalog, 1, 349, 352.

73 K. Dobraça, Katalog, 1, 233.

74 K. Dobraca, Katalog, ll, 133; Zejnil Fajic, Katalog, lll, 44.

75 K. Dobraca, Katalog, ll, 133; Zejnil Fajic, Katalog, lll, 44.

76 K. Dobraca,Katalog, ll, 658.

77 K. Dobraca,Katalog, ll, 658; Arnavutluk Devlet. .. , 174.

78 K. Dobraca, Katalog, ll, 117; Arnavutluk Devlet, 10.

79 K. Dobraca, Katalog, ll, 125

80 K. Dobraca, Katalog, ll, 125.

81 K. Dobraca, Katalog, ll, 326; Arnavutluk Devlet , 88, 170.

\

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

Kasim Dobraca, Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, svezak prvi, Sarajevo, 1963, str. 156 i 177 (ne vazhdim: K. Dob­raca, Katalog, 1); Ass. prof.dr. Giyasettin Aytas- Dr. Haci Yilmaz, Arnavutluk Devlet Arşivleri osman/i yazmalar Katalogu, Anka­ra, 2001, fq. 80 (ne vazhdim: Arnavutluk Devlet).

Kaptina "EI-Bekare", ajeti 181. - shenimi yne.

Me gjeresisht per "Risalene e h. Rrustern efendiut shih: Resul Rexhepi - Sadik Meh­meti, "Risa/eja ... " e Haxhi Rrustem ef. Shportes - veper e rendesishme per shken­cat kuranore, "Edukata lslame, nr. 70, Prishtine, 2003, f. 73 - 93.

Zejnil Fajic, Katalog arapskih, turskih, i per· zijskih rukopisa, svezak treci, Sarajevo, 1991, f. 253 (ne vazhdim: Zejnil Fajic, Ka­talog, lll).

K. Dobraca, Katalog, 1, 123;

K. Dobraca, Katalog, 1, 123.

K. Dobraca, Katalog, 1, 371; Arnavutluk Devlet, 186.

K. Dobraca, Katalog, 1, 349, 352.

K. Dobraca, Katalog, 1, 233.

K. Dobraca, Katalog, ll, 133; Zejnil Fajic, Katalog, lll, 44.

K. Dobraca, Katalog, ll, 133; Zejnil Fajic, Katalog, lll, 44.

K. Dobraca,Katalog, ll, 658.

K. Dobraca,Katalog, ll, 658; Arnavutluk Devlet..., 174.

K. Dobraca, Katalog, ll, 117; Arnavutluk Devlet, 10.

K. Dobraca, Katalog, ll, 125

K. Dobraca, Katalog, ll, 125.

K. Dobraca, Katalog, ll, 326; Arnavutluk Devlet, 88, 170.

184---------------------------------------- Hac1 Bektaş Veli 12005-34

Kosova'da Oryantal El Yazmalan

82 K. Dobraca, Katalog, ll, 326; Arnavutluk 82

K. Dobraca, Katalog, ll, 326; Arnavutluk Devlet, 88, 170. Devlet, 88, 170.

83 K. Dobraca, If, Katalog, 660. 83

K. Dobraca, ll, Katalog, 660.

84 K. Dobraca, Katalog, ll, 224; Zejnil Fajic, 84

K. Dobraca, Katalog, ll, 224; Zejnil Fajic, Katalog, lll, 38. Katalog, lll, 38.

85 Zejnil Fajic, Katalog arapskih, turskih, per-85

Zejnil Fajic, Katalog arapskih, turskih, per-zijskih i bosanskih rukopisa, svezak peti, zijskih i bosanskih rukopisa, svezak peti, London- Saraje~o, 1999, f. 253 (ne vazh- London - Sarajevo, 1999, f. 253 (ne vaz h-dim Zejnil Fajic, Katalog, V). di m Zejnil Fajic, Katalog, V).

86 Arnavutluk Devlet, 156; K. Dobraca, Kata-86

Arnavutluk Devlet, 156; K. Dobraca, Kata-log, ll, 81. log, ll, 81.

87 K. Dobraca, Katalog, 1, 479, 509; Arnavut-87

K. Dobraca, Katalog, 1, 479, 509; Arnavut-luk Devlet, 148. luk Devlet, 148.

88 K. Dobraca, Katalog, 1, 361.. 88

K. Dobraca, Katalog, 1, 361.

89 K. Dobraca, Katalog, 1, 268. 89

K. Dobraca, Katalog, 1, 268.

90 j. Blaskovic, 161; K. Dobraca, Katalog, 1, 90

J. Blaskovic, 161; K. Dobraca, Katalog, 1, 276. 276.

91 K. Dobraca, Katalog, 1, 62. 91

K. Dobraca, Katalog, 1, 62.

92 K. Dobraca, Katalog, 1, 62. 92

K. Dobraca, Katalog, 1, 62.

93 Zejnil Fajic, Katalog, V, 368. 93

Zejnil Fajic, Katalog, V, 368.

94 Arnavutluk Devlet, 74; Zejnil Fajic, Kata-94

Arnavutluk Devlet, 74; Zejnil Fajic, Kata-log, lll, 352. log, lll, 352.

95 K. Dobraca, Katalog, ll, 237, 245. 95

K. Dobraca, Katalog, If, 237, 245.

96 K. Dobraca, Katalog, 1, 270. 96

K. Dobraca, Katalog, 1, 270.

97 Cari Brockelmann, Geschichte der arabisc-97

Cari Brockelmann, Geschichte der arabisc-~-

hen Litteratur, G-1-11, S 1-111. Leiden 1937- hen Litteratur, G-1-11, S 1-111. Le iden 1937-~ 1949, V. lfl, fq. 1306. 1949, V. lll, fq. 1306.

98 "Katalogu i Kajros per doreshkrimet arabe" 98

"Katalogu i Kajros per doreshkrimet arabe" - "Fihris el-kutub el-arabijje el-mevxhude - "Fihris el-kutub e/-arabijje e/-mevxhude bi ed-Dar", Dar e/-kutub ei-Misrije, Kajro, bi ed-Dar", Dar e/-kutub e/-Misrije, Kajro, 1342/1924, veliimi ı, feı. 443. 1342/1924, veliimi ı, fq. 443.

99 K. Dobraca, Katalog, ll, f. 456). 99

K. Dobraca, Katalog, ll, f. 456).

100 K. Dobraca, Katalog, 1, 112; 100

K. Dobraca, Katalog, ı, 112;

101 K. Dobraca, Katalog, If, 351. 101 K. Dobraca, Katalog, ll, 351.

102 K. Dobraca~ Katalog, 1, 407. 102

K. Dobraca, Katalog, 1, 407.

103 Cinollve ailesinden , - bizim notumuz. 103

Nga familja e Gjinollve,- shenimi yne.

104 Zejnil Fajic, Katalog, lll, 161. 104

Zejnil Fajic, Katalog, lll, 161.

Hac1 Bektaş Ve/1/2005-34 185

E/sev Brina

105 Zejnil Fajic,Katalog, lll, f. 166, 187. 105

Zejnil Fajic,Katalog, lll, f. 166, 187.

106 Eshte nga librat me te njohur dhe me te per-106

Eshte nga librat me te njohi,Jr dhe me te per-

dorur nder ylemate tane. Gjendet pothuaj dorur nder ylemat~ tane. Gj!mdet pothuaj

ne te gjitha bibliotekat e ylemave tane te ne te gjitha bibliotekat e ylemave tane te

riıehershem. Nje perkthim dhe komentim mehershem. Nje perkthim dhe komentim

kesaj vepre i ka bere edhe di jetari i miren- kesaj vepre i ka bere edhe dijetari i miren-

johur Hafiz Jbrahim Dalliu. johur Hafiz Jbrahim Dalliu.

107 Zejnil Fajic, Katalog, lll, 194. 107

Zejnil Fajic, Katalog, lll, 194.

108 Fehim Nametak, Katalog arapskih, turski, 108

Fehim Nametak, Katalog arapskih, turski, perzijskih i bosanskih rukopisa, svezak Eet- perzijskih i bosanskih rukopisa, svezak Eet-verti, London - Sarajevo, 1999, f. 42, (ne verti, London - Sarajevo, 1999, f. 42, (ne

vazhdim: Fehim Nametak, Katalog, IV) vazhdim: Fehim Nametak, Katalog, IV)

109 K. Dobraca, Katalog, 1, 113. 109

K. Dobraca, Katalog, 1, 113.

110 Zejnil Fajic, Katalog,_V,290.________ _ 110

Zejnil Fajic, Katalog, V, 290.

lll K. Dobraca, Katalog, 1, 186; Haso Popara-lll

K. Dobraca, Katalog, 1, 186; Haso Popara-

Zejnil Fajic, Katalog arapskih, turski h, per- Zejnil Fajic, Katalog arapskih, turskih, per-zijskih i bosanskih rukopisa, svezak sedmi, zijskih i bosanskih rukopisa, svezak sedmi,

London Sarajevo, 2000, f. 38 (ne vazhdim: London Sarajevo, 2000, f. 38 (ne vazhdim:

Haso Popara - Zejnil Fajic, Katalog, VII) Haso Popara- Zejnil Fajic, Katalog, VII)

112 K. Dobraca,Katalog, 1, 67, 479. 112

K. Dobraca,Katalog, 1, 67, 479.

113 Haso Popara \

Zejnil Fajic, Katalog, VII, 25. 113

Haso Popara- Zejnil Fajic, Katalog, VII, 25.

114 Zejnil Fajic, Katalog, V, 67. 114

Zejnil Fajic, Katalog, V, 67.

115 Zejnil Fajic, Katalog, V, 65. \ ll5

Zejnil Fajic, Katalog, V, 65.

116 K. Dobrac~, Katalog, ll 459; Arnavutluk 116

K. Dobraca, Katalog, ll 459; Arnavutluk

Devlet, 38. Devlet, 38.

117 Fehim Nametak; Katalog, f. 26. ll7

Fehim Nametak, Katalog, f. 26. •

118 . K. Dobraca, Katalog, 1, 237. 118

K. Dobraca, Katalog, 1, 237.

119 K. Dobraca, 1, Katalog, 238. ll9

K. Dobraca, 1, Katalog, 238.

120 Salih Trako, Katalog perzijskih rukopisa 120

Salih Trako, Katalog perzijskih rukopisa Orienta/nog /nstituta u Sarajevu, Sarajevo, Orientalnog lnstituta u Sarajevu, Sarajevo,

1986, s. 68-69. 1986, s. 68-69.

121 K. Dobraca, Katalog, ll, 89; Mustafa Jahic, 121

K. Dobraca, Kataiog, ll, 89; Mustafa jahic,

Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bo- Katalog arapskih, turskih, pewjskih i bo-sanski h rukopisa, svezak sesti, London -Sa- sanskih rukopisa, svezak sesti, London- Sa-

rajevo, 1999, f. 116, (ne vazhdim: Mustafa rajevo, 1999, f. 116, (ne vazhdim: Mustafa ]ahic, Katalog, VI). Jahic, Katalog, VI).

122 K. Dobraca, Katalog, ll, 94; Z. Fajic, Kata-122

K. Dobraca, Katalog, ll, 94; Z. Fajic, Kata-log, V, f. ·136; M. ]ahic, Katalog, VIII, f. 17. log, V, f. 136; M. ]ahic, Katalog, VIII, f. 17.

186------------------------------------------ Hact Bektaş Veli 12005-34

----------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

123 Zejnil Fajic, Bih/ioteka sejha Ahdurrahma­

na Sirije sa oglavka, Anali Gazi Husrev-be­

gove Bibilioteke, Xl, Sarajevo, 1985, f. 61.

124 K. Dobraca, Katalog, 1, 395. Haso Popara­

Zejnil Fajic, Katalog, VII, 24.

125 Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi - Haxhi

Halifa, Keshf edh"dhunun 'an esami el ku­

tuh ve el-funun, ll, Istanbul, 1943, f.1709.

126 Viihelm Ahlwrdt, Verzeichniss der arahisc­

hen Handschriften der Koniglichen Bihliot­

hek ZU· Berlin. veli. VI, Berlin 1887-1899),

f. 6545.

127 K. Dobraca, Katalog, 1, 245.

128 Turkiye Yazmalari Toplu Katalogu (The

Union Catalogue of Maniscripts in Turkeylt

111/07, Istanbul 1982, f. 1706.

129 Arahische, turkische und persische

Handschriften der Universitatshih/iothek in

Bratislav, Bratislava, 1961, redaktoi, ıozef

Blaskovic, f. 240 (ne vazhdim, ı. Blasko­

vic).

130 K. Dobraca, Katalog, ll, 683; ı. Blaskovic,

246.

131 K. Dobraca, Katalog, 1, 123.

13Y K, Dobraca, Katalog, 1, 395.

133 Mustafa ıahic, Katalog, VI, 139.

134 Mustafa ıahic, Kata log, VI, 432.

135 K. Dobraca, Katalog, 1, 237.

136 Zejnil Fajic, Katalog, V, 114. .. 137 K. Dobraca, Katalog, ll, 373.

138 Lala Mustafe pasha njihet si çlirues i Qipros

dhe i Gruzise, si dhe njeri prej shkaktareve

kryesor per vrasjen e princ Bajazidit. Me

gjeresisht: ıoseph von Hamer, Historija

Turskog (Osmnaskog) carstva, 1, Zagreb,

1979, f. 482- 484; Dr. Alij Sultan, Ed-Dev­

le ei-Uthmanije; Dimeshk, 1997, f. 200.

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

Zejnil Fajic, Bih/ioteka sejha Ahdurrahma-

na Sirije sa oglavka, Anal i Gazi Husrev-be­

gove Bibilioteke, Xl, Sarajevo, 1985, f. 61.

K. Dobraca, Katalog, 1, 395. Haso Popara -

Zejnil Fajic, Katalog, VII, 24.

Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi - Haxhi

Halifa, Keshf edh-dhunun 'an esami el ku­

tuh ve el-funpn, ll, Istanbul, 1943, f.1709.

Viihelm Ahlwrdt Verzeichniss der arahisc-

hen Handschriften der Koniglichen Bihliot­

hek zu Berlin. veli. VI, Berlin 1887-1899),

f. 6545.

K. Dobraca, Katalog, 1, 245.

Turkiye Yazmalari Toplu Katalogu (The

Union Catalogue of Maniscripts in Turkey),

111/07, Istanbul 1982, f. 1706.

Arahische, turkische und persische

Handschriften der Universitatshih/iothek in

Bratislav, Bratislava, 1961, redaktoi, ]ozef

Blaskovic, f. 240 (ne vazhdim, ı. Blasko­

vic).

K. Dobraca, Katalog, ll, 683; ı. Blaskovic,

246.

K. Dobraca, Katalog, 1, 123.

K. Dobraca, Katalog, 1, 395.

Mustafa ıahic, Katalog, VI, 139.

Mustafa ıahic, Katalog, VI, 432.

K. Dobraca, Katalog, 1, 237.

Zejnil Fajic, Katalog, V, 114.

K. Dobraca, Katalog, ll, 373.

La la Mustafe pasha njihet si çlirues i Qipros

dhe i Gruzise, si dhe njeri prej shkaktareve

kryesor per vrasjen e princ Bajazidit. Me

gjeresisht: ıoseph von Hamer, Historija

Turskog (Osmnaskog) carstva, 1, Zagreb,

1979, f. 482- 484; Dr. Alij Sultan, Ed-Dev­

le ei-Uthmanije, Dimeshk, 1997, f. 200.

Hact Bektaş Velf 12005-34 -----------------------187

E/sev Brina

139 Princ Bajazidi i biri i sulltan Sylejman Ka-139

Princ Bajazidi i biri i sulltan Sylejman Ka-nuniut eshte njeri prej kater djemve te su ll- nun~ut eshte njeri prej kater djemve te su ll-tan Sylejman Kanuniut, i cili me 1SS9 per- tan Sylejman Kanuniut, i cili me 1SS9 per-gatiti nje komplot dhe zhvilloi nje lufte per gatiti nje kamplot dhe zhvilloi nje lufte per pushtet me te veliane e tij, princin Selimin pushtet me te veliane e tij, princin Selimin ll. Bajazidi ne nentor 1S60 strehohet ne ll. Bajazidi ne nentor 1S60 strehohet ne Iran tek shah Tahmasbi, ndersa mbytet po Iran tek shah Tahmasbi, ndersa mbytet po nga ky shah me 2S shtator 1S61 . Me gjere- nga ky shah me 2S shtator 1S61 . Me gjere-sisht sh i h: Halillnalxhik, Perandoria Osma- sisht sh i h: Halillnalxhik, Perandoria Osma-ne, Shkup, 199S, f. 303. ne, Shkup, 199S, f. 303.

140 Sulltan Sylejmani 1 Kanuniu sundoi nderm-140

Sulltan Sylejmani 1 Kanuniu sundoi nderm-jet viieve 1S20 -1S66. jet viteve 1S20 -1S66.

141 Sulltan Selim Hani ll, sundoi ndermjet vite-141

Sulltan Selim Hani ll, sundoi ndermjet vite-ve 1S66 - 1S7 4. ve 1S66 -1S74.

142 Su ll tan Muradi ı~-sundoi--ndermjet viteve 142

Sulltan Muradi 1, sundoi ndermjet viteve 1361 - 1389). 1361 - 1389).

143 Mbreti i Iranit Shah Tahmasb shah !smail i, 143

Mbreti i Iranit Shah Tahmasb shah lsmaili, sundoi ndermjet viteve 1S24 -1S76. sundoi ndermjet viteve 1S24- 1S76.

144 Xhamia e Vjeter e Prishtines njihet edhe me 144

Xhamia e Vjeter e Prishtines njihet edhe me emrat: Xhamia e sulltan Muratit, xhamia e emrat: Xhamia e sulltan Muratit, xhamia e Carshise, xhamia e Gurit, xhamia e Vogel Carshise, xhamia e Gurit, xhamia e Vogel

\ dhe Bajazid xhamia. U ndertua ne vitin dhe Bajazid xhamia. U ndertua ne vitin 792/1398 dhe llogaritet te jete xhamia me 792/1398 dhe llogaritet te jete xhamia me e vjeter ne Kosove, perse ed he ne doreshk- e vjeter ne Kosove, perse edhe ne doreshk-rimin tone quhet me emrin xhamia e Vje- rimin tone quhet me emrin xhamia e Vje-ter. ter.

14S Normal Priştine halkı, o zamanda, zamanın 14S

Popullata normale e Prishtines, asokohe, si-raporlarına göre yerli sayısı lSOOO rakamı- pas raporteve te kohes, kapte shifren prej nı bulurdu, bunların çoğu müslüman Arna- lSOOO banoresh, shumica e saj shqiptare vutlar'dı. Onlardan çoğu kaçmıştır. Yaygın muslimane. Shume nga ata paten ikur. Me olarak: Noel Malcolm, Kosova - nje histari gjeresisht: Noel Malcolm, Kosova- nje his-e shkurter, Prishtine, 1998, f. ısı. tari e shkurter, Prishtine, 1998, f. 1S1.

146 K. Dobraca, Katalog, ll; 373. 146

K. Dobraca, Katalog, ll, 373.

147 Haso Popara - Zejnil Fajic, Katalog, VII, 147

Haso Popara - Zejnil Fajic, Katalog, VII, 1990. 1990.

148 Haso Popara- Zejnil Fajic, Katalog VII, 380 148

H aso Popara- Zejnil Fajic, Katalog VII, 380

149 K. Dobraca, Katalog, 1, ll. 149

K. Dobraca, Katalog, 1, 11.

ıso K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2. ıso

K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2.

ısı K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2. 1Sl

K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2.

1S2 K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2. 1S2

K. Dobraca, Katalog, ll, 9S2.

188------------------------------------------ HaCI Bektaş V elf 12005-34

----------------------- Kosova'da Oryantal El Yazmalan

153 Arnavutluk Devlet, 30; Salih Trako, Kata­

log ... , f. 216.

154 Salih Trako, Katalog ... , 178

155 Mustafa Sheem'iu eshte nga Prizreni. Per

emrin dhe vitin e vdekjes se tij ka shume mendime. ısmail pasha ("Esmai el-muel-li­fin",lstanbul, 1951- m1955, 11,438) e qu­an Mustafa Çelebi. b. Muhammed esh­Shem'i, kurse vitine vdekjes 1 005/1596. M. Syriu, persa i takon vitit te vdekjes, pajtohet me ısmail pashen, por Shem'iun e quan ve­tem Shem'i Çelebi. Charls Rieu ("Catalo­que of dhe turkish manuscripts in the Bri­tish Museum", London, 1888, f. 154), the­te se Shem'iu vdiq pas vitit 1600. Fehim Edhem Karatay ("Arapça Yazmalar Katalo­gu",lstanbul, 1962-1969,11, f. 2176), thote se 5hem'iu ka vdekur me 1591. Megjithate, me afer te vertetes eshte Rieu, sepse viti 1600 gjendet i shkruar ne komentimin e vepres "Subhat ul-ebrar", te prizrenasit Mustafa Shemi'iu. Mustafa Shem'iu eshte autor i shume veprave nga fusha te ndryshme.Me gjeresisht sh i h: Momcilo Sto­jakovic, Knjizevna Manuscripta Turdea u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sarajevo, 81, f. 77-78.

156 Salih Trako, Katalog ... , f. 229-231.

157 Mustafa ]ahi c, Katalog VIII, 41 O.

158 Titulli eshte i yni.

159 Dervish Fejze Salihu u lind ne Lubizhde te H asit. Ka jetuar ne vitet 20-90 te shekullit XIX. Mesimet e para i mori ne teqene e Ra­hovecit. Ne moshe relativiş,ht te re u eme­rua dervish, nga shehu i Koçanes Myhliz Dedeja. Atje shkruan poezine "Fytyren tan­de kur ta pas he". Pas nej ko he kthehet ne fshatin e tij dhe atje themelen teqene e vet te sektit kaderij, qe u be nje si klub kultu­ror, arsimor dhe politik kom~etar. V des ne vendlindje ku e ka edhe varrin. Ka lene nje numcr te madh te poezive, qofshin ato do­reshkrime te tij, te shenuara nga te aferm a

153

154

155

156

157

158

159

Arnavutluk Devlet, 30; Salih Trako, Kata-log ... , f. 216.

Salih Trako, Katalog ... , 178

Mustafa Sheem'iu eshte nga Prizreni. Per emrin dhe vitin e vdekjes se tij ka shume mendime. ısmail pasha ("Esmai el-mue/-li­fin", Istanbul, 1951- m1955, ll, 438) e qu­an Mustafa Çelebi b. Muhammed esh­Shem'i, kurse vitine vdekjes 1005/1596. M. Syriu, persa i takon Vftifte vdekjes, pajtohet me ısmail pashen, por Shem'iun e quan ve­tem Shem'i Çelebi. Charls Rieu ("Catalo­que of dhe turkish manuscripts in the Bri­tish Museum", London, 1888, f. 154), the­te se Shem'iu vdiq pas vitit 1600. Fehim Edhem Karatay ("Arapça Yazmalar Katalo­gu", Istanbul, 1962-1969, ll, f. 2176), thote se Shem'iu ka vdekur me 1591. Megjithate, me afer te vertetes eshte Rieu, sepse viti 1600 gjendet i shkruar ne komentimin e · ve pres "Subhat ul-ebrar", te prizrenasit Mustafa Shemi'iu. Mustafa Shem'iu eshte autor i shume veprave nga fusha te ndryshme.Me gjeresisht sh i h: Momcilo Sto­jakovic, Knjizevna Manuscripta Turdea u Arhivu SANU, POF, v. 31, Sarajevo, 81, f. 77-78.

Salih Trako, Katalog ... , f. 229-231.

Mustafa jahic, Katalog VIII, 41 O.

Titulli eshte i yni.

Dervish Fejze Salihu u lind ne Lubizhde te Hasit. Ka jetuar ne vitet 20-90 te shekullit XIX. Mesimet e para i mori ne teqene e Ra­hovecit. Ne moshe relativisht te re u eme­rua dervish, nga shehu i Koçanes Myhliz Dedeja. Atje shkruan poezine "Fytyren tan­de kur ta pashe''. Pas nej kohe kthehet ne fshatin e tij dhe atje themelon teqene e vet te sektit kaderij, qe u be nje si klub kultu­ror, arsimor dhe politik kombetar. Vdes ne venr;llindje ku e ka edhe varrin. Ka lene nje numer te madh te poezive, qofshin ato do­reshkrime te tij, te shenuara nga te aferm a

Hact Bektaş Velf 1 2005"34 -----..;._----------------189

E/sev Brina -------------------------------

te njohur, apo edhe aso te ruajtura me ko­he nga goja ne goje. Konsiderohet si ashiku me i madh i kohes se tij. Deri ne ditet tona kan e arritur 20 poezi te ti j fetare e shoqero­re. Me gjeresisht per Dervish Salihun shih: Dr. Muhamet Pirraku, Kultura Karnbetare shqiptare deri ne Lidhjen e Prizrenit, Prish­tine, 1989, f. 391 - 393; Mr. Hajdar Salihu, Gjurrneve te nje bejtexhiu, "Jeta e Re, 4, Prishtine, 1979, f. 637-650. 1 njejti: Paezia e bejtexhinjve, Prishtine, 1987, f. 243-261.

160 Titulli eshte i yni, si pas fiilimit te ilahise.

161 Kjo poezi, sipas H. Salihut, mban titullin ll­mi i Sheriatit (poezia e Bejtexhinjve, f. 259), mirepo, ne doreshkrimin töne kjo ila­hi, ne disa varg]e,Ciallon nga ajo qe ka s jel: le H. Salihu. Edhe ne e emeruam me te njejtin titull - Ilmi i SheriaÜt, edhe per fak­tin se me keto fjale fillon edhe ilahia.

162 Sh i h: ısmet Kasumovic, Nasa knjzevnast na arijentalnirn jezicirna u izvarirna na araps­karn jeziku, P.O.F., v~l. 39, Sarajevo, 1990, str. 111.

163 Zejnil Fajic, Katalog, V, 411.

164 Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi - Haxhi' Halifa, Keshf edh-dhunun 'an esarni el ku­tub ve el-funun, ll, Istanbul, 1943, f. 1844; Zejnil Fajic, Katalog, V, 432.

135 Zejnil Fajic, Katalog, V, 393.

160

161

te njohur, apo edhe aso te ruajtura me ko­. he nga goja ne goje. Konsiderohet si ashiku me i madh i kohes se tij. Deri ne ditet tona kane arritur 20 poezi te tij fetare e shoqero­re. Me gjeresisht per Dervish Salihun shih: Dr. Muhamet Pirraku, Kultura Karnbetare shqiptare deri ne Lidhjen e Prizrenit, Prisli­tine, 1989, f. 391 - 393; Mr. Hajdar Salihu, Gjurrneve te nje bejtexhiu, "Jeta e Re, 4, Prishtine, 1979, f. 637- 650. ı njejti: Paezia e bejtexhinjve, Prishtine, 1987, f. 243-261.

Titulli eshte i yni, sipas fiilimit te ilahise.

Kjo poezi, sipas H. Salihut, mban titullin ll-mi i Sheriatit (poezia e Bejtexhinjve, f. 259), mirepo, ne doreshkrimin tone kjo ila-

···· ·· hi, ne disavargje, dallon nga ajo qe ka sjel­le H. Salihu. Edhe ne e emeruam me te njejtin titull - Ilmi i Sheriatit, edhe per fak­tin se me keto fjale fillon edhe ilahia.

162

163

164

165

Sh i h: ısmet Kasumovic, Nasa knjzevnast na arijen_talnirn jezicirna u izvarirna na araps­karn jeziku, P.O.F., vol. 39, Sarajevo, 1990, str. 111.

Zejnil Fajic, Katalag, V, 411.

Mustafa b. Abdullah Katib Çelebi - Haxhi Halifa, Keshf edh-dhunun 'an esarni el ku­tub ve e/-funun, ll, Istanbul, 1943, f. 1844; Zejnil Fajic, Katalog, V, 432.

Zejnil Fajic, Katalog, V, 393.

190--~------~~------~~------~--------- HaCI Bektaş V elf 12005-34