hAN LY CHI TIEU CONG DE BETANG TNG TRUONG · PDF fileDANH GIA TONG HOP CHI TIEU CONG ... Ngan sach cho cac benh vien tuyen trung urang ... Hop 13.1: X6a d6i giam ngheo va tac d6ng

CONG HOA XA HOI CHU NGHIA VIET NANI j30035

hAN LY CHI TIEU CONGBETANG TRUONG VA GIAM NGHEDE TNG TRUONG vA GIAM NGHEO

DANH GIA TONG HOP CHI TIEU CONG

DAI TH\U MUA SAM CONG VA TRACH NHIEM TAI CHINH 20M

TAP 2: CAC VAN DE CHUYEN NGANH

B 0 CAO CHUNG CUIA CHINH PHU' `lE'T NAM VA NGAN HANG THE GIOI

Vol SU HO TRO CUA NHOM CAC NHA TAI TRO CUNG NIUC DICH

Nha xuat ban T, chinh

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

E~~~~~l

QUAN LY CHI TIEU CONGDE TANG TRUCaNG VA GIAM NGHEO

DANH GIA TONG HOP CHI TIEU CONG,DAU THAU MUA SAM CONG VA TRACH NHIEM TAI CHINH 2004.

Tip 2: CAC VAN DE CHUYEN NGANH

Bao cao chung cuia Chinh phu Viet Nam va Ngan hang The giaiv&i sLr h6 tra cua Nh6m cac nha tai trc cufng muc dich

Thang 4 nam 2005

Cac tir vie-t t-at

AGRMM Nh6m Tur van ve Quan ly va Bao tri dur&ng b6ASEAN Hiep h6i cac nuac D6ng Nam ABHXH Bao hiem Xa h6iB1HYT Bao hiem Y teB6 NNPTNT B6 N6ng nghiep va Phat trien n6ng th6nB6 GDDT B6 Giao duc va Dao taoB6 GT(VT) B6 Giao th6ng (Van tai)B6 KHCN B6 Khoa hoc Cong ngheB6KHDT B6 Ke hoach va Dau turB6 LDTBXH B6 Lao d6ng - Tharong binh - Xa h6iBOT Xay dirng - Van hanh - Chuyen giaoCIENCO Tong c6ng ty C6ng trinh Giao th6ngCLTD TT&XDGN Chien lrqc toan dien ve tang tru&ng va x6a d6i giam ngheoCT 135 Chuang trinh 135CTMT(QG) Chuacrng trinh muc tieu (Quoc gia)Cty QLTL C6ng ty Quan 1y c6ng trinh thuy IaiCTYTQG Chuarng trinh y te quoc giaCuc HKDD C,uc HAng kh6ng dan d,ungDGCTC Danh gia chi tieu congDGTHCTC Danh gia t6ng hqp chi tieu c6ng, dau thau mua sam cong va

trach nhiem tAi chinhDH&CD Dai hQc vA Cao dangDieu tra MSDC Dieu tra murc song dan curDNKT Day nghe ky thuatDNNN Doanh nghiep nhA nuacDSVN Di3ung sat Viet NamDTDS&SK Dieu tra dan s6 va suc kh6eDTMSHGD Dieu tra m(rc s6ng hd gia dinhDTSKQG Dieu tra surc kh6e qu6c giaFDI Dau tur trLrc tiep nLrac ngoAiFIR Vung th6ng bao bayGDP Tong san pham qu6c danHDND H,di dong nhan danHS/GV Ty 1e HQc sinh/Giao vienIBRD Ngan hang Tai thiet va phat trien quoc teIDA Hiep h,i Phat trien qu6c teIMF Quy Tien te Qudc teJBIC NgAn hang Hop tac quc te Nhat banMCLTHTT Murc chat ILung truarng hQc toi thieuMIS He th6ng th6ng tin quan lyMTEF Khu6n khd chi tieu trung hanNGO To churc phi chinh phuNHTG Ngan hang The gi6iNHTMQD Ngan hang Thuong mai qudc doanhNS GD Ngan sach cho giao d,ucNSDP Ngan sAch dia phuaxngNSNN(TW) NgAn sach nhA nuac (Trung uroang)

Dcinh gia tong h.ap chi tieu c6ng, ddu thau niua samn c6ng vi trdch nhiem tai chinh 2004

ODA Ho tra Phat trien chinh thuicQuy KCB Quy Kham chaa benh

SARS Benh Viem du&ng ho hap cap

TABMIS Th6ng tin Quan ly Kho bac va Ngan sach

TE Tre emTHCN Trung hoc c6ng nghiepTHCS Trung hQc co saTHPT/PTTH Trung hoc pho th6ng/ Pho th6ng trung hocTNSNT T6ng nang suat nhan toTSCD Tai san co dinhTX (Tong chi) thua6ng xuyenUBND Uy ban nhan danUNDP Churang trinh Phat trien Lien Hop QuocUNESCO T ch(rc Van hoa, Khoa hoc va Giao duc Lien hqp quoc

VH&BD Van hanh va bao durangVITRANSS Chien UrQc Phat trien Giao th6ng qu6c gia

VIWA Cuc diuang s6ng Viet NamVRA C,uc durang b6 Viet NamWHO To chuic Y te The giaiXDCB Xay durng ca banXDGN - TVL X6a d6i giam ngheo - Tao viec lam

iv

MUC LUC

10. CHI TIEU C6NG TRONG NGANH GIAO DUC ........................................ 1Giai thieu va tong quan ............................................................ 1Bi canh va cac chinh sach trong nganh giao duc .............................................. 1Dau tu phat trien giao duc ............................................................ 3Ket qua hoat dong cua nganh ............................................................ 9Ho,ach dinh vA thurc thi cac uu tien trong nganh ............................................... 27Ket luan vA khuyen nghi ........................................................... 30

11. CHI TIEU CONG TRONG NGANH GIAO THONG ................................ 33Giai thieu vA tong quan ........................................................... 33Tong quan va tinh hinh hoat dong trong ngAnh giao thong ............................... 33Chi tieu cong chung trong nganh giao thong ..................................................... 41Nhu cau chi tieu trong turng lai ........................................................... 55Ket luan vA khuyen nghi ........................................................... 57

12. CHI TIEU CONG TRONG NGANH Y TE .................................................. 61Gi6i thiieu chung va tong quan ........................................................... 61ThAnh tuu vA thach th*c ........................................................... 62Tong quan ve chi tieu y te giai doan 1991-2002 ................................................ 66Qua trinh phat trien chinh sach y te va cong cu chinh sach ............................... 69Si,r can thiet phai tap trung vAo cac ch*c nang chinh cua nha ntruc trong y te .. 80Thv,c hien cac ch*c nang chinh cuia nha nuac trong y te ................................... 83Khuyen nghi ........................................................... 86

13. CHI TIEU CONG TRONG NGANH NONG NGHIEP ............................. 91Giai thieu vA tong quan ........................................................... 91Boi canh cua nganh ........................................................... 92Nhung tac d6ng chinh va ton t,ai can cai tien ................................................... 100Nhung van d8 chi tieu cong cho cac tieu ngAnh ............................................... 105Khuyen nghi ........................................................... 114

14. CHU'ONG TRINH MUC TIEU QUOC GIA ............................................. 117Giai thieu vA tong quan ........................................................... 117Quan 1l vA dieu tiet ........................................................... 118Chi ngan sach nha nuLrc cho cac CTMTQG .................................................... 121Rui ro mua sam, trach nhiem tAi chinh cua Churang trinh XDGN va Chuaongtrinh 135 ........................................................... 124Tac dong va hieu qua cia cac CTMTQG ......................................................... 129Khuyen nghi ........................................................... 134

Hop:

Hop 10.1: Cac muc tieu chinh trong ngAnh giao duc .................................... 2Hop 10.2: Nhu?ng muc tieu mang tinh hoat d6ng chinh trong nganh giAo duc3Hop 12. 1: Cac kinh nghiem ban dau vai Nghi dihh 1 0/2002/ND-CP .......... 80

i

Oanh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam cong va trdch nhiem taii chinh 2004

H6p 12.2: Ngan sach cho cac benh vien tuyen trung urang ......................... 85Hop 13.1: X6a d6i giam ngheo va tac d6ng tang truang cuia chi tieu

cho khu vurc n6ng th6n ..................................................... 101Hop 14. 1: Hieu qua Chuong trinh Xoa d6i giam ngheo va tao viec lam .... 131H6p 14.2: Tac d6ng cuia Chuaong trinh 135 d6i v6i giam d6i ngho ...... 132Hop 14.3: Hieu qua cua cac chuong trinh muc tieu ph6ng chong m6t s6 benh

xa h6i, benh dich nguy hiem va HIV/AIDS ........................... 132

Bieu do:

Bieu do 11.1: Danh gia ve sir tiep can cuja dtrung giao thOng n6ng th6n ..... 36Bieu do 11.2: Chi phi van chuyen container 40 feet, qua cang gan nhat, den

Nhat ban ..................................................... 38Bieu do 11.3: So sanh tinh hinh hur hong cua he th6ng duang

turang ung vai nhang tinh hu6ng chi ngan sach khac nhau ....... 47Bieu do 12.1: Thu nhap binh quan dau ngi6i theo khu vrc vA chi yte theo

dau nguai ........................................... 63Bieu do 12.2: So dO Lorenz ve phan bo chi ngan sach nha nu&c trong nganh

y te (1997 vA 2002) va GDP theo dau nguai (2000) giua cac diaphiong ..................................................... 64

Bieu do 12.3: Chi y te theo khu vurc va nguon von .................................... 65Bieu do 12.4: Ty le, phan chia ngan sach trung uang - dia phuang trong tong

ngan sach y te cua nha nu6c, 1991-2002 ................................. 67Bieu do 12.5: Co cau trong tong chi ngan sach nha nuamc cho y te, 1991-2002

(%)........................................... 68Bieu do 12.6: Chi ngan sach trung ucng cho y te theo ch*t nang, 1991-2002

(%)............................................ 68Bieu do 12.7: Chi ngan sach dia phuong cho y te theo chuc nang, 1991-2002

(%)............................................ 69Bieu do 12.8: Chi cham s6c s*c khoe tum tien tuii cuma hM gia dinh tinh tren dau

ngu6i trong m6t nam (2002 lA nam goc), xep theo nhom thu nhap............................................................................................. . ..................... 70

Bieu do 12.9: Ty le. chi ngan sach nhA nu&c cho cac chuong trinh y te quocgia trong t6ng chi ngan sach thuavng xuyen cho ngAnh y te, 1993-2002 .............................................. 73

Bieu do 14.1: Ty trong cia cac chuong trinh rieng re trong tong chi tieu chocac CTMTQG, giai doan 1999-2003 ..................................... 122

Bing:

Bang 10.1: Ty le. chi tieu cho giao duc trong GDP vA tong chi tieu cOng ...... 3Bang 10.2: Chi tieu cho giao duc tai m6t so quoc gia thai ky 1999-2001 ...... 4Bang 10.3: Ty 1l chi NSNN cho giao duc ................................................... 5

ii

Chi tieu c6ng trong nganh giao duc

Bang 10.4: Ca cau chi NS cho ngAnh giao duc theo noi dung kinh te cua caccap, bac hoc (%) .......................................................... 5

Bang 10.5: Chi dau ttr xay d rng ca ban cho giao duc .................................. 6Bang 10.6: Chi Ilrng giao vien tir nguon ngan sach cho giao duc cong lap

tinh tren mot dau hoc sinh trong mot nam (dong) ...................... 6Bang 10.7: Chi tieu cho giao duc chia theo cap ngan sach,(%) ..................... 6Bang 10.8: Nguon tAi chinh cho chi giao duc (%) ....................................... 7Bang 10.9: S6 Ilung hoc sinh cac cadp hoc (nghin) ....................................... 9Bang 10.10: So luang trWyng hoc mam non va pho thong ............................ 9Bang 10.11: So Iurng giao vien a cac cap bac hoc .................................... 10Bang 10.12: Ty Id tre em trong do tu6i duac di hoc, (%) ........................... 11Bang 10.13: Sur khac biet trong ty 1. HS/GV nam 2002 ............................. 12Bang 10.14: Khac biet ve ty 1l nhap hoc theo dieu kien kinh te xa hoi ....... 13Bang 10.15: Ty le hoc sinh theo giai tinh ................................................. 14Bang 10.16: Ph,am vi Io,i ich co ducac tiu chi cho giao duc ........................... 14Bang 10.17: Thanh phan chi cua ho gia dinh a bac giao d,uc tieu hoc vA

THCS ......................................................... 15Bang 10.18: Mien giam hoc phi phan theo nh6m thu nhap ......................... 16Bang 10.19: Chi tieu cua cac chuang trinh muc tieu quoc gia su dung ngan

sach nha nuac phan theo theo vung ........................................ 17Bang 10.20: Chi phi tren dau hoc sinh (Nghin dong) ................................. 17Bang 10.21: Ty le. hoc sinh/giao vien ........................................................ 18Bang 10.22: Chi phi dAo tao tren dau sinh vien 6 cac ca sa dAo tao dai hoc 18Bang 10.23: Gi6 giang tren 1lp cu:a giao vien ........................................... 19Bang 10.24: Ty 1l ngu6i lao dong biet chu ............................................... 21Bang 10.25: Ty Id len 16p va t6t nghiep .................................................... 21Bang 10.26: T' le. luu ban va bo hoc theo vung ......................................... 22Bang 10.27: Tiep thu kien thuc toan va tdp dQc 6 1lp 5 ............................. 22Bang 10.28: So nam hoc trung binh ......................................................... 23Bang 10.29: So sanh ve ty Id HS/GV tren binh dien qu6c te ....................... 24Bang 10.30: Trinh do giao vien 6 dAo tao dai hoc ...................................... 25Bang 10.31: Luang va tien cong cua giao vien so vai GDP dau nguai ....... 25Bang 10.32: So sanh ve ket qua tiep thu giua hoc ca ngay va hoc nua ngAy 26Bang 11.1: Kh6i lu ,ang van tai trong nuac giai doan 1999-2003 ................ 34Bang 11.2: Chieu dai duong (km) phan theo loai du6ng vA mat dui6ng ..... 35Bang 11.3: Phuang tien vantai.36Bdng 11.: PhLrcng tienvdn tdi................................................................ 3Bang 11.4: Ty 1 chiem ch6 cua hang HAn& khong quoc gia Viet Nam

trong tong so cho duac cung cap ............................................ 39Bang 11.5: So sanh vai cac rnx6c khac.40Bdng 115: So snh v(yicdc ntrc khdc...................................................... 4Bang 11.6: Tong quan ve chi tieu cong trong nganh giao thong

d,ra tren so lieu cua Bo TAi chinh (ty dong) ............................. 41Bang 11.7: Tong quan chi giao thong (ty dong) .......................................... 42Bang 11.8: M*c chi tieu cu'a ngan sach trung uang va cac nguon tAi chinh (ty

dong) .......................................................... 44Bang 11.9: So sanh m*c chi cho giao thong vai cac nuac .......................... 44

iii

Dainh gia tong hop chi tieu cong, ddu tha"u mua sadm cong va trdch nhi6m tai chinh 2004

Bang 11.10: So sanh s lie u ve chi thua6ng xuyen cuia Cuc diu6ng bo va BoTAi chinh ........................................................ 45

Bang 11.11: Ngu6n thu trong nam 2001 tr nhung khoan thu do ngu6i sudung duang d6ng ........................................................ 48

Bang 11.12: M*c chi cho durng b cap tinh ............................................ 49Bang 11.13: Sur khac nhau giura cac vung ve mirc chi cho dur6ng bo ........... 50Bang 11.14: Chi ngan sach phan theo loai hinh giao th6ng (ty d6ng) .......... 51Bang 11.15: Phan bo cua ngan sach nha nuac va ngu6n thu cuia Du6ng sat

Viet nam ............................... 52Bang 11.16: Nhu cau dau tu cho ca sa ha tang trong ngAnh giao th6ng

(nghin ty d6ng) ........................................................ 55Bang 12.1: Mot sO chi so ve suc kh6e trong giai doan 1990-2002 vA muc tieu

2010 ............................................... 62Bang 12.2. Dan so, tong chi ngan sach, chi ngan sach cho y te va GDP, 1991-

2002 ................................................ 6Bang 12.3: Chi tieu c6ng va tong chi y te so v6i GDP a mot so nu6c chau A

dang phat trien, 2001 ........................................................ 67Bang 13.1: Ngheo d6i, tang tru6ng vA ca cau kinh te, 1998-2003, (%) ....... 92Bang 13.2: Chi ngan sach cho n6ng nghiep, lam nghiep va ngu nghie p...... 95Bang 13.3: Chi cua NhA nuac cho nong nghiep, 1997-2002 ...................... 95Bang 13.4: Chi dau tLr vA chi thuang xuyen trong n6ng nghiep,

% trong tong chi tieu ........................................................ 96Bang 13.5: Chi tieu cua NhA nuac cho luang, tien c6ng vA VH&BD trong

nong nghiep ........................................................ 96Bang 13.6: Ngan sach nBng nghiep theo linh virc, ty dong Viet Nam ......... 97Bang 13.7: Thong ke tai chinh cua cac doanh nghiep nha nux&c do trung urong

quan 1I ........................................................ 98Bang 13.8: ODA trong ngAnh nong nghiep, 1997-2002 ........................... 100Bang 13.9: Von dau ttu phan theo hinh th*c s6 hMu nam 1999 ................. 104Bang 13.10: Viet Nam - Chi tieu cong cho thuy Ili (ty dong) .................. 106Bang 13.11: Viet Nam: No cua Bo NNPTNT a cac cong ty xay diung thuiy

Ili, (ty dong)' ........................................................ 107Bang 13.12: Chi tieu cong dAnh cho nghien c*u nong nghiep tur

cac nguon von cuua Trung uaong, giai doan 2000-2003 (ty VND)110.......................................................................... ................................ .. 1

Bang 13.13: Nguon ngan sach cho khuyen nong (ty VND) ...................... 112Bang 13.14: Chi tieu cong dAnh cho lam nghiep vA cac dich vu co lien quan

(ty dong) ..................................... 113Bang 14.1: Ty le. chi cho cac CTMTQG trong tong chi ngan sach nha nuac,

giai doan 1998-2002 ..................................... 122

iv

10. CHI TIEU CONG TRONG NGANH GIAO DUC

Gi6i thie.u va tong quan

1O.I Nh6 tac d6ng cua cai cach kinh te, Viet Nam da c6 tien b6 nhanh ch6ngtrong tang truang kinh te va giam ngh&o. Khi bat dau qua trinh d6i mai, Viet Namc6 ty le dan so biet chu cao cuing nhu trinh dQ giao duc trung hoc va dai hqc caohan hau het cac quoc gia co thu nh.p dau nguai tuang dirong. De duy tri toc dQphat trien kinh te nhanh nhur hien nay, chinh sach phat trien giao duc va dao t,aophai thurc sur lI quo&c sach hAng dau vai muc tieu nang cao dan tri, dAo tao nguonnhan lrc vA b6i duang nhan tAl cho quoc gia.

10.2 Chiuang nay phan anh nhutng tien b6 dat diiqc trong chi tieu c6ng cho giaoduc ke tir lan danh gia chi tieu cong nam 2000. Nhin chung, viec cap von chonganh da dirc,c cai thien nhieu, ty le, xa h6i h6a tang va co sa vat chat duayc nangcap. Khoang cach giua lai ich ngur6i dan diruc hur6ng va chi phi ho phai bo ra dathu hep du van con lA m6t van de dang quan tAm. Ben canh d6, van con nhieuthach thuc lan dgi voi viec nang cao chat Ilrang va hieu qua cua giao duc.10.3 Phan dau cuia chuong nay xem xet b6i canh vA chinh sach trong ngAnh giaoduc. Phan hai xem xet van de cap kinh phi cho nganh giao duc. Phan ba danh giaket qua ho,at d6ng cua nganh. Phan bon nghien curu cach thurc tiep can d6i vai congtac lap ke ho,ach va thuc hien cac uru tien cuia nganh. Phan nam dua ra ket luan vakien nghi.

Boi canh va caic chinh saich trong nganh giao duc

10.4 He thong giao duc quoc dan Viet Nam hien c6 b6n cap: mam non, tieu hQc(keo dAi 5 nam, bat dau tu 6 tuoi), trung hQc co sa (THCS - 4 nam) vA trung hQcpho thong (THPT - 3 nam). Giao duc chfi yeu do cac truang c6n l.ap dam nhiem.Cuing c6 cac tru6ng ban cong theo hinh thuxc Nha nuac cung cap ca sa vat chatcon cha me hoc sinh trang trai chi phi hoat d6ng, ke ca luang giao vien. Sau bactieu hoc va trung hqc co sa va trung hQc pho thong con c6 DAo tao va Day nghe kythuat (DNKT). Dao tao dai hQc diruc thirc hien tai cac truang dai hQc vA cao dang.Ben canh d6, con c6 m6t he thong bo tfic van hoa v6i nhieu hinh thurc dao tao khacnhau. ToAn bo he thong tren bao gom ca giao duc vA dAo tao trong danh gia naydur,rc gQi chung la giao duc.

10.5 BO Giao duc vA Dao tao (B6 GDDT) chiu trach nhiem chung ve hoach dinhchinh sach giao duc. Nhin chung, B6 quAn Iy cac truang dai hoc, cap tinh quan Iytruang trung hoc, cap huyen va xa quan Iy tieu hQc va mAam non. Tuy nhien, trenthuc te, mo hinh nay c6 str khac biet theo turng vung lanh tho. Phan cap trong

1

DOnh gica tong hop chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam c6ng va trctch nhiemn tii chinh 2004

nganh giao duc dang ducqc day manh thong qua viec thu hep su kiem soat cuia captrung ircang ket hqp vai viec tang quyen tao ngu6n thu va cac khuyen khich khac 6cap dia phixong. Bo Lao d6ng - Thuang binh - Xa hoi co trach nhiem quan IyDNKT.

10.6 Nhu?ng muc tieu chinh trong chinh sach giao duc cuia Chinh phui duqc neutron& cac van ban sau: Chien luqc toan dien ve giam ngheo va tang tru6ng (2002),Chien lIuqc phat trien nganh giao duc giai doan 2001-2010, Ke hoach giao duc chomoi ngt.6i va Quy hoach tOng the giao duc trung hoc pho thong. Muc tieu tOng thelI nham tang ty le den trux6ng cuia tre em trong do tuoi 6 moi cap hoc, dac biet Ia

trong cac cong dong bi thiet th6i. DOi vai giao duc tieu hoc, muc tieu nay la den

cuoi th,ap ky nAy, moi tre em trong do tu6i se diuqc den tru6ng. Muc tieu tiep theo]a nang cao chat Ilung va murc d6 phu~ hqp cila hoat dong giao duc nham,phat trienquyen c6ng dan va tao ca sa cho tang tnr6ng kinh te trong nen kinh te ma toancau. Mot muc tieu nua Ia nang cao chat luqng quan Iy giao duc 6 moi cap hoc, dacbiet Ia thong qua phan cap quan Iy cho dia phuang va co s& trong khuon kho cactieu chuan quoc gia.

10.7 Cac muc tieu va nhiem v,u quan trong duyc neu trong Hop 10.1 vA hop10.2.

Hop 10.1: Cac muc tieu chinh trong nganh giaio duc

Mam non:

* Ty 1 tre duai 3 tuoi di nha tre: 15% nam 2005 va 18% nam 2010. Ty 1, tre tur 3 den 5

tu6i di mau giao: 58% nam 2005 va 67% nam 2010.

* Ty 1 tre em 5 tuoi hoc mau giao chuan bj cho lap 1: 85% nam 2005 va 95% nam

2010.

Gido d,uc pho thong:

* Tai nam 2005, 97% tre em trong do tuoi tham gia tieu hoc va 99% nam 2010.

* Tai nam 2005, 80% tre em trong do tuoi tham gia trung hoc ca s& vA 90% nam 2010.

* Tai nam 2005, 45% tre trong do tuoi tham gia trung hoc pho thong vA 50% nam

2010.

THCN, d.iy nghe^:

* Toi nam 2005, thu huit 10% dan so trong do tuoi vAo cac trLuong THCN vA ty 1 nAy

tang len 15% nam 2010. Thu hut hQc sinh sau THCS vA hoc cac truong d.y nghe dat

10% vAo nam 2005 vA 15% vAo nam 2010.

* CAc chuorng trinh day nghe ky nang cao se duce dura vAo hoat dong, thu hut 5% (vao

nam 2005) vA 10% (vao nam 2010) hoc sinh tot nghiep THPT vA truomg day nghe.

Cao ding, dgi hoc va sau d.ai hoc:

* Toi nam 2010, dat ty le 200 sinh vien tren 10.000 dan, 38 nghin ngLrai theo hQc

churang trinh cao hoc vA 15 nghin ngu&i theo hoc chuong trinh tien si.

Gido duc cho tre em tan tat:

* Tai nam 2005, d,at ty 16 50% tre em tAn tat duo,cc di hoc vA 70% nAm 2010.

2

Chi tieu c6ng trong ngainh giao duc

Hop 10.2: Nhurng muc tieu mang tinh hoat dong chinh trong nganh giao duc

Giao vien:* Tai 2010, 40% giao vien tieu hoc t&t nghiep cao dang.* Tai 2005, 100 % giao vien THCS tot nghiep tur cao dang tra 18n, to tru6ng va t6 ph6

b6 m6n t6t nghiep dai hoc.* T&i 2010, 10 % giao vien THPT c6 bang cao hQc.

C'or so' vtii chiti:

* D6i vai giao duc ca ban (tur main non, tieu hQc, THCS, THPT), tai m6i xa (haynh6m xa tai nhurng nai thiua dfn) se c6 it nhft m6t truang THCS va m6t trr6ngTHPT dat chufn qu6c gia.

* Mo6i tinh xfy d,rng it nhft m6t trua6rng THPT trong diem.* Cung cA va m& r6ng He th6ng trua&ng dfn tQc n6i tru .

Tai chinh

* Tong chi ngfn sach cho giao duc dat 6% GDP nam 2005 va 7% nam 2010.* Chi tieu danh cho giao duc trong tong chi tieu c6ng tang tur 15% nam 2000 len 18 %

nam 2005 va 20% nam 2010, vai trQng tfm uu tien giao duc pho cfp, giao d,ucvung dan tQc, viung kh6 khan, cac 1Tnh vurc mA tu nhfn it tham gia; nham dam baodieu kien hoc t,p t6t ngang vai murc trung binh cua ca nua&c cuing nhur mang lai cah6i hoc t,p cho tre bj thiet th6i (tre em tai cac gia dinh thu nhap thap).

Dau ttr phat trien giao duc

Ty trong chi tieu c6ng cho giio duc trong tong chi tieu c6ng

10.8 Chinh phui Viet Nam da dAnh uu tien ve chi tieu cho nganh giao duc trongca chinh sach va tren thu!c te. Bang 10.1 the hien chi tieu cho giao duc trong t6ngchi tieu c6ng va ty le. chi tieu c6ng cho giao duc trong tong chi tieu c6ng va tongGDP.

Bang 10.1: Ty 1e chi tieu cho giao duc trong GDP va tong chi tieu c6ng

Tong so Cos x gia Ty VND

1994 1998 2000 2002GDP Hien hAnh 170,3 361,5 441,6 536,1

1994 170,3 244,7 274,3 312,9Chi tieu c6ng Hien hanh 42,8 73,4 103,2 133,4

1994 42,8 49,7 64,1 78,0NgAnh giao duc Hien hAnh 6,0 12,8 15,6 22,6

1994 6,0 8,6 9,7 13,3% cua giao duc trong GDP 3,5 3,5 3,5 4,2% c6a giao duc trong chi tieu 14,0 17,4 15,1 16,9congNguon :Vu Ke hoach vA TAi chinh, Bo GDDT, Vu Ngan sAch nhA nuac, B6 TAi chinh.

3

Dcinh gia tong hip chi tieu c6ng, ddu thadu mua sam c6ng vai trach nhiem tai chinh 2004

10.9 Trong nhuing nam gan day, Viet Nam dat ty le tang tru6ng GDP cao va ondinh. Trong thai ky 2000-2003, ty le trung binh hAng nam Ia 7%. Han naa, chi tieucho giao duc trong GDP dA tang tit 3,5% nam 1994 len 4,6% nam 2004. So v6icac ngAnh khac, giao duc da duac uu tien, theo d6 chi tieu cho giao duc trong tongchi tieu c6ng tang tur 14% len 18.6%. So v6i cac nuac trong khu vuc, Viet Nam davuaqt qua nhuing nuoc nhu In-do-ne-xia, An do, Pa-kis-tan. Tuy nhien xet ve tytrQng trong GDP, chi tieu cong cua Viet Nam thap han Thai lan va Ma-lay-si-a.Vai muc tieu tiep tuc tang chi cho giao duc den tru6c nam 2010 ty trong chi chogiao duc trong chi tieu cong dat 20% se cho phep tiep tuc tang cu6ng chat lucrngvA hieu qua giao duc, qua d6 dong gop vao viec th,uc hien cac muc tieu quoc gia.

Bang 10.2: Chi tieu cho giao duc tai mQt so quoc gia thoi ky 1999-2001

Quoc gia % cuia chi cho % cua chi cho giaogiao duc trong duc trong tong chi

GDP tieuNhat Ban 3,6 10,5

Singapore 3,6 17,4An d 4,1 12,7Indonesia 1,3 9,8Malaysia 7,9 20,0Pakistan 1,8 7,8Thailand 5,0 31,0Viet Nam (1999 2001) 3,4 14,8

2004 4,6 17,1Nguon: Cac nr6c khac: UNDP. Bao cao Phat trien con nguai, Viet Nam:Vu

Ngan sach nhA nurc, B6 TAi chinh.

Co cau chi tieu cong cho giao duc theo cap bac hoc

10.10 Co cau chi NSNN cho cac cap, bac hoc da c6 str thay doi theo huang tangchi a giao duc vA giam 6 dao tao. Dieu nay phan anh quan diem tru tien dau tt chogiao duc co ban va giao duc 6 khu vuc kh6 khan, vung dan toc thieu so cua VietNam. Nam 1998, co cau chi NSNN cho giao duc Ia 73,3% vA cho dao tao la 26,7%den nam 2002 chi cho giao duc tang len chiem ty le 77,7% vA chi cho dao t,aogiam chi c6n chiem 22,3% do qua trinh xa hoi hoa dien ra trong linh vurc dao taonhanh hon trong linh vuc giao duc. Trong lInh vuc giao duc, ty trQng chi cho giaoduc tieu hQc giam (do s6 luqng hQc sinh tieu hoc giam moi nam gan nura trieu hocsinh) trong khi chi cho trung hQc co s6 va trung hQc pho thong da tang len (do quimo hqc sinh THCS vA THPT tang nhanh trong nhung nam gan day). Trong turnglai, cap trung hQc co sa se la cap ngay cang can nhieu ngu6n luc lan hon de thurchien m,uc tieu pho cap. Ty le chi cho DH&CD giam tir 12,4% nam 1998 xu6ngcon 9,7% nam 2002, the hien sir giAm chi tieu ngan sach cho cap hQc co the diranhieu hon vao hoc phi (bang 10.3).

4


Bang 10.3: Ty Ie chi NSNN cho giao duc

1998 2000 2001 2002Tong chi NSNN cho giao duc 100% 100% 100% 100%Chi giao duc: 73,30 75,86 76,01 77,68- Marm non 5,40 6,71 6,97 6,97- Tieu hoc 35,27 32,17 32,71 31,61- THCS 19,38 20,44 20,32 21,32- THPT 8,33 10,02 11,02 10,40- Giao duc khac 4,92 6,52 4,99 7,39Chi Dao tao: 26,29 24,14 23,99 22,32- Day nghe 3,79 3,06 3,30 3,24- THCN 4,80 3,54 3,22 2,86- Dai hoc - Cao dang 12,43 9,27 9,58 9,71- Sau dai hoc 0,81 0,45 0,48 0,46- Dao tao khac 4,86 7,82 7,40 6,05

Nguo6n: Bo Tai chinh.

Co cau chi tieu c6ng cho nganh giio duc theo noi dung kinh te

10.11 Chi NSNN cho giao duc theo chrc nang chi bao gom 2 thanh phan chu yeulA chi thur6ng xuyen vA chi dau tu xay dirng ca ban. Trong th6i ky 1999-2002, cocau chi NSNN theo noi dung kinh te cho giao d,uc kh6ng c6 str thay doi 16n: chithu6ng xuyen dao dong a m*rc 73%, chi dau tu 6 m*c 27% (bang 10.4). Tuynhien, ve so tuyet d6i, trong giai do,an nay chi dau tur XDCB cho giao duc da tanggan gap d6i: tr 2.418 nghin ty d6ng nam 1999 len 4.375 nghin ty dong nam 2002.Trong d6 phan 16n lA chi xAy dmng co ban. Chi mua sam tAi san co dinh vA surachura chiem ty Ie thAp, nam 2001 ty 1, nAy chi 6 m*c 10%. Cuing trong thai giannay, toc do tang chi dau tu XDCB nhanh nhat la 6 giao duc mam non va trung hocca sa (khoang 2 lan), THPT 1,8 lan, bac tieu hoc la 1,5 lan (bang 10.5)

Bang 10.4: Co cau chi NS cho nganh giao duc theo noi dung kinh te cua cic cap,bac hoc (%)

1999 2000 2001 2002Chi Chi Chi Chi Chi Chi Chi Chi

dau tur thuang dau tur thuo&ng dau tr thurang dau tr thurangXDCB xuyen XDCB xuyen XDCB xuyen XDCB xuyen

Tong chi 25,9 74,1 26,7 73,3 27,5 72,5 26,8 73,2Giao duc 23,9 76,1 23,5 76,5 23,0 77,0 24,9 75,1

- Mam non 22,1 77,9 19,7 80,3 22,7 77,3 27,2 72,8-Tieu hoc 19,8 80,2 18,5 81,5 18,7 81,3 18,4 81,6- THCS 21,0 79,0 19,9 80,0 20,2 79,8 22,0 78,0- PTTH 35,8 64,2 31,8 68,2 35,9 64,1 33,5 66,5

Dao tao 32,3 67,7 36,6 63,4 41,6 58,4 33,2 66,9-TNCN 35,1 64,9 27,4 72,6 38,0 62,0 37,0 63,0- DH, CD 32,8 67,2 29,3 70,7 35,0 65,0 31,4 68,6


5

DOnh gia tong hap chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam c6ng vai trcich nhiem tai chinh 2004

Bang 10.5: Chi dau tu xay du.ng co bin cho giio due

1999 2000 2001 2002Phan theo n6i dung chiTong chive-von (tyd6ng) 2.418 2.918 3.409 4.375

- Ty 16 chi XDCB (%) 66,9 80,3 89,8 62,0- Ty 1e chi mua s-am TSCD va sura chula (%) 33,1 19,7 10,2 38,0

Plhdn theo ctp bdc hoc (ty ding)1, Giao duc mam non 217 217 308 4282. Tieu hoc 830 976 1.195 1.3123. Trung hQc ca so 544 667 802 1.0584. Trung hoc ph6 th6ng 438 520 771 7865. Giao duc khac' 389 538 334 791

Nguon: Bo Tai chinh.

10.12 Ca cau chi thiu6ng xuyen rat khac nhau giua giao duc va dAo tao. 0 khoigiao duc, nam 2002, chi luong va phu cap luong chiem 71,3% tong chi thu6ngxuyen, trong khi d6 a khoi dAo tao, chi luong chi chiem 27,4%. Tur 1999 den nay,chi luong giao vien tr6n mot dau hoc sinh tang & tat ca cac cap hQc cua khoi giaoduc. Ty 1 nay tang nhanh nhat lA a bac tieu hoc- gan gap d6i trong v6ng 4 nam (tux263.896 dong/HS nam 1999 1ln 516.023 d6ng/HS nam 2002), tiep den la THPTgap 1,62 lan, THCS tang 1,6 lan, bac hQc mam non la 1,52 lan (bang 10.6).

Bang 10.6: Chi Itrong giao vien tur nguon ngan sach cho giao dyc c6ng liptinh tren mot dau hoc sinh trong mot nam (d6ng)

1999 2000 2001 2002Mam non 432.266 500.710 755.033 813.106Tieu hoc 263.896 349.284 448.775 516.023THCS 272.991 350.064 395.410 436.714THPT 398.028 486.594 586.447 636.446

Nguon: Vu Ke hoach -Tai chinh, Bo GDDT va Vu Ngan sAch nhA nu6c, Bo Tai chinh.

Phan cap quan 1y ngan sach giao duc

Bang 10.7: Chi tieu cho giao dyc chia theo cap ngan sach,(%)

1999 2000 2001 2002

Trung Dia Trung Dja Trung Dia Trung Diau-ong phutorng utong phutorng trorng phuro'ng uto-ng phu'o'ng

Tong 19,34 80,67 17,13 82,87 16,2 83,8 14,65 85,35

Giao duc 6,58 93,42 3,58 96,42 2,24 97,76 2,07 97,93DAo tao 60,46 39,54 59,70 40,30 60,42 39,58 58,45 41,55

Nguon. Vu Ngan sach nhA nux6c, Bo Tai chinh.

10.13 Quan l ngan sach nha nuac trong giao duc dang ngAy cang duac phan cap,mang lai nhieu quyen tur chui hon cho chinh quyen dia phuong cing nhu cho cac

'Giao duc khac gom cAc trLrong dan toc noi trui, cAc trir&ng giAo duGng, hoc sinh nang khieu, v.v.

6

Chi tieu c6ng trong nganh gido duc

ca sa giao duc. Chinh quyen dia phuirang c6 nhiem vu phan bo ngan sach cho c6ngtac giao duc ca sa tai dia phuong va hoat d6ng c6a cac co sa giao duc do diaphuong quan 1.

D6ng g6p cua gia dinh hoc sinh

10.14 Tux nam 1994, giao duc ngoai cong Ip da tang dang ke. Linh vuc duxqc taptrung nhat lA THPT, trong d6 giao duc phi cong lap tur cho chiem 20% nam 1994da chierm 32% nam 2004 va mam non tang tir 30% len 58% trong cung thai ky.

10.15 C6 hai loai hinh d6ng g6p cuia cha me hQc sinh: bat bu6c va ttr nguyen.Theo quy dinh cua Chinh phu, d6ng g6p chinh cu:a cha me hoc sinh gom hQc phi,le phi tuyen sinh vA d6ng g6p xay d,rng tru6ng sa. Nhung khoan d6ng g6p nay,duqc coi lA nguon thu cua ngan sach nha nuac, do cac co sa giao duc thu va giurl,ai d& trang trai cho hoat d6ng giao duc.

10.16 CuOc Dieu tra m*c song h6 gia dinh nam 2002 (DTMSHGD) cho thay chicua cha me cho hoc tap cua m6i hQc sinh la 627.000 dong Viet Nam, cao han14,6% so vai th6i ky 1997-1998. Chi tieu cho giao duc tang a moi vung va mQinh6m thu nh.ap. Tuy nhien, murc chi cuia cac hM gia dinh cho giao duc dao d6ngdang ke. 0 thanh thi, chi trung binh cho hoc t.p cua moi hoc sinh lA 1.255.000dong Viet Nam, cao hon vang nong thon 3 Ian. Chi cua nh6m ho giau nhat la1.418.000 dong, cao hon 6 lan mirc cua cac hM ngheo nhat. Chi cho giao duc cuahO gia dinh cao nhAt 6 Dong Nam b6 (1.139.000 dong) va thap nhat 6 vung ThyBac (278.000 dong). Bang 10.8 cho thay tirong quan giuTa chi ngan sach nhA nua6cva chi cua cha me hoc sinh (bang hoc phi va cac khoan chi trurc tiep cho con emminh) trong giao duc. Mac du chi ve gia tri tuyet doi cua cha me hqc sinh tang 6moi cap hQc, nhung ty Ie chi tir ngan sach nha nuac da tang ln, phan anh quandiem coi giao duc la uru tien hang dau trong chi tieu cong. Tuy,nhien, nhurng khacbiet neu tren tiep tuc g6p phan lam cho t6ng chi tieu tren moi dau hoc sinh vA chatlrung giao duc c6 s,u khac biet.

Bang 10.8: Nguon tai chinh cho chi giao duc (%)

Cap hoc 1993 1998 2002

Tieu hoc:

Ngan sach nha nurac 45 55 73D6ng g6p va chi phi trurc tiep cua cha me hoc sinh 55 45 27

THCS:

Ngan sach nhA nuac 34 62 59D6ng g6p va chi phi trurc tiep cua cha me hQc sinh 66 38 41

THPT:

Ngan sach nhA nLrac 40 47 52D6ng g6p vA chi phi tr,uc tiep cua cha me hoc sinh 60 53 48

Nguon.: Dieu tra murc song ho gia dinh nam 2002.

7

D6nh gia tong hpp chi tieu c6ng, ddu thacu mua samn cong va trach nhiem tii chinh 2004

10.17 Nham tang quyen t,r chfi cua cac don vj sur nghiep c6 thu, Chinh phui ban

hanh Nghi dinh 10/2002/ND-CP. Theo d6 phan cap nhieu han cho cac don vi sudung ngan sach (nhui truang hoc) de nhung don vi nay c6 trach nhiem nhieu hontrong quan 1 ngan sach mot cach tiet kiem va c6 hieu qua han. Cho den nay, chua

c6 nghien cuu day dui ve tac dong cuia Nghi dinh 10/2002/ND-CP trong qua trinh

thurc hien danh gia chi tieu c6ng. Tuy nhien, phan hoi tir cac trur6ng tai Bo GDDT

cho thay:

* Hien nay, mot so dia phuong chua trien khai thurc hien tir chui ve tai

chinh d6i vai cac trr6ng hoc (mam non, tieu hoc va THCS).

* Nhurng dia phuang trien khai Nghi dinh 10/2002/CP a cac tru6ng day

nghe, cao dang va dai hoc tai cac vung kinh te phat trien thi day Ia

nhang co hoi rat tot de nang cao chat lucng dao tao vai viec tang cu6ng

tu chu ve tai chinh.

* Tai nhung vu6ng kh6 khan thu nh,p thap, thi,rc hien Nghi dinh

10/2002/CP la m6t thach thurc iln. Do han che ve nguon thu, cac co sa

giao duc lai phai dam bao mot phan chi ltang cho can bo va nhan vien

khi c6 dieu chinh tang Ilung t6i thieu, ty trong chi luang hau nhu choan

het cac khoan chi khac cho nang cao chat luang day hoc. DOc biet tai

cac dia ban mien nui, ngheo va kh6 khan, thach th*c la rat 16n do tai day

kh6ng c6 nhieu d6ng g6p cuia cha me hoc sinh va cua cong dong.

10.18 Chien luac toan dien ve tang truang va giam ngheo cuia Chinh phu va cac

chien lurcc cap nganh dat ra muc tieu x6a b6 phi va le phi trong giao duc tieu hoc

va THCS. Mat khac, viec duxa Nghi dinh 10/2002/ND-CP vao th,rc hien gan day

tao them d6ng co cho viec thu le phi a cap thirc hien. Theo d6, d6ng g6p cua cha

me hQc sinh duac coi la m6t ngu6n tai chinh cua nganh va chinh sach nay c6 kha

nang dan t6i nhang huang di khac nhau. Hien da den Ilic can xem xet vai tr6 cuiathu phi va cac khoan d6ng g6p cuia cha me hQc sinh doi vai nganh m6t cach chien

luac va tong the hon. Nhang xem xet nhu vay so danh gia ngu6n lirc do thu phi

tao ra theo nhung bien so chien luac khac nhu dau ti de nang cao chat luqng giao

duc. Chang han, kha nang tang chi tieu cho m6t so lmnh vurc thi quan trQng hon d6ivai muc tieu cuia nganh hay tac dong tieu cuc co the phat sinh do tang thu phi (de

phan nao bii dap tang chi) Ia viec dang quan tam hon? Chi bang cach ket hap phan

tich cac chinh sach huy d6ng ngu6n thu neu tren vai viec xay dung khu6n kho chi

tieu trung han dang thuc hien thi diem trong nganh, mai c6 the IuTa chQn durac giai

phap thich hap de tang hieu qua chung cua toan nganh.

8

Chi tieu c6ng trong ngainh giaio duc

Ket qui hoat dong cuia nganh

Kha nang tiep can giaio duc va co so vat chat

10.19 Nhfrng tien b6 nhanh ch6ng da duqc ghi nhan trong viec dat d.rac muc tieucuia Chinh phu ve tang so hQc sinh den lap. Xu huang nay trong nhung nam ganday da bi tac d6ng bai thay doi lan ve nhan khau theo d6 so lIxgng nh6m dan cutrong dM tu6i di hQc giam. Cac xu hua6ng dixqc trinh bay trong Bang 10.9. Sol.rcng hQc sinh tieu hoc dat m*rc cao nhat vao nam 1998 vAo thai diem ty le. tre emtrong d6 tu6i diurc di hQc len den tren 90%. Du ty le. tre den trunfg tiep tuc tangtiep can vai muc tieu quoc gia ve cap tieu hQc, so lIroqng hQc sinh bat dau giam tunam 2000 va den nam 2004 da giam so vai nam 1998 Ia 18%. Du hien tuqng danso trong dM tuoi di hQc giam xuong da bat dau tac d6ng den THPT, so luong hQcsinh van tang do tang ty le tre em den tru6ng. Nhung se t6i m6t thai diem ma thaydoi ve nhan khau hQc cu6i cung se lam giam so hoc sinh & cap hQc nay.

Bang 10.9: So lrong hoc sinh cac cap hoc (nghin)

1994-95 1998-99 2000-01 2002-03 2003-04

Mam non 1.777 2.171 2.114 2.144 2.173

Tieu hoc 10.048 10.250 9.751 8.841 8.350

THCS 3.679 5.565 5.918 6.497 6.612

THPT 863 1.658 2.200 2.453 2.616

Day nghe 146 217 255 310 360

Cao dang 57 158 186 214 231

Dai hoc 260 602 689 747 801Ngu6n: Vu Ke hoach va Tai chinh, Bo GDDT.

10.20 Den nam hoc 2003-2004 so truang hQc dirc xay d,ung da tang len nhuxtrinh bay trong Bang IO.IO.

Bang 10.10: So Itrng trwing hoc mam non va pho thong

Cap hoc So tryng trtr&ng Dat chuan quoc giaMam non 10.104 3%

Tieu hoc 14.346 20%

THCS 9.873 2%

THPT 2.140 1%

Nguon: Vu Ke ho4ch va Tai chinh, Bo GDDT.

10.21 0 cac huyen va tinh mien nuii, he thong trua&ng dan tQc n6i tru6 va ban truidan nuoi dang duac cung co va phat trien. Nhung trurang nay hien dang chuyensang dao tao can b6 ngux6i dan toc thieu so.

9

DOnh gia tong hop chi tieu cong, ddu thau mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

10.22 He thong cac truang d.y nghe, trung hQc chuyen nghiep, cao dang va daihoc cing duac ma rong nhanh ch6ng. Nam hoc 2003-2004, c6 546 truang d,aynghe (g6m 226 trr6ng d.y nghe va 320 trung tam day nghe), 286 tru6ng trung hQcchuyen nghiep, 214 truang cao dang vA dai hoc (kh6ng ke nhang truang do BoC6ng an va Bo Quoc ph6ng quan 1y). Ca nuac c6 147 co sa dAo tao sau dai hQc(trong d6 c6 116 ca sa dao tao thac si, 95 ca sa dAo to tien si).

10.23 He th6ng giao duc kh6ng chinh quy phat trien manh: den nay c6 556 trungtam giao duc thuang xuyen cap huyen vA tinh (57 cap tinh, 499 cap huyen), 86tru6ng b6 tfic van hoa va gan 4.000 trung tam hoc tap cong dong.

10.24 Du c6 su ma rong neu tren, van co mot so thach thuc ma Chinh phu thaycan giai quyet:

* M6 r6ng cac nhA tre va mau giao a mien numi;* Xay duLng va phat trien cac trur6ng hQc ban trui tu thuc va cac tru6ng

trung hQC ca sa a mien nui, vung xa va hMi dao;* Xay dung m6t mo hinh tru6ng trung hQc ky thuat;* S,u phat trien ben vung cua cac trung tam dcao t,o cong dong va dao tao

tui xa;

* Ma r6ng cac truarng day nghe 6 Tay nguyen va dong bang song C6ulong;

* Huy d6ng von dau tu vao cac trua6ng dcai hoc dia phuang, quoc gia vad,ai hQc da nganh du,ac chuan hoa, hien dai h6a va xa h6i h6a.

* Nang cap cac tru6ng hoc de dat chuan quoc gia trong khi van xay themphong hQc mai de giam hQc nhieu ca d6i hoi quy hoach va l.p th* tu trutien ky lurng cang nhu cac ky nang quan 1y thich hap. Day van con lanhung thach thuc ve quan 1 & tat ca cac cap.

10.25 So luong giao vien da tang nhanh, den nam hQc 2003-2004 tong so giaovien, giang vien toan nganh vao khoang tren 950.800 ngu6i, trong d6 so giang d.y6 cac tru6ng ngoai cong l.p chiem khoang 13,6% (Bang 0 .11).

Bang 10.11: So Itong giio vien & cac cap bac hoc

So Itr¢ng giao vien 1998-1999 2000-2001 2003-2004 Nam hoc 2003-2004 so v6inam hoc 1998-1999

Tong so 772.960 836.136 950.725 177.765Mam non 144.580 146.871 150.335 7.314

Tieu hoc 336.792 347.833 362.627 25.835THCS 194.237 224.840 280.943 86.706THPT 54.324 74.189 98.714 44.390Day nghe 5.849 5.500 7.056 1.207

THCN 9.732 10.189 11.121 1.389Cao dang 6.806 7.843 11.551 4.745

Dai hoc 21.229 24.362 28.434 7.205

Nguon: Vu Ke hoach va Tai chinh, Bo GDDT.

10

Chi tieu c6ng trong ngatnh giao duc

10.26 Mot dieu dang chu ' IA so lurng giao vien tiep tuc tang 6 cap tieu hoc trongkhi s6 hlru.ng hqc sinh bat dau giam. Hien tuang nay cung bat dau dien ra 6 capTHCS. Dieu nay vura la co hoi lan thach thuc d6i vOi Viet Nam khi se phai taptrung vAo nang cao chat lrung va hieu qua cua giao duc, ch* kh6ng c6n phai cOgang d6i ph6 v6i ap luic ve s6 lurng hoc sinh tang len tru6c day. Nhung lIra chonuu tien hien dang rong ma. Tuy nhien, viec dat duqcc nhung thanh tiru tiem nanglai dat ra nhieu thach thuc m6i cho c6ng tac quan 1 cuing nhur d6i h6i phai sur dungvA phan bo lai cac nguon luc nham t6i da h6a tac dong cuia chung.

10.27 Tir nam 1994 den nay, ty le tre em trong dQ tuoi duac den tru6ng da tang 6moi cap hoc: den nam 2003, ty l. nay dat 97,5% bac tieu hoc; 80,6% bacTHCS, 36,6% bac THPT (bang 10.12). Tuy nhien, de dat dtxqc nhurng buac tien xahon, ro rang viec chu y dau tu vao nhung vang kh6 khan, mien nui, ngheo nhuTAy Nguyen, mien nruii phia Bac va dong bang song Curu Long (nhung noi conhieu nguii dan tQC thieu so) Ia rat quan trong. Can quan tam han nua t6i viec thuhut them tre em khuyet tat t6i cac co sa giao duc.

Bang 10.12: Ty le tre em trong d6 tuoi durc di hoc, (%)

Cap hoc 1994 1998 2003

Tieu hoc 91,4 88,2 97,5

THCS 41,9 57,6 80,6

THPT 12,7 25,7 36,6

Nguon. Vu Ke hoach va Tai chinh, Bo GDDT.

10.28 M6t nghien c*u lap ban do ngheo d6i thuc hien nam 2002 da duia ra m6t cainhin tong the hon ve cac mo hinh ve giau c6 theo khong gian. Du lieu tr nghienc*ru nay duQ*c su dung de th* nghiem vA dua ra m6t so ket luan ve m*c dM vUotqua cac rao can kinh te xa h6i doi v6i ket qua hoat d6ng cuia nganh giao duc. Cacbang durc trinh bay trong phan nay sur dung du lieu tr nghien c*ru tren nhungdrcqc chuyen doi thanh chi so ve m*c d6 ngheo d6i tiuang doi 6 vung DOng bangsong HOng (gOm ca Ha N6i) Iam ca sa (100).

10.29 Chinh ph6 da thurc hien m6t so bien phap de khac phuc tac d6ng bat lqi vekinh te vA xa h6i, dac biet lA:

* Dieu chinh cac dinh m*rc phan bo ngu6n lIrc cho giao duc de dap *ngnhang nhu cau dac biet - chang han, nhu cau phat sinh tr ty le hocsinh/giao vien thap a nhung viung thua dan hay nhu cau tra liurng caohan de khuyen khich giao vien chap nhan lam viec 6 vitng sau vang xa.

* M,ang luhi an sinh xa h6i dinyc ap dung 6 nhung tinh kh6 khan, changhan nhu duy tri muc chi ngoAi lIrang toi thieu.

11

Danh gia tong hprp chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam cong vai trach nhiem taii chinh 2004

* Cac churong trinh muc tieu da dutac van hAnh nham g6p phan giai quyetnhu cau cu the a nhumg vung kh6 khan, mien nui va vung dan toc thieuso.

10.30 Mat khac, c6 mot so yeu to c6 Iai cho nhutng vang giau hon - dac biet Iakha nang thu va gifu lai so tang thu qua he thong thue va thu truc tiep tur cha mehoc sinh. Do d6, dieu quan trong la phai xem xet th,rc te de hieu duac dieu gi c6anh hur6ng 16n nhat: d6 lI tong nguon lurc m6i trurang co duac tren mot dau hocsinh sau khi da tinh het cac yeu to n6i tren va nguon lirc can thiet de giup hQ vuactqua cac rao can tai viec di hoc va lInh h6i kien thf*c. Trua&c het hay xem xet nhfungkhac biet ve nguon lirc dau vao, Bang 10.13 chi ra nhftng khac biet trong ty le. hocsinh/giao vien (HS/GV) nam 2002.

10.31 Bang 10.13 cho thay sir khac biet khong nhieu ve ty le HS/GV gifra cacvung so vai m*rc co the mong d,ai tfu he so vung trong dinh mixc phan bo ngan sachcho phep cac cac vuing sau vung xa huang he so 1.7 nham bu dap cac dieu kienkh6 khan. Dieu nay cho thay cac yeu to khac nhux kha nang huy d6ng them ngu6nthu d6ng m6t vai tro quan trQng va cau hoi dat ra lieu he s6 vung dadu budapm*c dQ kho khan cua cac vuing nay hay chura. Co the xem xet lai lieu he so vuTngtrong dinh m*c phan b6o d u d de dam bao cho nhfrng vfung kh6 khan, mien nui,vfung dan tQc co duqc dich vu 6 muc chuan toi thieu.

Bang 10.13: Sir khac biet trong ty Ie HS/GV nam 2002

Khu virc Cap hoc Chi s8Tieu hoc Trung hoc co so Trung hQc pho ngheo

thWng d6iDB S6ng Hong 23,9 21,7 24,2 185D6ng Bac 19,9 22,2 28,1 293

Tay Bac 17,9 20,1 25,1 437

Bac Trung bo 25,1 26,5 29,1 258

Duyen hai Trung bo 27,5 26,4 27,5 201

Tay Nguyen 28,0 27,9 28,4 293

D6ng Nam Bo 28,4 27,1 28,2 95

DB Song Cru long 25,6 27,5 31,1 209

TRUNG BINH 24,6 24,7 27,5


10.32 Trong qua trinh danh gia Ian nay, chi co dugc m6t phan dfu lieu ve tong sochi ngoai ILrong cho ca s6 vat chat truarng hQc va duy tu bao duang (gom ca turnguon ngan sach lan dong gop cfia cha me hqc sinh). Nhin chung co su cai thiennhat dinh trong chi ngoai luang. Tuy nhien, nhung dfr lieu san co ciing chi ra xuthe cho thay chi tieu ngoai uroang tiep tuc giam, nhat la a nhfung vung ngheo vavuing kho khan. 0 nhieu nai nhu vay, chi ngoai urong hau nhur khong dang ke.

10.33 Su chenh lech n6i tren co the se Ia m6t van de it nghiem trong hon neuchung minh du,ac Ia tat ca moi hQc sinh trong he thong giao duc dang nhan durgc

12

Chi tieu c6ng trong ngainh gi(io duc

mot murc chat lixng giao duc chuan t6i thieu. Trong b6i canh nhu vay, cha me hocsinh a nhuing vuing thuan lai se d6ng g6p nhieu hon de c6 diuoc chat lurang giaoduc 6 m*c cao han trong khi m*c t6i thieu duaqc dam bao cho moi v-ung. Vi vay,can xay dirng muc chi ngan sach t6i thieu cho mot hoc sinh vai day d& cac yeu t6nhu: chi hlong, chi ngoai uoang, chi trang thiet bi, chi duy tu, bao duang trua6ngsa.

10.34 Bang 10.14 the hien ty le. nh.p hQc thuan thay d6i nhir the nao theo str giauc6. C6 nhieu dau hieu cho thay khoang cach ve giao duc phan nao dang thu heptrong tieu hoc, nhuxng cuing van c6 bieu hien cuia viec ty' l, nhap hoc tiep tuc lienquan den muc do giau c6, ro nhat 6 cap THCS va dac biet Ia THPT. Dieu nay c6the phan nao la do nhieu cha me. h,oc sinh quan niem rang hqc them 6 cap trunghoc kh6ng mang lai ich l,ai nhieu ve kinh te. Di nhien c6 nhieu yeu to tac d6ng lenty le tre duro.c di hQc va mot vai yeu to trong so d6 khong the ducac khac phuc chibang chinh sach giao duc, nhu kh6 khan ve giao th6ng, ngon ngu va rao can vanh6a 6 cac vulng thieu so, tao h6n 6 tre em gai va ke ca su khong phui h,ap cuachuang trinh hoc. Doi vai tre em khong duyc dang ky khai sinh, nhung rao can vehanh chinh lam giam han nura kha nang duac di hoc. Han che ve nguon Ilrc trongnhrng van de nhu vay va anh huang cua chinh sach thu phi chinh th*c va khongchinh th*c cung gop phan khong nh6 lam tram trong kh6 khan, can dur,c giaiquyet bang chinh sach.

Bang 10.14: Khac biet ve ty le nhap hoc theo dieu kien kinh te xa hoi

Tieu hoc THCS THPT1993 1998 2002 1993 1998 2002 1993 1998 2002

VietNam 86,7 91,4 90,1 30,1 61,7 72,1 7,2 28,6 41,8Ngheo nhat 72,0 81,9 84,5 12,0 33,6 53,8 1,1 4,5 17,1Gan ngheo nhat 87,0 93,2 90,3 16,6 53,0 71,3 1,6 13,3 34,1Trung binh 90,8 94,6 91,9 28,8 65,5 77,6 2,6 20,7 42,6Gan giau nhat 93,5 96,0 93,7 38,4 71,8 78,8 7,7 36,4 53,0Giau nhat 95,9 96,4 95,3 55,0 91,0 85,8 20,9 64,3 67,2Kinh va Hoa 90,6 93,3 92,1 33,6 66,2 75,9 7,9 31,9 45,2Dan t6c thi e u sco 63,8 82,2 80,0 6,6 36,5 48,0 2,1 8,1 19,3Thanh thi 96,6 95,5 94,1 48,5 80,3 80,8 17,3 54,5 59,2Ng th6n 84,8 90,6 89,2 26,3 57,9 69,9 4,7 22,6 37,7

Nguoen: Dieu tra m*rc song tai Viet Nam nam 2002.

10.35 Xet tren goc do giai, Bang 10.15 trinh bay co cau giai tinh trong so huanghoc sinh den truong va cho thay su cai thien vung chac ve so hoc sinh na dAc biet6 cap THCS (ty le tre em gai trong tong so tre em trong do tuoi di hoc thiTc te dagiam ke tur nam 1994, dieu nay dac biet anh huang den cap tieu hoc). Trong nhungnam gan day, khoang cach gi6i ve ty le ngu6i 16n biet chu ciing du,ac thu hep.Theo so lieu tir cac cuoc dieu tra MSHGD nam 1993-1998 va 2002, so ngu6i bietchii trong t6ng dan so tang tur 86,6% nam 1993 len 92,1% nam 2002. Neu tinhrieng nut gi6i, ty le nay tang tir 82,4 nam 1993 len 89,3% nam 2002.

13

DOnh gki tong hap chi tieu c6ng, dau thaû mua sam c6ng va trdch nhiem tii chinh 2004

Bang 10.15: Ty le hoc sinh theo gi6i tinh

Cap hoc 1994 1998 2000 2002 2003

Tieu hocNam 50,48 52,75 52,35 52,50 52,70

NCr 49,52 47,25 47,65 47,50 47,30THCS

Nam 50,87 53,35 52,95 54,70 52,20Nu Cy49,13 46,65 47,05 47,30 47,80

THPTNam 55,17 53,15 53,25 52,60 51,70Nuir 44,83 46,85 46,75 47,40 48,30

Dai hocNam 59,00 56,50 56,50 55,60 55,00Nu Cr41,00 43,50 43,70 44,40 45,00

Nguon: Vu Ke hoach va Tai chinh,B6 GDDT.

10.36 Mot chi so ve cong bang xa hoi trong quan 1 ngu6n lurc cuia nganh giao ducIa ty le. lai ich thu diuac tur chi tieu cong cho giao duc gina nguai giau va nguaingheo. 0 Viet Nam, su chenh lech trong ty le. den trtrung co xu huarng bii dap cacho tra b6 sung ma nhung ngu6i ngheo nhat duac huarng khi xem x6t pham vi anhhur&ng chung cua cac lai ich co duac tiu chi tieu cong cho giao duc. Nhtr bang10.16 cho thay mac duj phan bo chi tieu van c6 thien hiuang c6 lai cho ngu6i giaudac biet la a bac PTTH nhiung nguar6i ngheo cung da diuac hu&ng nhieu han tur giaoduc nam 2002 so vai nam 1988.

Bang 10.16: Pham vi 1oi ich c6 dtrorc tir chi cho giao duc(%)

Ngheo Can Trung C.an Giau Tongnhat ngheo lu u giau nhat

Tieu hoc 1998 26 25 21 16 12 1002002 31 23 18 15 13 100

THCS 1998 13 19 23 24 21 1002002 20 23 23 20 14 100

THPT 1998 4 11 17 30 38 1002002 9 16 22 28 26 100

Nguon: Dieû tra m(rc song ho gia dinh 1998 va 2002.

10.37 Trong vong mot th.p ky vura qua, thu phi va dong g6p khac ngay cang trathanh nguon tai chinh quan trong dong gop cho sir phat trien cua giao duc nhmngdO^ng th6i cung la mot rao can d'oi vai ngux6i rat ngheo den vai giao duc, nhat latrong linh virc dao tao. Chien lu,ac toan dien ve Tang trur6ng va Giam ngheo vaChien lurc giao duc cho moi ngux6i deu coi xoa bo thu phi 6 tieu hoc va THCS IAmot muc tieu chinh sach. D,ra vAo nhung nghien curu truac day ve Anh hu6ng cuiathu phi thi day lA nhfung cam ket quan trong. Can lAm ro phi du,ac mien bao gomnhung khoan gi. Viec huy d6ng nguon thu thong qua phi xay durng truang hoc van

14


c6n pho bien va d6ng m6t vai tr6 quan trQng 6 m6t so tinh. ThAnh phan chi cuia hMgia dinh cho giAo duc tieu hoc va THCS duQc the hien dtuai day.

10.38 Ket luan tlu Bang 10.17 la chi cuia hM gia dinh cho giao duc van con cao valA m6t b6 phan quan trQng cuja tong chi. Hon nua, dlu c6 tru&ng hcp mien phi, ketqua chung c6n chua tich curc. Ngoai truf nh6m giAu nhat - Ia nh6m ngtr6i chi tieunhieu hon chut it, thi gAnh nang chi tieu cho giao duc do bang ty 1 phan tram cuakhoan chi nay trong tong chi tieu 6 cac nh6m dan ciu lA xap xi nhau. Neu c6 khacbiet thi d6 IA do ty 16 d6 cao han chut it 6 hai nh6m ngheo nhat. Tur Bang 10.17cung co the thay ngu6i ngheo chi tien cho hoc them it hon ng.r6i giau. Neu hqcthem co vai tro quan trQng trong quyet dinh chat Iuqng hQc tap thi tre em tur nhanggia dinh ngh&o dang thiet th6i hon tre em tur nhung gia dinh giAu.

Bang 10.17: Thanh phan chi cua ho gia dinh & bac giao duc tieu hoc va THCS

Nghin dong Viet Nam/nam % trongtong chi

Hoc Dong D1ong Sach giao Cong cu Hoc tieu cua hMTieu hoc phi g6p phuc khoa hoc tap them Khac Tong gia dinhNgheo nhat 4,7 41,9 17,0 27,6 26,5 7,4 4,8 130,7 1,9Gan ngheonhat 7,5 47,2 24,9 36,4 34,6 14,1 8,8 174,3 1,9Trung binh 11,5 50,3 33,0 41,3 38,6 22,6 15,4 215,0 1,8Gan giaunhat 26,4 59,8 44,9 44,9 43,8 44,7 22,0 290,8 1,8GiAu nhat 131,1 102,5 73,9 58,8 62,6 218,2 89,3 756,7 2,4Viet Nam 27,8 56,0 34,4 39,5 38,6 47,2 22,3 270,3 1,9

Nghin VND/nam % trongSach t6ng chi

Hoc D6ng Dong giio C6ng cu Hoc tieu cua hoTHCS phi g6p phuc khoa hoc tap them Khac Tong gia dinhNgheo nhat 30,7 51,3 28,3 49,0 40,4 15,5 9,1 225,7 2,9Gan ngheonhat 45,9 56,4 39,1 56,3 49,3 28,9 16,0 293,2 2,9Trung binh 55,0 60,5 44,5 62,7 54,7 45,6 18,0 343,1 2,7Gan giaunhat 70,0 68,8 60,7 70,1 63,3 89,9 31,0 457,5 2,7Giau nhat 180,1 103,4 100,8 90,6 79,3 425,7 89,4 1076,0 3,1Vit Nam 72,2 66,7 53,1 65,0 56,8 107,5 30,3 454,8 2,9Nguon. Dieu tra muxc song dan cu 2002.

10.39 Tur thap ky truac cho t6i nay, NhA nurc Ap dung mien hoc phi cho mot sodoi tuang ngheo, gia dinh chinh sach. Viec thurc hien mien hoc phi ducc the hientrong bang duai day.

15<

Danh gia tong hop chi tieu c6ng, dau thacu mua sam c6ng va trdch nhiem ta?i chinh 2004

Bang 10.18: Mien giam hoc phi phan theo nhom thu nhap

Nh6m thu nhap % tre em tu 6 den 14 tuoi

I II III IV V Ca ntroc

1998Giam mot phan 8,9 10,7 13,4 9,9 8,6 10,4Mien toan bo 11,6 6,5 3,6 3,6 0,9 5,8T6ng 20,5 17,2 17 13,6 9,5 16,2

2002Giam mot phan 2,21 1,77 1,42 1,34 0,89 1,52Mien toan b6 24,16 18,2 15,02 11,81 7,39 15,2Tong 26,37 19,97 16,44 13,15 8,28 16,72

Nguon: Dieu tra thu nhap ho gia dinh nam 1998, 2002.

10.40 Bang 10.18 chi ra rang trong khi mien hoc phi qua thuc nham h6 tra nhmngngu6i ngheo nhat, nhmng bien phap nay chuxa phat huy ducac day dui tAc dung nhumong dai. Nhieu ngixci ngheo van phai d6ng day dui hoc phi. Hon nuia, y nghiacua bang tren lA cha me hoc sinh phAi chiu nhieu chi phi va kh6ng dircc mien hayho tra. C6 the giai thich cho tinh hinh tren Id do cac tinh ngheo han phAi chiunhieu suc ep ve ngu6n lirc hon vA nhutng dia phuong nay thuang mien cuang trongviec tft bo nhCung khoan co the thu. Chuxa ro nhfng bien phAp duac dua vao apd,ung ke tux cuoc dieu tra MSHGD gan day nhat (nam 2002), ke ca Nghi dinh1 0/2002/ND-CP da lAm thay doi tinh hinh den muc do nao. Tuy nhien, chung cungchi ra rang thu phi van la mot rAo can d6i vOi giao duc 6 nhung vuing ngheo vacung co cho y tuar6ng truac day xem xet thu phi nhu mot bien so chien Iuac bencanh cAc uu tien khac nhir chat luong dao tao va ty le. tre den truang.

10.41 De giai quyet nhung van de cu the cuia ngAnh giao duc trong do c6 ho trkcac vung kho khan va mien nii phat trien giao duc Viet Nam da thuc hien cacChLrong trinh muc tieu quoc gia (CTMTQG) vai 7 muc tieu cu the. Viec th ,c hiencac muc tieu nay ro rang da mang lai nhieu ket qua, dac biet la tao dieu kien t6thon cho cac vung ngh&o. Kinh nghiem quoc te cho thay khi khoang cach ve ty letre em di hoc da du ,ac thu hep dang ke, viec thu hep nhiung khoang cAch cuoi c'ungsa doi hoi phai t.ap trung ngu6n luc vao vao nhang viing con kh6 khan het suc cuthe.

10.42 Bang 10.19 xem xet viec phan bo cac chi tieu c6 muc tieu. Chi tieu duacthuc hien c6 xet den chi s6 ngheo d6i nhung cO Id chua ducc 6 miuc mong dai vacan xem xet lai co che xac dinh d6i tuang muc tieu. Vi cAng ngay cAng c6 nhieunguon luc hon va can phai tang cuang t.p trung n6 hrc vAo thuc hien cac muc tieuchinh sach 6 nhmng nai con chua dat, nen can su dung nhieu ngu6n luc hon chonhieu chuarong trinh muc tieu han. Vai nhung phan tich neu tren day, c6 the trienkhai them nhang hoat dong muc tieu sau:

* M6t chuang trinh ho tra cAc tinh c6 cAc de xuat cu the giai quyet vande dam bao tat ca hoc sinh duac den trun6g.

16

Chi tieu c6ng trong nginh giao duc

* Danh mot khoan ngan sach nha nu6c de bu dap phan mien giam hocphi cho cac tinh ngheo.

* Tang ngan sach cho viec cung cap sach giao khoa vA do duing hQctap mien phi cho tre em ngheo.

Bang 10.19: Chi tieu cuia cic chirong trinh muc tieu quoc giasur du. ng ngan sach nha ntirc phan theo theo viing (1997-2004 ) (%)

Boi du*ng Dio taoPhan m fn iovn Such giAo cunbPhin Ag io in TAing cu,orng khaX. tin hqc,chi, cPnhu, cuong tAng cuong CSVC tru*ng khoadoira tin

cap giao duc CSVC cac m6i chuolngTHCS mien nui truo'ng su trinh nhA

ph~~~~~~~m ~~~rtruyngCa nur6c 100 6,5 18,5 21,7 24,9 26,0 2,2Dong bang S6ng Hong 14,8 11,8 7,4 18,2 17,1 15,8 15,4D6ng Bac 21,7 21,3 22,2 18,0 21,7 24,7 19,2Tay Bac 7,1 8,9 7,7 6,1 6,7 7,6 6,1Bac Trung B6 15,0 9,8 12,4 12,2 15,3 20,5 12,7Duy&n hai Nam Trung B6 8,7 7,2 9,4 9,3 9,4 7,2 8,9Tay nguyen 7,3 9,7 9,2 6,3 5,9 7,4 8,7D6ng Nam B6 8,7 10,8 8,7 11,7 10,2 3,9 1,3Dong bang s6ng Curu long 16,8 20,5 22,9 18,2 13,9 12,8 18,7Nguon: Vu Ke hoach va Tai chinh, B6 GDDT.

Hieu suat cua c6ng tac giao duc

10.43 Hieu suat trong nganh giao duc co the hieu lA quan he giura dau vAo vA daura lien quan den s6 hLrcng hQc sinh va chat luqng giang day hQ dtxqc hiuang. Bang10.20 the hien xu hLrung bien d6ng chi phi tren dau hoc sinh tir nam 1998 den2002.

Bang 10.20: Chi phi tren dau hoc sinh (Nghin dong)

Cap hoc 1998 2002

Gia hien hinh Gia hien hanh Gia nam 1998*Tieu hQc 408 721 620THCS 465 609 524THPT 739 876 753

Nguon: Vu Ke hoach va Tii chinh, Bd GDDT va Vu Ngan sach nhA nLroc, B6 Tai chinh.*Su1 dung chi sd giam phat GDP.

10.44 Ro rang trong thai ky tren, chi phi don vi tren dau hoc sinh da tang manh.Dieu nAy kh6ng nhat thiet the hien str giam hieu suat. Van de quan trong lA lieutang chi phi dau ngur6i c6 mang lai sur cai thien ve chat Iurng d.y hQc ttrong (mgvai gia tri cula chi phi tang them hay kh6ng. Yeu t6 quan trong 6 day la cau thanhcuia phan chi phi tang them. Ro rAng a day chi phi tang phan nhieu lA do thay d6itrong ty 16 hqc sinh/giao vien da neu tren.

17

Dcinh gii tfong haxp chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam cong vai trdch nhiem tii chinh 2004

10.45 Tir Bang 10.21, c6 the thay giam ty 1. hoc sinh/giao vien tieu ton kha nhieu

nguon ltrc. Ke tir nam 1998 dieu nay da xay ra a moi cap hoc. 0 cap tieu hoc,

giam ty le nay d6i h6i m6t khoan dau tu 16n vA dieu nay g6p phan giai thich tai sao

kh6ng co them ngu6n luc de dau tu vao cac linh vtuc khac trong cap hQc nAy. Lap

hoc it hoc sinh han co the mang lai lai ich cho hQc sinh, tuy nhien trong dieu kien

nguon lIrc han che se dan den kem hieu qua. NgoAi ra c6n co m6t so nguyen nhan

khac ve ty le HS/GV thap la co che quan ly nguon ltrc giao vien (tuyen mai va sap

xep lao dQng chua tinh den ngan sach). Hien nay, cac tieu chi phan bo ngan sach

chtra tinh den ty le HS/GV. Viec tang ty le HS/GV dtiac coi lA can thiet nham giai

ph6ng nguon l,rc ngan sach de tux d6 ngan sach duagc sur dung nhieu cho hoc 2

buoi/ngAy, tang chi tieu ngoai hItng vA qua d6 d6ng g6p vAo viec tang chat Itrcng

giang day. Hien chua c6 giai phap cho van de nAy vi ca che quan Iy lao dQng do

nhieu cap chinh quyen quy dinh vA vi nhung ton tai trong tap quan s*r dung lao

d6ng trong ngAnh hien nay. Nhang phan sau day se phan tich y nghia cua van de

nay d6i vai chat luang, hieu qua vA hieu suat cua cong tac giao duc dao tao.

Baing 10.21: Ty Ie hoc sinh/giao vien

Cap hoc Ty Ie hoc sinh/giao vien

1994 1998 2000 2002 2004

Tieu hoc 34,9 30,4 28,0 24,6 23,1

THCS 25,9 28,7 26,3 24,7 23,5

THPT 23,3 30,5 29,6 27,5 27,5


10.46 Trong dao tao dai hQc, m6t dac diem cuia chi phi tren dau sinh vien IA chung

khac nhau theo co sa dAo tao vA theo vung lanh tho. Bang 10.22 the hien dieu nAy.

Bang 10.22: Chi phi dao tao tren dau sinh vien & cac co s& dao tao dai hoc

Chi tieu tren dau sinh vien (trieud6ng Viet Nam)

Co s& dao tao NS trang trai Sinh vien trang trai Tong

Dai hoc qu6c gia 7,60 2,36 9,96

Dai hoc thu6c cac B6, nganh 2,25 1,96 4,21

Dai hoc vung 3,22 1,85 5,07

Dai hoc thu6c tinh 4,31 0,85 5,16

Nguon: Khao sAt dao tao va tai chinh cac truo6ng dai hoc nam 2000.Vu Ke hoach va Tai chinh, Bo

GDDT.

10.47 C6 the giai thich nhang khac biet trong chi phi tren dau sinh vien m6t phandtra vAo loai hinh vA n6i dung khoa hQc, nhung day khong phai lA toAn b6 van de.

Vai tr6 cuia thu phi cuing dang thay doi hinh thulc cua chi phi tren dau nguai vai str

ra dai cua Nghi dinh 10. Da den luc can xem xet m6t cach co ban viec h6 tra cuiangan sach cho cac co s& dao tao dai hQc va hgp 1y hoa dau tu tit cac quy c6ng cho

cac co sa nay.

18

Chi tieu c6ng trong nginh giaio duc

10.48 Nhin chung, khac biet theo vuing dia Iy trong chi tieu tren daiu hoc sinh tacdong lan den hieu nang cua chi giao duc. Neu nhAng khac biet do lam cho chathluo,ng giao duc 6 mot so vuing thap han chuan qu6 c gia, thi tac dong cuia chi tieucong cho giao duc phan nAo bi giam di. Chung cuing co tac dong den cong bang xahoi lien quan den kha nang tiep can mot dich vu giao duc vai chuan toi thieu chapnhan duac a moi vung trong ca nua&c. NhuTng nghien c~ru truoc day da xem xet surdao dong dang ke trong muc chi tieu cuoi cung ma moi hoc sinh nhan ducac.Chung cho thay khong phai chi co mot nguyen nhan giai thich su khac biet neutren ma co nhieu nhan to tac dong den nguon Ilrc 6 m6 i cap tur cao xu6ng thaptrong he thong ngan sach va 6 kha nang thu trtrc tiep cuia cac dia phurong nham hBtra cho cBng tac giao duc.

10.49 Cac nghien c*u da chi ra rang su khac biet nay co6 tat ca cac cap la ket quacua mBt quy trinh phan bB ngu6n lirc theo nhieu giai doan. Hien nay can co mBt coche dam bao du' nguon vOn cho giao duc, trong do m6i mBt hoc sinh tai mBttru6ng se nhan ducrc du nguon Iurc de durq,c dao tao mBt cach hie.u qua ca ve chatlarng In chi phi. Dui chinh sach xa hBi h6a cuia Chinh phu khuyen khich tang thude cai thien chat luang giao duc tren m*c chuan binh quan, c-ung can nhan thucrang de dat duac chuan tBi thieu ve chat luang giao duc khBng chi phu thuoc vAonhung ngu6n thu nhux vay. Co che dam bao dui nguon von cho giao duc da duacban tai trong Danh gia chi tieu cBng nam 2000. Nhung y kien ve van de nay seduac phan tich sau hon trong phan Hoach dinh vaz thi'c hien cdc uu tien trongngunrh cua chuong nay.

Bang 10.23: Gio giing tren l&p cuia giao vien

Quoc gia Gi& giangVi du tr nhurng quoc gia thtrc hien tot:Nhat Ban 17,0Cong h6a Trieu Tien 19,0Phap 22,0Darc 19,5Uc 21,2Viet Nam: 16,7DWng Bang song Hong 17,9Dong Bac 16,3Tay Bac 15,5Bac Trung b6 16,8Duyen hai mien Trung 16,4Tay Nguyen 16,3DOng Nam B6 16,5Oong bang Song CCru Long 16,3

Nguon: UNESCO nam 2000.

10.50 Chi phi nhan sty lA mot bo phan noi bat trong chi tieu cho giao duc. Giaoduc Viet Nam co mot dac diem IA so gi6 giang cua mot giao vien con kha thap. Do

19

Dinh gia tong hap chi tieu cong, ddu thau mua sam cong va trach nhieni tai chinh 2004

d6, tuyen dung va su dung nhan si,r mot cach hieu qua Ia nhfrng van de quan trongcan Ilu tam.

10.51 0 m6t muc do nAo d6, so gia giang tren l6p thap cho phep giao vien c6 cah6i kiem them thu nhap (chang han tu d,ay them) de ph,u vao m*rc lrong van conthap cua minh. V6i viec tang luong gan day va sap tai cho giao vien, hien nay c6the cO coa h6i de xem xet lai quan he giua giao vien va nha nuoc - vai tLu cach lanha tuyen dung.

10.52 Van de Ia Nha nu6c thu ducc gi tur viec tang luong cho giao vien? C6 motso kha nang sau:

Tang so gi6 giang de ho tra cho viec ap dung d,y ca ngay va giam hocnhieu ca tai cac truang. Can nhan thurc rang thay d6i co cau th6i gianlam viec do ngay hQc keo dai se lam giam co hoi kiem tien ben ngoaicua giao vien, giam tinh trang hoc them day them tran lan tai cac viungd6 thi.

* Cam ket manh me hon doi vai nhung giao vien phai lAm viec 6 viingsau, vuing xa. Van de nay sinh la lieu mot phan ngu6n l,rc dung dekhuyen khich c6 the du,ac s*r dung de phu them vao nhung uu dai san c6va khuyen khich giao vien chap nhan c6ng viec 6 vung xa hay kh6ng.

* Dua vao ap dung m6t so nhan to ve thu nh.p lien quan den ket qua congviec vA tang su khac biet ve thu nh.p dua vao vie.c giao vien c6 duacnhung ky nang m6i.

10.53 Mot kh6 khan tiem an Ia cac bien phap nham cai tien tien lurong trong khuvurc cong da dLruc khai dong, nhurng lai chua gan v6i viec xac dinh lai vien ch*rccan phai lAm nhang gi. Cung chuxa co su danh gia day dui ve lai ich dac thui culangAnh giao duc (phu cap ngAnh) so vai cac ngAnh khac. Can nghien c*fu ky huangnhang van de nay va xac dinh ro tang luang hoac chinh sach phu cap se tao ranhurng thay doi gi ve chat Iurng giao duc. Dieu nay se tac dong mot cach co banlen hieu suat c6a cong tac giao duc dao tao va viec thuc hien cac muc tieu chinhsach trong nganh giAo duc.

Chat luo.ng va hieu qua ciia c6ng tac giao du. c

10.54 Phan xem xet ve nguon lurc trong ngAnh giao duc tren day dua ra ket luanrang no li,c ve tai chinh da tang len tren muc trung binh cuia cac nuac Chau A vAdat murc cua cac nu6c phat trien, tao dieu kien cho viec chu y hon den chat lIuangva hieu qua cua hoat dong giao duc dao tao.

20

Chi tieu c6ng trong nginh giao duc

10.55 Ty 1. ngar6i lan biet cha d Viet Nam (mot chi so chung the hien tac dongcua giao duc) dang duac cai thien va hoan toan c6 the so sanh v6i cac nua&c trongkhu vuLc.

Bang 10.24: Ty le ngtrui lao dong biet ch&(tren 15 tuoi)

1999* 2002Vung/tinh/thanh pho 99Thanh thi N6ng th6n Thanh thi N6ngthon

Ca nuLc 90,3 96,26 99,03 95,39Dong bang S6ng Hong 94,5 99,32 99,83 99,20D6ng B-ac 89,3 92,57 99,69 91,02Tay Bac 73,3 81,91 99,76 79,40Bac Trung B6 91,3 96,90 99,23 96,55Duyen hai Nam Trung B6 90,6 97,21 99,25 96,43Tay nguyen 83,0 90,24 98,53 87,20D6ng Nam Bo 92,1 97,94 97,15 96,62Dong bang s6ng Curu Long 88,1 96,64 97,35 96,49

Nguon: Bao cao phat trien Vie Nam nam 2001. B6 LDTBXH: thong ke ve lao d6ng va vic lam nam2002.

10.56 Cuing c6 the xem xet hie,u qua cua giao duc qua viec nghien cuu ty le lenl6p trong cac cap hoc.

Bang 10.25: Ty le. In 16p va tot nghiep

Nam hoc 1994 1998 2000 2002Tj l len lop (f)Tieu hoc 87,97 91,73 94,04 95,63THCS 93,10 89,26 91,22 93,16THPT 92,70 93,73 92,47 91,56Ty le tot nghiep(/)Tieu hoc 95,66 98,81 99,32 99,58THCS 94,36 91,95 95,13 96,11THPT 90,94 94,98 93,35 92,14Tii l hoan thianh cac cap hoc (%)Tieu hoc 57,38 69,64 74,42 80,51THCS 59,12 69,36 70,01 73,44THPT 82,95 86,01 83,16 79,65

Nguo6n: Vu Ke hoach va TAi chinh, Bo GDDT.

10.57 Ty l. Ilru ban va bd hoc a cap tieu hoc va THCS cung kha thap. Tuy nhien,ty l, nAy d cac tru6ng tieu hQc mien nui lA kha cao, d.c biet lA tai Tay Nguyen vADOng bang SOng C*u Long. 0 cap THCS, ty l, bd hoc cao nhat 1a 6 Dong bangSong C*ru Long ( 11%) va DOng Nam B6 (9%).

21

DOnh gia tong hop chi tieu c6ng, dju thau mua sam cong va trdch nhiem tai chinh 2004

Bang 10.26: Ty 1 Iuu ban va b6 hQc theo vung

Hoan thinh Hoc duip Bo hoc

Tieu hoc THCS Tieu hoc THCS Tieu hoc THCSCa nuac 95,63 93,16 1,24 0,94 3,13 5,90Dong bang S6ng Hong 99,31 97,11 0,17 0,53 0,52 2,37D6ng Bac 95,29 95,14 1,43 0,62 3,29 4,24Tay Bac 89,90 93,39 3,42 0,97 6,68 5,64Bac Trung B6 97,91 94,99 0,47 0,41 1,62 4,59Duyen hai Nam Trung B6 97,77 93,42 1,00 0,99 1,23 5,58Tay nguyen 91,10 91,11 4,28 ,26 4,61 6,62D6ng Nam Bo 95,82 90,02 1,37 1,84 2,81 8,14Dong bang s6ng Ciru Long 92,69 87,96 1,09 1,03 6,22 11,02

Nguoen: Vu Ke hoach va Tai chinh, B6 GDDT.

10.58 Nhutng ty le tren Id dang khich 1l va dang tiep tuc duac cai thien. Nhmngchung c6 duroc dura tren cac ky thi noi bo va c6 the sai 1lch do nhieu dong ca danden thieu khach quan. Mot cach thuc khac de xem xet chat hlrng dau ra cuia giaoduc Ia kiem tra ben ngoAi d6i v6i mot so mon hoc chinh. Bang 10.27 cho thay ketqua cua hai cuoc kiem tra nhu vay duac tien hAnh nam 1998 va 2003. Chuing doIu6ng ket qua tiep thu 6 lp 5 trong hai m6n t,p doc va toan. Ket qua cho thay ty1l hoc sinh c6 du kien thuc de hoc tiep l6p tren.

Bang 10.27: Tiep thu kien thurc toan va tap doc o lop 5

1998 2003

Vung Tinh dlrac Tap d9c Toin Tap dQc ToanViing ~ chgn lam____________________________

mau Diem Chi Diem Chi DIiem Chi Diem Chi£~~~~~~~~~~~~~

so so so so

DB s6ng Hong Hi Noi 79 100 73 100 74 100 95 100

DWng Bac Yen Bai 54 68 36 49 39 53 65 68

Tay Bic Son La 46 62 75 79BacTrungb6 ThanhHod 28 35 17 23 51 69 84 88

DH mien Trung Quang Nam 20 25 20 27 50 68 83 87Tay Nguyen Gia Lai 53 70 84 88DB S6ng Cuu long Vnh Long 24 30 16 22 47 63 77 81

10.59 Tuy nhien hai cuOc kiem tra n6i tren lai dtruc thiet ke khac nhau, do d6kh6ng the so sanh chung v6i nhau m6t cach tr,rc tiep. Nhung chiing deu chi ra suthieu hut trong kien thuc hoc sinh tiep thu duac va su khac biet 16n giua cac vung.Nhan xet a day Ia m6t sO luong dang ke hoc sinh dang t6t nghiep nhurng chira sansang de tot nghiep va chua c6 ca sa kien thurc vung chac de tiep thu hieu qua ccm6n ma ho se hoc 6 cc 16p tren. Dieu nay the hien vie. sur dung ngu6n luc c6nkem hie.u qua va giam kha nang phat trien cac nang lirc can thiet cho hoc sinh efiahe thOng giao d,uc de duy tri kinh te Viet Nam.

10.60 Dieu can quan tam la chuxa c6 cac cu6c kiem tra nhat quan va khach quandircc ap dung trong toan he thOng de qua d6 do luong duec thuc te tiep thu kien

22

Chi tieu c6ng trong nganh gicio duc

th*rc cua hQc sinh va xu the bien doi cua n6 theo th6i gian va gifra cac tinh. Vaiviec chat lrung giao duc ngay cang durac quan tam va c6 dieu kien thurc hie.n, xayd,rng cac bai kiem tra de ap dung thong nhat va khach quan c6 y nghia rat quantrofng.

10.61 Vi tac d6ng cua nhung yeu to neu tren vA nhutng yeu to khac, so nam hQctrung binh cua mot hoc sinh Viet Nam 6 m*c thap so vai cac nuac khac trong khuvuc.

Bang 10.28: So nam hoc trung binh

Quoc gia So nam hocCcac nrwc c6 ket quca caoNhat Ban 13,7C,ng h6a Trieu Tien 13,1Xin-ga-po 11,1Dai Loan 12,1Cac nu&c Chau A khacTrung qu6c 10,3An D6 7,8In-d6 -n&xia 9,9Ma-lay-xia 12,8Pa-ki-xtan 3,6Sri Lanka 11,5Thai Lan 13,1Trung binh Chau AViet Nam

2003 Thanh thi 8,4N6ng th6n 6,2

Nguon: UNESCO nam 2002, Bo GDDT.

10.62 Tang chat luang dau ra cua he thong giao duc phu thuoc nhieu vAo chatluaqng dau vao va tong hap cac yeu t6 giao vien, chi phi ho,t d6ng giang day vachi phi xay d,rng ca sa vat chat vA thiet bi day hoc. Dieu nAy cung phu thu6c vaocu6ng do hoc tap cua hQc sinh the hien 6 chtrong trinh hQc vA dQ dai cua ngayhoc.

10.63 Hien ttuang ty 1 hoc sinh/giao vien giam nhanh da dtrac chu y. Ty 1, nAy 6Viet Nam dA giam xuong thap hon kha nhieu so vai cac nuac khac trong khu v,rcnhu cho thay trong Bang 10.29 du6i day. Nhieu nghien curu dA dutac tien hAnhnham do luang anh htr6ng cua ty le. HS/GV thap va quy m6 lap nh6 len tiep thukien th*rc. Ro rang, khi ty 1, HS/GV rat cao vA quy mo lap lan kha nang cuia giaovien vA co sa vat chat bi phan tan vA se lAm giAm chat luang giAo duc. Ket luan vetAc dong khi hai yeu t6 tren kh6ng a m*c rat cao lai kh6ng thOng nhat. Nhurng nhinchung ket luan lA duai m*rc cao nhat thi hai yeu to tren anh hu6ng kh6ng lan denkha nang tiep thu bai cua hQc sinh.

23

Dadnh gica tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam c6ng va trach nhiem taii chinh 2004

Bang 10.29: So sanh ve ty 1e HS/GV tren binh dien quoc te

Qu6c gia 1994 1998 2000 2002 2004

Tieu hocHan Quoc 32 32 22Ma-lay-xia 19 22 19Phi-lip-pin 35 35 35Trung Quoc 25 19 20An D6 47 43 40Cam-pu-chia 48 50 53

Vi& Nam 35 30 28 25 23Trunig hoc

-Han Qu6c 25 22 21Ma-lay-xia 19 19 18

Phi-lip-pin 35 34 36Trung Qu6c 17 17 19

An D6 32 34 34Cam-pu-chia 18 20 20

Viet Nam 24 29 28 26 25

Nguon: UNESCa

10.64 Mat khac, 6 Viet Nam cuing c6 nhu cau can giam ty Id HS/GV do cac thaydoi ve chuang trinh giang day d6i h6i mot m*rc do chuyen sau nhat dinh. Cuing canphat trien l,uc luang giao vien de dap *rng thieu hut tai vuing sau vung xa. Nhungdieu c6n chura ro Ia lie,u giam ty 1, HS/GV den m*c thap nhu hien nay c6 lA str sudung toi uu cac ngu6n liuc de tang chat Itrng giao duc hay kh6ng. Chien lurcGiao duc cho moi ngu6i d,u kien nhu cau giam ty Id HS/GV a cap tieu hoc xuong26, nhung nin* hien nay da thap han the va c6 dau hieu cho thay ty 1 HS/GV c6ntiep tuc giam. Quy m6 giam c6 the phan nao do s*c ep tinh the nhu dan s6 trongd, tu6i di hoc giam va cac trr6ng sui pham tiep tuc c6 sinh vien tot nghiep. Vai tyle HS/GV a cap tieu hQc 6 m*rc 23 vA dang giam, khi ty 1. hoc sinh tren giao viengiam di m6t don vi thi chi tieu trung binh tren ca nurac tieu t6n them 228 ty d6ng.

10.65 Can danh gia cac phuang th*rc sur dung ngu6n luc khac nhau va quyet dinhIlra chQn phuang th*rc toi uu de duac ket qua giao duc. Trong tinh hinh c6 nhangthay d6i nhanh ve nhan khau hQc can coi quan Iy ty 1. HS/GV lA m6t bien s6 chinhsach d6i h6i quyet dinh va quan Iy bien so nay m6t cach chu d6ng. De thurc hiendieu nay, can trien khai m6t s6 bien phap nhux giai han tuyen dung mai va de choso luang giao vien giam xuong mot cach t,r nhien qua ve huu, khuyen khich vehru sam neu c6 the, thay the cac giao vien kh6ng dui trinh do vA th,rc hien cacchinh sach vA khuyen khich chui d6ng de dieu chuyen doi ngu giao vien den nhurngnoi can ho nhat.

10.66 Ky nang, kinh nghiem vA d6ng ca lam viec cuia dQi ngu giAo vien it nhatcang quan trong doi vai chat hLrng dau ra nhur so lung giao vien. Hien con motsoI hrng dang ke giao vien kh6ng co dfu trinh d6 hay chi co trinh dQ ca ban. Co rat

24

Chi tieu c6ng trong ngainh giao dilc

nhieu cac churang trinh dAo tao de nang cao trinh dM. Nhung r6 rang dAo tao nhanhlA mot Lru tien. Trinh do giao vien a dAo tao dai hQc ciing kha thap (Bang 10.30).

Bang 10.30: Trinh d. giao vien & dao tao dai hoc

Giao vien c6 trinh Ty Ie c6 trinh d6d6 cao hoc 1998 2000 2002 2004

Dai hoc quoc gia 47 53 56 52Dai hoc vang 39 50 57 56Dai hoc thu6c cacB6, nganh 31 41 45 48Cao dang 16 20 23 22Dai hoc da nganh 38 35 40 39C6ng nghe 28 37 34 29N6ng nghiep v.v.. 36 38 45 42Kinh te va luat 26 35 34 33Y va the thao 24 49 50 54Van h6a va nghethuat 14 20 20 26Sur pham 17 23 25 26

Tong 23 30 32 33

Nguon: Vu Ke hoach va Tai chinh, B6 GDDT.

Bang 10.31: Ltrong va tien c6ng cua giio vien so voi GDP dau ngir&i

Qudc gia Tieu hoc THCSNhat Ban 2,1 2,1Han Quoc 3,2 3,3Xin-ga-po 1,9 2,0Dai Loan 2,8 3,0Trung Quoc 1,5 2,7An Do, 2,9 3,1In-do-ne-xia 2,7 3,1Ma-lay-xia 2,5 3,2Pa-ki-xtan 3,4 3,4Sri Lanka 1,3 1,6Thai Lan 2,2 2,3Trung binh chau A 2,4 2,7Viet Nam

1998 1,7 2,42003 2,4 2,2

Ngu6on: UNESCO nAm 2000.

10.67 DOng 1lrc cua giao vien va anh hu6ng cuia liuang thap da ducc coi la motvan de. Bang 10.31 the hien lruang cua giao vien trong quan he vai GDP daunguai. Nam 1998, Viet Nam 6 muc thap han nhieu so v6i trung binh chau A varnmrc cua cac quoc gia khac. Tinh hinh da diurac cai thien nhieu vai viec tang uoangtrong toAn khu vi,rc cong, tuy nhien hay c6n sam de biet rang lieu tang lurng dang

25

Dtinh gia to6ng h.p chi tieu c6ng, ddu thacu mua samn cong va traich nhiem tii chinh 2004

c6 tac dong nhu the nao den chat luang giang day, nhung s,u can thiet phai thaydoi ky vong ve giao vien da duacc thao luan 6 phan tren.

10.68 Lien quan den chi ngoai luang cho giang day, tren day da n6i den sur thieuthon kinh phi cho loai hinh chi nay a nhieu vuing trong ca nuac. Chi khi chi tieucho lo,ai hinh nay duac nang len bai d6ng g6 p cua cha me hoc sinh tai cac viinggiau han thi chiung mai dat muc dui de cac truang hoat dong binh thuarng. Trongqua kh*r c6n thieu moc de danh gia m*rc do chi ngoai luang trong mot truang hqcnhu the nao la dui. Van de hien da duac giai quyet 6 Viet Nam vai viec Chinh phuda dua ra mac chat luang trr6ng hoc toi thieu (MCLTHTT). Tuy hien nay m*cchuan nay mai chi dang duac s*y dung lam ca sa thirc hien mot dir an duc,c qu6c tetai tra tai mot so it truang hQc, n6 c6 tiem nang tra thAnh m6c so sanh cho tat cacac tru6ng. Den nay chuan nAy van chira du,ac chuyen thanh chi phi dan vi trenmoi dau hoc sinh vA can thirc hien viec nAy.

10.69 M*c chi can cho toi uu h6a viec thirc hien cac muc tieu ve giao duc va dQdAl cuia ngAy hQc c6 lien quan chat che vai nhau. 0 nhieu viung hien ttrcng hQcnhieu ca van c6n ph6 bien lAm th6i gian hQc sinh 6 truang ngan lai trong khi nhieucha me hQc sinh kh6ng c6 kha nang hoac kh6ng san l6ng tra them chi phi cho vieccon em hQ hQc them 6 truang. Tuy nhien, giai quyet van de nay d6i h6i ma r6ngquy ph6ng hQc va nang cap cac ph6ng hoc hien c6.

10.70 Cac nghien c*u 6 Viet Nam cho thay dau hieu ro rang rang keo dAi th6igian hQc 6 trur6ng c6 tac dong 16n den ket qua giao duc. Bang 10.32 the hien quymo cua s,r chenh lech dura vao ket qua kiem tra kha nang tiep thu va tuang duangvai Iqi ich m6t hQc sinh trung binh nhan duac trong m6t nam hQc day du.

Bang 10.32: So sanh ve ket qua tiep thu gifra hoc ca ngay va hoc nfra ngay

Siy phan tan xung quanh murc trung binh*Loai hinh

Tip doc ToanHqc nira ngay 98 97Trung binh 100 100Hoc ca ngay 107 108

Ngu6n: Bo GDDT.

10.71 Giam so ca hQc trong ngAy d6i h6i dau tu ca sa vat chat 16n va gan khoandau tur d6 vai giao vien va chi phi van hanh. Van t6n tai m6t van de tir truac dayia tach bie,t giua lp ke hoach cho ngan sach dau tur va thuang xuyen 6 cac capchinh quyen. De thuc hien hieu qua viec hQc ca ngay, can hqp nhat hai loai ngansach nay. Cac ky thuat cua khu6n kh6 chi tieu trung han dang ducac de xuat can vac6 the duac tan dung nhir m6t phcuang tien de th,uc hien sur hop nhat nAy. Trongqua trinh DGTHCTC Ian nAy, da c6 nhung no l,rc nham danh gia s6 v6n can thietcho vie,c giam so ca hQc trong ngAy cung v6i nhang cai tien can lam de dat dirctieu chuan can thiet. C6 la nhung th6ng tin nay c6n chua tinh xong. Nhang tinhtoan nhu vay that kh6ng don gian, nhung dieu quan trQng la chung duac thirc hien

26


c6 s,r ket h,ap vai nhieu yeu t6 khac ve chinh sach giao duc th6ng qua cac ky thuatxay dung mot khu6n kho chi tieu trung h,an nganh dang drclc thi diem cho hInhvurc giao duc.

Hoach dinh va tht.c thi cac tru tien trong nganh

10.72 Mot phat hien cua nghien curu chi tieu c6ng trong giao duc lan nAy lA tinhhinh ngu6n Iluc dtuc cai thien dang t,ao co hoi giai quyet cac thach thuc trongngAnh, ke ca chat lu,ang giao duc. Tuy nhien, tan dung nhung uru the nay d6i h6iphai chu dcng trong quan 1y:

* De gan ket chien lru,c vai ngan sach trong mot khu6n kho dai han hon.

* De cac chien hItac quoc gia c6 anh hua6ng len tat ca cac co s6 giao ductrong he thong hanh chinh ma khong can phai quan Iy vi mo.

* De phat trien cac ky nang quan Iy chui dcng trong mot m6i trua6ngthuang xuyen thay doi.

Ket hop chinh sich va ngan sich trong m6t khu6n kh6 trung han

10.73 Giao duc IA linh vtrc ducac dau tien thi diem xay dtrng khu6n kh6 chi tieutrung han (long ghep lp ke hoach va trien khai nguon lIrc giua tat ca cac ca quan).D5 c6 nhung tien bo ban dau day hua hen trong viec xay dtrng mot khuon kho chitieu trung han gan ket cac ke hoach vai chien lruac nhu mo ta 6 phan tren. 0 giaidoan hie n nay cac ke ho,ach mai chi xac dinh y nghia cua nhurng ho,at dong dangdien ra mA chua tinh den nhung bien phap can thiet tiep theo de thuc hien cac kehoach chien Ilrac nay. Tuy nhien, chung cho thay c6 the dau tt them cho nhung kehoach tiep theo. Nhung dtr bao nay cho thay sau khi tinh het khoan dang dcau tt,thi van co kha nang dau tur nang cao dich vu. Dieu nay c6 dtuac lA do tAc dcng kethap cua tang truang kinh te nhanh va viec giai ph6ng nguon ILc nha giam so treem trong ct tuOi di hoc. Tan dung hieu qua co hoi nay de nang cao chat lu,rnggiao duc dao tao hien la mot thach thuc ma DGTHCTC 2004 neu ra. Khuon khochi tieu trung han la mot cong cu de' tiep nhan nhung khuyen nghi cua DGTHCTC2004 va tinh toan thu nghiem tac dcng tiem tang len yeu cau ve ngu6n Ilc trongtrung han.

Tac d6ng toi chien Itrc thtrc thi o moi cap

10.74 Hoat dcng giao duc dAo tao dcuac phan cap rong rai. Dieu nay Ia phiu hapdo6i v6i mot dich v,u rat can den tiep xuc truc tiep vai dia phuaong. Nhtung phan capvan doi h6i phai c6 mot khung chinh sach qu6c gia manh. Thtrc sir mot khungchinh sach nhu vay c6 tam quan trong s6ng con de quan Iy cac thay d6i trong motnganh dang g,ap nhieu thach thurc, bao gom ca nhfrng thay d6i nhanh ch6ng venhan khau hoc. Cac thay dOi d6 tao co hoi cho viec tap trung vao nang cao chatlrung giao d,uc. Nhung kinh nghiem cung chi ra rang co hoi c6 the khong duac tan

27

Dcinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu tha"u mua sani c6ng va trach nhiem tai chinh 2004

d,ung neu kh6ng c6 sL, ket noi manh giuta chinh sach quoc gia va thuc hien t,ai diaphuong.

10.75 Mot co che de thi,c thi cac chinh sach quoc gia sao cho chung c6 tac dongro ret han t&i viec to chuc thuyc hien tai dia phuong can:

* DOn gian, truc tiep va c6 th6ng tin ro rang ve cac uru tien quoc gia;

* Kh6ng khuyen khich cap trung uong thurc hien quan Iy vi mo;

* C6 cho cho viec ra quyet dinh tai dia phuong ve chi tiet doi vai viecthirc thi cu the;

* Tao ra dong co thich hap cho quan 1y tich cuc a dia phuang;

* Thich hop cho cong tac giam sat (mang tinh thuc te va tranh phai thuthap dur lieu cong kenh).

10.76 Co che de dat duac muc tieu tren da duac thao luan trong Danh gia chi tieucong nam 2000 vai viec dua ra khai niem murc "t6i thieu" ve ngu6n lurc dAnh chomOi hQc sinh. Cac ca quan dia phuaong se co quyen tir chui trong viec cung capnhieu han, nhuxng khong duac cung cap it hon. C6 the giam sat dixqc m6t cachcong khai neu ho dAnh it ngu6n l,rc han. Nhung thay d6i gan day trong cac dinhm*rc phan bo ngan sach nha nu6c giup thuyc hien co che neu tren de dang hon khiket noi n6 vai cac co che phan bo ngu6n lI,c. Viec tinh toan m*rc "toi thieu" seminh b,ach va theo hu6ng truyen tai nhurng tin hieu va khuyen khich t6i chinhquyen dia phuong giup hQ dieu chinh viec phan bo nguon luc cia minh theo cacmuc tieu quoc gia. Bo GDDT hang nam se cap nhat cac co sa de tinh toan chi phitren dau hQc sinh (se c6 nhieu dinh muc dau ngu6i de dap *ng nhu cau cua cac diaphuong). B6 GDDT se thong bao m*rc chi tren dau hQc sinh trirac khi cac ca quandia phuong phan bo ngan sach cuia minh va se nhan thong tin tux cac dia phirongtheo m6t mau chuan cho thay viec phan bo cu the tai dia phuong theo cach c6 theso sanh du,ac vai m*c chi theo dau hQc sinh. Se c6 d6i thoai dLra tren du lieu nayva ket qua cuia d6i thoai d6 se minh bach va dia phuong c6 the de dang tiep can.

10.77 De thL,c hien hieu qua m6t co che nhu vay, can cai thien trao d6i du lieugiua cac co quan dia phuong va Bo GDDT, nhung co che phai don gian. Trao d6idu? lieu can t.p trung vao cung cap cac bang ch*ng cho thay m*rc do m*c chi toithieu dang duac thurc hien va ban chat cua bat ky m6t su dao d6ng so vai muc nayde cho phep c6 du,ac d6i tho,ai mang tinh xay dlung giua cac co quan dia phuongva B6 GDDT. Bao cao khong du,ac thieu cac thong tin ve nhurng tru6ng hqp c6 s,ubien d6ng so vai murc chi toi thieu. MNt mau don gian se cho phep cung cap thongtin phan hoi ve viec ngu6n ILc dang duac trien khai 6 cap dia phuong nhu the nao.Du lieu ve tai chinh se di kem vai cac thong tin ve ket qua hoat dQng va do luangchat luang ket qua dau ra cua cong tac giao duc. Muc tieu cuia co che duac mo ta aday Ia nham tap trung vao cac quyet dinh chui dong c6 anh hu6ng den chat lurnghon Ia coi ket qua dau ra chi Ia ket qua thu d6ng cia nhuTng quyet dinh do cap diaphuong dua ra trong boi canh thuang chu trong giai quyet cac nhu cau ngan han.

28

Chi tieu c6ng trong nginh gicio duc

Co che xac dinh murc toi thieu binh quan dau hoc sinh

Chi phi Chi phi ngoai lurang va phu cap Chi phicho con muc tieungr6i

Nhan vien Hoat dong Bao tri co sa Muc tieu cuHhan giang day va nghiep vu/ truang hQc thephan I I yhT va ngcv~

va cac nhan Dung cu va v,atvien khac tur giang day

Binh quan Chi phi d& dat Binh quan ph6ng Dan vi tinh

E)on vi HS d,ra tren Mtc chat hoc d,ra tren chi phu hap vaitinh ty 1e HS/GV lu,ang trur6ng phi can thiet de muc tieu cumuc tieu cho chuan toi thieu duy tri theo tieu the duac

loai khu v,rc tinh tren moi chuan dLxgc chuyen thanhnhan vai chi HS chuyen thanh binh binh quan dauIlrong cho quan HS d,ua tren ngurai cho sokhu v,rc + tro ty 1e HS/GV HS muc tieucap kh6ngchuyen I

CHI TIEU TOI THIEU TREN DAU MOI HOC SINH

Xay dt.ng nhulng ky nang quan 1y nang d6ng de tht.c hien thay doi

10.78 Quy m6 cua ccr h6i va thach thurc ma quan 1 nganh g.ap phai se lam naysinh yeu cau mci ve ky nang a tat ca cac cap: Bo GDDT can can cur vAo cac muctieu quoc gia cl xay durng ke hoach ngu6n luc toan nganh va tAc dcng len hoatdcng quAn 1 6 cap dia phuarcng trong viec thurc hien cac cAi thien trong khu6n khochien luac quoc gia va cap dia phuong can tu duy linh hoat han trong huy dcngcAc ngu6n l,rc va can xay durng cAc ky nang thiet ke vA thurc thi cAc bien phap thaydOi va cAi thien.

10.79 Bo GDDT da thuc hien cAc butr6c can thiet nham xay d,rng nang luc quAn 1Inguon I,rc hieu qua hcrn thong qua cac ky thuat cua khu6n kho chi tieu trung han.Cung can thiet phai tiep t,uc nang cap cAc ky nang quan 1 chien luac trong phamvi Bo GDDT. Ngoai ra, can xem xet tang cu6ng kha nang caa Bo GDDT trongviec tAc dong len toan nganh, ke ca cac co sa giAo duc dao tao do bo nganh khAcquan Iy.

29

DOinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam c6ng vai tr6cch nhiem taii chinh 2004

10.80 0 cap dia phuarng, mot so kh6a dao tao ban dau da duac th,uc hien tai motvai huyen va tinh d.rcqc chon de kh6i dau cho viec thi diem khu6n kh6 chi tieutrung h,an tai cap dia phurang. Nhung hinh thuc dao tao nhu vay can duac phattrien ca ve chieu rong va chieu sau. Ciing c6 nhurng van de ve nang ILrc trien khai 6cac linh vurc khac nhu thiet ke va quan 1 dau tr phat trien can dur,c giai quyet.

Ket luan va khuyen nghi

10.81 Viec tang chi cho giao duc trong th6i gian tru&c day va hien nay, cuing v&inhutng thay d6i ve dan s6 trong do tu6i di hoc, se mang lai ca hoi de tap trung honvao nang cao chat Ilrong, s, binh dang va hieu qua c6a giao duc. Can danh gia cacphuong thuc su dung nguon l,uc diuac giai ph6ng nh6 dan s6 trong do tuoi di h,ocgiam xu6ng va can dura ra quyet dinh trien khai nham t6i uu h6a ket qua dau ra cuagiao duc

10.82 De dat muc tieu nay, DGTHCTC 2004 dua ra cac khuyen nghi sau:

* Thay cho viec nang ty le hoc sinh/giao vien len, can uru tien ap dung hocca ngay tren dien rong hon, tiep tuc thuc hien giam hoc phi cho hoc sinhthu6c dien chinh sach va nang cao trinh do giao vien va ca sa vat chattruar6ng l6p, d.ac biet la & cac dia phrang ngheo.

* Can tien hanh mot danh gia tong the ve vai tr6 cua thu phi trong nganhgiao duc. Danh gia nay nen dLruc ket hap v&i viec l.p th* tu tu tien keho,ach dang durac xay d,ung trong khu6n kh6 chi tieu trung han cuiangAnh giao duc.

* Can danh gia tinh day dui cia cac he so uu tien trong cac dinh murc phanbo ngan sach cho giao duc nham dam bao cho cac vung ngheo va kh6khan c6 kha nang cung cap mot m*rc tieu chuan ve dich vu giao duc.

* Can xay d,ung ca che de dam bao m6i hoc sinh nhan diruc mot m*c kinhphi toi thieu tur ngan sach de c6 the duac hoc t.p m*rc chuan. Can c6co che de tang cuang vai tr6 cua Bo GDDT trong quan Iy tai chinh toannganh bao gom ca chien lu,ac, ke hoach, che do chinh sach va siL dungnguon l,uc, song kh6ng lam giam tinh chui dong cua cac dia phuongtrong thuc hien cu the cong tac giao duc.

* Can dam bao tang chi ngan sach cho giao duc de dat muc tieu chatlrurng va co hoi tiep can. Can xem xet phan bo mot ty le I&n hon trongtong chi giao duc cho mot lo,at cac chiuong trinh muc tieu. Nhangchuong trinh muc tieu co the la churong trinh ho tra cac tinh de xuat cacbien phap tang s6 hoc sinh di hoc thong qua cac giai phap cu the; thanhlap mot quy de ho tra cho cac tinh 6 nhung vang ngheo hon de miengiam hoc phi, ho tra phat mien phi sach giao khoa vA dung cu hoc t.p.

* Can xem xet tang luang cho giao vien tren co s6 noi dung cong viec vaket qua lam viec.

30

Chi tieu c6ng trong ngainh gicio d.uc

* Ngan hang The giai khuyen nghi chura nen thuc hien Nghi dinh 10 trongnganh giao duc, it nhat lA a cap tieu hoc va ph6 th6ng ca sa ma nen xemxet giao quyen linh ho,at cho cac hieu truang theo quyet dinh 192 hoacmot sO quyen han khac.

* Can uxu tien xay durng cac bai kiem tra chuan ve m*c do tiep thu kienth*c a nhu?ng giai doan quan trQng de ap dung chuing mot cach c6 hethong nham danh gia khach quan chat lr,ng day hoc.

* Can uu tien phat trien ky nang quan 1 nguon lirc vA he thong thong tina m,oi cap cuia nganh giao duc.

31

11. CHI TIEU CONG TRONG NGANH GIAO THONG


I 1.1 Co s& ha tang giao thong c6 d6ng g6 p vo cuing quan trong vao cong cuoctang trux6ng vA xoa d6i giam ngheo a Viet Nam. Dau tu vao dua6ng giao thongnong thon den nay dat ket qua tot, trong s6 10.602 chi c6n 220 xa chura c6 diu6ngden. Cac nghien cTuu da cho thay nhung khoan dau tir nay da c6 anh huang 16n denx6a d6i giam ngheo a nong thon, dac biet la a nhung vuing ngheo nhat. Sur tangtruang trong xuat khau lA dau tau loi keo sur tang tru6ng tong san pham qu6c n6i.Cac dich vu hau can vai chi phi thap han va c6 hiWu qua cao dang Ia nhan t6 chu:yeu de thuc day su tang tru6ng dira tren xuat khau nAy.

11.2 NgAnh giao th6ng 6 Viet Nam da c6 nhung tien bo vircat bac trong quangthai gian xem xet trong bao cao nAy. Quy mo vA chat urang cua co sa ha tang giaothOng da durac cai thien, kich ca cuia cac phuang tien van tai cuing da durac tang lenvA quan trong han ca lA tinh hieu qua va chi phi cfia cac dich vu giao thong van tAidang duacc cai thien. Tuy nhien, van con nhieu van de rat can quan tam Ia chi phicho bao tri cuia ngAnh khong day du. vA can co nhieu su quan tam hon nua de dambao dau tir vao nhung con durang m&i vuon tai murc ben vung.

11.3 Chuaong nay nghien cuu tong quan ve ngAnh giao thong, nhung t.p trungchu yeu vAo du6ng bo Ia chuyen ngAnh chiem den gan 90% tong chi tieu congtrong nganh. Phan dau tien dia ra dAnh gia tong quan ve turng chuyen nganh trongnganh giao thong vA cac thong tin ve tinh trang cua ca sa ha tang, tinh hieu quacua turng chuyen nganh, so sAnh vai cac nurac khac vA neu len nhung tien b6 da datdixqc trong quAng thai gian cuja bao cao nAy. Phan th* hai de cap den chi tieuchung trong ngAnh, phan tich chieu hiu6ng va danh gia cac van de lien quan denquan ly chi tieu cong de dua ra mot so kien nghi. Phan thur ba xem xet nhu cau taichinh trong tuong lai. Phan cuoi cung t6m tat cac kien nghj.

Tong quan va tinh hinh hoat do'ng trong nganh giao th8ng

11.4 Nganh giao thong da c6 nhung tien bo dAng ke trong viec dap ung nhu caucua nen kinh te tang trr6ng cao, mot nen kinh te ngay cang hu6ng vao xuat khauva nhu cau noi lien v6i nhung vung xa xoi heo lanh nhat. Da c6 nhung thanh tirurat an tuang, dac biet la trong giao thOng du6ng bo, duarng bien va dtr6ng hangkhong. Mac dui cung co murc dau tur thap, duang sat cung da cai thien nhieu tinhhinh cua minh, trong khi do duang song lai khong co duacc nhung thanh turu turngtur. Phan duari day lA nhang net noi bat trong th6i ky nay.

33

Dc)nh gia tong hap chi tieu c6ng, dau thau mua sam c6ng va trach nhiem tai chinh 2004

Nhu cau giao th6ng ngay cang ting len

11.5 Tu nam 1999 den nam 2003, nhu cau ve van tai hang h6a tang cung vai toc

dM tang tru6ng cua GDP, khoang 9%/nam tinh theo tan-km. Van tai hanh khach

tang khoang 8%/nam trong cuing ky. Van tai duang b6 la phiuong th*xc nbi bat

nhat, chiem khoang 60% ve tan van chuyen va 12% ve tan-km. D6i vai van taiduang dai, van chuyen doc b6 bien chiem 76% tinh theo tan-km vi IA phtuang th*rc

noi tr6i trong van tai duang dai (Bang 11.1). So luang hang hoa boc da tai caccang bien cuing tang nhanh ch6ng, gan gap d6i trong 5 nam vira qua, tir 56 trieu tan

nam 1998 len den 114 trieu tan nam 2003. HAng h6a van chuyen qua cac cang

phia nam da vuat m*rc du doan dia ra hai nam trurac trong Chien luac Phat triengiao th6ng qu6 c gia, c6n gQi la VITRANSS, khoang 50%.

11.6 Van tai duang sat c6 vai tr6 kem quan trQng han, mac dui ve s6 tan-km ty

trQng cuia n6 tren thi tru6ng da tang tir 3% len den 4%, chiem thi phan cuia cadtr6ng bo va du6ng song. Tinh theo thi phan, giao thong duang song da giam sut

trong th6i gian nghien c*ru, m6t phan do stu tang curang nang cap & cac phiuang

th*c khac, nhirng m6t phan cung do thieu dau tir trong chuyen nganh nAy. Mac

dau thi phan giam xu6ng nhuxng van tai hang khong da c6 thi phan tang len vai t6c

do an tuang trong thai ky nay x6t ca ve lurng hanh khach va hang h6a.

Bang 11.1: Khoi htr9ng vfin tai trong niroc giai doan 1999-2003

Loai hinh Ty I1

van tai 1999 2003 tang

Vdn tai htang 1000 % Trieu % 1000 % Trieu % hang

h6a tan tan-km tan tAn-km namtan-km

Du&ng sat 5.033 3,6 1.397 3,1 8.133 4,2 2.664 4,2 17.5

Diumg b6 83.354 59,5 5.701 12,7 116.759 60,8 7.684 12,2 7.7

Du6ng song 35.826 25,6 3.589 8,0 46.056 24,0 4.590 7,3 6.3

DuL&ng bien 15.910 11,4 34.240 76,0 21.042 11,0 47.616 75,8 8.6

Hang kh6ng 42 0 102 0,2 90 0 257 0,4 26.0

Tong 140.166 100 45.028 100 192.080 100 62.810 100 8.7

Van tai hanh 1000 hk % Trieu % 1000 % Trieu % Ty Id

khach hk-km hanh hk-km tangkhach hang

nam hk-km%

Duang sat 9.252 1,4 2.721 9,3 11.564 1,4 4.069 10,2 10.6

Dutng bo 554.523 84,4 19.671 67,2 727.286 85,1 25.827 64,9 7.0

Dix6ng song 89.745 13,7 2.702 9,2 110.255 12,9 2.781 7,0 0.7

Du6ng bien 800 0,1 84 0,3 870 0,1 70 0,2 -4.5

Di.r6nghang 2.731 0,4 4.116 14,1 4.503 0,5 7.021 17,7 14.3

kh6ng

Tong 657.050 100 29.293 100 854.477 100 39.767 100 7.9

Nguon: Vu Ke hoach va Dau tu, Bo Giao thong van tai.

34

Chi tieu c6ng trong ngainh gido duc

Tinh hinh hoat do.ng trong cac chuyen nganh

Dwing bo5

11.7 Giao th6ng dur6ng bo da a trong tinh trang yeu kem sau chien tranh vanhung nam tiep theo d6 tang trur6ng kinh te cham, str don ep l6n ve nhu cau dau tukh6ng dtuac dap ung. Nhuxng hien nay tinh hinh da dtuac cai thien vai viec tangctuang dau tr cho dtx&ng bo.

11.8 Duong quoc 16 - VITRANSS cong b0 vao thang 9 nam 1997 rang VietNam c6 15.100km dur6ng quOc 16, trong d6 khoang 61% da dtrac rai nhura. Tur d6,he th6ng dtr6ng da ma rong ra den nay Ia 17.300 km vai 84% duagc rai nhua, phanlan la do viec hoan thanh 1.400km du6ng Ho Chi Minh. Tinh trang cuia cac tuyendu6ng bo qu6c gia cung da duac cai thien vai ty trQng duxng chat luing tot tangtur 36,6% nam 1999 len 44,8% nam 2002. He thOng dux6ng quOc 16 4 lan xe dadurqc nang tir 2% len 3,9%, duang 2-3 lan xe tang tir 36% len 66%. He th6ng cauvan c6n rat yeu kem trong toan he th6ng, vai 30% trong s6 4.100 cay cau bi giaihan ve tai trQng va 20% han che ve kich thux6c chieu ngang.

Bang 11.2: Chieu dai dtrung (km) phan theo loai dtr&ng va m.at du*ngH thong dtrong Da rai m.at Da Dirong dat Tong so % rai mat

damQuoc 1o 14.441 600 2.254 17.295 83,5Duong tinh 11.657 553 9.552 21.762 53,6

Duong huyen 9.106 2.077 33.830 45.013 20,2Du6ng d6 thj 4.041 68 2.543 6.654 60,7Dtr6ng xa 2.922 52.446 76.087 131.455 2,2Tong so 42.167 55.744 124.268 222.179 19,0Nguon: Cuc dur6ng b6 Viet Nam 2004.

11.9 Sr nang cap trong he th6ng du6ng da cho phep toc d6 xe tai tang trung binhtur 40km/h len 50km/h, xe buyt tang tfr 50km/h len 60km/h va tham chi dat 70-80km/h tren m6t so tuyen. Chi phi van tai bang xe tai tirong duong vai Thai LanvA thap hon Philippine 40%. Tuong t,r, gia ve xe buyt n6i thanh thap hon Thai Lan25% va thap han Philippine 37%. Tuy vay, nhfung danh gia vura qua ve Dir6ngquoc 16 1 va khao sat 6 nhEng nha cung cap dich vu xe buyt cho thay nhung khoantiet kiem trong chi phi van hanh nay kh6ng den dixqc vai khach hang dua6i danggia ve re hon (Dien dan phat trien GRIPS, 11/2003).

11.10 IODrng tinh va dir&ng n6ng th6n - So luoqng xa chtra c6 diuang den trungtam huyen da giam han mot nuxa, tur hon 600 nam 1999 xu6ng den nay Ia 220 xa.So nay chi chiem 2,1% trong tong so 10.500 xa. Trong th6i gian nghien curu, murcdo ve kha nang tiep can duac den dtx6ng giao thong da tang tur 73% dan sO tiepcan duraic v6i duang giao thong trong moi dieu kien th6i tiet len 76% (cao hannhieu so vai cac nu6c co cuing murc thu nh.p) (Bieu do 11.1- hinh trai). Dieu naycho thay kha nang tiep can dtuac them vai 2,5 trieu nguai nua. Moi nghien ctru

35

DOnh gia tong hprp chi tieu c6ng, ddu thau mua sam c6ng va trach nhiem tai chinh 2004

deu chi ra moi quan he chat che gifua ty le. d6i ngheo va kha nang tiep can duac v6iduang giao thong (Bieu do 11.1 - hinh phai).

Bieu d8 11.1: Dinh gia ve sir tiep can cuia dir&ng giao th6ng n6ng th6n

Tiep can GT n6ng th6n: trung binh cong Murc do ngheo d6i va kha nang tiepcan den dtr6ng giao thong khong

100% 94% gom cac tinh Dong bang song CuuVietnam 76% Long

80% 64% 72 ~~~~~~~~~100%60% % 43% I 80% I

40% _I __'460%

20% _ -

E Cac nU6lc dung vOn IBRD (8 nu6c) 20%* Cac nU6sc dung v6n hOn h Yp (7 nix c) 0%ICac nu.c chi dung vOn IDA (24 nhroc) 0% 50% 100% 150%

* Cac nu6c duac sur dune vOn IDA (31 nutc)Kha nang tiep can dtrdng GT

11.11 Ca Chinh phui va cac nhA tai tra deu quan tam den kha nang tiep c3t giao

thong 6 nong thon va ve mat nay da c6 nhurng thanh turu dang ke. Tuy nhien, tinh

1 van chua duac dau tu dung m*rc va van trong tinh trang toi te v6i khoang 50%

duac rai mat.

11.12 Phtrong tien van tai - So Iurng xe 4 banh tang nhanh hon toc do tang GDP

mot chut, tur 400.000 xe nam 1997 len 600.000 xe nam 2002, hay 7,5 xe tren 1000

dan. Xe tai chiem 30% s6 phiuong tien, nhung 80% trong so nay Ia ca nho va vira,

chi co 10% Ia xe tai co ro m6c hien dai. So luang xe may tang Ien v6i toc do

20%/nam, v6i tong s6 11 trieu xe nam 2003 hoac 140 xe tren 1.000 dan (Bang

11.3). Neu tinh ca xe may, ty le co gi6i hoa cuia Viet nam rat cao so vai murc thu

nh.p. Con so nay & Philippine, tinh ca xe may, Ia 73 xe tren 1.000 dan.

Bang 11.3: Phtrong tien van tai

Phirong tien 2000 2001 2002 2003

Xe con 285.000 303.627 346.218

Xe tai 130.800 144.526 162.552 675.000

Xe tai c6 ram6c 12.500 13.317 15.185

Xe buyt 65.000 69.250 78.962

Tong (kh6ng ke xe may) 500.000/483.917 532.681/557.092 607.400 675.000

Xe may 6.478.000 8.395.835 10.273.000 11.379.000

Dwing sat

11.13 He thong duang sat bao gom 7 tuyen c6 tong d6 dai la 3.134 km. Moi tuyen

deu la dua6ng don, chui yeu la kho 01 met, v6i mot vai tuyen c6 kho durang tieu

chuan vA kho duang long ve phia bien gi6i Trung quoc. Tren toan he th6ng c6 han

1.767 cay cau (52.162m), 39 duang ham (11.468 m) vA 265 nhA ga. CAc phuiong

36

Chi tieu c6ng trong nganh giaio duc

tien th6ng tin lien lac da lac hau vA chi 40% trong sB cac nhA ga duac trang bi heth6ng den tin hieu ban tir dBng.

11.14 Chat urang cua dtuang va cau con kem vA nhieu tuyen dua6ng kh6ng dap*rng tieu chuan ky thuat hien dai. Phan 16n s6 tien dau tu trong ngAnh duac dAnhcho viec gia cB cac cay cau vA giuf cho he thOng kh6ng bi xuBng cap han nura. Ketqua lI tBc dB van hAnh cua tAu hoa chi murc 40km/h dBi v6i tau ch& khach vA22km/h dBi v6i tau cha hAng. Tuy vay, tBc dB chay tAu da duac cai thien 6 mBt sOnoi, vi du nhux th6i gian chay tau tir HA nBi den thanh phB HB Chi Minh dA giam tur34 gia xuBng 30 gi6.

11.15 Doanh thu tur dich vu duafng sat hien dang tang vai toc dB 15%/nAm tur nam1999 den nam 2003 vA co ve nhir Ia lDu6ng sat Viet Nam ve ca bAn trang trAi dtruccAc chi phi khai thac, trong d6 c6 ca khoan d6ng g6p 10% thu nh.p cho viec baoduaxng ca sa ha tang. Mac dii tinh trang cuia dua6ng ray, thiet bi keo vA dau mAy ratkem, kha nAng hoat dBng cua Du6ng sat Viet Nam van duaqc xep a muTc trung binhtrong sO 8 nux6c trong khu vuyc. Thuc ra, kha nang van chuyen hAng h6a durng thur 3chi sau HAn Quoc va An D6. KhA nang ve dBi ngu nhan vien thap han, xep thur 6trong sB 8 nuac.

11.16 He thOng dau may vA toa xe do Dufng sat Viet Nam khai thAc da rAt cu.Chi co 120 trong sO 397 dau may Ia c6 cBng suat cao (tren 1.000 suc ngua) vA c6chat luang tOt. Han mBt nura trong sB cac toa xe ch& khAch Ia tren 20 nam tuBi vA90% toa xe ch& hAng duac che tao tur truac nAm 1980. Mac dui vay, khA nAng vantai cuia Duang sat Viet Nam van dang tang len tren ca phurang dien hAng hoa va sOhanh khach.

Cang va vin tdi bien

11.17 Viet Nam co han 80 cAng bien, tOng sO 22.000m cau tAu vai 2,2 trieu m2

ben cang vA 1 trieu m2 ben tAu. Mac dau van con thap so vai cac cang hien dai hantrong khu vurc, hieu qua hoat dBng cua cac ben cAng da tang len vA chi phi tai cAngda giam xu6ng (Bieu dO 11.2). Nang suat cuia cAng da ducc cAi thien tit trung binh1.800 tan/m trong nAm 1995 len den 2.800 tan/m vAo nam 2000, du cac cAng a Saigon vA Hai phong da dat muc 3.500 tan/m. Theo Vinalines, khA nang boc xepcontainer a cAng Sai gon Ia 20 den 25 container moi gia, a cang m&i CAi Lan(Quang Ninh) lI 30 container vA boc xep hAng hoa thong thuarng Ia 1.500tan/ca/ngAy. Con sO nAy tuang durang vi khA nang hoat dBng cua cac cang khactrong khu vurc.

37

DnJnh gid tong hap chi tieu c6ng, ddu thau mua sam cong vd trcich nhiem tii chinh 2004

Bieu do 11.2: Chi phi van chuyen container 40 feet, qua cang gan nha't,de'n Nhat Bin (USD)

1,600

1,400

1,200 -

1,000 -

800

600

400 -

200 -

0- O .~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~.2002 2004 Trung bih2004

Nguon: KhAo sat Ian thur 12 va 14 ve so sanh chi phi lien quan den dau tu tai cAc thanh phg va)khu v.uc Iana chau A do JETRO thrc hien nam 2002 va 2004.

11.18 Chi phi tai cang Hai Ph6ng va Sai G6n giam phan 16n lA do giam phi taicang, giam chi phi van chuyen bang xe tai vA nhung chuyen bien tich circ tronghoat dong cuia hai quan. N6i chung, cac cang 6 phia bac kh6ng c6 tinh canh tranhbang cac cang 6 phia Nam va it chiet khau cho khach hAng han. Nhan t6 chu yeutrong chi phi hau can 6 Viet Nam hien nay lA chi phi van tai bien, hien dang gapd6i so vai Malaysia vA Indonesia. M*ic chi phi van tai bien cao nAy mot phan lA donhu cau van chuyen qua canh container ra vA vAo Viet Nam phai qua cac cangtrung tam, do kha nang tiep can rat han che cuia cac tAu cha container 16n vao caccang nuac n6ng hien nay tai Viet Nam.

11.19 Cac loai tau l6n cting da diuac phat trien tur so lrang 679 chiec va c6ng suat1,6 trieu DWT vAo nam 2000 len 928 chiec vai cong suat 1,79 trieu DWT vAonam 2003. HAng nam, so luang tau tang 12% vA tong cong suat tang 4% trong th6iky 2000-2003.

Vain tdi dw&ng song

11.20 Viet Nam c6 41.000 km duang song tir nhien, trong d6 8.000 km duac surdung cho muc dich thtroang mai. Cuc dux6ng song Viet Nam (VIWA) quAn 1ykhoang 6.000 km, phan c6n lai do chinh quyen dia phuaong quan ly. Cuc cungquan ly ca cac cang song chinh. Chi tieu cong dAnh cho chuyen ngAnh durang songcho phep bao dtrung thu6ng xuyen he thong hoa tieu, nao vet 6 quy mo nh6 vanang cap mot chuit cac cang song. Tien duraic dAnh cho dau tir cca ban rat it trur viecnang cap hai kenh dan nuac chinh cuia Ving dong bang song Cuu Long bangnguon von ODA.

38


11.21 Mac du dirQc dau tr it, dtx6ng song van rat hap dan trong viec van chuyenthan, gao, cat, da, s6i va nhung hang hoa khac, Ia nhang th*r c6 kh6i Irong 16annhung gia tri thap. Thuyen va xa lan tren s6ng da nhanh ch6ng phat trien. Nam1999, c6 63.600 chiec vai cong suat 1,7 trieu DWT va 197.000 cho ng6i danh chohAnh khach. Nam 2003, con so nay da tang len 83.000 chiec tau vai cong suat 3,7trieu DWT, 280.000 cho ngoi danh cho hanh khach va 3,4 trieu suc ngua. Ngoai racon c6 hang chuc ngan thuyen va pha. Tuy nhien, hieu suat suT dung nhangphuong tien nay rat thap, vai moi tau 16n chi van hanh 223km m6i thang hay7,4km m6i ngay. Theo Cuc durng s6ng Viet Nam (VIWA) Iy do cuia hieu suat surdung thap nay la do cac phiuong tien boc xep con yeu kem a doc cac con song vakenh va do d6 dan den kha nang b6c do d6i vai cac tau thuyen bi cham.

Hang khong

11.22 Chi tieu cong cho nganh hang kh6ng rat it ngoai viec nang cap m6t so sanbay va dar6ng bang. Tinh den thang 1/2004, tren ca nuac co 22 cang hang kh6ng,trong d6 c6 3 cang hang kh6ng quoc te, dang diuac Cuc hang kh6ng dan dung VietNam (Cuc HKDD) quan Iy va khai thac. Tuy nhien, cac cang hang kh6ng c6 quym turong d6i nh6 va thiet bi chua duac hien dai hoa hoan toan.

Bang 11.4: Ty le chiem cho ciia hang Hang khong quoc gia Viet Namtrong tong so cho duo.c cung cap

Quoc te Noi dja Binh quan gia quyen

2001 72 83 74,52002 72 82 76,42003 64 81 67,7

11.23 Vit Nam dang quan ly va dieu hanh cac hoat dang bay trong vuing trai c6dien tich khoang 1.200.000km2 thuoc 02 viing thOng bao bay Ia FIR Ha N6i vaFIR Ho Chi Minh. Day la 2 viing FIR co cac duarng bay v6i mat d6 bay kha cao,chiem vi tri quan trong d6i vai cac hoat d6ng bay trong khu vtrc Chau A - ThaiBinh Duang, hang ngay co tren 600 chuyen bay den va qua canh cua vfing traiViet Nam.

11.24 Van tai hanh khach va hang hoa bang duarng hang kh6ng dang tang lennhanh ch6ng. Toc dQ tang truang binh quan 1999-2003 ve hanh khach la 12,5%,hang h6a Ia 17,7%, Ian cat ha canh Ia 10,8%. Van tai hang kh6ng quoc te tang gapdoi ve so hanh khach tur 2,3 trieu Irot nam 1998 len den 4,2 trieu luat nam 2002,ve so hang h6a tang tr 60.000 tan len 110.000 tan. so may bay da tang tr 20 chiecnam 1999 1ln 34 chiec nam 2003. Ty Ie chiem cho bi dai dich SARS lam anhhuang vao nam 2003 nhung sau d6 da phuc h6i vao nam 2004 (Bang 11.4).

11.25 Thu nh.p tr cac dich vu hang kh6ng va phi hang kh6ng da tang nhanhtrong 6 nam qua (1998-2003), toc do tang doanh thu trung binh la 17%/nam, t6nglyi nhuan trr&c thue binh quan tang 20%/nam trong cuing ky. Do d6 cac cum cang

39

DOnh gia tong hop chi tieu c6ng, dau thadu mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

hang kh6ng da duayc dau tu m6t ngu6n v6n dang ke de cai tao, nang cap ca sa hatang ky thuat va dau tir xay durng cac nha ga hanh khach mai, hien dai nham dapung khoi luqng van tai va lru lrong hanh khach dang tang len nhanh ch6ng.

An toan giao thong

11.26 Van de nghiem trqng nhat nAy sinh tur toc dQ tang tru&ng nhanh ch6ngtrong ngAnh giao th6ng lA so Iuong 16n tai nan tang len doi v6i moi loai hinh giaoth6ng, dac biet lA giao th6ng durng bW.

11.27 Tai nan giao th6ng dw6'ng bo - Tai nan giao thong tang manh tux nam 1999den nam 2002, nhung to ra co su giam tur nam 2002 den nam 2003. Sir tien bo nayla do viec thurc hien Nghi quyet 13/2002/NQ-CP ngay 19/11/2002 cuia Chinh phuinham cai thien an toan giao thong thong qua giao duc, truyen thong, thi lay banglai xe, kiem tra chat luang xe, didu hanh va thurc hien luat giao thong, cai thien cacdiem den, v.v. Tuy nhien, ty le. chet 11,76 ngir6i tren 10.000 xe ca gi6i vAo nam2003 van con cao. Them nura, viec thu th.p cac du lieu tai nan giao thong van chiraday d6, nen so thuang vong thurc te co the con cao han nua. Bang 11.5 cho thay tyId tur vong do tai nan giao thong 6 mot so nuac trong khu vurc.

Bang 11.5: So s.anh voi cac nwr6c khaic

Ty le chet tren Ty le chet tren100.000 dan 100.000 xe

Viet Nam 16,01++ 11,76 ++Ma-lay-xia 26,01 5,69In-d6-ne-xia 4,49 4,22Phi-lip-pin -

Lao 6,92 13,98Cam-pu-chia 3,73 11,95

Nguon: UBATGTQG, 2004 (so lieu so sAnh nam 2002).

11.28 Ty 16 tai nan giao thong cao chui yeu do 1oi ciia nguai tham gia giao thong(lai xe, ngua6i di bo). Nam 2003, theo so lie.u cuia Uy ban An toAn giao thong chothay 80% so vu tai nan gay ra do nguyen nhan nay, trong d6 33% lA toc do.vwatmuc cho phep, 17% lA tranh vurat sai qui dinh, 16% lA lai xe thieu chu y quan satvA 6,5% lA lai xe say rurou bia. Dieu kien cula dua6ng xa va phirang tien lA nguyennhan nh6. Phan 16n cac vu tai nan, 48%, xAy ra tren du6ng quoc 16, dac biet la tainhung khu vuc di qua vurng dong dan cux. 24% cac vu tai nan xay ra tren duang dOthi. Qua trinh "do thi h6a' cac con dr6rng a Viet Nam lA tac nhan chur yeu gay ra ty1l tai nan cao do c6 qua nhieu ngua&i xay dung nha vA sinh song ke hai ben durang.

11.29 Tai nan d6i v6i cac loai hinh giao th6ng khdc - Doi vai cac loai hinh giaothong khac, ty le. tai nan khong tang cao den nhtr vay. V6i diu6ng sat, duang thuynoi dia vA van tai ven bien, trong nam 2003 co 920 tai nan, trong do 545 tai nan c6nguai chet. Con s6 nAy tang khoang 10% so v6i nam 2000 song lai giAm so v6i tyle tai nan tinh tren so km di lai.

40

Chi tieu c6ng trong nganh giao d.uc

Chi tieu c8ng chung trong nganh giao th8ng

11.30 Danh gia ve chi tieu c6ng trong nganh giao th6ng chui yeu duia vao so lieuve chi ngan sach nha nuarc danh cho giao thong cuia Bo Tai chinh cho giai doan1999-2002, trong d6 chi tiet den chi ngan sach trung uong va dia phuong va so1ieu ciia B1 Giao thong cho giai doan 1999-2003. Nghien cuu thuc te tai tinh dUrcthuc hien tai Vinh Long va Phu ThQ, cung cap m6t vi du mau ve chi ngan sach taicap dia phuxang.

T8ng quan v2 chi ti2u cong trong nganh giao thong

11.31 Theo so lieu cuia B3 Tai chinh, chi cho giao thong tang khoang 21% moinAm trong giai doan tur 1999 den 2002, phan anh cam ket manh me cuia Chinh phfinham cai thien he thong giao thong de thuc day tang tru&ng kinh te. Ket qua la, chicho giao thong d,at 3,5% GDP trong nam 2002, so vai muc trung binh 2% vaonhuxng nam cuoi th.p ky 90. Chi tieu cong cho giao thong da vUQt muc 1,2 ty USDvAo nAm 2002, dat muc de ra trong nhfrng ke hoach trucrc dM. So lieu cho thay tytrQng cuia ngan sAch di trurc tiep den cac tinh da tang len dang ke tur 44% nam 1999len 56% nam 2002 va chi thutng xuyen ke tfr sau khi dat m*rc tang dang ke vaonam 2000 da bj giam xuong gan bang m*rc nam 1999.

Bang 11.6: T6ng quan ve chi tieu c8ng trong nganh giao th6ngdira tren so lieu cuia Bo Tai chinh (ty d8ng)

1999 2000 2001 2002 Toc dotang hangnam (%)

Tong chi ngan sach cho giao th6ng 10.616 11.375 14.985 18.721 20,8- Tong chi cho giao th6ng tai TW 5.901 6.391 6.582 8.305 12,1- Tong chi cho giao th6ng tai DP 4.715 4.984 8.403 10.416 30,2

Ty trQng cua chi cho giao th6ng trong GDP 2,7 2,6 3,1 3,5Ty trQng cua chi cho giao thong trong Tong chi 12,5 11 12,5 13,8NST1 trong chi cho NS dia phuacrng trong Tong chi 44,4 43,8 56,1 55,6NS cho giao thong

Tong chi thuang xuyen 723 1.319 1.404 1.331 22,6- Tong chi TX tai TW 331 792 799 580 20,6- Tong chi TX tai DP 392 527 605 751 24,2

Ty trQng cua chi TX trong tong chi NS cho giao 6,8 11,6 9,4 7,1thong

41

DOnh gid tong h;rp chi tieu c6ng, dgu thacu mua sam c6ng vai trach nhiem tai chinh 2004

11.32 Tuy nhien, nhu DGCTC 2000 da chi ra, van c6n c6 str kh6ng nhat quangiu?a so lieu cua B6 Tai chinh va B6 Giao thong.2 Trong khi so lieu cuia Bo Taichinh dura tren so thurc chi qua kho bac thi so lie.u cfia B1 Giao thong lai dua trengia tri khoi Irqng thurc hien cuia cac cong trinh da ducc duyet.3 Da c6 stu kh6ngdong nhat giura khau duyet dur an vai viec phan b6 ngan sach dan den "6hong phaitat ca mQi chi phi deu dutc Ngan sach chi truac va do v.y van con mot s6 Iuong16n can phai thanh toan bang ngan sach nha nuac de giai quyet m6t so khoan nc

ton dQng. Vai muc dich phan tich day dui chi tieu cong cho nganh giao thong trongDGTHCTC 2004 nay, chuing toi da s*r dung so lie.u do B6 Giao thong cung cap vechi ngan sach trung trong va s6 lieu cuia B6 Tai chinh ve chi ngan sach diaphurong.

Bang 11.7: Tong quan chi giao th6ng (tS dong)

1999 2000 2001 2002 Tungtrir&ng

hangnam

Tong chi ngan sach cho giao th6ng 12.795 13.381 19.996 23.910 23,2

- Tong chi NS trung urng 8.080 8.397 11.593 13.494 18,6- T6ng chi NS dja phurcng 4.715 4.984 8.403 10.416 30,2

Chi giao th6ng so v6i GDP (%) 3,2 3,0 4,2 4,5Chi giao thong so v&i tong chi NS (%) 15,1 13,0 16,7 17,6

Chi NS dja phuarng so vOi t6ng chi giao th6ng 36,9 37,2 42,0 43,6

Tong chi thuang xuyen 1.576 1.721 2.125 2.334 14,0

- Tong chi NS trung uang 1.183 1.194 1.520 1.600 10,6- T6ng chi NS dja phuaong 393 527 605 734 23,2

Chi thurang xuyen so vai t6ng chi NS (%) 12,3 12,9 10,6 9,8

Nguon: So lieu chi trung uong do B6 Giao th6ng cung cap, cAc so lieu khAc do Bo Tai chinh cung cap.

11.33 Dura tren cac du lie.u a bang 1 1.7, ta thay muTc chi tieu cho nganh giao thongda tang han 23% trong thai ky 1999-2002. Ket qua la, chi ngan sach cho giaothOng da dat muxc 4,5% GDP vao nam 2002, so vai murc 3,2% nam 1999. So lieucing cho thay chi cho giao thong tang tuang xurng vai t6ng chi ngan sach, ty trongchi cho ngan sach dia phuxang dang tang len va chi thuang xuyen ciing da diqcnang len. Tuy vay, nhutng con so nay cung cho thay chi thutang xuyen khong tangcang toc dQ vai chi dau tu, do d6 ty trong chi thuang xuyen trong tong chi chogiao thong da giam tur 12,3% nam 1999 xu6ng 9,8 % nam 2002.

2 Ngoai nguyen nhan chenh lech ve khoi lhrmg thyc hien va thirc thanh toan qua Kho b,c nhu da neu, c6n

do mot so nguyen nhan khac ve che do hach toan. So cua Bo Giao th6ng c6n bao gom: chi (ng tru6c du

toan, chi tur ngu6n thu de lai quAn Iy qua ngan sach nhA nLrdc, cac khoan chi cho Bo Giao th6ng van tAi

nhung kh6ng thuoc lmnh vLrc giao th6ng nhu chi quAn 1y nha ni.dnc, chi dao tao- d.y nghe, y te. v.v.3Vi d,u, theo quyet toan ngan sach 2001 duqc cong bo thi chi ngan sach cho nganh giao th6ng la 1 1,4

nghin ty dong. Con so nay sat v6i con so do Bo Giao th6ng cung cap nhurng lai cao han so Mieu quyet

toan ngan sach trong Thong ke tai chinh quoc gia ve chi ngan sAch trung utang cho ngAnh giao th6ng do

Bo TAi chinh cung cap cho bAo cao T6ng hqp danh gia chi tieu cOng vA trach nhiem tai chinh lA 73%.

42


11.34 C6 kha nang Ia so lieu cuia Bo Tai chinh ve chi ngan sach dia phuong thaphon so chi thurc cua cac tinh. Bao cao Danh gia chi tieu cong tai tinh da duaqc thurchien tai Vinh Long va Pha Thq cho thay so lieu cuia Bo Tai chinh ve chi tien matcua m6i tinh chi bang 33% (6 Vinh Long) va bang 40% (6 Phui Tho) tong chi ngansAch do tinh bao cao. Sir khac nhau nay mot phan la do tinh triung (vai chi tir ngansAch cua cAc bo va cAc chuang trinh muc tieu nhung uy' quyen cho chinh quyen diaphurang chi), nhung ciing co the Ia c6 khoan chi dang ke tir ngu6n thu rieng cuiatinh va cuing co mot so khoan nu hien hanh do tinh bao lanh doi vai mot so du anxay durng.

11.35 DAnh giA nay c6 the se duac minh chung bang cac so lieu trong Chuongtrinh Dau tux cong cong (so lieu cuia Bo KHDT) cho thay t6ng chi giao thong la18,1 nghin ty dong va 18,5 nghin ty dong cho cac nam 1999 va 2000. Neu nhutngcon so nay d6ng thi chi ngan sach trung uang va chi ngan sach dia phuong sechiem 4,5% GDP nam 1999. Gia su tir nam 2000 m*rc chi trung binh tang 23%moi nam (dir tinh trong bang 11.7) thi chi cho giao thOng se 6 mf*c 5,4% GDPnam 2002.

Ngu6n tai chinh cho chi ngan sach trung uong trong nganh giao th8ng

11.36 M*c chi cao trong nganh giao thOng duqc tai tra hAng nam khong hoantoan bang ngan sach nha nuac. Bang 11.8 cho thay, trong quang thai gian danhgia, ngan sach nha nuac trang trai khoang 65% tong so cam ket trong nganh thOngqua chu trinh ngan sach hang nam. Khoang 35% c6n lai duac Thu tu6ng Chinhphu thong qua nhung kh6ng durcc dua vao ngan sAch hang nam. Gia tri nhungkhoan nu chua duac thanh toan da len tai 14,4 nghin ty d6ng trong quang th6igian nay. BAo cao DAnh gia chi tieu c6ng nam 2000 da chi ra m*c chi tieu tangthem dang ke khoang 40% trong nam 1997 va 65% trong nam 1998, so vai m*rcma Bo Tai chinh phan bo. Trong quang th6i gian nay, B6 Giao thong da dtra vaocAc nha thau de thtrc hien cac cong trinh, vai gia thiet la sau nay se nhan duackhoan tien phAt sinh them da duac thong qua. Dieu nay da dat ganh n.ng na nanlen vai cAc nha thau va cac ngan hang da cho hQ vay tien.

11.37 Na ton dong cuia cAc nhA thau dang duac tra dan bang tien ngan sach.ThAng 8/2004, Thu tuang Chinh phiu da phan bo 1.762 nghin ty dong (theo Quyetdinh 910/2004/QD-TTg) va 6 nghin ty dOng da duac phan b6 de tra cac khoan nacua cac hap dong xay dumg truac day.

43

DcTnh gica tong hap chi tieu c6ng, dju thau mua sam c6ng vai trach nhiem tai chinh 2004

Bang 11.8: Murc chi tieu cua ngan sach trung irong va cac ngu8n tai chinh (ty d8ng)

1999 2000 2001 2002 Tong %trongtongchi

Tong chi 8.080 8.397 11.593 13.494 41.564

Tong ngan sach duoc Bo Tai 5.901 6.391 6.582 8.305 27.179 65,4chinh phan b6:

Ngdn sach nhi nw6c 2.373 2.797 2.293 4.504 11.967 28,8ODA 3.528 3.594 4.289 3.801 15.212 36,6

T6ng na chua thanh toan 2.179 2.006 5.011 5.189 14.385 34,6

11.38 M*c chi tieu nAy cho giao thong 6 Vi8t Nam cao hon nhieu so vai cac ntrackhac trong khu viTc (Bang 11.9), mac du cac nu.ac nay dang & nhung giai doanphat trien kinh te cao han va co ca sa ha tang giao thong phat trien hon. Mot s6nurac nhu In-d6-ne-xi-a va Phi-lip-pin dang dau tr rat it cho giao thong. Ngoai ra,khi xem xet dau tr cua Viet Nam cho nganh giao thong trong giai doan 1994-2002, thi con so nay vao kh6ang 3,2 - 3,5%, gan bang dau tr cuia Nhat Ban tronggiai doan 1964 - 1973 va Trung Quoc trong 10 nam qua.

Bang 11.9: So sanh murc chi cho giao th6ng v6i cic niroc

Ntr&c Ty trong dau ttr cho Toc do phat triengiao thong tinh theo kinh te hang nam

% cua GDP (2000-2002) (%)

Ma-lay-xia 1,9 4,3Han Qu6c 1,8 6,3Thai Lan 1,7 4,1Xin-ga-po 1,3 3,1

Nhat Ban (1964- 73) 3,5-3,8

Viet Nam 3,4-5,1 7,5

Nguon: S6 lieu thong ke c6a IMF, B6 Tai chinh, Bo Giao th6ng.

11.39 Viet Nam dang phai doi mat v6i mot kh6 khan rieng do nhieu th.p kykhong duircc dau tr duing m*xc vi chien tranh va han che thuong mai. Tuy nhienmuc chi tieu ngan sach nay c6 le da dat muc giai han cao nhat c6 the chi neu tinhden cac nhu cau chi tieu ngan sach khac cuia nen kinh te vA chi ben vung neu c6cac bien phap quan 1y tot nc cong vA thu hut them dau tr cuia tr nhan de bo tra chonguon Ilrc cuia nha nuac.

Np, nganh x4y d.rng

11.40 Tinh hinh neu a tren da c6 nhung tac dong tieu c,rc 16n doi vai cac don vixay d,ung. Cac nha thau da vay cac ngan hang quoc doanh de duing lAm v6 n xaydung cac cong trinh vai hy vong se dtrcc thanh toAn trong tiroang lai. Hien cac

44


ngan hang quoc doanh dang buoc phai gia han nc khi ma trong nhieu trurang hapkhoan thanh toan lai den han tra viuat qua kha nang chi tra. SO lieu cuia cong tykiem toan Price Waterhouse Coopers (2001) ve cac nam 1997-2000 cho thay vande nay ngay cAng lan. Muai bon DNNN thuoc nganh giao thong duac danh gia lakhong c6 kha nang thanh toan ny co ban, tham hut ch6ng chat va khong c6 du taisan de thanh Iy vA tra na.

11.41 Hien nay cac doanh nghiep nay rat kh6 dtuac co phan h6a vi tham chi c6don vi khong dui tien de tra trong vA bao hiem xa h6i. Vira qua, Bo Giao thong dabao cao rang cac DNNN xay dung thuoc Bo da bi ny len den 6.223 nghin ty d6ng(Theo bMo "Ngu6i Lao d6ng" sO ra ngAy 20/08/04). Bo GTVT van con nc cacTong cong ty cong trinh giao thong (CIENCO) 3 nghin ty dong (mai tra duac hon1.700 ty dong) va cac tinh nm 3,5 nghin ty dong.

11.42 Dieu cban lA Bo Giao thong phai cung v6i cac bo vA dja phuong lien quankhac phai di den nhang quyet dinh can thiet de co cau lai cac cong ty xay dmngtrong pham vi quan ly cua minh. Noi nAo c6 the, can tien hAnh ngay viec c6 phanhoa cac doanh nghiep. Trong nhung tru6ng hop khac, ce the can phai xoa nhungkhoan no khong co kha nang tra va trong mot sO tinh huong phai cho phep doanhnghiep pha san. Mot ngAnh cong nghiep dau thau manh me, chuyen nghiep va dambAo ve tai chinh Ia yeu t6 cot yeu de dap mng nhu cau xay dung dang ngay cAngtang nhanh.

Chi thtrong xuyen

11.43 Dua tren he thOng so lie.u ghep, chi thtuang xuyen trong nganh giao thongtang trung binh tren 14%/nam trong th6i gian nghien cuu cua bMo cao nay. Tuyvay, m*c chi nay kh6ng theo kip vOi m*rc chi dau tur mai trong ngAnh vA ty trongcuia tong chi thu6ng xuyen giam tur 12,3% nam 1999 xuong 9,8% nam 2002.

Bang 11.10: So sanh so lieu ve chi thtr&ng xuyen cua Cu.c durong bo va Bo Tai chinh

Ty dong

So tien chi thurong xuyen tur NSTW do B6 TAi chinh cung cap 471Ngan sach bao dtrung da nhan dLrac theo Cuc duang bo 601Chi thurc te theo Cuc du&ng bo 829

Nguown: B6 Tai chinh, chi ngan sach trung uang cho giao th6ng. S6 lieu cua Cuc duang b6 thu thapdwuc qua cu6c g4p ga v6i Cuc ngay 24/04/04.

11.44 Nhu da neu a tren, ro rang Ia chi thuang xuyen khong theo kip tOc do vaichi dau tu vA neu tinh trang nay tiep tuc, thi cac dur an m6i se giam chat luang vadau tur s bi lang phi. Theo Chuong trinh Dau tu cOng c6ng 2001-2005, chi thLrungxuyen cho ngAnh giao thOng trong 2 nam 2001 va 2002 dang 1l ra phai IA 2,8 vA 3nghin ty dong. Nhung con so thurc te cuia nhang nam nAy, nhu trong bang 11.7 daneu IA 2,1 vA 2,3 nghin ty dong, mac du con so nay da bao gom chi cho tien congvA tien luong vA cac chi phi van hanh ngoai luong. B1 Giao thOng da chi thu6ng

45

Ddnh gia tong h.p chi tieu c6ng, dju thdu mua sam c6ng va traich nhiem tai chinh 2004

xuyen nhieu han so do Bo TAi chinh cung cap va nhy vay da lai gay ra cac khoanny.

Bdo tri cdc quo^c lo

11.45 Mot trong nhuTng van de quan trong nhat cua ngAnh giao th6ng Ia dAm baonguon tai chinh day dui va dang tin cay cho viec bao tri toan bo mang luai dtu6ngbo. 0 cap quoc gia, Cuc dtrang bo Viet Nam (VRA) chiu trach nhiem quan 1 toanbo he thong quoc 16, trtrc tiep quan 1, bao tri 56% he thong quoc 16, dong th6i c6nhiem vu kiem tra, tr van va kiem soAt chat lIuang ciia phan qu6 c 1 con lai ma B6GTVT da uy thac cho cac tinh/ thAnh phO quan Iy.

11.46 Mot nghien curu mai day cuia NHTG tai tra cho Du! an Nang cap he thongduang bo do NHTG tai tra, su dung m6 hinh de dur doan muc do hu hong cuia hthong dtr6ng v6i chien luac bao dtuang hien tai, da nhan manh nhu cau tang dangke quy danh cho bao dutng. Bieu do 11.3 cho thay neu chi cho bao tri van a muirc"hien tai", trong vong 10 nam t6i, he thong duang se bi hu h6ng nghiem trong v6i34% trong do co 55% nam trong he thong c6 mat do giao thong cao. Ty le. dux6ngtot sa giam xuong chi con 10%. Nghien curu nay da tinh toan rang de duy tri tinhtrang hien tai "kh6ng doi", hang nam se can khoang 1,15 nghin ty dong. De datdiuac giai phap t6i uru nhat, se can 1,5 nghin ty dong m6i nam va so tien nay kh6ngbao gom nhu cau chi cho bAo duang cau.

11.47 Cuc du6ng bo Viet Nam da trinh len Thui tua&ng Chinh phui de an nhu cauvon bAo tri he thong quoc 16, de nghi cung cap ngu6n tai chinh hang nam la 2.060ty dOng va cho tai nam 2005 se tang 1ln 2.960 ty dong de trang trai cho moi nhucau bao tri cAc quoc 16. Duy tinh cac khoan chi chi tiet d6i v6i giai doan tur nam2003 den nam 2005, nhu sau:

* Bao dua6rng thu6ng xuyen - 692 ty dong* Bao dua6ng dinh ky - 1.065 ty dong* Bao duarng cau - 75 ty dong* Bao dtuang khac (bien bao giao thong, den tin hieu...) - 190 ty dong* Sra chura dot xuat -40 ty dong> Tong - 2.062 ty dong

11.48 Trong nhung nam vura qua, nguon tai chinh phan bo cho bAo tri qu6c 16 datang dang ke tur 592 ty dong nam 2002 len 946 ty dong nam 2004. Tuy nhien,nhung con so nay chi bang 50% ua&c tinh cuia Cuc durng bo. Tinh hinh con tra nentoi te han do nhfung khoan ny chua thanh toan cuia Cuc vi da chi nhieu han sodtrac phan bo bang cach vay nc ho.ac ny lai cac nha thau, ma se phai hoan trAtrong cac nam tiep theo. Hien nay so ny da 1ln den 800 ty d6ng (51 trieu USD) vaho du dinh se phai hoan tra khoang 150 ty dong vAo nam 2004.

46

Chi tieu c6ng trong ngainh gico duc

BiWu do 11.3: So sanh tinh hinh hir hong cua he thong dim'ngtumng ung voi nhung tinh huong chi ngan sach khac nhau

70

60

50

'~40

.> 30

r5 20

10

0T& TB Ker T6t TB Kem T6t TB Ker

Hien tai Khtng d6i DK t6t nh6itDK turng ung v6i chi ngan sach

Ngu0n:S6 liCu tir ke' hoachciIhq I0nam cia hd thong diu6ng b6, do Nh6m Louis BergerGroup chuan bj cho Cuc duamg b6 Viet Nam, Thing 12/2003.

Bao tri cdc dfiung tinh

11.49 Tinh hinh c6n toi te hon vai he thong duang do cac tinh quan 1y. Cac tinhdurng nhu chi chi 4-5% ngan sach cho hoat dong bao tri (tai Vinh Long chi bao trichiem 4% tong chi cho giao thong, so vai con so 5% cua Phui Tho). Tinh chu yeudura vao cac khoan d6ng g6p cuia nhan dan va ngay cong lao dong d& thuc hien baotri he thong duang lang va xa. Tai nhurng vuing kinh te kha hlon, chien luYc nay cothe duy tri duaqc do ganh nang chi cho bao tri tinh theo dau nguai dan khong caolam. Tuy nhien, tai nhutng vuing ngheo xa xoi heo lanh, chien lurc nay khong the'ben vuTng trong thai gian dai. DOi vai he thong duang cap cao hon nhu diuang tinhva duang huyen, nhin chung quy bao tri duac phan bo dui d trang trai cac hoatdong bao durang thiuang xuyen nhung khong dui d suia chura dinh ky.

11.50 Tir cu6c khao sat thuc te tai cac tinh va tiur cac dir an dang tien hanh, da c6nhang bang ching ro rang cho thay tinh hinh thieu nguon chi bao tri diurng dacbiet nghiem trong tai cap tinh. Chien liuac bao tri cuia tinh Ia rai nhira dur6ng detranh phai bao tri.. Trong ngan han, chien luac nay se lam giam ganh nang bao tri,nhlng trong trung va dai han, cac tinh se phai d6i mat v6i he thong dua6ng ngaycang xuong cap va phai chi nhung nhung khoan tien lan cho sura chaa dinh ky.Dac biet tai cap tinh, van de cap bach Ia phai tang quy bao tri duarng.

Nh*ng sw lua chon kh/c nhau cho quy bdo tri didng bo11.51 Dir an nang cap he thong duang bo do NHTG tai tra vua qua cuia Chinhphu se cung cap 110 trieu USD trong vong 5-6 nam tai cho hoat d6ng sura chuadinh ky: khoang 20 trieu USD/nam hay 315 ty dong. Con so nay giam dan quathai gian va van can co nhung nguon khac de dap umg day dii nhu cau bao tri.

47

DOnh gia tong hip chi tieu c6ng, ddu thaû mua sam cong va trdch nhiem tai chinh 2004

11.52 De giai quyet van de thieu nguon chi cho duang bo, mot khoan phi giaoth6ng dac biet 300 dong tinh vao gia xang va dau diesel diuac ap dung tur nam1994 v6i muc tieu lI "tao ngu6n thu cho sua chura va bao duang thiuang xuyen hethong giao thang". Khoan phi nay tang len 500 dong vao nam 1996 doi vai xang,kh6ng d6i d6i v6i dau diesel, nhung so tien thu them tur xang dau da tr& thAnh motnguon thu ngan sach chung. Thuj tua6ng Chinh phu da phe duyet ve nguyen tac viecthiet lap mot quy dua6ng bo, nhung y tua6ng mot quy d.r6ng bo do hiep hoi nhungnguai sur dung diu6ng quan Iy lai vi pham Luat Ngan sach hien hanh. Bo Giaothong van tai duac giao nhiem vu l.p de an cu the ve thAnh l.p Quy Bao tri duangbo. Tuy nhien c6 hai moi lo ngai: (1) viec nay tao tien le cho viec lp them cac quyngoai ngan sach khac va (2) neu so tien thu duagc qua lan se lam giam ap luc doiv6i Bo Giao thong trong viec churng minh cho yeu cau chi doi vai ngan sach.

Bang 11.11: Nguon thu trong nam 2001 tr nhfrng khoan thu do ngtroi sir du. ngdirong d6ng

Ty dong

Phu thu tur xang 2.537Phi cap phep/kiem tra chat lrang xe 2.583Phi cau dtrung 551T6ng 5.671

Nguon: B6 Tai chinh.

11.53 Cuoi ciung, neu khong co mot su cam ket nham tang quy danh cho bao tridtuang bo thi se khong can thiet phai thiet l.p mot quy rieng cho duang bo. Tuynhien, nhfrng nha ra quyet dinh van con dang co gang de xac dinh nhu cau thuc sircula hoat dong bao tri du6ng bo vi he thOng thong tin va quan Iy dang hoat d6ngtrong Bo Giao thong, Cuc dutng bo va cac tinh chua day dii de quan Iy mot heth6ng hon 200.000 km diuang. Can phai co sur thu th.p thong tin va theo doi, kiemtra c6 hieu qua han va neu cac quyet dinh dau tu va bao tri dirc xac dinh uu tientheo mot cach c6 he thong c6 s* dung cac cong cu quan ly hien dai.

Chi ngan sach dia phirong

11.54 Ty trong ngan sach danh trurc tiep cho cac tinh dang ngay cang tang len.Dua tren he th6ng s lie.u ghep, ty trong chi cho giao thong danh cho dia phuorngtang tu 37% trong t6ng chi ngan sach cho giao thong nam 1999 len khoang 44%nam 2002, phan anh cam ket phan cap qua trinh ra quyet dinh trong nganh va nhanmanh sur phat trien duaOng giao thong t6i vuing nong thon. Neu chi dua tren s6 lieucuia B Tai chinh, nhung con sO nay phai la 44% nam 1999 va 56% nam 2002.

11.55 Nhang con sO nay chi lien quan den nguon phan bo tu ngan sach nha nu6cva cac tinh c6 the huy dong nguon cua rieng minh cho nganh giao thong. M.c daDGTHCTC 2004 nay khong thu th.p thong tin chi tiet tu cac tinh, nhung cung dathuc hien nhung nghien cru mau ve chi tieu cong tai Phui Tho, Vinh Long va Ha

48


Noi. Vi du tai Vinh Long, nguon cua ngan sach nha nuac phan bo chi chiem 33%tong chi ngan sach cho giao thong va tai Phui ThQ Ia 40%. D6ng g6p cua nhan danvao khoang 7% tai Vinh Long va 20% tai Phu Tho.

Xu hwong chi cho giao thWng trong viing

11.56 Mot bao cao phan tich ve xu hu6ng chi cho giao thBng trong tinh va vungchi ra rang mac du da c6 nhung co gang de mot lIn nfra hu6ng nhung khoan chicho nhurng vang ngheo nhat, van c6n phai phan b6 lai hon nfua. Bang 11.13 chothay mac dui murc chi tinh theo dau ngtx6i tai vfing ngheo nhat cao han v-ung c6 thunhap cao nhat 84%, nhung dieu nAy van kh6ng bii dap duaQc ganh ndng 16n han veduang xa tai nhung vuing ngheo nhat. Do co mat do dan cu thap hon, chieu daidur6ng tinh theo dau ngu6i tai viing ngheo nhat cao hon gap 3 lan va m*rc chi chomoi km durang chi b-ang 2/3 murc chi cuia v-ung co thu nhap cao nhat. Cung co sukhac nhau dang ke neu tinh den nhu cau tai nhung tinh ngheo nhat chi co 61 % danso den du,ac vai duang giao thong trong moi dieu kien th6i tiet so vai con so 95%tai tinh co thu nh.ap cao nhat.

Bang 11.12: Mirc chi cho dir&ng bo cap tinh

10 tinh giau nhat 10 tinh ngheo nhat

Mac chi trung binh/km (trieu dong) 76,2 49D6 da durong/1000 dan (km) 1,17 3,6Mic chi/nguoei (dong) 85.600 157.500Kha nang tiep can trung binh den 94,2 61,3du&ng giao th6ng n6ng th6n (%)

11.57 Bang 11.13 cho thay co nhung v-ung nhat dinh phii co sur quan tam dac biethan, dac biet t,ai vung Tay Bac. Vang D6ng bang song Cuu Long la trurang hapd.c biet vi m,c di co do tiep can thap neu tinh theo kha nang tiep can den durangbo, nhung phan Ian ngu6i dan deu c6 the den bang duang kenh rach. Tuy vay, vihien dang c6 18 trieu ngux6i dang song trong vuing Dong bang sOng Curu Long, daydu6ng nhu lIa mot tru6ng hap tot de ma rong he thOng dua6ng ra mot bo phan danso lan hon.

11.58 So lieu cu the cuia tinh cho thay co nhung tinh dac biet a cac vung khaccang can giuip d6 them nhu Tay nguyen va DOng bac. Cac khoan dong gop hangnam cho co sa ha tang duang giao thong du,ac uac tinh bang 9,8% thu nhap hangnam cfua ngur6ng ngheo tai vuing Mien nuii phia Bac so vai murc 4,6% trong canua6c n6i chung (Foster and Vo, 2003).

49

DAnTh giai tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mnua sam c6ng va trach nhiem tii chinh 2004

Bang 11.13: Str khac nhau giua cac vung ve murc chi cho dtrong bo

Vung Khi nang tiep can Mirc Mirc chiden dtrong giao chi/nguroi trungth6ng n6ng th8n binh/km

(%) ~~~~~~(trieu do^ng)

D6ng bac 74 89.714 56

Tay bac 52 115.245 56

Dong bang s6ng Hong kh6ng ke Ha Noi 92 63.284 146

Bac trung bo 78 46.900 35

Nam trung bo 78 123.500 124

D6ng bac nam bo kh6ng ke TP HCM 93 176.522 250

Cao nguyen trung bo 73 72.061 55

Dong bang s6ng Curu Long 57 72.463 89

11.59 Nhin chung, hien dang thieu mot phuong phap r6 rang de xac dinh nhu cauchi giua cac tinh. Cac tinh c6 quyen tir chfi cao ve viec quyet dinh m*ic chi chogiao th6ng, nhung can phai c6 s,r h6 tra them tir trung urong de phat trien duangtai nhang vuing hoac tinh nhat dinh. Neu kh6ng c6 nhung thong tin can thiet vem*c chi va hoat dong quan Iy du6ng, se rat kh6 ra quyet dinh.

Chi tieu c6ng trong chuyen nganh

11.60 Ty trong cua chi tieu cong cho dtuang bo cao hon han cac chuyen nganhkhac va tham chi c6n tang len trong quang thai gian nghien c*Tu cua bao cao nay,den muc trung binh lA 87% trong tong chi trong giai doan 1999-2002 (Bang11.14). Vai ty le hang h6a va hanh khach van chuyen tren cac tuyen du6ng bo sovai cac chuyen nganh khac, muc chi nay duang nhu tao ra ty trong qua thien vedur6ng bo. Nguyen nhan mot phan Ia do hang hai, hang khong, diurang sat deu c6nguon thu tr,rc tiep va do vay it phu thuoc hon vao chi ngan sach de phat trien. C6kha nang Ia giao thong hang hai va hang khong c6 the tur trang trai chi phi va taitra cho sur phat trien cua rieng minh, nhumg dua&ng sat hiern khi ducac nhu vay vanhieu chinh phui van dang ho tr,a durang sat tren co sa xa hoi va moi truang.Nhurng con so nay cuing cho thay diu6ng song cang phu thuoc vao chi ngan sach,co m*c chi thap hon m*rc de nghi trong Chuong trinh Dau tur c6ng va cac m*rc chinay cung hqp Iy neu tinh den dung luang dang ducac van chuyen bang du6ng sOng.

11.61 Trong 2 nam ke hoach dau tien (2001 va 2002), m*rc chi th,uc te khongphan anh sur phan bo mau trong Chuong trinh Dau tu cOng. Ke ho,ach phan b6 chodurang b6 Ia 72% trong khi muc chi thurc van khoang 87%. Sur tap trung vao duangbO da dua den nhang tac d6ng tich cutc ve tinh hinh hoat d6ng cuia chuyen ngAnhnay. Tuy nhien, sur tien trien cua duir6ng sat va duang thuy n6i dia bi anh hur&ngdac biet xau do thieu dau ty.

50

Chi tieu cong trong ngacnh giao duc

Bang 11.14: Chi ngan sich phan theo loai hinh giao th6ng (ti dong)

1999 2002 Ty Ke hoach Tytrong trong trongtrung Chiro'ng dtrycbinh trinh Dau ttr de nghi

% c6ng 2002 %

Tong 12.795 23.909 20.400D)r6ng sat 762 1.393 6 2.000 9,8D3u&ng bo 10.784 20.982 87 14.700 72Dua&ng bien 539 489 3Duang s6ng 215 386 2 1.700 8,3Du6ng hang kh6ng 171 184 1 2.000 9,8Dt6ng ong dan 0 8 0 - -Khc 324 467 2

Nguon: So ke hoach lay tur ChLrong trinh Dau tux cong 2001-2005 (Bang trang 39). S6thurc te Iay tu Bo Tai chinh ve muc chi ngan sach dia phuong va Bo Giao th6ngve murc chi ngan sach trung uLnog.

Diwcng song noi dia

11.62 Nganh duang thuiy noi dia c6 2 nguon thu chinh: phu phi thu tren dau diesel300 dong/lit va mot khoan phi dang ky nho thu mot lan (2 USD/tau). Khoan phihang nam truac day 800 dong/dwt da bi bai b6. Phi hang hai duac thu tren motdoan nh6 cua Dong bang s6ng HOng. Khoan nay chi dem lai 1 ty d6ng/nam va chidu de chi phi cho bo may thu va mot tram quan Iy dua6ng s6ng. Nguai siu dung caccang song chinh thuic phai tra phi cang dura tren so tan van chuyen. Nguon naydem lai 13 ty dong/nam, ngoai 20% nop ngan sach, 80% con lai chira du chi chobo may Cang vu durang thuy noi dja.

11.63 Do vay, Cuc d.r6ng song Viet Nam phu thuoc vao ngan sach nha nuac dephat trien va bao durang diuang song. Chi ngan sach hang nam hien chi bang 2%chi ngan sach cho duang bM. Trong khi phan lan duang sOng noi dia Ia nhung consong t,u nhien va khong d6i h6i phai dau tu nhieu, chi cho bao durang thurangxuyen duac uLrc tinh la chi dat 65% nhu cau. Khoi lurng dat da nao vet cuia duangsong thuoc Nh6m A thurc ra da giam tu 1,1 trieu m3 vao nam 1999-2001 xuongden 700.000 m3 nam 2002 va 820.000m3 nam 2003.

11.64 Chi cho bao tri duang song can du,ac tang han muic 15,5 trieu dong/km hiennay. Han nura, phan kmn cac cang dang nam durai sur quan Iy cuia trung uaong va diaphuang deu nho va dang xuong cap. Cac cang nay deu thieu thiet bi va he th6ngdurng giao thong noi vai mang luai giao thong chung va dieu nay dang lam anhhurang dUn nang suat cuia cac phucrng tien. Dau tu can durac tang them de hien daihoa cac cang song va phat trien he thong cac nha d6n khach chuyen dung. Doi vOicac cang doc bo bien, co nhung co hoi quan trong de tang nang suat cua cac cang

51

Ddinh gia tong hop chi tieu cong, ddu thau mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

s6ng noi dja. Thanh phan kinh te tur nhan can dcuac khuyen khich mot cach tichc,rc vao tham gia quan 1 nhutng hoat dong nay.

Giao thong dwong sti

11.65 Theo tieu chuan quoc te, Duang sat Viet Nam dang ho,at dong rat t6t detrang trai cac chi phi hoat dong cong vai d6ng g6p 10% thu nh.p vao viec bao trico s& ha tang. Tuy nhien, ngoai trir khoan d6ng g6p nh6 nhoi nay, Duang sat VietNam phu thuoc vao ngan sach nha nuac de bao tri co s& ha tang cuia minh va toanb6 dau tu co ban. Sur ho tra cua ngan sach c6 ve nhur d,at m*rc dinh diem vao nam2002, khi d6 ngu6n ngan sach phan bo chiem den 96% ngu6n thu cua Dtr6ung satVie,t Nam (Bang 1. 15).

Bang 11.15: Phan bo cua ngan sich nha nirc va ngu6n thu cua Dt&ng sat Viet Nam

Ngan sich trung trong danh cho giao thong durong sat

Nam Nguon thu cua Chi ddu tut Chi thuong xuyen Tong % nguon thuDSVN

1999 927 408 352 760 822000 1197 423 417 840 702001 1282 490 609 1099 862002 1450 737 650 1387 962003 1600 497 678 1175 73

Nguon: Nguon thu 1999-2001 Iay tu JBIC, Ngu6n thu va phan bo ngan sach nam 2003 Iay turDu6ng sit Viet Nam vA phan bo ngan sach nam 1999-2002 lay tur B6 TAi chinh.

11.66 Chi cho bao tri chi dat 60% nhu cau. Neu dua6ng ray bi de htu h6ng hon nuTa,nhurng han che ve toc dM tAu ch,ay tang len se gay anh htu&ng den giao th6ng. Hient6c do chay tau thu.crng mai da rat thap, 40km/h doi vOi tau cha khach va 22km/hd6i vOi tAu chn hAng.

11.67 Vai tro cuia duang sat trong nganh giao th6ng chua duaqc xac dinh mot cachthau dao. Mac du hinh dang cua dat nu6c c6 ve thuan Icri cho dur6ng sat han dclungb6, su ket hcp quyen tir chu tucrng d6i ve kinh te cua 3 khu kinh te trqng diem lAmhan che th6ng thuong giua cac vung, cung vOi sir canh tranh cua van tai doc babien giua 3 viing nay dang dct ra dau h6i 16n ve vai tr6 cuia duang sat. Chien lUQcphat trien dcung sat den nam 2020 dc dUicc th6ng qua c6 ve nhu Ia qua lac quan,dac biet lA d6ti v&i nhung nam xa hon.

11.68 Mac dii nganh ducrng sat that sty can them dau tu co ban vA bao tri, trongngan han, Ducrng sat Viet Nam can chuan bi mBt ke hoach bao tri va phat triendUQc dam bao ve kinh te trong mBt ky han dAi hon, d,ua tren nhu cau kinh te d6ivri cac dich v,u dcuang sat. Neu can co str h tra cu1a Chinh phui hoac can duac baodam tren nen tang xa h,i, thi nen d.t drt6ri dang cac nhiem vu cung cap cong du ,acdAm phan v&i ngAnh duang sat tren co sa chi phi th6a thuan ve viec cung cap cacdich v,u phi thuang mai.

52


Nhfrng van de ve thtrc hien dt an

11.69 Quan Iy xay d,ung co bAn n6i chung vA quAn Iy d,r An n6i rieng da dat duaccnhu?ng tien bo lIn trong nhu?ng nam qua vA da duagc cAi thien cho phu hap hon vailuat phap quoc te vA chinh sach cua cAc nhA tAl tr,a. NgAnh giao th6ng da th,rc hienthAnh c6ng nhieu dir An lan, th6i gian thurc hien ciing nhu Ia chat luang cong trinhda duac nang ln. Mac diu vay, co mot so van de can giai quyet de toi da h6a hieuqua cua chi ngan sAch trong ngAnh giao th6ng.

C6ng tdc lap ke hoach, thiet ke du dn va chua-n bi ho sor tha-u

11.70 Qua trinh lap k hoach, thiet ke dur An vA chuan bi ho so thau kh6ng totthu6ng dan den chi phi quyet toAn vuat qua d,r tinh. Khi chuan bi khong du ngansAch cho du An, dieu nay se Anh huang xau den tien do thurc hien vA cu6i ciing IAden chat Ilung cong trinh. Chi phi uac tinh quA thap cung sa bop meo qua trinhtham dinh d,u An, lAm cho hoat dong dau tr dur6ng nhu c6 lai ve kinh te va xa hoiluc ban dau hon lA hieu qua thirc sur sau d6.

11.71 Can nhanh chong nang cao chat luang cua cong tAc lap ke hoach, tham dinhdu An vA chuan bi h6 so thau. Can can than hon khi Iura chon nhung ttu van co kinhnghiem phui hcrp cing nhu can phai ho tra cho si,r phAt trien cua ngAnh tr van taiViet Nam. Cac d,u an can durcrc tham dinh chat che, s*r dung cAc chuyen gia c6 khAnang vA kinh nghiem tham dinh ky truac khi diu,c thong qua.

Dfau th au

11.72 C6 mot so van de can dur,ac giai quyet lien quan den hoat dong dau thau cAccong trinh xay durng co ban:

Dau thau vi muc dich ton tai cua doanh nghi.p - doi vai cAc g6i thauIln vA canh tranh cong khai, thux6ng lI cac d,r An ODA, cac nha thau coxu huang dat nhang muc thau khong the dem lai Iai nhuan, ma chi dungde biu dap cho van de no nan cuia cAc nhA thau lan. Tuy vay, tinh hinhgia thau thap gay nen viec th,rc hien dir An cham, quan Iy chat luangkem (do nhA thau co gang giAm kh6i urang de han che thua 16) va dieukien lAm vie, cica cong nhan a m*Tc t6i thieu.

* Dau thau kh6ng canh tranh - mot so dau thau du An trong nuac do s*cep ve tien do nen con tien hAnh theo cAch dau thau han che, do do dadan den tinh canh tranh khong cao. Dau thau khong canh tranh c6 thedan den chi phi cao vA chat lhrng cong trinh kem, dac biet la tai noi nAoma cong tac giam sat cAc cong trinh xay dung khong dur,ac giu vung.L,i ich cua dau thau canh tranh ro rang Ia mang lai mot m*c gia thaphon, nhung no cuing thuc day su hinh thAnh cia mot nganh cong nghiepdau thau chuy6n nghiep hon va nang cao chat lurng xay diung. Tu nam2003, Bo GTVT da chi d,ao khong cho phep dau thau h,an che d6i vai tatca cac g6i thau.

53

Dcinh gici tong hap chi tieu c6ng, ddu thau mua sami cong vi traich nhiem taii chinh 2004

11.73 B6 Giao Th6ng nen phoi h,ap vai Bo KHDT de tang cuafng c6ng tac muasam cong. Cac bien phap chinh Ia bai bo siu kiem soat nha nuaic doi vai gia cahoac s*r dung "gia sAn"; 16i cuon cong dong ngtr6i dan tham gia nhieu han vAoviec lp ke hoach va danh gia thau va c6 nhu?ng qui dinh chat che han de han chet6i thieu chi dinh thau hoac h,ap dong tr,uc tiep.

Giamn sdt tluwc hien

11.74 D6i vai cac dux an ODA, cac chuyen gia tur van du,ac lura chon mot cachcanh tranh de kiem tra hoat dong chuan bi, thuc hien vA hoAn thAnh cong trinh xaydurng. Chi phi tu' van thu6ng chiem 5-6% gia tri hap dong xay d,ung dan dung. Noichung, cac dur an ODA co chat lurng cao han cac dur an do ngu6n von trong nuactai tra. Cac d,r an trong nua&c khong dau tux nhieu nhu vay vAo hoat dong giam satchat luang cong trinh va thieu nhung ngua6i co kinh nghiem thich hap de kiem tramot cach co hieu qua qua trinh nay.

11.75 Kinh phi dau tux vao hoat dong giam sat trong suot qua trinh chuan bi vaxay durng se duac lai nhieu hon do chat luaqng cong trinh duaxc bao dam. Do do,dac biet vai cac di,r an trong nLrc, cong tac tu van can duac uu tien hon nua.

Thlu hoî dit dail Giaiiphong mat ba'ng

11.76 Cong tac thu h6i dat dai la nguyen nhan gay ra sty cham tre keo dAi vA lamtang chi phi trong nganh giao thong. Co mot so giai phap sau can ap dung de caithic ln hoat dong Idp ke hoach trong van de quan trong nay:

* Mot ke' hoach tong the ve thu h6i ddt dai - ke hoach nay bao gom chinhsach den bu, xac dinh nhuing nguai bj anh huang, m*c den bu, ke hoachtai dinh cu, nguon von de tai dinh ctu, xac dinh cac don vi thirc hien vake hoach thuc hien de cong tac thu hoi dat dal dien ra nhanh chong vahieu qua.

* Aihc den bu th6a thuan - muc den bu can phai th,uc te, cong bang vAh,p Iy va du,ac c6ng bo cong khai de tranh sir khong chac chan, ro rangtrong nhang nguai bi anh huang bai dur an.

* Huy dong nguon v6n de thu hoi ddt dai - nhung ngu6n tai chinh canduaqc huy dong mo,t cach phu h,ap de phuc vu cong tac thu hoi dat dai.Dieu nay d.c biet quan trong doi vai cac thanh ph6 lan nai m*ic den burat cao. Do d6, can nghien c*ru thAnh l.p mot Quy thu hoi dat dai duactai trc, bang viec ban nha va dat tai nhung khu do thi mai.

* Quy trinh thu hoi ddt dai chuyen nghieip - Can co nhang to ch*c riengt.p trung vAo hoat dong thu hoi dat dai tai cap trung ixong va diaphixong. Nhulng to ch*rc nay co the thay the nhung hoi dong thu hMi datdai tam thai hien nay. Lai ich cia viec nay se lA dich vu thu hoi dat daise duc,c th,uc hien nhanh chong va co tinh chuyen nghiep han.

54

Chi ti6u c6ng trong nganh giaio dlc

Nhu cau chi tieu trong tirong lai

11.77 Chien luac giao th6ng Viet Nam den nam 2020 da durac Bo Giao th6ngtrinh Thu turang Chinh phu vao 31/12/2002, uarc tinh nhu cau dau tur trung binhhang nam trong giai doan tur 2002 den 2020 vao khoang 117,7 nghin ty dong (7,5ty USD). trong d6 60% Ia dAnh cho duang sat vA giao th6ng d6 thj. So tien naygap 6 lan muc chi cho giao th6ng trong nam 2002 va bang hon 20% GDP, tuy vAnbiet rang c6 mot so h,ang muc dau tu (vi du nhu duaing cao toc) kh6ng chi donthuan dtrcc dau tu tur ngan sach nhA nuarc mA con do tu cac nguon vA ca che khAc.Chi ti&t u&c tinh ve nhu cau dau tur dtrac trinh bAy trong bang 1 1.16.

Bang 11.16: Nhu cau dau tur cho cor s& ha tang trong nganh giao th8ng(nghin ty ddong)

Giai doan Giai doan T6ng giai doan Trung2002-2010 2011-2020 2002-2020 binh hang

nam

Dtrong bo: 245.990 328.530 574.520 31.918Trongd6: Du6ngcaotoc 56.570 158.530 215.100 11.950

Quoc 16 139.420 125.000 264.420 14.690Tinlh 16 50.000 45.000 95.000 5.278

Dutng sat: 218.661 393.576 612.237 34.013Trong d6: Du&ng sat toc d6 cao 204.000 361.500 565.500 31.417

Duong sat toc do trung binh 14.661 32.-,uo 46.737 2.596Hang hai 20.387 65.000 8§5.3'7 4.744Dirong s6ng noi dja 4.673 4.507 9.180 510Hang kh6ng dan dung 17.880 36.330 54.210 3.012Giao th6ng d6 thi (o Ha n6i va 195.886 423.595 619.481 34.416TP HCM)Trong d6: Du&ng bo 129.385 221.448 350.833 19.491

Du6ng sat 56.501 193.147 249.648 13.869Ho tro giao th6ng c6ng cong 10.000 9.000 19.000 1.056

Giaoth6ngn6ngthon 86.500 77.850 164.350 9.131Tong 789.977 1.329.388 2.119.364 117.744Ngu&nv Bao cao cua Bo Giao th6ng trinh Thu tLr6ng Chinh ph6, 12/2002.

11.78 Con so trong bAo cao trinh Thu tuafng Chinh phu gan gap 5 lan nhu cau dautur d,i tinh trong bao cao VITRANSS vi nghien curu cuia VITRANSS tinh du chiphi cho giao thong do thi, giao thong dja phuaong, duang b6 cao toc, duang sat caotoc.

C6ng tac lap ke hoach cho ttro'ng lai can dtro.c cai thien hon

11.79 Ke hoach ducrc trinh len Thul tu6ng Chinh phui chura phai lA da sat thuc tiencan durcac rA soAt, can nhac them vi kha nang kho co the co du nguon lrc theo yeucau de thurc hien. Mat khAc cling can du,ac lAm ro them de cac nhA tAi tra vA cacnhA dau tur tur nhan trong viec dau tu vAo ngAnh tim thay cac uu tien thurc sty cua

55

Dinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam c6ng va trdch nhiem tdi chinh 2004

nganh. Ro rang Ia trong B6 Giao thong can co mot khu6n kho l.ap ke hoach chotuang lai tot hon, trong d6 de c.p duarc nhung yeu cau dau tu ca ban va bao tritrong mot gi&i han ngan sach ben vung.

11.80 C6 mot van de la hien nay viec l.p ke hoach nhu cau dau tu xay duing caban con tach rai kh6i 1lp ke hoach nhu cau bao tri. Can nghien curu cai tien de c6the co duac mot hoat dong l.p ke hoach cho tuong lai t6t hon, trong d6 phan capquyen han cho cac Cuc chuyen nganh de chui dong can doi va s* dung nhung congcu quan Iy vA lap ke hoach dtrung bo hien dai de xay durng cac chtrong trinh dau ttrva bao duaOng hang nam vA nhieu nam mot cach hap Iy.

11.81 Giao thong duaqc xac dinh Ia mot trong nhung nganh thu nghiem xay dungkhuon khO chi tieu trung han. Phat trien theo huang nay se tao ra mot quy tac Iatinh den toan bo nhu cau dau tu va bao tri, ket noi murc chi tieu vai cac chi so danhgia m*rc do thuc hie.n va lap ke hoach trong khuon kho ngan sach thuc te cuanganh. Dieu nay se giuip nang cao hoat d6ng quan Iy chi tieu cong va tang cua6ngtinh tin cay cuia cac ke ho,ach giao thong tuang lai.

Ngu6n tai chinh

11.82 De dap *rng duac cac nhu cau dau tr trong tuong lai cua minh, Viet Nam sephai tan dung khong chi ngan sach nha nurc cua minh ma con cac nguon tai trakhac. Trong nhung nam tai, ngoai nguon von ODA, con cfn huy dong cac nguonluc khac ca trong va ngoai nuac.

Phdt hinh trdiphieu co sd ha fang

11.83 Chinh phu hien dang phat hanh trai phieu vai ky han 5-10 nam de bo sungvon dau tu cho cac d,u an xay d,rng ca sa ha tang quan trong nhu dur6ng Ho ChiMinh Bac - Nam, nhung con duang doc bien giai v&i Trung Quoc va Campuchiava cac du an thuy 1ai tai cac tinh chiu nhieu thien tai a mien Trung. D,r kien kehoach caa Chinh phu Ia se huy dong khoang 63 nghin ty dong (4 ty USD) tir nayden nam 2010. Ly do de gia cac trai phieu nAy ngoai can doi ngan sach la de tuanthu giai han ve tham hut ngan sach (bao gom ca chi tra na goc) trong khoang5%GDP (tuang duong khoang 2-3% theo tieu chufn quoc te). Tuy nhien, nhu daneu trong cac chtrang dfu cua DGTHCTC 2004 nay, can phai tien hanh minh bachtai chinh de nhung trai phieu nay nhanh chong diuac dua vao can d6i ngan sach.

11.84 Mac du cac trai phieu nay Ia nam ngoai ngan sach, viec phat hanh chungvan durc Quoc hoi xem xet can than. Khoan lai tra cho cac trai phieu nay se namtrong ngan sach. Trong nAm 2004, theo ke hoach dur dinh ban khoang 8,2 nghin tydOng trai phieu de xay durng co s& ha tang. Trai phieu co ky han 2 va 5 nam c6 laisuAt tuong u*ng vao khoang 7,7% va 8,4%. Khi den han, trai phieu co ky han 5nam se du,ac gia han them mot ky han 5 nam nua. Ngu6i mua nhung trai phieuchinh phu nay chu yeu Ia cac ngan hang thuang mai quoc doanh vA cAc cong ty

56

Chi tieu c6ng trong ngainh giaio duc

bao hiem. M*c lai suat nay cao hon mot chut so vai lai suat tiet kiem cung ky hancAa cac ngan hAng.

Swr tlham gia cuia khu vwc tw nhtin vao xfly d.ing co, st ha tang

11.85 Chinh pha da nhan manh viec huy dong thAnh phan kinh te ngoai quocdoanh vao tai tra cho viec lAm duang trong mot vAi nam qua. Nhung van chua codau tr nuLrc ngoai va rat it ngu6n von trong nutc chay vao nganh nAy. Viec thieucac d,u an ben vang ve tAi chinh va moi truang dau tu trurc tiep nurcrc ngoai noichung 1a nguyen nhAn chfi yeu gay ra str it huTng thu cua cac nha dau tr. Tur khi cacquy dinh ve BOT (Xay dung - Van hAnh - Chuyen giao) duac thong qua, cAc nhadau tu nu&c ngoai mai chi can nhac 2 hoat dong, nhung van chua c6 hoat dongnao duac th,rc hien. Bo Giao thong da tham gia vAo mot so diT an BOT nho trongnuac, ducrc giao cho cac DNNN trong Bo. Cac hop dong thuang co ky h,n ngan,durai 10 nam vA khong phai hoan toAn Ia BOT. Cac d,u an BOT trong nLuac duacchua&ng sur dgi x*r uu dai va ho tra tAi chinh cua Nha nuarc duai nhieu dang.

11.86 Kinh nghiem cua cac nurac khac ve mo hinh xay d,rng duang hoAn toAntheo phuong thuc BOT khong thAnh c6ng lam. M6 hinh nay hoat dong co hieu quahon doi vai cac khoan dau tur duac dua ve dia phuong nhur cac cay cau hoacdu&ng ham hon IA dOi vai du6ng xa. Nhieu nua6c da co gang thu cach nay makhong phai dong cac g6i thau (Tho Nhi Ky, Ru-ma-ni) vA doi vai mot so h,ap dongda co gang di vao thurc hien mot phan nao do thi thu6ng that bai (Hung-ga-ry, Me-he-co) vA dan d&n cac bat dong vai nhung nguai duac nhua'ng quyen (Thai Lan).

11.87 Nhat Ban va Han Quoc di theo mot cach tiep can khac, sfT dung CBng tyduang cao toc quoc gia, ban dau tai tr,a bang cach phat hanh trai phieu vA sau d6bang thu nhap tur cac d,u an th,rc hien truac do. Trung Quoc s* dung phurong phapxay durng va chuyen giao (BOT), nhuang quyen su dung nhung con duang cao tochoan chinh theo phurong phAp van hanh vA bAo tri (VH&BT) va thu phi de thu hMimo. t phan chi phi dau tr. Viet Nam can quyet dinh Iua chon mo hinh phu hap nhatvai dieu kien cua minh.

Ket luan vi khuyen nghi

11.88 Ket qua hoat dong trong nganh giao thong da dat ducQc nhung thAnh congvai nhurng tien b6 quan trQng ve quy mo va chat lurng cfia kha nang tiep can dendurng giao thong, hieu qua ngay cang duQcc nang cao doi v6i cac loai hinh giaothong va co che gia canh tranh hon. C6 nhutng tien b6 dac biet da dat duarc xet vekhia canh tinh canh tranh hua6ng t6i xuat khau vA khA nang tiep can den cacphuong tien giao thong tai nong thon va cac dia phuong mien nui. Sir phat trien c6hie,u qua cac lo,ai hinh giao thong, cac thAnh phan kinh te tham gia hoat dong giaothong ngay cAng tot hon trong mot chien lIrcc chung dang dan duac hoAn thien,bao dam co sa ha tang quan trong phuc vu san xuat, lru thong hang hoa, khuyenkhich dau tr. Tuy nhien, van con nhurng thach thuc can duac giai quyet trong cacnam t6ai.

57

Ddnh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam c6ng va trdch nhiem taii chinh 2004

11.89 Dau tu noi chung trong nganh giao thong Ia 16n, dac biet khi chi tieu baogom cac khoan ncq. Neu tinh ca cac khoan chi cuia cac tinh, tong chi (cho cam ketva nq) trong nganh giao thong uafc tinh vao khoang 5% GDP. Nhurng yeu cau hientai ve chi cho giao thong trong thcng lai Ia can thiet song chi c6 the thtrc hien duacbang each phoi hqp nguon luc cuia ngan sach v&i cac nguon Itrc tai chinh khac cuaxa hoi. Trong qua trinh xay dtrng khuon kho chi tieu trung han cuia ngAnh giaothong, uLc tinh yeu cau chi trong tucng lai can phai duqc danh gia lai dira trenmot khung ke hoach dai han tOt hon de giai quyet cac yeu cau chi dau ttu va chithu6-ng xuyen phi hap voi chien luqc phat trien kinh te-xa hoi va trong pham vigkvi han ngan sach ben vang.

11.90 Trong th6i gian tien hanh danh gia nay, chi cho giao thong duarng song vaduang sat con tuang doi nh6 va dieu nay da anh hu6ng den ket qua hoat dong cu:acac chuyen nganh nay. Cac chuyen nganh nay rat dang duqc dau tiu. DGTHCTC2004 khuyen nghi can xem xet chuyen d6i nguon lirc sang cho cac chuyen nganhkhi xay d,ung khuBn kho chi tieu trung han de cac chuyen nganh nay c6 the phattrien hon nura.

11.91 Van de chi tra nq ton dong cuia cac DNNN trong nganh giao thong d6i hoiphai c6 hanh dong khan cap. Can phai kiem soat chat che hon cac cam ket chi tieutrong linh vurc giao thong, de dam bao khong phat sinh them nq. Can c6 mot danhgia ngay doi vai tat ca cac d,r an da duqc thong qua trong nganh giao thong dexem xet xem lieu c6 dui ngan sach de thirc hien chuing hay khong. DGTHCTC2004 khuyen nghj Bo Giao thong va Bo Tai chinh can ph6i hqp t6t voi nhau de Idpra chien hlrqc giai quyet het nq ton dong cuia nganh giao thong va day manh cophan hoa cac DNNN trong nganh giao thong.

11.92 Chi bao tri khong tien kip v6i chi dau tu va muc chi hien tai se dan den suhui hong cuia cac he thong du6ng trong vong 10 nam t6i. ViTa qua chi bao tri daduqc nang len nhung van con thieu mot co che tai chinh an toan va on dinh. Nhucau chi bao tri cho he thong dutng cua dia phuang rat 16n voi d6ng g6p cho baotri dua6ng Ia mot ganh nang doi v6i nguai ngheo va can duqc tinh t6i khi ban denvan de tai trq cho du6ng bo. Cuc du6ng bo Viet Nam can d6ng vai tro then chOthon trong viec xay durng cac chien luqc bao tri va xac dinh nhu cau bao tri d6i v6itat ca cac he thong duang trong mang lrui durng bo, xay dung cac chuong trinhhoat dong hang nam va nhieu nam dung de thuyet phuc cac nha ra quyet dinh venhu cau can c6 mot nguon vOn bao tri du6ng bo day dui va on dinh. DGTHCTC2004 khuyen nghi cac nguon von can duqc chuyen tir chi dau tr moi sang cho chivan hanh va bao tri trong nganh giao thong, dac biet Ia doi v&i duing bo. Nh6mTu van ve Quan 1 va Bao tri dutng bo (AGRMM) vura duqc thanh l.p can dua racac khuyen nghi cho Bo tnr6ng Bo GTVT ve cac giai phap dai han trong van dequan 1y va bao tri du6ng bo.

11.93 Ro rang Ia nganh giao thong ciing can thu huit nguon tai trq quan trong tiu

khu vuyc ngoai quoc doanh de ho trq cho cac khoan chi cuia ngan sach, ODA va

58

Chi tieu c6ng trong nganh gicao duc

phat hanh trai phieu. Ciing can phAt trien cac hinh thuc ban hoac cho thue quyenkhai thac cac cong trinh ha tang cong cong de c6 vOn dau tu. Cho den nay viec thuhut cac nguon vOn n6i tren con chuxa nhieu va chua xuing v6i tiem nang cua n6.DGTHCTC 2004 khuyen nghi B6 Giao thong va cac ca quan lien quan khac canhanh dong de giai quyet cac van de cot yeu hien dang ngan can dauu tu tur nhan nhiula cac khuon kho phap 1y va quy dinh; moi truang kinh doanh n6i chung; viecthieu kha nang thL,c hien va xac dinh cac dir an ma c6 the mai thanh phan kinh tengoAi quoc doanh tham gia; van &e ve cac cong cu tAi chinh ciing nhir cac ngu6nvon trong nurac duac huy dong khong dM.

11.94 Can c6 nhung thay doi ve ca che chinh sach trong ngAnh giao thong de dap*ng nhu cau ngAy cAng tang nhanh trong he thong giao thong. Can nhanh chongxac dinh ranh giai ve nhiem vu giua cAc to ch*c quan ly nha nu6c, quan ly sunghiep vA kinh doanh trong ngAnh theo hir6ng chuyen dan ve s,r nghiep sang hinhth*c ttr bii dap chi phi hoac Nha nuac chi h6 tr,a cho cac muc tieu xac dinh nhux cosa ha tang. Di doi vai viec quAn 1 dau tu can nghien c*iu nang cao nang lurc cacca quan chuyen ngAnh, song song vai viec giam dan cAc Ban quAn ly dur an tructhuoc Bo. Can nghien c*u danh gia cong tac nAy c6 the dat ducac a m*rc nao va xacdinh nhang il,i the c6 the cuia viec sap nhap Vu KHDT vai Vu TAi chinh cuia BoGiao thong lai vai nhau de ket ho,p diuac d,u toan dau tur vai chi thtr6ng xuyen.

59

12. CHI TIEU CONG TRONG NGANH Y TE

Gi6i thie.u chung va t6ng quan

12.1 C6ng cu,c giam ngheo va tang truang cua Viet Nam da dat duac nhfung ketqua dang khich le va di kem v6i n6 Ia cac thanh tuu dang ke ca trong hInh vi,c y te.Cac chi so surc khoe tiep tuc duac cai thien tren toan quoc tit dau nhurng nam 1990,trong khi ty le. sinh rat cao tru6c day den nay nhin chung da diuac kiem soat.Nhuing thanh tuu nay va cac thanh t,ru khac, con tra nen an tirung han khi danhgia tu vi the tuang d6i cua Viet Nam trong dau thap ky 90. Song van con mBt sBton tai, d6 Ia nhulng han che dan den sty bat binh dang giuta cac vung, giua cacnh6m thu nhap va cac nh6m dan tOBc ve milc d, sldtc nccdich vu y te va vecac chi s6 quan trong ve th,rc trang y te. NhuTng thach th*c m6i trong linh vurc y teda xuat hien, d6 la HIV/AIDS va gan day Ia dich SARS va cilm gia cam, trong khimB hinh benh tat cia Viet Nam dang thay d6i nhanh chong, nh6 nhulng thanh cBngtruac day trong viec kiem soat cac loai truyen nhiem nghiem trong.

12.2 Dinh gia chi tieu cOng 2000 da de xuat m,t "danh muc cac giai phap caicach" cho linh vurc y te. Trong 4 nam vura qua, Chinh phi da th,uc hien mBt sB giaiphap trong danh muc nAy. Dang ke nhat la da xay d,ung diuac chien luac quoc giaho tra chi phi y te cho ngu6i ngheo (Quyet dinh 139/2002/QD-TTg), ngur6i ngheoda du,ac kham chura benh qua bio hiem y te hoac du,ac quy Kham chura benhngu6i ngheo thanh toan, ket qua da tang dien duac bio hiem y te. Tuy c6 thanhcBng trong cac giii phap nay nhung chi dat duarc nhurng thanh tuu han che 6 cacgiai phap cai cach khac neu trong DGCTC 2000, d6 Ia viec sura d6i mituc gia vienphi tiut 1995, xay dtrng co che dim bio th6ng nhat cac hinh thtc chi y te cuia tinhvai cac chien Ilrc y te quBc gia, va xem xet lai vai tro cuia Chinh phui trong linhvuc y te.

12.3 Phan dau cuia chuang nay se de c,p den cac thanh tuu cuia nganh y te vam,t so van de con ton tai cuing nhu cic thach thic m&i d6i vai nganh. Phan haidanh gia tong quan xu hua&ng chi tieu cBng va ttu cho y te trong giai doan 1991-2002. Phan ba dua ra danh gia ve qua trinh xay dirng chinh sach cula nganh y te,d.c biet tap trung vao nhurng bu6c tien mai ke tilt d,t danh gia chi tieu cBng 2000.Phan bon de xuat s,u can thiet phii t,ap trung vao cac chfuc nang chinh cla nganh yte trong b6i cinh m6i duta tren nen tang co sa cia cac chinh sach y te da duraYcquan triet trong cac van bin chinh sach cuia nha nurac. Phan nam tap trung vao viecsap xep lai cac hanh dong cuia Chinh phui va phan bo chi ngan sach phii hop vai co

61

Dctnh giai tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam cong vai trach nhiem tai chinh 2004

che can thiep cua Chinh phu trong nganh y te. Phan sau dura ra ban c.p nhat "danhmuc cac giai phap cai cach".

Thanh ttru va thach thirc

12.4 Nganh y te Viet Nam dA dat durac mot s6 thanh tiru quan trong trong th.pky 90 vA sau d6. Cac chi s6 suc kh6e chinh tiep tuc dirac cai thien tren toan quocvA ty le. sinh n& rat cao trua&c day den nay nhin chung cang da durqc kiem soat.Viet Nam cu1ng da dat duacc nhung buarc tien nhanh ch6ng trong kiem soat cacbenh dich c6 the ph6ng ch6ng bang vac-xin nhu: s6i, bach hau, ho ga, uon van;trien khai tiem chung mot so vac xin mai nhu viem gan B, viem nao Nhat Ban vathuang han. Benh bai liet da duac thanh toan va uon van so sinh da bi loai trur.Viet Nam cuing dA co nhung thanh cong dang ke trong kiem soat tinh trang thieumot so nguyen to vi lu,yng nhur btr6u co; trong khi ty le sinh de da giam tur 3,8%giai doan 1988-1992 xuong con 2,67% giai doan 1992-1996 vA xuong 1,87% giaidoan 1998-2002. Nhutng thanh turu mavi day ve tu6i tho trung binh cua Viet Namdac biet gay an turang (tux 65,2 tu6i nam 1989 tang len 68,3 nam 1999 vA 71,3 nam2002) va Ia mot thanh tuu phuc lai xa hoi quan trQng cho ngurai dan. Tren thurc tevao nam 2003, Viet Nam da dat diuac muc tieu cho den nam 2010 ve tuoi tho vAmot so chi tieu quan trong khac. Nhung thanh tuu nay va cac thanh tuu khac, contra nen an tuang han khi danh gia cac thanh tiru nay nhin tr vi the tuong d6i cuiaViet Nam trong dau thap ky 90, tiep theo nhu?ng tien bo cuia thai ky trtruc d6.

Bang 12.1: Mot so chi so ve surc khoe trong giai doan 1990-2003 va muc tieu 2010

Chi s6 1990- 1992- 2002 2003 Muc tieu1991 2000 2010

Tuoi tho trung binh (tuoi) 65 68 71 71,3 71

Ty 1e chet TE< I tuoi/1.000 tr& d& song 45 37 26 21 25

Ty le chet TE<5 tuoi/1.000 tre d& song 62 42 35 32,8 32

Ty suAt chet me/100.000 tre de s6ng 160 100 91 85 70

Nguon: B6 Y te, Nien giam Thong ke y te 2003.

12.5 Viec khong che va quan ly cac benh xa hoi va benh dich nguy hiem khacbur6c dau cung da thu duac nhung ket qua quan trong, tuy nhien do vfng chac conchua cao, vi du nhu tieu chay, sot xuat huyet, sot ret va benh lao van Ia 4 trong 10nguyen nhan nhap vien hang dau tai cac benh vien cong trong nam 1998 (Bo Y te2002). HIV/AIDS da c6 dau hieu lan rong tur cac nh6m c6 lo ngai lay nhiem caosang cong d6ng dan cu va suy dinh du6ng tre em van la mot van de s*c kh6e 16n.D6 la mot s6 thach th*c lan ma nganh y te van can phai quan tam, tru tien de giaiquyet.

12.6 Ngoai ra, theo cac so lieu tir cuoc dieu tra S*c kh6e quoc gia 2001-2002(DTSKQG) va cuoc dieu tra Dan so va S*c khoe (DTDS&SK), van con sir chenhlech dang ke ve chi so s*c khoe giua cac vyng, cac nh6m thu nh.p va cac dan toc.

62

Chi tieu c6ng trong ngainh y te

Vi du, so lieu tir cuoc DTDS&SK cho thay ty Id tur vong tre em & Mien nui phiabac (40,9%) cao gap bon lan mien DOng nam bo (11,3%) vA sur chenh lech tuongt,r gifua nh6m kh6ng di hoc (58,6%) vA nhom da hoc het trung hoc pho thong(13,2%).4 So lieu DTSKQG cho thay str khac biet rat 16n giua m*rc song ho giadinh vA ty Id suy dinh duang tre em ciing nhui cac chi tieu s*rc khoe quan trongkhAc.

12.7 Ben canh do, cAc thAch thurc m&i ve suc kh6e cung dang xuat hien, trong doco dich SARS, c'um gia cam vA tinh trang khang thuoc doi vai mot so loai benh,trong khi mo hinh benh tat cua Viet Nam dang thay doi nhanh chong nh& nhungthAnh cong tru&c day trong viec kiem soat cac loai benh truyen nhiem. Vi du, ty Idtu vong do cac benh truyen nhiem da giam tir 53% trong nam 1976 xuong 34%nam 1999, trong khi ty Id t*r vong do cac benh khong truyen nhiem, tai nan,thuang tat vA nhiem doc lai tang tu 47% nam 1976 Ien 66% nam 1999. Doi vainh6m be,nh nAy, chi phi dieu tri vA phong chong deu cao han so vai nh6m benhtruyen nhiem. Do do, thanh cong truac day cuia Viet Nam - mot nua6c thu nhapthap- trong kiem soat cac benh truyen nhiem dOng nghia vOi viec trong nhung namtai, Viet Nam se phAi duang dau vai mot nhiem vu rat kh6 khan lA klem soat cacloai benh de truyen nhiem va khong truyen nhiem trong khi ngu6n l,uc con h,anche.

Bieu d6 12.1: Thu nhap binh quan dau ngtroi theo khu vu.rcva chi y te theo dau ngtroi

(ty 1e phan tram trong trung binh quoc gia, nam 2000)

250.0

200.0

150.0-

100.01.~50.0-

DB s. Hong; M. DBac; M. TBac; Bac Tbo; Nam Tbo; Cao nguyen; M. D6ng NBO; DB s.CLong

QGDP/dau nguoi M Tong chi y te trbn dau ngtrti

Nguon: Tai khoan y te quoc gia.

Bao cao DTDS&SK 2002 dt cho biet, can phai than trong trong viec giai thich ty Id tur vong uac tinh 6muc thap nhur vay Ia do trong qua trinh tinh toan cac ty I nay, c6n c6 sai s6 turng d6i 16n khi lay mau,dac biet la a cap do vuing. Ngay o cap quoc gia, vOi do tin cay 95% thi ty Id tCr vong tre em vOi 18 tre emtur vong trong 1,000 ca sinh song Lx6c tinh dao dong trong khoang 9 va 27.

63

Dtinih gid tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

12.8 Mac da co rat nhieu yeu to giai thich cho su khac biet ve chi so s*c khoechinh nhu khac nhau ve thu nhap, ve trinh do giao duc, ve kien thurc y te, do cacrao can dia 1, ngon ngu va van hoa trong viec s*r dung cac dich vu cham soc suckhoe, thi sty khac biet trong chi y te ciing Ia mot yeu to quan trong (Bieu do 12.1).Cho dui qua trinh 1.p ngan sach nha nu6c duaqc thirc hien theo cac quy trinh tuongdoi binh dang, cong bang, (nhu viec su dung cac dinh muc theo dau ngar6i trongphan bo ngan sach y te cua nha nua6c giuta cac dia phuaong) song viec phan bo ngansach dia phuong cho y te van co su uxu dai doi v6i cac tinh tuong doi giau (m.ac dachi cho y te cua Chinh phui binh dang han GDP). It co dau hieu thay dOi trong th6iky 1997-2002 (Bieu do 12.2).

Bieu do 12.2: So' do Lorenz ve phan bo chi ngan sach nha ntorc trong nganh y te(1997 va 2002) va GDP theo dau ngiroi (2000) gifra cic dia phiro'ng

1 00

~' 80

60 60

40-

20-

0 20 Ty 1 % tng dn so 80 1 00

Nguon: B6 Tai chinh.

12.9 Co mot so 1 do giai thich tai sao viec phan bo ngan sach y te dia phurangvan chua thurc str hu6ng ve ngu6i ngheo (n6i cach khac, mac du chi ngan sach y tedia phuong binh dang hon phan phoi thu nh.ap binh quan song kh6ng ty le v6i quym6 dan sO):

* Cac tinh giau hon nhin chung co nguon thu ngan sach tur thue cao hanm*rc giao theo ke hoach va durac toAn. quyen phan bo phan tang thu nAycho cac ngAnh, trong d6 co nganh y te trong th6i ky on dinh ngan sach(tir 3 den 5 nam)

* Doi v6i nhang dia phuong co nguon thu ngan sach thurc te tir thue caohan m*rc u6c tinh vA cAc khoan thu nay durac chia se giua cap trunguong va dia phurong thi c6n diuac nhan ngan sach b6 sung duari hinhth*ic thur6ng ngan sach va m6t phan trong s6 ngan sach bo sung nay cothe duac phan bo cho chi y te a dia phuong.

* Cac tinh giAu c6 the sur dung ty le phan bo ngan sach y te cao hon.

64

Clii tieu c6ng tronlg ngeinh y te

12.10 Nhu trinh bay trong Chuong 6, cac phuaong thuc phan bo ngan sach trongnoi bo cac dja phuong (giua cac quan/huyen, cac phu6ng/xa) cung chura duaccong b6 rong rai. Luat Ngan sach nha nLrac 2002 tao cho cac tinh c6 thadm quyentrong d6i rong trong phan bO ngan sach cho cac cap thap hon, ke ca ngan sachduac cap cho cac churong trinh muc tieu qu6c gia (se trinh bay chi tiet han duaiday va Churang 14). Do d6, khi tinh c6ng bang trong phan bo ngan sach giua cactinh dluac cai thie, cuing chua phai hoan toan dam bao la se khac phuc tinh trangphAn b6 kh6ng dong deu ngan sach y te giura cac cap huyen va xa, neu cap tinhkh6ng chu trong den tinh cong bang trong phan bo nguon Ilrc cho cac cap chinhquyen thap han cua minh.

Bigu do 12.3: Chi y te theo khu vut va ngu6n vo'n

450400 -350 - -300 - - DKh6c250 0 NS ho GD200 *NSDP150 O NSTW

10050 v

0

b. tCt' d'0b;°+ o

NIguon: Bo Tai chinh.

12.1 1 Cho &d c6 su khac biet trong chi ngan sach nhA nuac cho lnh vurc y te giuacac tinh vA trong noi bo cac tinh song su chenh lech dang ke ve chi y te tr cacnguon ngoAi ngan sach, dac biet IA chi y te tir tien tui cua ho gia dinh mai languyen nhan chinh dan d&n s,u bat binh dang giua cac vung dia 1I ve tong chi tieucho y te (chi chinh phu va chi tu nhan). Sur chenh lech ve chi y te tu tien tui cua h6gia dinh dA gia tang dang ke theo thai gian do toc dQ tang trua6ng kinh te khacnhau gira cac viung vA khu vurc (ke ca giura do thi vA nong thon). S,r khac nhau vechi tr tien tui cuia ho gia dinh giura cac vung dia Iy ngay cAng tang len da g6p phanlAm khoang cach gina cac co s6 y te cong cong ngAy cang tang (vi vien phi la motnguon tai chinh de cac co sa y te nang cap chat larng). Co the dieu chinh, bu dapnhurng bien d6ng nay bang viec phan bo ngan sach huang ve ngu6i ngheo nhieuhon. nhu Bieu do 12.3 da chi ra, sur dieu chinh chinh sach nAy da khong dien ratrong giai doan 1997-2002.5 Tuy nhien, co the hy vQng rang, viec trien khai thurc

Theo de' xuat cua Bao cao Ddinh gia chi tieu c6ng nam 2000, "nen sur dung chi tieu cua Chinh phu nhirmot c6ng cu chinh sach de giam thieu sur chenh lech giuta cac dja phuong ve muc chi y t tur nhan va kha

65

Da,,1h gii tO6ng hap chi tieu c6ng, dati thdu miua scini co6ng va trdch nnien lai chinh 2004

hien Quyet dinh 139/2003/QD-TTg 139 tr nam 2003 se giup cho viec phan bo chingan sach nha nuac cho y te gi-ua cac tinh se vi nguai ngh6o hon nCua trongtuong lai.

Tong quan ve chi tieu y te giai doan 1991-2002

12.12 Chi ngan sach cho y te da tang dang ke trong giai doan 1991-2002, tur gan1%GDP va gan 6% tong chi ngan sach nam 1991 Iln khoang 1,6%GDP va 6,5%tong chi ngan sach nam 2002. Theo chi so co dinh (1994), chi y te theo dau ngu6icua ngan sach da tang tur 20.000 dong nam 1991 len khoang 64.000 dong nam2002. Tuy nhien, muc tang nhanh so vai ty le chi nay chi xay ra vao dau cac nam1990. Giai doan 1997 den 2002, ty 1e chi cho y te dao d6ng kh6ng theo mot xu thecu the nao giua cac mc tur 6,1 % den 7,1 % tong chi.

Bang 12.2. Din so, tong chi ngan sach, chi ngan sach cho y te va GDP, 1991-2002

(gia hien hanh)Tong

chi Ty I chi Ty I chiDin s'o NSNN Tong chi NSNN cho NSNN cho y te(nghin (ty GDP (ty NSNN cho y y te so GDP so tong chi

Nam nguri) d6ng) d6ng) te (ty d6ng) _NSNN (%)

1991 67.242 12.081 76.707 732 0,95 6,06

1992 68.450 23.711 110.532 1.179 1,07 4,97

1993 69.645 39.063 140.258 1.950 1,39 4,99

1994 70.825 44.655 178.534 2.499 1,40 5,60

1995 71.996 54.589 228.892 3.185 1,39 5,83

1996 73.157 62.889 272.623 3.591 1,32 5,71

1997 74.037 70.749 313.623 4.329 1,38 6,12

1998 75.456 73419 361.016 5.207 1,44 7,09

1999 76.597 84.817 399.942 5.912 1,48 6,97

2000 77.635 103.151 441.646 6.549 1,48 6,35

2001 78.686 119.430 484.523 8.475 1,75 7,10

2002 79.727 133.877 536.099 8.616 1,61 6,44

% thay d Oi,1991-2002 118,6 1.108,21 698,9 1.177,5

Ty le tang trungbinh hang nam 1,6 24,4 19,3 25,1


12.13 Nam 2001, cac mirc chi tieu cong va tong chi y te so vai GDP a Viet Namtuong durong v6i hau het cac nuac phat trien co thu nh,ap thap (Bang 12.3). Tuynhien, chi y te cong cua Viet Nam so vai GDP nam 2001 c6 the thay Ia kha thapso vai chuan quoc te Ia 1,75% va con a m*c thap han khi ty 1 nay nam 2002 giamxuong con 1,61% GDP. M*c nay ceing thap han ca m*rc chi trung binh a DOng A

nang tiep can dich vu cham s6c sirc kh6e". Tuy nhien, mot dieu quan trong la, Bao cao chira dat ra van de

chenh lech trong n6i bo cac tinh ve chi ngan sach y te.

66

Chi tieu c6ng trong ng&nh y te

(1,86%) va chi bang khoang han mot nura murc chi trung binh (2,98%) cuia nh6mcac nIUc c6 thu nhap vura ma chang bao lau naa Viet Nam se tham gia.

Bang 12.3: Chi tieu cong va t6ng chi y te so v6i GDP & mot so nuo&c chiu A dangphat trien, 2001

GDP tren diau nguoi Ty le chi NSNN Ty le to6ng chi y tetheo sirc mua tirong cho y te so voi cua toan xi hoi so

Ntu-c dtro'ng (hien tai) GDP GDPBang-la-desh 1.650 1,5 3,5Cam-pu-chia 1.899 1,7 11,8Trung Quoc 4.237 2,0 5,5An D6 2.567 0,9 5,1In-do-ne-si-a 3.089 0,6 2,4CHDCND Lao 1.679 1,7 3,1Ma-lay-si-a 8.918 2,0 3,8Mong Co 1.674 4,6 6,4Nepal 1.398 1,5 5,2Phi-lip-pines 4.098 1,5 3,3Sri Lan-ka 3.441 1,8 3,6Thai Lan 6.620 2,1 3,7Viet Nam 2.182 1,75 5,1Thu nhap thap 2.000 1,22 4,78Thu nhap thap va vura 3.950 2,73 5,75Thu nhap vura 5.450 2,98 5,91D6ng A va TBD 4.060 1,86 4,92Nguon: Chi so phat trien The gi6i.

Bieu db 12.4: Ty 1e phan chia ngin sach trung trong - dia phtrong trong tong ngansach y te cua Nha nu&c, 1991-2002

' 120.00 100.0

en ~~~~. _. . . . . . . . . . . . . . .zz 60.0

00m' 40.0 _

20.0

0.0-1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Dia phumg E Trun g uong

Nguon: Bo Tai chinh.

12.14 Trong tong chi ngan sach cho y te thi chi cho y te dia phuang tang nhanhhon so vai chi y te a tuyen trung uong. DOc bie, t t trQng chi ngan sach cho y te diaphLrung the hien xu the tang hon nhieu tu~r nhung nam 2000 (Bieu d6 12.4). Dieunay cho thay s,u phan cap manh me ve tai chinh trong y te nhung nam gan day.

67

D6nh gia tong hvp chi tieu c6ng, ddu thau mua samn c6ng va traich nhiem tai chinh 2004

Nam 2002, chi ngan sach y te a tuyen trung trong chi chiem duoi 25% tong chingan sJach nha nuLc cho y te.

12.15 Khoang 70-75% tong chi ngan sach nha nu&c cho y te danh cho chi thu6ngxuyen, trong khi chi dau tu phat trien chiem khoang 25-30% (Bieu do 12.5). Ty lenay dao d6ng manh trong nhurng nam 1998-2001, vai chi cho xay dung co banchiem 32% vao nam 1999, m6t phan do chuyen muc tieu nang cap trang thiet bj yte sang chi thu6ng xuyen. Trong so cac muc chi thu6ng xuyen, ty trong chi luongva cac khoan chi khac tang trong khi chi cho hang hod va dich vu giam.

Bieu do 12.5: Co cau trong tong chi ngan sach nha ntroc cho y te, 1991-2002 (%)

120.0

100.0 X

80. 0 , _> _xTasn co duth

60.0 -.... .- Khac

40.0 : . :- . .. ... - | Hand hoa va dich vu

:::: - -:::: .. : . - - - ~~~~~~Lu,ri &E phun c&p20.0 _ _

00-

K Nguon. Bo Tai chinh.

Bieu do 12.6: Chi ngan sach trung uung cho y te theo chuc~ nSng, 1991 - 2002 (%)

60

40U

2 0 g

091 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02

|*-chua benh U ph6ng benh n KH H G D=k h4^c|

12.16 Ty le, chi cho cong tac y te dur phong tinh tren tong chi tur ngan sach trunguong tang tur nam 1993 (nam bat dau thurc hie.n caic CTYTQG), nhurng tui sau nam1996, ty le, naiy lai c6 xu huang giam. Ty' tr,ong ngan sach y te chi cho d,u phong otrung uong lan hon nhieu so v6i dja phuang (Bieu do 12.6 vai 12.7). So lie.u nayphan nao da khang dinh s,ur lo ngai rang dia phtrong co xu huo6ng tap trung clhi tieucho chu~a be.nh han phong be.nh. Tuy nhien, c6 mot dieu can chu y' la mo,t phan chicho cac CTYTQG nam trong NSTW nhurng phan lan ngan sach nay sau do laiiduac chuyen ve dia phuang de ho tr(y vie,c thuc hien chuong trinh t,ai dia phuong.

68

C/li tieu c6ng trong ngaTnh y te

Do d6, nguon lurc th,rc te clho ph6ng benh tai dia phuming se cao han la con so a

Bieu do 12.7.

Bieu d6 12.7: Chi ngan sach dia phuwng cho y t6 theo chuic nang, 1991 - 2002 (%)

100

80 460

40 420

091 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02

|-chuabenh * phongbenh 3KHHGf Dkh c |

Ngu6n: B6 Tai chinh.

Qua trinh phat trien chinh sach y te va cong cu chfnh saich

12.17 M,uc tieu cua nganh y te dLruc xac dinh Ia tap trung vao bao ve suc kh6enguai dan thong qua cac hoat dong phong chong va kiem soat huru hieu cac benhkhong truyen nhiem cuing nhu cac benh truyen nhiem dong thai dam bao su congbang trong viec tiep cn cac dich vu y te chat Iu,ang cao (dac biet Ia dOi v&i cacnhom de bi ton thurang nhu tre em, nguori ngheo va dong bao cac dan toc thieuso).6 Gan day nhat. chien lur,c cham soc va bao ve s*c kh6e nhan dan dn 2010cung neu ro muc tieu lI giam ty Ie mac benh, nang cao the lure, tang tuoi tho, dambao cong bang, nang cao chat lro,ng vA hieu qua cham soc sirc khoe dap *rng nhucau ngay cang cao cua cac tang i&p nhan dan. Muc tieu nAy khong thay doi trongnhieu nam qua trong khi nhung cong cu chinh sAch ma B6 Y te va cac cc quankhac c6 trong tay de hLr&ng dan va dinh huang cAc hoat dong cua nganh y te de datdurcc cAc mn,uc tieu nay da giam dAng ke. Mot trong cac nguyen nhan chinh Ia suphAt trien ca khu v,uc tuir nhan, do chi y te cua tu nhan ngay cang tang len (chi turtien tui cua ho gia dinh), tham chi ngay cA chi y te cua ngurai ngheo (Bieu do 12.8)va qua trinh phan quyen tai chinh hien dang dien ra.

" Cac v5n ban chinh sach chinh cho lmnh v,rc y te: Hien phap 1992, Luat Cham s6c va Bao ve sac kh6enhan dan nam 1989, cac nghj quyet cua Dai h6i Dang toan qu6c va cac phien hop cua DAng (nhu Nghjquyet thAng 1/1993 cua Uy ban Trung wrang D{ang ve cac van de cham s6c sac kh6e d6 thj d6i vei nguii6dan va Nghj quyet 2001 cua Dai h6i Dang toan quoc Ian tha 9), cac nghj quyet cua Chinh phu (nhu Nghiquyet so 37/1996/NQ-CP de ra dinh hu6ng chien Iuoc ve cham s6c strc kh6e trong giai doan 1996-2000va tarn nhin den nam 2020) vA cac ban chien LrcQc y te qu6c gia cOng nhu ke hoach co lien quan (nhuxChien ILQc Quoc gia ve Cham s6c vA Bao ve sac kh6e nhan dan nam 2001-2010 va Ke hoach PhAt triennganh Y te 2001-2005). Gan day nhat, cac muc tieu vA giAi phAp cho nganh y te da du,ac trinh bay trongQuyet dinh s6 35/2001/QD-TTg cua Thu tu6ng Chinh phu ban hAnh "Chien ILruc Cham s6c vA Bao vesutc khoe nguwi dAn."

69

Dcnhh giai tong hop chi tieu cong, ddu thdat mua sanm cong va trdch nhiem tii chinh 2004

Bieu d6 12.8: Chi chanm soc sui khoe tu tien tui cua ho gia dinh tinh tren dau ngumitrong m6t nam (2002 la nam g6c), x6p theo nhom thu nhap (don vi: d6ng)

0- 400'~ 350

cEF 300

250200

150

100

50

0Ngh6o Ggn ngh6o Trung binh Kh6 GiAu

31993 * 1998 02002

Nguon: 1993 va 1998: Dieu tra MSDC 2002: Dieu tra SKQG Viet Nam.

12.18 Tura'ng t r nhu vay, chien ILrcc y te cua Viet Nam duac nhat quan)trong suotthli gian qua. Chien ILrqc nay nhan m,anh d&n tam quan trong cua viec chu dongph6ng benh, cung cap dich vu c6ng pho cap & tuyen y te co s&, sur can thiet phaihuy dQng toan b6 xa h6i trong cham soc surc kh6e, ma r6ng dien bao hiem y te, giatrj cua y hQc c6 truyen, s,r tham gia tich curc cua khu vurc tr nhan du&i su dieu tietcua Chinh phu vA tinh cap thiet phai tang ty l. ngan sach dAnh cho y te de thuchien cac chien lryc vA chinh sach quoc gia da ducc Chinh phu phe duyet.

12.19 Trong 15 nam qua, da c6 m6t so cong cu chinh sach m&i duac dua ra nhuqua trinh phan cap ngan sach, vien phi vA he thong vien phi, bao hie'm Y te, cacchuang trinh y te quoc gia da giai quyet nhung van e surc khoe nghiem trQng (nhurChLrung trinh phong chong sot ret, sot xuat huyet, phong chong lao vAHIV/AIDS), khuon kho phap ly dieu tiet ho,at d6ng cua khu vurc kinh te tu nhan,dang ky du ,ac pham, my pham vA kiem tra chat Iurng, buac dau da th,uc hie,n cache cung cap tai chinh cho cac doi tturng muc tieu hu6ng dich vu (ngLr&i ngheo,tre em duai 6 tuoi) vA tLr chu ve quan ly tAi chinh. Gan day nhat, Quyet dinh139/2002/QD-TTg da tiep tuc tang cuang tAi chinh cho cac dMi turcng muc tieubang cach thAnh lap Quy Kham chua benh cho nguai ngheo cap tinh, thAnh photr,uc thu6c trung uang vA Nghi dinh 10/2002/ND-CP da tao ra ca che tur quan lycua cac dan vi sur nghiep co thu (trong do co cac benh vien cong). Tuy nhien, caccong cu nay, cung nhur cac cong cu chinh sach khac doi hoi phAi duac phat trienhan nua de c6 the phat huy tac dung hieu qua de ddat durgc cac muc tieu chinh sachy te khong doi cua Viet Nam trong b6i canh m6t nen kinh te thi trurang dang nhanhch6ng phAn cap.

Qua trinh phan cap

12.20 Phan cap ngan sach trong hInh v,rc y te lA he qua cua qua trinh phan capngan sach nhA nu&c noi chung. Qua trinh nAy da dan den ty l. chi ngan sach nha

70

Chi tieu c6ng trolig nganh Y te

nurac cho linh vurc y te 6' cap dia phura'ng (cap tinh vA cac cap thap han) ca tang lnnhur the hien trong BiMu do 12.4. Gan day nhat, Ludt Ngan sach nha nu6c da duacQuoc hoi thong qua vao thang 12 nam 2002 va co hieu lc tir ngay 1/1/2004 datang them tham quyen ngan sach cho cac tinh bang cach giao cho tinh quyen quyetdinh phan bo ngan sach cho cac nganh (trur giao duc dao tao va khoa hoc). LudtNgan sach nha nuac 2002 cfing cho cac dia phiuong dicrlc linh hoat nhieu hantrong viec phan bo ngan sach giua cac huye,n va cac xa. Truac qua trinh phan capngan sach dang dicn ra trong nganh y t@, churang trinh muc tieu quoc gia da trathanh cong cu quan trong nham dam bao thirc hien mot s6 muc tieu nganh va khanang dieu tiet quoc gia cua Bo Y te.

Vien phi

12.21 Che do vien phi duac bat dau ap dung t,ai cac benh vien nhA nua&c trongnam 1989, cho phep cac co sa y te cBng thu mBt phan chi phi de giai quyet batkh6 khan ve tai chinh. Den nam 2003, theo sB lieu danh gia tinh hinh thu vien phicua Bo Y te. ty 16 vien phi va BHYT chi tra chiem 43% tBng chi cua cac benh vientrong toan quoc. Tuy nhien, sO lieu ve tong thu vien phi duacc ghi lai van chuaphan anh het chi tieu y te cua ngua6i dan, mBt phan vi ngur6i dan con phai tra tiendi lai, mua thuoc tai cac c*a hang thuoc tu nhan va cac khoan chi phi khac.7 Ngay28/7/1994, Chinh phu da thOng nhat ban hanh Nghi dinh sO 95/CP ve thu mBt phanvien phi trong do c6 quy dinh khung gia vien phi cho cAc loai dich vu khac nhaucua cac benh vien a cac cap khac nhau vA khung vien phi nay van chuxa duac dieuchinh ke tui do den nay8 . Vai muc vien phi nhu hien nay, thu tiur nguBn vien phi(cfing nhui BHYT thanh toan) chi cO the bu dap khoAng 30% chi phi dich vu(khBng ke chi phi vOn). S,u khac biet giua cac m*c vien phi cuing qua nho khiencho ngar6i dan san sang vLrort tuyen len cAc benh vien cap cao nhat mA hQ c6 the dedang tiep can. Hie.n nay, muc gia vien phi dang dur,ac xem xet lai trong chuaongtrinh nghi s,u trinh Chinh phu cua nganh y te.9 Trong th6i gian cha Chinh phuquyet dinh. murc gia vien phi ca van con gia tri ap dung.

12.22 Vien phi lA mBt nguon thu quan trQng bB sung cho ngan sach cua cac benhvien nhA nuar6c. NguBn thu bB sung nAy da tao dieu kien cho rat nhieu benh viennha nLr6c nang cao chat luqng va mu r,ng cac loai hinh dich vu. Tuy nhien, viecnAng cap chat Ilrng cua cac benh vien nha nguBn thu vien phi lai khBng durcphan phBi cBng bang. Cac benh vien 6 nhung khu v,uc c6 dieu kien kinh te-xa hBiphat trien thu duac nhieu vien phi han nhurng benh vien cua cac viung ngheo. Ty 1,phan tram ngu6n thu tiur vien phi trong tOng thu-chi benh vien 6 cac benh vien da

Vi du, trong cuoc dieu tra SKQG nam 2001-2002, cac ho gia dinh da chi trung binh 91.560 dong/ngtreicho cac benh vien nha nLroc, song theo s lie,u ghi lai cua cAc benh vien, m(rc thu vien phi trung binh chidat 19.000 d6ng/ngxO6i trong cung ky.BAo cao D3anh gia chi tieu c6ng 2000 khuyen nghj "mo,t khi ngu6i ngheo da duo.c bao ve thi Chinh ph6nen tang vie,n phi de giam muc tro, cap cho cac benh vien".

9 Bo Y te da de xuat tang vien phi Ien 25% o cac thanh ph6o kn va 30% o cac thAnh pho nh6 va 25% amien nui vA vung sau vung xa

71

Dcinlh gica toting hap chi tieu c6ng, dciu thacu ntna sani cong vai trcich nhienr tai chitlh 2004

khoa trung uang va cap tinh cuing cao han mot cach dang ke so vai cac benh vientuyen huyen hay mot so benh vien chuyen khoa (nhui benh vien nhi hay benh vienlao). Ket qua, viec nang cap chat lrong nha vao nguon vien phi da lam tang sirkhac biet truac day trong viec tiep can cac dich vu cham soc surc kh6e chat lu,angt6t.

Bao hiem y te

12.23 He thong bao hiem y te dirc,c tnren khai trong toan quoc tir nam 1993. Hiennay co hai chLrung trinh bao hiem y te khac nhau: mot la chuang trinh bat buoc apdung cho cac cong churc vien churc nha nurac, nguai ve huru nhan luang hiu nhanuac va nguai lao d6ng trong cac doanh nghiep (nhurng kh6ng bao gom gia dinhcua cac doi tur,ng nay) va chuang trinh BHYT t,r nguyen ap dung cho cac doituarng khac chu yeu cho sinh vien, hoc sinh (bao hiem y te hoc duang). Nam 1998,Chinh phu quan Iy tap trung he thong bao hiem y te xa hoi (trLu&c day do cac diaphuang thi,rc hien) va quy dinh ty le dong chi tra 20% nhung murc t6i da trong namkhong qua sau thang Ilrng toi thieu nham kiem soat chi bao hiem y te khi d6 danggia tang nhanh ch6ng.'° Nam 2002, he thong bao hiem y te dur,c chuyen tir Bo Yte sang BHXH Viet Nam quan 1, do do da tach bach hai chuc nang: nguai mua vanglri cung cap dich v,u. Gan day nhat (nam 2003), da co quy dinh (Thong tr77/2003/TTLT-BTC-BYT hu6ng dan bao hiem t,u nguyen) nham ma rong dienbao hiem gia dinh t,u nguyen tai mot ty Ie Ian dan cu nong thon va nhung nguailam viec khong chinh th*rc trong cac nganh.1 ' Chinh phu da dat ra muc tieu tien taibao hiem y te toan dan vao nam 2010.

12.24 Ph,am vi quyen lYi tiT bao hiem y te bao gom ca noi trui, ngoai tru va thuoc(chu yevu la thuoc thiet yeu). Mot so nh6m doi tLru,ng huang lai (ngoai trir doituang huu tri mat surc, chinh sach xa hoi va ngua6i ngheo) phai thanh toan 20%murc chi phi dircac bao hiem vai muic thanh toan toi da trong nam khong qua 6thang Ilrng toi thieu. Ve nguyen tac, cac benh vien nha nuac cuing nhu cac benhvien tu nhan deu co the cung cap cac dich vu y te cho nguai tham gia bao hiem.Tuy nhien, trong th,rc te, muc thanh toan cua BHXH cho cac ca sa kham churabenh d,ua tren murc vien phi chinh thurc theo quy dinh cuta nha nLrirc (hien chura duide trang trai day di! chi phi), dieu nay dong nghia vOi viec tham gia bao hiem y tekhong hap dan cac ca sa y te tr nhan ve mat tai chinh.

Chucrng trinh Bao hiem y te ban dau thanh toan cho cac benh vien cac khoan chi noi tru vai muc chi codinh theo ngay. Sau d6, viec thanh toan cua bao hiem y te durac chuyen sang thanh toan phi dich vu khicac benh vien keu ca rang cach thanh toan cho benh nhAn noi tru Id kh6ng c6ng bang. Chi phi tang Iln ratnhanh va den nam 1997-1998, ngan sach y te cua mot s6 tinh da roi vao tinh trang tham h,ut dang ke(Dong va cong syr, 2002).

B6 TAi chinh va B6 Y te da c6 th6ng tur lin bo s6 77/2003/TTLT-BTC-BYT ve Bao hiem Y te tyrnguyen phu ha,p vGi mot de xuat trong BAo cao Danh giA chi tieu c6ng nam 2000, theo d6 "nen mo rongdien bao hiWm y tA, dac biet IA churang trinh bAo hiem tyr nguyen

72

Chi tieu cong trong nganh y te

12.25 Ngay trong phurang th*c quan 1 bao hiem y te hien nay cuing c6 sui batbinh d-ang. Quy bao hiem y te diuac quan 1 theo co che quy thAnh phan giua baohiemr y te bat buoc va bao hiem t,r nguyen. Do dura tren mirc gia vien phi hien taide thanh toan bao hiem nen c6 stu khac nhau trong hua&ng thu quyen lai BHYT, via nhung vung nuii, vuing ngheo, gia vien phi duac quyet dinh rat thap nen ca benhvien va nguai benh BHYT deu hu6ng lai thap trong khi m*rc d6ng BHYT id nhunhau gi0ra cac vung. Hon nuia, vi phi d6ng g6p hang nam thap vA c6 sir khac bietkmn giua doi tuarxng BHYT bat bu6c vA BHYT tu nguyen nhuxng quy dinh cac quyduo, c hach toAn dcc lap nen rat kh6 khan trong viec ma rong vA phat tnen BHYT.Mot nguyen nhan khac dan den tinh trang bat binh dang xuat phat tur viec m*rcthanh toAn kham chura benh ngoai trul cua bao hiem doi vOi ca sa y te dura tren phibao hiem thu durac cua nguai mua bAo hiem dang ky tai tirng co s& y te cu thecu1ng dan den nhung ton tai bat cap hien nay lAm anh hLr&ng den quyen lai ciuanguai benh.

Chuio'ng trinh muc tieu qu'oc gia

Bieu do 12.9: Ty le chi ngan sich nha ntr&c cho cac chtrong trinh y te quoc gia trongtong chi ngan sach thtrong xuyen cho nganh y te, 1993-2002.

12

10 6

4o 46

2.

0? . . ..1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Nam

Ngu6n: B6 Tai chinh.

12.26 Bat dau tfx Ke hoach phAt trien 5 nam 1991-1995, Chinh phu da sur dungcac chuang trinh muc tieu quoc gia de giai quyet cac van de quan trong va capthiet nhat trong phong ch6ng benh tat.12 Ban dau, co nam chuong trinh muc tieuquoc gia. So luang nay sau d6 da tang len thanh 10 va duarc ket hop, l6ng gheptrong mot chuang trinh muc tieu y te chung cua ngAnh y te, do la Chuarng trinhphong chong mot s6 benh xa hoi, benh dich nguy hiem vA HIV/AIDS, bao gom:phong chong sot ret, lao, sot xuat huyet, phong, buau co, suy dinh dua'ng tre em,tiem chung ma6 rong, phong chong cac benh tam than trong cong dong, an toan

2 Tinh muc tieu cua cac chuang trinh nay duFc the hien qua viec churang trinh hLr6'ng den mot so loai benhnhAt dinh va qua viec phan bo nguon Itrc vai ky vong rang cAc muc tieu dat ra se durac thuc hien.

73

DOnh giai tong hop chi tieu c6ng, dju thau mua samn c6ng va trcach nhiem tai chinh 2004

thurc pham va ph6ng ch6ng HIV/AIDS."3 Chi ngan sach danh cho chuang trinhmuc tieu quoc gia duac duy tri tuang d6i on dinh. Ty Ie chi ngan sach danh chochuang trinh muc tieu quoc gia trong chi thu6ng xuyen cua ngan sach nha nuaccho linh virc y te duac gifu on dinh trong giai doan 1991-1995, tang manh vAo nam1996 va sau d6 giam dan tir nam 1997 (do chuyen muc tieu nang cap trang thiet biy te sang chi thuang xuyen) (Bieu do 12.9).

12.27 Trtruc nam 1997, Bo Y te Id ca quan chiu trach nhie.m cap ngan sach de

thtrc hien chuang trinh muc tieu quoc gia tai cac tinh, thAnh pho trurc thuoc trunguang. Tus nam 1997-2000 thurc hien theo phuang thurc kinh phi uy quyen (cap kinhphi uy quyen tit NSTW cho cac dia phuang thirc hien theo muc tieu cua TW). Tuy

nhien, bat dau tur nam 2001, cac khoan kinh phi th,uc hien chuong trinh muc tieuquoc gia 6 cap tinh dugc phan cho cac tinh theo hinh th*c tra cap bB sung cO muctieu. Vai xu the phan cap dang dien ra trong linh vuc y te, cac chuong trinh muctieu quoc gia tra thanh mBt cBng cu quan trong de dam bAo thi,c hien cac muc tieunganh va vai tro quan Iy nganh cuia B, Y te. Phan cap chi cO nhieu Il,i the, chophep cap chinh quyen dia phurong linh hoat han va c6 the dap *ing nhu cau cuia diaphuang tOt hon. Tuy nhien, BB Y te cuing lo ng,i rang se khBng con dui cac cong

cu de kiem soat viec trien khai cac chuong trinh muc tieu quoc gia khac nhau acap tinh. MBt n6i lo lang khac la mBt so tinh kh6ng quan tam, chu y day du den

cac djch v ,uphong chBng benh tat va dich vu y te cBng cBng. Dang tiec la cho dennay van chua cO ca che nAo de bao ve 1,ai ich quBc gia ve s*c kh6e trong cac linh

vuc nay.'4 Chua c6 mBt danh gia hoAn chinh nao ve hieu suat va hiMu qua cuia cac

chuang trinh y te quBc gia.

Chinh saich va str dieu tiet doi v6i khu viurc kinh te tr nhan

12.28 Khu virc y te tu nhan chinh th*c duac phep cung cap dich vu cham s6c sf*ckhoe tit nam 1993.'5 VAo th6i diem d6, cac s6 y te cap tinh c6 trach nhiem giamsat viec hAnh nghe y cua khu v,uc tu nhan, ke ca vie.c cap giay phep hoac chfTngnhan hoat dBng. Tuy nhien, cac tinh khBng c6 du nhan lurc de thurc hien giam sat

cac co sa y te tu nhan ciing nhu cac cfxa hang thuBc tu nhan.' 6 Nam 2003, Phaplenh m6i ve Hanh nghe Y Du,ac da duac thBng qua. Phap lenh nay tao dieu kien

CAC chuang trinh nay hien dirac goi chung IA Churang trinh Quoc gia ve x6a b6 cAc can benh xA hoi,

benh dich nguy hiem va HIV/AIDS. NgoAi ra, c6n c6 mot so chirong trinh y te c6ng khac nhur ph6ng

chong dau mat d6, nmrc sach va ve sinh dich te, sur dung an toan h6a chat bao ve thyc vat, ph6ng chong

lay nhiem durang h6 hap cap, ia chAy, kiem soat thuoc la, ph6ng ch6ng tai nan vA thuaong tat.

4 Bao cao Danh gia chi tieu c6ng 2000 dA de xuat "can xay d,ung mot ca che dAm bao rang cac dia phurang

phan bo ngan sach y te phu h,ap v6i cac uru tien vA chien hlruc y te quoc gia (nhux, phan bo nhieu nguon

Ilrc hun cho cac dich v,u phong bdnh)."5 U' ban Thuang vu Quoc hoi dA ban hanh Phap Ienh 07/2003/PL-UBTVQH1 1 ngay 25/2/2003 "Phap

Ienh ve Hanh nghe y va nghe du,ac tr nhan". Theo Phap lenh nAy, Chinh phui c6 trach nhie,m dieu tiet

hoat dong hAnh nghe y vA nghe dur,c cua khu v,uc kinh te tr nhan.i6 Vi du, tai Tp. Ho Chi Minh, chi co 5 can sa y te thanh ph' chiu trach nhiem giam sat tren giay ta

hAng ngAn ca s6 y te tr nhan.

74

Chi tieu c6ng trong ngainh y te

cho s,r phat trien tiep theo cua khu virc tu nhan trong linh vurc y te, d6ng thai cuingco vai tr6 dieu tiet c6a B6 Y te d6i vai linh vuxc y te tu nhan nay.

12.29 Hien nay, khu vurc ttr nhan chiem khoang 50% s6 Iurt benh nhan ngoai trui(con so nAy IA 80% neu tinh ca viec benh nhan di mua thu6c de tur chura benh). C6rat nhieu cO sO y te tu nhan lA can b6, nhan vien cua he th6ng y te nhA nuac lAmviec ngoai gia. Cac can b6 y te da nghi huu cfing lA m6t nh6m quan trong cac nhacung cap tu nhan. Ben c,anh nhCrng ngu6i hanh nghe co giay phep, nhieu y ta, y sydang tai chuc hoac da nghi hru hAnh nghe y kh6ng co giay phep, dac biet a cacvuing n6ng th6n. Cac ca sa y te tu nhan dang bu6c dau canh tranh vai he thong yte nha nurrc trong cung cap cac dich vu ngoai trui, mac da khu v,uc tu nhan kh6ngduaqc bao cap. Cac cu6c dieu tra h6 gia dinh cho thay rang, chi phi cho cac dich vucham soc s*c khWe ngoai tru a tuh nhan gan nhuT tuang ducang vai khu vurc cong.Tuy nhien, dich vu y te do khu vujc ti nhan cung cap chfi yeu la kham, ban thu6cthu6ng thuan tien hon ve gia giac va ca che thanh toan cuing linh hoat hon.

12.30 Hien nay, 6 Viet Nam con co it bernh vien tu nhan ho,at d6ng. Tai cac thAnhph6 lan, cac benh vien tu nhan phuc vu ch6 yeu nguari nuac ngoai va ngu6i laod6ng trong cac c6ng ty da qu6c gia va m6t phan nao do phuc v,u ngux6i co thu nhapcao. Xet tren nhieu khia canh, Chinh phu hien dang la ngu6i chu yeu cung capdich vu y te benh vien doi vai ngua6i dan Viet Nam. Hien nay, chinh sach tAi chinhcua Chinh phu tr,a cap cho cac benh vien c6ng th6ng qua cap kinh chi thunmgxuyen va chi dau tu trurc tiep cho cac ca sa y te da khien cho cac benh vien tu nhankho co the canh tranh hieu qua vai cac benh vien c6ng.' 7 Tinh tr,ang it cac benhvien tu 6 Viet Nam khac biet hoan toAn vai cac nuac trong khu vurc (nhu Ma-lay-xia, Thai Lan, Phi-lip-pin vA In-d6-ne-xia). Cac rao can co ban d6i v6i benh vientu nhan tham gia thi tru6ng da tao ra co h6i cho benh vien c6ng co kha nang thamnhap vAo thi truang cac dich vu chat luang cao ap dung c6ng nghe hien dai - m6tphan do,an thi tru6ng hien dang tang trua6ng manh do cac nhom dan cu san sangva co kha nang chi tra cho cac dich vu loai nAy (xem phan phan tich ve Nghidinh 10).

Chinh sach thuoc va dieu tiet he thong thuoc

12.31 Khoang 10 den 15 nam trur6c day, 6 Viet Nam, duac pham kh6ng duaccung cap day dui va cac loai duac pham san xuat trong nu6c chat lurng chuxa cao.Tuy nhien, viec ma c*a he th6ng thiuang mai ban 1e durac pham cho khu vurc tinhan vA sir kiem soat ch.t che d6i vai chat luang du,ac pham san xuat a nua6cngoai ciing nhir nhap khau da dan den sur xuat hien ph6 bien cac loai thu6c duac

7 Cac benh vien nha nuarc c6n c6 lai the quan trong khi du,ac nhA nuarc giao dat de xay dung benh vien, dod6, cac benh vien nay kh6ng phAi trA tien thue dat, Iri the trong viAc tiep nhan vien tra nurnrc ngoAi vA laithe trong vi,c tra Ilrong turang doi thap cho can bM, nhan vien. Nguacc lai, cac benh vien tu phai ap dungmirc vien phi de c6 the bu dap moi chi phi cua minh.

75

DOinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thau mnua sam cong va trach nhiem tii chinh 2004

phnam chat lucrng cao trong toan nganh y te.18 Tuy nhien, tren thi tnrung thu6c daxuat hien m6t so van de, bao gom:

* Van chira kiem soat hau hieu gia ca cac loai thuoc nh.p ngoai cua cachang noi tieng, dac biet Ia cAc loai thuoc dac dung va hien nay da co strphan nan tr phia ngu6i benh ve gia thuoc leo thang.

* Cong chung van ura thich mot cach vo 1 cac loai thuoc nh.p ngoai hanIa thuoc san xuat trong nuac (do chat Ilung bao bi va quang cao).

* Vai nhieu loai thuoc phai co don bac si, nhiung cac c*a hang ban 1e vanban thuoc trLrc tiep cho khach hAng mA khong can don thuoc, dan denvie.c su dung qua mu'xc thuoc, gay ra tinh trang khang thuoc va cac nguycO s*Xc khoe khac.

* Cac ca sa y te tr nhan thuang ban thuoc cua cac hang n6i tieng, rat dattien cho benh nhan cua minh thay vi cac loai thuoc pho thong thongthiuang, mac di da c6 quy dinh cam cac co sar kham benh tu nhan phanphoi thuoc cho benh nhan cuia minh.

12.32 Nhung van de nay da lam giam kha nang tiep can c'ua nguai ngheo v&i cacloai thuoc can thiet vA da lam tang chi phi cham s6c surc khoe cho rat nhieu ngirui.Nhung van de nay con g6p phan lAm tram trong tinh trang khang thuoc va cacnguy co tram trong khac ve sir khoe.

12.33 Viet Nam duy tri danh muc thuoc thiet yeu du,ac phan phoi trong cac benhvien cong va cac tram y te xa. Hien t,ai, danh muc thuoc thiet yeu c6 600 loai (chiuyeu dura tren danh muc thuoc cuia To chuc Y te The gi&i (WHO) va mot so loaithuoc co truyen khac. Cac benh vien va trung tam y te tuyen huyen chiu trachnhiem mua cac loai thuoc thiet yeu va khong thiet yeu. BHXH chi thanh toan chocac co sa y te cac loai thuoc thiet yeu ducrc nhan tai cac co sa y te cong (hoac turcac ca sar y te tur nhan theo hop dong v&i BHXH va trong mot so it truang h,ap tircac cura hang thuoc mA loai thuoc d6 khong c6 tai mot co sa y te nha nuac). Trongkhi do, nhung nguai khong c6 bAo hiem y te phAi tur thanh toan tien thuoc (thuocthiet yeu vA khong thiet yeu) vA vien phi tai cac cO sO y te nha nur&c. Ngoai ra, cacloai thuoc sir dung trong cac churong trinh quoc gia (nhir thuoc duarc dung de dieutri benh lao) duac mua t,p trung vA phan phoi mien phi cho benh nhan.

Cap tai chinh cho cic d6i tuo,ng uru tien trong sur dung dich vu y te (Quyetdinh 139/2002/QD-TTg)

12.34 Viec ap dung he thong vien phi da dan den viec sr dung dich vu y te nhanu&c giAm trong nhung nam dau thap ky 90. Dieu nay dan den sir lo ngai rang,vie.n phi dA tra thAnh mot rao can can tra nguai ngheo sur dung cac dich vu y te

I Hien nay c6 khoang 200 nha sAn xuat thuoc trong nuac, trong d6 c6 41 nha san xuat da dixcc chung nhantuan thu tieu chuan ve Thuc tien san xuat t6t caa ASEAN (Rietveld 2004). Hien nay, thuoc nhap khauchiem 30% ILrang thu6c tieu thu tinh theo so luo,ng vA khoang 70-80% tinh theo gia tri.

76

Chi tieu c6ng trong nganh y te

cong.' 9 Nam 1995, Chinh phi da giai quyet van de nay bang cach mien giam vienphi cho nguari ngheo. Tuy nhien, trong th,rc te, rat kho thuc hien ca che tai chinhcho cac dich vu y te mie7n phi danh cho nguti ngheo theo quy trinh ngan sachthong thtrung. Viec mien vien phi rat it khi duac thuc hien. Nam 1999, Chinh phuda xu Iy van &e nay bang cach, thiet lp chuang trinh The bao hiem y te mien phicho nguai ngheo - mot ca che tai chinh cho cac dich vu y te cham soc s*c khoecho bon trieu ngua6i ngheo nhat Viet Nam. Chuang trinh nAy tien hAnh mua thebao hiem y te cho ngu6i thuoc dien qua ngheo v&i chi phi 30.000 dong/ngu6i(Th6ng tu so 05). Day la chirang trinh dau tien duac th,rc hien tren toAn quocnham cap tAi chinh cho cac doi tuxang muc tieu sfr dung dich vu cham soc s*rckh6e.20 Tuy nhien, chuang trinh nAy lai phu thuoc vao ngan sach cua cac tinh,thAnh pho vA rat nhieu tinh ngheo dA khong the mua the bao hiem y te cho ngur6ingheo theo chuang trinh nAy. Den nam 2002, mai co gan hai trieu nguai ngheo dadur,c bao hiem theo chuong trinh (so vai muc tieu ban dau lA 4 trie.u nguai). Motvan de nua IA, mirc h6 tra chi phi cho mot nguai hu6ng lai (30.000 d6ng) t6 rakhong dh.

12.35 Nam 2002, Chinh phuu da x*r I van d& ton tai neu tren bang Quyet dinh139/2002/ND-CP v6i s,r ra d6i cua Quy kham chua benh (KCB) cho ngur6i ngheoa moi dja phtrong.21 Quy KCB cho ngur6i ngheo dtruc s*y dung de mua the baohiem y te vai m*c 50.000 d6ng/nguari hoac thanh toan trurc tiep cho ca sa y te

22cung cap dich vu y te cho doi tur,ng 139. 25% kinh phi con lai se durac huy dongtr cac nguon dong gop cua ca nhan, tO ch*rc trong nuac vA quoc te.

12.36 Trong nhurng nam dau trien khai Quyet dinh 139/2002/QD-TTg, ngan sAchnhA nuLac phan bo cho Quy KhAm chuta benh cho ngurai ngheo 520 ty dong trongtong so 718 ty dong d,u kien nham ho tra cho khoang 14,3 trieu nguai duac hu6nglai tur churong trinh nAy. Den thang 12/2003, da c6 31 tinh ap dung phuarng th*cthanh toan trurc tiep, 24 tinh ap dung phurang th*rc mua the bAo hiem y te chonguai ngheo va 9 tinh ap dung ca hai phuong th*rc neu tren. Nam 2003, Quy khAmchua benh cho nguai ngheo da giai ngan du,cr 302 ty dong trong tong so 520 tydong (chiem 58%), trong d6 114 ty dong (chiem 38%) duacc sr dung de mua the

1 Do d6, c6 ve nhu viec suy dung dich vu y te nha nurac bi s,ut giam c6 the Ia do chat Lurng dich vu cua cacca sa y te nha nurac giam xuong va do syr phat trien nhanh ch6ng cua khu v,uc tur nhan (dac bie ke ca sirphat trien cua cac nha cung cap thuoc tu nhan). Trong giai doan 1993-1998, viec sur dung cAc dich vu y tenhA nuac, ke ca nguroi ngheo, dA tang manh mac da trong thai ky nay khong c6 cac chinh sach mien giamhuru hieu cho ngurai ngheo (Bhushan va c6ng sur, 2001).

2(C Chung trinh nay durac xay dumg d,ra tren m6t s6 chuang trinh ho tra cho ngu6i sur dung dich vu da duactrien khai thu nghiem 6 m6t so dia phuong, nhu HA NMi va HAi Ph6ng (Dong vA c6ng sur, 2002).

21 Bien phap chinh sach quan trong nay phii hgp v6i m6t de xuat cua Bao cao DAnh gia chi tieu c6ng 2000:"can phAi xay dyng chien lurc qu6c gia da ho tra nguai ngheo chi trA cac chi phi y te cia minh." Bienphap nay ciing phu hgp v6i cAc de xuAt durac dura ra trong m6t so bao cAo danh gia do Chinh phu tai traithuc hien ve Quy Cham s6c suc kh6e cho nguri ngheoTheo quyet dinh cua Thu tLu6ng Chinh phu (ngAy 29/9/2004), tri gia cua the bao hiem y te cho ngiringheo dA tang tir 50.000 dong len 75.000 dong. Cung theo quyet dinh nAy, dien durac huang the bao hiemy te mien phi se durgc ma r6ng cho tre em dur6i 6 tu6i.

77

Dcinih gica tong hap chi tieu c6ng, dc5u thau mnua sam cong vai trach nhiem tii chinh 2004

bao hiem y te va 188 ty dong (chiem 62%) durac dung de thanh toan trurc tiep cho

cac co sa y te. Trong nam dau tien thuc hien, c6ng tac giai ngan c6n han che, chul

yeu do cham tre trong c6ng tac chuan bj. Mat qua nhieu th6i gian de xac dinh dMi

tuang hu6ng lai, phuang phap thurc hien va cung cap the bao hiem y te cho ngix6i

ngheo. Hon nCra, cac doi tuang huang Iai chua quen vai chinh sach nay do bi han

che ve th6ng tin. Cac dia phucrng ngheo va mien nuii c6 xu hu&ng thanh toan trurc

tiep trong khi cac dia phuang giau, dong dan cur lai co xu huang mua the bao hiem

y te cho doi tuang huang l ai.23 Van c6n tren 11 trieu ngu6i ngheo lA doi tuang cuia

chuaong trinh, trong d6 1/3 (khoang 3,6 trieu ngu6i) da nhan dircc the bao hiem y

te va 2/3 (khoang 7,4 trieu ngua6i) duac thanh toan trurc tiep. Bo Y te khuyen khich

cac tinh chuyen dan sang mua the BHYT cho ngu6i ngheo de dat duac muc tieu

BHYT toan dan vAo nam 2010, giam b6t ganh nang quan ly ngan sach a cac sa y

te, tao dieu kien cho benh nhan va cac co sa y te cung nhu tang cuang hieu qua

hoat dong cua Quy KCB cho nguai ngheo.

12.37 Vi& c6 nhieu dia phiarng chon phuong an thanh toan trLrc tiep vai co sa

KCB lA m6t tinh toan chua phul hqp. C6 lo ngai rang, nhurng tinh lura chon phtrong

thulc thanh toan truc tiep kh6ng c6 du nang lurc cuing nhux tai lu!c de lam khach hang

mua dich vu cham s6c suc kh6e cho ngu6i ngheo vA nhufng no Ilrc nham tang

cirong nang Ilrc se trung lap mot cach lang phi vai nang lurc cuia cac co quan bao

hiem xa h6i 6 cap tinh.2 4

12.38 Quyet dinh 139/2002/QD-TTg da gia tang dang ke ngan sach y te nha nuac

cho ngix6i ngheo va cac vutng ngheo (nhu cac khu viuc mien numi va cac xa ngheo

dac biet kh6 khan). Tuy nhien, van con mot so ton tai, nhux vie. cac dia phuong c6

xu hLu&ng thanh toan trurc tiep cho cac co sa y te thay vi mua the bao hiem y te

(nhu neu tren), mulc tra cap cho cac d6i tuang hu6ng lai tul Quyet dinh 139 c6n

thap va sur thieu vang co che ho tra tAi chinh bo sung de chi tra phan chi phi cla co

sa y te chua duac bii dap khi cung cap dich vu cho cac doi tuang 139. Do d6, ganh

nang tAi chinh cla cac dia phuong (de d6ng g6p 25% kinh phi cho quy KCB cho

nguai ngheo kh6ng ducc ngan sach trung uong cap vA ganh nang tAi chinh de bu

dap phan chi phi cla cac co sa y te cho cac doi tixcng 139 chura duac thanh toan)

da rai nhieu hon vao cac tinh va huyen ngheo vai so luang tuong doi 16n cac doi

23 Dong thai cua cAc tinh gay an twFng rang, cac tinh muon bAo ton qu9 KCB cua minh, mac dui Bo Y te da

c6 hudng dan thuc hien, theo d6, bat ky khoan ngan sach nao cuia quy chua dLrQc chi tieu se phai dirc

giCr lai trong Quy de su dung trong cac nam tiep theo va viec cap ngan sach cho quy tur ngfn sach trung

urong co the se bj cat giAm tiy theo s6 ngan sach cua Quy chua dtxcc su dung den.24 Van c6n mot thac mac la lieu dia phtrang c6 the thLrc hien chuong trinh thanh toan tr,rc tiep hieu qua,

tren ca saF nhOng kinh nghiem tru&c day v6i he thong BHYT khi do dja phuang quan 1y, nhu thao luan a

tren.

78

Chi tieu cong trong nginh y te

tu ,ang 139 (c6 nghia Ia, doi vai cac dia phtuang, ganh nang ngan sach tinh theo daud6i tuang 139 ty le. thuan vai ty le. d6i tuang 139 trong dan s6 dia phtrong).

12.39 Do kh6ng co du ngan sach nen co mot lo Iang la ngur6i ngheo (dac bi6t Iangu6i ngheo a cac tinh ngheo hon), se bi yeu cau tra cac khoan phi kh6ng chinhthuc hoac se chi dtrac nhan nhang dich vu a cap ca sa vai chat ltrong kh6ng cao.Co the xay ra tinh trang benh nhan it dircc chuyen 1ln tuyen tren dieu tri. Cho dennay, chtra co co che giam sat mot cach hieu qua chat Lrung cula cac dich vu y tema ngux6i huang lai theo Quyet dinh 139/2002/QD-TTg nhan dtrac. Ngoai ra, canphai co cac bien phap ho tra manh me han cho cac d6i ttrong muc tieu sur dungdich vu de dam bao cho ngur6i ngh6o phat huy tac dung cua Quyet dinh139/2002/QD-TTg (vi du, cac chien dich tuyen truyen xa hoi de thong bao cho cacdoi tu.ang co du tieu chuan ve chuong trinh nay). Chinh phul dang xem xet thanhtoan chi phi co hoi nhu chi phi di lai, chi phi an uong doi v&i ngtreyi ngheo.

Tir chu quan Iy (Nghj dinh 10/2002/ND-CP ngay 16/01/2002)

12.40 Cac don vi str nghiep c6 thu cuia hau het cac linh vuc da duac giao quyen ttuchu dang ke trong quan Iy theo quy dinh cuia Nghi dinh 10/2002/ND-CP. Vi nganhy te co d.c thut vai tinh nhay cam cao, nguon thu vien phi han che (chi Ia thu motphan vien phi) nen viec trien khai Nghi dinh 10 trong nganh cham han so v6i cacnganh khac. Nganh y te dang trien khai Nghi dinh 10 tai cac co sa y te tuyen TW,tuyen tinh va huyen. Dtr kien ca che ttu chui quan Iy theo Nghi dinh 10 se durq,c marong ap dung 6 tat ca cac benh vien nha nuac, ke ca cac benh vien tuyen trunguang. Cac don vi sur nghiep c6 thu ttr dam bao mot phan chi phi thuang xuyenth,uc hien theo Nghi dinh 10 du,ac giao ngan sach chi thuarng xuyen trong th6i kyon dinh ba nam va hang nam duoc tang ty le do cap c6 tham quyen quyet dinh.Theo Nghi dinh 10/2002/ND-CP, cac nha quan Iy duac giao tham quyen rong hantrong quan Iy tai chinh don vi va cac khoan tiet kiem chi phi duac phep dung detai dau tu va tang them thu nh.p theo quy dinh cho can bo, nhan vien (trong phamvi cho phep). Cac don vi theo Nghi dinh 10 con c6 tham quyen l1n han trong viecquyet dinh murc phi d6i v6i cac dich vu KCB theo yeu cau va dich vu kh6ng coban nhu (nhu phi d6 xe va phi dich vu giat Ia cia benh vien). Cac don vi nay ciingduac phep di vay ngan hang hoac Quy Ho tra phat trien de ma rong pham vi hoatdong va nang cao chat huang dich vu cua minh. Cac don vi nay cung c6 the thuethem lao dong hap dong.

79

Dcanh gia tong h.ap chi tieu c6ng, ddu thacu nmua samn cong va trach nhiem tai chinh 2004

Ho p 12.1: Cac kinh nghiem ban dau voi Nghj dinh 10/2002/ND-CP

M,c di Nghi dinh 10 m&i durac trien khai hon mot nam a mot so co sa y te ph6ng benh 6tuyen TW, benh vien tuyen tinh, huyen va mot so cac ca sa y te cap tinh c6 thu phi, song da c6the thu thap mot s6 th6ng tin ve cac tac dong cua Nghj dinh tai hoat d6ng cua cac benh vien(mac dui chua c6 th6ng tin ve tac d6ng cua Nghi dinh t6i benh nhan). Vi d,u, Benh vien Saint

Paul Ha Noi (460 giu6ng benh) da trien khai thLrc hien Nghi dinh 10/2002/ND-CP tur cu6i nam2002. M.c da ngan sach nhA ntruc cap cho benh vien kh6ng thay dMi ke tit nam 2001 songnguon thu cua benh vie n da tang them 27 ty dong (86%) trong hai nam. Mot phan trong khoantang nay (khoang 4 ty d6ng) la do tang thu tur vien phi th6ng thurang va tur tien thanh toan baohiemn y te, so c6n lai Ia do tang 350% thu tur cac djch vu d,ac bi&, chiem tren '/2 t6ng thu cua toAnbenh vien trong nam 2003.

Cac dich vu dac biet nay deu durac thLrc hien theo yeu cau va c6 chat luorng cao hon rat

nhieu so v6i cac dich vu th6ng thLrang cua benh vien. Durac s,r dong y cua Uy ban nhan danThAnh pho, benh vien c6 the quy dinh murc vien phi cho cac dich v,u nAy cao hon so v6i cac mucvie.n phi th6ng thua&ng. Theo bao cao cua bMnh vien, cac khoAn dau tur can thiet de chuan bj cho

benh vie,n cung cap cac dich v,u dac biet nAy durac huy d6ng tr nhieu nguon khac nhau, nhu trd6ng g6p cua can bo, nhan vien benh vien va cac ca nhAn khac, tr nguon thu cua chinh benh

vie,n, tu ODA va cac quy dau tu tu ngan sach nhA nuoc. Vi du, nam 2003, benh vien da chi 2,9ty dong cho cac thiet bj tr nhurng nguon sau: ODA (74%), thu cua benh vien (24%) vA ngan sachnha nuac (2%). Trong c'ung nam d6, benh vien dA cung cap cac djch vu y te mien giam phi chotre em duai 6 tuoi vA cho nguai ngheo kh6ng c6 the bao hiem y te vai so chi phi len tai 3,5 tydong, xap xi murc chi cua nam 2000 trong khi tong thu cua beinh vien nam 2000 chi bang 37%

t6ng thu nam 2003.

Benh vien da khoa Binh Duong (600 giur6ng benh) cung da tang thu dang ke trong nam dautien thrc hien Nghi dinh 10/2002/ND-CP. Thu th,rc te cua benh vien nay trong nam 2003 cao

hlai miuc tieu de ra IA 25%, vai toan bo khoan tang thu a tur tang vien phi vA bao hiem y te (tangtai 35% so vi muc tieu de ra). Ty le benh nhan noi trt- tang them 15% so vai nam 2002, trongkhi thai gian nAm vien trung binh giam 6% vA ty le chuyen den tang tr 5,35 len 6,23%. Trongnam 2003, luong trung binh cua can bo benh vien tang them khoang 485.000 dOng/thang(khoAng 31 d6 la My). Theo Bao cAo cua Giam doc benh vien, benh vien hien nay hoat donghieu qua hon nhieu nha c6 Nghj dinh 10/2002/ND-CP. Tuy nhien, benh vien nAy van phAn nanve murc thu vien phi durcac ap dung tu nam 1995, ve murc tr,a cap thap tr ngan sach nhA nua6c (chic6 17 trieu d6ng/gitr&ng so vai m(rc 27-28 trieu d6ng/giu6ng Ap dung 6 cac benh vien cac tinh

Ian can vA ve viec thieu cac thiet bj theo yeu cau cua Bo Y te.

Nguon: Khao sat thLrc dia cua doan c6ng tac DGCTC.

12.41 Nghi dinh 10/2002/ND-CP t,ao ra ca che khuyen khich manh me cac benh

vien nha nircac ma rong dich v,u d6i vai nh6m khach hang c6 kha nang thanh toan

va giam chi phi cua benh vien (Hop 12.1). Tuy nhien, cac benh vien thurc hien

Nghi dinh 10/2002/ND-CP van tiep tuc du,ac nhan tru cap cua chinh phu ve dau tu

xay d,rng cu so vat chat va mot phan chi phi thtrung xuyen (d6i vai cac don vi

kh6ng bii dap du,ac chi phi). Khoan tra cap cfia NSNN nay duing de chi luong va

cac khoan c6 tinh chat luong (60-80%); chi nghiep vu chuyen mBn (15-30%); chi

mua sam s*ra chua (5-10%). M.c du cac khoan tra cap chui yeu lA de hB tra thurc

hien cac chuc nang y te cong cong chinh (nhu bao ve surc khoe nguir dan va dam

80

Clii tieu c6ntg trong ngnth Y te

bao s,r c6ng bang, binh dang trong viec tiep can dich v,u y te), song c6 y kien long,ai Ia cac khoan tr,a cap nay duac sux dung kh6ng phai de th,uc hien cac ch*rcnAng n6i tren mA nham nang cao chat lu,ang cua cac dich vu phuc vu khach hangc6 kha nang chi tra. Hien nay, van chua c6 co che giam sat mo.t cach hieu qua chatluaqng ctia cac dich vu y te cung cap cho cac nh6m doi turang benh nhan khac nhau(vi du: nh6m dluac bao hiem y te, nh6m ngheo, cac nh6m du,ac mien giam vien phikhac va nh6m khach hang c6 kha nang thanh toan vien phi). Lo ng,ai a day IA chatluaeng cua cac dich v,u danh cho cac doi turcng benh nhan duac mien giam vien phise bi suy giam do cac khoan tra cap ciua nha nuac (khoan ngan sach cho co sa y tec6ng) nham h6 tra cho cac dich vu nay bi chuyen sang cho cac dich v,u ph,uc v,u

25 6khach hang d6ng vien phi. Mot rui ro khac nua la, cac benh nhan duac miengiam vien phi thurang hay mac cac can benh nghiem trong vA ton kem se bi chuyenlen cac benh vien tuyen tren m6t cach kh6ng can thiet. Cho dui xu hurang nay hiennay c6 dien ra hay khong thi cac co che khuyen khich do Nghi dinh 10/2002/ND-CP tao ra chac chan sa cung co cho xu huang nay. C6n mot lo ng,i nura IA lieu dayc6 phai la chinh sach kinh te hgp Iy nham khuyen khich cac benh vien cong thamnhap vao cac thi tru6ng dich vu y te ma theo th,uc tien a cac nua&c khac, Ia thitrLr6ng do khu v,rc tLu nhan ph,uc vu. Ro rang, xuat hien mot lo ng,i la cac benhvien cong hoat dQng kem hieu qua sa tra thanh mot ganh nang cho nen kinh te neunhu cac benh vien nay dluac ph6p hoat d6ng nhu doanh nghiep nha nuac, du,ac uudai tiep can cac khoan tr,a cap cua Chinh phu, cac ngu6n tin dung uru dai va cac l,aithe phi canh tranh khac.

Str can thiet phai tap trung vao cic churc nang chinhcuia nha ntroc trong y te

12.42 Hien dA c6 y kien thong nhat ve sur can thiet phai c6 mot cach tiep can c6dinh hLrang tap trung han cho cac hanh dong cua Nha ntr&c trong linh v,rc ye.Dinh hu6'ng nay sa tap trung vao hai churc nang y te chinh cua Nha nu6c dA duqcghi nhan ro rang va thong nhat trong cac van ban chinh sach chinh thurc trongnhieu nAm: (1) bao ve suc kh6e cong dong; (2) dam bao cong bang ve y ti.

12.43 Bao ve sirc kh6e cong d6ng la lam the nao dam bao rang, cong dong dan cuduo, c bao ve tru&c cac benh tat va dLrqc thong bao day d6 ve cac lo ngai surc khoe,

' M6t so benh vien cho biet, ho phai "tro, cap cheo" cho cac dich v,u danh cho benh nhan kh6ng phai d6ngvien phi bang cach chuyen mot ty Il nhat dinh cac khoan thu vien phi c6 duroc d& ho tra cho cac dich vunay. Tuy nhien, van de mau chot la o ty I trq cap ngan sach (kh6ng phai IA ty Ie thu ngan sach) ma cAcnh6m doi two, ng benh nhan khac nhau dicirc hua6ng gian tiep.

26 Bao cao Danh gia chi tieu c6ng 2000 dua ra de xuat: "trong dai han (5 den 10 nam toi), Chinh phu c6 thephai can nhac lai vai tr6 cua minh trong ngAnh y te (vi du nhu giam vai tr6 nhA cung cap trLrc tiep cAcdich vu y te khAmn chaa benh 6 benh vien va thay vao d6, nen tap trung cung cap cac dich vu ph6ng benhchat luong cao vao viec tao ngan sach cho cac dich vu y te, d*c biet Ia cho nguari ngheo va tap trung vaoco che dieu tiet va giam sat khu vuc kinh t tur nhan hien dang phat trien rat nhanh)."

81

DOnh gia tong h7p chi tieu cong, dcu thau mua sam cong vai trach nhiem tai chinh 2004

cac chuong trinh va cac giai phap, ve cach s* dung huu hie.u cac dich vu y te va

dau vao y t (ke ca thu6c). Ch*ic nang chinh nay d6i h6i su dam bao rang, cac dich

vu y te va dau vAo y te phai trong kha nang chi trA cuia ngu6i dan va phai c6 chat

luong.

12.44 Mac du so vai ngux6i dan cac nuaxc c6 thu nhap thap, ngux6i Viet Nam c6

kien thuc va hieu biet nhieu hon ve cac van de surc kh6e song s6 lieu tur cuoc dieu

tra y te quoc gia 2001-2002 van cho thay nhung thieu hut trong kien th*c s*rc kh6e

cuia ngiu6i dan (nhu kien thuc ve tiem chiung, ve cach cho tre an duing phuang

phap, tac dung cuia vitamin A va cac phuong phap hfuu hieu de ph6ng ch6ng cac

benh kh6ng truyen nhiem). Kien th*c s*rc kh6e thuang gan lien vai cac dac diem

kinh te, xa h6i nhu m*rc sOng, trinh dQ giao duc va dan t6c (Dieu tra Y te qu6c gia

2002). Dieu dang ngac nhien IA, mac dui Chinh phu de ra muc tieu bao hiem y te

toan dan vAo nam 2010, song c6 ddn 58% nhang ngux6i chira ducrc bao hiem tra 16i

cu6c dieu tra SKQG 2001-2002 cho biet, hQ kh6ng biet bao hiem y te Ia gi, 25%

khac thi kh6ng biet mua bao hiem y te a dau. Ngoai ra, ngu6i ngheo ciing chiua

dt(gc th6ng bao day dui ve quyen IYi cuia hQ theo Quyet dinh 139/2002/QD-TTg va

kh6ng biet lam the nao de su dung m6t cach hieu qua cac dich vu y te theo Quyet

dinh 139/2002/QD-TTg va cac hM tra y te.

12.45 Ngu6i Viet Nam n6i chung van ua dang cac loai thu6c nhap khau va cu:a

cac hang n6i tieng hon thuac pha th6ng san xuat trong nu6c, mac da thu6c san

xuat trong nua&c hien nay da c6 chat lrung tuong d6i t6t. Cac hieu thuoc ban 1e ban

rat nhieu loai thu6c (dac biet la cac loai thu6c nhap khau tir cac hang n6i tieng)

truc tiep cho khach hang kh6ng can don ke, dan den tinh trang su dung thu6c qua

m*rc, khang thu6c cao vA cac lo ngai s*c kh6e khac. Mac du da c6 quy dinh

nghiem cam cac co s6 y te tu nhan vira kham benh vita ban thu6c cho benh nhan,

song nhieu co sa van ban thu6c dat tien trurc tiep cho nguai benh. Dieu nay da lam

tang chi phi y te d6i v&i nhieu nguai.

12.46 Dam bao c6ng bang ve y te Ia giam thieu sit chenh lech trong sur dung dich

vu y te co ban cang nhu tinh trang s*rc kh6e cuia ngix6i dan giua cac khu vuc dia

1y, trinh da giao duc, thu nhap, dan t6c va gi6i tinh. Ch*c nang nay con d6i h6i

phai c6 cac ca che de chia se ganh nang tAi chinh y te m6t cach binh dang giua

ngiu6i giau vA nguai ngheo, gina ngu6i kh6e manh va ngu6i kh6ng kh6e manh.

Viet Nam hien nay van chua dat duac cac muc tieu nay. Nhu da trinh bay a tren,

su khac biet 16n ve nhieu chi s6 s*rc kh6e van c6n t6n tai, trong khi ty le chi cho y

te tr tien tui cua hM gia dinh van con qua cao (khoang 60- 65%) va day cung Ia

m6t nguyen nhan cuia sur bat binh dang. Dong th6i, thuc te Ia, rat kh6 c6 the tranh

duac siu bat binh dang trong tiep can dich vu cham soc suc kh6e trong m6t nen

kinh te thi tru6ng.

12.47 Giai phap chinh de giai quyet mat c6ng bang trong y te Ia ma r6ng m6t

cach c6ng bang bao hiem y te, nhu Chinh phui da cam ket thuc hien. Khi dat duac

muc tieu ve bao hiem y te toAn dan vao nam 2010 se dam bao rang, ganh nang tai

82


chinh cho cham s6c suic kh6e se diuac chia se mot cach binh dang giua nhungnguai bi benh nang, ngur6i bi thuong tat va mot nh6m lan han nhang nguari kh6emanh. Sir ra d6i cua Th6ng tu 77/2003/TTLB-BTC-BYT nam 2003 ve bao hiem yte tur nguyen la buadc quan trong ban dau tien tai muc tieu nay.27 Tuy nhien, chi c6the gan ket van de tai chinh cho y te vai kha nang thanh toan khi phi bao hiem vAcac khoan d6ng bao hiem g-an lien vai thu nhap (nhu dang thurc hien trong chucangtrinh bao hiem y te bat buoc ap dung cho cong chuc nha ntuac va nhang ngua6i laodong trong cac co quan, doanh nghiep). Gan phi bao hiem y te tir nguyen vai thunhap Ia mot viec rat kh6 nen de dam bao su binh dang trong dong gop tai chinhcho y te, bao hiem y te se phai duac mu rong va phat trien thanh bao hiem y tetoAn dan bat buoc. Tuy nhien, rat nen bat dau ma rong bao hiem y te bat buoc d6ivai cac nh6m d6i tuang dan cir co tiem nang hoac cac dia ban tuang d6i giau cohan vai murc dong gop bao hiem duac tinh theo m*rc thu nhap.

Thtuc hie.n cac churc nang chinh cua Nha ntr&c trong y te

12.48 Viec xay dmng, phat trien va ap dung mot quan diem mai sac ben hon vevai tro cuia Chinh phui trong nganh y te d6i h6i viec dau tien Ia Nha nuac phaihoach dinh mot cach ro rang nhung hanh dong can thiet de thuc hien duaQc cacchuc nang y te chinh. Hai la, can giao nhiem vu thurc hien cac hanh dong da de racho cac co quan trung aong va dia phuong theo dung ch*rc nang, nhiem vu. Ba IA,can tinh toan vA dam bao dui cac ngu6n luc can thiet de thuc hien cac hanh dong dade ra. Bon la, can ap dung cac cong cu chinh sach can thiet de thurc hien, giam satva danh gia cac hanh dong da vach ra.

Xac dinh hanh d'ong de&thtrc hien cac churc nang y te chinh cua Chinh phu

12.49 Hien nay, cac uu tien hanh dong cufa Chinh phii trong nganh y te chamduac thurc hien. Cac nha hoach dinh chinh sach vA l.p ke hoach cuia ngAnh y te candanh gia lai toan bo cac hanh dong cuia Chinh phui hien nay va xac dinh nhmnghAnh dong nAo c6 y nghia quan trong cho viec thirc hien hai ch*rc nang y te chinh.Vi du, co the phai ma rong pham vi cuia cac chuong trinh muc tieu quoc gia sangcac loai benh dich mai (nhur SARS vA cum gia cam) vA mot s6 cac benh kh6ngtruyen nhiem dang ngAy cang phat trien ciing nhu cac lo ngai sfic kh6e khac nhuchan thuang, benh do thuoc lI va ruau, do 6 nhiem m6i tru6ng vA benh beo phi.Ngoai ra, cac hinh th*c tra cap cuia Chinh pha cho cac dich vu kham chfua benhcan phai hux6ng nhieu han nura va hieu qua han nuia den cac d6i tiuang muc tieu Ianguoi ngheo va cac nh6m ngua6i dan de bi ton thurang, ngux6i can ngh&o.

12.50 Chinh sach va ke hoach sac ben hon nhu tren co the dan den sir phan bo lainguon lirc y te & ca hai cap trung uaong va dia phurong. Vi du, s6 tien tir NSNNhien cap cho cac benh vien tuyen trung uxang co the tap trung cho cac hoat dong

27 Dieu nay cung thong nhat vai mot khuyen nghj trong DOnh gia Chi tieu cong 2000 la "Bao hiem y te canduroc mnr r6ng, dac biet IA cAc chuong trinh bAo hiem tur nguyen".

83

Dadnih gia tdng hop chi tieu c6ng, dgu tha"u nmua sani c6ng va trach nhiem tai chinh 2004

gan lien v&i viec bao ve s*c kh6e cong dong (nhu cac hoat dong nghien c*ru, daotao, giam sat he th6ng y te nha nu&c). C6 the dieu chuyen cac khoan NSNN capcho cac benh vien tuyen tinh (dac biet Ia nhuCng benh vien ho,at dong theo ca checua Nghi dinh 10/2002/ND-CP) sang cac churang trinh hO tr,a ngur6i su dung dichvu nhu ngu6i ngheo va can ngheo, nham ngan khong de cac khoan tr,a cap nay bichuyen sang cho cac dich vu danh cho nhung khach hAng c6 kha nang chi tra cao.Mot phunang an khac co the phan tich vA can nhac la tang cu6ng vai tro cuia cac casa y te tu nhan trong cung cap cac dich vu nay cho nhom dan cu co thu nhap caohan.

PhAni c6ng trich nhiem thuc hien cac hanh dong can thiet cua Chinh phu

12.51 Djch v,u y te nha nu&c nen cung cap 6 tuyen thap nhat c6 the (xem Chuang6). De xac dinh xem cap nao nen th,uc hien mot dich vu nhat dinh nao d6, can cannhac rn6t so yeu to, nhu hieu qua kinh te do quy mo l&n cia dich vu vA & cap naothi c6 the dat du,ac hieu qua nay; lieu dich vu d6 c6 dem lai cac tac dong bo sunglan toa sang cac khu v,uc dia ly khac hay khong va a cap nao thi c6 the giam tBi dahay khac phuc cac tac dong d6 theo hinh th*c tr,a cap co muc tieu; va lieu dich vud6 c6 gan lien v&i cac muc tieu quoc gia va do d6 can phai duac Chinh phu 6 captrung uang thurc hien tr,rc tiep, neu kh6ng thi khong dat duac muc tieu quoc gia.De phan cong trach nhie,m cung cap dich vu cho cac cap khac nhau, Viet Namhie.n dang bi han che do khong c6 cac ca quan hanh chinh cap viung nam giua captrung uaong va cap tinh. (0 mot so viung, nganh y te dA thiet lap cac trung tam khuv,rc cua minh, vi du nhu cac ca sa duaqc thanh lap de cham s6c s*c khoe chuyenkhoa cap ba, nghien c*ru, dao tao chuyen khoa va chan doan xet nghiem chuyenkhoa.

Yeu cau ve nguon Itrc

12.52 Sau khi da xac dinh duacgc cac hanh dong can thurc hien va phan cong cachanh dong nay cho cap chinh quyen phu hap, can phai tinh toan day dui cac nguonWlrc can thiet. Hien nay, cong tac nay Ia mot diem tuang doi yeu trong quy trinh lapke hoach 6 Viet Nam. Nhu cau ngan sach chung c6 xu hu6ng d,ra tren ca sa ngoaisuy tul tinh hinh thurc hien ngan sach cia ky tru&c hoac y nienm ve m*lc trc, cap y tephu hap v&i muc tieu de ra, vi du nhu 8% ciua tong chi thua6ng xuyen hay 1,5%cila GDP (doi khi c6 the tinh bang cach tham khao m*lc chi 6 cac nu&c khac).Ngan sach cho cac ca sa y te va cac hoat dong cu the du,ac cap dura tren he thongdinh m*rc va theo nguyen tac, he thong dinh m*lc nAy phai phan anh chi phi th,ucte. Tuy nhien, cac dinh m*c nay hien nay m&i chi the hien so nguon IL,c kha dungma thoi. Ngoai tru cac chuong trinh muc tieu quoc gia da c6 muc tieu ket qua cuthe, ro rang, he thong dinh mtc hien dang duac ap dung khong the phan anh duaccAc muc dich khac nhau ma khoan ho tra ngan sach hu&ng t&i, khien cho qua trinhgiAm sat xem cac nguon Ilrc nay c6 ducac sir dung dung muc dich vA c6 dem lai ketqua nhu mong muon hay khong tra nen kho khan (xem Hop 12.2).

84

Clii tieu c6ng trong nganh y te

H6p 12.2: Ngan sach cho cic benh vien tuyen trung trong

Vai viec th,rc hien Luat Ngan sach nhA nuac nam 2002 (thr thang 1/2004), B6 Y te c6day du tharn quyen trong viec quyet dinh cac dinh mac c6 the ap dung d& phan b6 ngu6n IL,rcgiu-a cac benh vien trmng urang. Quy trinh dtrac Bo6 Y te sur dung nhur sau: tat ca cac benh vientrung uong IA (1) benh vien da khoa, (2) benh vien chuyen khoa, hoac (3) benh vien cac benhxa h6i nhur lao, phong, tAm than. D6i vai tung loai benh vien Jai ap dung cac dinh mCrc ngansach khac nhau, nhu: benh vien da khoa (30-40 trieu d6ng Viet Nam/giurang), benh vienchuyen khoa (25-35 trieu d6ng Viet Nam/giu&ng) vA benh vien cac benh xa hoi (25-30 trieudcong Viet Nam/giuarng). Viec phan b6 ngan sach cho turng benh vien the hien: (1) murc chi tieutheo bao cao cua nam trurac, (2) so lu,ang can bo/giua6ng benh, (3) vi tri dja 1y vA (4) nguon thudui kien tur vien phi vA thanh toan bao hiem y te. Tuy nhien, quy trinh ngan sAch hien nay kh6ngphan anh muc dich cua cac khoan ho tra cua ngan sach nha nLrac cho cac benh vien trunguong, vi dyii nhu de dAo tao hoac nghien cau hoac thanh toan vien phi cho ngLrui ngheo, canngheo va tre em duoi 6 tuoi. Theo d6, kh6ng c6 ca sa de giam sat xem cac khoan ngan sachcap cho cAc benh vien trung urong c6 dtrac sa d,ung dung muc dich, c6 du de thurc hien cac mucdich d& ra vA c6 dat duac ket qua mong muon hay kh6ng.

Nguo6n. B6 Y te.

12.53 C6 the giai ph6ng mot s6 nguon Ituc ngan sach thong qua viec tap trunghon, sap xep lai th* tur uru tien va tinh toan can trong han cac hanh dong can thurchien. Tuy nhien, c6 ve nhu van can phai c6 cac khoan ngan sach nha nu&c quantr,ong cho nganh y te de thurc hien dung cac ch*c nang y te chinh la bao ve s*ckhoe nguai dan va dam bao sur binh dang trong y te. Vi du, c6 the phai tang manhngu6n ILrc de thuc hien ch*c nang binh dang trong y te bang cach tra cap bao hiemy te cho cac d6i tuang la ngurai ngh&o va can ngheo. C6 the phai tang ngan sachcho cac chirong trinh muc tieu quoc gia de c6 the xu Iy duac nhieu hon nura cacbenh truyen nhiem vA kh6ng truyen nhiem.

Cac c6ng cu chinh sach

12.54 Sau khi xac dinh trach nhierm, hanh dong va ngan sach, can phai cung cocac chinh sach hien thai va phat trien cac chinh sach mai de ho tra, bo sung haythay the nhu'ng cong cu chinh sach kh6ng con phui hap, hieu qua trong nen kinh tethi truang phi tap trung dang phat trien nhanh chong. Vi du, viec phan cong trachnhierm thLrc hien cac hanh dong can thiet cho cac cap trong he thong nha nuc d6ih6i phai c6 cac hinh th*c tra cap ngan sach mai giua cac cap, ke ca cac khoan tracap vo dieu kien (khoan), tra cap theo hang muc ho,c tr,a cap c6 dieu kien (cackhoan tr,a cap dong hoac ma v.v.) ho.c thanh toan chi phi trurc tiep. Can dieu chinhcac quy trinh mua sam dau thau hien thai cua Chinh phu theo cac dieu kien, boicanh mai vi he thong quy trinh mua sam hien thai chi thich hop cho mot nganh yte gian don tren ca phtrang dien cong nghe va the che, trong khi ngay nay, cac coquan co tham quyen d cap dia phuong va trung uang ngAy cang mua nhieu hanghoa va dich vu tu cac doanh nghiep nha nudc va tu nhan. Cong tac giam sat vadanh gia cung can phai du,ac cuing co tren nhieu phuong dien.

85

Dcilzt gia tong hQrp chi tieu cong, ddu thau mua sam c6ng va trdch nhiem tai chinh 2004

Khuyen nghi

12.55 Mac dui Chinh phu da c6 nhieu biu6c tien dang ke trong viec thirc hien motso phuang an cai cach diuac dua ra trong Bao cao Danh gia chi tieu cong nam2000. Tuy nhien mot so de xuat van chua duac thurc hien, nhu sura d6i khung giavien phi ban hanh tui nam 1995, hinh thanh ca che dam bao su! dong bo giura cacau chi ngan sach y te cua cac tinh va cac muc tieu de ra trong chien lurc y tequoc gia, va danh gia lai vai tr6 cuia nha nu6c trong cung cap dich vu y te. Phanphan tich va de xuat duac trinh bay duai day nham thuc day cac buac tien trennhang linh vurc nay va t.p trung giai quyet mot so nhiem vu mai bang cach dua racac khuyen nghi cu the ve phiuang huang cai cach can thiet.

Ddm bdo diu ngtin sdch nha nw6c danh choy te di thwc hien cac chu~c nang y tchui dao

12.56 Hien nay, ngan sach nha nuac danh cho y te c6n eo hep, phai dan trai choqua nhieu hoat d6ng khac nhau. Trong b i canh d6 se xuat hien ruii ro la khong cohoat d6ng nao duac thuc hien m6t cach hieu qua. Do d6, Chinh phu can tinh toanday dui ngu6n lurc can c6 de trien khai nhung hoat d6ng quan trong va thurc hiencac churc nang y te chinh va dam bao co duac cac nguon luc nay. Ba Y te can chid6ng thuc hien cac chuc nang dieu ph6i va hu6ng dan trong rinh virc y te, vi dudan dan chuyen viec cung cap cac dich vu y te thong thuang cho khu viuc tir nhanva chuyen tirng bu6c viec cap kinh phi tru!c tiep cho cac co sa y te sang cho cacdoi turang hurang Iai. Co the khi tinh toan nguon lIc se cho thay can phai tang m*icchi ngan sach nha nuarc cho y te. Neu phai tang chi ngan sach thi d6 se la motkhoan dau tur thich dang cho tuong lai cuia Viet Nam, khong chi vi nhung bangchung ch*ng to dau ti vao y te va dinh duang co the day nhanh t6c do phat trienkinh te ma con vi nhung danh gia cao cuia nguti dan trua&c nhung cai thien ve tinhtrang s*c khoe va tuoi tho (tuang tur nhu nhang thanh ttru Viet Nam dat duac ganday).28 BuMc tiep theo trong ke hoach xay durng khuon kho chi tieu trung han choy te Ia phai xay dung cac cong cu va qui trinh dir toan ngan sach dua tren mot loatket qua dau ra duac xac dinh ro rang va l.p uu tien can than, thay vi dura tren cacdinh m*rc dau vao da sui dung truac day.

Phtn chia ngain sdch phdi binh ding hon nuia theo khu v,uc dia Ij vd giua cdcnh6m thu nh.ip

12.57 Cach phan bo va co cau chi ngan sach y te a ca cap trung uang va diaphuang hien nay chua thurc sur hu6ng manh den cac d6i tuang la ngu&i ngh&o

2S Vi du, hien nay c6 bang chung vT m6 chung t6 rang, khi tuoi tho trung binh tang len da dan den tiet kiem

cua ho gia dinh cao hon, dau tu cho viec di hoc c6a tre em ciing tang len va t6c do phat trien kinh tenhanh han (Uy ban Kinh te VT m6 va Y te 2001, Bloom va nnk. 2001). Ben canh d6, cfang c6 cac bangchung kinh te vi mo chung to lhi nhuan kinh te tu dau tu cho surc khWe vA dinh dix6ng cang rat cao

(Strauss va Thomas 1998, Hoddinott va Quisumbing 2003). Nhuing bAng chuhng c6n cho thay, murc do thunhap binh quan dau ngudi lia mot drc lurng ve gia tri mA ngLr6i dan gAn cho mot nam tuoi tho tang len(Belli vA nnk. 1998, Ashenfelter vA Greenstone 2004).

86


(Bieu do 12.2). Trong khi do, ty le. chi y te tir nguon phi ngan sach (chui yeu la chitir tien tui cua cac ho gia dinh) trong tong chi y te lai cao han rat nhieu va chu yeulI vi nguai giau. Viec phan bo ngan sach nha nu6c cho y te can phai chui y denngar6i ngheo nhieu han nura a tat ca cac cap chinh quyen (trung uaong, tinh, huyenva xa) de khac phuc sur bat binh dang do ty le. chi y te tu nhan (vi du nhu vien phiva thanh toan bao hiem y te) trong tong chi y te tang nhanh gay ra. Cach hieu quanhat de cho ngan sach y te cuia Nha nturc hu6ang ve ngtrui ngheo nhieu hon nuratrong boi canh phan caip tai khoa hien nay Ia sir chuyen doi theo ting giai doan tiuho tra ngan sach truyc tiep (tra cap cho cac ca sa y te) cho kham chura benh sang hotra ngan sach cho cac doi tuang muc tieu sur dung dich vu y te (nhu ho tra baohiem y te cho ngtrui ngheo va can ngheo nhiu quy dinh trong Quyet dinh139/2002/QD-TTg). M& rong dien bao hiem y te bat buoc trong do cac khoandong gop bao hiem ducac tinh theo thu nhap cua ho gia dinh vA cac nguon thu diuacquan 1 trong cuing mot dau moi la chien luac hieu qua nhat vA cong bang nhat dethay the cac khoan chi y te khong binh dang bang thu nh.p cuia cac ho gia dinh.BLrac tiep theo can phai xay dung (trong khu6n kho chi tieu trung han) mot hethong dinh murc phan bo ngan sach mai phan anh durac ca qui mo dan so va nhucau y te dia phurang va kha nang huy dong cac ngu6n chi cho y te dia phuong (vidu nhu thong qua vien phi va bao hiem y te).

Ddy manh trirn khai Quyet dlinh 139/2002/QD-TTg

12.58 Tang cuang day manh viec thuc hien Quyet dinh 139/2002/QD-TTg, QuyKCB ngtr6i ngheo can chuyen mua the bao hiem y te cho nguai ngheo, thay vithanh toan trurc tiep cho cac co sa y te. Can phai xem xet lai dinh murc chi va mucho tra ngan sach nha nuac cho Quy KCB cho ngu6i ngheo va tang muic ho tra tirngan sach cho Quy nham dam bao dui kinh phi de trang trai cho chi phi cao hon vechura benh cu:a nhurng ngu&i ngheo vA cac nhom de bi ton thuang khac. Bien phapnay se giip cho hoat dong tAi chinh theo Quyet dinh 139/2002/QD-TTg huang vedoi tucang ngheo nhieu hon nua thong qua giam ganh nang tAi chinh cho cac tinhngheo hon. Ngoai ra, can giam sat vA danh gia chat che hon naa viec thuc hienQuyet dinh 139/2002/QD-TTg (ke ca cac phuang thuc duac ap dung de xac dinhcac doi tuang ngheo), c6 cac bien phap thich hap de khac phuc cac kho khan phatsinh trong qua trinh thirc hien.

Thwc hien Nghi dinh 10/2002/ND-CP mOt cdch thtin trong

12.59 Mac du Nghi dinh 10/2002/ND-CP tao ra co hoi tiem nang de nang caohieu qua va tinh ben vung cura cac benh vien cong song no ciing tao ra ruii ro la cacbenh vien nay co the lo la cac nhiem vu quan trong de tang "lai nhuan" cho minh.DAc biet, hien nay rat can phai co co che giam sat chat che viec s*r dung cac khoanngan sach nha ntr6c (ngan sach thuang xuyen va dau tr phat trien) cap truc tiep

29 Theo de xuat mai day, dinh murc phan bo ngan sAch nha nu6c cho cAc viung vA dia phuao'ng can phai suradoi bang cAch tang dinh murc theo dau nguL1i cho cAc vung mien nui vA vung sau, vung xa tur 1,6 lan Ien 2,5lAn hoac 3,0 lan IA cac dinh murc phAn b6 cho cac vung dong bang.

87

Dcilih gic tong hpp chi tieu c6ng, dc.u thau mua scm c6ng VCi trcich nhien7 tii chinh 2004

cho cac benh vien thuc hien Nghi dinh 10 de dam bao kh6ng anh hu6ng tieu curcden cac nhiem vu chung lan han cua mot s6 benh vien (nhux dao tao nghien cuu vAchi dao chuyen m6n ky thuat cho cac tuyen dtuai) vA cac khoan tra cap ngan sachnay kh6ng ducac dung de m6 rong dich v,u cho nh6m ngtrai thu nhap cao c6 khanang chi tra. Mot cach de khac phuc kha nang nay IA chuyen tra cap ngan sach chokham chua benh sang cho cac d6i tuang durac tra cap bao hiem y te nhu da neu 6tren. Ve d6i tuarng th,rc hien Nghi dinh I0/2002/ND-CP, phia cac co quan cuaChinh ph6 cho rang can tiep tuc thurc hien a cac benh vien thuoc trung ucang vatuyen tinh, doi vai tuyen huyen va tuyen xa, truac mat thurc hien thi diem. Phia cacchuyen gia cuia NHTG khuyen nghi chura nen thurc hien 6 cac benh vien trungurong cho den khi c6 ca che giam sat thich h,p de dam bao kh6ng gay anh huangden cac nhiem vu chung lan hon cua cac dan vi nay; Rieng cac co s6 y te tuyenxA, kh6ng nen thurc hien Nghi dinh nay. Viec chuyen phan bo ngan sach tur d,ratren dau vao (vi du nhiu dinh m*rc giua6ng benh) sang d,ra tren dau ra bang cachcan than lap ra cac chi s6 ket qua hoat dong (trong khu6n kh6 chi tieu trung han)se lA bien phap quan trong thtrc hien co che giam sat hieu qua 6 cac bernh vien apdung Nghi dinh 10/2002/ND-CP.

Tang cuiong tIh ong tin y te

12.60 Can uu tien hon nua cho pho bien th6ng tin y te - Ia mot bien phap dau turdat hieu qua ve chi phi. Thi,rc te cho thay, nhang nguai c6 trinh d. cao hon thua6nghieu vA ap dung cac bien phap ph6ng chong huu hieu han (nhux bo thu6c Ia, d6i mubao hiem khi di xe may). Dieu nay cho thay rang giao duc y te cung rat can thietde trang bi cho moi ngu6i kien thuc t6t han ve su dung thu6c duing cach vA antoan va ph6 bien cho ngua6i dan day da hon ve lai ich cua BHYT.

Xaiy dyng h/ tio-ng ddm bdo chat lwong hieu qud 0 cdc co sdy te^ nhid nuJc vatw nhtin

12.61 B6 Y te can giu vai tr6 chui dao trong viec xay dung co che dam bao chatIlu,ng lanh manh d6i vai ca co s6 y te nha nurac va tr nhan. Day la dieu kien tiende de BHXH linh hoat hon trong co che thanh toan, nhu thu theo dau nguai va d6cuing co the la dieu kien can thiet cho sur tham gia hieu qua cua khu vurc tr nhantrong he thong bao hiem y te. Giam sat chat lur,ng dich vu hieu qua cung rat canthiet de dam bao chat hLrng dich v,u thong nhat cho cac doi tu,ang benh nhan khacnhau (vi du, Quyet dinh 139/2002/QD-TTg va cac bernh nhan c6 bao hiem vai cacbenh nhan tra vien phi). BHXH c6 the tiep can vai cac du lie.u ve dich vu y te trentoan quoc de cung cap co s6 giam sat chat lhrng va hieu qua chi phi cua cham s6csurc khoe 6 moi cap. Th6ng tin nay can dur,c dua vao may tinh cang s6m cang totde nhurng ngu6i muon giam sat dich v,u y te c6 the tiep can durac, bao gom ca cacdon thuoc c'ua cac co s6 y te de kiem soat chi phi thuoc men. Hien nay, rat kh6 c6the c6 dircc cac th6ng tin tin cay ve chat lucang va hieu qua chi phi cua cac dich vudo cac co s6 y te cung cap. Tuy nhien, dien co bao hiem y te se duac ma rong vase co nhieu co sa y te tu nhan tham gia vao chuong trinh bao hiem y te nAy.

88


BHXH nen tiep can v6i cac th6ng tin can thiet de giam sat chat luang vA hieu quachi phi cuia cac dich vu y te do ca nhA niuac va tui nhan cung cap. Burac tiep theo IAxay dung va thurc hien co che cap churng chi kiem dinh cho cac benh vien nhAnua6c va tir nhan. Cac benh vien kh6ng du tieu chuan de diuac cap chuing chi sauthai gian cho phep se kh6ng duac tham gia cung cap dich vu cho cac dBi tuacngdtrac bao hiem.

Tang cwiong vai tro cia khu vwc t1 nhtin, dfc bie trong cung c4i dich vu benhvien

12.62 Hien nay, Viet Nam dang di sau hau het cac nuac trong khu vuc ve ty le,dich vu y te do khu vurc tu nhan dam nhiem va dac biet cham so vai cac nuac nhuNhat Ban va Han QuBc la nhung nurac c6 bao hiem y te toAn dan, trong khi VietNam dur kien dat duaqc vAo 2010. Da xuat hien nhu cau ngay cang tang cua nh6mdan cu do thi c6 thu nh.p cao doi vai cac dich vu phuc vu chat lurang cao hon. Vaisi,r thieu vang cuia kh6i benh vien tu nhan manh, nhieu benh vien 16n cuia Nha nuacda phai da dang h6a cac loai hinh dich vu de phuc vu nhu cau nAy. Xu the nay laiduarc thuic day bi sur ra d6i cuia Nghi dinh 10/2002/ND-CP. Tuy nhien, trongturng lai nen de cac benh vien tu nhan cung cap dich vu phuc vu chat Itang caode dap *ing nhu cau nay cua ngur6i dan, song phai co cac co che thich hap giam satchat luang dich vu. Ngoai ra, can ngan ngra viec cac benh vien nha nuac chaytheo phuc vu nhu cau dich vu cao dan den cac benh vien nay kh6ng thirc hiennhiem vu ca ban cuia minh. M,t rAo can 16n d6i vOi str phat trien mot khu vurcbenh vien tt nhan manh & Viet Nam lA viec tiep tuc tra cap cho kham chua benhqua con durang hB tra trtrc tiep bang ngan sach. Turng bL6&c chuyen cac khoan tr,acap ngan sach trurc tiep cho cac benh vien nha nr&c sang hB tra tai chinh chongua6i sfr dung dich vu y te nhir ngua6i ngheo va ngux6i can ngheo (thBng qua baohiem y te c6 tr,a cap) c6 the gop phan thfic day sur phat trien cuia khu v,rc y te tunhan thong qua tao ra san chai binh dang giura khu vuc nha nuaxc va khu virc tunhan trong nganh y te. Bur6c tiep lA dura cac benh vien tu da diuac cap chung chikiem dinh vAo he thong cac ca s& y te cung cap dich vu cho ngLr&i c6 bao hiemdong thai chuyen tra cap nhA nua&c cho khAm chua benh tu tra cap (khoan cho cacbenh vien cong) sang ho tra tai chinh cho ngurai sui dung dich vu y te (bao hiem yte tra cap cho cac nh6m de bi ton thurang).

Ciing co phwoyng thw'c mua sam c8ng cho lInh vwcy te12.63 Can trien khai mot qua trinh qua hai giai doan de nang cao hieu qua congtac mua sam Chinh phu trong he thOng y te nha nu6rc. Giai doan dau tien t.p trungdam bao su tuan thui cac quy dinh mua sam chinh thuic trong toAn bo he thong.Trong giai doan nay, cac ca quan dia phuong, tinh va trung trong can tien hanhviec ke khai vA dang ky tAi san thuQc tham quyen quan 1, s& huiu cuia cac co quannay nham dam bao tai san nha nLrac du,ac ke khai va bao tri. Giai doan hai taptrung vao viec dura vao ap dung cac thong le c6 the lam tang hieu qua cuia viecmua sam Chinh phu trong nganh y te. Trong giai doan nay, Viet Nam can dura vao

89

D6nnh gia tong hop chi tieu c6ng, dciu tha-u mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

kinh nghiem quoc te trong mua s-am y te (nhu su dung cac hap dong lan, th6athuan khung, cac sang kien vA kinh nghierm mua thu6c de dieu tri HIV/AIDS).

Gidm sdt va kiem sodi gid ca dich vy y le neu ctan thiet

12.64 Chinh phu c6 nhiem vu giam sat gia ca vA quan 1 dich v,u y te, khi c6 bieu

hien cua th'at bai thi truarng phai can thiep ngay neu can de giai quyet cac van de

phat sinh. 0 Viet Nam, c6 hai thi truang can den sur can thiep cuia Chinh phu nhieu

nhat trong vie.c giam sat vA kiem soat gia cA lA thi tru6ng dich vu benh vien vA thi

tru6ng durac pham dang trong th6i h,an bao ho bAn quyen. Can phai nhanh chong

dieu chinh khung gia vien phi hien th6i de dam bAo theo kip bien dong ve chi phivA viec su dung cac cong nghe y te mai. Nhu da neu a tren, khung gia vien phi

hien nay dA qua lac hau ke tir khi ducc dua ra ap dung lan dau tien vAo nam 1995.

Chinh phui dang c6 cac cai cach, trong d6 khung gia vien phi dang durqc xem xet

dieu chinh vA vien phi co the durc kiem soat m6t cach hieu qua hon th6ng qua sur

dung m6t c6ng thuc cho phep dieu chinh phi thutrng xuyen theo lam phat, d6ng

thOi tao s,u linh hoat cho giam d6c cac benh vien de ho co the hoat d6ng huru hieu.Co the kiem soat gia cA cac loai duac pham ten tu6i bang cach gan gia ca vA thay

doi gia ca tren thi truang trong nuac vOi nhung bien doi tuang ti,r tren m6t so nhat

dinh cac thi truang tham chieu 6 cac nuac khac. Mat khac can ma ro6ng cung cap

thuoc theo hinh th*rc canh tranh, day manh chong d6c quyen vA tien tii thAnh l.p

Quy dur trur luu th6ng d6i vai m6t so loai thu6c thiet yeu. Buac tiep theo lA B6 Y te

can nghien c*ru m6t cach he thong kinh nghiem cua cac nuac khAc trong viec kiem

soAt giA ca dich v,u benh vien va ducrc pham, tren ca sa do de xuat ca che huru hieu

de kiem soat gia ca cac hAng h6a vA dich vu chinh cua ngAnh y te.

90

13. CHI TIEU CONG TRONG NGANH NONG NGHIEP

Gioi thie.u va tong quan

13.1 N6ng nghiep d6ng vai tr6 het suc quan trqng trong d6i song kinh te- xa h6icua Viet Nam. Trong th6i ky danh gia chi tieu c6ng, n6ng nghiep van tiep tuc duytri duxac sir phat trien tich curc, dac biet la sxr chuyen dich tur mot nen kinh te tir capsang nen kinh te hang h6a, hi.r6ng manh ve xuat khau. Chuyen d6i co cau nongnghiep Ia mot bo phan rat quan trong trong tang trur6ng vi ngua6i ngheo cuia VietNam. Sul dung co che thi trix6ng de mang lai dong co cho n6ng dan, bat dau bangqua trinh d6i mai trong nhu?ng nam 80 cua the ky truac, mang lai tang trx6ng 16ntrong ngAnh n6ng nghiep. Dac biet phan nhieu cua str tang truarng nay Ia dua vaosan xuat trong ho gia dinh, mot nhan to quan trong trong giam ngheo n6ng th6n.Tang truang nhanh cula cac doanh nghiep vua va nh6 tao ra cac ca hoi rong macho tao thu nhap. Ngh&o d6i tai n6ng thon da giam mot nura tir nam 1993 den 2002(tul 66% xuong 36%).

13.2 Can nhan thuc rang tang tru6ng kinh te va giam ngheo trong thap ky 90kh6ng chi Ia ket qua cula ttu do h6a nganh n6ng nghiep. Chi tieu cong, truc tiep langian tiep, cho nong nghiep da dong vai tro quan trong. Thi tru6ng ngay cang canhtranh diruc ho trq bai cac ca sO ha tang do nha nuac xay d,ung, bai nhung tien bolan trong phat trien con ngur6i va bai cac hoat dong nghien cuu va khuyen nong doNha nuac tai tra. Hon nura, ciing can nhan thurc rang nhung ket qua de dat dutacnhat trong tuT do h6a nong nghiep thi da durac thiuc hien. Trong nhung nam t6i,cung cap va quan Iy cac dich vu cong a nong thon mot cach hieu qua, cong bangva hieu suat cao se d6ng mot vai tro con quan trong hon trong viec duy tri tangtrurang nong nghiep va phat trien nong thon cuia Viet Nam

13.3 Chutang nay xem xet chi tieu cong trong nganh nong nghiWp3 06 Viet Nam.Phan dau mo ta boi canh cuia nganh vA nhang xu huarng gan day trong chi tieu cuanganh. Phan hai danh gia nhuing tac dong co ban cuia chi tieu vA pham vi cai thienquan Iy vA phan bo chi tieu. Phan ba xem xet cac van de chi tieu trong tiug tieungAnh. Phan bon trinh bay cac khuyen nghi.

Ke- ca nganh thuy san, trur phi c6 de cap cu the khac.

91

Ddnh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thaiu mua sam cong va trach nhiem taii chinh 2004

Boi canh cua nganh

Chien trorc va tru tien trong nganh

13.4 Muc tieu cuia nganh n6ng nghiep duac neu trong Chien lurc 10 nam va Ke

hoach 5 nam va dtrcc thong nhat trong Chien luacc toan dien ve tang trurang vagiam ngheo nam 2002 (CLTDTT&XDGN). T6m lai, muc tieu chung cu1a nganh Iaphat trien nen nong nghiep hAng h6a da dang, hieu qua, canh tranh va ben vung.

Nong nghiep so dap *rng nhu cau trong nuac vA xuat khau thiuc pham vA dau vAo

cho cong nghiep, tao viec lAm vA gop phan x6a d6i giAm ngheo. Trong tam chienIurc la hu6ng vAo chat luang san pham, suc canh tranh, moi gan kt vai thi

tru6ng, phat trien nguon liuc thien nhien va con ngux6i. Nhutng muc tieu cu the lA

dat tang trua6ng cao han thai ky k hoach truac (4,5%) vA dat dien tich trong trotva san xuat hAng h6a.

Tang trurong va nguon goc cua tiing trirong

AABang 13.1: Ngheo d6i, tang tru&ng va co cau kinh te, 1998-2003, (%)

1998 1999 2000 2001 2002 2003

Ty le ngheo d6i (IS)Ca nuac 37,4 n.a 32,0 n.a 28,9 n.a

Thanh thi 9,2 n.a n.a n.a 6,6 n.a

N6ng th6n 45,5 n.a n.a n.a 35,6 n.a

Ting trtc(ngGDP 5,8 4,8 6,8 6,9 7,1 7,3

N6ng nghiep 3,5 5,2 4,6 3,0 4,2 3,2

T1 trong n6ng nghiep trong tlngtruang GDP 0,9 1,2 1,1 0,7 0,9 0,7

Ca cdu kinh te-Ty trong n6ng nghiep trong tong GDP 25,8 25,4 24,5 23,2 23,0 21,8T1 trong n6ng nghiep trong t6ng laodong 69,6 68,9 66,3 65,1 60,9 59,6

Nguon: Bao cao ve kinh te Viet Nam nAm 2001, 2003 va du, bao nam 2003 cua Vien QuAn 1I kinh te

Trung uong; Bao cAo c6a Ban chi dao CLTDTT&XDGN nam 2003; Tong cuc Thong ke nam

2002. Nien giam thong ke nAm 2002-2004. n.a: chura c6

13.5 Tang trua6ng dAi han cuia ngAnh nong nghie.p tiep tuc m ixc 3-4%, khA cao

so vai tieu chuan qu6 c te. Tuy nhien, ty Ie nAy thap hon nhieu so vai mot thap ky

tra6c day vA chi bang 1/2 tang trua6ng GDP von 6 muc 7,3% nam 2003 (Bang13.1) vA do do se khong dat muc tieu theo ke hoach dat ra truac day lA 5%. Nongnghiep d6ng gop 1/7 vao tang tru6ng GDP chung hang nam (hien dat trung binh7%). PhAn tich ve nguon goc cuia tang tru6ng trong nong nghi.p 3 ' chi ra rang tangtruang truac day chui yeu IA do tich luy nhan to - nhieu dat dai, thuy Iai, phan bon,

giong tot hon va cai cach the che thuc hien mot lan nhu tra lai vai kinh te ho vA

3' Theo Prota vA Smith. (2004); Fan va nnk, (2004).

92

Chi tieu c6ng trong ngiinh n6ng nghiep

phan bo, giao dat san xuat tuarong *ng vA ttr do h6a bu6n ban san pham nongnghi p.

13.6 Tich lily yeu to san xuat durac thirc hien chui yeu IA do chi tieu cuia nha nua&ccho thfiy lai trong khi cai cach the che lA ket qua truc tiep cuia thay doi chinh sach.Nang suat tang cuing lA mot nguon goc cua tang truang. Quan diem nAy cung duracchia se khi khao sat thay d6i ve nang suat trong nong nghie.p tai Viet Nam trongthai ky tix 1985 den 1999 vA bai mot so chuyen gia quoc te. Nhfng nghien c*rucua ho cho thay tong nang suat nhan to (TNSNT) tang chu yeu nh6 dap *rng caccai cach the che vA cong tac nghien c*ru chi d6ng mot vai tr6 nh6 bai chi tieu chonghien curu Ia tuong doi nh6. Khi kha nang m& rong quy mo san xuat giam di, cantang nang suat mot cach ben vurng de phuc vu cho s*rc canh tranh trong nua6c vaquoc te vA chi tieu se phai mang tinh lua chqn cao han. Chang han, trong khi tongdau tu cong cho thuiy lai la nguon quan trong nhat cuia tang trua6ng nong nghi.p,thi laxi ich thu duac tren mot dong chi tieu cho nghien cwru lA cao nhat.

Chi tieu vA ket qua hoat d6ng n6ng nghiVp

13.7 DA c6 tien trien trong viec thtrc hien cac khuyen nghi neu trong Danh giachi tieu cong 2000. Theo Ke hoach 5 nam cuia ngAnh nong nghiep 2001-2005, wutien cho chi ngan sach duac sur dung de xay dung vA nang cap ca sa ha tang nongthon (th6y lai, du6ng n6ng thon vA cung cap dien), trong, bao ve rung vA nghienc*ru nong nghiep, khuyen nong va phat trien ngu6n nhan luc, che bien sau thuhoach vA tiep thi. Dac biet, tur nam 2001 do chi ngan sach cho nghien cwru nongnghiep vA khuyen nong tinh theo gia ca nam 1994 da tang len trung binh khoang13,2% mot nam. Ty trong cuia chi ngan sach cho lnlh vuc nay da tang len doi chuta m*rc 4,9% nam 2003 so vai tong chi ngan sach cho nong nghiep - mot m*c thapso vai cac nuac trong cuing khu vurc. Mot so bien phap quan trong da duac thuychien de thuic day cai cach he th6ng nghien cwru nong nghiep, phan cap dich vukhuyen nong, phat trien cac hoi nhutng nguari sur dung nuac va nang cao ty le biudap chi phi cho thuiy lai. Tuy nhien, nhang bien phap nay can phai duac thuc hientheo hu6ng giam ngheo. Han nua, dui tra cap cho nganh du6ng vA phan b6n giam,nhung viec phan bo lai nguon cho cac nganh nay van duac cai thien vi cacDNINN, ke cac cac DNNN thua 16, van tiep tuc nhan duac m6t ty le dang ke trongnguon luc khan hiem do vA tang khoan na ngan sach cuia hQ len gap doi.

13.8 Tuy nhien, van con kha nang dat them nhung thanh twru m&i nha sfx dungtot han m*rc chi tieu cong hien nay. Trong trung han, chi tieu cong g.p phai thachthuc ve viec tim ra con duang chuyen doi phii hop lien quan den:

* Chuyen doi vai tro tuang doi caa chi tieu vA dau tu cong (gom ca doanhnghiep nha ntruc) vA chi tieu vA dau tu cua khoi tu nhan;

* Phan cap quyen luc d6i vai quyet dinh chi tieu;

32 Barker va nkk. IFPRI. (2002); Prota va Smith. (2004).

93

DcOnh gia tong hap chi tieu cong, ddu thau mua sam c6ng va trach nhiem tai chinh 2004

* Giam dan ty le chi cho thuy Iai va cac c6ng trinh lien quan den nuarctrong chi ngan sach cho nganh n6ng nghiep.

13.9 Nhfrng muc tieu cu the trong chi tieu c6ng dang xuat hien va se c6 nhungtac dong rat lan bao gOm:

* HoAn thien cac he thOng thuiy lai de cAi thien he so su dung cac congtrinh hien c6 len tren muc dur tinh hien nay lA 50-60%.

* Phuc hoi vA duy tri cac cong trinh thuy lai. Do he thong thuy Iai hien taik6m hieu qua nen ngux6i nong dan khong the trA phi cao cho dich vuthuiy lai, d ,c bie.t Ia tai mien B-ac.

* Hap 1 h6a, hien dai h6a vA nang cap cac nghien curu de tao dieu kientang nang suat. Trong boi canh co san von dau tux, co quA nhieu cac casa nghien cuu.

* Cung cap cac dich vu khuyen nong chuyen nghie.p cho cap xa. CAc dichvu khuyen nong 6 cap dLuai huyen dang durac th,uc hien bai nhung canbo nong nghiep khong chuyen sau vA qua cac to ch*rc quan chung dach*rc nang.

* Cung cap thong tin thi tru6ng de tang khA nang dap uTng tin hieu thitru6ng. Cac he thong thong tin thi truang hien nay thieu chuyen nghie.pcon chura day dui va chua chinh xac.

* Nang cap cac tieu chuan chat luang sAn pham. Nang cap cac khuon khophAp 1y IA thiet yeu trong tuan thu vA bao ve cac dong ca khuyen khichnang cao chat lucang.

* Cung cap cac khuyen khich ve ngan sach de khuyen khich viec cungcap dich vu tot han murc trung binh tai cac tinh.

Muc d6 va xu htrong

13.10 NgAnh nong nghiep da duy tri ty trong on dinh trong tong chi tieu, m*rckhoang 5-6% trong thai ky 1997-2002 (Bang 13.2), lA murc thap so vai m.at bangkhu vurc va quoc te. Tong chi ngan sach cho tat ca cac ngAnh tang 91% trong cungth6i ky, trong khi chi cho n6ng nghiep, lam nghiep va ngu nghiep (gQi chung lAnong nghiep) tang 96% ve con so tuyet doi (88% neu tinh theo giA co dinh nam1997). Dieu nAy da duy tri th* hang cua nganh sau giAo duc, giao thong van tai vAy te vA truo&c c6ng nghiep (nganh c6 nhieu FDI han). Chi tieu cho ngu nghiep tangnhanh han chi cho nong nghiep vA lam nghiep nhung chi chiem 5% tong chi trongtoAn ngAnh.

94

Chi tieu c6ng trong nganh n6ng nghiep

Bang 13.2: Chi ngan sach cho n6ng nghiep, lam nghiep va ngtr nghiep

1997 - 2002 (gia hien hanh, d6ng Viet Nam)

Rieng n6ngTong ngan Ngan sach cho nghiep va Ty trong chi cho

sach n6ng nghiep lam nghiep n6ng nghiep trongNam (ty d4ng) (ty d6ng) (ty d4ng) tong ngan sach (%)1997 70.749 3.815 3.712 5,41998 73.419 5.075 4.591 6,91999 84.817 5.326 5.051 6,32000 103.151 5.804 5.647 5,62001 119.403 7.420 7.044 6,22002 135.490 7.471 6.993 5,5Trunigbin/h 6,0

Nguon: B6 Tai chinh (2004).

Co cau chi tieu

13.11 Xu hua&ng chinh Id tang truang dien ra nhanh hon trong chi dau tui cho cosa ha tang, 107% ke tiT nam 1997 so vai 66% cua chi thu6ng xuyen (Bang 13.3).Chi dau tLu chiem 75 den 80% tong chi trong thai ky nghien c*iu, tang nhe so vaitrLuac va dap *ng sir co san nguon thu mot cach bat nga trong nam 2001 (Bang13.4). Ngan sach cho chi thuang xuyen chiem 20-25% con lai, giam so vai ty le25% on dinh trong thai ky 1992-1998. Trong chi thiuang xuyen, Ilrang va tiencong da tang tur 14% 1ln 17-20%

Bang 13.3: Chi ciua Nha ntr&c cho n6ng nghiep, 1997-2002,

(ty dong Viet Nam, gia hien hanh)

ThurongNam Tong Dau ttr xuyen

1997 3.815 2.767 1.0481998 5.075 3.946 1.1291999 5.326 4.300 1.0272000 5.804 4.542 1.2632001 7.420 5.953 1.4662002 7.471 5.736 1.735

Thay doi 96% 107% 66%

Nguon: Bo TAi chinh (2004).

13.12 Xu huang chinh trong chi dau tu Ia ty 1. von do chinh quyen dja phiruangquan 1y tang tix 48% 1ln 67% trong thai ky 1997-2002, chiu yeu do phan cap quanI dau tir trong do cac ca quan trung urang t,p trung vao cac d,u an 16n. Mot xuhur6ang quan trong nura Ia sL, suy giam trong ty trong ciua dau ttu vao xay dung caccong trinh thuy l,ai (tiu 78% xuong 60% trong cung thai ky). Phan con lai trongdau tux cong du,ac hua&ng vao trong trot, giong cay trong, thui y, lam nghiep, tai

95

Deinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thatu mua sam cong vai trdch nhiem tai chinh 2004

dinh cur (dinh canh dinh ciu) va cac chuxong trinh ca s& ha tang nhu cung cap nuacsach nong thon. Trong so d6, lam nghiep chiem nhieu chi tieu nhat.

Bang 13.4: Chi dau tir va chi thtr&ng xuyen trong nong nghiep,% trong t6ng chi tieu,

1997 - 2002

TienThbung luong va

Dau tur xuyen cong

1997 72,6 27,4 14,3

1998 77,8 22,2 15,4

1999 80,7 19,3 17,5

2000 78,3 21,7 20,7

2001 80,2 19,8 20,9

2002 76,8 23,2 17,8

Nguoin: BQ Tai chinh (2004).

13.13 Thieu kinh phi cho chi thuang xuyen, dac biet lIa chi phi cho van hanh vaduy tu bao duaCng durc neu trong Danh gia chi tieu c6ng 2000 ld m6t van de tontai va tiep tuc tram trong them. Mat can d6i trong chi tieu cuia nganh cho van hanhva bao duaOng (VH&BD) cac t'ai san von van tiep tuc tang do n6i dung dau ttu maiduqc chui trong (Bang 13.5). Trong 5 nam tir 1997 den 2002, chi tieu trong nganhchoVH&BD chi tang 31% bai phan tang chui yeu trong chi thuong xuyen, tang107% la a nhuing khoan muc co dinh nhu chi cho luang va tien c6ng. Chinh quyendia phuong dang c6 vai tro ngay cang lan trong quan Iy chi thu6ng xuyen. Tongchi thua6ng xuyen trong nong nghie,p (kh6ng ke ngir nghiep) Ia 1.641 ty dong nam2002, trong d6 B6 NNPTNT quan ly 38%, phan con l,ai do dia phiuang quan 1y.Nhang chi phi nay duac sir dung trong nghien curu, khuyen nong, cac chucng trinhmuc tieu quoc gia va quan 1y hanh chinh. Chi thu&ng xuyen do bo quan Iy da tanggap d6i tit nam 1999 den 2003 (tul 310 ty len 748,3 ti).

Bang 13.5: Chi tieu cuia Nha nur6c cho Iurong, tien cong va VH&BD trong nongnghiep, 1997 - 2002, (ty VND)

Nam Ltrong va tien cong VH&BD

1997 149 727

1998 174 727

1999 180 6102000 261 699

2001 307 752

2002 308 952

Thay di 107% 31%

Nguon: Bo Tai chinh (2004).

96

Chi tieu c6ng trong nginh n6ng nghi.ep

Chi tieu trong cac linh vt,c

13.14 Chi tieu vA hoat d6ng trong cac lInh vg,c rat kh6 de phan tich b6i nhung vande nhu khong co so lieu, so lieu cu vA khong dang tin cay. Cac du lieu chinh th*cve chi tieu cong duQc trinh bAy duo&i dang tong hqp khong phi hgp cho phan tichho,at dQng chi tiet. Chang han, phan loai chi tieu cong trong n6ng nghiep Ia theolo,ai chuang trinh ch*r khong theo chuc nang. H,ang muc ngan sach cho "trong trot"bao gom m6t phan nghien c*ru, khuyen ndng va cac khoan muc khac c-ung giongnhux cac hang muc khac. Cach phan chia hieu qua han dtrcc trinh bay trong Bang13.6, v&i muc "khac" khong dutc t6ng hap. Cac con so trong bang khong duQccong bo nhiung c6 the lay d.roqc tur B1 NNPTNT. Co m6t so chenh lech ve so lieucua B1 NNPTNT va B1 TAi chinh va kh6 mA dieu hoa duac. M&t ket qua cua vieckhong tiep can duac dur lieu la str it oi cuia cac nghien c*ru duoc xuat ban, d.c bietdAnh gia tac dQng cua cac chuang trinh chi tieu con chung chung. Trong khi c6m6t so nghien curu dieu tra thurc dia duqc thirc hien rat tot, nghien c*ru ve chi tieucong trong nganh nong nghiep thtrung giai han ca ve Ilrng vA chat.

13.15 Theo so lieu cia B1 NNPTNT, thuy lai (ke ca chong iung lut) van Ia lInhvurc lan nhat, chiem trung binh 60% tong chi tieu da da giam k tir nam 2002.Khoan muc "khac" da tang nhanh va Ia nhom lan thur hai, tiep theo la lam nghiepvai Chuong trinh 5 trieu hecta riung la chuong trinh 16n nhat. Nghien c*lu vakhuyen nong van la 2 khoan muc quan trQng, mac diu nho han nhieu va mac du datang truang manh ve con so tuyet doi, van & mfrc dua&i 5% tong chi tieu.

Bang 13.6: Ngan sach n6ng nghiep theo lnh vtrc, ty d6ng Viet Nam

1999 2000 2001 2002 2003Thuy lgi 3.241 3.620 4.678 4.211 chua c6Lam nghiep 444 546 576 678 chtra c6Nghien cuu n.a. 150 162 168 197Khuyen n6ng 85 108 155 196 185Khac chra c6 1.380 1.849 2.218 chua c6

T6ng 5.326 5.804 7.420 7.471Nguon: Bo NNPTNT (2004).

Tac dong ciia ttr chu ve tai chinh trong chi tiWu cho nong nghiep

13.16 Nganh nong nghiep da trai qua str phan cap nhanh va manh trong chi tieucong. Ty trong cia chi tieu cong do dia phiarong thtrc hien da tang gan gap doi tur43% nam 1997 len 79% nam 2002. Ludt Ngan sach 2002 dtruc thurc hien tir nam2004 tiep tuc m& rong sr uy quyen va ttr chil xuong cho cap tinh va xa. Nhuingthay doi nay the hien mot thay doi quan trong trong vai tro cuia Bo NNPTNT, maBo nay m&i dang dan dan thich ung voi.

13.17 Van con chua dui thai gian de danh gia tac dong cuia cac thay doi trong phancap t&i co cau chi cho nong nghiep. Viec thtrc hien Ludt Ngan sach sura doi va cac

97

Dcih giha tong hap clhi tieu c6ng, dgu thdu rnua sam c6ng va trach nhiem tei chinh 2004

cc che trao quyen tir chu theo Nghi dinh 1O/CP dux kien Ia se tang quyen ttr chucho cac dia phurang va cac don vi sur dung ngan sach va do d6 tac dong tich ctrc t&ica cau chi n6ng nghiep. Tuy nhien dieu nay phu thu6c nhieu vao murc d tru tienma dia phuong danh cho n6ng nghiep. Cac khao sat thurc dia cho thay chinh quyencac dia phuaong con chuxa quan tam nhieu den tang chi cho n6ng nghiep tur cacngu6n thu vLrut ke ho,ach.

Chi tieu cong trong cac doanh nghiep nha ntr&c ve nong nghiep

13.18 C6 319 doanh nghiep nha nurac duac cap trung uoong coi Ia thuoc nganhn6ng nghiep (r6c tinh nam 2003, Bang 13.7). Con s6 nay kh6ng bao gom cacc6ng ty quan 1 c6ng trinh thuy hAi (Cty QLTL) va cc doanh nghiep lam nghiepnhA nuc do cac tinh quan 1y. Trong do, 28 doanh nghiep Ia cac doanh nghiepc6ng ich cung cap cac hang h6a cOng c6ng. Phan con lai cung cap dich vu, trongso do 171 doanh nghiep duac coi lA lAm an co aiI, 43 h6a von vA 105 16. Nguonvon chinh lA cAc khoAn vay tir cAc ngan hang thuarng mai nha nu6c (15.203 tydong) vA phAn bo tix ngan sach nhA nuac (6.035 ty). Tong doanh thu nam 2003uac 6 m*rc 42.074 ty vai so lai 1.456 ty vA 10 lA 387 ty. DOng g6p vAo ngan sachnha nLr6c u6c tinh Ia 1.266 ty trong nam 2003. CAc doanh nghiep nha nix6c naNhA nuLc 515 ti, ng ngan hang 15.203 ty vA nu doanh nghiep khac 3.700 ty.

Bang 13.7: Thong ke tai chinh cua cac doanh nghiep nha nroc do trung urong quan Iy(Ty dong)

1999 2000 2001 2002 2003 U6c

So luong doanh nghiep NN 494 462 448 387 319

Von

Ngan sach NN 5.120 5.161 5.463 6.028 6.035

Tr c6 2.211 2.459 2.575 2.583 2.590

Von vay 6.951 9.515 11.832 14.714 15.203

Khac 200 206 265 241 250

Lai va 10

Doanh thu 25.377 25.917 31.869 34.773 42.074

Lai 360 617 609 831 1.456

Lo 462 555 681 356 387

Dong gop vio NSNN

Thue doanh thu 388 476 401 425 652

Thue l9i nhuan 100 172 170 232 407

Thue xuat nhap khau 134 177 150 155 195

Thue tieu thu 12 10 10 11 12

Thue von 47 57 62 n.a n.a

Phai tra

Cho Ngan sach 605 760 1.039 317 515

Cho Ngan hang 6.951 9.515 11.832 14.714 15.203

Cho doanh nghiep khac 3.123 3.023 2.014 3.523 3.700

Nguon: Bo Tai chinh (2004).

98


13.19 Trong bBn nam tur 1999 den 2003, nq cuia doanh nghiep nha nu6c thu6cnganh nong nghiep d6i vai ngan sach va ngan hang thuong mai quBc doanh tanggap d6i tur 7.556 ty len 15.718 ty t*ic la gap d6i chi ngan sach cho n6ng nghiepnam 2003. MBt bB phan tin dung nay thurc hien theo menh I.nh hanh chinh lam cacngan hang thuang mai quBc doanh phai chiu rui ro cao, dBng thai gay ap Ilc nacho ngan sach. Con s6 nq tren c6 the kh6ng tinh het chi phi thuic te bai chuingduroc bao calp ve lai suat. MBt s6 doanh nghiep nha nu6c cung cap nhung dich vucong quan trong dac biet tai viing sau vung xa, nhuing nhieu DNNN dang cung capcac dich vu nhu tiep thj, che bien v.v Ia cac dich vu ma cac doanh nghiep tu nhanco the dam nhan hieu qua hon. Do do, co ca hBi tiet kiem ngan sach de tang kinhphi cho nhang dich vu n6ng nghiep ma tur nhan kh6ng the dam durang nhu phuchoi cac cBng trinh thuy Iqi quy mB nho hay cho nghien c*ru khoa hoc. Chi cangiam 2,5% nq cua doanh nghiep nha nuc cuing co the tiet kiem du ngan sach detang gap doi ngan sach hang nam cho nghien curu va khuyen n6ng.

CAc tAc dang khAc cuia NSNN t6i n6ng nghiep

13.20 Se Ia kh6ng day du khi danh gia chi tieu cong cho nganh nOng nghie.p makhong tinh den tac dBng cua viec mien giam thue cho nganh nOng nghiep. Bat dautr nam 2002, Nha nLrac da mien 50% thue sui dung dat nOng nghiep va tu nam2003 da mien 100% khoan thue nay, tuang dirong khoang 1600 ty dBng. Day c6the coi la cAc khoan chi dau tur trurc tiep cua ngan sach cho nOng nghiep de phattrien san xuat va x6a d6i giam ngheo cho tang 16p nong dan dang chiem khoang75% dan sB Viet Nam.

13.21 Cuing turang tu nhu khoan mien giam thue su dung dat nOng nghiep, cacchuang trinh mai cuia Chinh phu (nhu chuang trinh danh cho cac xa dac biet khokhan, chuong trinh kien c6 hoa kenh murang, churong trinh danh cho vuing ngap luidong bang sBng Cuu Long va mai day Ia chirang trinh nha 6, dat 6) thurc chat dadau tu cac khoan kinh phi rat 16n cho san xuat n6ng, lam nghie.p tir do g6p phancai thien d6i sBng nhan dan. Mac dii chiua co con so day dui va chinh xac nhtrng sobB danh gia cac khoan chi khBng truc tiep b6 tri trong ngan sach cua nganh va cackhoan mien giam thu se cao han s6 chi trurc tiep tur 20-30%. Nhu vay, neu tinh cachi trirc tiep lan gian tiep, chi ngan sach cho nOng nghiep se tren muc 6% trongtong chi ngan sach.

Tac dong cua ODA d6i voi nguon Itrc ngan sach

13.22 Giai ngan ODA thirc te tr nam 1997 den 2001 on dinh 6 muc khoang 3.300ty dong mBt nam, nhurng giam tur 88% xuBng 46% tong chi tieu cho n6ng nghiepvon tang nhanh hon. (Bang 13.8). Hai bB sO khBng the so sanh durac v6i nhau b6igiai ngan ODA phan nao lien quan den phat tri'n nOng thBn han Ia nOng nghiep(chang han, lap ban dB ngh&o d6i, giao thBng nong thBn, phat trien doanh nghiepnho duqc tinh toan trong sO lieu ve ODA, cang nhu giai ngan dir an cho tin dungnong thon - khong duqc thanh toan qua ngan sach nha nuac). Phan Ian trong s6

99

DOnh giai tong h(ip chi tieu c6ng, ddu thau mnua sam c6ng va trach nhiem tii chinh 2004

564 dur an phat trien nong thon trong co s6 du lieu ve ODA cuia UNDP Ia ve canhtac, lam nghiep va ngu nghiep. Trong so d6 37 du an diuac coi Ia nhang d,r an dautu, phan con lai la ho tra ky thudt va nhuing ho,at dong cho vay kh6ng hoan lai quym6 nh6. Tuy nhien, da lie. u ve ODA thx,c su' da chi ra thur tur quan trQng cuia ODAcho khu vuc nong thon so vai ngan sach nganh vA ro rang Ia ODA d6ng mot vaitr6 quan trong dii dang giam dan trong chuang trinh chi tieu cong cho nong nghiepcua Viet Nam. Lam nghie.p rat phu thuoc vao ODA: Bo NNPTNT (Vu Tai chinhnam 2004) bao cao rang trong giai doan 1996-2003, ODA chiem 61% nguon dautu (2.043 ti) ma linh vurc Iam nghiep nhan tur ngan sach nha nuarc. Nhin chung, vicac d,u an ODA lan nhat tap trung vao phat trien co s6 ha tang, tu chung c6 thegiai thich cho su' mat can doi giua chi dau tu va chi thu6ng xuyen trong phAn bocuia ngan sach.

Bang 13.8: ODA trong nganh n8ng nghiep, 1997-2002

Tong ODA Ty trong cuagiai ngin cho Tong ODA giai Tong ngan ODA trong tongnganh n6ng ngfin cho nganh sich n6ng ngan sach n6ng

nghiep nong nghiep nghiep nghiep(trie.u USD) (ty dong ) (ty dong) %

1997 215 3,345 3,815 87.71998 215 3,339 5,075 65.81999 192 2,982 5,326 56.02000 216 3,360 5,804 57.92001 218 3,397 7,420 45.8

Luuj: Gom ca chi tieu cho phat trien vuing.

Nguon: Bao cao Hap tac phat trien Viet Nam nam 2003 cua UNDP.

Nhuing tac dong chinh va ton tai can cai tien

Tinh day dlu ve ngan sach

13.23 Mac du tong chi ngan sach cho nong nghiep (ca tr,uc tiep lan gian tiep) caohon m*rc 6% trong tong ngan sach nha nuac nhu da n6i tren, song tong chi ngansach danh cho nganh nong nghiep la kha thap so v6i vai tro, tam quan trong cuanganh da duac ghi trong Chien lruc X6a d6i giam ngheo vA tang tru6ang toan dienva trong mot s6 van kien khac cuia Chinh phui. Bai vi co t6i 90% so ngu6i ngheosong a khu vuc nong thon vA 70% thu nh.p cuia ngux6i n6ng dan (13,9 trieu trangtrai, ho gia dinh ho,at d6ng nong, lam va ngu nghiep) tur cac hoat dong nongnghiep, do do ty trong chi ngan sach 1mn hon cho nganh nong nghiep de ho trarnhuing hoat dong nay la hoan toan co the du doan duoc. Han nuta, m*rc chi nayciung Ia thap so vai cac nux&c trong khu vuc nhu Trung Quoc, An DO va Thai Lantrong do ty trong chi ngan sach cho nong nghiep tur 8% den 16% (Kherallah vaGolleti 2000). Dieu d6 cho thay thieu ngan sach danh cho cac ho,at dong dich vuva cho bao durang co sa ha tang nong thon.

100

Chi tieu c6ng trong ngiinh n6ng nghiep

F Hop 13.1: X6a d6i giam ngheo va tic d6ng tang trto'ng cua chi tieucho khu vu. c n6ng th6n

Chi tieu cua ngan sAch nhA nurac c6 vai tr6 quyet dinh doi vai tang trur6ng vA xoa d6i giamngheo a Viet Narn. Hai nghien cCru mai day da do luang tac dong cua chi tieu nay. Nghien cuu thunhat do Fan vi c6ng sw thurc hien (2004), phat hien chi tieu Chinh phu cho thuy lai, duang bo vanghien c(ru nong nghiep da d6ng g6p cho ca tang truang nganh n6ng nghiep va x6a d6i giam ngheotrong thai gian.

Trong so cAc hinh thurc chi tieu Chinh phu, nghien curu n6ng nghiep dem lai thu nhap can bienkon nhat cho sAn xuat n6ng nghiep. Moi 1 dong durac chi c6 the tao ra 12.22 d6ng gia tri san xuatn6ng nghiep hang nam tang them. Dau tur vao duong bo dem Iai thu nhap 16n thu hai (c6 the tao ra3,01 d6ng d6i v6i m6i I d6ng duqic dau tu), tiep theo d6 Ia dau tr cho giao d,uc (c6 the tao ra 2,06dong doi vai moi I dong duqc dau tu). TrAi ngurac vai cac hinh thrc chi tieu khac, ngu6n thu nhaptang them tur 1 dong dau tir them vAo thuy lcai it han 1, c6 nghla Ia neu kh6ng ke cac l,ai ich khacchura tinh duac het nhur giam thieu tAc dong thien tai, cap nu6c sach vA an ninh lrung thLrc, thi thunhap hang nam tang them do dau tur vao thuy Iai nh6 han chi phi dau tur b6 ra.

Dieu thu vi la, xep hang nhung hinh thac dau tr nay theo hieu qua x6a d6i giam ngheo c6 cingket qua nhur xep hang cac hinh thac dau tur theo toc do tang tr6ung nong nghiep. Trong so cac hinhthrc chi tieu Chinh phu, nghien curu n6ng nghiep dem lai ket quA x6a d6i giam ngheo lan nhAt.Vai m6i I ty d6ng durac chi cho nghien curu, se giup 339 nguai ngheo thoat kh6i d6i ngheo. Dau tirvao dua&ng bo t,ao ra tac dong x6a d6i giam ngheo kmn thCu hai, vai moi 1 ty dong du0c dau tr chodurang bo, se giup 132 nguai ngheo thoat kh6i d6i ngheo. Dau tr cho giao d,uc dong th6i cung taora ket qua thuan Iai cho xoa d6i giam ngheo (vai m6i I ty dong du,ac dau tu, se giup 76 nguraingheo thoat khoi d6i ngheo). Trong so cac hinh thac chi tieu, chi tieu cho thuy l,ai c6 tac donggiAm d6i ngheo it nhat; v6i moi I ty dong durcc dau tu, chi giup 13 ngu6i ngheo thoat kh6i d6ingheo.

Dieu do c6 nghla Ia kh6ng c6 sur danh doi giura tang tru6ng n6ng nghiep va x6a d6i giam ngheokhi l,ua chon cac uu tien dau tr. Tuy nhien, quan sat cho thay giua cac vung c6 s,r bien dong l6n vetac dong cua dau tr c6ng trong san xuat n6ng nghiep vA x6a d6i giam ngheo. Vi du, tAc d6ng x6ad6i giAm ngheo lan nhat a mien BAc Trung bo Viet Nam xuat phat tur dau tr vao duarng bo, trongkhi d6 6 vung D6ng Nam bo Jai xuat phat tur dau tur cho giao duc.

Nghien curu thur hai, do Baker va c6ng swr thwc hien (2002), u6c tinh cac nhan to quyet dinh t6itang trur6ng n6ng nghiep trong ciung th&i ki nay va da phat hien rang dau tr c6ng cho thuy Ivi Iangu6n Ilrc quan trong nhat cho tang trur6ng n6ng nghiep (chiem tai 28% t6c do tang trr6ng), tieptheo d6 la nghien cau n6ng nghiep (27%). Dau tu cho duang bo chiem 11% tang trur6ng san Ilu,angn6ng nghiep vA giao duc chiem 8%.

Mot phat hien quan trong tu hai nghien cuu nay la trong khi thuy Iai Ia nguon IL,c 16n nhAt chotang truLang, gop t6ng cAc churang trinh dau tr thuy Jai thi cho thay kh6ng kinh te. Ket luan lachrung trinh chi tieu cua nganh chi nen chon nhung dau tu cho thuy Iai c6 kha nang thu hoi von 6mac chap nhan duac va khoan tiet kiem nen tai phan bo cho nhung hoat dong c6 thu nhap cao, dacbiet Ia nghien cuu nong nghiep.

Nguon: Fan, Shenggen, Pham Lan Hirong va Trinh Quang Long, 2004. Chi tieu Chinh phu vA XoA d6igiam ngheo 6 Viet Nam, D,r thao bao chuan bi cho Dtu An do Ngan hang The gi6i tai tra' "Chitieu vi nguari ngheo 6 Viet Nam", do Vien Nghien cCru chinh sach uoang th,uc Qu6 c te,Washington D.C. vA Vien QuAn Iy Kinh te Trung urang, HA N6i. Barker, R., Ringler, C.,Nguyen Minh Tien va Rosegrant, M., 2002. VN-4: Cac chinh sAch vi m6 vA uru tien dau tu chonen n6ng nghiep ducyc tuai tieu 6 Viet Nam, Bao cao Hap phan qu6c gia cho dy an "Dau tucho thuy lai, Chinh sAch tAi kh6a vA phan bo nguon nuarc 6 Indonesia va Viet Nam", IFPRI Du,an No. 2635-000, BAo cao quoc gia, Viet Nam, Tap 1, Ngan hang Phat trien Chau A.

101

Oanh gia tong hoxp chi tieu c6ng, ddu thau mua sam cong va trach nhiem tai chinh 2004

13.24 Ban than ty trong chi ngan sach thap cho nganh nong nghiep kh6ng phai lamot Iy do de yeu cau tang ty trong chi. Tang ty trong chi ngan sach chi c6 the Iygiai durac neu muc chi ngan sach hien nay kh6ng dui d ddap ng nhu cau tangtruang cua nganh va yeu cau ve cong bang theo nhu ke hoach da vach ra, neu nhum*c chi ngan sach hien nay Id chua diu de duy tri ca sa ha tang san xuat co hieuqua va neu thu dtruc tr khoan chi bo sung cho nganh nong nghiep lan hon lai ichthu duaxc tr viec phan b6 khoan chi bo sung cho cac nganh khac, day chinh latruang hap chi tieu cho nghien c*ru nong nghiep. Hon nura, toc do tang trur6ng sanxuat taong d6i cao cua nganh trong mot thai gian dai vira qua kh6ng cho thaynganh dang doi mat vai van de thieu von dau tr dai han. D6ng g6p cuia nganh vaotong san pham quoc noi (GDP) c6n dong thai la ket qua cuia dau tu vao giao thongvan tai, cong nghiep, giao duc, y te vA cac hoat dong khac khong duac phan anhtrong truc tinh dau tu trong Hop 13.1. Uu tien dau tu cho cac nganh nay trongchien Ilrc tang truang va x6a d6i giam ngheo se giip tang thu nh.p cua nguai dantr cac hoat dong kinh te khac nhau nhtng nhurng dau tu nay khong han se giaiquyet duac van de nang suat lao dong trong nong nghiep dang giam. Muc luc ngansach hien nay chua dui chi tiet de co the theo doi va danh gia viec su dung vA chitieu ngan sach cho cac tieu nganh nong nghiep (vi du nhu khuyen nong, thui y).Ngan sach "chi tieu nganh nOng nghiep" khong the hien du,ac sty dong gop dangke cua cac linh vuyc, nganh khac, cac co quan khong hurcng ngan sach va linh v,rctu nhan cho dich vu cong trong nong nghiep .

Tac dong ciia chi tieu ngan sach len x6a d6i giam ngheo va an ninh trongthurc

13.25 Truarc khi co cai cach dat dai nhung nam 1980, hang nam Viet Nam nhapkhau khoang 500.000 tan gao va d6i giap hat xay ra tren dien rong. Hien nay, hangnam Viet Nam xuat khau 3-4 trieu tan gao. Mac dui co nhieu nhan to g6p phan taonen sir xoay chuyen nay, dieu nay se khong xay ra neu khong co chucrng trinh dautu 16n cho thuy Iai. An ninh luong th,rc quoc gia da duac dam bao va hau het cacho gia dinh thoat kh6i d6i ngheo, mac du an ninh luang thirc van Ia mBt van de acap hB gia dinh. Chien luac chung phat trien nBng thBn tap trung vao thuy lai chosan xuat lua nay da duac bB sung bai cac Chiuong trinh X6a d6i giam ngheo dinhhuang vao nhang hB gia dinh van con "r6t lai dang sau". Thong tu, chuong trinhphat trien ca phe a Tay Nguyen da giam s*rc ep len nguon luc a vuing dBng bangr6ng 16n va da giup nhieu hB gia dinh thoat khoi d6i ngheo thOng qua cac chuongtrinh tai dinh cu. Tuy nhien, trong mBt sO truang hap, tang san Ilrng hang h6an6ng nghiep san xuat ra co anh hu6ng den gia xuat khau va thu nh.p cuia n6ngdan, neu khBng thi ket qua tang tru6ng cuia nganh va toc dB x6a d6i giam ngheocon kha quan han. Truac tinh hinh d6, cac chien luac phat trien nOng nghiep vax6a d6i giam ngheo cho khu virc nBng th6n dang chuyen hu6ng sang chu trQngvao da dang h6a san pham va dinh hu6ng tOt hon cac can thiep.

102


13.26 C6 3 van de mau ch6t trong chinh sach chi tieu can phAi giai quyet la: (1)tiep tuc ho tra tAi chinh cho cac doanh nghiep Nha nLuac vA tir do h6a thj tr6unghang h6a, (2) muc do cung cap von cho cac dich vu nong nghiep, dac biet la chonghien c*ru va khuyen n6ng va, (3) dinh hua6ng, dja diem va noi dung chi tieu chothfiy lai (duxac thao luan dua&i day). Neu kh6ng c6 giai phap cho nhung van de nay,ngu6i ngheo so tiep tuc la ngux6i bi ganh nang chi phi bat hap Iy nhieu nhat.

Tac dong cuia Ngan sach len dau tr tr nhan

13.27 N6ng nghiep phu thuoc rat nhieu vao ngan sach nha nLrac, chiem 57% tongdau tu cho hTnh virc nay giai doan 1999 - 2002 do qui m6 dauu tu tu nhan (phi hogia dinh) kha nh6 be (urc tinh muic trung binh Ia 6.025 ty dong nam 2002, hay40% tong dau tu). Mac du nguon von dau tu trurc tiep niuac ngoai (FDI) trongnganh dA d6ng g6p khoang 98 trieu USD (hay gan 35% tong muc cam ket) tronggiai doan 1999-2002, con so thong ke tur cuoc dieu tra m6i day cho thay FDI trongnganh nong nghiep chi chiem khoang 3% t6ng von dau tit trong giai doan tren,nh6 han nhieu so vai muc 17,3% cua toan nen kinh te. Cac doanh nghie.p ngoaiquoc doanh dia phuang cang chi chiem phan nho be.

13.28 C6 mot so ly do giai thich cho hien tiuang nay. Thu nhat, la do muc do baoho nong nghiep thap dan den it co hoi tao ra I,ai nhuan. Ly do khac Ia a khu vucnong thon chi phi giao dich cao va thieu ki nang. Mot ly do khac nua co the laphan 16n dau tui nuac ngoai cho nong nghiep tren the giai dung de mua ho.c chothue cAc vung dat 16n de canh tac gan lien v6i che bien va xuat khau. Dieu nay thichura the co a Viet Nam hien nay. Sur c6 mat cua cac doanh nghiep Nha nua&ctrong linh vurc tiep can thj tru6ng, che bien va san xuat dua6ng nhu chiem cho cfiadau tux tu nhan. Cac doanh nghiep Nha nurc chiem linh linh vuc ma dang 1l ra khuvurc tu nhan chiem linh va viec tiep tuc ho tra ngan sach cho cac doanh nghiepNha nua&c du6ng nhu chac chan rang sa day dau tu tui nhan di chuyen sang linhvurc khac. Vi du Ia cac cong ty cao su, mia du6ng va ca phe. Nhung cong ty naycung cap dich vu tiep can thi tru6ng va che bien cho ngua6i san xuat nhung dich vuma khu vuc tu nhan c6 the cung cap. Chinh phu dang trien khai mot chiuong trinhcai cach nham co phan haa hap Iy h6a cac doanh nghie,p Nha nuac trong khihien nay cac doanh nghiep nay dang bon rut ngAn sAch nha nuj6c nang ne, tr,uc tiephay gian tiep thong qua cac ngan hang thuaong mai quoc doanh, vi du Ngan hangNNPTNT va NgAn hang chinh sach va Qui Ho tra phat trien.

103

Ddinh giai tong hap chi tieu c6ng, dcu thacu mua samn cong vi trach nhienm tai chinh 2004

Bang 13.9: Von dau ttr phan theo hinh thirc s& hfru nam 1999

Loai hinh s& hiru 1999 2000 2001 2002

Tinh bang t5' d6ng:

Nha nLrac 1 8.579 9.227 8.253 8.504

DN ngoai qu6c doanh vAh, GD 6.437 7.146 5.266 5.508

Dau tu' truc tiep ntr&c ngoai (FDI)2 570 411 226 214

T6ng s6 15.643 17.218 13.629 14.529

Tinh theo ty 1:

Nha nuac 55 54 60 58

DN ngoai quoc doanh va h, GD 41 44 38 40

Dau tu' nurac ngoai tr,rc tiep (FDI) 4 2 2 2

T6ng s6 100 100 100 100

Nguo-n: 1. Bao gom ca na cac NHTMQD; Tong cuc Thong ke, 2003 va 2004,Nien giam thong ke 2002 (trang 323, 329) va 2003 (trang 289, 293).

2. So lieu dau tur truc tiep nuac ngoai thurc te tinh den ngay 31/12/2002 cua B6 KHDT.

Qui trinh l.ip ke hoach va lip ngan sach va vai tro cuia the che

13.29 De chuan bi k hoach 5 nam cuia nganh Bo NNPTNT tien hAnh soan thaocac chien luac, muc tieu phat trien nganh va tham gia tham dinh cac ke hoach lienquan, bao gom ke hoach do cac dcn vi trurc thuoc va cac tinh chuan bi. Tuy nhien,Bo NNPTNT kh6ng c6 tham quyen phan b6 ngan sach chi tieu c6ng NNPTNT chocac dia phuang. Cac ke hoach nay sau d6 duac tong hap va trinh Chinh phu vaQu6c hoi de xem xet va phe duyet. Sau khi phe duyet, ke hoach cung v6i ngansach durac phe duyet dtruc Bo Ke ho,ach DAu tu va B6 TAi chinh giao cho cac ccquan trung ucng va tinh. Ke hoach hang nam cuing duac xay dirng tren ca sa keho,ach 5 nam va ngan sach hang nam duac xay durng tren ca s& nhu cau cuia kehoach hang nam va nguon von san co. Qui trinh nay durac lap lai a cap tinh va captiep theo, tru phi chinh quyen dia phiuang phai tuan thui chi thi tit cap tren. CAc kehoach hang nam thu6ng thieu m6i lien ket v6i ke hoach 5 nam do thiu6ng xuyenc6 nhuIng kh6 khan ve ngan sach. CAc ke hoach c6 noi dung chinh sach va chienlruc (mac dii kh6ng du chi tiet), chung gi6ng nhu mot danh muc cac muc tieu sanxuat hang hoa tio-ng t,r nhu can doi hang hoa trong l.p ke hoach 6 cap Trunguong. Ke hoach c6 diem thieu s6t la kh6ng c6 mot khung phan tich toan diennh-am gan ket ke hoach san xuat v6i phan tich va khuyen khich cuia thi tru6ng, xacdinh ro rang vai tro cuia linh v,rc cong va tu nhan va phan bo nguon lrc pha hoptrong trung han. Hon nura, nhfrng can bo nganh nong nghiep khong duayc tiep canthuang xuyen vai dut lieu thuc hien ngan sach cua nganh, dac biet Ia so lieu cuacap dia phuong.

13.30 Ket quA Ia khong c6 sur thong nhat chat che giua cac buac lap ke hoach vathurc thi. Vi du, ke hoach de c.p van de dap ing nhu cau cuia thi trar6ng trong khi

104


do lai kh6ng co bien phap xu Iy nhung I,ch l,ac can tra thi trua6ng hoat d6ng dungdan. M&t vi du khac Id Ke hoach 5 nam cho giai doan 2001-2005 nhan manh vaotrong cay an qua va rau qua va nhu cau phat trien nang lirc che bien. Tuy vay, kehoach nay lai thieu bien phap giai quyet tan goc nhang can tra thuc te trong linhvuc nay nhiu thieu m6t khu6n kh6 phap 1, viec th,uc thi cac qui dinh rat yeu, thieuca sa ha tang nhu kho lanh bao quan san pham qua canh, thieu h6 tra tin dung vaki thuat cho cac nha san xuat va thieu he th6ng th6ng tin thi truang kip thai. NeukhOng giai quyet nhang van de mau ch6t nAy (trong khi van thuc day phat triendien tich cay an qua cu the) thi chinh sach c6ng va chi tieu c6ng kh6ng htr6ngdung muc tieu; I,ua ch,on san pham san xuat va ngua6i san xuat va che bien ch*kh6ng phai lA chinh sach c6ng phai ganh chiu rui ro cua thi trua6ng. Diem yeu cualap ke hoach hien nay lA viec quyet dinh muc tieu vA phan b6 ngu6n Itrc con chiratinh toan day du den nhung nhan t6 kh6ng kem phan quan trong khac d6i vai nennong nghiep hien dai. M6t ke hoach the hien day du cac nhan tO tren se la ca s6vang chac de xay d,rng chuang trinh chi tieu cuia nganh.

Nhung van de chi tieu c8ng cho caic tieu ng'anh

Thuy lo i

13.31 Tong chi tieu cua NhA nuac cho thuy lai vA cac dich v,u c6 lien quan chiemphan lan nhat trong tang chi ngan sach cho nOng nghie.p. Trong nam 2002, 4.211ty dong trong tong so ngan sach phan bO cho nganh Ia 7.471 ty dong da duac chicho thuy l,ai, tang so vai 3.241 ty dang chi cho thuy Iai trong nam 1999 (Bang13.10). Ty l, chi cho thuy l,ai/thoat nuac vA xay dung/bao tri de dieu Ia 88% va12%. Khoang 94% tOng sO tren la chi dau tu' trong nam 2002, tumng tir cho nam1999. Ty trong chi tieu cOng do B6 NNPTNT thurc hien dA giam tur gan 50% trongnam 1999 xu6ng chi con 21% nam 2002 vA ty trong chi tieu ngan sach do tinhthuc hien tang tuang urng tir 50% len 79%. M&t phan do stu phan cap tAi chinhnhung phan Win do t.p trung vao nang cap va hoAn thien cac cOng trinh hien cothay vi Ia xay mai. Dieu nay lAm giam qui m6 cua dir an ma tinh co the th,uc hien.Bo NNPTNT cho biet chi tieu nang cap he thOng thuy lai (bao g6m hoan thien, caitao va nang cap khac vai xay dung mai cac c6ng trinh thuy Il,i mai) tang tr 28%trong tOng dau tu cho thuy lai nam 1996, len 48% nam 2000 vA 64% nam 2003.Uu tien dau tur cho thuy lai hien nay chuyen tur cac dtr an thuy lai lan a hai vungdong bang l6n sang he thOng thuiy l1,i qui mO vira a vng ven bien mien Trung vAvfung mien nui cung nhu he thong de dieu ngan 1i a dong bang sOng Curu Long. Sirchuyen hu6ng tu tien kh6ng chi lAm giam qui mO c6ng trinh thuy Iai duac tAi trama con tang tac dong xoa d6i giam ngheo.

105

Ddinh gia tong hop chi tieu c6ng, ddu thacu mua sam cong vai trich nhiem taii chinh 2004

Bang 13.10: Viet Nam - Chi tieu cong cho thuy Ii (ts dong)

Ty trong trongngan sach nha

1999 2000 2001 2002 ntr&c

Tong ngan sach nha ntroc 3.241 3.620 4.678 4.211 100%

Chi dau tr 3.063 3.388 4.411 3.959

Chi thu&ng xuyen 178 232 267 252

Chi tieu cua B6 NNPTNT 1.612 1.364 1.273 920 21%

Chi dau tr 1.600 1.317 1.227 871

Chi thur6-ng xuyen 12 47 46 49

Chi tieu cua Tinh 1.628 2.255 3.404 3,291 79%

Chi du tur 1.463 2.070 3.184 3.087

Chi thr&ng xuyen 165 185 220 204

Nguon: B6 Tai chinh, cac bAng chi tieu.

Thuiy lri- Cap vOn cho cdc c8ng trinh dau tw

13.32 He thong thuy Iai quoc gia tuai tieu khoang 80% dien tich trong tong so 7

trieu ha canh tac, chui yeu la cho 1ua. Tuy nhien, dien tich th,rc s,i durcc tua6i tieu

theo bAo cao chi bang 50%-60% cong suat thiet ke bai vi nhang cong trinh nAychua duac hoAn thAnh ho.c khong duac duy tu bAo tri (Bo NNPTNT, 2004). Doiv6i cong trinh thuy lai 16n, dien tich tix6i tieu c6 cao han nhtng phAi su dung hethong borm bo sung de giAi quyet van de phan phOi nuac nen lam tang chi phi. D6iv6i cong trinh thuy' lai nho, dien tich tuai tieu thuc te chi bang 25-30%. Ly do lahau het cac he thOng thuiy lai van chua duac hoan thanh. M&t phan lA do Bo

NNPTNT chi cap v6n vA xay d,rng cac cong trinh dau m6i va he thOng kenh chinh

trong khi tinh cung cap v6n va xay dung cac kenh nhAnh phan ph6i vA cAc tinh

ngheo thua6ng thieu von hoAn thien nhurng cOng trinh nay. Bo NNPTNT va tinh co

cac cOng ty thiet ke vA xay dung v6i chuyen mOn vA nang luc khac nhau dan tai sty

mat can d6i khi thirc thi. Hon naa, ngu6n von cho he thong kenh muang dixc

phan bo tren co sa dinh m*c (vi du, theo met dQ dAi tieu chuan ki thuat chuan cuakenh) co the kh6ng dui de hoAn thanh cOng trinh, hoac cAc dinh m*rc chi tieu c6 the

kh6ng phu h,ap vai dinh m*Tc thiet ke. Chinh phui da nhan ra tam quan trong cuavan de nay vA dang dAnh uu tien de nang cap vA hoAn thien he th6ng thuy Iai.

13.33 Mac diu ngan sAch cap cho cac c6ng trinh dau tr bi keu ca la chuxa du,

nhirng cung nhu trong nganh giao thOng (xem Chuang 11), c6 bang ch*Tng cho

thay rang neu tinh tat ca cac khoan chi co lien quan den he th6ng thuTy n6ng, vi dunhux chi cho thuTy lai nh6 trong chuang trinh 135, thi chi ngan sAch cho thuiy igi

c6ng d6n lai co the con 16n han rat nhieu so vai con sO chi cho thuTy lai chinh thurc

cua Kho bac nha nurc.

13.34 Ro rAng, quAn 1y von kem hieu qua Ia m6t van de nghiem trong a ca cap

trung uong vA dia phuarong. Chi tinh cac cOng trinh diuac hoan thanh va chuyen

106

Chi tieu c6ng trong nginh n6ng nghiep

giao cho ngu6i sux dung thi nc ton dong cu:a B6 NNPTNT chi v6i cac c6ng ty xaydi,ng thuy lai da tang tr 23 ty d6ng nam 2000 len 1.241 ty dong tinh den thang6/2004 hay mot phan tur dau tu hang nam cho n6ng nghiep. D6 la c6n chura ke denkhoan na han 260 ty dong da diigc giai quyet dau nam 2004 tir ngu6n phat hanhtrai phieu Chinh phui. Ro rAng lA, dieu nay kh6ng chi anh hua6ng xau den cac c6ngty xay d,ung va c6ng nhan cuia cac c6ng ty nay mA c6n anh hu&ng xau den ca cacnganh lien quan, nhLr ngan hang va cac nha cung cap. Nguyen nhan cua van de nayla do thurc te ra quyet dinh dau tur kh6ng pha h,ap v6i ke hoach tong the da diucthong qua vA nhu cau durac tru tien thirc te vA do tien hAnh cong viec khong tuantheo trinh tur va ho so thong thuarng hoac khong dam bao cap von can thiet. Viecthieu giam sat hieu qua cung la mot nguyen nhan. Kiem soat cac cam ket so duactang cu6ng nhieu han 6 cac cap chinh quyen trong cac nam t6i, nhu la mot phantrong th,uc hi6n He thOng Quan ly thong tin kho bac va ngan sach (TABMIS).Dong th6i, can tien hanh cac bien phap can thiet de giai quyet durt diem no xayd,rng co ban vA ngan chan khong cho cam ket chi trong turong lai viuat mirc ngansach da duyet.

Bang 13.11: Viet Nam: Nor cua B6 NNPTNT & cic cling ty xay dwng thuiy loi,(ty dong)'

2000 2001 2002 2003 Thang 6/2004

Na 22 229 484 282 223Nqtich luy 23 252 736 1.018 1.241

Luu y. 1. bao gom cac dr an va c6ng trinh da hoan thanh va chuyen giao cho nguai su dung

Nguon: B6 NNPTNT.

Thuiy l.i- Cip kinh phi cho vtan hanh va bdo dwong

13.35 Ve mat ly thuyet thu thuy l,ai phi tir phia ngu6i sur dung co the bu dap daydu chi phi van hanh vA bao duang (VH&BD) nhung tren thurc te thi lai kh6ng dienra nhu vay, tra cap tir ngan sach van dang chiem phan Ian ngu6n v6n cho vanhAnh vA bao duang. Nguon tr,a cap van kh6ng dui de ba dap sur thieu hut va BoNNPTNT uac tinh phan b6 ngan sach nhA nu6c dAnh cho bao duang va nang capco ca thuy l,ai hien co mai chi dAp urng durac khoang 60% nhu cau can thiet.Ngu6n v6n cho van hAnh vA bao durng he th6ng kenh muong phan ph6i tur caccOng trinh dau m6i tai th6n ban do tinh chiu trach nhiem theo Phap l.nh32/2001/PL-UBTVQH1O ngAy 4/4/2001) va Nghj dinh 143/2003/ND-CP ngAy28/11/2003 ve Khai thac va bao ve cac c6ng trinh thuy Iai. Nghj dinh 143 bu6ctinh qui dinh m*rc phi de bu dap chi phi van hanh binh thu6ng cho cac c6ng tyquan ly thuy Ii cfia hQ (Cty QLTL). Nghj dinh cuing mien hoac giam phi d6i vaidja phuong c6 ty le d6i ngheo cao hoac bj anh huang bai thien tai. Tuy nhien,Nghj dinh lai kh6ng xac dinh nguon cung cap v6n de bu dap phan thieu hut vangu6n v6n va cong th*rc cu the de xac dinh m*c d. tra cap. Dua ra nhung qui dinh

107

Dnh giai tong h.p chi tieu c6ng, ddu thdu mua sam cong va trtich nhiem taii chinh 2004

quan trQng nay van c6n la viec ma cac UBND tinh va cac co quan trung uong lienquan can phai lam.

13.36 Hai van de khac la phi thuy lai vA ty 16 thu phi dat thap. Muc phi do UBNDtinh qui dinh c6 str phe duyet cua HDND tinh va thuarng a muc th6a hiep va thaphon chi phi thirc te cua cac cong ty quan Iy c6ng trinh thuy lai. Doi v6i cac congtrinh kenh mtrong ttr chay chi phi thap, ty le. thu thuy lai phi thu6ng dat cao (dongbang song C*ru Long), 6 m*c 80-90%, tuy nhien doi vai cac cong trinh thuy laibarm van hanh chi phi cao (dong bang song H6ng) va a cac dia phtrong co ty le d6ingheo cao, ty le, thu Ia 50-70%. Ket qua Ia, nguon luc cong chi co the dap ungdiuarc khoang mot n*a nhu cau bao tri can thiet hang nAm, v6i ngan sach t,p trungcho s*1ra chua khan cap thay cho t,p trung vAo cac chiurng trinh c6 chi phi hieu quava s*ra chura thu6ng xuyen.

13.37 Ve mat Iy thuyet de cAi cach thi don gian nhung kh6 thtrc hien tren th,rc te.Tang thuy lai phi tai m*c du bii dap chi phi thtrc te va dam bAo thu durac 100%phi can thu Ia dieu phi thuc te, it nhat Ia trong trung va ngan han 6 ca khia canhxoa d6i giam ngheo va 6 khia canh ngu6i s*r dung bu6c phai tra cho su thieu hieuqua cuia he thong thuy lai chinh. Ba burac huang t6i muc tieu dal han nham dambao thu du bii chi thuy lai phi la: (1) tinh toan m6t cach chinh xac chi phi thuc techo Van hanh va Bao duang de dinh lIuang duacc m*c dQ tham hut; (2) ding vonlay tur phan tang ty l6 chi cho van hanh va bao duang trong tong chi tieu cong chothuy Iai de bui dap khoan tham hut, theo mot lich trinh durc,c thoa thuan Ia se chamd*t tra cap khi hieu qua dich vu duac cAi thien, (3) giao tr,rc tiep cac khoan thanhtoan tur Chinh phui cho cac xa ngheo de trA thuy hai phi cho cac cong ty quan 1lthuy' lai thay vi mien thuy l,ai phi cho cAc xa ngheo nay. He thong hien nay thanhtoan tra cap thuy lai cho tinh khong dam bAo rang khoAn tra cap nay du,ac chuyencho cong ty quAn 1y cong trinh thuy lai. Dieu nay dan tai sir xuong cap dich vu vatac dong t6i hieu qua hoat dong cua cac cong ty quan 1y thuy lai. Buarc thr tr se Iadua ra mot phtrong An thu phi dui biu chi tron g6i cho khoi phuc vA cai tien cungcap dich vu. Thi diem 6 Viet Nam chi ra cho thay ngurai nong dan khong chapnhan phurong an quan 1y thuy Il,i co sur tham gia cuia ngur6i dan vi phan chuyengiao cho ngur6i dan khong 6 trong dieu kien tot (theo Nguyen Xuan Tiep, 2002 vASvendsen, M., 2003).

Tac dong chi cho thuj loi fo"i doi ngheo

13.38 Chi cho thuy lai da c6 tac dong rat Iln tai d6i ngheo 6 nong th6n bang cAchtang thu nh,p vA giam rui ro, dac biet trong viec cung cap luong thuc gia dinh.Cho tai nay, Chinh phui da danh nhieu kinh phi thuy lai cho khu vurc dong bangcuia hai con song Ian va mien Bac Trung bo Viet Nam noi da va dang t.p trungphan lOn nguai ngheo. Tuy nhien, vi qui mo nong trai rat nho da han che m*c dogiAm ngheo doi chi bang thuy lai. Dong th6i cuing han che murc do giam ngheotrong viec san xuat lua g,o, dac biet khi tang lrong xuat khau cua Viet Nam lailAm giam gia ban. Buac tiep theo cho giam ngheo 6 nhang viing nAy, nhu da dia

108

Chi tieu c6ng trong ngainh n6ng nghi.p

ra trong ke hoach, se bat dau tur chi tieu m6t cach co hieu qua cho he th6ng thuyIai va da dang hoa cay trong d6i h6i he th6ng hien nay phai dieu chinh theo hua6ngho trcy cho nhurng cay trong c6 gia tri cao (dac biet la cay lau nam), cung nhu thucday cac co h6i phat trien nghe phi nong nghiep.

13.39 Hien nay, B6 NNPTNT va cac ca quan tham quyen cap tinh chua thirc hienviec phan tich kinh te va tai chinh toan dien cho cac du an thuy lai truac khi vadac biet Id sau khi dau tr de htr6ng dan viec ra quyet dinh vA rut ra bai hqc kinhnghiem. Dau tr thuy I,ai chui yeu lA xay dung cho cac cong trinh can thiet de phucvu cho canh tac m6t loai cay trOng theo huang san xuat hang hoa, thu6ng lA lua.Trong khi d6 cac dur an do cac nha tai tr,a cap von deu co phan tich dAu tr d,ua trencong viec cicua tr van va kh6ng nam trong quy trinh IL,a chon va danh gia dau trcua Bo NNPTNT. De Viet Nam phat trien mot nen nong nghiep c6 tinh canh tranhquoc te, dau tu co sa h,a tang cho thuy Iai phai co tinh kha thi va dui nang luc dapung nhurng thay d6i ve ca cAu cay trong. Tinh kha thi cua he thong Ia mot nhan toquyet djnh tai thu nhap rong cua nong trai vA muic do giam ngheo d6i.

Qui m6 cong trinh thuy l4i

13.40 Chinh phui hien nay dang uu tien cac ngu6n dau tr thuy I,ai cho vung miennui noi co ty le d6i ngheo va ho gia dinh thieu an cao nhat. Qui mo he thong thuylai 6 nhurng vyng nay nho hon nhieu. Qui mB cong trinh IA mot nhan to quan trongve tinh kha thi cila dau tur va tac dong giam d6i ngheo vi tinh co kha nang hoanthanh cong trinh qui m6 nho chur khong c6 kha nang thurc hien cong trinh qui mo16n. Tuy nhien, Bo NNPTNT cuing bao cao ve tinh trang sul dung dua&i cong suatthiet ke cua cac cong trinh qui m6 nho (25-30%), so vai muc do su dung cao hona cac cong trinh c6 qui mo lan. Nhutng cong trinh rat nho co dien tich tuai tieu cho100 ha hoac it hon du,ac cac to churc phi Chinh phi (NGO) xuc tien nhu Ia nhungthi diem ve giam d6i ngheo. Vi du: Oxfam HOng Kong da danh gia tac dong cua 6cong trinh loai nay a 2 xa cuia tinh Ha Tinh, mien Trung Viet Nam trong tong so25 xa ma to chic nay ho tr,a trong toan quoc (Oxfam, "Tac dong cuia He thongThuy lai qui mo nho6 2 xa tai tinh Ha Tinh", 2002). Nhung he thong thuy lai quimo nho co tiem nang dang ke song chi phi cao do ban chat thur nghiem va rui robai nhang tac d6ng lan ben ngoai len cong trinh thuy lai nho. Nhung cong trinhnay thuang de bi ton thiiong bai nhung dac diem gan lien vai nhung cong trinhqui mo nh6: de bi lui lut & dia phuaong tan pha, thiet ke kem, thieu sur ho tr,a tur canb6 dja phurong, tr,a giuip ki thuat va chi phi giam sat cao, ben canh nhung yeu tokhac. M&t buac quan trQng can lam Ia thiet lp va duy tri m6t he thong co sa dulieu ve kinh te va k1 thuat tong h.ap nham giam sat va danh gia mot cach co heth6ng cac nhan to anh hurang tai hoat dong cia cac cong trinh thuy lai, gom canhung cong trinh thuy Iai nho.

109

Ddnh gia tong hap chi tieu c6ng, dgu thau mua sam cong va trach nhienm tai chinh 2004

Nghien cuu khoa hoc

13.41 Kh6 giam sat chi tieu cong danh cho nghien curu nong nghiep va cac nghiencuru co lien quan bai vi phan loai ngan sach kh6ng ghi ro nghien cuu va khuyennong thAnh nhang muc rieng re ma lai ghi chung vAo cac hang muc cho trong trQtva nhan gi6ng. Ngu6n von cap qua mQt so luqng 1an cac vien va co quan nghiencuu va do cac ca quan khac nhau cua Chinh phfi quan li, vi du nhui B6 Khoa hQcvA COng nghe, B1 NNPTNT, B6 TAi nguyen va Moi trLrcang va cac tinh lAm chocong tac tong hcp va theo doi giAm sat chi tieu them kh6 khan. So lieu tur b6NNPTNT cho thay nguon von thong qua B6 NNPTNT vA B6 Khoa hQc va Congnghe da tang tur 150,5 ty dong nam 2000 len 197,5 ty dong giai doan nam 2000-2003 (Bang 13.12), t,ap trung vAo san xuat hat giong (42%), chan nuoi gia cam/thay, trong rirng va thuiy lai (khoang 4% m6i hang muc). Tuy nhien, ty trQng chi tieudAnh cho nghien cuu trong tong chi tieu cuia ngAnh van khong doi, khoAng 2-2,5%, cho thay khong co sur thay dcoi trong wru tien dAnh cho nghien c*ru. Ty trongnay thap han nhieu so vai Thai Lan (10%) vA Trung Quoc (6%) trong th,p ki vuxaqua (Fan vA Pardey 1998). Ngu6n von thong qua B6 NNPTNT chiem m6t ty l.khong doi khoang 85%, phan c6n lai la ngu6n von tur B6 Khoa hoc vA Cong nghedung cho cac nghien curu ve moi truang. Tinh dong th6i cung tiep nhan nguon vonde phan bo cho cac vien nghien cuu cho cAc nhu cau tu tien cfia dia phuong.

Bang 13.12: Chi tieu cong danh cho nghien cuu nong nghiep trcac nguon von cuia Trung uo'ng, giai doan 2000-2003 (ty dong)

Nguon von 2000 2001 2002 2003

B6 NNPTNT 122,7 142,7 148,3 175,6B6 Khoa hoc va C6ngnghe (B6 KHCN) 27,8 19,6 20,2 21,9

Ting so 150,5 162,3 168,5 197,5Cackhoan lLrong% 31,5 35,8 37,5 31,0

Nguoin: B6 Tai chinh (2004).

Nghien c*iu khoa hoc - Sw day diu ve kinh phi va hieu qua cuia chi tigu

13.42 Viec phan bo von thap cho nghien cuu khoa hoc mot cach khong binhthu6ng co le da giai thich muic do d6ng g6p thap vAo tang nang suat vA toc do tangtrLroang cua ngAnh nong nghiep. Cho tai nay, mot so luang lan cac ca quan nghiencuu da sur dung mot khoAn ngan sach 16n mA khong chui y tai dau ra vA tac do.ng.Hien nay, co khoang 25 vien Nghien curu quoc gia vA 120 trung tam nghien c(ru.C6 17 vien nghien curu t.p trung a dong bang song Hong, gan HA Noi vA chi co 2vien a d6ng bang song Curu Long; su phan bo theo dia ly cuia nguon luc nghiencuxu tren khong phiu hap vai thuc trang vA tiem nang cuia ngAnh nong nghiep 6 ca 2noi nAy. He thOng co sa nghien cuxu da duac cac chuyen gia trong nuLc va quoc tecing danh gia va Chinh phui Viet Nam xem xet nhurng bien phap de harp ly hoa hethong nAy.

110


13.43 Tuy nhien nhutg cai cach lan dang dirac thuyc hien trong quan Iy vA chi tieudAnh cho nghien c*ru da thu duacr nhung ket qua dang khich 1l. Nhung cai cach d6IA: (1) phan bo nghien curu dirgc thurc hien tren co sa cac chirang trinh uu tien; (2)nguon von dAnh cho nghien c*lu durac phan bo ngAy cAng diua tren phiurong thulc

dau thau theo d6 cac ca sa nghien cuu co nang lI,c vA quan tam tai nghien cuu detrinh nhutng g6i thau canh tranh cho tulng phan cuia chirong trinh nghien ciuru; (3)giam ty le. von giu l,ai de phan b6 cho cac co sa nghien cuu kh6ng thang thau trongkhi xay dirng mot chien uarc phat trien trong tuaong lai cho cac co s& nAy vA (4)tang sur da dang cia nhung co sa nghien curu thang thau. Cach tiep can nAy tao ramot khu6n kh6 phii hap nhAm long ghep cac co sa nghien ci*u ciua tir nhan vao hethong nghien ciu quoc gia cho phep dien bao phui rong lam hon vA tang vai tro donbay cia chi ngan sach nhA nurac cho nghien c*iu.

13.44 Tuy nhien, quy trinh cap ngan sach cho nghien c'uu cung can phai duacr chuiy. Hien nay nhin chung kh6ng phep chuyen ngan sach tir nam trua&c sang nam saudan den nhang kho khan trong trien khai cac nghien c*ru dAi han. Cac qui trinh x6tduyet n6i b6 cuia Bo NNPTNT gom dieu chinh khoan muc ke toan gay ra str chamtre trong giai ngan nhurng khoan von da dirac phe duyet. Kh6ng chac chan ve th6igian tiep can von va kh6ng cho phep chuyen ngan sach ket dir sang nam sau anhhurng kh6ng tot den cac dur an nghien ciuru dai han, lA loai dur an c6 the tao ra iginhuan cao han.

Khuyen nong

13.45 Hau het cac dich v,u khuyen nOng do tinh cung cap vA chi tra. Ngan sachhang nam cuia Bo NNPTNT dAnh cho khuyen nong khoang 68 ty dong (Bang13.13), mot phan duacr su dung de chi cho dich vu thuoc cac chirong trinh quocgia vA mot phAn ho trg cho chinh sach khuyen nong vA dao tao chung. 64 tinh chikhoang 117 ty dong cho viec cung cap dich vu khuyen nong. Nhurng hau het ngansach nay dang de chi tra lIrong can bo chi con rat it dAnh cho cac hoat dongchuyen mon tai hie,n trur6ng. NgoAi ra, nhung ngur6i hua6ng lai dong g6p khoang17 ty dong.

13.46 Nam 2002 Trung tam Khuyen nong quoc gia da drgac thAnh l.p, day Ia motphan trong qua trinh co cau lai to chur cila Bo NNPTNT theo Chirong trinh Caicach hAnh chinh cong, dong th6i lA mot co quan cao nhat phu trach cong tackhuyen nong vA lA mot co quan doc lp bao cao truc tiep len B6 trir6ng BoNNPTNT. Trung tam Khuyen nong Quoc gia chiu trach nhiem ve chinh sachkhuyen nong vA ho tr,a cc trung tam khuyen nong dia phirong thurc thi chinh sachkhuyen nong. Co quan nay hien nay chi c6 khoang 30 can bo ho trg cho cac trungtam khuyen nong tinh 6 64 tinh.

13.47 Moi tinh co 15-20 can bo khuyen n6ng chuyen trach ho trg cho khoang 6-10 huyen. Khoang 420 huyen trong tong so 600 huyen trong ca nirac co 5-10 canbo khuyen nong phu trach khoang 14 xa vai khoang 2.000 nong dan moi xa.

111

Dcinh gia tong hop clhi tieu c6ng, ddu thau mua sam c6ng vi trach nhiem tii chinh 2004

Th6ng thuang xa thue can bo khuyen nong c6 chuyen m6n kh6ng dong deu lamvie,c ban th6i gian. Nhieu can bo khuyen nong lam c6ng tac kiem nhierm tham giaquan Iy hanh chinh trong linh viuc n6ng nghiep 6 xa nhieu han lI cong tac khuyennong va nhieu can bo kh6ng du nang Ilc dap *ng yeu cau cua khuyen nongchuyen nghiep. Tinh tr,ang nay c6 the giai thich phan nAo lA do xa mien cii6ngphan bo ngan sach cho cac hoat dong khuyen nong. Hoat dong khuyen nong condurac cung cap bai cac doanh nghiep nha nuac, truang dai hoc, cac nhA san xuattrong vA ngoAi nu6c va nhA cung cap dau vao va cac to ch*rc phi Chinh phu(NGO).

Bang 13.13: Nguan ngan sach cho khuyen n6ng (ty dAng)

1999 2000 2001 2002 2003Tong Ngun sach quoc gia 85 108 155 196 185

Trung uong 26 29 43 66 68Dja phumng 59 79 112 130 117

Nguon: B6 Tai chinh (2004), B6 NNPTNT.

13.48 Cong tac khuyen nong a Viet Nam duagc coi la mot bo phan cuia chucangtrinh xA hoi hoa va giao duc cong d6ng chung 6 cap ca s6. Tai cap xa vA cap thaphon, chuaong trinh xa hoi hoa do cac t6 chuc doAn the quan chung tien hanh nhiuHoi Ph,u nut, Hoi Nong dan, Doan Thanh nien. Ket qua Ia khong co mot bo maykhuyen nong chuyen nghiep 6 cap xa. Cap huyen cung cap dich vu khuyen nongcho cac to ch*rc doan the quan chung vA dtrac trung tam khuyen nong tinh va trungtam khuyen nong qu6c gia thuoc B6 NNPTNT ho tra. Bao cao cua Bo NNPTNTcho thay co 46.272 cau lac bo khuyen nong ttr nguyen tren toan qu6c. Day Ia motcach tiep can chi phi thap vA c6 the giai thich tai sao nganh nong nghiep Viet Namvan phat trien manh m.c dui khong co mot he thong cung cap dich vu khuyen nonghoan chinh. Cach tiep can nAy da chung to thAnh cong trong th6i ki tich tu nhan tosan xuat vA th6i ki ke hoach san xuat hang hoa trong nen kinh te chi huy. Tuynhien de nang nen nong nghiep Viet Nam ngang tam vai m*c do canh tranh quocte trong mot nen kinh te thi truang m6, can phai c6 s,u ho tra mang tinh chuyennghiep tot hon cho nhung nha cung cap dich v,u khuyen nong hien nay.

13.49 Hai van de mau chBt trong viec nang cap cong tac khuyen nong hien nay Iam*c do ngan sach ma Viet Nam co the danh cho cung cap dich vu khuyen noingcong cong vA thai do cua tinh va xa doi vai viec dAnh them chi tieu cho cong tackhuyen nong. De giu chi tieu 6 m*c co the kiem soat du ,cr, quan trong la can dambao rang tiep tuc s*r dung nhung nha cung cap dich vu khuyen nong hien nay vakhuyen khich cac nha cung cap dich vu m6i tham gia - dac biet tur phia nhung nhacung cap dich v,u tux nhan va trong cac hoat dong c kha nang sinh Iai cao nhuxchan nuoi, hoat dong ma viec thu phi cuia ngiu6i su dung hoan toan mang tinh thucte. Nn uru tien tAng ngu6n von cho cac hoat dong cia cac can bo khuyen nongchuyen nghiep cap huyen hien c6 thay vi tang so lu,ang bien che. Cac dinh m*lchoat dong, cu the nhu cong tac phi, dang 6 m*c qua thap de co the co hoat dong

112

Chi tieu c6ng trong ngainh n6ng nghiep

khuyen nong co chat Ilrng. Viet Nam may man IA kh6ng phAi duy tri mot hethong khuyen nong nang suat thap va dui thira can b6. Tinh va xa hie.n nay co khanang tang phan bo ngan sach cho khuyen nong nhung thurc te ro rAng ho miencuang phai lam dieu nay. Ben canh d6, dac biet doi vai nhang vung ngheo, ngansach cuia xA cuing kh6ng c6 nhieu sur lIra chon. DAnh gia D6i ngheo c6 sty tham giadurac tien hanh cho Bao cAo D6i ngheo nam 2003 da chi ra cho thay ho,at dongcung cap dich vu khuyen nong nhin chung kh6ng dAp *ng duac nhu cau. Nguyennhan nay can phai diicc hieu vA giai quyet nhir IA mot bo phan cau thanh cuia caicach he thong khuyen nong.

Lim nghiep

13.50 Chi cho lam nghiep va cAc dich v,u c6 lien quan durng vi tri th* hai (678trie.u VND, Bang 13.14) nhung chi bang 15 % chi tieu dAnh cho thfiy lqi xet vem,at ty trqng chi tieu trong tong ngan sach cuia nganh. Phan ngan sach lan nhat cuiangan sAch phan bo cho lam nghiep lai dAnh cho hop phan cua Chuang trinh trong5 trieu ha rurng vai muc tieu nham tao viec lAm vA thu nh4ip trong khi phui xanh dattrong doi troc c6 tiem nang n6ng nghiep thap tren toAn qu6c. Chuang trinh nayduac xep vAo loai CTMTQG trong d6 Bo NNPTNT d6ng vai tr6 chu dao. Chtrangtrinh do cAc lam trr6ng quoc doanh thuc hien v6i su hap tac cuia cac ca quan khacnhir Ngan hang Nong nghiep va PhAt trien nong thon, Ngan hang Chinh sach vacAc ho gia dinh. Day Ia mot dir an rat lan va da dang vai chi phi cho 12 nam hoatdong tai nam 2010 durcc trinh bay a trong tAi lieu dir an Ia 8.645 ty dOng tur ngansach nhA nuac va 28.975 ty dong tur Qul dau tu cuia Nha nuac (ben canh nhungnguon l,rc khac chLra dircc xac dinh) nhtr tin dung uru dai. Churang trinh se bao ve2 trieu ha ring hien tai, trong mai 2 trieu ha rung san xuat va tr6ng 1 trieu ha caycong nghiep va cay an qua.

Bang 13.14: Chi tieu c6ng danh cho Iam nghiep va cac dich vu co lien quan(ty dong)

1999 2000 2001 2002

Ngan sach nhA nuac 444 546 576 678

Trung uang 100 99 113 150

DOa phurang 343 447 463 528Nguon: B6 Tai Chinh (2004).

13.51 Chura'ng trinh 5 trieu ha rung da d6ng g6p vao viec nang cao dien tich chephu rurng tu 33,2% nam 1999 len 36,1% nam 2003. Cang vai mot so churang trinhphat trien san xuat khac, chuong trinh ho tra xay d,ung mot so nha may che biengo, nong san cao su vA che cung nhu nhieu hoat dong phi lam nghiep khac nhuxAy durng ca so ha tang. Trong khi dir6ng nhux day Ia mot cach tao viec lam vaphAt trien cong nghiep a khu virc nong thon nhung tinh kinh te cuia cac khoan dautu nay van con la mot dau h6i. Thiet ke du an thieu phan tich thi trurang day du va

113

Dinh g&i tong h.op chi tieu c6ng, dau thadu mua sam c6ng va trich nhie'm tai chinh 2004

thieu tham van vOi ngua&i nong dan va cac doi tuang lien quan khac. Ben canh doviec cap giay phep suy dung dat va quy hoach sur dung dat con chura hieu qua. DOi

vai nhung dir an nh6 ciia chuang trinh kh6ng yeu cau co phan tich chi phi va lai

ich khi cap von. Lai ich du kien thuirng duac the hien a chi tieu co luag san pham

san xuat ra. Them nua tai lieu dir an da xac dinh cac doanh nghiep Nha nuac lanhurng dOi tuang huang lai chinh cuia Chuong trinh. Voi nhang kh6 khan ma cacdoanh nghie.p nha nuac dang phai doi mat va tuaing lai kh6ng chac ch-an c'ua cac

doanh nghiep nay, dieu nay duang nhu di nguac lai doi vOi chuong trinh cai cachcac doanh nghiep Nha nuac. Ben canh do, du an Ia mot chuong trinh khung qui

dinh nhung nguyen tac linh hoat theo d6 hang tram co quan va cac du an nh6 do

dia phuong de xuat hoat d6ng. Dieu nay lam cho viec quan ly dir an, kiem soat tai

chinh, theo doi chi tieu va dAnh gia tac dong g.p rat nhieu kh6 khan.

Khuyen nghi

Ty trong ngan such nha niroc danh cho nganh

13.52 Tur danh gia tren, cho thay mac dii dA duac dau tu t6t hon song nguon vondAnh cho nen nong nghiep Viet Nam van chua diu de dat durc nhurng muc tieu

chinh sach de ra. Tuy nhien, ket qua phat trien vA su chuyen dich co cau di d6i vOi

viec xoa d6i giam ngheo da cho thay tac dong to lan cuia chi tieu cong doi vai

ngAnh nAy. De cai thien tinh hinh, danh gia tac dong cuia chi tieu hien nay tai

nganh can duac cai thien, dac biet la viec danh gia kha nang hap thu ngu6n vOn

ngan sach va hie.u qua cua chuing. Vi vay, tang cu6ng nang luc trong quan ly chi

tieu cong se phai durac coi nhu Ia mot ru tien hang dau vA can phai giai quyet khancap khi qua trinh phan cap ngan sach se dua quan ly chi tieu xuong cac cap dia

phuaong nai mA nang lurc quan 1 tham chi lai con la mot van de lan hon.

Phan bo ngfn sach trong n6i bo nganh

13.53 Ro rang can phai co cau lai uu tien chi tieu trong noi bo nganh truac khi

xem xet tang ty trong ngan sach danh cho nganh. Quan trong nhat lA:

* Can bang gifua von dau tur vai chi thuo&ng xuyen, dac biet la chi tieu chothuy laIi can phai dieu chinh hon naa vai uru tien dap ung tot nhu cau

duy tu bao duang cac cong trinh bi tri hoan, hoan thien he thong, phuc

hoi lai he thong thuy lai vA dieu chinh he th6ng thuy lai nham h6 tra da

dang hoa mlua vu va cay trong.

* Tdng nguoin lwc nghien cku de ho tra cho mot nen nong nghiep hien daivA da dang nh.y cam vai thi trtrung ma vA thay doi ki thuat nhanhchong. Can xem xet lai so luong cac co quan nghien ciru de t.p trung

nguon lurc va mot so quyen tur chiu trong chi tieu nen duac giao cho cac

co quan nay nham loai bo nhung dinh kien doi vai nhung du an nghien

114


c*u dai han vA tranh gian doan cong viec nghien c*ru vao cuoi nam tAichinh.

Tdng nguon von cho Khuyen nong. H6 tra tir Trung urong cho cAc dichvu khuyen nong cuia tinh lA chira dui va can phai tang ho tra1 nAy 1ln neuc6 du von. Nguon von cuia tinh cho hoat dong khuyen n6ng ciing khongdu nhiung tinh can phAi duac thuyet phuc rang khi giam chi tieu cho cAchoat dong khac se tao ra lai ich 1in hon tux hoat dong khuyen nong. Tuynhien can thay doi ca che khuyen nong theo hu6ng ho tra cac dich vutheo san pham. Khong khuyen khich thiet l.p dich vu khuyen n6ng lankhong c6 kha nang hO tra.

* Nguon von cho 1lm nghi,p durong nhu dii. Tuy nhien kh6 c6 the khangdinh bai vi nhieu hoat dong dtruc thtrc hien dutui Chuaong trinh 5 trieuha rirng.

* Giam ganh ndng chi tieu cua ctc doanh nghi,p nha ntr6c len chi tieuc6ng. CAc doanh nghiep Nha nua6c tieu ton ngan sach nha nua6c trongkhi nhieu hoat dong cua cac doanh nghiep nay c6 the do khu vtrc ttnhan dAm nhiem. Cai tien quan Iy tai chinh cua cAc doanh nghiep nhanua&c se tao ra mot nguon tiet kiem ngan qui 16n nhat cho Ngan sach detAi phan bo trong ngAnh. Giam ho tra cuia Nha nu6c cho nhung doanhnghi.p lAm an thua 1 se tao ra so von thura dui d danh cho nghien c*iu,khuyen nong vA duy tu he thOng thuy lai.

Quan 1y chi tieu cuia nganh

13.54 Can phai tang cur6ng quAn 1 chi tieu cong cuia nganh trua6c khi tang tytrong ngan sAch ngAnh cho ngAnh:

* Yeu cau dcinh gia dur an k hon bao gOm phan tich tAi chinh va kinh te,la dieu kien de cap vOn cho cac khoan dau tt lan trong lInh vtuc n6ngnghiep. Dieu nAy se kh6ng chi cai tien viec thiet ke cac chtrang trinh mAc6n tao ra m6t ca sa cho l.p ngan sach vA yeu cau tang ty trong ngansAch dAnh cho ngAnh trong tong ngan sach. TAi lieu danh gia hien naycon nang ve ke ie mang tinh cha quan ma it c6 cac phAn tich sAu vA dtravao cac bang ch*ng thtrc te.

* Xdy dung phdn tich ket qud vai tac d6ng cuia chi tieu c6ng nhu lA m6thoat d6ng thu6ng xuyen vA Ia dieu kien can thiet de tiep tuc cap voncho chtrong trinh. Thurc te hien nay danh gia hoat dang cuia chtrcing trinhthong qua sO ILrng von dtuac giai ngan, sO nha may che bien dtrac xaydtung vA sA Itrc,ng dau vAo duac phan b6. Thieu thOng tin chtra dtqctong hQp ve tAc d6ng ciia cac chtroang trinh gay kh6 khan cho viec tachbiet tac d6ng cuia chuong trinh v6i tAc d6ng cuia cac hoat d6ng kinh techung.

115

Danh gid tong hop chi tieu c6ng, ddu thcau mua sam c6ng va trach nhiem taii chinh 2004

* Thiet l.p kiem soat cam ket chi chdt chi hon nira trong linh v,rc n6ng

nghie.p va tien hanh nhanh mot danh gia nguac ve trr6c day cho tat ca

cAc du an lan da duac phe chuan cho nganh nong nghiep de xac dinh

nguon ngan sach phuc v,u cho viec thurc hien du an. Xay durng ke hoach

de giai quyet na ton dong va c6 cac bien phap ngan kh6ng cho phat sinh

na mai.

* Dieu chinh cac quy trinh va chtuc ndng the che nham ho tra nhurng

thay doi cua Cai cach hAnh chinh c6ng. DOi v6i cac co quan trung uong,

kh6ng can chui y nhieu t6i viec xay durng cac muc tieu san xuat hang hoa

ma nen chu y nhieu tai viec xay dirng cac qui dinh, chuan hoa chat

luong, he thong thong tin thi tru6ng, giam sat va danh gia tac dong. DOi

voi cac co quan dia phuong, thiet l.p quan 1 tai chinh hien dai va hethong thong tin quan 1 (MIS) va xay dung nang lurc Ia mot yeu cau cap

thiet.

13.55 Se c6 gia tri doi vai Bo NNPTNT khi s*r dung ket qua tur viec tham gia Bao

cao DGTHCTC 2004 va bat dau thur nghie,m Khu6n kh6 chi tieu trung han

(MTEF) cuia nganh. Vai sur phuc t.ap va nang lurc hien nay cua nganh, khu6n kh6chi tieu trung han cua nong nghiep/nong thon se phat trien tur he thong l.p ke

hoach va ngan sach hien nay nhung dam bao c6 moi lien ket ro rang hon v6i cac

muc tieu duac dat ra trong cac chien luc phat trien cuia Chinh phui va Chuong

trinh Xoa d6i giam ngheo toan dien, cac chi so ho,at dong va cac ngu6n lrc tai

chinh hien c6 trong vong 3 nam t6i. Di3u nay d6i h6i phai co sur hp tac va phoi

hap chat che hon kh6ng chi giura cac Vu, Cuc cuia Bo NNPTNT (cu the la Vu Tai

chinh, Vu Ke ho,ach va Vien Thiet ke va Qui hoach nong nghiep) ma dong th6i

giua Bo NNPTNT, Bo Tai chinh va Bo Ke hoach va Dau tu va stu trg giup ki thuat

1ln (thong qua Dur an Cai cach quan 1 tai chinh cong cuia Viet Nam).

116

14. CHUONG TRINH MUC TIEU QUOC GIA


14.1 Chiuang trinh muc tieu quoc gia (CTMTQG) d6ng vai tr6 quan trQng tronghe thong phan cap quan Iy ngan sach giua cac cap chinh quyen a Viet Nam. Cackhoan bo sung ngan sach c6 muc tieu lI c6ng cu chinh de Chinh phu ho tra va tacd6ng tai viec thurc hien cac muc tieu quoc gia quan trQng o cap dia phuang cungvai ngu6n b6 sung can d6i ngan sach hAng nam da phan cap cho cac cap chinhquyen dia phuang thuc hien. Do xoa d6i giam ngheo IA m6t trong nhang muc tieuquoc gia quan trQng, nen cac CTMTQG cuing duqc su dung de giai quyet nhu caucua nhurng khu vurc ngheo nhat - th6ng qua ho trq cho tr,rc tiep cong tac giamngheo hoac giup d,at dUrcc cac muc tieu quoc gia 6 cac vung ngheo vA vuing sauvung xa, lI nhfrng nai c6 the se bi tut hau neu nhui kh6ng co nhfng CTMTQG nAy.Cac CTMTQG dong th6i ciing dat ra nhurng thach thuc 16n, ve mat quan 1, dieuph6i, kiem soat trach nhiem tai chinh vA giam sat; lai ich cua vie.c cap ngan sachth6ng qua ca che CTMTQG can phai du,ac can nhac vai l,i ich thu duac th6ngqua kenh b6 sung can d6i ngan sach vA tao ra cac bien phap khuyen khich va duara cac yeu cau manh me hon d6i vai chinh quyen dia phuang trong viec phan b6ngan sach nham d,at duayc cac muc tieu quoc gia da de ra.

14.2 Vao dAu nhang nam 1990, ben canh viec h6 try tur ngan sach trung uongth6ng qua bo sung can d6i ngan sach, Chinh phu da thiet l.p m6t s6 chiuong trinhmuc tieu quoc gia (CTMTQG) de ho6 tra chinh quyen dia phuong vA cac b6 nganhthuc day phat trien kinh te- xa hMi. Tr nam 2001 den nay da thuc hien cac chuangtrinh sau: ChiTrng trinh Xoa d6i giam ngheo va tao viec lam (XDGN-TVL),Churong trinh 135 vA cac chuong trinh trong ITnh vtuc y te, dan s6 vA ke hoach hoagia dinh, nur6c sach, van hoa va giao duc.33 Cac CTMTQG da tra thanh m6t c6ngcu quan trong de thuic day tang tr6ung kinh te vA xoa dol giam ngheo. Chi ngansAch cho cac CTMTQG tang len nhanh ch6ng. Chung thuc sur da d6ng g6p quantrQng vAo viec dat du,ac cac muc tieu phAt trien vA XDGN. Tuy nhien, van connhieu thach thuc ve tang muc d. tap trung va ca che quan Iy cuia cac CTMTQG,cai tien quy trinh vA ho,at d6ng mua sam, tang cuarng che dQ giam sat va bao caocua CTMTQG.

14.3 Chuong nay danh gia chi ngan sach cho cac CTMTQG va dirqc viet tren cosa t6ng hop cac nghien curu cuia Chinh phfi, ciing nhu ket qua danh gia truac d6 veChuaong trinh XDGN-TVL vA Chuong trinh 135 do UNDP tAi tr,a. Phan dau cuia

33 Chuang trinh 135 kh6ng chinh thu'c Ia CTMTQG, nhung van durac thao luan trong chuaong nay.

117

Tong hop Danh gid Chi tieu c6ng va Trach nhiem tai chinh

chuaong nay danh gia ca che quan Iy va dieu tiet cac CTMTQG. Phan thur hai cu:aChuong nay xem xet viec cap tai chinh cho cac CTMTQG va ty trong chi cho cacCTMTQG trong tong chi ngan sach vA ty trong cuia turng CTMTQG trong t6ng chicho tat ca cac CTMTQG. Phan thur ba xem xet cac van de quAn Iy tAi chinh trongkhu6n kh6 Chuong trinh Xoa d6i giam ngheo vA tao viec lAm vA Chtrang trinh135. Phan thur tur xem xet tac d6ng va hieu qua cua cac CTMTQG. Phan cuoi cungcua chirang nAy dura ra m6t sO kien nghi.

Quan 1y v'a dieu tiet

Khu6n kho dieu tiet

14.4 Khu6n kho dieu tiet hien hAnh cho cac CTMTQG chui yeu Ia hai quyetdinh: Quyet dinh 42/2002/QD-TTg ngAy 19/3/2002 vA Quyet dinh 71/2001/QD-TTg cuia Thui turng ngAy 4/5/2001 ve CTMTQG giai doan 2001-2005. Quyet dinh42 qui dinh viec quan 1 vA dieu hAnh cac CTMTQG.

14.5 Nguyen tac ca bAn cua cac CTMTQG 6 Viet Nam, dac biec la hai chuongtrinh giam ngheo a n6ng thon (XDGN vA CT135), lA thurc hien cac CTMTQG candtuyc tien hAnh 6 cap chinh quyen cAng thap co the. Tuy nhien, vie.c nay can phaic6 sty dieu ph6i chat cha vai cac ca quan trung uong vi muc tieu cuia cacCTMTQG la dAm bao thtrc hien cAc muc tieu quoc gia a cap dia phuong. Cac muctieu qu6c gia duac xay durng trong qui trinh 1lp ke hoach quoc gia b6i cac bongAnh vA cac tinh sau khi tham van vai B6 KHDT vA Bo TAi chinh.

Co che quan 1 chung

14.6 Quyet dinh 42 quy dinh B6 Ke hoach vA Dau tr lam dau moi giup Chinhphui quan 1y vA dieu hAnh cac CTMTQG, tong hap tOng muc vOn cho cacCTMTQG, B6 TAi chinh phoi hap de xuat tong muc kinh phi stu nghiep, cap phAtkinh phi vA giam sat tinh hinh thtuc hien kinh phi cuia cac CTMTQG.

14.7 Vai tro chul dao cuia B6 Ke hoach va Dau tu la tong hop de xuat cuia cac bo,ngAnh vA trinh Chinh phu phe duyet cac CTMTQG tren co s6 chien lrac phat trienkinh te xa hoi 10 nam vA ke hoach 5 nam vA cAn c*t vAo cAc de xuat cuia cac bo,ngAnh vA dia phumng. Chuu tri de xuAt tong murc von dau tr va vOn stu nghiep chocAc CTMTQG. B6 KHDT chfi tri phoi hap vai cac Bo, nganh, dia phuang xaydurng co che ve quAn 1y vA dieu hAnh cac CTMTQG. B6 con chiu trach nhiemdanh giA hieu quA cuia cac CTMTQG.

14.8 B6 TAi chinh phoi h.p vai Bo KHDT de xuat tong murc kinh phi phan bocho turng chuong trinh, cap phat kinh phi cho cac bo, ngAnh va dia phuaong sau khingan sAch da Quoc hoi quyet dinh vA Thuu tur6ng phan bo. Bo TAi chinh cung chiutrAch nhiem trong viec kiem soat chi vA giam sat viec giAi ngan cuia cac chuaongtrinh.

118

Chutrang trinh muc tieu qu6c gia

14.9 Cac bo chuyen nganh quAn 1 cac CTMTQG chiu trach nhierm xay d,rng noidung chuong trinh, cac dur an cu the thuoc chiuang trinh; lap ke hoach ve muc tieu,nhierm vu vA nhu cau kinh phi hAng nam; xay durng phuang an phan b6 von theocac muc tieu du an cho cac B6 ngAnh va dia phuarng, quan 1I chtrang trinh th6ngqua mot Ban chui nhierm chuaong trinh. Ban nAy giup Thfi tru6ng ca quan quan 1lvA to chuc thuc hien chtroang trinh.

14.10 Chinh quyen tinh co trach nhiem quan 1 ngu6n lIrc ciung nhu van hAnh vAdieu phoi viec thuc hien cac CTMTQG tai tinh/thanh pho d6 thong qua Ban Chidao cac CTMTQG cuia tinh. Lanh d,ao S6 KHDT cuia tinh la uy vien thuang tnrccua Ban chi dao vA cac thAnh vien khac lA dai dien lanh dao cuia cac sa vA banngAnh lien quan cua tinh/thanh pho do. Chui tich UBND tinh chiu trach nhiem dieuphoi vA chi dao CTMTQG vA cac d,u an cap tinh khac cua tinh/thAnh ph6 do vAchiu trach nhiem phap 1 ve quan 1y tai chinh, ve giam sat va bao cao cac dir anthuoc CTMTQG.

14.11 Cac ban quan l chuong trinh a tinh vA huy,n giao cho nhieu to chuc khacnhau quan 1y cac hap phan khac nhau cua CTMTQG. Chang han, nhin chung, happhan dAo t,ao cho ngu6i ngheo trong Chuong trinh Xoa d6i giam ngh6o duac giaocho Sa LDTBXH; dinh canh dinh ctu giao cho Chi cuc Dinh canh dinh cir vAkhuyen nong du,ac giao cho Sa NNPTNT. Ngoai sir phan bo trach nhiem chungnAy, nhieu co quan, to ch*c vA ngu6i dan van tham gia vao qua trinh thao luan vAphe chuan duy an a cap dia phuong (cap huyen ho.c xa). Dieu nAy dat ra thach th*icve dieu ph6i cheo giua cac linh vurc.

14.12 Cho den nay, viec phan cap trach nhierm quAn 1y vA thirc hien dau tui conhan che. Nhieu tinh du6ng nhu con chura giao viec thirc hien cho cac xa mac duiduac khuyen khich chinh th*c nen lAm nhu vay vA do do cac huyen van gir quyenkiem soat. Vi du nhu 6 CT135 sau 5 nam hoat d6ng, chi co 385 xa a 20 tinh duacgiao quyen tra thanh chu dur an dau ti, trong tong sO 2.374 xa muc tieu cuachuong trinh nay.34

14.13 Ve nguyen tac, cac tinh duac khuyen khich phan cap trach nhiem cho caphuyen va xa nhung tren thuc te cac tinh thtuang gia lai quyen quan 1 cac bo phanquan trong cuia cac chuong trinh co the phan cap duac. Tham chi ngay ca trongChuong trinh 135, Ia chuong trinh co yeu cau phan cap rat ro rang, hau het cactinh duac khao sat trong nghien c*iu cuia UNDP ve CTXDGN va CT135 (San La,S6c Trang va Quang Ngai) deu chi phan cap trien khai chuang trinh den caphuyen vA chi cO mot so du an duac thi diem tai nhung xa mA cap tinh cho lA co duinang l,uc quan 1y. Nhti v.y vai tro cua cac xa trong quan 1y cac du an con han che.

Biao cao danh gia viec thyrc hien cac qui dinh tai chinh ap dung cho CTMTQG va cac dyr An 16n cuing cacchLrong trinh dwac cap ngan sach trong giai doan 2001-2004. Quy Tien te quoc te, Bo KHDT, thang7/2004.

119

Tong hop Dfnh gid Chi tieu c6ng va Trach nhiem taii chinh

14.14 Mot vi du nuta Ia trir6ng h,ap cuia CTMTQG ve nuac sach va ve sinh n6ngth6n vai nguyen tac xay dung ke hoach 6 cap dia phucang. Tren Iy thuyet, ngua6idan durac thong bao ve so tien da c6 tur cac nguon khac nhau va tren co sa do xacdinh muc dong gop cua ngu6i dan dia phuong. Cac de xuat duacc chuyen chochinh quyen huyen/xa va mot uy ban nur6c duac bo nhiem a cap xA, uy ban nay selap ke hoach va dua ra cac giAi phap ki thuat (chang han he thong nu6c tur chay).Cac nha tAi tra va co quan nha nLruc se dieu chinh ka hoach (mac du viec nay se corui ro la se khong trao quyen hoac giam quyen cfia nhing giAm sat vien tai ch6).Do dO tren ly thuyet chui dau tu dong th6i lA ngurai hirung lai tur du an (nghla lacap xA) nhung tren thurc te, do han che ye von nen tat cA cac ke hoach xay durng 6cap xa khong the thirc hien durac va cap tinh quyet dinh xa nao se se du,ac hu6nglai VA vaon se du,ac phan bo nhu the nao giira cac xa.

14.15 Sur tham gia cuia ngu6i dan trong qua trinh ra quyet dinh vA giAm sAt trongcAc CTMTQG doi khi it hon so vai nhung nguyen tac neu trong van bAn huangdan. Mac dui trong mot so truang hap (vi du tai Quang Ngai vai Churong trinh135), ho gia dinh thuc s,u tich circ tham gia quyet dinh noi dung cuia cacCTMTQG, cAc loai hinh du an, v.v nhu trong nhieu truang hap khac, cac quyetdinh do chinh quyen dia phuong dua ra gan nhu chira co su tham van truc tiep vaiva tham gia cuia cac d0i tuacng hux&ng Iai tur dur An.

14.16 Tren ly thuyet tat ca cac tinh bao cao ve Trung uong hoat d6ng cuaCTMTQG tren dia ban cuia minh. Tuy nhien, van phong quan ly Chuang trinh XoAd6i giam ngheo va tao viec lam cuia B6 LDTBXH cho biet ho chi nhan duac m6tso it trong nhfrng bao cao ma theo quy dinh cuia phap luat tinh phAi n6p, trong khido bAo cAo lai het suc chung chung va do d6 kh6ng may huru ich trong giAm satchurong trinh. Hau het cac b6 quan Iy chiuong trinh kh6ng the bao cao duac cactinh dang chi tieu bao nhieu tien de thirc hien muc tieu chu6ng trinh minh. Trenthurc te viec quan ly vOn hieu qua va co hieu suat phu thu6c rat nhieu vao cac tinh.

Quan 1y chi tieu cua cac chuirng trinh muc tieu quoc gia

14.17 Truac nam 2000, cac co quan trung uong (B6 KHDT, B6 Tai chinh va cAcb6 nganh) c6 vai tro quan trong trong viec quyet dinh n6i dung chi tieu cuia cacCTMTQG. Sau khi ngan sAch dircc phe chuan, B6 quan Iy chuong trinh sa duacgiao tOng murc kinh phi, muc tieu va cAc yeu cau ve giam sat co lien quan va ngansAch de thi,c hien cac du an cua chuong trinh do Ba quan Ii. B6 hoac co quan quanly chucrng trinh sau d6 se chiu trAch nhiem d,u kien phan bO kinh phi CTMTQGcho cAc b6, nganh co quan trung uong va dia phuong th,uc hien, bao gom phan bbngan sAch cho turng d,u an cu the. Phan bO vOn cho cac b6 phan hap thanh cuiaCTMTQG diruc dtra tren de xuat cuia co quan quan ly chuong trinh va ke hoachngan sAch cap tinh duac bao cao len Ba Ke hoach vA Dau tu va Ba TAi chinh.

14.18 Sau nam 2000, Quyet dinh sO 38/2000/QD-TTg da thay doi cach thuc quAnly vOn cua CTMTQG. Thay d6i co ban nhat Ia tham quyen lap ke hoach, phan bO

120

Chu'ong trinh muc tieu quoc gia

va quAn 1y kinh phi cho tirng dur an trong churang trinh durac chuyen tuf trung uongxuong tinh. Trong giai doan tur 2001 den 2003, tinh duxac giao tong kinh phi chotat cA cac CTMTQG th;uc hien tai dia phiuang va dirac quyen phan bo von chotiung churong trinh cu the. Muc dich lA giup dia phucang dap (ng tot han cac nhucau tai cho vA l6ng ghep giua cac chuaong trinh tai dia phuaong de c6 ket qua tothon. Tuy nhien, co che nAy lai gay kh6 khan cho cAc Bo chuyen nganh theo doiviec phan bo kinh phi cho cac chuang trinh minh quan 1y vA m*ic d hoAn thAnhcac muc tieu cuia tung chirong trinh. De kh-ac phuc nhiuac diem nAy, tum nam 2004,Chinh phui da quyet dinh giao cu the mumc v6n cho tiung chiuang trinh cu the vA cacmuc tieu can thurc hien cho tiung dia phuang. Tuy nhien cac tinh van duamqc quyenphan bo kinh phi cho tfing du An cu the trong ting chuong trinh, theo su hum6ngdan cua co quan quAn 1y co lien quan vA tuan theo cAc thong tu cuia Bo TAi chinh,nhumng qui dinh khac ve chi tieu. Theo co che mai, cac tinh phai phan bo m*c vOncho tulng chuaong trinh tBi thieu bang m*rc ngan sach trung uong thong bAo, nhuxngco quyen dieu chinh tang m*xc vOn nAy bang cac nguon von khac cuia dia phiuong.

14.19 Lien quan den cap phAt ngAn sach, trixrc day kinh phi de thumc hienCTMTQG a cap dia phiuong lA kinh phi umy quyen tim cac chl quan chiuang trinh,nhung tu nam 2001, kinh phi ngAn sAch nha nu6c phan bo cho thumc hien cacCTMTQG tai dia phiuang durac dua vAo can doi ngan sAch dia phirong du6i hinhth*c bo sung co muc tieu.

14.20 Djnh murc ngan sAch de phan bo tAi chinh theo cac CTMTQG con chungchung ho.ac da quA ciu (nhir Thong tiu 33/1999/TT-BTC cuia Bo Tai chinh ngAy29/3/1999, dua ra huang dan ve quan ly vA giAi ngan ngu6n chi thua6ng xuyen cuiachuaong trinh XDGN vA Thong tum 06/2000/TT-BKH cua Bo KHDT ngAy27/6/2000).

14.21 Theo ly thuyet, cac tinh duac giA dinh ciing tham gia dong g6p vai trungurang, dia phuaong, to chumc quan chung, DNNN vA ho gia dinh de dat duayc cacmuc tieu cuia CTMTQG. Trong thumc te, pham vi cac co quan dia phtuaong co thetang nguon von len rat khAc nhau, n6i chung nhiung tinh giau hon co the tang donggop cia dia phumong nhieu hon cac tinh ngheo. Nghien curu danh gia rA soat ganday do UNDP tAi tra cho thay ro m*mc do da dang ve d6ng gop cuia cac cap du6itrung tuong cho chuaong trinh XDGN vA CT135 a cAc tinh. Nghien c*mu cho thay lAphan l6n dong gop cuia cac to ch*rc quan chuing vA cA nhan lA de lAm nhA cho cAcho ngheo vA xay dung co sa ha tang, con cAc chuiang trinh nho khAc chi nhan duacrat it sur dong gop cuia ca nhan vA t.p the.

Chi ngan sach nha ntr&c cho caic CTMTQG

14.22 Bang 14.1 vA Bieu do 14.1 du6i day cho thay ty trqng cuia cac CTMTQGtrong tong chi ngan sAch nhA nuanc vA ty trQng cula tiung CTMTQG rieng re trongtong so chi tieu cho cac CTMTQG. Bang 14.1 cho thay ty trQng chi cac CTMTQGtrong tong chi ngan sach nha nua6c da tang dAng ke, mac diu vi xuat phat diem rat

121

Tong h.p Ddnh gia Chi tieu c6ng va Trach nhidm tai chinh

thap: tir 2,0% 1en 3,4% trong giai doan 1998 va 2002. TOng chi cho cac CTMTQG

da tang gap 3 lan ve gia tri tuyet d6i, phan anh khong chi tang cam ket chi tieu cho

cac chuaong trinh muc tieu ma con cho thay toe doc tang tr6ung nhanh chong cuia

ngan sach nha nuac.

Bang 14.1: Ty Ie chi cho cic CTMTQG trong tong chi ngan sach nha nir&c,giai doan 1998-2002

Nam Tong chi tieu Tong chi tieu cua CTMTQG/Tong chicho cic Nha nuoc tieu

CTMTQG (ty d6ng) (%)

(tyt dong)

1998 1.495 73.419 2,0

1999 2.484 84.817 2,9

2000 2.988 103.151 2,9

2001 3.405 119.403 2,9

2002 4.575 135.490 3,4

14.23 Tuy nhien bieu do 14.1 cho thay trong xu hu6ng chung lA tang ngan sAch

cho cac CTMTQG, tung CTMTQG lai duirce phan bo von khac nhau trong giai

do,an danh gia chi tieu c6ng. Ty trQng cua ChLruang trinh XoA d6i giam ngheo vA

t,ao viec lAm vA Chuang trinh Giao duc lai giAm so vai tong chi cho cac

CTMTQG. Ty trong chi tieu dAnh cho Chuong trinh Xoa d6i giam ngheo va tao

vie.c lAm da giam tit 16,2% xuong con 13,7% trong thai ki nAy vA ty trong dAnh

cho GiAo duc cing da giAm tiT 22,5% xuong con 15% trong tong chi tieu cho cAc

CTMTQG. Tuy nhien, dieu nay cung cO the giai thich duce bai vie.c chuyen mot

so nhiem v,u dau tu ha tang tit chucang trinh nAy sang cho CT135.

Bieu do 14.1: Ty trong cua cac churng trinh rieng re trong t6ng chi tieu cho cacCTMTQG, giai doan 1999 - 2003

35.0

30.0 [ |125.0 | - _ * 1999

20.0 * 2000- 302001

15.0 C3 ~~~~~~~~~~ 2002

10.0 m, 2003

5.0

0.0CTXDGN Cr135 CT Y t. Cr NS cTGD CrVH

122

Clhrong trinh mtiuc tieu quoc gia

14.24 Ty trQng chi tieu danh cho y te, nurac sach va van hoa (chuong trinh vanhoa bat dau tur nam 2000) van giu ty 1. kh6ng d6i a m*c 10%, 5% va 2-3% tuaong*ng trong giai doan 1999 vA 2003. Chuong trinh co ty trong chi tieu dircc tang lenIA ChuLrng trinh 135, ty trong cuia chuaong trinh nay gan tang len gap doi tur hon15% len hon 30% tong chi tieu trong nam 2003. So lieu so cap cua nam 2004 chothay ty trong chi tieu dAnh cho giao duc co the tang dang ke trong nam 2004, trongkhi ty trong cua cac chuong trinh khAc se giam di, con ty trQng cua Chuong trinh135 giam xuong duai 30% t6ng chi tieu.

Von thuc hien tuing chirong trinh trong thoi gian qua

14.25 Tong so von da durqc phan bo cho ChLrung trinh XoA d6i giam ngheo va taovie. lam trong 4 nam dau tien cuia ki l,p ke hoach hien nay giai doan 2001-2005 la3.780 ty dong. Ben canh do, nhieu tAi tro da dau tr cho cac dur an xoa d6i giAmngh&o 6 cac tinh mien nui phia Bac, cac tinh mien Trung va m6t so nai khAc, bosung them nguon lrc de dap urng nhu cau ve von. So von duac tAi tro len tai 320trie.u USD vao nam 2005 (tuong duong vai 5.000 ty dong).

14.26 Theo Chuong trinh 135, trong nam 2003 khoang 1.200 ty dong da duarcphan bo cho 2.342 xa va trong giai doan 2001-2004 khoAng 4.910 ty dOng duarcphan bo. Ngan sach trung uong dur,c phan b6 xuong cAc huyen va tiep theo Iaxuong cac xa du kien tren co sa m6t so tien co dinh tren m6t xa thu6c dien dacbiet kh6 khan duarc Chinh phu phan cho cac tinh (500 trieu dong ). Phuang phApphan bo von - m6t so tien c6 dinh cho m6t xa thu6c dien dac biet kh6 khan - col,ai ich lA ro rang va minh bach. Trong qua trinh thurc hien CT135 hang nam, tinhva huyen hien nay co the phan bo cho m6t xa l&n hon 500 trieu dong va giam sotien phan bo cua cac xa khAc tren co s& dAnh giA su dung von. Tuy nhien, cAc tinhphai dam bAo trong thai gian th,rc hien churang trinh, trung binh moi xa moi naamphai nhan d,rcrc 500 trieu dong. Va vai cAc CTMTQG khac, nhfrng tinh co nguonvon phan bo lan tur trung uong co xu hu6ng phan bo m6t luarng nguon Ilrc diaphuong (cap tinh) lan hon.

14.27 Khoan dau tu 1.650 ty dong cho CTMTQG ve y te trong giai doan 2001-2004 so vai con so 2.155 ty dong trong nguon ngan sach nha nu&c toan b6 giaidoan 1990-2000. Phan bo ngan sach cua Chinh phu cho chuong trinh nay dA tang46% ve giA tri danh nghla va tang khoang 25% ve gia tri thuc trong giai doan tuinam 2000 den nam 2004 cho thay uu tien cuia Chinh phu cho churang trinh nay.Tuy nhien, m.c du chi cho cAc CTMTQG ve y te da tang ve luang tien nhung tytrong cua chi tieu cho y te hien nay cuia Chinh phur da giAm tuh nam 1999: tong chidanh cho y te da tang khoAng 31,5% giai doan 2000-2002, trong khi chi cho cAcCTMTQG chi tang 22,1%. Nhung con so nay khong tinh den nguon von duac taitr,a, vi du nguon von do Ngan hang the giai tai tr,a 100 ty dong cho cac churangtrinh sot ret va lao phoi.

14.28 Ngan sAch nha nuac dAnh cho CTMTQG ve nuac sach va ve sinh nongthon trong giai doan 2001-2004 la 880 ty dOng, vai tong so von tui trung uong, dia

123

T6ng hap Ddnh gid Chi tieu c6ng va Trach nhiem tfi chinh

phuong va nhan dan d6ng g6p trong giai doan 1999-2003 len den 4.795 ty dong.Trong thai ki 1999-2003, hon 850 ty dong da duyc dau tr so vai 318 ty d6ng dautLr trong th6i ki 1996-2000 va ben canh d6 cac nha tai tra qu6c te da cam ket tai tramot so tien rat 16n (3.000 ty VND) trong th6i ki nay.

14.29 Ngan sach nha nuac danh cho CTMTQG ve giao duc vA dAo tao tiu nam2001-2004 ha 3.760 ty dong so vai 5.000 ty dong da durac dau tr trong toan bo thaiki tux 1991 den 2000. Ngan sach danh cho cac chuong trinh muc tieu giao ductrong nam 2004 (1.250 ty VND) gap d6i so vai ngan sach danh cho nam 2000.

14.30 Ngan sach nha nuac cing da dAnh 540 ty dong cho cac CTMTQG ve Vanhoa trong thai ki 2001-2004, trong so d6 mot phan lan (230 ty VND) duac phanbo cho nam 2004. CAc nha tAi tra, chinh quyen dia phirang vA ngLr&i dan cing dac6 ke hoach d6ng g6p them khoang 400 ty dong trong giai doan tur nam 2001 dennam 2004. Mic d6ng g6p nAy c6 the so sanh diurac v6i nguon v6n tu ngan sach ha475 ty dong - chiem hon mot nuTa t6ng so - trong giai doan 1994-2000, vai nguonvon d6ng g6p cua cac nhA tAi tr,a quoc te trong giai do,an nAy ha 300 ty dong(chiem 30% tong sO) va nguon von tux cong dOng lA 215 ty dong (chiem 22%tong so).

Rui ro mua sam, trach nhie.m tai chinh cuaChtrong trinh XDGN va Chirong trinh 135

14.31 Phan nay xem xet tai rii ro ve lien quan den mua sam vA trach nhiem taichinh trong cAc CTMTQG ve Xoa d6i giam ngheo va tao viec him va Chtrangtrinh 135. Tuy nhien, c6 the rut ra mot so kinh nghiem tir day cho mot s6CTMTQG khac. Cac thAo luan trong phan nay d,ra vao ket qua nghien curu theodoi chi tieu cong do UNDP tAi tra tien hAnh nam 2003-2004, xem xet cac riui ro vetrAch nhiem tAi chinh cuia 2 chuong trinh nAy 6 4 tinh (Tuyen Quang, Son La,Quang Ngai va S6c Trang) cing nhu cac nghien curu tinh huong chi tiet ve cacCTMTQG 6 Soc Trang. Nghien cuu nAy cua UNDP c6 tham khao nghien cru cujaChinh phui trtr6c do ve phan bo ngan sAch cho cac CTMTQG.

Nhurng phat hien cuia Nghien curu theo doi chi tieu cong

14.32 Nghien cuu theo doi phAt hien thay vOn cua cac Chuong trinh 135 vAChuong trinh Xoa d6i giAm ngheo co the duac lan tim tir trung uong xuong tinhvA sau do tir tinh xuong huyen vai stu chenh lech kha nh6. Chuong trinh 135 dacbiet ro rang ve mat nAy. Ve kinh phi Chuang trinh duac quan 1 va giAi nganthong qua he thong kho bac, nguon von duac dura tren co sa tien do dat diruc trongkhi trien khai d,u an (chung nhan co chur ki lA yeu cau de ch*ng to dir an da hoantat mac diu trong mot sO truang hap, dir an diruc cong nhan da trA xong von vay turco quan tAi chinh tren co sa dur toan vA khong dura tren cac yeu cau th,rc te vevon).

124

I~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Churng trinh muc tieu quoc gia

14.33 Tuy nhien, nghien curu khang dinh l,ai nhulng phAt hien tu nghien cuu phanbo ngan sAch tru6c d6 cho thay nguon von do trung uang phan bo kh6ng phai lucnAo cung co moi Iien he ro rang v6i nhung ke hoach da durac l,p v6i nguon vondurac yeu cau & cap tinh va cap thap hon. Vi du, phan bo vOn cho tao viec lam vadao tao kh6ng phAi Ilic nao cuing dap ung ducrc nhu cau cua dia phuong. Trai lai,phan bo vOn trung uong tir Chircng trinh 135 thi ro rang va minh bach han va lamtang tinh hien hau va tinh sa huru c6a Chuaong trinh a cap dia phuong. TheoChuaong trinh 135, nguon von c6a trung uarong diurac phan bo cho huyen va xa trenco s& cAc dinh mic cho du an xay dung ca sa ha tang (hien nay lA 500 trieuVND/xa). Neu xa nao co nang luc c6n h,an che thi ngu6n vOn se duac tam th&ichuyen cho xa khac.

14.34 Viec phan bo ngan sAch, quy trinh giai ngan von va trach nhiem quanli/th,uc hien Churong trinh Xoa d6i giAm ngheo gifra cAc tinh c6 sir khAc biet lancung nhu trong cuing mot tinh nhung gifra nhang th&i ki khAc nhau. Sur khAc biettrong phan bo von c6a Chuaong trinh Xoa doi giam ngheo c6 the phan anh stu danhgia cua trung uong ve nhu cau tru tien vOn cuia dia phuong qua cAc nam. Thay vid,ua vao cac dinh m*c, viec phan bo nguon vOn c6a trung uong tiep xuong capthap hon nhu cap huyen duang nhu duac tinh tir quyet dinh tren co sa ke hoachcua tinh va nhurng nhu cau ru tien ve von. Nghien c*mu cung phAt hien rang cactinh su dung nhang dinh muc kinh te ky thuat khac nhau de phan bo nguon lircthuoc cac tieu churong trinh va nhurng dinh muTc nay con ph*ic tap va kh6 hieu.

14.35 Trong khi von dau tu cuia cac CTMTQG dtruc quan 1 va theo d6i ro rangva minh bach thong qua he thong kho b,ac nhA nu6c, nguon von chi thuang xuyenkh6ng the tAch ra de theo doi rieng d,ruc vi ghi chep trong he thong kho bac nodur,ac gop v6i chi tit bo sung can d6i ngan sAch va kh6ng dircc "gan" ma chuongtrinh hoac ma dur An nAo ca. Nghien c*ru khuyen nghi rang nen xAc dinh ro rang chitieu ngan sach trong cac CTMTQG va lap thAnh nhurng muc ngan sAch rieng re, dodo co the xAc dinh va theo doi nguon vOn. Mot so dong gop tr,uc tiep cua cAcdoanh nghiep va cAc nha tAi tr,a nua6c ngoai thuang khong ducrc phAn anh trong sosach cua cap huyen va xa va do do sur dung nhfng ngu6n ngan sAch nay kh6ngduac "long ghep" vao nhfrng nguon von do nha nux6c tai tra. Long ghep nguonvon cua cac nha tai tra vao ngan sach nha nuac tai cap tinh co tac dung lam tangqui m6 nguon lrc hien co cho cac uru tien chi tieu cuia dia phurang.

14.36 Vai thai gian va nguon l,rc hien co, nghien c*ru theo doi khong the Iuranghoa mot cAch chinh xAc ruii ro tin dung hay si, chi sai dOi tu ,ang tir Churong trinhXoa doi giAm ngheo. Vai viec chura c6 mot danh giA nao cua Chuong trinh Xoadoi giam ngheo trong mot vai nam qua trurac khi co dAnh gia nam 2004, co it bangchang de ket luan ve rui ro tAi chinh. Tuy nhien, nghien c*mu cung da tim thay itbang ch*rng cho thay co sur chi sai doi tuong dang ke ngu6n von thuoc Churangtrinh 135 va Chuong trinh XoA doi giam ngheo, mac du khong the danh giA lieuchi tieu & cap dur an co thirc str tai diuc nhfung ho ngheo khong. Nhin chung, coche quan Iy va lap ke hoach CTMTQG dua tren lap ke hoach tu tren xuong va

125

T6ng hQp DOnh gia Chi tieu c6ng va Trach nhiem tai chinh

cung cap th6ng tin tur duai 1ln duang nhLr hoat dong kha hap Hi. S,r ro rAng trong

quan 1 vA ca caû tai tra vA he thong bao cao chinh th*rc tir tinh xu6ng huyen vA xada giup thu hut ngAy cang nhieu nguon von va h6 tra cuia cac nha tai tra quoc te

trong vie. c trien khai cac CTMTQG.

14.37 Mac du he th6ng kiem soat tai chinh kha manh, viec c6 nhieu du an trong

mot CTMTQG da gay kh6 khan cho trung uLang trong viec kiem soat va giam sat

v6n cua cac Chuong trinh. Chat luaqng quAn 1y chi tieu cang bi han che do: (1)

thay doi can bo thuang xuyen, dac biet a cap xa (2) c6 qua nhieu cap quan 1I vA

(3) c6 nhieu ngu6n tAi tra khac nhau cho Churang trinh, cA bang hien vat vA tien

mat. Dong von th6ng qua he th6ng kho bac tir trung uang, xu6ng tinh va huyen c6

nghia la trong doi de kiem soat vA danh gia vie.c sir dung von va ngan ngura ro ri

cua Churong trinh. Tuy nhien, chua co ca che ke toan, kiem toan vA danh gia phii

hap - he thong qua phu thuoc vao nhung bao cao chung chung hoac chi kiem soat

tren giay ta hay kiem toan mot lan, du huu ich nhung chi lA kiem tra "mang tinh

th6i diem".

14.38 Nghien curu phat hien rang nguy ca chi sai muc tieu chui yeu tiem tAng 6

cap xa, nai ma ghi chep va cac tai khoan kh6ng day du ho,c kh6ng duac lru tru.

Trong nhung tru6ng hap ma xa chi d6ng vai tr6 thu hu6ng Iai ich mo t cach thu

dong ho.c cac ho gia dinh chui yeu nhan ho tr,a bang hien vat, kha nang chi sai

muc tieu cua nguon vOn la rat cao do thieu su tham gia cua ngu6i dan dia phuong

trong cac hoat dong giam sat va kh6 khan trong vie,c yeu cau nhA thau c6 trach

nhiem cao hon. Nghien c*u khuyen nghi can c6 nhang no6 lc phan cap thurc thi

Chuong trinh 135 va Chuarong trinh Xoa d6i giAm ngheo manh me han nua, bat dau

tir nhung xa c6 ki nang quan 1 va ke toan manh. Tuy nhien, giao trach nhiem thuc

hien cho cap xa kh6ng nen dan den lam yeu kiem soat co hieu qua. Do d6, can

phai tang cu6ng ki nang quan 1I tai chinh cho cap xa va cac no Ilrc tao ra phai dAm

bao rang tat ca moi nguon von cua churong trinh, bao gom ca d6ng g6p c6a ho gia

dinh va cac to ch*rc doan the cho cac hqp phan cua Chuang trinh XoA d6i giam

ngheo va Churang trinh 135 ducrc theo doi va bao cao.

14.39 Nghien c*u phat hien rang cac ca quan thurc thi du an phai chuan bi nhieu

loai bao cao khac nhau (bao cao thang, bao cao qui, bao cao hang nam, bao cao ket

thuc dur an, bao cao bat thu6ng, v.v) cho cac ca quan quan Iy va tai chinh cap cao

han, cho kho bac va cac co quan c6 lien quan. Trong khi c6 sur kiem tra thuang

xuyen 6 nhieu cap, str thieu phan cong trach nhiem dan den kiem tra chi la hinh

thuc va nhin chung chi co m6t so loi duqc bao cao. Ben canh do, cac bao cAo

chuyen len trung uong thuang la dang tom tat, rat kho theo doi ket qua chi tiet.

Dong th6i thieu sur trao doi thong tin kinh nghiem co the nang cao tinh hieu qua

cuia dich vu diurc cung cap. Nghien c*ru nhung bao cao hien cO va pho bien nhang

126

Chu'ong trinh muc lieu quoc gia

bai hoc kinh nghiem tur nhurng bao cao nAy cho cac dia phrmng c6 the tao ra nhanglai ich dang ke.

14.40 Mot so nhan to khac lAm anh huang tai hieu qua cua Chucng trinh:

* M*c do cap von cua trung uong kh6ng du de dat duyc tac dong benvung ve ca s& ha tang, tao viec lAm hay tang nang suat lao dong trongngan han hay tham chi trong trung han vA doi khi can phai ung vontrLroc cho nam ke hoach tai.

* Co thien hu6ng chu trong chi dau tu trong cac churang trinh nAy nen c6the dan den tinh trang cac ca s& ha tang duac dau tu se khong durac duytu bao tri day dui do d6 sa bi giAm gia tri vA gia tri sfr dung nhanh chongva tinh trang nay c6 the dat ganh nang len nguai dan dia phuang saunay phai d6ng g6p de bao duang cac tAi sAn dA du,ac dau tr.

* Co nhung van de ve th6i diem ca trong giAi ngan lan cap phat kinh phi.Vi du, co khoan phan bO trong nam khong duyc chi do cham giai nganvon cho tieu chuong trinh h6 tr,a sAn xuat hay cham giai ngan kinh phimua the bao hiem y te.

* Chuong trinh khong phai huc nAo cung duac ph6i hap, dieu phoi tot acap ca s& dan den kh6 khan trong quan Ii.

Nghien curu trtirng hop Soc Trang

14.41 Mot nghien c*ru sAu ve tinh Soc Trang n6i chung dA khang dinh lai nhungphat hien cuia Nghien c*ru theo doi chi tieu cong. Nghien c*u sau khang dinh rangm*c do chi sai muc tieu von cuia CTMTQG lA thap, nhung hieu qua vA hieu lrcvon dau tr cua Chuong trinh XoA d6i giam ngheo va Chuong trinh 135 con co thenang cao hon nua. Viec chi tieu lang phi durac quan sat thay duai hinh th*rc cungcap hang hoa dLrui dang hien vat, khong duac kiem toan, cac cong trinh, thiet bi casa ha tang khong su dung du,ac hoac su dung duai cong suat thiet ke (vi du du6ngxa, ch,a hoac dap thuy lai kh6ng dui nu6c turai).

14.42 Nghien c*ru th,rc dia tai Soc Trang du,ac tien hanh nhu mot phan cua Danhgia tOng h,ap Chi tieu cong, Mua sAm cong va TrAch nhierm tai chinh nam 2004,nghien curu th,rc dia nay da phat hien ra Ia cac chuong trinh du,ac trien khai moteach thich hap va tuan thu nhang qui dinh hien hAnh. Tuy nhien chuyen khao satth,rc dia do&ng th6i cfing xAc nhan nhuTng yeu kem duac neu ra trong Nghien c*Tutheo doi chi tieu cong cua cac CTMTQG vita mai duac hoan thanh truac d6, baogom: (1) thieu sur ket noi giuia phan bo nguon von vA de xuat ke ho,ach; (2) khotAch bach chi tieu thuang xuyen cua don vi vai chi sur nghiep cua CTMT; (3) tiendo giai ngan cham cham; (4) thieu nhung dinh m*c ro rang va giam sAt chi tiet chitieu a ca cap trung uong va cap tinh. Nghien c*xu khang dinh phat hien cua nghienc*u theo doi truac do ve Chuang trinh 135: von cho thay la duac quan Iy rat tot &

127

Tong hap Dcanh gia Chi tieu c6ng va Trach nhiem tai chinh

nhurng xa da khao sat, chi tieu dap umg tot nhu cau dia phouang, phan bo va sur

dung nguon vOn duac c6ng khai va minh bach. Kh6ng c6 phat hien thay mat hoacphan b6 vA su dung von kh6ng dung. T6 chuc quan I Chxuang trinh Xoa d6i giamngheo c6n chuxa hap 1 va hieu qua thap, c6 nhieu ca quan quan I tham gia, sudung nhung dinh muc kh6ng c6n phui hap va thieu sur tham gia cufa nguix dan diaphunzng trong giam sat chi tieu. Ruii ro quan I tai chinh chur yeu nam a trong quatrinh ki ket hap dong, tiem tang kha nang ngu6n v6n bi su dung sai muc dich khichung duac chuyen tu tren xuong cac cap thap han va do viec bao cao len cap trenc6n ngheo nan.

14.43 Phan tich so lie.u phan bo vA chi tieu a S6c Trang cho thay chi tieu choChruang trinh 135 chiem 97% hoac han phan bo dAnh cho cap tinh nam 2002 vA2003 vA chiem 109% s6 phan bo trong nam 2001. Chuang trinh Xoa d6i giamngheo vA tao vie.c lAm chiem 97% tong phan bO nam 2001, nhung chi chiem 68%va 62% t6ng phan bo trong nam 2002 vA nam 2003. Thurc te cho thay ket qua cuiaChuang trinh XoA d6i giam ngheo va tao viec lam thap hun m(rc phan bo cuia nam2003 va nam 2004 do mot so nhan to bao g6m viec thiet ke cho xay durng ca sa hatang mat nhieu th6i gian hun dir kien, dan den cham tre trong hoAn thanh congviec va giai ngan; cham tien do giai ngan cho tai dinh cir vA yeu kem trong khaulap ke hoach 6 cap dia phxuang (dac biet 6 cap xa), dan den cham tien do giai nganvA cham nhan phan b6 von.

14.44 C6n nhieu yeu kem trong cong tac mua sam 6 S6c Trang va can duac caithien. Lura chon cac doanh nghiep dia phiuang thuc hien cac du an duac phat hienla nhin chung phu hgp vai muc tieu cua chxuang trinh, mac d6 thuang khong cohoac co it suL canh tranh trong lura chon nha thau va do do c6 rui ro lA cAc nhA thauco the thong dong vai cac nhA quan I CTMTQG. Tai tinh Soc Trang, cac nhA tiuvan thiet ke vA mot so nhA thau duac cap tinh chi dinh, nhung cac nha thau va cach.p dong lai do cap huyen giam sat, ngay ca doi vai cac cong trinh xay dung bangvon dong gop cua ngux6i dan dia phruang. Viec cap xa khong the tham gia lura chonnhA thau (va do do quA trinh mua sam cung nam ngoai tam kiem soat cua ho) cothe dan t6i ket qua mua sam chura tiurcng (mg vai dong tien bo ra).

14.45 Dau thau canh tranh hoAn toan chi duac ap dung cho cac chiuang trinh muctieu quoc gia xay dung ca ban co gia tri tren 1 ty d6ng (65.000 USD). Gan nhutoan b6 cong viec duac tien hAnh thong qua Chcuang trinh Xoa doi giAm ngheo vAtao viec lAm va Chuaung trinh 135 deu thap hun muc tran nAy, hoac la diuac chianho thAnh nhung dur an co gia tri thap hun 1 ty dOng. Sir thieu canh tranh - 4 doanhnghiep trong huyen duac nghien curu 6 tih S6c Trang thang tat ca cac hap dong-dirang nhu cho thay chi phi mua sam se cao hun neu co mua sam khong co canhtranh. Chi vai mot vAi nha thau duac biet den, diuang nhien ton tai rui ro thongdong giura cac doanh nghiep va cac nhA dau tiu, c6 the dan den chi phi tang len quamuc. Dur toan thuang dura tren nhfung dinh m*c cui va cac hoa dun kh6ng kh6p vaitong so tien da thanh toan.

128

Chuong trinh muc tieu quoc gia

Tac d'ong va hie.u qua cua cac CTMTQG

14.46 Ve tong the, duong nhtr Id thanh cBng cua cac CTMTQG da tao dieu kiencho cac thay d6i quan trong dien ra 6 n6ng thon va mien nui va tr6 thanh m6t cauphan quan trong trong n6 lirc XDGN cua Chinh phu a nhung vuing ngheo nhat.Nhuxng tien b6 dang ke 6 m6t s6 dia phuang da dien ra th6ng qua CTMTQG. CacCTMTQG da g6p phan dat durqc cac muc tieu quoc gia 6 cap dia phuxang.

14.47 So lieu thong ke chinh thuc cho thay rang muc tieu cua turng chuong trinhducc CTMTQG ho trd da d,t diiyc nhurng ket qua sau:

* Cac muc tieu cua CT135 ve kha nang tiep can vai trtr6ng hoc, nuacsach, dua6ng giao th6ng da dutc hoan thanh.

* Cac chi so chinh cho thay rang da c6 tien trien trong viec tht,uc hien cacm,uc tieu y te 6 cac viung ngheo vA vu1ng sau vuing xa. T6ng ty 16 tu vongda giam xuong m6t nura va tinh hinh s*c kh6e cua ngu6i dan da duaccai thien dang ke vai tu6i tho tang tur 65,2 len 71,3 trong giai doan1989- 2002.

* CTMTQG ve nuac sach duqc danh gia Ia phtrang th*rc c6 hieu qua dehuy dQng nguon luc cho cac xa dac biet kh6 khan. Nam 2003, 14 trieuhM ngh&o nong thon da drcqc ding nLrac sach so vai nam 1998 da tanga m*c 4,4% m6i nam. Dieu nay the hien muc tang tir 32% 1ln 54% danso nong thon durac sur dung nuaxc sach.

* Tat ca cac tinh,thanh pho da dap ung cac tieu chuan quoc gia ve giaoduc tieu hQc va xoa nan mrn chu. Chuaong trinh giao duc tieu hqc va xoamui chu da tao dieu kien cho tre em dLrcc den truang duing tu6i. Cac noWl,c tang cuang giao duc 6 viung nui mang lai ket qua la hon 300 trx6rngdan tQc n6i tru da diuqc xay 6 cac vuing xa x6i heo lanh, tang ty Ie bietchu.

* Trong giai doan 2001-2004, cac thanh tuu cua CTMTQG ve van hoabao g6m: bao ton di vat; tu b6 lai cac lang truyen thong, nang cao chathLqng nganh dien anh va nhung Ici ich trurc tiep nhur tao viec lam va thunh.p cho ngurai dan dia phuong la ket qua a cac lang,vung durc kh6iphuc tra thanh diem thu hut khach du ljch.

Nhfung thach thuic va diem yeu noi tai ciia cac CTMTQG

14.48 Mac du dat duoc nhang thanh ttru dang ke neu tren, van c6n nhieu thachth*c 1ln dOi vai cac CTMTQG:

* M6t van de het s*rc quan trQng Ia kha ndng tii chinh. Trong khi cacCTMTQG tao ra nhung lai ich thuc te, m*rc cap von tir ngan sach trungua'ng la qua thap de tao ra nhung thay d6i cc ban ve ca sa ha tang, viec

129

T6ng hop DOnh gia Chi tieu c6ng va Trach nhiem tai chinh

lam va nang suat trong trung han. Mat khac chi tieu thtrung t.p trung

vao dau tu, do d6 cac cong trinh xay dirng len thuafng kh6ng duqc duy

tu bao duang, nhanh ch6ng bi xu6ng cap.

* Hir&ng muc tieu den cac dJi turong ngheo nhat: Nhiu chuong 3 da thaoluan vA minh hoa tai cac H6p 14.1, 14.2 va 14.3, van c6 the cai thien

viec hu6ng muc tieu den doi tuong ngheo nhat thong qua CTMTQG.Dieu nay co the dat ducc thong qua viec tang dinh m*xc phan bo ngan

sach va thong qua viec sfr dung cac so lieu ngheo d6i tot hon de phan bo

diung doi tucyng.

* Xay dirng nang lurc 1a m6t thach th*rc 16n: cac xa gan nhu khong tham

gia vao quan 1y dir an vA quan 1y von & cap dia phuong. Can dua cac h6

ngheo va dai dien cua hQ vao qua trinh thuc thi va giam sat cac chuong

trinh de cac CTMTQG co the mang lai day du lai ich mong muon.

* Viec 1lp chtrng tur va ghi chep tai chinh tai cap xa thu6ng yeu. Nhieuhoat d6ng cuia chuong trinh t,ai dia phuong khong duac phan anh tren tai

khoan va cac can b6 tai chinh xa thu6ng kh6ng co kien thic va khong

du,ac dao tao ve ke toan va quan 1y tai chinh.

* Cac qui che' dieu hanh va quan Ij tai chinh can duac cai tien. Chua c6

cac co che bao cao, danh gia, kiem toan va ke toan phu hap. He thong

phu thu6c nhieu vao cac bao cao chinh thuc hang nam. Theo doi, giam

sat vA danh gia chuong trinh chua duacc tien hanh tot do thieu nhang qui

dinh ro rang vA phii hap lien quan den sur ph6i hap giua cac b6 nganh vachinh quyen dia phuong va cac sa ban nganh khac cua tinh.

* C6 nhung van de ve th&i diem ca trong giai ngdn lan trong cap phat

von. Cac chuyen di khao sat thurc te cho thay co cac khoan phan bo

trong nam khong duac chi do giai ngan vA cap phat vOn cham, do cham

mua the bao hiem y te, v.v. Nguac lai, c6n co tinh trang thieu v6n cho

cac du an ket cau ha tang dan den can phai ung truac von cuia ke hoach

nam tiep theo va thieu von cho nhieu Chuong trinh nhu cac chuongtrinh khuyen nong.

* Tuy co chui truong, nhung viec huy dong d6ng g6p cua cdc to chtuc va

ca nhan c6n rat han che. Hau het dong gop cua doan the, ca nhan lA

dAnh cho viec xay d,ung nha a cho cac ho ngheo va xay dung ket cau ha

tang cho cac xa thuoc Chtuong trinh 135, trong khi cac tieu chuong trinh

khac nhan duac dong g6p rat it cuia ca nhan hoac tap the, dieu nay han

che anh huang cua cac tieu chuong trinh.

* Van ton tai nhuing vdn de cdp thiet ve xd hoi, giao duc va y te, dac biet acac xA vung sau vung xa: suy dinh duang tre em van lA mot van de

nghiem trong tai Viet Nam tac dong den mot phan ba s6 tre em, day Iamot trong nhurng ty 1. suy dinh duang cao nhat trong khu vurc; sot xuat

130

Chhuong trinh muc tieu quoc gia

huyet, lao ph6i vA HIV/AIDS dang xuat hien tr& lai vA tr& nen tramtrong hon dirui tAc dong cuia khAng thuoc, di dan, qua d6ng dan vA 6nhiem kh6ng khi vA gan mot nua cac ho gia dinh n6ng th6n kh6ng dtrcsu dung nur6c sach.

Hop 14.1: Hieu qua Chtroing trinh Xoa d6i giam ngheo va tao viec Ilm

Kh6 tach biet tac dong cua Churang trinh Xoa d6i giam ngheo voi tac d6ng cua chi turnguon ngan sach chung, bo sung can d6i ngan sach tinh va cac nguon von khac doi v6i ket quaxoa doi giam ngheo 6 m6i dja phuong. Xem xet cac s6 lieu ve nguon von cho thay chura co moilien quan chat che giura phan b6 v6n Churong trinh Xoa d6i giam ngheo cap tinh v&i muc dogiam d6i ngheo durc ghi nhan. Bang dLrai day chi cho thay moi lien he giwa nguon vonChuroTng trinh Xoa d6i giam ngheo cua trung trang va ty Id giam d6i ngheo Ia kh6ng trLrc tiep vidu, trong giai doan 2001-2003, tinh Tuyen Quang da nhan durac so von bang 80% so von matinhli Son La vA Quang Ngai nhan duqc nhtng ty 16 d6i ngheo c6a Son La chi bang 1/3 trongnam 2003.

Bang 14.2: Moi lien quan gifra cap von tir trung irong cho XDGN va tF Ie ngheo

2001 2002 2003Ty 16 Phan bo von Ty Ie Phan bo Ty Ie Phan bo

Tinh ngheo CTMT ngheo von ngheo v6n CTMT(trd) CTMT (%)3 (trd)(trd)

Tuyen 12,4 38.805 8,2 34.259 6,5 14.471QuangScn La 27,1 37.433 22,8 24.247 18,3 38.750QuAng Ngai 24,6 49.988 22,0 27.072 18,3 27.414S6c Trang 34,3 16.870 30,2 52.594 26,9 98.116Viet Nam 17,2 - 14,4 - 11,6 -

Mat khAc, cung can phai n6i them rang, viec giam ty le ho ngheo c6n phu thuoc vao nhieu yeut6 khAc nhu trinh do phAt trien, dieu kien khi hau vA tr nhien.

Nguon: So Wieu d6i ngheo do Bo LDTBXH, phan bo ngan sach do Bo Ke hoach va Dau tu va cac Sa Kehoach va DAu tu, Sa LDTBXH a cac tinh khac nhau cung cap.

Lru y: (1) Bat dau tur dau nam 2001 (v6i murc d6i ngheo m6i); (2) vAo thang 12/2001, (3) vao ngay31/12/ 2002.

131

T6ng hop f)nh gia Chi tieu cong va Trach nhiem tai chinh

Hop 14.2: Tac dong cua Chtroing trinh 135 doi v6i giam doi ngheo

M,uc tieu cua Churong trinh 135 - xet ve khia canh tiep can voi trua'ng hQc, nu&c sach,duo&ng xa, v.v - dang dugc hoAn thanh. KMt qua ]A nhuing dur an thu6c Chuaong trinh 135 ket

hap voi cac Chucng trinh vA d,u an khac, sau 5 nam, hau het tat ca cac xa thu6c Churong trinh

da nhan du,ac dau tu vao dur an giao th6ng, xay d,rng truang hoc, durong dien va nua6c sach,

cho, tram y te vA cac ca so vat chat bi khac. Nhutng thAnh t,uu cu the cua chLxong trinh bao gom:

* Gan 3/4 so xa nhan duqc it nhat 5 dur an 16n nhu, durang giao th6ng, dua6ng dien, trLuang

hoc, cung cap nu6c sach va tram y te;

* 84% so xa vA 65% so hM gia dinh tiep can dtrgc dien; 86% so xa hien nay c6 trurang tieu

hoc vA 73% so xa c6 trwrng cap 2 kien co va 96% so xa c6 tram y te;

* Nhieu d,u an thuy' Iqi da du,ac trien khai, nang cao m*rc lrong thLrc binh quan dau nguai

tur 290kg len 384kg/ngLrui/nam vA a m6t so noi lA 500 kg/nguai/nam.

Ve tong the, ro rang thAnh qua tren da g6p phan mang lai m6t so doi thay quan trong tai

khu vurc n6ng thon vA mien nui va IA cau phan vat chat trong n6 lIuc cua Chinh phu nham giam

d6i ngheo tai nhurng vujng ngheo nhat.

Viec dinh m6t so von co dinh phan bo tren m6t dau xa cho phep nguon von duqc hur6ng

trLrc tiep cho cac xa ngheo - lA nhurng xa c6 tai it nhat 40% dan s6 co murc song duai m*c

chuan ngheo d6i quoc gia. Tuy nhien, ca che phan bo - m6t s6 von c6 dinh cho I xa - kh6ngtinh sur khac biet ve so hM gia dinh cua xa thu6c chLrong trinh, dieu kien dja li, dja hinh vA cAc

nhan to dja phuong va nhung kh6 khan. Do d6, nguon von c6 Ie nen druac xem xet IA dAp urng

nhuing nhu cau ca bAn (lien quan den ca sa ha tang). Trong khi cac tinh vA huyen c6 toan

quyen bo sung them vao von cua trung roTng cap nhumg thirc te durong nhux viec bo sung von

cua dja phufong chi a muc han che va cung kh6ng ro nguon von bo sung nay co dang durac

huLrng tr,rc tiep cho cac xa c6 nhieu ngLrai ngheo hay lA nhieu h6 ngheo.

132

Chu'ong trinh muc tieu quoc gia

Hop 14.3: Hieu qua cua cac chirong trinh muc tieu phong chong mot so benh xah6i, benh dich nguy hiWm va HIV/AIDS

Cac chi bao tinh hinh surc khoe cua Viet Nam da dtrcc cai thien va ty le tf vong dagiam mot nura. Cac d,u an (chong sot r6t, benh phong, lao phoi, v.v.) thuoc churang trinh MTQGve y te da giup Chinh phu va cac nha tai tro. dinh hurong chi tieu hieu qua hon, nang cao dangke sac khoe cua ngur&i dan trong nhu'ng nam gan day: tuoi tho trung binh da tang tur 65,2 tuoinam 1989 len 71,3 tuoi nam 2002. Hieu qua cua CTMTQG ve Y te duo,c danh gia d,ra trennhang chi so cu the cua turng tieu chuaong trinh. Nhin chung tat ca cac dur an cua churo'ng trinhdeu dat duo, c m,uc tieu de ra. M,t so da tang hoac duy tri dLro'c hieu qua cua minh:

* Ty 1e tiem chung tre em so' sinh durc.c duy tri & muc hon 90%, dan den thanh cong trongviec loai trur benh bai lit;

* Churong trinh chong suy dinh durang da giam s6 tre suy dinh durang d,uac 2,2%/nam sovoi 0,6%/nam trong thoi ki 1985-1995, mac du c6 y kien cho rang ty le giam nay vanc6n rat thap (va thap hon murc tang trr&ng GDP), mac dui mac s6ng chung cua nguaidan da duroc nang Iln.

CTMTQG cho phep hua6ng nguon l,rc trurc tiep vao nguo&i dan o cap xa, vi d,u th6ngqua cac tram y te xa. Trong tam cua giai doan 2006- 2010 se tap trung vao tinh ben vung cuaChuong trinh va tiep t,uc giam ty le mac benh. D6i voi Chinh phu dieu quan trong Ia phai duytri va neu c6 the tang nguon von cho d,r ph6ng thay vi cho dieu trj, boi vi dau tr cho dur ph6ngc6 hieu qua kinh te han trong dai han. Tuy nhien, kinh nghiem qu6c te cho thay hau het cac heth6ng y te kho khan khi thufc hien dieu nay. That chat tiep can vai thu6c bat buoc phai c6 bacsy ke don, tang cuL&ng cac chuorng trinh ph6ng dich (va tao nhung khuyen khich ve kinh te chocac bac si khi tham gia vao nhuing chura'ng trinh nay) va dau tr cham s6c suc khoe cap xa segiup cho van de cham s6c surc khoe c6 hie u qua han va c6 the trang trai drac.

Tuy nhien van c6n mot so m,uc tieu cua churang trinh chura dat dur,rc hoac dat duroc nhurngkh6ng on dihil va kh6ng ben vutng. Vi d,u:

* Kh6ng phai tat ca cac ca mac benh phong deu dux,c phat hien;

* Ty 16 ngo doc th,uc pham va chet do ngo doc thac an/100.000 ngur&i van cn cao;

* Mac du day Ia m6t hYnh vurc kh6, so luang benh nhan tam than phan liet dur,c phat hienva quan 1y b&i cong d6ng van c6n thap so vai m,uc tieu de ra.

C6 sur khac biet ro rang ve hieu qua cua churong trinh theo vuing. Sur khac bi&t lan c6 thequan sat dugc ve cac chi s6 lien quan den cac CTMTQG gira cac vang, chi sA dat thap & vuingmien nui phia Bac va Tay Nguyen. De dat dLxgc nhulng m,uc tieu quoc gia, can c6 mot uru tienro rang trong cac CTMTQG de trien khai cac dur an & nhung tinh va vujng kh6 khan. Tuy nhien,Chinh phu can tiep tue trao quyen tur chu cho tinh va giai quyet kh6 khan trong vie, tiep canvoi nhurng h6 ngheo a vung sau vmng xa. Mot bien phap dam bao tap trung lmn han vao nhucau cia cac ho ngheo, nhCung nguai de bi t6n thirong nhat d6i v&i nhulng dich bWnh cia congdoing, v.v Ia cu the hoa phan bo nguon von tai nhulng vung/xa d6 trong m6t van ban thoa thuangiua Bo Y te va UBND tinh trong viec su d,ung nguon von.

133

T6ng hap D13nh gia Chi tieu c6ng va Trich nhiem tai chinh

Khuyen nghi

14.49 CTMTQG d6ng m6t vai tr6 quan trQng trong viec ho tra va gia p dam baothuc hien cac tru tien qu6c gia a cap dia phuong va giai quyet van de cuia nh6mngheo nhat. Tuy nhien viec chi ngan sach thong qua cac churang trinh nay con nh6so vai chi bang nguon ngan sach chinh va tac d6ng cuia n6 do vay con rat han che.So vai cac chuang trinh tAi tr,a co dieu kien 6 cac nu&c duac phan cap manh han,CTMTQG 6 Viet Nam con nh6 dang ke so vai ty trQng chi ngan sach va c6 the seduac tang 1ln theo thai gian. Str ton tai cfia cac CTMTQG dong th6i khong thaythe cho nhu cau dAm bAo viec chi tieu bang nguon ngan sAch chinh d6ng g6p vAoviec thurc hien cac muc tieu quoc gia bao gom ca muc tieu giAm ngheo.

14.50 DGTHCTC 2004 khuyen nghi can tiep tuc thuc hien cAc CTMTQG vA cothe can tang hon nua ty le. chi cho cac chuaong trinh nay, vi chung dang d6ng vaitro quan trong de giup dat durc cac muc tieu quoc gia 6 cap dia phuong nhu giamngheo. Cach tiep can bo sung thong qua dieu chinh viec chi tieu bang nguon ngansAch chinh huang vAo ngu6i ngheo c6 the IA m6t cong cu manh me de giAm ngheova giam bat binh dang theo khia canh so Iurng nguai thoat kh6i d6i ngheo. Tuynhien, phuong phap nay c6 the khong phai luc nao cung IA m6t cong cu hieu quade tiep can drcqc nhung ngu6i n&heo nhat 6 nhun& vung sau, vung xa. Hay n6im6t cAch khac, ca hai cOng cu dieu chinh chi tieu bang nguon ngan sach chinh vACTMTQG Ia can thiet va neu chi co m6t trong hai c6ng cu nay thi chua dui.

14.51 Mt l.ap luan khac uing hM viec tiep tuc thuc hien cac CTMTQG la c6 cacbang chfrng (ma phAn tich nay Ia m6t trong so d6) cho thay cac CTMTQG khongyeu kem lam ve m.t quAn 1 tAi chinh nhu m6t so y kien cho Ia nhur v$y va cacchuong trinh nAy tao ra nhung gia tri tuong xurng vai dong von bo ra. Do d6, trongkhuon kho nguon Iurc vi mo cho phep, co luan cur de dinh hu6ng viec chi tieu bangnguon ngan sach chinh nhieu han nura vAo nhutng nguai ngh&o ciing nhu dau tinhieu nguon Iurc hon cho CTMTQG, d.c biet Ia nhutng chuong trinh tuang doihieu qua nhu Chuong trinh 135, chuong trinh y te va chuang trinh nuac sach.

14.52 CAc khuyen nghi khac bao gom:

* Cac CTMTQG can dwoc hop Iy hoa vci dieu phoi tot hon voi nhau viv6i chirong trinh chi tieu bdng ngu6n ngdn sach chinh. C6 the bo m6tso hoat dong hay chuyen m6t so hoat d6ng khac vao cac chuong trinhchi tieu bang ngan sach thuang xuyen cua cac b6 nganh chui quAn.

* Can co cac ca che manh me han de dAm bao rang cac CTMTQG ho tracho cac muc tieu quoc gia. Can co m6t th6a thuan hoat dong hang namgiua cac b6, nganh trung uong quan Iy CTMTQG vA chui tich UBNDcac tinh c6 lien quan - tren ca sa m6t chien luac dai han da duayc thongnhat- trong d6 qui dinh chi tiet muc tieu cu'a nguon vOn, phan bo vOn,cac qui dinh chi tieu vA dau ra tuang urng vA cAc chi so do luang tacd6ng va ket qua dau ra va tac d6ng.

134

Churong trinh muc tieu quoc gia

Can xay dung mot ca che khuyen khich sux dung von c6 hieu qua vanang cao tinh ben vunsg cua cac cong trinh dau tu. Cu the lA van de duytu bao duang kh6ng day dui cac cong trinh ca s& ha tang va thiet bi hiennay. Khi lap ke hoach neu kh6ng co du von de phan bo cho Van hAnh vaBao durang, can cat phan bo von cho dau tu xay mai de phan bo cho vanhanh vA bao durang.

* Cin c6 cdc no luc ndng cao ki ndng va ndng l4cw can b6 cdp xd. Can boxa can duirac dao tao ve ke toan vA cac ki nang quan 1 dur an va taichinh.

* Cdn tdng ctuong sic tham van va tham gia cua nguo&i ddn dia phtrongtrong quan Iy va l,p ke hoach cua cic CTMTQG. Co tiem nang trongviec thong tin ro rang vA thuang xuyen hon tu tren xuong cap thon banva tim kiem sir tham gia cua nhung ho gia dinh ngheo trong qua trinhgiam sat dur an. Dieu do se cO lai cho d,r an vi du an sedapu rng tot hannhu cau cu'a nguai ngheo.

* Khac phuc cdc yeu kem trong he thong mua sam. Van de dau thau thieucanh tranh va cung cap hang hoa bang hien vat thay cho tien mat candtr,c giai quyet thong qua cai to ban than qua trinh mua sam.

* Cdi thien cong tac gidm sdt va bato cato trong ctc CTMTQG. Cac tinhphai co trach nhiem bao cao va ghi ch6p cac dong gop cuia cong dong vacan neu ro dong von va chi tieu duac xac dinh nhu the nao (sur dungmuc luc ngan sach nha nua6c) vi dieu nay se giup tang tinh minh bachcua chi tieu. Ma chirong trinh/du an va ma nguon von trong He thongThong tin quan 1y kho bac va ngan sach se ho tra cho van de nay. Cannang cao chat luong cac chi bao cuia CTMTQG bang cach cu the hoachiing a murc cao nhat co the va cong tac danh gia d,r an cung can du,accai thien thong qua viec sur dung cac ky thuat danh gia dur an va danhgia kinh te da ducrc chuan hoa.

* Can tien hanh ddnh gia dinh ki cac CTMTQG. Can xay dirng m6t kehoach thanh tra va kinm toan trong do co neu ro phuang phap chQn mauva bao cao. Can xac dinh m6t co quan chuyen ve bao cao trong Chinhphu de xem xet va bao cao cho moi doi tuang co lien quan den tien dQgiai ngan, theo doi chi tieu.

* Nen xdy dzmg cor che' thu thdp nharng bai hQc ti nhing sdng kie'n, caitien cua dcia phzrong ve ihuc hien cac CTMTQG va ddm bdo co co chedt phdn tich va ph6 bien nhang bati hQc kinh nghiem a' cdp quoc gia vagiira ctc tinh. Dieu nay gan vai nhmng diem da neu 6 tren ve nang caochat ILrng bao cao va danh gia. Hien nay, nhung bai hqc rit ra tur m6tdia phuang (vi du tir Chiuang trinh 135 cua tinh Tuyen Quang) chuaduac ap dung nhieu cac dia phuong khac. Dong th6i ciing co the apdung nhung bai hoc kinh nghiem tich liy duagc tux cac CTMTQG vaothuyc hien cac chuong trinh chi tieu bang von ngan sach chung.

135

In 520 cuon, kh6 sach: 21x28cm tai C6ng ty In Tai chfnh.

GiTy ph6p xuTt ban s6: 04B/747/XB-QLXB. Nha Xugt bin Thi chinh c4p ngay 04/5/2005

I .. . .....

Documents

hAN LY CHI TIEU CONG DE BETANG TNG TRUONG · PDF fileDANH GIA TONG HOP CHI TIEU CONG ... Ngan sach cho cac benh vien tuyen trung urang ... Hop 13.1: X6a d6i giam ngheo va tac d6ng