148
PASQUALE POLIDORI

hansel o gretel Layout 1 - pasqualepolidori.com filemona mua lipa ekomaki pasi, mokati ba nzete azuaki makanisi ya mabe, butu moko boye, na mbeto. Alobeli muasi na ye boye: “Tokosuka

  • Upload
    haquynh

  • View
    213

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

PASQUALE POLIDORI

HANSEL O GRETEL tango bakatisaki mayi malamu

SUKA MOSUSUPO NA HANSEL NA GRETEL

SOKI OSEPELITE KENDE ESIKA MOSUSU

Ezalaki mokolo moko, nakati

ya zamba ya monene, mobola

moko boye mokati ba nzete

azalaki kovanda na muasi na ye na

bana na ye mibale. Kombo ya muana

mobali ezalaki Hansel, ya muana

muasi Gretel. Libota mobimba ezalaki

koliya te. Likolo ya nzala oyo ekotaki

na mboka mbula mobimba, na ko-

11

mona mua lipa ekomaki pasi, mokati

ba nzete azuaki makanisi ya mabe,

butu moko boye, na mbeto. Alobeli

muasi na ye boye: “Tokosuka wapi?

Tokoleyisa bana na biso nini,lokola

tozangi biso moko ka mua eloko?”

“Yoka mobali na ngayi,” ezongisi

muasi, “oyebi eloko tokosala? Kaka

na tongotongo, tokomema bana na

biso nakati ya zamba, tokopelisela

bango moto, tokopesa bango ka mua-

lipa. Sima tokokende mosala totiki

bango moko. Bakoyeba lisusu nzela

na bango te, na biso moko bakotika

12

biso na kimia.” “Te, muasi na ngayi,”

ezongisi mokati “ba nzete. Nakosala

bongo te! Ndenge nini ngayi natika

bana na ngayi bango moko nakati ya

zamba! Ba nyama ya kanda bakowu-

mela koliya bango te.” “Ho! Liboma,”

ezongiseli ye, “olingi tokufua nzala

biso nyonso mine? Soki bongo, bon-

gisa sikoyo mabaya pona kotonga ba

sanduku na biso.” Atungisaki mobali

andima kaka makanisi oyo. “Kasi,

naza na mawa ya bana na ngayi!”

ezongiseli ye mobali.

13

Likolo ya nzala, bana nyonso mibale

batikala kolala pongi te. Bayokaki

ndenge mama mobokoli azalaki kolo-

bela tata na bango. Gretel alelaka

mingi, sima alobeli ndeko na ye:

“Esili pona biso.” “Kimia, Gretel”

ezongiseliye Hansel. “Komitungisa

te; nakoluka ndenge tobimela na li-

kambo oyo.” Tango baboti balalaki,

alamukaki, alataki bilamba, afongo-

laki ndako, abimaki libando. Sanza

ezalaki kongenga likolo, na mabanga

ya mikemike ya pembe liboso ya

ndako ezalaki kongenga lokola ma-

14

banga ya talo. Hansel alokotaki yango

ebele, abombi yango na bilamba.

Sima azongi na ndako alobeli Gretel:

“Ndimela ngayi, leki na ngayi ya

muasi, lala pe malamu. Nzambe ako-

tika biso te.” Na ye moko pe alalaki.

Tango tongo etanaki, liboso kutu

moyi ebima, muasi alamusaki bana

nyonso mibale: “Bolamuka, ba goyi-

goyi! Tozokende na zamba koluka ba

nzete.” Apesi bango mua lipa, sima

alobi: “Koliya na bino ya moyi, yan-

goyo; bosilisa nyonso mbangum-

bangu te, po sima eloko mosusu eza

15

te.” Lokola bilamba ya Hansel eton-

daki mabanga, Gretel atshiyaki lipa

nakati ya elamba ya mosala. Sima,

bango nyonso mibale bamitshiyaki na

nzela bakeyi na zamba. Mua ngonga

muke sima ya litamboli, Hansel atele-

maki, abalukaki, atalaki bisika bawu-

taki. Mbala na mbala, azalaki

kozongela litelemeli oyo. Tata alobeli

ye: “Ozo tala nini, Hansel, pona nini

ozo tikala kaka sima? Keba na yo, ko-

bosana kotambola te!” “Ha, tata”

ezongisaki Hansel, “nazo tala nyawu

na ngayi ya pembe oyo eza likolo ya

16

ndako na biso pona kolaka ye.” Muasi

alobi: “Liboma na yo! Eza nyawu te,

ezali molili ya moyi likolo ya nzela ya

moto.” Hansel, ya solo, amonaki

nyawu te. Kasi, na litelemeli nyonso,

azalaki kozua libanga ya pembe na bi-

lamba na ye, azalaki kobuakango na

nzela.

Tango bakomaki nakati ya zamba, tata

alobi: “Sikoyo, bana, bolokota ba

nzete! Nakopelisa moto po bokufua

malili te.” Hansel na Gretel baloko-

taki ba nzete mingi ya mike mike ya

17

BONGO TATA?

kokawuka na ka mua ngomba ya

zamba wana. Tango bapeliselaki

yango moto, sima ya bozueli malamu,

muasi alobi: “Bolala pembeni nango,

bana na ngayi, bopema. Tokeyi ko-

luka ba nzete. Tango tokosilisa, to-

koya koluka bino.” Hansel na Gretel

bavandaka pembeni ya moto. Tango

ngonga ya koliya ekokaki, baliyaki

mua lipa na bango. Bazalaki koyoka

makelele ya pawu. Bakanisaki tata na

bango azalaki pembeni. Kasi ezalaki

pawu te. Ezalaki lindalala tata na

bango akangisaki na nzete oyo ezalaki

20

koningana likolo ya mopepe. Lokola

bavandaki wana kala miso na bango

elembaki, nasima balalaki pongi.

Tango balamukaki, butu esi ekweyaki.

Gretel abandaki kolela na koloba:

“Tokosala ndenge nini pona kobima

na zamba?” Hansel akomisaki ye mo-

tema makasi: “Zela nano muke, alo-

baki, tii sanza ebima. Na yango,

tokozua nzela ya kozongela.” Tango

sanza engengaki na likolo, azuaki

ndeko na ye ya muasi na loboko, sima

alandaki mabanga ya mikemike ya

pembe. Ezalaki kongenga lokola fwa-

21

langa ya mobesu na kolakisa nzela.

Bana batambolaki butu mobimba, na-

sima tango moyi ebimaki, bakomaki

na ndako na bango. Babelelaki na li-

koteli ya ndako. Tango muasi ayaki

kofongola. Tango amonaki ke baza-

laki Hansel na Gretel, alobi: “Bana

mabe? Pona nini bolalaki mosika na

zamba? Tokanisaki bokozonga lisusu

te.” Tata na bango, ye, asepelaki, po

azalaki na mawa lokola batikaki

bango moko nakati ya zamba.

Mwa muke na sima, nzala ebetaki li-

22

susu makasi, na bana balandaki oyo

mama mobokoli azalaki kolobela mo-

bali na ye na butu: “Totikali na eloko

ya koliya te, kaka ka mua lipa ya

muke, sima tosuki! Ebongi tomilon-

gola na bana; tokomema bango naka-

tikati ya zamba penza, bisika

bakomonela nzela ya kozongela li-

susu te; eloko yakosala lisusu eza te.”

Tata azalaki na mawa mingi. Akani-

saki, “ebongi kokabola bileyi ya suka

na bana.” Kasi muasi alingaki koyoka

bongo ata muke te. Agangelaki ye

mingi. Oyo alobi eloko ya ebandeli,

23

ebongi aloba oyo elandi. Lokola andi-

maki mbala ya liboso, andima lisusu

mbala oyo. Bana balalaki nano te. Ba-

yokaki nyonso. Tango baboti balalaki

makasi, Hansel alamukaki po akende

kolokota mabanga ndenge asalaki

mbala ya liboso. Kasi mama mobo-

koli akangaki ndako makasi, na

muana mobali akokaki kobima te.

Azalaki kokolisa leki na ye motema:

“Kolela te, Gretel, lala malamu;

Nzambe ya boboto akosalisa biso.”

Na tongo makasi, mama mobokoli

24

alamusaki bana. Apesaki bango mua

lipa muke, muke lisusu koleka mbala

ya liboso. Na nzela ya zamba, Hansel

abebisaki yango na bilamba; azalaki

kotelema mingi na nzela pona ko-

buaka ndambu na babele. “Hansel,

pona nini ozo telematelema na komi-

tala boye?” atunaki tata. “Kende nzela

na yo!” “Nazo tala ndeke na ngayi ya

muke, likolo ya ndako, pona kolaka

ye!” ezongisaki Hansel. “Liboma!”

elobaki muasi. “Eza ndeke te, eza

moyi oyo ezali kosakana likolo ya

nzela ya moto.” Hansel akotika lipa

25

nyoso na nzela. Mama mobokoli ame-

maki bana na suka ya katikati ya

zamba, mosika oyo batikala kokende

te. Basalaki lisusu moto ya monene.

Sima muasi alobi: “Botikala wana,

bana. Tango bokolemba, bolala muke.

Biso tokeyi kokata ba nzete. Na

pokua, tango tokosilisa, tokoya ko-

luka bino.” Nakatikati ya moyi, Gretel

akabolaki lipa na ye na Hansel po ye

abebisaki ya ye na nzela. Sima bala-

laki. Pokua mobimba elekaki, bamo-

naki ata mutu te. Nakati ya butu

balamukaki, Hansel akomisaki ndeko

26

na ye motema makasi, alobi: “Zela

sanza ebima, Gretel, tokomona ba

mapa ya mikemike oyo na buaki.

Ekolakisa biso nzela ya ndako.”

Tango sanza ebimaki, bamitshiyaki na

nzela. Kasi ata ka mua kitendi moko

ya lipa ezalaki te. Ba ndeke ebele ya

bilanga na konyi eliyaki yango. Bana

wana mibale batambolaki butu mo-

bimba, na mokolo elandaki,bakokaki

kobima na zamba te. Bazalaki na

nzala, kolongola kaka ka mua mbuma

muke oyo batshiyaki na lolemo. Ko-

lemba na bango mingi elembisaki pe

27

makolo. Bakueyaki na se ya nzete

moko boye, balalaki.

Mikolo misatu esi elekaki tango ba-

lunguaki na ndako na bango. Baken-

daki liboso na kokota kaka nakatikati

ya zamba. Soki mutu ayaka kosalisa

bango te, balingaki bakufua. Nakati-

kati ya moyi, bamonaki ndeke ya ki-

toko na nzete, pembe lokola mabanga

ya mbula. Azalaki koyemba kitoko

penza. Koyemba wana etindaki bana

batelema po bayoka ye. Tango asili-

saki, afongolaki mapapu, apumbuaki

28

liboso na bango. Bana balandaki ye tii

na ka mua ndako ya muke pona kotala

ndeke ya pembe ya kitoko ndenge ate-

lemaki na songe. Tango bakomaki

pembeni, bamonaki ke ka mua ndaku

wana esalamaki na lipa balatisango

gato. Evandeli ya ndako ya mike eza-

laki ya sukadi. “Tokomitshiya na mo-

sala,” alobaki hansel, “tokosala bileyi

Nzambe abenisi. Nakoliya mua

ndambu ya songe; ezo monana ki-

toko!” Hansel amataki na songe,

azuaki mua ndambu ya muke pona

komekango: Gretel abandaki kolem-

29

HANSEL, TIKA TATA.

bola mabanga. Boye bayokaki mun-

gongo moko kitoko ezo bima na

ndako: “Lolemo, lolemo fiba! Nani

wana ndako nanga azo fiba?” bana

bazongisaki. “Eza mopepe, eza mo-

pepe. Muana oyo ya lola.” Bakendaki

kaka limoso, baliyaki, basalaki pe

mosala. Hansel, oyo amonaki mutu ya

ndako elengi, akueyisaki mbuma

moko ya monene na babele, Gretel

akataki kitalatala mobimba, avandaki

na babele, abandaki koliya. Likoteli,

mbala moko, efunguamaki. Muasi,

mpaka lokola libanga, asimbaki li-

32

bende na maboko, abimaki na ndako.

Hansel na Gretel bazuaki bobangi

moko monene, batikaki biloko nyonso

bazalaki kosimba na maboko na

bango. Mpaka aningisaki mutu, alobi:

“He! Bana na ngayi, nani amemi bino

awa? Bokota, boya epayi na ngayi!

Eloko moko ya mabe ekosalemela

bino te.” Azua bango nyonso mibale

na maboko, akotisaki bango na ka

mua ndako. Apesaki bango bileyi ya

kitoko, miliki, mikate, sukadi, mbala

na mbila. Sima, abongiselaki bango

mbeto ya mike mibale: Hansel na

33

Gretel balalaki wana. Bamikanisaki

na Paladiso.

Kasi bolingo ya mpaka ezalaki ya li-

banda. Ya solo, azalaki ndoki ya kanda

na boloki ya bana. Atongaki ndako ya

lipa pona kokosa bango. Soki azuaka

moko, ezalaki po aboma ye, alamba

ye, aliya ye. Pona ye, elingaki ezala

esengo. Ndoki azalaki na miso mu-

tane, azalaki komona malamu te. Kasi,

azalaki na likaniseli ya ndenge mo-

susu, lokola ba nyama, azalaki koyeba

likomeli ya batu na mosika. Tango

34

Hansel na Gretel bakomaki pembeni

ya ndako na ye,asekaki na kanda, alo-

baki na mungono ya kitoko: “Ba oyo

wana, nazui bango! Ebongi bakima

ngayi te!” Na tongo tongo, liboso bana

balamuka, atelemaki.Tango amonaki

ke bazalaki kolala malamu, na matama

kitoko ya sembe sembe, amilobelaki

na motema: “Koliya kitoko nakosala!”

akangaki Hansel na loboko na ye ya

makasi, amemaki ye na ka mua elaleli

ya bibuele, akangaki ye kuna na fun-

gola. Agangaki makasi, kasi ye elobe-

laki ye eloko te. Ndoki apusanaki

35

lisusu epayi ya Gretel, aningisaki ye

po alamusa ye, agangaki: “Telema, go-

yigoyi! Kende koluka mayi, lamba ka

mua eloko kitoko ya koliya pona

ndeko na yo. Azala na elaleli ya bi-

buele, ebongi akoma monene. Tango

akobonga malamu, nakoliya ye.” Gre-

tel abandaki kolela, kasi wana elobe-

laki ye eloko te. Ya ye mosala ezalaki

andima kaka oyo muasi wana ya mabe

azalaki kosenga.

Balambaki pona mobola Hansel bileyi

moko ya ndenge mosusu. Gretel, ye,

36

akokaki koliya kaka ba nkoba. Tongo

nyonso, mpaka azalaki kokota na ela-

leli ya bibuele, azalaki koloba: “Han-

sel, tanda misapi, namona soki osi

okomi monene.” Kasi Hansel azalaki

kotanda kaka ka mua musapi ya

muke, ndoki, oyo azalaki na miso

mabe, azalaki koyeba te. Akanisaki ke

ezalaki ya solo musapi ya Hansel.

Azalaki kokamua ndenge azalaki ko-

koma monene te. Tango ba semene

mine elekaki, na muana azalaki kaka

muke, muasi asilikaki, azuaki eyano

ya kozela lisusu mulayi te. “Ola! Gre-

37

tel,” agangaki, “sala noki omema

mayi. Hansel azala monene azala

muke, lobi nde nakoboma ye, naliya

ye.” “Mama eh,” ndenge alelaki,

muana, atombolaki ba kantine ya

mayi, ndenge mayi ya miso ekueyaki

na matama na ye! “Nzambe wa bo-

boto, salisa biso!” agangaki. “Soki

kaka ba nyama ya zamba baliyaka

biso! Muke boye tolingaki tokufua

esika moko!” “Tika kolela!” elobaki

mpaka, “ekosalisa yo na eloko te!”

Tongo makasi, Gretel azuaki moyano

ya kotondisa nzungu monene ya mayi

38

na kopelisa moto. “Tokosala liboso

potopoto,” alobaki ndoki. “Nasi nape-

lisi fulu, na kolamba oyo esengeli.”

Atindaki mobola Gretel na fulu, eza-

laki kobimisa milinga ya makasi.

“Kota na kati! Apesaki mibeko, tala

soki eza mua moto pona kolamba.”

Azalaki na makanisi ya kokanga fulu

soki muana akotaka nakati pona ko-

lamba ye. Alingaki aliya ye pe. Kasi

Gretel atimbelaki mayele na ye, alo-

baki: “Nayebi ndenge ya kosala te,

bakotaka ndenge nini na fulu?”

“Eloko,” elobaki ndoki, “likoteli eza

39

mua monene, tala, nakoki kokota kuna

nga moko.” Akotisaki mutu. Boye Gre-

tel atindikaki ye makasi na fulu, akan-

gaki likoteli, azipaki yango. Ndoki

abandaki koganga makasi koleka. Kasi

Gretel akendaki na ye, na ndoki oyo ya

mabe atikalaki kokufua. Gretel, ye,

akimaki mbangu moko ya makasi

epayi ya Hansel. Afongolaki ka mua

elaleli ya bibuele, alobi: “Hansel, to-

biki! Mpaka ya ndoki akufi!” Hansel

abimaki libanda, mbangu lokola ndeke

oyo bawuti kofongolola likangeli.

Ndenge bazalaki na esengo! Ndenge

40

bamisimbaki na ba kingo, babinaki,

bayambanaki! Lokola bazalaki na

eloko ya kobanga lisusu te, bakotaki na

ndako ya ndoki. Nabisika nyonso, ba-

kutaka pele na mabanga ya talo eton-

daki na bisaka. “Ezali kitoko koleka

kutu mabanga na nga ya mike!” Elo-

baki Hansel na kotondisa bibombeli ya

bilamba. Gretel abakisaki: “Ngayi pe,

nalingi namemango na ndako!” At-

shiyaki yango mingi ndenge alingan-

gaki na bilamba na ye. “Sikoyo, ebongi

tokende,” elobaki Hansel, “soki tolingi

tokima zamba oyo ya bandoki.”

41

LIVANDELI KITIKO!

Muke na sima, bakomaki pembeni ya

mayi ya monene. “Tokoki kokatisa

yango te,” elobaki Hansel, “nazo

mona ne buatu ne likatiseli.” “Ezo-

monana ata baki te,” eloba Gretel.

“Kasi tala libata ya pembe. Soki na-

tuni yango, ekosalisa biso tokatisa.”

Agangaki: “Libata ya muke, libata ya

muke, tozali biso Hansel na Gretel.

Ne baki, ne ka mua mabele, ne likate-

seli, eloko eza te, salisa biso tokatisa

liboso tango eleka.” Ka mua libata ya

muke kapusanaki pembeni, Hansel

amatelaki yango na mukongo. Asen-

44

gaki ndeko na ye ya muasi avanda

pembeni na ye. “Te,” azongisaki,

“ekozala mukumba monene pona li-

bata. Tokokatisa moko sima ya mo-

susu.” Ka mua nyama elamu ya muke

ememaki bango na ngambo.

Tango bakatisaki mayi malamu, ba-

monaki sima ya mikolo ke zamba eza-

laki kokomela bango pete,tango

tokomaki na ngambo isusu nakati na

nzela nome seno ezalaki ko koto na-

kati na biso, sima sima yakotika bi-

sika na ba boti. Ezalaki na ngonga

45

zomi ya tango. Nzinga nzinga ezalaki

na kimia ya malili ya ebandeli ya

elanga, nyama esi etindamaki na esika

na yango, na batu muke oyo babikaka

na nzala, bango nyoso bakangamaki

nakati ya ba ndako, na ekenge ya ko-

bebisa te liboso pokua eya mua ma-

kasi ndambu pona mkolo ya sika. Ata

nzete ya mbuma mbula wana ebotaki

eloko te. Yango wana na komona

nzete oyo mabe, Gretel ayokaki

motma pasi, azalaki kolinga mopepe

makasi elongola yango, po emona li-

susu pasi te, mopepe pe eboyaki ko-

46

leka na esika yango. “Tala!” elobaki

Hansel na kolakisa libanga kitoko ya

pembe oyo ezalaki wana na mabele.

“Na yango pe ekufi, ezalaki ngonga

na yango!” ezongisaki Gretel. Likolo

ya libango ekomamaki kombo ya

mama mobokoli na bango, poso mo-

bimba ewutaki koleka sima ya liwa na

ye. “Hansel,” abakisaki yen a mon-

gongo ya mawa, “ngayi na ndako na

kozonga te.” Hansel abalukaki, ata-

laki ndeko na ye ya muasi, asutukaki

na koyoka key e azalaki koloba, mo-

bola Gretel oyo avandaki ba poso

47

mine na koliya kaka kosakosa. “Boye

muke, ya kolemba, olingi okoma

wapi? Bongo soki batu ya payipayi

bakutani na yo? Ata moweyi? Ata

ndoki mosusu?” alobelaki ye na

kanda Hansel. “Soki boye, pona nini

yo pe ozali koya te?” atunaki ye Gre-

tel “E koki kozala kitoko osalisa ngayi

nakoma na likiteli. Mua ngonga muke

bokasi ezonga, sima nakokanisa ngayi

moko ndenge ya komibatela. Na mo-

zindo ebongi okumisa ngayi, soki

okomi boye monene, na nzoto kitoko.

Ondimi te?” “Bongo Tata?” atunaki

48

Hansel. Na ngonga wana miso na ye

ezalaki kofunguama na mbebo na ye

ezalaki kolenga likolo ya kokanisa

bango mibale ya kotambola na mokili

mobimba. Muana ya muasi, na kole-

kisa ye misapi na suki,misapi oyo eko-

maki mikuwa, na mungono ya kitoko,

alobaki. “Hansel, tika Tata. Akanisaka

ke biso tokufuaki. Soki amoni biso to-

bimi lisusu, ye mutu akoma mpaka,

akufuisa muasi, ya solo motema eko-

telema ye. Akozua likama. Na sima,

Hansel, kobosana lisusu te, tango mo-

susu mbala oyo na kosimbaka ma-

49

banga oyo kitok ya talo otondisaki na

bibombeli ya bilamba?” Kasi ndeko ya

mobali azalaki koloba na makasi

nyonso. “Gretel, landa ngayi malamu,

tokoki te...Tokozua mokumba te ya ko-

lobela bana mosusu pona likama oyo

ekoki kozela pe bango na komitika ko-

kende na zamba na lokuta? Oyo ezali

mokumba na biso ya kitoko?” “Oyebi,

nalobela yo?” na ngonga oyo, mun-

gongono ya Gretel ekomaki makasi

“ke sikoyo nalembi mingi pona mi-

kumba ya kitoko. Soki epesi yo mawa

likanisi ya bana oyo bakoliya yo na

50

nzamba, boye nakolakisa yo ngayin-

denge nini basalaka...” Muana ya

muasi akongoli mabanga mibale ya

mike, abakuki na mandalala ya koka-

wuka, apelisi ka mua moto, mbala

moko ekomi ya monene, emati, epa-

langani na elanga mobimba. Ezalaki

eloko moko ya somo.

“Sikoyo, olobi nini? Okoya te?” atu-

naki Gretel na ndeko na ye ya mobali

oyo azalaki kotelengana. Y pe, na lise-

keli oyo elongolaki bobangi nyoso,

azongisaki, “Tokende kutu.”

51

Bakomaki na Freiburg sima ya mikolo

misatu. Na nzela, basepelaki kaka na

misisa ndambu pona kotonda, na ma-

bele ya pamba pona kolala. Kasi na

mboka, bakutaki ndako kitoko, kolo

nango azalaki mpaka moko ya muasi

oyo ke, likolo ya bobebiseli ya bo-

lenge, amimonaki mobali abotolaki ye

muana moko ya muasi. Sikoyo, aza-

laki kovanda ye moko, na mawa

mingi. Mpaka ya muasi alingaki

mbala moko bana oyo mibale. Pona

ndako na bileyi, alukaki eloko moko

te epayi na bango. Abondelaki Gretel

52

apona na ebondeli ya biloko mua bi-

lamba ya kiyoko, po batalaka ye pam-

bapamba te, po na mokili, eyebana,

babola balingaka bango mingi te.

Muana muasi, na bilamba mabe na

nzoto, balingaki batelemisa ye ne

nzela, bamema ye na bakengeli ya

mboka, sima bazongisa ye na ndako.

Ba sanza muke sima ya livandeli

wana, Gretel amonanaki mutu mo-

susu. Boye, tango ekokaki pona ko-

laka moninga ya malamu, na Hansel,

babandelaki litamboli. Mpaka ya

muasi, oyo azalaki na baninga ebele

53

MAWA MOKILI!

ya ndenge na ndenge, asalisaki bango

pona kobalola mabanga ya talo na

fualanga, emonanaki ebele, ata sima

yakopesaka ndambu na molobeli

moko azanga somo oyo ke lokola

nganga kisi abimisaki ba mikanda ya

sika mibale pona kotambola, pona

Hansel, elamba moko kitoko ya pete,

shimishi, na lindalala ya kingo, na ba

sapatu pona bango mibale, po soki ba

sapatu eza pasi kokoma mosika. Na li-

telemi ya Freiburg, Hansel na Gretel

bamonanaki penza batu ya malamu,

balandi penza ya mibeko ya mokili.

56

Nani akokaki koloba ke bawutaki na

nzala ya makasi, na pasi ya nzamba, na

muana muasi wana, ya kitoko ya

ngolo, ke ye mutu abomaki, na koka-

nisa ata mbala mibale te, ndoki ya mo-

nene na kotindika ye na makasi nakati

ya fulu ya moto, atikalaki pe wana

pona kotala na miso minene ya kofun-

guamanpona kondima ka ata ka mua-

kitendi moko etikalaki te. Gretel

akendaki kosomba ba tike. Asombaki

mibale ya kelasi ya liboso pona bisika

mibale ya kokende, pona ye tike ya Pa-

lermo, pona Hansel ya Frankfurt.

57

Elenge muasi azuaki mukano ya nzela

na bango mibale ya kokabuana. Kaka

boye balingaki babosana mawa eyelaki

bango. Hansel, mbala oyo alukaki ma-

kambo te, ya ye bondimeli nyonso

epayi ya ndeko naye ya muasi oyo ala-

kisaki ke ayebaki makambo nyonso ya

mokili. Teleno ya Francofort elekaki li-

boso, Hansel amataki, alakisaki elongi

naye na likoteli ya muke, atangaki mo-

tema akitisa binzoli na miso te na ko-

tombolaki loboko pona kopesa ndeko

naye mbote. Bongo nyonso mibale ba-

milobelaki maloba ya makasi na bo-

58

xasi. Teleno ya Palermo ekendaki ba

ngonga mibale na sima.

Mbula mobimba elekaki, otone ezon-

gaki. Gretel amibongisaki na ndako

moko pembeni ya mayi, azalaki na

zelo pona kotala bikende bizonga

nango. Ndeke moko akomaki, na gre-

tel alobelaki ye: “Ndeke ewuti na

nolo, sango nini omemeli ngayi?”

Ndeke na kopumbua zinga zinga na

ye azongisi: “Nanomi na Frankfurt

elenge mobali atondi esengo, azali ko-

vanda na ndako kitoko ya mboka mo-

59

bimba, balingi ye mingi, bazali pe ko-

tosa ye.” “Livandeli kitiko!” elobi

Gtretel, “Sima, eloko nini omoni li-

susu?” “Na suka na sud, namoni

mpaka amibomi na nzete.” “Mawa

mokili!” asukisi Gretel.

Atamboli, azui nzela ya ndako po eza-

laki ngonga ya koliya ya pokua.

Suka.

60

61

HÄNSEL ODER GRETEL und als sie glücklich drüben waren

EIN VERSCHIEDENES FINALE FÜR HÄNSEL UND GRETEL

WENN DU ES NICHT SCHAFFST AN EINEM ORT GLÜCKLICH ZU SEIN,

ÄNDERE DEN ORT

70

Vor einem großen Walde

wohnte ein armer Holzha-

cker mit seiner Frau und sei-

nen zwei Kindern; das Bübchen hieß

Hänsel und das Mädchen Gretel. Er

hatte wenig zu beißen und zu brechen,

und einmal, als große Teuerung ins

71

Land kam, konnte er das tägliche Brot

nicht mehr schaffen. Wie er sich nun

abends im Bette Gedanken machte

und sich vor Sorgen herumwälzte,

seufzte er und sprach zu seiner Frau:

“Was soll aus uns werden? Wie kön-

nen wir unsere armen Kinder ernähren

da wir für uns selbst nichts mehr

haben?” “Weißt du was, Mann,” ant-

wortete die Frau, “wir wollen morgen

in aller Frühe die Kinder hinaus in den

Wald führen, wo er am dicksten ist. Da

machen wir ihnen ein Feuer an und

72

geben jedem noch ein Stückchen Brot,

dann gehen wir an unsere Arbeit und

lassen sie allein. Sie finden den Weg

nicht wieder nach Haus, und wir sind

sie los.” “Nein, Frau”, sagte der Mann,

“das tue ich nicht; wie sollt ich’s übers

Herz bringen, meine Kinder im Walde

allein zu lassen! Die wilden Tiere wür-

den bald kommen und sie zerreißen.”

“Oh, du Narr”, sagte sie, “dann müs-

sen wir alle viere Hungers sterben, du

kannst nur die Bretter für die Särge

hobeln”, und ließ ihm keine Ruhe, bis

73

er einwilligte. “Aber die armen Kinder

dauern mich doch”, sagte der Mann.

Die zwei Kinder hatten vor Hunger

auch nicht einschlafen können und

hatten gehört, was die Stiefmutter zum

Vater gesagt hatte. Gretel weinte bit-

tere Tränen und sprach zu Hänsel:

“Nun ist’s um uns geschehen.” “Still,

Gretel”, sprach Hänsel, “gräme dich

nicht, ich will uns schon helfen.” Und

als die Alten eingeschlafen waren,

stand er auf, zog sein Röcklein an,

machte die Untertüre auf und schlich

74

sich hinaus. Da schien der Mond ganz

hell, und die weißen Kieselsteine, die

vor dem Haus lagen, glänzten wie lau-

ter Batzen. Hänsel bückte sich und

steckte so viele in sein Rocktäschlein,

als nur hinein wollten. Dann ging er

wieder zurück, sprach zu Gretel: “Sei

getrost, liebes Schwesterchen, und

schlaf nur ruhig ein, Gott wird uns

nicht verlassen”, und legte sich wieder

in sein Bett.

Als der Tag anbrach, noch ehe die

Sonne aufgegangen war, kam schon

75

die Frau und weckte die beiden Kin-

der: “Steht auf, ihr Faulenzer, wir wol-

len in den Wald gehen und Holz

holen.” Dann gab sie jedem ein Stück-

chen Brot und sprach: “Da habt ihr

etwas für den Mittag, aber eßt’s nicht

vorher auf, weiter kriegt ihr nichts.”

Gretel nahm das Brot unter die

Schürze, weil Hänsel die Steine in der

Tasche hatte. Danach machten sie sich

alle zusammen auf den Weg nach dem

Wald. Als sie ein Weilchen gegangen

waren, stand Hänsel still und guckte

76

nach dem Haus zurück und tat das

wieder und immer wieder. Der Vater

sprach: “Hänsel, was guckst du da und

bleibst zurück, hab acht und vergiß

deine Beine nicht!” “Ach, Vater”,

sagte Hänsel, “ich sehe nach meinem

weißen Kätzchen, das sitzt oben auf

dem Dach und will mir Ade sagen.”

Die Frau sprach: “Narr, das ist dein

Kätzchen nicht, das ist die Morgen-

sonne, die auf den Schornstein

scheint.” Hänsel aber hatte nicht nach

dem Kätzchen gesehen, sondern

77

UND VATER?

immer einen von den blanken Kiesel-

steinen aus seiner Tasche auf den Weg

geworfen.

Als sie mitten in den Wald gekommen

waren, sprach der Vater: “Nun sammelt

Holz, ihr Kinder, ich will ein Feuer an-

machen, damit ihr nicht friert.” Hänsel

und Gretel trugen Reisig zusammen,

einen kleinen Berg hoch. Das Reisig

ward angezündet, und als die Flamme

recht hoch brannte, sagte die Frau:

“Nun legt euch ans Feuer, ihr Kinder,

und ruht euch aus, wir gehen in den

80

Wald und hauen Holz. Wenn wir fertig

sind, kommen wir wieder und holen

euch ab.”

Hänsel und Gretel saßen um das

Feuer, und als der Mittag kam, aß

jedes sein Stücklein Brot. Und weil sie

die Schläge der Holzaxt hörten, so

glaubten sie, ihr Vater wär’ in der

Nähe. Es war aber nicht die Holzaxt,

es war ein Ast, den er an einen dürren

Baum gebunden hatte und den der

Wind hin und her schlug. Und als sie

so lange gesessen hatten, fielen ihnen

81

die Augen vor Müdigkeit zu, und sie

schliefen fest ein. Als sie endlich er-

wachten, war es schon finstere Nacht.

Gretel fing an zu weinen und sprach:

“Wie sollen wir nun aus dem Wald

kommen?” Hänsel aber tröstete sie:

“Wart nur ein Weilchen, bis der Mond

aufgegangen ist, dann wollen wir den

Weg schon finden.” Und als der volle

Mond aufgestiegen war, so nahm Hän-

sel sein Schwesterchen an der Hand

und ging den Kieselsteinen nach, die

schimmerten wie neugeschlagene Bat-

82

zen und zeigten ihnen den Weg. Sie

gingen die ganze Nacht hindurch und

kamen bei anbrechendem Tag wieder

zu ihres Vaters Haus. Sie klopften an

die Tür, und als die Frau aufmachte

und sah, daß es Hänsel und Gretel

waren, sprach sie: “Ihr bösen Kinder,

was habt ihr so lange im Walde ge-

schlafen, wir haben geglaubt, ihr wol-

let gar nicht wiederkommen.” Der

Vater aber freute sich, denn es war ihm

zu Herzen gegangen, daß er sie so al-

lein zurückgelassen hatte.

83

Nicht lange danach war wieder Not in

allen Ecken, und die Kinder hörten,

wie die Mutter nachts im Bette zu dem

Vater sprach: “Alles ist wieder aufge-

zehrt, wir haben noch einen halben

Laib Brot, hernach hat das Lied ein

Ende. Die Kinder müssen fort, wir

wollen sie tiefer in den Wald hinein-

führen, damit sie den Weg nicht wie-

der herausfinden; es ist sonst keine

Rettung für uns.” Dem Mann fiel’s

schwer aufs Herz, und er dachte: Es

wäre besser, daß du den letzten Bissen

84

mit deinen Kindern teiltest. Aber die

Frau hörte auf nichts, was er sagte,

schalt ihn und machte ihm Vorwürfe.

Wer A sagt, muß B sagen, und weil er

das erstemal nachgegeben hatte, so

mußte er es auch zum zweitenmal.

Die Kinder waren aber noch wach ge-

wesen und hatten das Gespräch mitan-

gehört. Als die Alten schliefen, stand

Hänsel wieder auf, wollte hinaus und

die Kieselsteine auflesen, wie das vo-

rigemal; aber die Frau hatte die Tür

verschlossen, und Hänsel konnte nicht

85

heraus. Aber er tröstete sein Schwes-

terchen und sprach: “Weine nicht,

Gretel, und schlaf nur ruhig, der liebe

Gott wird uns schon helfen.”

Am frühen Morgen kam die Frau und

holte die Kinder aus dem Bette. Sie er-

hielten ihr Stückchen Brot, das war

aber noch kleiner als das vorigemal.

Auf dem Wege nach dem Wald brö-

ckelte es Hänsel in der Tasche, stand

oft still und warf ein Bröcklein auf die

Erde. “Hänsel, was stehst du und

guckst dich um?” sagte der Vater, “geh

86

deiner Wege!” “Ich sehe nach meinem

Täubchen, das sitzt auf dem Dache

und will mir Ade sagen”, antwortete

Hänsel. “Narr”, sagte die Frau, “das ist

dein Täubchen nicht, das ist die Mor-

gensonne, die auf den Schornstein

oben scheint.” Hänsel aber warf nach

und nach alle Bröcklein auf den Weg.

Die Frau führte die Kinder noch tiefer

in den Wald, wo sie ihr Lebtag noch

nicht gewesen waren. Da ward wieder

ein großes Feuer angemacht, und die

Mutter sagte: “Bleibt nur da sitzen, ihr

87

Kinder, und wenn ihr müde seid,

könnt ihr ein wenig schlafen. Wir

gehen in den Wald und hauen Holz,

und abends, wenn wir fertig sind,

kommen wir und holen euch ab.” Als

es Mittag war, teilte Gretel ihr Brot

mit Hänsel, der sein Stück auf den

Weg gestreut hatte. Dann schliefen sie

ein, und der Abend verging; aber nie-

mand kam zu den armen Kindern. Sie

erwachten erst in der finstern Nacht,

und Hänsel tröstete sein Schwester-

chen und sagte: “Wart nur, Gretel, bis

88

der Mond aufgeht, dann werden wir

die Brotbröcklein sehen, die ich aus-

gestreut habe, die zeigen uns den Weg

nach Haus” Als der Mond kam, mach-

ten sie sich auf, aber sie fanden kein

Bröcklein mehr, denn die viel tausend

Vögel, die im Walde und im Felde um-

herfliegen, die hatten sie weggepickt.

Hänsel sagte zu Gretel: “Wir werden

den Weg schon finden.” Aber sie fan-

den ihn nicht. Sie gingen die ganze

Nacht und noch einen Tag von Mor-

gen bis Abend, aber sie kamen aus

89

HÄNSEL, VERGISS VATER.

dem Wald nicht heraus und waren so

hungrig, denn sie hatten nichts als die

paar Beeren, die auf der Erde standen.

Und weil sie so müde waren, daß die

Beine sie nicht mehr tragen wollten,

so legten sie sich unter einen Baum

und schliefen ein. Nun war’s schon

der dritte Morgen, daß sie ihres Vaters

Haus verlassen hatten. Sie fingen wie-

der an zu gehen, aber sie gerieten

immer tiefer in den Wald, und wenn

nicht bald Hilfe kam, mußten sie ver-

schmachten.

92

Als es Mittag war, sahen sie ein schö-

nes, schneeweißes Vögelein auf einem

Ast sitzen, das sang so schön, daß sie

stehen blieben und ihm zuhörten. Und

als es fertig war, schwang es seine Flü-

gel und flog vor ihnen her, und sie gin-

gen ihm nach, bis sie zu einem

Häuschen gelangten, auf dessen Dach

es sich setzte, und als sie ganz nahe

herankamen, so sahen sie, daß das

Häuslein aus Brot gebaut war und mit

Kuchen gedeckt; aber die Fenster

waren von hellem Zucker. “Da wollen

93

wir uns dranmachen”, sprach Hänsel,

“und eine gesegnete Mahlzeit halten.

Ich will ein Stück vom Dach essen,

Gretel, du kannst vom Fenster essen,

das schmeckt süß.” Hänsel reichte in

die Höhe und brach sich ein wenig

vom Dach ab, um zu versuchen, wie

es schmeckte, und Gretel stellte sich

an die Scheiben und knupperte daran.

Da rief eine feine Stimme aus der

Stube heraus:

“Knupper, knupper, Kneischen, Wer

knuppert an meinem Häuschen?” Die

94

Kinder antworteten: “Der Wind, der

Wind, Das himmlische Kind”,

und aßen weiter, ohne sich irre ma-

chen zu lassen. Hänsel, dem das Dach

sehr gut schmeckte, riß sich ein gro-

ßes Stück davon herunter, und Gretel

stieß eine ganze runde Fensterscheibe

heraus, setzte sich nieder und tat sich

wohl damit.

Da ging auf einmal die Türe auf, und

eine steinalte Frau, die sich auf eine

Krücke stützte, kam herausgeschli-

chen. Hänsel und Gretel erschraken so

95

gewaltig, daß sie fallen ließen, was sie

in den Händen hielten. Die Alte aber

wackelte mit dem Kopfe und sprach:

“Ei, ihr lieben Kinder, wer hat euch

hierher gebracht? Kommt nur herein

und bleibt bei mir, es geschieht euch

kein Leid.” Sie faßte beide an der

Hand und führte sie in ihr Häuschen.

Da ward ein gutes Essen aufgetragen,

Milch und Pfannkuchen mit Zucker,

Äpfel und Nüsse. Hernach wurden

zwei schöne Bettlein weiß gedeckt,

und Hänsel und Gretel legten sich hi-

96

nein und meinten, sie wären im Him-

mel.

Die Alte hatte sich nur freundlich an-

gestellt, sie war aber eine böse Hexe,

die den Kindern auflauerte, und hatte

das Brothäuslein bloß gebaut, um sie

herbeizulocken. Wenn eins in ihre Ge-

walt kam, so machte sie es tot, kochte

es und aß es, und das war ihr ein Fest-

tag. Die Hexen haben rote Augen und

können nicht weit sehen, aber sie

haben eine feine Witterung wie die

Tiere und merken’s, wenn Menschen

97

herankommen. Als Hänsel und Gretel

in ihre Nähe kamen, da lachte sie bos-

haft und sprach höhnisch: “Die habe

ich, die sollen mir nicht wieder entwi-

schen!”

Früh morgens, ehe die Kinder erwacht

waren, stand sie schon auf, und als sie

beide so lieblich ruhen sah, mit den

vollen roten Backen, so murmelte sie

vor sich hin: “Das wird ein guter Bis-

sen werden.”

Da packte sie Hänsel mit ihrer dürren

Hand und trug ihn in einen kleinen

98

Stall und sperrte ihn mit einer Gitter-

türe ein. Er mochte schrein, wie er

wollte, es half ihm nichts. Dann ging

sie zur Gretel, rüttelte sie wach und

rief: “Steh auf, Faulenzerin, trag Was-

ser und koch deinem Bruder etwas

Gutes, der sitzt draußen im Stall und

soll fett werden. Wenn er fett ist, so

will ich ihn essen.” Gretel fing an bit-

terlich zu weinen; aber es war alles

vergeblich, sie mußte tun, was die

böse Hexe verlangte.

Nun ward dem armen Hänsel das

99

beste Essen gekocht, aber Gretel

bekam nichts als Krebsschalen. Jeden

Morgen schlich die Alte zu dem Ställ-

chen und rief: “Hänsel, streck deine

Finger heraus, damit ich fühle, ob du

bald fett bist.” Hänsel streckte ihr aber

ein Knöchlein heraus, und die Alte, die

trübe Augen hatte, konnte es nicht

sehen und meinte, es wären Hänsels

Finger, und verwunderte sich, daß er

gar nicht fett werden wollte.

Als vier Wochen herum waren und

Hänsel immer mager blieb, da über-

100

kam sie die Ungeduld, und sie wollte

nicht länger warten. “Heda, Gretel”,

rief sie dem Mädchen zu, “sei flink

und trag Wasser! Hänsel mag fett oder

mager sein, morgen will ich ihn

schlachten und kochen.” Ach, wie

jammerte das arme Schwesterchen, als

es das Wasser tragen mußte, und wie

flossen ihm die Tränen über die Ba-

cken herunter! “Lieber Gott, hilf uns

doch”, rief sie aus, “hätten uns nur die

wilden Tiere im Wald gefressen, so

wären wir doch zusammen gestor-

101

WIE SCHÖN KANN DAS LEBEN SEIN!

ben!” “Spar nur dein Geplärre”, sagte

die Alte, “es hilft dir alles nichts.”

Früh morgens mußte Gretel heraus,

den Kessel mit Wasser aufhängen und

Feuer anzünden. “Erst wollen wir ba-

cken” sagte die Alte, “ich habe den

Backofen schon eingeheizt und den

Teig geknetet.” Sie stieß das arme

Gretel hinaus zu dem Backofen, aus

dem die Feuerflammen schon heraus-

schlugen “Kriech hinein”, sagte die

Hexe, “und sieh zu, ob recht einge-

heizt ist, damit wir das Brot hinein-

104

schieben können” Und wenn Gretel

darin war, wollte sie den Ofen zuma-

chen und Gretel sollte darin braten,

und dann wollte sie’s aufessen.

Aber Gretel merkte, was sie im Sinn

hatte, und sprach “Ich weiß nicht, wie

ich’s machen soll; wie komm ich da

hinein?” “Dumme Gans”, sagte die

Alte, “die Öffnung ist groß genug,

siehst du wohl, ich könnte selbst hi-

nein”, krabbelte heran und steckte den

Kopf in den Backofen. Da gab ihr

Gretel einen Stoß, daß sie weit hinein-

105

fuhr, machte die eiserne Tür zu und

schob den Riegel vor. Hu ! Da fing sie

an zu heulen, ganz grauselich; aber

Gretel lief fort, und die gottlose Hexe

mußte elendiglich verbrennen.

Gretel aber lief schnurstracks zum

Hänsel, öffnete sein Ställchen und rief:

“Hänsel, wir sind erlöst, die alte Hexe

ist tot”. Da sprang Hänsel heraus wie

ein Vogel aus dem Käfig, wenn ihm

die Türe aufgemacht wird. Wie haben

sie sich gefreut sind sich um den Hals

gefallen, sind herumgesprungen und

106

haben sich geküßt! Und weil sie sich

nicht mehr zu fürchten brauchten, so

gingen sie in das Haus der Hexe hi-

nein. Da standen in allen Ecken Kas-

ten mit Perlen und Edelsteinen. “Die

sind noch besser als Kieselsteine”,

sagte Hänsel und steckte in seine Ta-

schen, was hinein wollte. Und Gretel

sagte “Ich will auch etwas mit nach

Haus bringen”, und füllte sein Schürz-

chen voll. “Aber jetzt wollen wir fort”,

sagte Hänsel, “damit wir aus dem He-

xenwald herauskommen.” Als sie aber

107

ein paar Stunden gegangen waren, ge-

langten sie an ein großes Wasser. “Wir

können nicht hinüber”, sprach Hänsel,

“ich seh keinen Steg und keine Brü-

cke.” “Hier fährt auch kein Schiff-

chen”, antwortete Gretel, “aber da

schwimmt eine weiße Ente, wenn ich

die bitte, so hilft sie uns hinüber.” Da

rief sie:

“Entchen, Entchen, Da steht Gretel

und Hänsel. Kein Steg und keine Brü-

cke, Nimm uns auf deinen weißen Rü-

cken.”

108

Das Entchen kam auch heran, und

Hänsel setzte sich auf und bat sein

Schwesterchen, sich zu ihm zu setzen.

“Nein”, antwortete Gretel, “es wird

dem Entchen zu schwer, es soll uns

nacheinander hinüberbringen.”

Das tat das gute Tierchen, und als sie

glücklich drüben waren und ein Weil-

chen fortgingen, da kam ihnen der

Wald immer bekannter und immer be-

kannter vor, und endlich erblickten sie

von weitem ihres Vaters Haus.

109

Es war wohl ungefähr zehn Uhr mor-

gens und ringsum herrschte die Stille

der ersten kalten Novembertage, die

Tiere waren schon im Winterschlaf

und die wenigen Bewohner des Tals,

die die Entbehrungen überlebt hatten,

waren noch in den Häusern um nicht

die schwachen Kräfte des neuen Tages

schon vor dem Nachmittag zu vergeu-

den. Nicht einmal der Apfelbaum hatte

dieses Jahr Früchte getragen, und es

war genau das Bild des skelettartigen

Apfelbaums, das Gretel das Herz in

110

Staub verwandelte und sie sich

wünschte, dass es ein Sturmwind weg-

blasen würde, so dass sie nicht mehr

leiden müsste. Doch auch der Wind

weigerte sich durch dieses trübselige

und reglose Tal zu wehen.

“Schau!” sagte Hänsel und zeigte auf

einen glatten, weißen Stein im Boden.

“Sie ist auch abgekratzt, war aber auch

Zeit!” erwiderte Gretel. Auf dem Stein

war der Name ihrer Stiefmutter, eine

Woche vorher verhungert, eingraviert.

“Hänsel” fuhr sie mit stockender

111

Stimme fort “nach Hause geh ich

überhaupt nicht zurück.” Hänsel

drehte sich zu seinem Schwesterchen,

überrascht sie so reden zu hören. Sie

stand unter dem Apfelbaum, sie schien

ihm klein und erschöpft, die arme Gre-

tel, die für vier Wochen nichts anderes

gegessen hatte als Krebsschalen. “So

dünn und ohne Kraft, wo glaubst du

wirst du hinkommen? Und wenn du

den Banditen über den Weg läufst?

Oder dem Ungeheuer? Oder wieder

einmal einer Hexe?” sagte Hänsel

112

ernst. “Na, und warum kommst du

nicht mit, weg von hier?” erwiderte

Gretel “Es wäre ausreichend, wenn du

mir helfen würdest zu einem Bahnhof

zu kommen. Die Zeit um wieder zu

Kräften zu kommen, damit ich mich

hinterher selbst verteidigen kann. Am

Ende bist du es mir schuldig, dass du

so dick bist und vor Gesundheit strotzt

hast du nur mir zu verdanken. Glaubst

du es nicht?” “Und Vater?” fragte

Hänsel während seine Augen sich wei-

teten und seine Lippen zitterten beim

113

bloßen Gedanken daran, dass sie beide

in der Welt herum reisten und dachte

schuldig an das Schicksal ihres ge-

liebten und vom Pech verfolgten Tals.

Und das Mädchen, ihm mit den Fin-

gern durch die Haare streichend, Fin-

ger die nur noch Knochen waren,

sagte mit süßer Stimme: “Hänsel, ver-

giss Vater. Er denkt wir wären tot und

wenn er uns sähe, aus dem nichts

kommend, er alt und schon mitge-

nommen von dem Verlust seiner Frau,

ich bin sicher, dass sein Herz es nicht

114

ertragen würde. Es gäbe ihm einen

Schlag. Und außerdem, Hänsel, ver-

giss nicht, dass eben er uns in den

Wald gebracht hat. Wer sagt dir, dass

er es nicht noch einmal versuchen

könnte, und dass er dieses Mal sogar

die kostbaren Steine für sich behalten

würde, mit denen du deine Taschen

gefüllt hast?” Doch das Brüderchen

gab nicht nach: “Gretel, hör zu, wir

können nicht… sollten wir nicht die

anderen Kinder vor der Gefahr war-

nen? Auch sie laufen Gefahr sich mit

115

WIE TRAURIG KANN DAS LEBEN SEIN!

Betrug in den Wald führen zu lassen.

Ist das nicht unsere moralische

Pflicht?”

“Weißt du was?” und Gretels Stimme

war böse geworden “Dass ich im Mo-

ment einfach zu erschöpft bin für mo-

ralische Pflichten. Wenn dich die Idee,

dass andere Kinder im Wald gegessen

werden könnten in Angst versetzt,

dann zeig ich dir wie man es macht…”

Und das Mädchen nahm zwei kleine

Steine, bückte sich über ein Häufchen

trockener Äste und ließ einen Funken

118

überspringen, der bald zu einem klei-

nen Feuer wurde, welches seinerseits

wuchs und sich über den ganzen Wald

ausbreitete. Ein sehr erhabenes Schau-

spiel. “Und was sagst du jetzt?

Kommst du oder nicht?” sagte Gretel

zum verblüfften Brüderchen. Welcher,

mit einem Lächeln in dem sich alle

seine Ängste auflösten, antwortete

“Also gehen wir.”

Nach drei Tagen kamen sie nach Frei-

burg. Auf dem Weg mussten sie sich

mit ein paar Wurzeln zum satt werden

119

und dem Boden zum schlafen zufrie-

den geben. Doch in der Stadt fanden

sie ein hübsches Gasthaus, dessen Be-

sitzerin eine alte Frau war, der auf-

grund einiger Fehler in ihrer Jugend

die einzige Tochter vom Ehemann

weggenommen wurde und jetzt alleine

und voll Bedauern lebte. Die Alte

schloss die beiden Kinder sofort ins

Herz und wollte keine Bezahlung für

ein Zimmer und die Mahlzeiten. Im

Gegenteil, sie bat Gretel sich ange-

messene Kleider aus den Kleider-

120

schrank auszusuchen, damit sie nicht

so ins Auge falle, denn auf der Welt,

wie man weiß, sind Arme nicht beson-

ders akzeptiert, und mit den Lumpen

gekleidet hätte man das Mädchen an

der nächsten Kreuzung angehalten,

schnurstracks zur Polizei gebracht und

dann sicherlich nach Hause geschickt.

Nach wenigen Monaten schien Gretel

eine andere geworden zu sein dank des

guten Lebens, das sie hier hatte. Es

kam die Zeit sich von der guten Freun-

din zu verabschieden und sich mit

121

Hänsel wieder auf den Weg zu ma-

chen. Die Alte hegte Freundschaften

aller Art, sie half den beiden die wert-

vollen Steine in klingendes Geld zu

tauschen und das Geld schien wirklich

mehr als genügend zu sein, auch noch

nachdem sie einen Teil einem skrupel-

losen Anwalt überlassen hatten, der

wie durch Magie zwei nagelneue Rei-

sepässe zum Vorschein brachte und,

für Hänsel, einen Anzug aus bester

Wolle mit Hemd und Krawatte aus

Seide, und natürlich Schuhe für beide

122

von ihnen, denn ohne Schuhe kommt

man nicht sehr weit. Am Freiburger

Bahnhof, Hänsel und Gretel sahen wie

zwei wohlhabende Personen aus die es

verstehen, die eigene Harmonie mit

den Gesetzen der Welt zu genießen.

Wer hätte je gedacht, dass sie aus der

schlimmsten Armut kamen, oder von

dem Horror im Wald und dass dieses

Mädchen, das so elegant aussah, getö-

tet hatte, dass sie ohne zweimal darü-

ber nachzudenken, eine böse Hexe in

einen glühenden Ofen gestoßen hatte

123

und davor gestanden und genau mit

angesehen hatte, dass von der Hexe

auch wirklich nichts mehr übrig blieb.

Gretel ging die Fahrkarten lösen, sie

kaufte zwei für die erste Klasse, jede

in eine andere Richtung: für sich eine

nach Palermo und für Hänsel eine

nach Frankfurt. Das Mädchen hatte

entschieden, dass sich ihre Wege hier

trennten und dass sie nur so hoffen

konnten die traurige Vergangenheit die

sie verband vergessen zu können.

Hänsel machte diesmal keine Pro-

124

bleme, er war mittlerweile davon

überzeugt, dass sein Schwesterchen

die Welt in einem Blickwinkel sah,

der sie die richtigen Entscheidungen

treffen ließ. Der Zug nach Frankfurt

fuhr als erstes ein; Hänsel stieg ein,

sah aus dem Fenster und, wie sie es

vereinbart hatten, hielt er die Tränen

zurück während er winkte. Und die

beiden sprachen sich gegenseitig

Kraft und Mut zu.

Der Zug nach Palermo fuhr zwei Stun-

den später ab.

125

Es verging ein Jahr und es wurde wie-

der Herbst. Gretel hatte sich in einem

Haus am Meer niedergelassen und

stand am Strand und schaute den Wel-

len zu. Eine Schwalbe flog heran und

Gretel sagte: “Schwalbe die du vom

Norden kommst, welche Neuigkeiten

bringst du mir?” Und die Schwalbe

um sie herfliegend: “Ich habe in

Frankfurt ein glückliches Kind gese-

hen, das in dem schönsten Haus der

Stadt wohnt und geliebt und respek-

tiert wird.” “Wie schön kann das

126

Leben sein!” rief Gretel “Und was hast

du noch gesehen?” “Weiter im Süden

habe ich einen Alten an einem Apfel-

baum erhängt gesehen.” “Wie traurig

kann das Leben sein!” schloss Gretel.

Und sie ging zum Haus denn es war

Zeit für das Abendessen.

ENDE

127

128

129

LINGALA. A language of Democratic Repub-lic of the Congo. ISO 639-3: lin. POPULA-TION 2,037,929 in Democratic Republic ofthe Congo (2000). Second-language speak-ers together with Bangala in DemocraticRepublic of the Congo: 7,000,000 (1999).Population total all countries: 2,139,202.REGION Widely used in Bandundu, Equa-teur, and Orientale provinces, except thesoutheast of Orientale. Also spoken in Cen-tral African Republic, Congo. ALTERNATE

NAMES Ngala. DIALECTS Close to Lusengoand Bangala. Lexical similarity 33% withBobangi. CLASSIFICATION Niger-Congo, At-lantic-Congo, Volta-Congo, Benue-Congo,Bantoid, Southern, Narrow Bantu, North-west, C, Bangi-Ntomba (C.40), Lusengo.

130

LANGUAGE USE National language. Variationin communities.LANGUAGE DEVELOPMENT Taught in primaryschools. Pop music. Radio programs. Dic-tionary. Grammar

GERMAN, Standard. A language of Germany.ISO 639-3: deu. POPULATION 75,300,000 inGermany (1990). Population total all coun-tries: 95,392,978. REGION Also spoken inArgentina, Australia, Austria, Belgium, Bo-livia, Bosnia and Herzegovina, Brazil,Canada, Chile, Czech Republic, Denmark,Ecuador, Estonia, Finland, France, Hungary,Israel, Italy, Kazakhstan, Kyrgyzstan,Liechtenstein, Luxembourg, Moldova,

131

Namibia, Paraguay, Philippines, Poland,Puerto Rico, Romania, Russia (Europe),Slovakia, Slovenia, South Africa, Switzer-land, Tajikistan, Ukraine, United Arab Emi-rates, Uruguay, USA, Uzbekistan.ALTERNATE NAMES Deutsch, Tedesco DI-ALECTS Major related language areas areBavarian, Schwäbisch, Allemannisch,Mainfränkisch, Hessisch, Palatinian, Rhe-infränkisch, Westfälisch, Saxonian,Thuringian, Brandenburgisch, and LowSaxon. Many varieties are not inherently in-telligible with each other. Our present treat-ment in this edition is incomplete. StandardGerman is one High German variety, whichdeveloped from the chancery of Saxony,gaining acceptance as the written standard

132

in the 16th and 17th centuries. High Germanrefers to dialects and languages in the upperRhine region. Lexical similarity 60% withEnglish, 29% with French. CLASSIFICATION

Indo-European, Germanic, West, High Ger-man, German, Middle German, East Mid-dle German. LANGUAGE USE Nationallanguage. 28,000,000 second-languagespeakers. LANGUAGE DEVELOPMENT Taughtin primary and secondary schools. Poetry.Newspapers. Radio programs. Films. TV.Videos. Dictionary. Grammar.

133

Lingala is the national language of the DemocraticRepublic of the Congo. It is concentrated in urbancenters, where speakers of many different languagesare most likely to encounter one another. In the citiesof Kinshasa and Brazzaville especially, Lingala iswidely used in popular music and as a lingua franca.Long contact with French, the colonial language, hasfacilitated borrowing and Lingala-French languagemixing is frequent, particularly among the educated.Vocabulary related to modern living, especially tech-nology is generally taken from French. Lingala hasalso borrowed from indigenous sources such asKikongo/Kituba and Swahili.

Modern Lingala arose during the late 19th or early20th century. It appears to have developed fromBobangi, a Bantu language that was a lingua francaalong the Congo River south of the northwesternbend. Lingala spread as a result of being used in pop-ular music coming from Kinshasa and Brazzaville,where it functioned as a vernacular.

136

Lingála (auch Ngála oder liNgála) ist eine afrikani-sche Verkehrs- und Handelssprache. Sie wird haupt-sächlich in den beiden Kongo-Staaten gesprochen,wo sie auch den Status einer Nationalsprache hat.Sprachlich gehört sie zu den Bantusprachen, die inOst- und Zentralafrika sowie im südlichen Afrika ge-sprochen werden. Entstanden ist Lingála entlang desKongo-Flusses in der Provinz Equateur. Vorerst warLingála, ursprünglich Lobangi genannt, die Spracheder Ethnie der Bangala.Lingála wird in großen Teilen der DemokratischenRepublik Kongo und der Republik Kongo sowie inkleinerem Maße in der Zentralafrikanischen Repu-blik von über zehn Millionen Menschen gesprochen(von zwei Millionen als Muttersprache); aber trotzder großen Verbreitung wird di Sprache nur an denGrundschulen unterrichtet. In den Medien, derArmee, der Polizei, offiziellen Ansprachen und derMusik findet es eine große Verbreitung, was auch zurgroßen Verbreitung seit der Entkolonialisierung bei-getragen hat.

137

138

139

SE PROPRIO NON CE LA FAI A ESSERE FELICE IN UN POSTOCAMBIA POSTO

…e quando furono felicemente arrivatidall’altra parte, dopo un breve tratto di strada, ilbosco divenne loro sempre più familiare e allafine scorsero di lontano la casa del loro babbo.Saranno state le dieci del mattino e intorno re-gnava il silenzio delle prime fredde giornate di no-vembre, con gli animali già avviati al letargo equei pochi abitanti della valle sopravvissuti aglistenti, tutti ancora chiusi nelle case, attenti a nonsciupare già prima del pomeriggio le debolissimeforze del nuovo giorno. Neanche il melo quel-

141

l’anno aveva dato frutti, e fu proprio alla vista delpovero albero scheletrito che Gretel sentì il cuorefarsi come di polvere e desiderò che un vento fu-rioso glielo soffiasse via, in modo da non soffrirepiù. Ma pure il vento si rifiutava di passare inquella valle desolata e immobile. “ Guarda!”disse Hänsel indicando una pietra liscia e biancalì nella terra. “È crepata anche lei, era ora!” ri-spose Gretel. Sulla pietra c’era inciso il nomedella loro matrigna, morta di fame da una setti-mana. “Hänsel,” continuò lei con voce ferma, “ioa casa non ci torno.” Hänsel si girò verso la so-rellina, sorpreso di sentirla parlare in quel modo,e la vide che si era fermata sotto il melo, la videpiccola e sciupata, la povera Gretel che per quat-tro settimane non aveva mangiato che gusci digamberi. “Così magra e senza forze, dove credidi arrivare? E se t’incontrano i banditi? O l’orco?O un’altra strega?” disse severo Hansel. “E alloraperché non vieni via anche tu?” gli fece Gretel

142

“Sarebbe sufficiente che mi aiutassi a raggiungereuna stazione. Il tempo di rimettermi in forze, chepoi ci penso io a difendermi da sola. In fondo melo devi, se sei così grasso e scoppi di salute lodevi solo a me. Non credi?” “E il babbo?” chieseHänsel, mentre gli occhi gli si dilatavano e le lab-bra gli tremavano al solo pensiero di loro due ingiro per il mondo e colpevolmente dimentichi deldestino della loro amata e disgraziatissima valle.E la bambina, passandogli le dita tra i capelli, ledita che erano tutt’ossa, con voce dolce gli disse:“Hänsel, il babbo lascialo perdere. Il babbo cicrede morti e nel vederci rispuntare dal nulla, luivecchio e già provato dalla perdita recente dellamoglie, sono sicura che il cuore non gli regge-rebbe. Gli prenderebbe un colpo. E poi, Hänsel,non ti scordare che a portarci nel bosco è statoproprio lui. Chi ti dice che non possa riprovarci,magari questa volta tenendosi per sé quelle bellepietre preziose di cui ti sei riempito le tasche?”

143

Ma il fratellino insisteva: “Gretel, ascoltami, nonpossiamo…non dovremmo piuttosto avvertire glialtri bambini del pericolo che anche loro corronoa lasciarsi condurre nel bosco con l’inganno? Nonè questo un nostro dovere morale?”“Sai che ti dico?” e la voce di Gretel a quel puntosi era fatta aspra “Che al momento sono troppoesaurita per i doveri morali. Se ti angoscia l’ideadegli altri bambini che potrebbero venir mangiatinel bosco, allora ti faccio vedere io come si fa…”E la bambina raccolse due piccole pietre, si curvòsu un fascetto di rami secchi e fece scoccare unascintilla che ben presto divenne un focherello, ilquale a sua volta crebbe e si estese a tutto il bosco.Uno spettacolo decisamente sublime. “Adesso che mi dici? Vieni o non vieni?” disseGretel allo sbigottito fratellino. E quello, in unsorriso in cui si sciolsero tutte le sue paure, ri-spose: “Andiamo pure.”

144

Arrivarono a Friburgo tre giorni dopo. Per stradaavevano dovuto accontentarsi di poche radici persaziare la fame e della terra nuda per dormire. Main città trovarono una bella locanda, la cui pro-prietaria era una vecchia donna che, in seguito adalcuni errori di gioventù, si era vista sottrarre dalmarito l’unica figlia, e adesso viveva sola e pienadi rimpianti. La vecchia si affezionò subito ai duebambini e non volle nulla in cambio di una stanzae del cibo. Pregò anzi Gretel di scegliere dall’ar-madio qualche vestito decente, in modo da nondare troppo nell’occhio, poiché nel mondo, si sa,i poveri non sono così ben accetti, e la bambinacon quegli stracci addosso l’avrebbero fermata alprimo incrocio, portata di filato alla polizia e poi,sicuramente, rispedita a casa. Pochi mesi di quella vita e già Gretel sembravaun’altra. Ormai il tempo era venuto di salutare labuona amica e, con Hansel, riprendere il viaggio.La vecchia, che aveva amicizie di ogni tipo, li

145

aiutò a cambiare le pietre preziose in denaro so-nante, e i soldi sembravano davvero troppi, anchedopo averne ceduto una parte a un avvocato senzascrupoli che come per magia fece apparire duepassaporti nuovi di zecca e, per Hansel, un vesti-tino di ottima lana, con camicia e cravatta di seta,e naturalmente scarpe per entrambi, visto chesenza scarpe non si arriva molto lontano. Alla sta-zione di Friburgo, Hansel e Gretel sembravanoproprio due personcine per bene e intente solo agodere della propria felice armonia con le leggidel mondo. Chi l’avrebbe mai detto che proveni-vano invece dalla fame più dura, e poi dagli orroridel bosco e che quella bambina, dall’aspetto tantoelegante, era stata proprio lei a uccidere, e senzapensarci due volte, una terribile strega spingen-dola a forza dentro un forno ardente, ed era rima-sta a guardare con gli occhi bene aperti peraccertarsi che non ne restasse neanche un pez-zetto.

146

Gretel andò a fare i biglietti e ne comprò di primaclasse per due diverse destinazioni: per sé un bi-glietto per Palermo e per Hansel uno per Franco-forte. La bambina aveva deciso infatti che le lorostrade si sarebbero separate e che solo così pote-vano sperare di dimenticare il triste passato che liaccomunava. Hansel questa volta non fece storie,convinto ormai che la sorellina avesse dato provadi vederci giusto nelle questioni del mondo. Iltreno per Francoforte passò per primo; Hansel visalì, si affacciò al finestrino e, come d’accordo,trattenne le lacrime mentre agitava la mano. E idue si scambiarono parole di forza e coraggio.Il treno per Palermo partì due ore dopo.

Passò un anno e ritornò l’autunno. Gretel si era si-stemata in una casa al mare e stava sulla spiaggiaa guardare le onde. Arrivò una rondine e Gretel ledisse: “Rondinella che vieni dal nord, che notiziemi porti?” E la rondine volandole intorno: “Ho

147

visto a Francoforte un bambino felice che vivenella casa più bella di tutta la città e che è amatoe rispettato.”“Che bella la vita!” esclamò Gretel. “E poi co-s’altro hai visto?” “Più a sud ho visto un vecchioimpiccato ad un melo.” “Che triste la vita!” con-cluse Gretel. E si avviò verso casa perché era oradi cena.

Fine.

148

149

HANSEL O GRETEL / HÄNSEL ODER GRETEL

Lingala: Bienvenu KasoleTedesco: Eleonora Rambaldi

Editing: Geppy Sferra

Grazie aLuigi Battisti, Manuela Orazi,

Lucia Polidori, Marco Santarelli

PASQUALE POLIDORI

Stampato a Roma in venti esemplari in occasione della mostra

IMPFSTOFFE/VACCINATIONSHome abroad, FRANKFURT

novembre 2008

Fontiwww.ethnologue.com - www.lmp.ucla.edu - www.wikipedia.de

p. 63, Theodor Hosemann, Hänsel und Gretel