Upload
erdem-akin
View
236
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/24/2019 halk bilimi 1
1/26
DR. SHEYLA SARITA 1
HALKBLMNE GR I
7/24/2019 halk bilimi 1
2/26
DR. SHEYLA SARITA 2
Metin Merkezli Halkbilimi
Kuram ve Yntemleri
7/24/2019 halk bilimi 1
3/26
DR. SHEYLA SARITA 3
A) TARH-CORAF FN OKULU
B) TARH YENDEN KURMA KURAMIC) EVRMSEL HALKBLM TEORS
D) PSKOANALTK KURAMLAR
E) MT-RTEL HALKBLM KURAMIF) TARH KLTREL HALKBLM OKULU
G) BYOLOJK HALKBLM KURAMI
H) SEKN KLTRN DBE BATMASI KURAMI
I) DEOLOJK HALKBLM KURAMLARI) KLTRLER ARASI APRAZLAMA YNTEM
J) YIIN KLTR KURAMI
K) YAPISAL HAKBLM KURAMLARI
Metin Merkezli Halkbilimi Kuramlar
7/24/2019 halk bilimi 1
4/26
DR. SHEYLA SARITA 4
Tarihi-corafi Fin Okulunun tarihesi adndan da anlalacagibi halkbiliminin Finlandiya bata olmak zere Danimarka,zlanda, Norve ve sve gibi devletlerden oluan skandinav
lkelerindeki gemii ve gelime izgisiyle yakndan ilikilidir..
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
5/26
DR. SHEYLA SARITA 5
Farkl amalarla balam da olsa, skandinavyadamateryal derleme anlamnda, halkbilimifaaliyetlerinin uzun bir gemii vardr.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
6/26
DR. SHEYLA SARITA 6
sve kral Gustavus Adolphusun 1632 ylndapapazlara bugnk folklor olarak adlandrlanmalzemeyi toplamalar iin emir vermesiyle balar ve1830lardan sonra Herder ve Grimm kardelerinalmalarnn tesiriyle daha istikrarlbir yapyakavuur.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
7/26
DR. SHEYLA SARITA 7
Bu anlamda ada sve halkbilimi almalarnnbalatcs olan G.O.Hylten Cavallius(1818-1889) veyaynlad makaleleriyle halkbilimi kuramlartarihinde nemli yere sahip olan C.W.Von Sydowun
almalar gsterilebilir.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
8/26
DR. SHEYLA SARITA 8
Danimarkal ilk halkbilimciler arasnda,Ossianclkakmnn etkisiyle oluturduu Eski DanimarkaBaladlar adl eseriyle Svend H. Grundtving(1824-
1883) ve onun izinde yetien E.T.Kristiensen(1843-19289) ile A. Olrik(1864-1927) saylabilir.
Norvete ise Jrgen Moltke olu Moe Moltke ve
Reider Th. Christiansen dnya apnda tannmnemli halkbilimcilerdendir.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
9/26
DR. SHEYLA SARITA 9
Finlandiyada ise halkbilimi almalarNorveebenzemekle birlikte sveten farklbir grn arzeder. Finlandiya on ikinci yzylda sve tarafndanigal edilerek bamszln kaybeder ve 1908ylndan sonra da svelilerin yerini Ruslar alr.Finlandiya bamszln ancak 1918da kazanr.sve, igali sresince, Fin kltrnn bamszln
ortadan kaldrmak iin devaml aba harcamtr.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
10/26
DR. SHEYLA SARITA 10
Ancak, Finliler arasnda asl milliyetilik ve ona balbamszlk hareketlerinin gelimesi Fin aydnlarnn,Fin halk kltrn derlemek suretiyle yaptklaralmalarn sonucudur. Bu dorultuda Herderinfikirlerinden etkilenen Abraham Poppius veAndersSjorgen adl iki niversite rencisiimkanszlklar iinde derleme faaliyetlerine giriirler.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
11/26
DR. SHEYLA SARITA 11
Fin halkbilimi almalarnn efsanevi temsilcisi EliasLnnrot yllarca sren almalar sonunda Kalevala adlepik destan paralarn derler ve 1853 ylnda yaynlar. Fin
milliyetilerinin ba
ms
zl
k bayra
haline dnen budestan deta Finliler iin kutsal bir metin zelliine sahiptir.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
12/26
DR. SHEYLA SARITA 12
Finler ba
ms
z bir kltrleri ve tarihleri olduunaKalevala ile inanmlar ve Kalevala Finlandiyannbamszlk sembol olmutur.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
13/26
DR. SHEYLA SARITA 13
Ksacas, Finli halkbilimciler tarafndan sistematizeedilip yaygn olarak kullanlmas nedeniyle Tarihi-Corafi Fin Yntemi bu srecin rndr. Bir baka
ifadeyle, halkbiliminde masallarn varyant veversiyonlar derleyip sistematik bir biimdesralayarak allmasNorve, sve, Danimarka ve
Finlandiya gibi skandinav lkelerinde kkleriGrunvtingin almalarna kadar giden bir aratrmaizgisidir.
A) Tarihi-Corafi Fin Okulu
7/24/2019 halk bilimi 1
14/26
DR. SHEYLA SARITA 14
Halkbilimciler bata olmak zere dier sosyal ve beeribilimlere mensup bilim adamlarndan bazlar, tarihinelde ok az delil bulunan kaybolmu dnemlerini
kavrayabilmek iin halkbilimi ve halk yaammalzemelerinden yararlanmay dnmler. Bunedenle tarihi yeniden kurma veya oluturma
paradigmasna dayanan bu kuramn kavramsal olarakbalangc, Grimm kardelere kadar uzanmaktadr.
B) Tarihi Yeniden Kurma Kuram
7/24/2019 halk bilimi 1
15/26
DR. SHEYLA SARITA 15
Bu kuram Grimm Kardelerden Jacob Grimmi etkilemive J. Grimm Teutonic Mytholog adl ansiklopedikalmasnda sadece hayallerde belli belirsiz bir biimdebulunan eski Alman tanr ve tanralarn canlandrmayaalmtr.
Gnmzde de devam etmekte olan szl tarih
al
malar
halkbilimi ile tarih disiplinleri aras
nda sonyllarda gelien metodolojisi ile ok byk bir gelimegstermektedir.
B) Tarihi Yeniden Kurma Kuram
7/24/2019 halk bilimi 1
16/26
DR. SHEYLA SARITA 16
Bu kuram 19. Yzyl boyunca, ngilterenin
smrgecilik politikas ve Amerika BirleikDevletlerinde devam eden derlemelerin sonucuolarak ortaya kan eitli alan aratrmalarndan elde
edilen malzemeler sonucu ortaya kmtr. Evrimsel Halkbilimi Teorisi veya halkbilimi
almalarnda ngiliz Antropolojik Folklor Okulu
olarak bilinen bu kuram
n kurucusu ngiliz SirEdward Burnett Tylor(1832-1917) dur. Onun yakntakipisi de sko Andrew Lang(1844-1912) dr.
C) Evrimsel Kuram
7/24/2019 halk bilimi 1
17/26
DR. SHEYLA SARITA 17
D) Psikoanalitik Kuramlar
Halkbiliminin erken dneminde yaygn olan
Mitolojik Teorinin eitli okullarnn tek kavramlve sosyal olaylar ou zaman tek nedeneindirgeyerek aklayan okullarna benzeyen
halkbilimi kuramlarndan birisi de psikoanalitikhalkbilimi kuram ve onun Wundt, Freud ve Jungunad etrafnda olumu okullardr.(Bu konu zerinde
8.haftada daha ayrntlekilde durulacaktr).
7/24/2019 halk bilimi 1
18/26
DR. SHEYLA SARITA 18
E) Mit- Ritel Halkbilimi Kuram
Mit-ritelist halkbilimciler gre kltr ve sanat ilkel
insann, dini ayinleri mahiyetindeki, riteltrenlerinde yer alan davranlarndan, zellikle dekurban trenlerindeki kalplam hareketlerindenkaynaklanmaktadr.
Mit-Ritel Kuramnn kurucusu Lord Raglandr. Raglana gre, mitlerin tarihsel bir olayla ilikisi
olsun olmasn, mitler dini neme sahip unsurlar
bnyelerinde barndrrlar. Ona gre riteller deinsani ihtiyalarla tekrarlanma gereindendir vebunun gereklemesiyle mitler ortaya kmaktadr.
7/24/2019 halk bilimi 1
19/26
DR. SHEYLA SARITA 19
F) Tarihi Kltrel Halkbilimi Okulu
ki temel zerine Tarihi-Kltrel Okul ilk olarak tarihsel
zmlemenin zaman ve mekan iinde gereklerininedensel olarak belirlemek ve ikinci olarak da EvrimselHalkbilimi Kuram ve Okulunun daha nce ele alnanyaklamnn yklmasn hedeflemitir.
Kurucusu Friedrich Ratzel (1844-1904). Halkbilimininhedefini insann yeryzndeki hareketleri olarakbelirlerken, evresel faktrlerin insan zerine insan
varl
ndan kaynaklanan faktrlerinde evre zerinetesirler meydana getirmesi gereine dikkat eker. Bu okulun gerek kurucusu Fritz Graebner(1877-1934).
7/24/2019 halk bilimi 1
20/26
DR. SHEYLA SARITA 20
G) Biyolojik Halkbilimi Kuram
Kurucusu Arnold Van Gennep(1873-1957). Tarihi n plana alan halkbilimi kuramlarn reddeder. Kurama gre halkbilimi yaamakta olan olguyu
incelemelidir.
Halkbilimi gzlem yntemini kullanmaldr. Halkbilimi, Gelenekler ve yaam tarzlarnn
metodolojik, dolaysyla bilimsel olarakallmasdr.
Gei trenleri, doum, sosyal erginlik, evlilik,babalk-analk, sosyal gelime, mesleki uzlama,lm.
7/24/2019 halk bilimi 1
21/26
DR. SHEYLA SARITA 21
H) Sekin Kltrn Dibe Batmas Kuram
Alman halkbilimci N. Naumann Dibe kmKltr Varl Teorisi (1922).
Kltr varlklarnn oluturucular yukar tabakadan,kabul edici aa tabakaya (halk?) srekli ve aralksz
k ve ilkel cemaat kltr haline dnmesi. Sekin kltrn aa tabakalara inmesini veya
batmasn ileri sren bir yaklamdr.
Ama, folklor unsurlarnn, zellikle de halkazndaki sanat trkleri nin, kaynan sekinyaratcbireylere veya elitist kltre balamaktr.
7/24/2019 halk bilimi 1
22/26
DR. SHEYLA SARITA 22
I) deolojik Halkbilimi Kuramlar
Bu kuram halkbiliminin, antropolojinin
smrgecilik arac olarak kullanlmasna benzeyen,ideolojik maksatlarla kullanlmas iingelitirilmitir.
Halkbiliminin ideolojik ynden ilenmesi, 19. yyromantik milliyetiliinden kaynaklanr. Halkbiliminin ideolojik amalarda uygulanmas
zellikle Nazi Almanyasnda ve Sovyet Rusyada
faist ve komnist politik ideolojilerlebtnletirilmi ve halkbilimi bir propaganda aracolarak kullanlmtr.
7/24/2019 halk bilimi 1
23/26
DR. SHEYLA SARITA 23
) Kltrler aras aprazlama Yntemi
Dnyann her yerinden derlenen masal, efsane,trk,
bilmece, atasz, halk inanc, gelenek, grenek, trengibi her trl halkbilimi rnlerinin aralarndakievrensel dzeni tespit edip ortaya koymak amacyla,
benzer kltr belgelerinin daha ziyade saylarna,rten dizilerine ve denkliklerine dayanarak yaplanaratrma eklidir.
7/24/2019 halk bilimi 1
24/26
DR. SHEYLA SARITA 24
J) Yn Kltr Kuram
20. yzylda kentsel, teknolojik, seri retim kltr
ile krsal, kyl kltr arasnda sava srmektedir. Halkbilimi aratrmaclar 1960larda yn ve halk
kltrlerini yeniden yorumlamlar, kartlklar yerineiice geme olgusunu grmeye balamlardr.
7/24/2019 halk bilimi 1
25/26
DR. SHEYLA SARITA 25
K) Yapsal Halkbilimi Kuramlar
Ama, halkbilimi trlerini evrensel modellere ve
formllere indirgeyerek evrensel bazda mukayeselialmalar kolay klmak. Bylece insanln kltrelve zihni geliimini anlayp aklayabilmektir.
temel yapsal bak as vardr:1. Kahraman biyografisinin yapsal zmleme modelleri2. Vladimir Proppun yapsal anlat zmleme ve
3. Claude Lvi-Strauss ekol yapsal zmleme yntemi
(Yapsal Halkbilimi Kuram ve Yntemleri zerinde 10.haftada daha ayrntl olarak durulacaktr).
7/24/2019 halk bilimi 1
26/26
DR. SHEYLA SARITA 26
KAYNAKLAR
obanolu, zkul. 2002. Halkbilimi Kuramlar ve Aratrma YntemleriTarihine Giri. Aka Yaynlar, Ankara.
Dorson, M. Richard. 1968. The British Folklorists. Chicago: The
University of Chicago Press. Dorson, M. Richard. 1959. American Folklore. Chicago: The University of
Chicago Pres.
Ekici, Metin. 2004. Aratrma Yntemleri, Trk Halk Edebiyat El
Kitab, editr: M. cal Ouz, Grafiker Yaynlar, Ankara, s. 69-73.