Embed Size (px)
Citation preview
HANDBOOK SA PAGSALI NG MGA CIVIL SOCIETY ORGANIZATION SA
PROSESO NG PAGTATAKDA NG LOKAL NA BUDGET
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
“ Ang institusyon ng pamahalaan
ay lumalakas kapag ang mga ito
ay hindi lamang bukas sa mga
aktibong pakikilahok ng kanilang
mga mamamayan , ngunit kapag sila
rin ay humihikayat sa mga tao na
makibahagi rito sa pamamagitan ng
pagbibigay-karapatan at pagkuha sa
kanilang tiwala.”
President Benigno S. Aquino III
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Ang Handbook na ito ay binuo sa tulong ng European Union (EU)
sa ilalim ng proyektong “Support to the Local Government Units for More Effective and Accountable
Public Financial Management (LGU PFM 2 Project)”
HANDBOOK SA PAGSALI NG MGA CIVIL SOCIETY
ORGANIZATION SA PROSESO NG PAGTATAKDA
NG LOCAL NA BUDGET
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Ang Handbook sa paglahok ng mga Civil Service Organization (CSO) sa proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget ay inihanda sa
ilalim ng pangangasiwa ng pinondohang proyekto ng European Union, na “Support to the Local Government Units for More Effective and Accountable Public Financial Management,” o mas kilala sa tawag na LGU PFM 2 Project, upang magamit ng Local Government Organiztion (LGUs) at mga CSO.
Ito ay dinevelop sa pamamagitan ng serye ng mga konsultasyon na may mga workshop kasama ang mga LGU at mga CSO sa buong kapuluan sa ilalim ng gabay ng Department of Budget and Management (DBM), Department of the Interior and Local Government (DILG), Bureau of Local Government Finance of the Department of Finance (DOF-BLGF) at ng National Economic and Development Authority (NEDA), kaagapay ng pangunahing layunin ng pagtataguyod ng tunay na partisipasyon ng mga mamamayan at pananatili ng kanilang pakikilahok sa reporma sa pamumuno.
Sa paglipas ng panahon, nakilala ng mga LGU ang kahalagahan at benepisyo ng paglahok ng mga mamamamayan na nakatuon sa transparency, accountability at good governance. Dahil rito, sila ay nagsimula ng mga mekanismo ng pampublikong pakikipag-ugnayan upang makamit ang tunay na pagtutulungan ng LGU at CSO.
Higit sa lahat, ang Handbook na ito ay nakatuon sa pagbuklod ng pagtutulungan sa pagitan ng LGU at CSO sa isa sa pinakamahalagang aspeto ng Local Public Financial Management (PFM) – ang pagba-budget.
Ito ay nakaayon para matulungan nang mas mabuti ang mga CSO upang mas mapahalagahan ang limang (5) yugto ng proseso ng pagtatakda ng budget ng lokal na pamahalaan at paano ito nailalapat sa lokal na pag-unlad. Ang kinikilang umuusbong na gampanin ng mga LGU at CSO sa bawat yugto ng pagtatakda ng budget ay batay sa mga matagumpay na kwento at malawak na konsultasyon sa mga LGU at CSO.
Sa pangkalahatan, ang intensyon ng handbook na ito ay upang magbigay kontribusyon sa nakabubuting pagsasama sa pagitan ng LGU at CSO para sa pinahusay na integratibo, malinaw at pinagkakatiwalaang PFM na sistema.
Panimula
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Table of ContentsDepenisyon ng mga Termino ................................................................................................. 1
Pagsali ng mga Civil Society Organization sa Proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget
Introduksyon ............................................................................................................................. 5
Participatory Budgeting sa Local Government na mga Units ............................................. 5
Kasalukuyang Kalagayan ng Partisipasyon ng CSO sa Proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget ................................................................................................................. 7
Ang Ninanais na Kalagayan ng Partisipasyon ng CSO sa Proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget ................................................................................................................. 8
Paano maisasama ng LGU ang mga CSO sa Proseso ng Pagtatakda ng Lokal na Budget? ..................................................................................................................................... 8
Ang Umuusbong na Tungkulin ng LGU-CSO sa Proseso ng Pagtatakda ng Budget ...... 9
Ang Proseso ng Pagtatakda ng Lokal na Budget ................................................................... 9
Pre-Budget Preparation .......................................................................................................... 10
Talaan 1: Umuusbong na Tungkulin sa Pre-Budget Preparation Stage ..................... 11
Unang Yugto – Budget Preparation ...................................................................................... 12
Talaan 2: Umuusbong na Tungkulin sa Yugto ng Budget Preparation ...................... 14
Ikalawang Bahagi – Awtorisasyon ng Budget...................................................................... 16
Talaan 3: Lumalabas na Tungkulin sa Estado ng Budget Authorization ................... 18
Ikatlong Bahagi – Budget Review ......................................................................................... 19
Talaan 4: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Review .............................. 21
Ikaapat na Bahagi – Budget Execution ................................................................................. 22
Talaan 5: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Execution.......................... 24
Ikalimang Bahagi – Budget Accountability ......................................................................... 28
Talaan 6: Lumalabas na mga Tungkulin sa Bahagi ng Budget Accountability ......... 30
Mga Annex
Annex A: Listahan ng Pagsunod ng LGU sa Budget Process ............................................ 32
Annex B: Balangkas ng Report sa Project Monitoring ....................................................... 36
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Listahan ngMga Ilustrasyon
Listahan ng Mga Talaan
Ilustrasyon 1: Benepisyo ng Participatory Budgeting ...................................... 7
Ilustrasyon 2: The Budget Cycle ........................................................................ 10
Ilustrasyon 3: Ang Flow Chat Budget Preparation ........................................ 13
Ilustrasyon 4: Flow Chart para sa Awtorisasyon ng Budget ......................... 17
Ilustrasyon 5: Ang Flow Chart ng Budget Review ......................................... 20
Ilustrasyon 6: Ang Flow Chart ng Budget Execution .................................... 23
Ilustrasyon 7: Ang Flow Chart ng Budget Accountability ............................. 29
Talaan 1: Umuusbong na Tungkulin sa Pre-Budget Preparation Stage ....... 11
Talaan 2: Umuusbong na Tungkulin sa Yugto ng Budget Preparation ........ 14
Talaan 3: Lumalabas na Tungkulin sa Estado ng Budget Authorization ..... 18
Talaan 4: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Review ................. 21
Talaan 5: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Execution ............ 24
Talaan 6: Lumalabas na mga Tungkulin sa Bahagi ng Budget Accountability ................................................................................................... 30
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
1
Ang mga terminolohiyang ginagamit sa Handbook na ito ay magkakaroon ng sumusunod na pakahulugan:
Akreditasyon – ang proseso ng pagbibigay kapangyarihan sa isang organisasyon na tumayong kinatawan sa isang espesyal na lupon at iba pang mga layunin, tulad ng paglahok sa mga programa ng lokal na pamahalaan. Ang handbook na ito ay ipapatupad sa pamamagitan ng paglabas ng isang kasulatan ng Department of the Interior and Local Government (DILG Memorandum Circular [MC] Blg. 2013-70 may petsang July 24, 2013).
Accountability – pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno sa publiko kung saan nagmula ang kanilang kapangyarihan para sa paggamit ng mga pampublikong pinagkukunang-yaman na dulot ng kanilang mga gawain sa loob at labas ng gobyerno.
Aktibidad – isang prosesong dinisenyo upang makatulong sa pagkamit ng partikular na layunin at ang pagpapatupad ng programa, sub-programa, o proyekto. (Budget Operations Manual [BOM] para sa mga LGU, 2008 na Edisyon).
Taunang Budget – tumutukoy sa pagpaplanong pinansyal na binubuo ng mga inestimang kikitain at gagastusin sa loob ng isang piskal na taon (Seksyon 306 [a], R.A. Blg. 7160).
Annual Investment Program (AIP) – tumutukoy sa taunang bahagi ng Local Development Investment Program (LDIP) na binubuo ng kabuuan ng mga kinakailangang kagamitan para sa lahat ng mga Programa/Proyekto/Aktibidad (mga PPA), na bumubuo sa taunang pangunahing ginagastos at regular na mga kinakailangan para sa operasyon ng LGU (BOM para sa mga LGU).
Appropriations – tumutukoy sa kapangyarihan dulot ng pinasang ordinansa na nag-uutos ng pagbabayad ng mga gamit o serbisyo mula sa pondo ng lokal na pamahalaan sa ilalim ng tiyak na kondisyon o partikular na layunin. (Seksyon 306 [b], R.A. Blg. 7160).
Bottom-Up Budgeting (BuB) – isang pamamaraan ng paghahanda ng panukala ng budget ng mga ahensya na isinasaalang-alang ang mga kinakailangan sa pag-unlad ng mga lungsod o munisipyo, tulad ng natukoy sa kani-kanilang planong aksyon upang mabawsaan ang kahirapan na siyang bubuuin sa pamamagitan ng malakas na partisipasyon ng mga organisasyon ng mga pangunahing sektor at iba pang organisasyon ng civil society (DBM- DILG-DSWD-NAPC MC Blg. 3 Series of 2012 may petsang Disyembre 20, 2012)..
Depenisyon ng mga Termino
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
2
Citizens’ Participation – isang demokratikong proseso na may “people empowerment”, kung saan ang mga organisadong mamamayan o mga CSO ay nagsusulong ng kanilang lehitimong at sama-samang interes sa pamamagitan ng pag-monitor ng pagiging mabisa ng mga PPA at maging kasama ng LGU sa pagbalangkas at pag-monitor ng lokal na budget.
Civil Society Organization (CSO) – isang “non-state” at “non-profit” na asosasyon na kumikilos para sa pag-unlad ng lipunan at pag-angat ng kondisyon ng mga mamamayan. Ang pangunahing uri ng mga CSO ay “non-governmental organization”, “people’s organizations”, “civic organizations”, kooperatiba, social movements, “professional group at business group” (DILG MC Blg. 2013-70 may petsang Hulyo 24, 2013).
Comprehensive Development Plan (CDP) – ang planong multi-sektoral na panglungsod/pangmunisipalidad na binubuo ng bisyon, layuning pangsektoral, paraan sa pag-unlad at polisiya sa loob ng termino ng mga opisyal ng LGU at medium-term. Kasama nito ang kaukulang mga PPA na nagsisilbing pangunahing mga input para sa programa ng pamumuhunan at sumusunod na pagba-budget at pagpapatupad ng mga proyekto para sa paglago at pag-unlad ng teritoryo ng lokal na pamahalaan. (BOM para sa mga LGU).
Constructive Engagement – isang samahan sa pagitan ng pamahalaan at kasamang CSO na tanda ng matagal na diyalogo tungo sa pagresolba ng mga problema habang nirerespeto at binibigyang-diin ang mga reporma.
CSO Representative – miyembro ng kinikilalang CSO ng Sanggunian na binigyang kapangyarihan ng CSO upang makilahok sa proseso ng pagtatakda ng lokal na budget ng partikular na LGU.
Local Development Council (LDC) – lupon na inatasan ng batas upang tulungan ang kaukulang Sanggunian sa pag-ayos at koordinasyon ng direksyon ng pag-unlad ng ekonomiya at lipunan sa loob ng kanilang mga teritoryo. (Seksyon 106, R.A. Blg. 7160).
Local Development Investment Program (LDIP) – isang pangunahing dokumento na nag-uugnay ng planong lokal sa budget. Binubuo nito ang uunahing mga PPA na mula sa CDP ng lungsod o munisipyo at sa PDPFP ng probinsya, na tugma sa kakayahang pampinansyal, at taunang ipapatupad sa loob ng tatlo hanggang anim na taon. Ang unang tatlong taon ng LDIP ay ipatutupad kasama ang prayoridad ng kasalukuyang mga LCE (DILG-NEDA-DBM-DOF JMC Blg. 001, s. 2007).
Non-Governmental Organization (NGO) – isang organisasyon na non-stock at non-profit na kumikilos kasama ang iba’t ibang komunidad upang isulong ang kanilang pangkalahatang kapakanan at pag-unlad at pagbibigay ng malawak na saklaw ng serbisyo para sa organisayon ng mga mamamayan at kalimitang kumikilos na may full-time staff. Ang social development organizations, foundations, at independent research institutions ay karaniwang halimbawa nito (DILG MC Blg. 2013-70 may petsang Hulyo 24, 2013).
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
3
Programa – isang magkakaparehong grupo ng mga aktibidad na kinakailangang gawin para sa pagsasagawa ng pangunahing hangarin na dahilan ng pagtatatag ng ahensya ng gobyerno at para sa pundasyon ng pagpapanatili ng operasyong administratibo ng ahensya para sa pangangailangan ng mga tauhan na sumusuporta sa operasyong administratibo ng ahensya o linya ng tungkulin. (BOM para sa mga LGU).
Proyekto – isang espeyal na gawain na isasakatuparan sa loob ng partikular na panahong inilaan upang magresulta sa ilang mga paunang-natukoy na sukatan ng mga gamit at serbisyo (BOM para sa mga LGU).
Resources – tumutukoy sa mga kita, kabuuan ng mga hiniram at libre o natitirang walang-restriksyong pera (DILG-NEDA-DBM-DOF JMC Blg. 001, s. 2007).
Revenue – tumutukoy sa mga kinita mula sa regular na sistema ng pagbubuwis na ipapatupad sa ilalim ng batas o ordinansa, at bilang gayon, na regular na naiipon sa bawat taon (Seksyon 306 [m], R.A. Blg. 7160).
Stakeholders – mga tao o organisasyon na maaring mula sa loob o labas ng LGU. Ang internal na mga namumuhunan tulad ng pinuno ng mga departamento, LDC at ng Sanggunian ay maaring imbitahan sa pamamagitan ng pormal na imbitasyon o internal na memorandum upang maging bahagi ng proseso ng konsultasyon. Ang eksternal na mga namumuhunan naman ay maaaring mga kinatawan mula sa mga CSO at mga ahensyang nasyonal na nakatalaga sa lugar; pinuno ng komunidad; pribadong sektor, at ibang pangunahing sektor tulad ng mga kababaihan, magsasaka, manginigsda, at iba pang grupo na nangangailangan (nakabase sa BOM para sa mga LGU).
Supplemental Budget – budget na itinakda pagkatapos ng Pagtatakda ng taunang budget ng Sanggunian (DILG-NEDA-DBM- DOF JMC Blg. 001, s. 2007). Ang mga pagbabago sa Taunang Budget ay maaaring gawin sa pamamagitan ng mga Budget na Pangtustos na itinakda alinsunod sa Seksyon 321 ng R.A. Blg. 7160 at Article 417 ng IRR, bilang sinusugan ng Administrative Order Blg. 47 na may petsang Abril 12, 1993.
Transparency – paghahayag ng mga may kaugnayan, naaabot, napapanahon at tamang mga impormasyon tungkol sa mga programa ng pamahalaan, mga transaksyon, mga plano, mga gawain, mga patakaran, mga proseso at mga pamamaraan.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
4
Pagsali ng mga CivilSociety Organization sa
Proseso ng pagtatakda ngLokal na Budget
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
5
Introduksyon
Ang budget ng lokal na pamahalaan ay dapat naglalarawan ng mga hangarin at mithiin ng mga mamamayan. Inaasahan ng mga tao ang gobyerno upang magkaroon ng pinakamahusay at mabisang
alokasyon ng mga pinagkukunang-yaman, lalo na ang Pagtatakda ng target at pagpalagay ng mga kakailanganing gastusin upang magbigay ng magandang kalidad ng kagamitan at serbisyo.
Ang transparency sa pangkalahatan ay mahalagang katangian ng mabuting pamamahala, at isang mahalagang paungunahing kinakailangan para sa accountability sa pagitan ng estado at mamamayan1. At sa pamamagitan ng Participatory Budgeting at pagbibigay ng kapasidad sa civil society, ang transparency at accountability ay patuloy na palalakasin at itatatag.
Participatory Budgeting sa Local Government na mga Units
Legal na Basehan
Dapat pasiglahin ng Estado ang mga organisasyong di-pampamahalaan, saligpamayanan, o sektoral na nagtataguyod ng kagalingan ng bansa. (Artikulo II, Seksyon 23, 1987 Saligang Batas ng Pilipinas).
Ang pakikibahagi ng pribadong sector sa lokal na pamamahala, partikular sa paghahatid ng mga pangunahing serbisyo, ay kinakailangang nahikayat na tiyak na magsasagawa ng pagsasakatuparan ng pagiging independente sa lokalidad bilang alternatibong estratehiya para sa tuloy-tuloy na pag-unlad (Chapter I, Seksyon 3 [l], Republic Act [R.A.] Blg. 7160, Local Government Code of 1991).
Tungkulin ng Sambayanan at Non-governmental na Organisasyon – ang mga yunit ng lokal na pamahalaan ay kailangang magsulong ng pag-eestablisa at operasyon ng ideya na ang sambayanan at mga non-governmental na organisasyon na maging aktibong kabahagi sa pagsusulong ng pagiging independente ng lokalidad (Chapter IV, Seksyon 34, R.A. Blg. 7160).
Ang participatory Budgeting ay isang pamamaraan kung saan ang mga mamamayan sa pamamagitan ng mga CSO, ay maaring makilahok sa proseso ng alokasyon ng mga pampublikong pinagkukunang-
yaman.
Dahil ang Participatory Budgeting ay nakatutulong sa pagsulong ng transparency, malaki ang potensyal nito upang maibsan ang korupsyon at kakulangan sa kakayahan. Ang Participatory Budgeting ay nagbibigay daan sa mga mamamayan ng oportunidad upang magkaroon ng opsyon at mamili na makakapekto sa paraan ng pagkilos ng kanilang pamahalaan.
1 McGee, Rosemary and John Gaventa, Review and Impact of Effectiveness of Transparency and Accountability Initiatives, IDS Institute of Development Studies, Synthesis Report, October 2010
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
6
Ang Budget Operations Manual (BOM) para sa mga Local Government Unit (LGU), 2008 Edition, ay nagpakilala ng sumusunod na alituntunin sa Participatory Budgeting kung saan ang mga LGU ay:
1. Payagan at gawin ang tunay na paglahok ng mga mamamayan sa pagplano at proseso ng Pagtatakda ng budget upang isulong at maitatag ang transparency at accountability sa lahat ng kanilang pinansyal na transaksyon.
2. Palawakin ang partisipasyon at pakikilahok ng mamamayan sa mga Local Development Council (LDC) at mga Local Finance Committee (LFC) sa pagbabahagi ng ideya, impormasyon at karanasan sa pagtatakda, pangangasiwa at alokasyon ng magagamit na pinagkukunang-yaman.
3. Ang layunin ay himukin ang mga “concerned citizens” na lumahok sa paggawa ng desisyon.
4. Gumamit ng demokratikong pamamaraan sa “group decision-making technique” upang magkaroon ng mga pagpipilian na tunay na tumutugon sa pangangailangan ng mga mamamayan lalo na sa mga inaapi at nahihirapang antas sa lipunan.
5. Isama ang mga desisyong nagawa sa mga plano at budget bilang resulta ng malawakang konsultasyon at partisipasyon na nagdudulot ng kolektibong kasunduan, pangako at pagmamay-ari ng mga tao.
6. Palawakin ang mga lugar para sa pakikiisa sa pagpaplano at pagtatakda ng budget.
7. Magtatag ng pangunahin at maglaan ng mag pinagkukunang-yaman habang nagsasagawa ng investment programming ng Program/Projects/Activities (PPA) bilang pangunahing koneksyon sa pagba-budget.
Lumabas ang mga karaniwang pag-iisip ukol sa kahalagahan ng Participatory Budgeting sa konsultasyon-diyalogo kasama ang mga LGU at CSO sa pagbabalangkas ng handbook na ito. Kinukumpirma nito ang resulta ng pag-aaral na ginawa ng World Bank2 kung saan sinasabi na ang Participatory Budgeting:
1. Ay nagpapalawak ng oportunidad para sa partisipasyon. Nanatiling palaisipan kung ang kalidad ng partisipasyon ay sapat para matiyak ang pangmatagalang interes sa mga kalahok at kung malawak ang pinagbatayan.
2. Ay makakaalis ng hadlang sa pagitan ng mamamayan at pamahalaan at mapapalakas ang komon na pag-uunawa at komunikasyon.
3. Pinapalakas ang lokal na mga CSO, na magpapabuti ng lokal na pamamahala sa mahabang panahon. Gayunpaman, ang mga organisasyon na makakakuha ng koneksyon sa paggawa at pakikipagtulungan sa mga lokal na pamahalaan ay maaaring maging kanilang sariling tulay sa lokal na pamahalaan.
4. Makakatulong sa pagpapanatiling makabuluhan ng mga imprastraktura at serbisyo sa komunidad na kanilang sineserbisyuhan.
5. Maaring magdulot ng karagdagang kita para sa ikauunlad ng kanilang lugar.
Sa katulad na paraan, sa ilalim ng BOM para sa mga LGU, ang mga LGU ay hinihikayat na payagan ang mga CSO upang sumali sa proseso ng pagtatakda ng budget dahil sa mga potensyal na mga benepisyo na nagmula sa kanilang paglahok tulad ng ipinapakita sa susunod na pahina2 Participatory Budgeting, edited by Anwar Shah, Public Sector Governance and Accountability Series, The World Bank, Washington D.C., undated
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
7
Kasalukuyang Kalagayan ng Partisipasyon ng CSO sa Proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget
Ang resulta ng Public Financial Management (PFM) Assessments gamit ang PFM Assessment Tool (PFMAT) sa pamamagitan ng 550ng nakatuoon sa mga LGU sa ilalim ng FY 2013 Bottom-up
Budgeting (BuB) process ay nagsasaad na habang ang proseso ng akreditasyon ng CSO sa LGU ay malakas, ang antas ng partisipasyon ng CSO sa pagtatakda ng budget ay mababa. Ayon sa ulat na nakalap sa pagbalangkas ng LGU PFM Reform Roadmap3, ang larawan sa kasalukuyang kalagayan ng partisipasyon ng mamamayan ay:
Pag-iisip na mayroong mababang antas ng suporta para sa mga kinikilalang CSO; at
Mababang kalidad ng partisipasyon ng CSO sa proseso ng pagtatakda ng budget.
3 The LGU PFM Reform Roadmap (2015) is a strategic guide on what LGUs want in the medium and long term periods, complemented by a well- designed action program that details the activities and schedules on how and when they can reach their desired PFM system’s end-state.
Ilustrasyon 1: Benepisyo ng Participatory Budgeting
Tinutulungan ang LGU na i-maximize
ang gamit ng resources
Ang service gaps dahil sa kakulangan sa pondo o resource ay maaaring tugunan na pribadong sektor o grupo ng civil
society.
Mababawasan ang pagkaantala sa
implementasyon ng mahahalagang
proyekto
Ang mga pagkaantala sa implementasyon ng mga proyekto ay maaaring dulot ng hindi pagkakaunawaan sa pagitan ng
mga concerned groups na hindi kabilang sa pormulasyon ng proyekto.
Magkaroon ng tiwala sa gobyerno
Ang paglapit ng gobyerno sa mga tao ay nagpapaigting ng kanilang pagsasama sa lahat ng gawain ng pamahalaan.
Tinitiyak ang pagpapatuloy at
pagpapanatili ng mga plano at budget
Ang mga taong may pagmamay-ari ng plano ay nakatuon sa kanyang epektibong pagpapatupad hanggang sa makumpleto
kahit na nagkaroon ng pagbabago sa pamunuan.
Tinitiyak na ang pagsasama-sama
at pagpapatupad ng mga inaprubahang Annual Investment
Program
Ang pagbabantay ng mga namumuhunan sa pagmomonitor ng katayuan ng naaprubahang mga PPA mula sa awtorisasyon, ribyu, pagpapatupad at pananagutan sa itinakdang budget ay
matitiyak sa matagumpay na paghahatid ng mga kagamitan at serbisyo sa mga target na tagatanggap.
Ang PFMAT para sa mga LGU ay isang sariling-pagsusuri, instrument na base sa ebidensya na naglalarawan ng bukas at maayos na Sistema ng PFM. Ito ay isang paunang paraan na nagtatatag ng mga tagapagpahiwatig na makatutulong sa mga LGU na makilala ang mga kalakasan at kahinaan sa kanilang PFM na sistem bilang batayan ng mga panukala ng pag-unlad. (DBM Local Budget Circular No. 2012-101, October 12, 2012)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
8
Sa katulad na paraan, sa panahon ng Consultation Workshops sa paghahanda ng handbook, isyu ng tiwala sa pagitan ng mga LGU at CSO ay lumabas dahil:
Sa kakulangan ng CSO ng teknikal na kaalaman sa proseso ng pagtatakda ng lokal na budget; at
Ang mga CSO ay iniimbitahan lamang para sa botohan na kinakailangan ayon sa batas
Ang Ninanais na Kalagayan ng Partisipasyon ng CSO sa Proseso ng pagtatakda ng Lokal na Budget
Isa sa nais na estado sa LGU PFM Reform Roadmap na kinilala ng mga namumuhunan ay ang “Kalidad ng partisipasyon ng mga CSO sa pagpapalano at proseso ng pagtatakda ng” na makakamit sa sumusunod
na paraan:
Koordinasyon at gawaing tumutugon sa mga Oversight Agency (OA) sa akreditasyon at partisipasyon ng CSO;
Mga kinikilalang at kumikilos na mga CSO sa lahat ng mga LGU;
Pagpapalakas ng mga CSO sa pamamagitan ng pagpapaunlad ng kapasidad; at
Tunay na partisipasyon ng mga CSO pagpplano at proseso ng pagtatakda ng budget.
Ang citizen’s participation ay pangunahing tungkol sa pagtaas ng kakayahang tumugon sa mga pangangailangan ng mamamayan sa pamamagitan ng pagtiyak na ang mga ito ay sapat at makabuluhan sa pagpaplano at proseso ng pagtatakda ng budget. Ang mga LGU ang dapat na kampeyon sa panghihikayat sa mga mamamayan na mag-organisa bilang mga CSO na sumama sa kanila na ayon sa balangkas ng Republic Act (RA) Blg. 7160 o 1991 Local Government Code sa pagbuo, pagpapatupad, pagsubaybay, pagsusuri at pagpapabuti ng mga lokal na budget. At bilang likas na resulta ang transparency at accountability ay mas napapagtibay ito.
Paano maisasama ng LGU ang mga CSO sa Proseso ng Pagtatakda ng Lokal na Budget?
Habang ang layunin ay gawing bukas ang LGU sa mas pinahusay at konstruktibong pagsasama sa mga CSO, hindi lang sa yugto ng pagpaplano kundi sa buong proseso ng pagtatakda ng budget,
dapat nitong isaisip na ang hangganan ng pagsasamang ito ay nakadepende sa kahandaan ng LGU at CSO. Dahil rito, walang “one-size-fits-all” na pamamaraan sa antas ng partisipasyon ng mga mamamayan na ang maaaring payagan ng LGU ngunit ito ay dapat sumailalim sa polisiyang inako ng bawat LGU habang isinasaalang-alang ang mga kasalukuyang pangyayari (e.g., politika at ekonomiya ng LGU o technikal na kapasidad at kagustuhan para sa CSO, atbp.
Alinsunod dito, ito ay mainam na i-set up ng mga LGU ang terms of engagement ng citizen’s participation na sakop ang mga sumusuunod:
1. Mga kinakailangan para sa proseso ng akreditasyon ng CSO, ayon sa alituntuning ibinigay ng naaangkop na nagbabantay na ahensya, kung mayroon;
Bottom-Up Budgeting (BuB) – isang pamamaraan ng paghahanda ng panukala ng budget ng mga ahensya na isinasaalang-alang ang mga kinakailangan sa pag-unlad ng mga lungsod o munisipyo, tulad ng natukoy sa kani-kanilang planong aksyon upang mabawasan ang kahirapan na siyang bubuuin sa pamamagitan ng malakas na partisipasyon ng mga organisasyon ng mga pangunahing sektor at iba pang organisasyon ng civil society . (DBM-DILG-DSWD-NAPC MC No. 3, series of 2012)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
9
2. Pagkakakilanlan ng mga phase sa Pagtatakda ng budget/s kung saan ay maaaring payagan ang partisipasyon ng CSO ;
3. Pagkakakilanlan ng mga saklaw at mekanismo ng paglahok ng CSO. Sa kaso ng Budget Authorization, ang Sanggunian ay maaaring magsama sa Internal Rules nito ng pamamaraan sa lawak ng naturang partisipasyon;
4. Lohistical at iba pang mga kaayusan; at
5. Iba pang mga pangangailang ng LGU at CSO.
Ang terms of engagement ay dapat pormal na tanggapin ng parehong LGU at CSO upangito ay matanggap at pormal na masiumlang ng parehong LGU at CSO upang matiyak na bawat partido ay susunod sa napagkasunduan. Isang regular na pagriribyu ng terms of engagement ng upang siguraduhin ang kabuluhan at bisa nito.
Ang Umuusbong na Tungkulin ng LGU-CSO sa Proseso ng Pagtatakda ng Budget
Tulad ng nasabi sa LGU PFM Reform Roadmap, ang pagbubukas ng pinto ng pamahalaan sa mga mamamayan ay hindi nangangahulugan na ang pamahalaan ay titigil nang kumilos, ngunit itong
kikilos sa ibang paraan (o sa mas mahusay na paraan). Malinaw sa lahat na hindi isinusuko ng LGU ang kanilang mga kapangyarihan, legal na karapatan at mga tungkulin. Sa halip, tinatanggap ng mga LGU ang mga bagong paraan sa paggamit ng kanilang kapangyarihan kasama ang mga CSOs. Dahil dito, mas nagiging malapit ang pamahalaan sa kanilang mga mamamayan na nagdudulot ng mas malakas na pakiramdam ng komunidad na nagsusulong ng mas responsive na pamahalaan.
Itong bahagi ng Handbook ay sasagot kung PAANO gagawin ang aming mithiin na makamit sa pakikilahok ng mamamayan sa proseso ng pagtatakda budget. Sa isang serye ng konsultasyon ng isinasagawa sa pagitan ng mga namumuhunan, ang inaasahang ng makabuluhang papel ng mga LGU, sa pamamagitan ng mga lokal na opisyal, at ang mga CSO ay nakilala para sa bawat bahagi ng pagtatakda ng budget bilang oportunidad para sa pagsasama-sama.
Itinatanghal sa ibaba ang mga kapansin-pansin na mga puntos sa proseso ng pagtatakda ng budget at ang mga kinilalang umuusbong na tungkulin ng mga LGU at CSO.
Ang Proseso ng Pagtatakda ng Lokal na Budget
Ang proseso ng pagtatakda ng lokal na budget ay isang siklo na may limang (5) bahagi o phases (see Ilustrasyon 2), at sila ay ang: (1)Budget Preparation; (2) Budget Authorization; (3) Budget Review;
(4) Budget Execution; at (5) Budget Accountability. Ang Local Government Budgeting ay tumutukoy sa probisyon ng paglalaan ng pinansyal na resources sa ginagampanan ng pamahalaan upang matapos ang mga layunin ng proyekto at programa base sa napagkasunduang plano at programa sap ag-unlad. Kasama nito ang:
Pagbabalangkas ng patakarang panpinansyal;
Pagpapasiya ng tinatayang mga resibo at pinagsama-samang antas ng budget;
Alokasyon ng pinagkukunang-yaman ng budget sa tungkulin, programa at proyekto ng LGU ayon sa prayoridad;
Paggawa ng ordinansa na nagbibigay kapangyarihan na magtakda ng budget;
Pagsusuri ng ordinansa ng pagtatakda ng budget;
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
10
Paglabas ng pondo sa nasasabing tanggapan sa LGU;
Pagpapatupad ng mga PPA; at
Pag-monitor at pag-uulat ng pisikal at pinansyal na impormasyon.
Bago magsimula ang pagtatkda ng budget, mayroong panimulang pagpaplano na tinatawag na pre-budget preparation na importante sa pag-uugnay ng budget sa plano.
Pre-Budget Preparation
Bago ang paghahanda ng pagtatakda ng mga panimulang pagpaplano ay isinasagawa ng LGU upang magkaroon ng pinal na AIP na inaako ng LDC at sinang-ayunan ng Sanggunian. Ang AIP ay ang
magiging basehan ng preparasyon ng budget. Ito ay batay sa Seksyon 305 (i) ng R.A. Blg. 7160 na nagsasaad ng “operationalize approved local development plans.”
Sa pagkilala sa kahalagahan ng partisipasyon ng mamamayan sa proseso ng pagtatakda ng lokal na budget, ang mga LGU ay mariing hinihikayat na magsagawa ng pampublikong konsultasyon na maaring kasabay ng lokal na estado ng pagpaplano para sa pag-unlad. Ang mga sumusunod ay ang mga iminumungkahing papel ng LGU at CSO sa pre-budget preparation na bahagi:
Ilustrasyon 2: The Budget Cycle
BUDGETPREPARATION
BUDGETAUTHORIZATION
BUDGETREVIEW
BUDGETEXECUTION
BUDGETACCOUNTABILITY
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
11
Talaan 1: Umuusbong na Tungkulin sa Pre-Budget Preparation Stage
AKTIBIDAD PAPEL NG LGU PAPEL NG CSO
1. PAGHAHANDA NG ANNUAL INVESTMENT PROGRAM (AIP) Ang AIP na inihahanda ng LDC ay ang taunang programa ng mga gastusin sa capital at kasalukuhang pangangailangan para sa operasyon ng LGU na agiging basehan sa preparasyon ng Annual at Supplemental Budgets.
Kukunin ng LDC ang AIP mula sa kasalukuyang bahagi ng LDIP, na kapag sinang-ayunan ng Sanggunian, ay magiging basehan ng preparasyon ng executive budget (Item 5.1.5 of DILG- NEDA-DBM-DOF JMC Blg. 1, s. 2007).
Ihanda ang AIP ayon sa CDP at LDIP na sinang-ayunan ng Sanggunian.
Imbitahan ang mga kinikilalang CSOs sa paghahanda ng AIP.
Kumpirmahin ang pagkakapareho ng AIP sa inaprubahang LDIP na dapat pareho sa inaprubahang CDP. Kung hindi man, sabihin ang mga hindi man, sabihin ang mga pinagkaiba.
2. PAG-APRUBA NG SANGGUNIAN SA AIP
Ang Sanggunian ay gagawa ng resolusyon na inaaprubahan ang AIP .
Imbitahan ang mga kinikilalang CSOs sa deliberasyon ng AIP.
Magbigay ng kopya ng resolution ng Sanggunian na inaaprubahan ang AIP sa mga kinikilalang CSOs.
Ipaskil ang kopya ng inaprubahang AIP batay sa Full Disclosure Policy na ayon sa kautusan ng DILG.
Kumpirmahin ang pagkakapareho ng AIP sa inaprubahang LDIP na dapat pareho sa inaprubahang CDP. Kung hindi man, sabihin ang mga hindi man, sabihin ang mga pinagkaiba.
Shown below are the budget preparation activities:
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
12
Unang Yugto – Budget Preparation
Legal na Basehan
Sa pagtanggap ng mga ulat tungkol sa kita at mga gastusin mula sa ingat-yaman, ang mga budget proposal ng mga
pinuno ng departamento at opisina, at pagtatantya sa posibleng kita at pinakamataas na bahagi mula sa lokal na komite sa pinansya, ang lokal na pinunong tagapagpaganap sa budget para sa kasiguraduhan sa piskal na taon ayon na rin sa mga probisyon para sa taon. Pamagat (Seksyon 318, R.A. Blg. 7160).
Bdget Preparation ang unang yugto sa proseso ng pagtatakda ng lokal na budget na nagsisimula sa pag-iisyu ng Budget Call ng Local Chief Executive at nagtatapos sa pagsumite ng executive budget sa
Sanggunian sa o bago ang Oktubre 16 ng kasalukuyang piskal na taon ayon sa Seksyon Seksyon 318, R.A. 7160.
Mayroong anim (6) na hakbang sa yugto ng Budget Preparation4:
Pag-isyu ng Budget Call – Hudyat ng pagsisimula ng paghahanda ng executive budget.
Paghahanda at Pagsumite ng Budget Proposals – ang budget proposal ay inihahanda ng mga pinuno ng departamento at isinusumite sa Local Budget Officer (LBO) para sa pagsusuri at konsolidasyon.
Magsagawa ng Budget Hearings and Suriin ang Budget Proposals – ang pagdinig at pagsusuri ay dapat sumunod sa mga sumusunod na hakbangin:
Magsagawa ng Teknikal na Budget Hearing – upang mapaliwanag ang pagkakaroon ng departamento o tanggapan at ang inaasahang outputs and pagkakagastusan para sa darating na na taon.
Suriin ang Budget Proposals – Susuriin ng mga miyembro ng LFC ang lahat ng budget proposals gamit ang “output and cost criteria”. Bawat panukala ay dapat magbigay ng sapat na basehan para matatag na ang output ay maaring makuha katambal ang alokasyon ng pondo para sa nasabing layunin.
Paghahanda ng Local Expenditure Program (LEP) - ang LEP ay binubo ng two (2) bahagi: estima ng kikitain; at iminungkahing paglalaanan na sakop ang kasalukuyang gastos para sa operasyon at capital outlays (Seksyon 314 [a], R.A. Blg. 7160).
Paghahanda ng Budget Message
Ang Budget Message ng LCE ay nagsasabi ng kahalagahan ng executive budget, lalo na ang relasyon nito sa inaprubahang LDP (Seksyon 314 [b], R.A. Blg. 7160). Ito ay ang buod ng mga iminungkahing executive budget na nagbibigay diin sa mga sumusunod: pinansyal na kaganapan sa nakaraang taon, mga layunin at mithiin para sap ag-unlad; policy thrusts; mga prayoridad na mga PPA; estima ng kikitain and pagmumulan nito; mga mahahalagang pagkakagastuan at expected outputs.
4 Sourced from the BOM for LGUs.
Step 1
Step 2
Step 3
Step 4
Step 5
a
B
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
13
Pagsumite ng Executive Budget sa Sanggunian – hindi lalampas ng ika-16 ng Oktubre ng kasalukuyang piskal na taon (Seksyon 318, R.A. Blg. 7160).
Base sa mga sumusunod na aktibidad, ang mga nakilalang umuusbong na tungkulin ng LGUs at CSOs sa budget preparation5 ay ang mga sumusunod:
5 Para sa mas madaling pagtingin, tingnan ang Checklist ng LGU Compliance sa Buget Process nan aka-attach bilang Annex A. Ang checklist ay naglalaman ng buod ng umuusbong na tungkulin ng LGUs na kasama ang CSOs sa lahat ng yugto ng proseso ng pagtatakda ng lokal na budget. Ito ay isang madaling gabay para sa CSO sa pagtukoy ng entry points para sa kanilang partisipasyon, at krusyal na aspeto ng proseso ng Pagtatakda ng lokal na budget na dapat kanilang bigyang diin. Kapag ito’y nakumpleto na, it ay magsisilbing record ng proseso sa paggawa at pag-monitor ng partikular na budget na maaring gawing gabay ng CSO, LGU at iba bang stakeholder.
Shown below are the budget preparation activities:
Ilustrasyon 3: Ang Flow Chat Budget Preparation
LCE LCE / LFC DEPARTMENTHEADS
Mag-isyu ng Budget Call Magsagawa ng Budget Forum
Maghanda at magsumite ng Budget Proposals
Magsagawa ng Budget Hearing
Ihanda ang LEP/ Executive Budget
Ihanda ang Budget Message
Isumite ang ExecutiveBudget sa Sanggunian
Step 6
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
14
Talaan 2: Umuusbong na Tungkulin sa Yugto ng Budget Preparation
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU PAPEL NG CSO
1.PAG-ISYU NG BUDGET CALL
Ang Budget Call ay isang direktibang mula sa LCE na naglalaman ng mga pangkalahatang layunin, partikular na layuning pangsektoral, desisyong pampolisiya, stratehiya, at ang prayoridad na PPAs sa bawat sector/tanggapan na inilalarawan sa AIP para sa taon ng budget.
Magbigay ng koya ng Budget Call sa mga kinikilalang na CSOs.
Isama sa Budget Call ang pangangailangan para sa mga Department Heads na kumonsulta sa mga kinikilalang na CSOs.
Siguraduhin na ang prayoridad sa AIP ay nabibigyang diin sa Budget Call.
2. MAGSAGAWA NG BUDGET FORUM
Isang araw na forum kung saan ang LBO ay ipinapaliwanag sa Department Heads ang mahahalagang paninindigan direksyon ng polisiya, pagmumulan ng kikitain, limit ng paggastos at stratehiya sa budget.
Imbitahan ang mga kinikilalang na CSO sa Budget Forum.
Inaasahan na ang Budget Forum ay makakapagbigay ng impormasyon kung bakit ang mga nirekomendang prayoridad ng mga kinikilalang mga CSO ay hindi kasama sa mga kinilalang PPA.
Makilahok sa Budget Forum upang magkaroon ng pangkalahatang pagpapahalaga sa paninindigan at prayoridad ng LGU para sa taon ng budget na nakasaad sa Budget Call.
3. PAGHAHANDA AT PAGSUMITE NG BUDGET PROPOSAL
Bawat Department Head ay naghahanda ng budget proposals at isusumite ito sa mga LBO para sa pagsusuri at konsolidasyon. Siya ay dapat magtukoy ng inaasahang outputs para sa taon ng budget and estima ng gastos.
Siguraduhin ng LCE na ang mga LCE ay kumonsulta sa mga kinikilalang na CSOs.
Ang Budget Call maaring maglagay ng kaukulang pangangailangan.
Ang mga sektroal na kinatawan ng kinikilalang na CSOs ay maaring makisama sa mganararapat na Department Heads concerned para matukoy ang target na pagbibigyan at kinakailangan ng pondo para sa partikular na sector.
Ang CSO ay maaring magmungkahi ng proyekto para sa konsiderasyon ng Department Heads. Kung sakaling hindi naisama ang iminunghaki ng CSO na PPA sa budget, ang CSO ay maaring magtanong ng impormasyon ukol rito sa LGU.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
15
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU PAPEL NG CSO
4. MAGSAGAWA NG BUDGET HEARINGS
Ang teknikal na budget hearing ay isinasagawa ng LFC upang patunayan ang pagkukunan ng kikitain, PPAs, estima ng gastos, inaasahang outputs para sa taon ng budget.
Imbitahan ang mga kinikilalang na CSOs sa budget hearings na may kaugnayan sa alalahaning sektoral.
Lumahok sa budget hearings upang magbigay ng inputs na may kaugnayan sa alalahaning sektoral.
5. PAGSUSURI NG BUDGET PROPOSALS
Susuriin ng LFC ang lahat ng budget proposals gamit ang “output and cost criteria”.
Maaring tularan ang magagandang halimbawa ng ibang LGUs in sa pagsasama sa CSOs sa LFC.
Maaring tularan ang magagandang halimbawa ng ibang CSOs sa LFC.
6. PAGSUMITE NG EXECUTIVE BUDGET SA SANGGUNIAN
Pagkaraan ng konsolidasyon ng budget proposal at pag-apruba ng LCE, isusumite ng LGU ang panukalang executive budget ng hindi lalampas sa ika-16 ng Oktobre 16 ng kasalukuyang piskal na taon ayon sa Seksyon 318 ng R.A. Blg. 7160.
Ito ay karaniwang ginagawa sa pamamagitan ng State of the Province/City/ Municipality Address (SOPA/ SOCA/SOMA), kung saanang ihahain ng LCE ang panukalang Annual Budget sa Sanggunian at sa ibang stakeholders.
Imbitahan ang mga kinikilalang na CSOs to the SOPA/SOCA/SOMA.
Dumalo sa SOPA/SOCA/ SOMA..
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
16
Ikalawang Bahagi – Awtorisasyon ng Budget
Basehang Legal
Sa katapusan o bago matapos ang taong kasalukuyan, kailangan kumilos ng kaugnay na Sanggunian, sa
pamamagitan ng ordinansa, ukol sa taunang budget ng yunit ng lokal na pamahalaan para sa kasunod na taong piskalya na base sa mga estima sa mga kita at gastos na isinumite ng lokal na pinunong tagapagpaganap (Seksyon 319, R.A. Blg. 7160).
Ang awtorisasyon ng budget ang ikalawang bahagi sa pagpoproseso ng lokal na budget na may kinalaman sa lehislatibong bahagi ng pagsasagawa ng ordinansa na may kianalaman sa pag-awtorisa
ng budget na sang-ayon sa pundasyong prinsipyo ng “Walang pera ang maaaring ilabas mula sa lokal na kaban ng pondo maliban sa sumasang-ayon alinsunod sa ordinansa o batas” (Seksyon 305 [a], R.A. Blg. 7160).
Ang bahaging ito ay nagsisimula sa panahong natanggap ng Sanggunian ang pang-ehekutibong budget na ipinasa ng LCE at nagtatapos sa pagsasagawa ng Ordinansa ng Apropriyasyon at pagsang-ayon ng LCE. Sa bahaging ito rin nagsasagawa ang Sanggunian ng mga pagdinig sa mga komite sa/na na nagsusuri sa pagsunod sa implementasyon ng pang-ehekutibong budget na may mga pangagailangang may kinalaman sa budget at pangkalahatang limitasyong nasasaad sa R. A. Blg. 7160.
Sa simula, ang Sanggunian ay kailangan magsagawa ng pagsisiyasat upang masuri ang mga dokumento na may kinalaman sa budget na mga isinumite gamit ang mga Local Budget Authorization Forms (na itinalaga ng BOM para sa mga LGU).
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
17
Ilustrasyon 4: Flow Chart para sa Awtorisasyon ng Budget
LOKAL NA PUNONG TAGAPAGPAGANAP SANGGUNIAN
LOKAL NA KOMITENG
PAMPINANSYADEPARTAMENTO
O OPISINA
Pagsasagawa ng paunang ribyu at ebalwasyon ng
Budget na Pang-ehekutibo (Taunan at Pangtustos na
Budget) (ng Komite sa Approriations/Finance
Pagpresenta ng Budget na Pang-
ehekutibo
Pag-justify sa kanilang mga
budget proposal
Deliberasyon sa Budget
Pag-awtorisa sa Budget (Taunan at Pangtustos na
Budget)
Umalalay sa Sanggunian sa
analisis at ribyu sa mga Taunan
at Pangtustos na Budget
Pagpasa ng Ordinansa ng Apropriyasyon sa LCE (ng Sekretarya sa Sanggunian)
Mapawalang-bisa ang pagtutol sa pamamagitan ng 2/3 na boto ng nakararami sa lahat ng mga
miyembro
Paglathala ng Ordinansa ng
Aprpriyasyon at pagpasa ng kopya
sa awtoridad na nagsasagawa
ng ribyu (ng Sekretarya sa Sanggunian)
Pagtutol oPag-apruba
sa ordinansa ng apropriyasyon
Pag-apruba
Pagtutol
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
18
Ang mga sumusunod ang mga natukoy na lumalabas na tungkulin ng mga LGU at CSO sa estado ng Budget Authorization6:
6 Para sa madaling pagsangguni, tingnan ang Listahan ng LGU Compliance sa Budget Process na kalakip sa Annex A.
Talaan 3: Lumalabas na Tungkulin sa Estado ng Budget Authorization
AKTIBIDAD TUNGKULIN NG LGU TUNGKULIN NG CSO
1. DELIBERASYON SA BUDGET
Dapat ikonsidera ng Sanggunian ang budget na pang-ehekutibo bilang bahaging prayoridad na kailangang mauna bago ang iba pang inaasahan at iminungkahing bahagi. Bilang alituntunin, dapat na ang lahat ng sesyon ng Sanggunian ay bukas sa publiko, liban na lang na itakda ng batas (Artikulo 105 [b], IRR ng R.A. Blg.7160).
Ang Sanggunian ang maglalathala ng abiso sa iskedyul ng deliberasyon ng budget sa tatlong (3) lantad na lugar pitong (7) araw o higit pa bago ang pagsasagawa ng nasabing aktibidad.
Mag-imbita ng mga kinikilalang CSO upang dumalo at magbigay ng kanilang bahagi sa mga sesyon sa deliberasyon ng budget, kasama na ang mga pagdinig ng komite.
Sa pag-obserba sa Internal Rules of Procedure (IRP) ng Sanggunian, ang mga kinikilalang CSO ay maaaring:
a. Magbigay ng kanilang bahagi sa mga pangangailangang sektoral;
b. Magbigay ng mga tanong sa mga pagbabago sa Budget na Pang-ehekutibo na hindi natagpuan sa aprubadong AIP.
2. PAG-AWTORISA SA TAUNANG BUDGET
Ang Sanggunian ang nag-aawtorisa sa taunang budget sa pamamagitan ng Appropriation Ordinance (AO).
Ang Sanggunian ay maaaring payagan ang mga kinikilalang CSO upang mag-obserba ng botohan para sa pagpapatupad ng AO.
Para mag-obserba ang mga kinikilalang mga CSO sa botohang isinasagawa ng Sanggunian.
3. PAG-APRUBA NG APPROPRIATION ORDINANCE
Ang AO na pinapatupad ng Sanggunian ay dapat na iharap sa LCE para sa pag-apruba, kung saan kinakailangan ilagay ang kaniyang lagda sa bawat pahina. Kung hindi naman, maaaring gamitin ng LCE ang pagpapawalang-bisa nito.
Makonsidera ng LCE ang pormal na mga komento at obserbasyon ng mga kinikilalang CSO, kung anuman, ito ay may kinalaman din sa labinlima (15) at sampung (10) araw na reglementary period para sa pag-apruba, para sa mga probinsya, at mga siyudad o munisipalidad, ayon sa Seksyon 54 (b), R.A. Blg. 7160.
Maiparating ng mga kinikilalang mga CSO sa LCE sa pormang pasulat ang kanilang obserbasyon sa deliberasyon at pagpapatupad ng AO, na naayon sa tamang reglementary period.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
19
AKTIBIDAD TUNGKULIN NG LGU TUNGKULIN NG CSO
4. PAGLATHALA NG APPROPRIATION ORDINANCE
Kinakailangang maglathala ang Sanggunian ng AO, sa Filipino, Ingles at lokal na wika, sa bulletin board ng mga pasukan ng kapitolyo ng probinsya o siyudad, o tanggapan ng munisipyo, depende sa kaso, at sa dalawa (2) o higit pang lantad na lugar sa kaugnay na LGU(Seksyon 59 [a at b], R.A. Blg. 7160).
Sumunod sa pangangailangang maglathala sa ilalim ng Seksyon 59 (a at b), R.A. Blg. 7160.
Sumunod sa Full Disclosure Policy alinsunod sa mga mayroon ng patakaran ang DILG.
Pag-monitor sa paglathala ng mga aprubadong AO, at pagtulong sa pagpapaalam nito sa publiko.
Ikatlong Bahagi – Budget Review
Mga Basehang Legal
Ang Department of Budget and Management ay kailangang magribyu ng mga ordinansa na nag-aawtorisa sa taunan
o pangtustos na apropriyasyon ng mga probisnya, highly-urbanized na mga lungsod, independenteng bumubuong mga lungsod, at munisipalidad na nasa Metropolitan Manila Area na ayon sa Seksyon 327 ng R.A. Blg. 7160 (Seksyon 326, R.A. Blg. 7160).
Kailangang magribyu ang Sangguniang Panlalawigan ng ordinansang nag-aawtorisa sa taunan o pangtustos na apropriyasyon ng bumubuong mga lungsod at mga munisipalidad sa parehong paraan at sa loob ng parehong panahon na itinalaga para sa ribyu ng iba pang mga ordinansa (Seksyon 327, R.A. Blg. 7160) ordinances (Section 327, R.A. No. 7160).
Ang Budget Review ang ikatlong bahagi sa lokal na pagpoproseso ng budget. Pangunahin nitong layunin ang matukoy kung ang ordinansa ay naayon sa mga pangangailangang pang-budget at pangkalahatang limitasyon na itinalaga sa Local Government Code ng 1991, gayundin sa mga probisyon ng iba pang naaayon na mga batas. Nagsisimula ito sa panahong matanggap ang Appropriation Ordinance ng may awtoridad na magribyu nito at magtatapos sa pag-iisyu ng aksyon sa ribyu.
Sa kaso ng mga Probinsya at Highly Urbanized na mga Siyudad, ang Rehiyonal na Opisina ng DBM, sa kaso ng mga Munisipalidad at Component na mga Siyudad, ang Sangguniang Panlalawigan, ang kailangang magsilbing awtoridad na taga-ribyu upang masiguro na ang AO ay sumunod sa mga pangangailangang pang-budget at pangkalahatang limitasyon na itinalaga sa R.A. Blg. 7160, gayundin sa mga probisyon ng iba pang naaayon na mga batas (Seksyon 326 at 327, R.A. Blg. 7160).
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
20
Ilustrasyon 5: Ang Flow Chart ng Budget Review
SEKRETARYA SA SANGGUNIAN
AWTORIDAD NA TAGA-RIBYULOKAL NA PUNONG
EHEKUTIBOSANGGUNIAN
Pagsuri ng Appropriation
Ordinance at mga kalakip na dokumento
sa budget
Pagsumite ng Appropriation
Ordinance
Pagtanggap at pagsasagawa ng
karampatang aksyon sa ribyu ng
budget
Pagribyu sa Appropriation
Ordinance
Pag-iisyu ng Aksyon sa Ribyu
Pagtanggap ng Aksyon sa Ribyu,
pagsumite nito sa Sanggunian
at pag-apekto sa kinakailangang
mga aksyon
1. Pagsuri kung sumunod sa mga pangangailangang pang-budget at pangkalahatang limitasyon
2. Pagsuri kung sumunod sa AIP
3. Pagsuri sa mga bagay na ipinagbabawal ng batas
Ang reglementary period ng ribyu ng AO ng mga probinsya, highly-urbanized na mga lungsod, independenteng mga component na lungsod, mga component na lungsod, at mga munisipalidad ay 90ng araw mula sa pagtanggap ng kopya ng AO (Seksyon 327, R.A. Blg. 7160).
Gamit ang mga Checklist sa mga Pangangailangan sa Dokumentayo at Pirma para sa Taunang Budget at Pangtustos na Budget, ang Rehiyonal na Opisinan ng DBM o ang Sangguniang Panlalawigan, kapag nagkataon, ay kailangang magsuri kung ang mga dokumento sa budget na may kasamang mga kailangang pirma ay naisumite kasama ng AO. Kung kulang ang isinumite, kinakailangang opisyal na isauli ang mga dokumento sa budget sa pamamagitan ng pagsulat sa kaugnay na LGU kung saan nakasaad na kailangang magsumite muli kasama ang mga kinakailangang mga dokumento at/o pirma ukol sa budget.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
21
Nasa ibaba ang mga tinukoy na lumalabas na tungkulin ng mga LGU at CSO sa Budget Review7:
7 For easy reference, refer to the Checklist of LGU Compliance in the Budget Process attached as Annex A.
Talaan 4: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Review
AKTIBIDAD TUNGKULIN NG LGU TUNGKULIN NG CSO
1. PAG-ISYU NG AKSYON SA RIBYU
Maaaring ideklara ng awtoridad na nagriribyu ang AO bilang: a) operatibo sa kabuuan nito;b) operatibo sa kabuuan nito, may ilang kondisyon;c) di-operatibo sa kabuuan nito; od) di-operatibo sa ilang bahagi nito.
Maaaring magbigay ng kopya ng sulat na ribyu ang LGU sa mga kinikilalang CSO, kung pinapayagan ito sa term ng kasunduan sa pagitan ng LGU at CSO.
Magsuri sa pagsunod ng LGU sa mga resulta ng ribyu.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
22
Ikaapat na Bahagi – Budget Execution
Mga Legal na Basehan
Ang mga isyung pampinansyal, mga transaksyon, at mga operasyon ng lokal na yunit ng pamahalaan ay kinakailangang mapasailalim
sa sumusunod na pangunahing mga prinsipyo:
a. Walang anumang pera ang maaaring ilabas sa lokal na kaban ng yaman maliban na lamang kung naaayon sa appropriations ordinance o sa batas;
b. Kinakailangang gamitin lamanag sa mga layong pampubliko ang pondo o pera ng lokal na pamahalaan;
c. Ang lokal na kita ay nagmumula lamang sa mga source na tuwirang ino-awtorisa ng batas o ng ordinansa, at samakatuwid ang koleksyon ay marapat lamang na ipahayag ng maayos;
d. Lahat ng opisyal na tinanggap na pera ng opisyal ng lokal na pamahalaan sa anumang kapasidad o pagkakataon ay kinakailangang isama bilang bahagi ng lokal na mga pondo, maliban na lamang na lamang kung taliwas sa sinasabi ng batas;
e. Ang mga trust fund sa lokal na kaban ng yaman ay hindi dapat na ipinambabayad maliban na lamang kung kung sumasang-ayon ito sa layunin na pinaglalaanan ng ponding ito o kung anuman ang dahilan sa pagbuo o pagtanggap ng pondo sa trust na ito;
f. Ang bawat opisyal ng yunit ng lokal na pamahalaan na sa kanilang tungkulin ay pinapayagan o kinakailangang magkaroon sila ng kustodiya sa lokal na pondo ay kinakailangan ding maayos na mangako, at ang naturang opisyal ay dapat na managot at maging responsable para sa nasabing mga pondo, kasama na rin ang pag-iingat dito na naaayon sa probisyon ng batas; at
g. Kinakailangang magbuo ng matinong planong pinansyal ang lokal na pamahalaan, at ang lokal na mga budget ay base sa tungkulin, mga aktibidad, at mga proyekto na ayon din sa inaasahang mga resulta (Seksyon 305, R.A. Blg. 7160).
Ang ordinansa na magsusulong sa taunang budget ay kinakailangang maipatupad sa unang bahagi pa lamang ng darating na bagong taon. Samantalang ang ordinansang magsusulong naman ng mga pangtustos na budget ay mabibigyang bisa lamang matapos itong maaprubahan o sa petsa na ito ay naisaayos. Sa gayon, ang responsibilidad para sa pagpapatupad ng taunan at pangtustos na budget ay pangunahing nakaatang sa Lokal na Punong Ehekutibo (Seksyon 320, R.A. Blg. 7160).
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
23
Ang Budget Execution ang ika-apat na bahagi sa pagpoproseso ng lokal nadget. Isinasama rito ang pagpapahayag ng mga pinaglalaanan at sertipikasyon ng mga nakahanda ng apropriyasyon, ang
pagrerekord ng aktwal na mga obligasyon, at paggamit ng ng mga pondo para sa awtorisadong mga PPA. Gayundin, bahagi rin nito ang aktwal na koleksyon ng mga kita na ikinukonsiderang kritikal na aspeto upang hindi lumampas ang mga gastos sa apropriyasyon. At higit sa lahat, pinakamahalagang umiikot ang lahat sa implementasyon ng mga PPA sa pamamagitan ng LGU.Ang mga account sa budget na pinapanatili sa bahaging ito ay ang mga:
Appropriation – Ito ang awtorisasyong gawa ng ordinansa, na namamahala sa pagbabayad ng mga gamit at serbisyo mula sa pondo ng lokal na pamahalaan sa ilalim ng itinalagang kondisyon o para sa ispesipikong layunin.
Allotment – Ito ang awtorisasyong inisyu ng LCE sa isang Deparatamento/Opisina ng LGU na hinahayaan itong magkaroon ng obligasyon para sa ispesipikong halaga sa loob pa rin ng apropriyasyon.
Obligation – Ito ang ispesipikong halaga sa loob ng inilaang budget na ipinangakong babayaran ng LGU para sa anumang makatarungang paggasta na isinagawa ng sinumang opisyal na may pananagutan bilang representante ng kaugnay na LGU.
Bilang summary, ang ilustrasyon sa baba ang magpapakita ng daloy ng proseso habang mayroong Budget Execution:
Ilustrasyon 6: Ang Flow Chart ng Budget Execution
LOKAL NA BUDGET OFFICER
LOKAL NA INGAT-YAMAN
LOKAL NA ACCOUNTANT
PINUNO NG MGA DEPARATAMENTO LFC
Ilabas ang allotment
Ihanda ang Pinansyal/
Pisikal na mga Performance
Target
Irekord sa talaan ang
aprubadong budget
I-obligate at Gamitin ang mga
Pondo para sa Implementasyon ng
mga PPA I-adjust ang mga Cash
Program, mga Pinansyal at
Pisikal na Performance Target para sa Kakulangan at
Kalabisan
Magbigay ng mga
Pagtatamang Aksyon
para sa mga Negatibong Pagbabago
Ihanda ang Cash Program
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
24
Sa huli, isa pang mahalagang aktibidad sa Pagpapatupad ng Budget ang implementasyon ng mga PPA ng mga may kinalaman na opisina mula sa mga pondong ibinigay sa panahon na bahagi ng pagsasakatuparan ng budget. Kaugnay nito, marami pang aktibidad pang-procurement ang isinasasagawa ayon sa Government Procurement Reform Act, R.A. Blg. 9184, at ang nirebisang Implementing Rules and Regulations (IRR) nito. Gaya ng mga hingiin ng batas na ito, upang mapabuti ang pagiging transparent sa proseso, at dagdag din sa kinatawan ng COA, may hindi bababa sa dalawa (2) na taga-obserba, na sa bawat bahagi ng proseso ng procurement, ay kailangang maimbitahan ng Bid and Awards Committee (BAC) upang umupo sa mga Gawain. Ang isa sa mga nasabing taga-obserba ay kailangang manggaling mula sa Non-government Organization na kinikilalang rehistrado sa Securities and Exchange Commission o sa Cooperative Development Authority, at kinakailangang naabot din ang iba pang pamantayang isinasaad ng batas (Seksyon 13, R.A. Blg. 9184.
Ang lumalabas na mga tungkulin ng LGU at CSO na binanggit sa Budget Execution Phase8 ay ang mga sumusunod: 910
8 For easy reference, refer to the Checklist of LGU Compliance in the Budget Process attached as Annex A.9 Reglementary period patterned after that prescribed in the Full Disclosure Policy of the DILG per MC No. 2013-140 dated December 3, 2013.
Talaan 5: Lumalabas na Tungkulin sa Bahagi ng Budget Execution
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU MGA TUNGKULIN NG CSO
1. ILABAS ANG MGA ALLOTMENT (LBM/ARO)
Inisyu ang Local Budget Matrix (LBM) upang maging epektibo ang komprehensibong paglalabas ng allotment para sa Departamento/Opisina. Ang paglalabas ng reserbadong halaga ay kinakailangang mabigyang epekto sa pamamagitan ng paggamit ng Allotment Release Order/s (ARO/s).
Maglathala ng impormasyon ukol sa paglalabas ng mga allotment (LBM/SAROs) sa tatlong (3) lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng dalawampung (20) araw mula sa paglabas ng allotment9.
Mag-monitor sa pagsunod ng LGU sa paglabas ng mga allotment.
Ipaalam sa mga may kinalaman na benepisyado at komunidad ang paglabas ng mga allotment sa pamamagitan ng tri-media o sa pagsasagawa ng mga pagpupulong sa kanila.
2. PAGLATHALA NG STATEMENT NG RECEIPTS AT EXPENDITURES SA LGU WEBSITE
Kinakailangang maglathala ang LGU ng buwanang Statement ng Receipts at Expenditures sa loob ng sampung (10) araw makalipas ang katapusan ng buwan sa pagsunod na rin sa Seksyon 513 ng R.A. Blg. 7160.
Maglathala ng impormasyon sa receipts at expenditures sa tatlong (3) lanta na mga lugar sa LGU sa loob ng sampung (10) araw makalipas ang katapusang ng buwan sa pagsunod na rin sa Seksyon 513 ng R.A. Blg. 7160; at sa loob ng dalawampung (20) araw mula sa pag-apruba ng LCE ng Taunang Report ng Receipts at Expenditures bilang kahingian sa ilalim ng Full Disclosure Policy ng DILG.
Mag-monitor ng mga paglathala bilang kahingian sa ilalim ng R.A. Blg. 7160 at ng Full Disclosure Policy ng DILG.
Maging tagapagtaguyod ng kamalayang pangmadla sa pamamagitan ng mga nakalathalang impormasyon sa tri-media.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
25
11
10 Reglementary period patterned after that prescribed in the Full Disclosure Policy of the DILG per MC No. 2013-140 dated December 3, 2013.
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU MGA TUNGKULIN NG CSO
3. PAGHAHANDA NG CASH PROGRAM AT PINANSYAL AT PISIKAL NA MGA
PERFORMANCE TARGET
Kinakailangang maghanda ang Lokal na Ingat-Yaman ng Cash Program. Ang Pinuno naman ng Departamento ang kailangang maghanda ng Summary ng Pinanysal at Pisikal na mga Performance Target para sa buong taon. Ibinabahagi ngdetalyadong pinansyal at mga performance target ang quarterly breakdown ng pinansyal na alokasyong kailangan upang makamit ang ispesipikong antas sa target.
Maglathala ng impormasyon sa mga sumusunod:
a. Cash Programb. Pinansyal at Pisikal na mga Performance Target
Sa tatlong (3) lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng dalawampung (20) araw makalipas ang katapusan ng bawat quarter10.
Mag-monitor ng pagsunod ng LGU sa paghahanda ng cash program at pinansyal at pisikal na mga performance target.
Ipabatid sa mga may kinalaman na benepisyado at sa komunidad ang mga impormasyon sa pamamagitan ng tri-media o magsagawa ng mga pagpupulong sa kanila.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
26
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU MGA TUNGKULIN NG CSO
4. MAG-OBLIGATE AT MAGLABAS NG MGA PONDO PARA SA IMPLEMENTASYON NG MGA PPA – PROSESO SA PROCUREMENT
Proseso sa Procurement
Para mapaigting ang transparency sa proseso, kailangang ang BAC ay mag-imbita, sa lahat ng bahagi ng proseso ng procurement, bilang dagdag sa kinatawan ng Commission on Audit, ng hindi bababa sa dalawang (2) taga-obserba upang umupo sa mga gawain sa proseso, isa (1) mula sa kinikilalang pribadong grupo sa sektor o disiplinang may kaugnayan sa isinasagawang procurement.
Implementasyon ng PPA
Ang responsibilidad para sa pagsasakatuparan ng taunan at pangtustos na budet ay kailangangang pangunahing nakaatang sa may kinalaman na LCE.
Sa implementasyon ng mgaPPA, kailangang masiguro ang mga sumusunod:
• mga pamantayan ng serbisyo• kalidad ng trabaho• timeline ng implementasyon• pagpipresyo ng mga produkto, mga kontrata at serbisyo• paglalabas/paggamit ng pondo ng PPA• tamang paghahatid sa mga target na benepisyaryo
Mag-imbita ng mga kwalipikadong mga CSO, kung sila ay papasa bilang taga-obserba, sa proseso ng procurement nang hindi hihigit sa tatlong (3) araw bago ang anumang Gawain sa procurement alinsunod sa Government Procurement Reform Act, R.A. Blg. 9184.
Mag-imbita ng mga kinikilalang CSO para mga-spot-check o sundan ang implementasyon ng mga isinasagawang proyekto.
(Ito ay maaaring maikumpara sa mga aktibidad sa pag-monitor sa Budget Accountability Phase na isinasagawa sa mga naka-iskedyul na panahon, hal., quarterly, mid-term at annual, at may layong maikumpara ang mga naisagawa na laban sa mga binabalak pa lang.)
Attend as observer in the Dumalo bilang taga-obserba sa proseso ng procurement at maging responsable alinsunod sa ilalim ng Seksyon 13.4 ng IRR ngR.A. Blg. 9184.
Maaaring gamiting batayan ang Procurement Observers Guide (POG) na inisyu ng GPPB.
Makibahagi sa pag-spot-check o pagsunod sa implementasyon ng mga isinasagawang proyekto at paghahanda ng Project Monitoring Report para isumite sa LCE. (Annex B)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
27
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU MGA TUNGKULIN NG CSO
5. MAG-ADJUST NG CASH PROGRAM PARA SA KAKULANGAN
AT KALABISAN
Ang LFC, sa pamamagitan ng lokal na Ingat-Yaman, ay kinakailangang gamitin ang reulta ng analisis sa daloy ng pera bilang basehan ng pag-adjust ng Cash Program at ng pinansyal at pisikal na mga target.
Maglathala ng impormasyon ukol san a-adjust na Cash Program sa tatlong (3) lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng dalawampung (20) araw makalipas ang katapusan ng bawat quarter11.
Mag-monitor kung nasusunod ba ng LGU ang preparasyon ng na-adjust na cash program, at pinansyal at pisikal na mga performance target.
6. MAGBIGAY NG MGA PAGTATAMANG AKSYON PARA SA MGA NEGATIBONG PAGBABAGO
Kailangang ikumpara ng LFC ang aktwal na mga gawain ng parehong pinansyal at pisikal na mga matagumpay na naisagawa na may kaugnayan sa mga target para sa quarter. Para sa mga pagbabago, ang may kinalaman na Puno ng Departamento ang kailangang magsagawa ng mga pagsasaayos na aksyon o paghahanda ng mga kinakailangang adjustment upang makahabol sa mga plano sa buong taon.
Render reports on actions taken Magbahagi ng mga report sa mga aksyong isinagawa upang matugunan ang mga negatibong mga pagbabago.
Magbigay ng mga kopya ng mga plano para sa paghahabol sa mga may kinalaman na partido.
Makipag-partner sa kinikilalang mga CSO upang matugunan ang mga kakulangan sa serbisyo at mabigyang-pansin ang kontribusyon ng mga CSO.
Mag-monitor ng mga akmang interbensyon at sukatan na ginagawa ng LGU sa mga negatibong pagbabago.
Umalalay sa LGU sa implementasyon ng mga akmang interbensyon sa negatibong mga pagbabago, na maaaring isama ang pagbibigay ng posibleng suporta sa serbisyo at/o mga kakulangan sa pinagkukunan ng panggagalingan ng mga serbisyo.
1
11 Reglementary period patterned after that prescribed in the Full Disclosure Policy of the DILG per MC No. 2013-140 dated December 3, 2013.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
28
Ikalimang Bahagi – Budget Accountability
Mga Legal na Basehan
Ang sinumang opisyal ng lokal na yunit ng pamahalaan na ang tungkulin ay ang magbigay o mag-require ng
pagmamay-ari o kustodiya sa pondo ng lokal na pamahalaan ay kinakailangang maging may pananagutan o responsable sa pag-iingat nito ayon na rin sa mga probisyon ng Titulo na ito. Ang ibang loka na opisyal, na hindi naman orihinal na may pananagutan dito ayon sa kanilang mga tungkulin, ay maaari ring maging may pananagutan at responsable sa mga pondo ng lokal na pamahalaan sa pamamagitan ng kanilang partisipasyon sa paggamit o aplikasyon nito (Seksyon 340, R.A. Blg. 7160).
Ang piskal na responsibilidad ay kinakailangang pagbahaginan ng lahat ng may kinalaman sa pagbibigay awtoridad sa paggamit ng mga Gawain, transaksyon at operasyong pinansyal ng lokal na mga yunit ng pamahalaan (Seksyon 305 (l), R.A. Blg. 7160).
Ang Budget Accountability ang huling bahagi ng proseso sa lokal na budget kung saan ito mismo ang pagbabantay sa takbo ng mga gawain ng LGU na may kinalaman sa pagkakaroon ng kita at paggamit
ng mga pinagkukunang-yaman para sa implementasyon ng mga PPA sa taon.
Nasasakop din nito ang pagrekord at pag-uulat ng mga pagsusuma at aktwal na kita at gastos, pag-monitor at ebalwasyon ng implementasyon na naaayon sa isinasaad ng pamantayan/polisiya at mga pinlanong mga target.
Sa madaling sabi, ito ang ebalwasyon ng mga pinansyal at pisikal na gawain sa implementasyon ng budget ng mga LGU.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
29
Ilustrasyon 7: Ang Flow Chart ng Budget Accountability
Implementasyon ng mga PPA
Pagpaplano/ Paggawa ng Program ng mga
PPA
Mga Nasasakupan
Alokasyon ng Pinagkukunan para
sa mga PPA
Pag-monitor ng mga
Nagawa/ Resulta ng mga PPA
Ebalwasyon ng
Pagsasagawa (Nagawa
laban sa mga target)
PAGSASAGAWA NG BUDGET
PAGIGING MAY PANANAGUTAN
SA BUDGET
PAGPAPLANO/ PAGGAWA NG PROGRAMA
PAGHAHANDA NG BUDGET
Mga resulta
Ang talaan sa itaas ang nagsasamari ng tungkulin ng bahagi ng budget accountability sa pagpaplano/ paggawa ng programa at serye ng pagba-budget, tulad din ng mgasumusunod:12
pagbibigay ng kailangang ebalwasyon para sa mga pagbabago sa implementasyon ng mga PPA sa pagsasagawa ng pagba-budget;
pagbibigay ng impormasyon sa mga gawain ng LGU sa pangkalahatang publiko; at
pagbibigay ng mga kailangang input sa pagpaplano at paggawa ng programa ng mgaPPA para sa pagsama nito sa paghahanda sa mga susunod na taunang budget.
12 BOM for LGUs.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
30
Sa pagkakaroon ng mga ganitong aktibidad sa ating isipan, nalalaman ng mga LGU at CSO ang kanilang mga tungkulin sa bahaging ito1314
13 For easy reference, refer to the Checklist of LGU Compliance in the Budget Process attached as Annex A.14 Reglementary period patterned after that prescribed in the Full Disclosure Policy of the DILG per MC No. 2013-140 dated December 3, 2013.
Talaan 6: Lumalabas na mga Tungkulin sa Bahagi ng Budget Accountability
AKTIBIDAD MGA TUNGKULIN NG LGU MGA TUNGKULIN NG CSO
1. PAG-MONITOR NG MGA NAGAWA NA AT RESULTA NG MGA PPA
Ang mga apropriyasyon na nakarekord sa mga libro ay kailangang maikumpara sa mga aktwal na koleksyon at kagastusan para sa parehong panahon.
Ang mga kagastusan ay nasusuri at namomonitor kaugnay ng mga nagawa na at mga napagtagumpayan.
Mag-imbita ng mga kinikilalang CSO upang makilahok sa mga aktibidad ng pagmonitor sa lokal na proyekto.
Maglathala ng impormasyong pinansyal sa tatlong (3) lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng dalawampung (20) araw makalipas ang katapusang ng bawat quarter14.
Mag-imbita ng mga kinikilalang CSO sa ebalwasyon sa gitna at dulo ng taon ng pangkalahatang Gawain ng LGU.
Mag-imbita ng mga kinikilalang CSO para sa in the ebalwasyon ng epekto ng mga programa at mga proyekto, at ng pangkalahatang Gawain ng LGU.
Paggamit ng kung ano ang mayroon ng gamit sa pagmomonitor tulad ng Citizens Satisfaction Report Card (mula sa CODE-NGO) at ng LGU Fiscal Sustainability Scorecard (mula sa BLGF).
Aktibong makilahok sa mga aktibida ng pagmonitor sa lokal na proyekto.
Pagpapabuti ng sariling teknikal na kakayahan ng mga CSO sa pagmonitor ng proyekto.
Pag-monitor sa implementasyon ng PPA at pagsusuri sa mga sumusunod
• pamantayan ng serbisyo
• kalidad ng trabaho
• pagiging napapanahon ng implementasyon
• pagpepresyo ng mga produkto, mga kontrata at mga serbisyo
• paglalabas/paggamit ng pondo ng PPA
• tamang paghahatid sa mga target na benepisyaryo
Pagbibigay ng mga rekomendasyon base sa resulta ng pagmomonitor.
Mag-organisa ng mga talakayan para sa mga mamamayan kasama ang LGU upang mabigyan ng reaksyon ang komunidad.
Aktibong paglahok sa ebalwasyon ng epekto ng mga programa at proyekto at ng pangkalahatang gawain ng LGU.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
31
Mga Annex
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
32
Annex A: Listahan ng Pagsunod ng LGU sa Budget Process
Sakop ang Annual Appropriations para sa Fiscal Year ______
Rehiyon: __________________________
Probinsya: __________________________
Siyudad/Munisipalidad: __________________________
Income Class: 1st ¨ 2nd ¨ 3rd ¨ 4th ¨ 5th ¨ 6th ¨
BUDGET PROCESS (ALINSUNOD SA BUDGET OPERA-TIONS MANUAL PARA SA MGA LGU)
Oo Hindi Hindi Batid
Petsa ng Pag-isyu
Komento
A. Paghahanda ng Budget
1. Binigyan ba ang mga kinikilalang CSO ng kopya ng Budget Call na inisyu ng LCE bago o mismong simula ng panahon ng paghahanda ng budget? (Tingnan ang petsa ng pag-isyu ng Budget Call)
2. Nabigyan ba ng ibayong pansin ang mga prayoridad sa AIP sa Budget Call?
3. Inimbitahan ba ang mga kinikilalang CSO sa Budget Forum? (Tingnan kung naipadala ba sa mga kinikilalang mga CSO ang mga imbitasyon)
4. Nag-isyu ba ang LCE ng polisiya na nagsasabing kailangang magkonsulta ang mga Puno ng Departamento sa mga kini-kilalang CSO? (Tingnan ang pag-isyu ng polisiya tungkol dito)
5. Inimbitahan ba ang mga kinikilalang CSO sa mga pagdinig ukol sa budget? (Tingnan kung naipadala ba sa mga kini-kilalang CSO ang mga imbitasyon)
6. Pinapayagan ba ang mga kinikilalang CSO na magbigay ng mga input sa mga pangangailangang sektoral sa panahon ng mga pagdinig ukol sa budget? (Magtanong sa mga kini-kilalang CSO o tingnan ang rekord/pagtatala sa mga pagdinig ukol sa budget)
7. Inimbitahan ba ng LGU ang mga kinikilalang CSO sa State of the Province Address (SOPA)/State of the City Address (SOCA)/State of the Municipality Address (SOMA)? (Ting-nan kung naipadala ba sa mga kinikilalang CSO ang mga imbitasyon)
8. Isinumite ba ng LCE ang executive budget sa Sanggunian bago o mismong Oktubre 16 ng kasalukuyang taon? (Ting-nan ang sulat ng pagpasa kung saan nakasulat ang petsa ng pagtanggap ng Sanggunian)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
33
BUDGET PROCESS (ALINSUNOD SA BUDGET OPERA-TIONS MANUAL PARA SA MGA LGU)
Oo Hindi Hindi Batid
Petsa ng Pag-isyu
Komento
B. Budget Authorization1. Naglathala ba ang Sanggunian ng paalala tungkol sa isked-
yul ng budget deliberation sa 3ng lantad na mga lugar nang hindi bababa sa 7ng araw bago ang pagsasagawa ng nasabing aktibidad? (Tingnan sa Sekretarya ng Sanggunian)
2. Pinayagan ba ng Sanggunian ang mga kinikilalang CSO upang mag-obserba sa pagboto para sa pagsasagawa ng AO? (Tingnan ang mga rekord/pagtatala ng mga Sesyon)
3. Kinonsidera ba ng LCE ang mga pormal na komento at ob-serbasyon ng mga kinikilalang CSO sa deliberasyon at pag-sasagawa ng AO sa kaniyang pinal na aksyon sa AO? (Tingan ang mga input ng mga CSO kaugnay ng pinal na aksyon sa AO ng LCE)
4. Inilathala ba ang AO sa bulletin board sa pasukan ng kap-itolyo sa probinsya o siyudad, munisipyo, o tanggapan ng barangay at sa hindi bababa sa dalawa (2) pang lantad na mga lugar sa may kinalaman na LGU nang hindi lalampas sa 5ng araw matapos ang pag-apruba ng LCE? (Tingnan ang petsa ng pag-apruba ng AO at ang petsa ng paglathala sa bul-letin board sa pasukan ng kapitolyo sa probinsya o siyudad, minisipyo, o tanggapan ng barangay at sa hindi bababa sa dalawa (2) pang lantad na mga lugar sa LGU; ito ay maaaring tingnan din sa librong nasa pangangalaga ng Sekretarya ng Sanggunian kung saan dapat nakasulat ang mga record ng petsa ng pag-apruba at paglathala ng Appropriation Ordi-nance ayon sa hinihingi ng ika-2ng talata ng Sesyon 59 (b), R.A. Blg. 7160)
C. Budget Review
1. Binigyan ba ng LGU ng kopya ng ribyu na sulat ang mga kinikilalang CSO? (Tingnan kung ipinadala ang kopya sa mga kinikilalang CSO)
2. Sumunod ba ang LGU kinalabasan ng ribyu ng mga awtori-dad na nagsagawa nito? (Ang detalye ng mga kinalabasan ng ribyu ay maaaring nakalagay ditto at ang mga aksyon/ pagsu-nod ay maaaring lagyan ng marking tesk nang magkahiwalay)
D. Budget Execution
1. Naglathala ba ang LGU ng impormasyon sa paglabas ng mga allotment sa 3ng lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng 20ng araw pagkatapos mailabas ang allotment? (Tingnan sa Local Budget Officer)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
34
BUDGET PROCESS (ALINSUNOD SA BUDGET OPERA-TIONS MANUAL PARA SA MGA LGU)
Oo Hindi Hindi Batid
Petsa ng Pag-isyu
Komento
2. Naglathala ba ang LGU ng Statement of Receipts and Expen-ditures sa 3ng lantad na mga lugar sa loob ng:a. Sampung (10) araw makalipas ang katapusan ng bawat
buwan (Sec. 513, R.A. Blg. 7160)?b. Dalawampung (20) araw pagkatapos ng pag-apruba ng
LCE sa Annual Report of Receipts and Expenditures?(Tingnan sa Local Treasurer)
3. Naglathala ba ang LGU ng cash program at pinansyal at pisikal na mga performance target tatlong (3) lantad na lugar sa LGU sa loob ng dalawampung (20) araw makalipas ang katapusan ng bawat quarter?
(Tingnan sa Local Treasurer at mga Puno ng Departamento)
4. Inimbitahan ba ng LGU ang kinikilalang CSO bilang taga-ob-serba sa proseso ng procurement alinsunod sa Government Procurement Reform Act, R.A. Blg. 9184? (Tingnan kung naipadala sa mga kinikilalang CSO ang imbitasyon)
5. Mayroon bang:a. kakulangan sa pera?b. pagsobra sa pera?
(Tingnan ang Cash Program)
6. Sa kaso nang may kakulangan o kalabisan sa kita, nai-adjust ba ang mga sumusunod:a. Cash Program (Tingnan ang nabagong Cash Program)b. Pinansyal at pisikal na mga target (Tingnan ang nabagong
mga Pinansyal at Pisikal na mga Target)7. Nagkaroon ba ng mga negatibong mga pagbabago sa:
a. mga koleksyon?b. projeksyon/pag-eestima?
(Tingnan sa Local Treasurer)
8. Isinagawa ba ang mga magpapabagong aksyon upang matu-gunan ang negatibong mga pagbabago? (Tingnan sa Project Monitoring Report Template ayon sa partikular na panahon, pagkatapos ay tingnan sa susunod na report ng pagmonitor upang makita kung natugunan ang mga pagbabago.)
E. Budget Accountability
1. Inimbitahan ba ng LGU ang kinikilalang mga CSO upang makilahok sa mga aktibidad sa proyekto? (Tingnan kung naipadala ba sa mga kinikilalang CSO ang mga imbitasyon)
2. Naglathala ba ang LGU ng pinansyal na impormasyon sa tatlong (3) lantad na mga lugar sa LGU sa loob ng dalawam-pung (20) araw makalipas ang katapusan ng bawat quar-ter15? (Tingnan sa Local Accountant)
3. Inimbitahan ba ng LGU ang mga kinikilalang CSO upang makilahok sa mga ebalwasyon sa gitna at huling bahagi ng taon? (Tingnan kung naipadala ba sa mga kinikilalang CSO ang mga imbitasyon)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
35
BUDGET PROCESS (ALINSUNOD SA BUDGET OPERA-TIONS MANUAL PARA SA MGA LGU)
Oo Hindi Hindi Batid
Petsa ng Pag-isyu
Komento
4. Inimbitahan ba ng LGU ang mga kinikilalang CSO upang makilahok sa ebalwasyon ng epekto? (Tingnan kung naipada-la ba sa mga kinikilalang CSO ang mga imbitasyon)
5. Ginamit ba ng LGU ang kung ano ang mayroon ng gamit sa pagmomonitor tulad ng Citizens Satisfaction Report Card (mula sa CODE-NGO) at LGU Fiscal Sustainability Score-card (mula sa Bureau of Local Government Finance (BLGF) ng Department of Finance?
15
Inihanda ni: __________________________________________________ Pangalan at Lagda ng Kinatawan ng CSO
__________________________________________________ Pangalan ng CSO
__________________________________________________ Petsa
15 Reglementary period patterned after that prescribed in the Full Disclosure Policy of the DILG per MC No. 2013-140 dated December 3, 2013.
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
36
Annex B: Balangkas ng Report sa Project Monitoring
REPORT SA PROJECT MONITORING
(Inihanda ng Programa/Proyekto)As of Quarter/Semester___
Rehiyon: LGU:
Tagapagpatupad na Opisina: (Pangalan ng Opisina ng LGU na nagpapatupad ng proyekto)
Pangalan ng Proyekto:(Pamagat ng proyekto tulad ng nakasulat sa in-apribahang Program of Work)
Lokasyon ng Proyekto:(Sityo/Baranggay sa munisipalidad/ lungsod kung saan isinasagawa ang proyekto)
Sektor: Ekonomik ¨ Sosyal ¨ Pangkalahatang Publiko ¨ Iba pa ¨ Estado ng Implementasyon: (Pisikal na naisagawang bahagi ng proyekto)Pakilagyan ng tsek: Nauna ¨ Ayon sa Iskedyul ¨ Huli sa Iskedyul ¨
MGA NALAMAN (1) POSIBLENG MGA RASON/SANHI (2) MGA REKOMENDASYON (3)
(Mga nakitang problema o maayos na pagsasagawa ng implementasyon ng proyekto)
(Mga pangyayari, insidente, atbp. na maaaring nagdulot ng problema o ng bagay na nakadagdag sa maayos na pagsasagawa.)
(Mga suhestyon para mas mapabuti pa ang mga gawain para sa pag-unlad o para tukuyin ang mga mahuhusay na pagsasagawa ng mga aksyon)
Inihanda ni: __________________________________________________ Pangalan at Lagda ng Kinatawan ng CSO - Monitor
__________________________________________________ Pangalan ng CSO
__________________________________________________ Petsa
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
37
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
DEPARTAMENTO NG BUDGET AT MANAGEMENT
TASKFORCE PARA SA PAGPAPAUNLAD NG HANDBOOK ON THE PARTICIPATION OF CIVIL SOCIETY ORGANIZATIONS
IN THE LOCAL BUDGET PROCESS
Pinuno ng Task Force : Direktor Imelda C. Laceras (DBM-RO VIII)
Mga Miyembro : Direktor Ma. Angelita C. Cells (DBM RO V) Direktor Annabelle M. Atillo (DBM RO X)
Grupo ng Tagapangasiwang Teknikal : Katuwang na Direktor Ruby P. Muro (DBM RO IV-A) Bb. Nympha R. Manalastas (DBM RO IV-A)
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
LGU PFM 2 ORGANISASYON NG PROYEKTO
Pinuno
Mga Miyembro
TAGAPANGASIWANG KOMITE NG PROYEKTO
Kalihim Florencio B. Abad, DBMKatuwang na Kalihim Mario L. Relampagos, DBM (Kapalitan, Disyembre 2012 - Mayo 2014)
Katuwang na Kalihim Janet B. Abuel, DBM (Kapalitan, Mayo 2014 - kasalukuyan)
Katuwang na Kalihim Jeremias N. Paul, DOFDirektor na Tagapagpaganap Salvador M. del Castillo, DOF-BLGF (Kapalitan)
Katuwang na Kalihim Austere A. Panadero, DILGDirector Anna Liza F. Bonagua, DILG (Kapalitan)
Direktor na Direktor na Tagapagpaganap Margarita R. Songco, NEDADirektor Remedios S. Endencia, NEDA (Kapalitan)
Mr. Hans Farnhammer, European UnionBb. Brenda Candries, European Union (Katuwang na Kalihim)
Technical Assistance Team
Team LeaderMr. Ian D. Collins
Decentralization ExpertDr. Norman R. Ramos
Institutional Development ExpertMs. Mary Geraldine C. Naraja
Imprest AdministratorDirektor Julian LL Pacificador, Jr.
PR
OJE
CT
TA
SK
FO
RC
E
Imprest Accounting OfficerDirektor Ruby R. Esteban
Project Technical Working Group
DBM : Director Carmencita N. DelantarAssistant Director Ruby P. Muro
DOF : Director Divina M. CorpuzMs. Maria Paz Javier
DILG : Director Anna Liza F. BonaguaAssistant Director Dennis D. Villaseñor
NEDA: Director Remedios S. EndenciaMr. Alih Faisal Abdul
Agency Project Teams
DBM : Ms. Nympha R. ManalastasMs. Carmencita S. MarasiganMr. John Aries S. Macaspac
DOF : Ms. Ma Pamela P. QuizonMs. Annabelle C. Garrido
DILG: Mr. Edward T. TemplonuevoMs. Melanie P. Angulo
NEDA: Mr. Orville Edcarson Cardenas
Project Task Force Support Staff
Deputy Imprest AdministratorAtty. Leila Magda G. Rivera
Administrative OfficerMs. Rowena M. Marte
Accounting SpecialistMr. Ryan Joseph E. Dagdag
CashierMs. Mary Joy M. Ciriaco
Administrative AssistantMr. Lemuel Dizon
Administrative AssistantMs. Ma. Gina C. Manuel
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
BACK COVER
This Project is funded by the European Union andimplemented by the Government of the Philippines
Strong PFM = Better Services
Dig
ital c
opy
dow
nloa
ded
from
LG
UP
FM.P
H
