HALİME ÇITAK HALİME ÇITAK VE VE

TUBA UĞURTUBA UĞUR

EKONOMETRİ BÖLÜMÜ EKONOMETRİ BÖLÜMÜ KONU:KONU:

Para Politikaları ve Para Politikaları ve Finansal Piyasalar Finansal Piyasalar

• 1. FİNANSAL PİYASALAR; Bir 1. FİNANSAL PİYASALAR; Bir ekonomide fon talep edenler ile fon ekonomide fon talep edenler ile fon arz edenler arasındaki iletişimi arz edenler arasındaki iletişimi sağlayan, fon akımlarını düzenleyen sağlayan, fon akımlarını düzenleyen kurumlar ve finansal araçlar ile kurumlar ve finansal araçlar ile bunları düzenleyen hukuki ve idari bunları düzenleyen hukuki ve idari kurullardan oluşan yapı finansal kurullardan oluşan yapı finansal piyasa olarak tanımlanır. Finansal piyasa olarak tanımlanır. Finansal piyasanın bir alt kümesi olan para piyasanın bir alt kümesi olan para piyasası, vadeleri bir yıl ya da daha piyasası, vadeleri bir yıl ya da daha kısa vadeli fon akımlarının kısa vadeli fon akımlarının karşılandığı piyasadır. karşılandığı piyasadır.

• Para piyasasında işlemlerin yapıldığı özel bir Para piyasasında işlemlerin yapıldığı özel bir yer yoktur.yer yoktur.

• Sermaye piyasasına ise genellikle uzun Sermaye piyasasına ise genellikle uzun vadeli sabit yatırımların finansmanı ile vadeli sabit yatırımların finansmanı ile çalışma sermayesinin süreklilik gösteren çalışma sermayesinin süreklilik gösteren kısmının finansmanı için başvurulur. kısmının finansmanı için başvurulur. İşletmelerin geçici ve mevsimlik nakit İşletmelerin geçici ve mevsimlik nakit ihtiyacı ise para piyasasında karşılanırihtiyacı ise para piyasasında karşılanır

•   Para piyasasının araçları, çek, senet, poliçe, Para piyasasının araçları, çek, senet, poliçe, bono gibi ticari belgeler ile emtia karşılığı bono gibi ticari belgeler ile emtia karşılığı verilen kredilerdir. Sermaye piyasasının verilen kredilerdir. Sermaye piyasasının araçları ise, uzun vade içeren hisse senedi, araçları ise, uzun vade içeren hisse senedi, tahvil, katılma ve intifa senetleri, kar tahvil, katılma ve intifa senetleri, kar ortaklığı belgesi gibi menkul kıymet ortaklığı belgesi gibi menkul kıymet belgeleridir.belgeleridir.Sermaye piyasasında vade uzun olduğundan, Sermaye piyasasında vade uzun olduğundan, risk ve faiz oranı yüksektir. Para piyasasında risk ve faiz oranı yüksektir. Para piyasasında vade kısa, risk ve faiz oranı düşüktür.vade kısa, risk ve faiz oranı düşüktür.

• Para ve sermaye piyasaları, yukarıda Para ve sermaye piyasaları, yukarıda belirtilen nitelikler itibarı ile birbirinden belirtilen nitelikler itibarı ile birbirinden ayrılsa da bu iki piyasayı kesin çizgilerle ayrılsa da bu iki piyasayı kesin çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün değildir. birbirinden ayırmak mümkün değildir. Ülkemizde finans kesimi içinde en büyük Ülkemizde finans kesimi içinde en büyük paya sahip olan ticari bankalar para paya sahip olan ticari bankalar para piyasasının temel unsuru olmakla piyasasının temel unsuru olmakla birlikte, sermaye piyasasında da yoğun birlikte, sermaye piyasasında da yoğun bir şekilde faaliyette bulunmaktadırlar. bir şekilde faaliyette bulunmaktadırlar. Sermaye piyasasına ilişkin yapılan yasal Sermaye piyasasına ilişkin yapılan yasal düzenlemelerle de bankaların sermaye düzenlemelerle de bankaların sermaye piyasasında daha çok etkinlikte piyasasında daha çok etkinlikte bulunmaları sağlanmıştır.bulunmaları sağlanmıştır.

2. PARA POLİTİKALARI2. PARA POLİTİKALARI

2.1. PARA 2.1. PARA POLİTİKASININ POLİTİKASININ

AMAÇLARI AMAÇLARI

• Tüm dünyada, özellikle 1973 Petrol Krizi Tüm dünyada, özellikle 1973 Petrol Krizi sonrasında etkin ve planlı para sonrasında etkin ve planlı para politikaları uygulanmaya başlanmıştır. politikaları uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde ülke ekonomilerinin Günümüzde ülke ekonomilerinin belirleyici bir unsuru olan para belirleyici bir unsuru olan para politikalarının uygulayıcısı ülke merkez politikalarının uygulayıcısı ülke merkez bankasıdır. Merkez bankaları, para arzı bankasıdır. Merkez bankaları, para arzı kavramı üzerinde etkinleşerek para kavramı üzerinde etkinleşerek para politikasını yürütür. Yine para arzı politikasını yürütür. Yine para arzı aracını kullanarak faiz oranlarını aracını kullanarak faiz oranlarını değiştirebilir. Bu da ülkedeki yatırımı ve değiştirebilir. Bu da ülkedeki yatırımı ve tasarruf düzeyini belirlemektedir. tasarruf düzeyini belirlemektedir.

  Para politikalarının temel Para politikalarının temel amaçları;amaçları;

•    Tam istihdam•    Tam istihdam•    İktisadi büyüme•    İktisadi büyüme

•    Faiz oranı istikrarı•    Faiz oranı istikrarı•    Mali piyasaların •    Mali piyasaların

istikrarıistikrarı•    Döviz piyasalarının •    Döviz piyasalarının

istikrarıistikrarışeklinde şeklinde

başlıklandırılabilir.başlıklandırılabilir.     

•   Para politikası amaçlarının niteliği kimi Para politikası amaçlarının niteliği kimi zaman bu amaçlar arasında çetışmaya zaman bu amaçlar arasında çetışmaya neden olabilmektedir. Fiyat istikrarını neden olabilmektedir. Fiyat istikrarını sağlamaya yönelik bir politika, tam sağlamaya yönelik bir politika, tam istihdam amacında uzaklaşılması istihdam amacında uzaklaşılması sonucumu yaratmakta, bir anlamda sonucumu yaratmakta, bir anlamda işsizliğin kaynağı olmaktadır. Yine, döviz işsizliğin kaynağı olmaktadır. Yine, döviz kurlarının sabit tutulması halinde, eğer kurlarının sabit tutulması halinde, eğer faiz oranları yükseliyorsa, mali faiz oranları yükseliyorsa, mali serbestleşmenin olduğu bir ülkede kur serbestleşmenin olduğu bir ülkede kur makası den bir açıklık çıkabilmektedir. makası den bir açıklık çıkabilmektedir. Ülkemizde de kimi dönemlerde görülen bu Ülkemizde de kimi dönemlerde görülen bu durumda ülkeye yurtdışından kısa vadeli durumda ülkeye yurtdışından kısa vadeli sermaye akımı olmakta, bu ise ciddi mali sermaye akımı olmakta, bu ise ciddi mali bunalımlara neden olmaktadır bunalımlara neden olmaktadır

2.2. PARA POLİTİKASI 2.2. PARA POLİTİKASI ARAÇLARI ARAÇLARI

• Para politikasının yürütücüsü olan Para politikasının yürütücüsü olan Merkez Bankası, bu politikanın Merkez Bankası, bu politikanın araçlarına da sahiptir. Para politikası araçlarına da sahiptir. Para politikası uygulanırken kullanılan araçlar kimi uygulanırken kullanılan araçlar kimi zaman değişse de aşağıda zaman değişse de aşağıda tanımlandığı şekilde sıralanırlar tanımlandığı şekilde sıralanırlar

İ) Açık Piyasa İşlemleri İ) Açık Piyasa İşlemleri Politikası Politikası

• Açık piyasa işlemleri parasal tabanı, dolayısı ile Açık piyasa işlemleri parasal tabanı, dolayısı ile para arzının belirlenmesinde temel unsurdur. para arzının belirlenmesinde temel unsurdur. Açık piyasa işlemleri ülkemizde devlet tahvili, Açık piyasa işlemleri ülkemizde devlet tahvili, döviz üzerinden yapılmaktadır. döviz üzerinden yapılmaktadır.          

• Açık piyasa işlemleri kullanılarak, devlet tahvili, Açık piyasa işlemleri kullanılarak, devlet tahvili, hazine bonosu veya döviz satın alınması halinde hazine bonosu veya döviz satın alınması halinde parasal taban genişlemiş, yani ekonomide para parasal taban genişlemiş, yani ekonomide para arzı artırılmış demektir. Merkez Bankası’nın arzı artırılmış demektir. Merkez Bankası’nın bono, tahvil veya döviz satması halinde de parasal bono, tahvil veya döviz satması halinde de parasal taban daraltılmış, para arzı azaltılmış olur.taban daraltılmış, para arzı azaltılmış olur.

) Açık Piyasa İşlemleri ) Açık Piyasa İşlemleri Politikası Politikası

• Reeskont politikası kimi zaman iskonto politikası Reeskont politikası kimi zaman iskonto politikası olarak da algılanır. İskonto, bir bankanın ya da olarak da algılanır. İskonto, bir bankanın ya da herhangi bir finans kurumunun vadesinden önce, herhangi bir finans kurumunun vadesinden önce, senet bedellinin belli bir miktar faiz ve komisyon senet bedellinin belli bir miktar faiz ve komisyon karşılığında senet alacaklısına ödenmesidir. Senet karşılığında senet alacaklısına ödenmesidir. Senet kırdırma olarak da adlandırılan bu işlemde senedin kırdırma olarak da adlandırılan bu işlemde senedin ikinci defa iskonto edilmesi işlemine reeskont ikinci defa iskonto edilmesi işlemine reeskont denir. İskonto ile bankalar, kişi ve kurumlara kısa denir. İskonto ile bankalar, kişi ve kurumlara kısa vadeli kredi sağlarken, reeskont ile Merkez vadeli kredi sağlarken, reeskont ile Merkez Bankası, bankalara kısa vadeli kredi sağlamış olur. Bankası, bankalara kısa vadeli kredi sağlamış olur. Merkez Bankası’nın reeskont oranlarını Merkez Bankası’nın reeskont oranlarını yükseltmesi, kısa vadeli kredi faiz oranlarının yükseltmesi, kısa vadeli kredi faiz oranlarının yükselmesi anlamına gelir. Bu hareket, piyasadaki yükselmesi anlamına gelir. Bu hareket, piyasadaki kredi talebini kısacaktır kredi talebini kısacaktır

iii) Karşılıklar Politikası iii) Karşılıklar Politikası • Bilindiği gibi, bankalar topladıkları mevduatın Bilindiği gibi, bankalar topladıkları mevduatın

bir kısmını karşılık olarak ayırıp, geriye kalan bir kısmını karşılık olarak ayırıp, geriye kalan kısmını kredi olarak fon talep edenlere kısmını kredi olarak fon talep edenlere kullandırırlar. Karşılık oranları, birçok ülkede kullandırırlar. Karşılık oranları, birçok ülkede Merkez Bankalarınca belirlenir. Merkez Bankalarınca belirlenir. Bankaların topladıkları mevduata uygulanan Bankaların topladıkları mevduata uygulanan karşılık oranları yükseltildiği bankanın fon karşılık oranları yükseltildiği bankanın fon toplama maliyeti artar. Çünkü bankaların faiz toplama maliyeti artar. Çünkü bankaların faiz ödeyerek sağladığı mevduatı, kredi olarak ödeyerek sağladığı mevduatı, kredi olarak kullandırma hacminin düşmesi, katlandığı bu kullandırma hacminin düşmesi, katlandığı bu bedelden umduğu getiriyi sağlayamaması bedelden umduğu getiriyi sağlayamaması demektir.demektir.

• Ülkemizde Merkez Bankası sık sık Ülkemizde Merkez Bankası sık sık karşılık oranlarıyla oynayarak para arzını karşılık oranlarıyla oynayarak para arzını kontrol etmeye çalışır. Şubat 1994’te kontrol etmeye çalışır. Şubat 1994’te aynı günde karşılık oranı ile bankaların aynı günde karşılık oranı ile bankaların kasalarında bulundurmaları gereken kasalarında bulundurmaları gereken zorunlu nakit miktarı olarak zorunlu nakit miktarı olarak tanımlayabileceğimiz disponobilite tanımlayabileceğimiz disponobilite oranını iki defa değiştirmiştir. Hiç oranını iki defa değiştirmiştir. Hiç şüphesiz bu tür uygulamalar, 5 Nisan şüphesiz bu tür uygulamalar, 5 Nisan 1994 kararları öncesi var olan 1994 kararları öncesi var olan istikrarsızlığı daha da artırmıştır.istikrarsızlığı daha da artırmıştır.

3. TÜRKİYE’DE PARA 3. TÜRKİYE’DE PARA POLİTİKALARI POLİTİKALARI

• Ülkemizde uygulanan para politikalarından söz Ülkemizde uygulanan para politikalarından söz ederken, liberalleşme sürecinde bir dönüm noktası ederken, liberalleşme sürecinde bir dönüm noktası olan 24 Ocak Kararları ile başlayan ve günümüze olan 24 Ocak Kararları ile başlayan ve günümüze kadar süregelen para politikaları üzerinde kadar süregelen para politikaları üzerinde durulacaktır.durulacaktır.IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979 yılında IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979 yılında yayınlandığında, diğer planlarda olduğu gibi yayınlandığında, diğer planlarda olduğu gibi uygulanacak iktisat politikasını ayrıntılı olarak uygulanacak iktisat politikasını ayrıntılı olarak belirtmişti. Ancak amaçlanan politika sadece bir belirtmişti. Ancak amaçlanan politika sadece bir yıl uygulanabildi. Çünkü 24 Ocak 1980 tarihinde yıl uygulanabildi. Çünkü 24 Ocak 1980 tarihinde alınan  ekonomik istikrar kararları ile planın alınan  ekonomik istikrar kararları ile planın dışında bir ekonomi ve para politikası yürürlüğe dışında bir ekonomi ve para politikası yürürlüğe kondu kondu

• Planda para-kredi politikası ile para arzı Planda para-kredi politikası ile para arzı ve talep dengesinin korunacağı, para ve talep dengesinin korunacağı, para arzı artışını fiyat düzeyi ile bağlantılı arzı artışını fiyat düzeyi ile bağlantılı olacağı ve kalkınmanın gerektirdiği olacağı ve kalkınmanın gerektirdiği yatırımları yapmayı sağlayacak ve fiyat yatırımları yapmayı sağlayacak ve fiyat artışlarını etkileyecek bir faiz politikası artışlarını etkileyecek bir faiz politikası öngörülmekteydi. İstikrar kararları ile öngörülmekteydi. İstikrar kararları ile plandaki para-kredi politikasına ilişkin plandaki para-kredi politikasına ilişkin öngörüler değiştirilmiş ve yeni bir öngörüler değiştirilmiş ve yeni bir ekonomik yapı oluşturulmaya ekonomik yapı oluşturulmaya çalışılmıştır. çalışılmıştır.

• Para politikasında alınan tedbirleri kısaca Para politikasında alınan tedbirleri kısaca özetlemek gerekirse;özetlemek gerekirse;•    Para arzı miktarını fiyatlar genel düzeyi ile •    Para arzı miktarını fiyatlar genel düzeyi ile orantılı tutmak ve sürekli kontrol sağlamak orantılı tutmak ve sürekli kontrol sağlamak amacıyla para kredi kurulu kurulmuştur.amacıyla para kredi kurulu kurulmuştur.•    Bankaların verdikleri kredilere yüzde sınırı •    Bankaların verdikleri kredilere yüzde sınırı getirilmiştir.getirilmiştir.•    1 Temmuz 1980’den itibaren faiz oranları •    1 Temmuz 1980’den itibaren faiz oranları serbest bırakılarak güdümlü faiz politikasına serbest bırakılarak güdümlü faiz politikasına son verilmiştir.son verilmiştir.•    Kamu iktisadi teşekkülleri ürünleri üzerine •    Kamu iktisadi teşekkülleri ürünleri üzerine uygulanan sübvansiyon kaldırılmış ve fiyatlar uygulanan sübvansiyon kaldırılmış ve fiyatlar sürekli bir ayarlamaya tabi tutularak, sürekli bir ayarlamaya tabi tutularak, kurumların kendileri tarafından belirlenmesine kurumların kendileri tarafından belirlenmesine başlanmıştır.başlanmıştır.•    Sermaye piyasası kanununun çıkarılması •    Sermaye piyasası kanununun çıkarılması hedeflenmiş ve yasa Temmuz 1981’de hedeflenmiş ve yasa Temmuz 1981’de çıkarılmıştır. çıkarılmıştır.

• 1980 öncesinde Türkiye’de faiz oranları 1980 öncesinde Türkiye’de faiz oranları kamu otoriteleri tarafından kamu otoriteleri tarafından belirleniyordu. 1980’den sonraki dokuz belirleniyordu. 1980’den sonraki dokuz yıl içerisinde faiz oranları iki kez yıl içerisinde faiz oranları iki kez serbest bırakılmış, bunun sonucunda serbest bırakılmış, bunun sonucunda yatırımcı ve tasarruf sahipleri uzun yatırımcı ve tasarruf sahipleri uzun vadede uygun kararlar alamamışlar, vadede uygun kararlar alamamışlar, ekonomi olumsuz yönde etkilenmiştir. ekonomi olumsuz yönde etkilenmiştir. 24 Ocak kararlarına göre tasarrufların 24 Ocak kararlarına göre tasarrufların artırılması ve mali kurumlar aracılığı ile artırılması ve mali kurumlar aracılığı ile yönlendirilmesi önem taşımaktadır. yönlendirilmesi önem taşımaktadır. Bunun için de gerçekçi bir faiz politikası Bunun için de gerçekçi bir faiz politikası uygulanması gereklidir. 24 Ocak uygulanması gereklidir. 24 Ocak kararlarına baktığımızda bu önlemlerin kararlarına baktığımızda bu önlemlerin kısıtlayıcı değil, serbestleşme yönünde kısıtlayıcı değil, serbestleşme yönünde olduğunu görürüz. olduğunu görürüz.

• Alınan tedbirler sayesinde kambiyo Alınan tedbirler sayesinde kambiyo sisteminin ve dış ticaret rejiminin sisteminin ve dış ticaret rejiminin biraz serbestleştirildiğini, faiz biraz serbestleştirildiğini, faiz oranlarının belirlenmesinde esnek ve oranlarının belirlenmesinde esnek ve gerçekçi bir uygulamaya geçilmekte gerçekçi bir uygulamaya geçilmekte olduğu görülür. Ekonomik olduğu görülür. Ekonomik programın uzun dönemli amacı ve programın uzun dönemli amacı ve felsefesi; devletin ekonomiye felsefesi; devletin ekonomiye doğrudan müdahalelerin azaltılması doğrudan müdahalelerin azaltılması yolunda etkinlik, verimlilik ve yolunda etkinlik, verimlilik ve rekabetin artırılması ile serbest rekabetin artırılması ile serbest piyasa ekonomisine  işlerlik piyasa ekonomisine  işlerlik kazandırılmasıdır kazandırılmasıdır

• Faiz politikasının ekonomiye iki önemli Faiz politikasının ekonomiye iki önemli faydası vardır. Bunlardan ilki, halkın faydası vardır. Bunlardan ilki, halkın tasarruflarının finans kurumları aracılığı tasarruflarının finans kurumları aracılığı ile sanayi, tarım ve hizmet sektörlerine ile sanayi, tarım ve hizmet sektörlerine aktarılması, ikincisi ise yatırımların etkin aktarılması, ikincisi ise yatırımların etkin bir şekilde dağılımının sağlanmasıdır. bir şekilde dağılımının sağlanmasıdır. Türk insanı uzun yıllar tasarruflarını Türk insanı uzun yıllar tasarruflarını altın, gayrimenkul ya da dövize altın, gayrimenkul ya da dövize yatırıyordu. Böylece yapılan tasarrufların yatırıyordu. Böylece yapılan tasarrufların ekonomiye bir katkısı olmuyordu. Oysa ekonomiye bir katkısı olmuyordu. Oysa faiz mekanizması ile tasarruf sahipleri faiz mekanizması ile tasarruf sahipleri tasarruflarını diğer sektörlere rahatça tasarruflarını diğer sektörlere rahatça kaydırabilme imkanı buldular. kaydırabilme imkanı buldular. Tüketimden tasarrufa doğru bir geçiş Tüketimden tasarrufa doğru bir geçiş gerçekleşti. Bunun sonucunda tüketim gerçekleşti. Bunun sonucunda tüketim talebindeki azalma enflasyonist baskıları talebindeki azalma enflasyonist baskıları azaltacaktır azaltacaktır

• Sınırlı olan kaynakların en uygun yatırımlara Sınırlı olan kaynakların en uygun yatırımlara dağıtılması yine faiz mekanizması ile dağıtılması yine faiz mekanizması ile gerçekleşebilir. Yatırım oranları büyüdükçe gerçekleşebilir. Yatırım oranları büyüdükçe artan büyüme hızı, toplam arzı artıracağından artan büyüme hızı, toplam arzı artıracağından enflasyon yine azaltılabilir.enflasyon yine azaltılabilir.24 Ocak istikrar kararlarında, enflasyonu 24 Ocak istikrar kararlarında, enflasyonu kontrol altında tutabilmek ve ödemeler kontrol altında tutabilmek ve ödemeler dengesini iyileştirmek kısa dönem amaçları, dengesini iyileştirmek kısa dönem amaçları, dış ticaret rejiminin liberalizasyonu, mali dış ticaret rejiminin liberalizasyonu, mali sistemin faiz oranı tespitinin serbest sistemin faiz oranı tespitinin serbest bırakılması yoluyla liberalleştirilmesi ve bu bırakılması yoluyla liberalleştirilmesi ve bu yolla tasarrufların teşviki, esnek kur yolla tasarrufların teşviki, esnek kur politikasına geçmek, dışa dönük sanayileşmeye politikasına geçmek, dışa dönük sanayileşmeye yönelmek, dış kaynaklı yatırımların teşviki gibi yönelmek, dış kaynaklı yatırımların teşviki gibi yapısal ögelerin ağırlıklı olduğu uzun dönemli yapısal ögelerin ağırlıklı olduğu uzun dönemli amaçları oluşturuyordu. 24 Ocak kararlarından amaçları oluşturuyordu. 24 Ocak kararlarından sonra serbest faiz uygulamasına geçildi. sonra serbest faiz uygulamasına geçildi.

• Enflasyonun piyasa ve faiz Enflasyonun piyasa ve faiz mekanizmalarını bozması ve 1988 mekanizmalarını bozması ve 1988 tılında enflasyonist beklentilerin hızla tılında enflasyonist beklentilerin hızla artması sonucunda tasarruflar dövize artması sonucunda tasarruflar dövize yöneldi. Bunun sonucunda Türk yöneldi. Bunun sonucunda Türk Lirası’ndan büyük bir kaçış başladı. Lirası’ndan büyük bir kaçış başladı. Tasarrufları dövizde tutma eğilim, kur Tasarrufları dövizde tutma eğilim, kur üzerinde baskı yaratmış, resmi ve üzerinde baskı yaratmış, resmi ve karaborsa döviz fiyatları arasındaki karaborsa döviz fiyatları arasındaki fark açılmıştır. 4 Şubat 1988 tarihinde fark açılmıştır. 4 Şubat 1988 tarihinde dövize olan talebi ve kurlardaki dövize olan talebi ve kurlardaki baskıyı azaltmak, Türk Lirası’na kredi baskıyı azaltmak, Türk Lirası’na kredi talebini artırmak amacıyla 1 yıl vadeli talebini artırmak amacıyla 1 yıl vadeli mevduat oranı %65’e yükseltildi. mevduat oranı %65’e yükseltildi.

• 12 Ekim 1988 tarihinde ise aynı nedenlerle 12 Ekim 1988 tarihinde ise aynı nedenlerle faiz oranlarının belirlenmesi serbest faiz oranlarının belirlenmesi serbest bırakıldı, bunun sonucunda 1 yıl vadeli faiz bırakıldı, bunun sonucunda 1 yıl vadeli faiz oranı %85’e kadar yükseldi. Faiz oranları oranı %85’e kadar yükseldi. Faiz oranları yeterince yükselince dövize olan talep yeterince yükselince dövize olan talep yerini liraya bıraktı, böylece aşırı döviz yerini liraya bıraktı, böylece aşırı döviz talebi eritilmiş oldu. talebi eritilmiş oldu.

•7 Ağustos 1989 tarihinde çıkarılan 32 sayılı 7 Ağustos 1989 tarihinde çıkarılan 32 sayılı karar ile döviz sahibinin kim olduğuna karar ile döviz sahibinin kim olduğuna değil, kullanımına önem verilmesi değil, kullanımına önem verilmesi benimsendi. Bu kararda ticaret ya da benimsendi. Bu kararda ticaret ya da ticaret dışı doğan her türlü döviz, mülkiyeti ticaret dışı doğan her türlü döviz, mülkiyeti kime ait olursa olsun, Maliye Bakanlığı’nın kime ait olursa olsun, Maliye Bakanlığı’nın emrindedir denmektedir.emrindedir denmektedir.

• Türkiye, 24 Ocak 1980 kararlarından sonra Türkiye, 24 Ocak 1980 kararlarından sonra içe dönük ekonomiden dışa dönük ekonomiye içe dönük ekonomiden dışa dönük ekonomiye geçmek için gerçekçi kur politikası geçmek için gerçekçi kur politikası uygulamaya başlamıştır. 1981’den 1988’e uygulamaya başlamıştır. 1981’den 1988’e kadar Türkiye’de döviz kuru T.C. Merkez kadar Türkiye’de döviz kuru T.C. Merkez Bankası tarafından hergün belirlenerek ilan Bankası tarafından hergün belirlenerek ilan edilmiştir.  1988’den bugüne kadar bankalar edilmiştir.  1988’den bugüne kadar bankalar arası para piyasası biçiminde örgütlenen arası para piyasası biçiminde örgütlenen döviz piyasasında belirlenip yine Merkez döviz piyasasında belirlenip yine Merkez Bankası tarafından hergün ilan edilmektedir. Bankası tarafından hergün ilan edilmektedir. Kurun bu şekilde belirlenmesi, döviz Kurun bu şekilde belirlenmesi, döviz kurlarının yıllık enflasyon hızının yarısı kadar kurlarının yıllık enflasyon hızının yarısı kadar yukarı doğru ayarlanmasına ve sonuçta Türk yukarı doğru ayarlanmasına ve sonuçta Türk Lirasının aşırı değerlenmesine yol açmıştır Lirasının aşırı değerlenmesine yol açmıştır

• değerlenmiş kur politikası ülkemizde, bir değerlenmiş kur politikası ülkemizde, bir ölçüde, enflasyonla mücadelenin aracı haline ölçüde, enflasyonla mücadelenin aracı haline gelmiştir. gelmiştir.

•Ocak 1994’te bir süredir görülen ekonomik Ocak 1994’te bir süredir görülen ekonomik belirsizlik sonucu piyasalarda panik başladı ve belirsizlik sonucu piyasalarda panik başladı ve halk tasarruflarını dövize yöneltmeyi tercih halk tasarruflarını dövize yöneltmeyi tercih etti. Bunun sonucunda üç gün gibi kısa bir etti. Bunun sonucunda üç gün gibi kısa bir sürede, hiçbir müdahale görmeyen Amerikan sürede, hiçbir müdahale görmeyen Amerikan Doları, 20.000 TL’ye kadar yükseldi. Merkez Doları, 20.000 TL’ye kadar yükseldi. Merkez Bankası dövize olan hızlı kaçışı engellemek Bankası dövize olan hızlı kaçışı engellemek amacıyla gecelik faizleri %1000’li rakamlara amacıyla gecelik faizleri %1000’li rakamlara çıkardı. Ekonomiden Türk Lirası’nın da çıkardı. Ekonomiden Türk Lirası’nın da çekilmesiyle hem sermaye hem de para çekilmesiyle hem sermaye hem de para piyasasında para arzı durdupiyasasında para arzı durdu

• bunun sonucunda üretim sektöründe bunun sonucunda üretim sektöründe faaliyetler durma noktasına geldi ve faaliyetler durma noktasına geldi ve ekonomi tıkandı. Bu gelişmelerin ardından ekonomi tıkandı. Bu gelişmelerin ardından dönemin hükümetince 5 Nisan 1994 dönemin hükümetince 5 Nisan 1994 tarihinde bir dizi ekonomik önlemler paketi tarihinde bir dizi ekonomik önlemler paketi açıklandı. açıklandı.

•5 Nisan kararları ile para politikasında 5 Nisan kararları ile para politikasında alınan kararlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:alınan kararlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:•    Merkez Bankası ile Hazine ve diğer •    Merkez Bankası ile Hazine ve diğer kamu kuruluşları arasında varolan kredi kamu kuruluşları arasında varolan kredi ilişkisi yeniden düzenlenerek, 1995 yılından ilişkisi yeniden düzenlenerek, 1995 yılından başlanarak Merkez Bankası’nın Hazine’ye başlanarak Merkez Bankası’nın Hazine’ye açacağı kısa vadeli avans ile kamu açacağı kısa vadeli avans ile kamu kuruluşlarının kullandıracağı kredilerde kuruluşlarının kullandıracağı kredilerde kısıtlamaya gidilmiştir.kısıtlamaya gidilmiştir.

• •    •    Mevduat munzam karşılıkları ve Mevduat munzam karşılıkları ve disponobilite sisteminin değiştirilerek disponobilite sisteminin değiştirilerek bankaların tüm pasifleri üzerinden bankaların tüm pasifleri üzerinden disponobilite uygulaması başlatılmış, disponobilite uygulaması başlatılmış, daha önce döviz lehine çalışan munzam daha önce döviz lehine çalışan munzam karşılık uygulaması ise TL lehine karşılık uygulaması ise TL lehine çevrilmiştir.çevrilmiştir.•    Repo işlemlerine ilişkin düzenlemeler •    Repo işlemlerine ilişkin düzenlemeler de yapılarak, karşılıksız repo işleminin de yapılarak, karşılıksız repo işleminin önüne geçilmiştir.önüne geçilmiştir.•    Ani mevduat çekilişleri ile karşılaşan •    Ani mevduat çekilişleri ile karşılaşan bankalara, likidite sıkışıklığının bankalara, likidite sıkışıklığının giderilmesine katkıda bulunulması giderilmesine katkıda bulunulması amacıyla geçici avans kredileri amacıyla geçici avans kredileri açılmıştır.açılmıştır.

• •    •    Türk Lirası mevduatlarında esnek Türk Lirası mevduatlarında esnek vade türleri tanımlanırken, vade türleri tanımlanırken, bankalardaki tasarruf mevduatının bankalardaki tasarruf mevduatının tamamı güvence altına alınarak, tamamı güvence altına alınarak, bankalarda tasarruf mevduatı tutma bankalarda tasarruf mevduatı tutma teşvik edilmeye çalışılmıştır.teşvik edilmeye çalışılmıştır.•    Döviz kurlarının belirlenmesi •    Döviz kurlarının belirlenmesi yönteminde yeni bir uygulamaya yönteminde yeni bir uygulamaya gidilmiş ve Merkez Bankası günlük kur gidilmiş ve Merkez Bankası günlük kur belirlenmesinde doğrudan rol almaktan belirlenmesinde doğrudan rol almaktan çıkmıştır.çıkmıştır.

• 5 Nisan kararlarından günümüze 5 Nisan kararlarından günümüze kadar gerek ülke koşulları, gerekse kadar gerek ülke koşulları, gerekse dünya ekonomik konjonktürü dünya ekonomik konjonktürü etkisinde kalan paket, amacından ve etkisinde kalan paket, amacından ve uygulanabilirlik sınırlarından uygulanabilirlik sınırlarından uzaklaşmış; 1998 yılında önce uzaklaşmış; 1998 yılında önce Uzakdoğu’da sonra da Rusya’da  Uzakdoğu’da sonra da Rusya’da  şiddetle hissedilen ekonomik kriz şiddetle hissedilen ekonomik kriz Türkiye  ekonomisini de vurmuştur Türkiye  ekonomisini de vurmuştur

• 2001'in ilk yarısında, önceden ilan 2001'in ilk yarısında, önceden ilan edilmiş bantsız döviz kuru yolu para edilmiş bantsız döviz kuru yolu para politikasının ana özelliği olmaya politikasının ana özelliği olmaya devam edecektir. Daha önce ilan devam edecektir. Daha önce ilan edildiği üzere, 2000 yılının son edildiği üzere, 2000 yılının son çeyreğinde aylık %1 olan çeyreğinde aylık %1 olan devalüasyon oranı, 2001 yılının ilk devalüasyon oranı, 2001 yılının ilk çeyreğinde ayda %0.9 oranına ve çeyreğinde ayda %0.9 oranına ve 2001 yılının ikinci çeyreğinde de 2001 yılının ikinci çeyreğinde de ayda %0.85 oranına düşürülecektir ayda %0.85 oranına düşürülecektir

•

• Para politikasının idaresinde, 2001 Para politikasının idaresinde, 2001 yılının ikinci yarısından itibaren yılının ikinci yarısından itibaren kademeli olarak kullanılabilecek kademeli olarak kullanılabilecek artan esneklik, Merkez Bankası'nca artan esneklik, Merkez Bankası'nca ana hedef olan enflasyonla mücadele ana hedef olan enflasyonla mücadele sürecinin devamını sağlamak sürecinin devamını sağlamak amacıyla kullanılacaktır. Dolayısıyla, amacıyla kullanılacaktır. Dolayısıyla, döviz kuru merkezli bir parasal döviz kuru merkezli bir parasal çerçeveden yavaş yavaş, başka çerçeveden yavaş yavaş, başka birçok ülkede başarıyla uygulamaya birçok ülkede başarıyla uygulamaya alınmış olan resmi enflasyon alınmış olan resmi enflasyon hedefleme merkezli bir çerçeveye hedefleme merkezli bir çerçeveye geçeceğiz.“ geçeceğiz.“