MARC & PERRYopgeven is geen optie

INAuGuRELE REDE Jasper den Besten en

Gert-Jan van Delft

INTERVIEW nieuwe vitaliteitscoach

Marjolein van Veenendaal

ACHTERGRONDde verbouwingsplannen

van de HAS

nummer 3november 2011

4e jaargang

`

2

inhoudsopgaveeditorialBestand tegen de winterblues

P3

verslag Inaugurele rede lectoren

P6-7-8

fotocollageOpen dag 12 november 2011

P9

P24-25

interviewVitaliteitscoach voor HAS Den Bosch

verslagVerbouwing HAS Den Bosch gereed in 2015

P12-13

interviewHarry van Delft nieuwe lector AgroFood Mar-keting

P14-15

fotocollage Dierday: presen-tatie rapport

P17

internationaalJoint Project met Duitsland

P18-19

ict beatsKwaliteitsonder-zoek centraal op eerste bijeen-komst

P20-21

verslagBattle of Trees: boost voor boomkwekerij-sector

P23

achtergrond ‘Control’ op facturen

P10-11

meten is wetenMeet het licht in donkere dagen

P26rubriekennieuws & agenda P4-5 estafettecolumn P11marc & perry P16heartbeat P22kantine van de toekomst P27

3

editorial

De herfst is in volle gang. Het begint al koud te worden en de bladeren vallen van de bomen. De vogels zoeken warmere oorden op, paddenstoelen schieten uit de grond en de pompoenen zijn volop te krijgen. Bij HAS Den Bosch is het altijd druk in het najaar. En tussen de herfstvakantie en de kerstvakantie zitten maar acht weken. Voor je het weet is de Sint in het land. En als je even niet oplet, is ie alweer gevlogen. De dagen worden snel korter, het aantal zonuren minder. Zeker nadat de klok is verzet, kom je al gauw in het donker op je werk, en ook weer in het donker thuis. Een herfstdip of winterblues liggen op de loer. Geen zin om uit bed te komen, moe, neerslachtig, minder weerstand, dus drie keer achter elkaar verkouden. Minder energie, dus ook minder productief, zowel op het werk als thuis. En humeurig. Ik heb het ook wel eens last van. Het ene jaar meer dan het andere. Als ik het heb, ben ik nou niet bepaald het zonnetje in huis. Het schijnt dat meer dan 1 miljoen mensen in Nederland hier jaarlijks in meer of mindere mate last van hebben. Vooral vrouwen tussen de 13 en 55 jaar hebben een grotere gevoeligheid voor een depressieve stemming tijdens het najaar en de winter. Ai, ik behoor tot die groep, dus dat helpt niet echt. Wat kun je eraan doen? Op www.psychischegezondheid.nl kun je je blues testen. Door een aantal vragen te beantwoorden kun je kijken hoe het met je gesteld is. Ook geven ze een aantal goede tips. Overdag een frisse neus halen schijnt heel goed te zijn tegen de winterblues, evenals beweging. En lichte voeding tot je nemen. Veel mensen gaan veel te zwaar tafelen in de winter en dat ligt dan letterlijk ‘zwaar’ op de maag. En regelmaat is belangrijk: op tijd naar bed

Bestand tegen de winterblues

HAS Beats Hogeschoolgeluiden • Jaargang 4 • Nummer 3 • November 2011Colofon HAS Beats Hogeschoolgeluiden is het interne magazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en het Anton Jurgens Institute. Het verschijnt tien keer per jaar. Hoofdredacteur Florieke Koers Aan dit nummer werkten mee: Marieke Ellenbroek, Lindsay Kemps-Saitch, Esther Mauriks, Margarita Millenaar, Osina Soumete, Talitha van Son, Maaike de Graaf, Perry van Kerkhoven en Marc Maas Fotografie Margriet Hoffmans Tekstcorrectie Twittekst Vormgeving Studio Jean Philipse Drukwerk Drukkerij Tielen Vragen en/ of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl

fsc-logo

en op tijd weer op. Genoeg slapen, maar ook weer niet te lang. Tja, eigenlijk zijn dit best logische tips. Dingen die je altijd moet doen, winterblues in aantocht of niet. Maar ze zeggen ook nog dit: “Is het buiten grijs en kwakkelt het weer: maak je huis gezellig en doe een kaarsje aan. Lees een boek, lekker op de bank. Maak je huis een fijne plek om te zijn. Plan een aantal activiteiten waar je naar uit kunt kijken. En probeer mensen op te zoeken, ook al heb je er eigenlijk geen zin in. Maar zoek geen situaties op waarin genieten een ‘must’ is (zoals een feestje) als je weet dat je dat nu niet kunt. Daar word je alleen maar treuriger van…” Als al deze tips niet helpen, kunnen mensen volgens de site winterblues ook ondervangen door lichttherapie. Lichttherapie reguleert op kunstmatige wijze de natuurlijke aanmaak van melatonine en herstelt daarmee het dag-nachtritme. Het is een kuur waarbij door middel van zeer sterk licht, zonder UV-straling, via de ogen het dag-nachtritme direct wordt beïnvloed. Met al deze tips blijft de blues hopelijk in winterslaap. Ik wil er nog wel een tip aan toevoegen. Luister naar deze vrolijke liedjes:http://www.youtube.com/watch?v=BsUD7koW_4ghttp://www.youtube.com/watch?v=9IPaCINR92khttp://www.youtube.com/watch?v=Y8Jpit_8izI&feature=relatedhttp://www.youtube.com/watch?v=CMHNvoOCOMgEn bedenk maar zo: vanaf 21 december worden de dagen gelukkig alweer langer!

Florieke

Tekst: Florieke Koers

Bij de opleiding Floral Design & Business Management worden prachtige bloemstukken gemaakt. Deze werd speciaal ontworpen voor de inaugurele rede van Gert-Jan van Delft en Jasper den Besten. Foto: Margriet Hoffmans

4

Wil je goed op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om HAS Den Bosch? Kijk regelmatig op intranet en de website en lees het nieuws als eerste! Of hou ons in de gaten op Twitter en Facebook: @HASDenBosch en facebook.nl/hasdenbosch

HAS Den Bosch haalt groot Kenia-project binnen

In november 2011 gaat HAS Den Bosch, samen met Q-point (adviesbureau ge-richt op kwaliteitsmanegement in de agro- en foodketen), DLV Plant (advies- en onderzoeksbureau voor de plant-aardige sector), Radboud Universiteit Nijmegen en de Keniaanse Egerton University met wie een consortium is gevormd, een door de Nuffic gefinan-cierd vierjarig project in Kenia starten.Doel van het project is, om de Dairy en Horticulture programmes van het Keni-aanse Bukura Agricultural College (BAC) zodanig te verbeteren, dat de opleidin-gen beter aansluiten op de Keniaanse arbeidsmarkt, dat de sector verder ge-commercialiseerd kan worden en om te kunnen bijdragen aan de voedselveilig-heid. Namens HAS Den Bosch zullen een aantal docenten van de opleidin-gen Tuinbouw en akkerbouw en Dier- en veehouderij de komende vier jaar diverse malen naar Kenia afreizen om hun expertise in te zetten ten behoeve van het behalen van de doelstellingen.Voor HAS Den Bosch sluit deelname goed aan bij de speerpunten die zijn uitgewerkt in de Beleidsnotitie Interna-tionalisering 2011-2014. >>> Meer informatie kun je krijgen bij Esther Mauriks, tst 3248

HAS Du’Zes-aankondiging

Newsbeats

nieuws & agendaWordvrijwilliger op de Floriade

CITAVERDE College is op zoek naar vrijwilligers die tijdens de Floriade (5 april t/m 7 oktober 2012) willen mee-helpen bij een huttenbouwproject! In samenwerking met de Cradle to Cradle Community en het Cradle to Cradle Expolab start CITAVERDE College op de Floriade een huttenbouwproject. Met duurzame materialen worden – in het bos – volgens het Cradle to Cradle principe hutten gebouwd door kinderen die de Floriade bezoeken. Studenten Interieur & Vormgeving en docenten van CITAVERDE College begeleiden dit (onderdeel van het PvB) en informeren tijdens het huttenbouwen op speelse wijze de bezoekers over het Cradle to Cradle principe. Wil jij ook je steentje bijdragen aan de Floriade? Wil jij alles te weten komen over de nieuwste ontwik-kelingen van Cradle to Cradle en vind je het leuk om met jonge mensen aan de slag te gaan om hutten te bouwen? En wil jij sowieso eens een kijkje komen nemen op deze wereldtentoonstelling? Meld je dan online aan om in het week-end of tijdens vakanties mee te werken. >>> www.citaverde.nl/has

Proefrijden elektrische deel-autoproject Paleiskwartier Elektrisch

Een speciaal geselecteerde groep deelnemers gaat de komende tijd proefrijden in de elektrische auto’s die aangeschaft zijn binnen het project Pa-leiskwartier Elektrisch. Het project is om verschillende redenen later op gang

gekomen dan eigenlijk beoogd. Zo zijn nog niet alle tien auto’s geleverd uit de fabriek en is ook nog niet helemaal dui-delijk wanneer zij beschikbaar komen. Daarnaast zijn de laadpalen nog niet allemaal aanwezig c.q. voorzien van elektriciteit, en is het verrekeningssys-teem nog niet helemaal op orde. De komende weken wordt hier hard aan gewerkt. Ondertussen gaat een kleine groep mensen met de auto’s rijden om te bekijken hoe dat nu precies werkt in de praktijk, elektrisch rijden. Duidelijk is al wel dat er veel regels zijn. Er zijn ge-bruiksregels, maar ook instructieregels. Studenten mogen vooralsnog niet in de auto’s rijden, net zoals ze dat niet in de HAS-auto’s mogen overigens, maar de discussie daarover is nog niet geslo-ten. Een leuk detail: HAS Den Bosch en Avans doen samen de monitoring van het proefrijden inclusief het maken van een bedrijfskundige analyse. Studenten van de opleiding Milieukunde zijn hier tot februari druk mee en brengen na af-loop een adviesrapport uit.>>> Meer weten? Kijk op intranet voor bijvoorbeeld de gebruikers- en instruc-tieregels.

Student HAS Den Bosch in studentenpanel derde voor-ronde i-Battle Greenport Venlo

Tijdens de derde Greenport Venlo i-Day op donderdag 13 oktober in Domani in Venlo wist Van Enckevort Aardbeien uit Kronenberg met de case ‘Van push naar pull’ de laatste voorronde van de Greenport Venlo i-Battle te winnen. Het studentenpanel, bestaande uit Niels Besseling van Fontys Hogeschool Ven-lo, Jack Martens van Citaverde College uit Horst en Niels Jacobs van HAS Den Bosch, gaf bij het bekendmaken van de winnaar aan dat het een moeilijke keuze was geweest. Zowel Jos Tholen van Horatia als Rob van Enckevort van Van Enckevort Aardbeien legden een interessante en uitdagende case voor. Ofschoon aan de slag gaan voor Hora-tia met een geheel nieuw concept voor zowel de consumentenmarkt als de b-to-b-markt de studenten erg aan-sprak, waren het de gedrevenheid van het familiebedrijf Van Enckevort Aard-beien, de concrete vraagstelling en de

5

Agenda

HAS Ondernemend Café 24 november

Oriëntatiedagen 30 november7 en 14 december

Orchideeënsymposium 8 december

Chocoladebeurs 15 december

Kerstontbijt 23 december

Kerstvakantie 26 december -6 januari

Nieuwjaarsborrel 9 januari

HAS in het nieuwsHAS Den Bosch komt regelmatig in het nieuws. Op deze pagina een kort overzicht. Op intranet kun je de volledige artikelen lezen onder HAS in het nieuws.

Nee, vissticks zwemmen niet in zeeHij hoorde kinderen die echt denken dat vissticks in de zee zwemmen. “En anderen weten zeker dat een ui aan een boom groeit.” Kok, fooddesigner en HAS-student Ralph Geerts (26) kan er wel om lachen. Maar treurig is het na-tuurlijk wel. “De transparantie van ons eten is soms ver te zoeken. Er zijn behoorlijk wat mensen die de link niet leg-gen tussen verse tomaten in het groenteschap en de toma-tensoep die ze kennen uit een blik.”Van: bndestem.nl, 5 oktober 2011

Rode geuzen met GPS Drie runderen in natuurgebied bij Slot Loevestein zijn uit-gerust met een gps-zender. Zes studenten van de oplei-ding Toegepaste Biologie aan de HAS in Den Bosch doen samen met FREE Nature onderzoek naar deze kudde met behulp van gps-kragen. Door de kragen is het een speciaal onderzoek, dat nieuw is voor de HAS-studenten. De studen-ten willen onder andere meer weten over het nachtritme van de runderen.Van: Brabantsdagblad.nl, 24 oktober 2011

Column Tamara LohmanHuisdieren brengen zoveel goeds, veel mensen kunnen niet leven zonder hun huisdier…Maar brengt deze liefde al-leen rozengeur en maneschijn? Afgelopen weekend was het heerlijk weer! Dus hup, lekker naar buiten met de kids, aan de wandel in het park voor onze deur. Helaas heeft onze gemeente geen verplichting om hondenpoep op te ruimen en vinden de (meeste) hondeneigenaren dat ook niet noodzakelijk. Het is dus vaak raak: poep aan schoenen of aan de wielen van de kinderwagen.Van: dierenwelzijnsweb.nl, 31 oktober 2011

Tweet@HASDenBosch_int 9 novSaturday 12th November, we are expecting guest from Israel to Spain and South Korea at our open day! #HAS_int

@DaanMulder 8 novEngelse presentaties aanhoren #gingbestgoed! #HASDenBosch

@NonaMyrthe 2 novHandig een rekenmachine waarbij je niet eens de gehele som kan intypen...! #HASDenBosch

@IrisGoedhart 19 oktZo’n topreactie van #HASDenBosch over fi lmpjes http://www.youtube.com/user/wiewildatnouniet - kritische docen-ten vinden het een goed beeld van de sector #sierteelt

problematiek van de tuinder in Nederland, gesymboliseerd door Van Enckevort Aardbeien, die de doorslag gaven. >>> www.greenportvenlo.nl/idays

HAS Den Bosch derde in Keuzegids Hbo 2012

Hogeschool HAS Den Bosch is in de nieuwe Keuzegids Hbo Voltijd 2012 gekozen als derde beste middelgrote ho-geschool van Nederland. Volgens de keuzegids is hoge-school HAS Den Bosch, net als in voorgaande jaren, altijd een goede keuze. “In agribusiness, plattelandsvernieuwing en dier- en veehouderij biedt deze hogeschool verreweg de beste opleidingen”, aldus de redactie van de Keuzegids. De opleidingen Toegepaste Biologie, Voedingsmiddelentechno-logie, Milieukunde, en Bedrijfskunde en agribusiness scoor-den erg goed. De redactie van Keuzegids zet per vakgebied alle opleidingen op een rij, en vergelijkt de kwaliteit ervan. Dat levert duidelijke verschillen op, die in veel gevallen ook meerdere jaren blijven bestaan. Bij de grotere hogescholen scoren de zuidelijke instellingen net als vorig jaar weer re-latief sterk. Als de resultaten van alle opleidingen bij elkaar genomen worden, is Avans in Brabant nummer één, gevolgd door Hogeschool Zeeland en Hogeschool Zuyd in Limburg.>>> www.keuzegids.org

Stagevoorlichting vanuit Communicatie & Internationalisering

In het kader van de buitenlandstage krijgen alle studenten, naast de voorlichting(en) en de workshop Interculturele Vaar-digheden vanuit hun opleiding, een stagevoorlichting vanuit de afdeling Communicatie & Internationalisering. Maar wat houdt deze voorlichting eigenlijk in, zullen velen onder jul-lie je afvragen. Onze stagevoorlichting geeft studenten een beeld van de praktische zaken waar studenten aan moeten denken bij de voorbereidingen van hun buitenlandstage.Nieuwsgierig? We nodigen je van harte uit om te komen kijken bij één van onze stagevoorlichtingen in blok 2. De stagevoorlichtingen zijn ingeroosterd op de volgende dagen:Maandag 19 december (5 voorlichtingen)Dinsdag 20 december (4 voorlichtingen)Maandag 30 januari (1 voorlichting)Wil je aanwezig zijn bij één van de stagevoorlichtingen neem dan contact op met Gemma Hermes (G.Hermes@hasdb.nl) of Laura Lap (L.Lap@hasdb.nl).

6

Inaugurele rede lectoren Jasper den Besten en Gert-Jan van Delft

Tekst: Florieke KoersFoto’s: Margriet Hoffmans

11 oktober was een bijzondere dag bij hogeschool HAS Den Bosch. Er werden weer twee inaugurele redes uitgesproken, en wel door Jasper den Besten (lector Nieuwe Teeltsystemen) en Gert-Jan van Delft (lector Biobased Productontwikkeling). Ruim 200 mensen waren aanwezig bij de bijeenkomst.

“De ambitie van het lectoraat is om een actieve en leidende rol te spelen

op het gebied van teeltsysteeminnovaties”

verslag

Speciaal voor de inaugurele rede hadden vier docenten zich laten filmen op plekken die belangrijk zijn voor de lectoraten. Deze filmpjes werden voorafgaand aan de redes vertoond. Esther Vennekens (in de wijntunnel in de schooltuin) en Dimitri Lamers (in de milieuhal) deden dit voor het lectoraat Biobased Productontwikkeling, en Bert van Sonsbeek (bij een akkerbouwer in Den Dungen) en Emile Cleckx (in een van de klimaatkamers) voor het lectoraat Nieuwe Teeltsystemen. Zij vertelden gepassio-neerd over hun betrokkenheid bij de lectoraten en wat zij ervan verwachten.

>>> De filmpjes kun je terugkijken op het YouTube-kanaal van HAS Den Bosch: hogeschoolhasdb

Jasper den Besten, lectoraat Nieuwe Teeltsystemen: ‘Van molsla naar sla-mall, perspectief van gesloten teeltsystemen’“Met een wereldbevolking die naar 9 miljard groeit en zich vooral vestigt in grote steden in rivierdelta’s, een groeiend landbouwareaal voor biofuels en uitbreidende biologische landbouw, een toenemende vleesconsump-tie en al reeds 1 miljard mensen die niet genoeg of niet gevarieerd genoeg te eten hebben, doet zich de vraag voor hoe dat straks moet…” Zo begon Jasper zijn inau-gurele rede. “Met de combinatie van beschikbare kennis,

vragen van ondernemers en een enorme drive, is het hbo in staat, via stages, onderwijs- en afstudeerprojecten om ondernemers te helpen bij innovaties, docenten bij de laatste praktijkontwikkelingen te betrekken en studenten een uitdagende leeromgeving te bieden. De ambitie van het lectoraat Nieuwe Teeltsystemen is om een actieve en

leidende rol te spelen op het gebied van teeltsysteemin-novaties. Innovaties die een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van bovengenoemde vraag.” Jasper ging uitgebreid in op de geschiedenis van teeltsystemen en wierp vervolgens een blik op de toekomst. De acht kli-maatkamers waar HAS Den Bosch binnen het Center for Growing Concepts over beschikt, nemen hierbij een be-langrijke plek in. “Deze klimaatkamers zijn volledig geslo-ten teeltsystemen, waardoor alles precies geregeld kan worden: van water tot temperatuur tot licht. Waarschijnlijk omdat de gebruikte LED-lampen in deze klimaatkamers zulke aparte kleuren geven, lijkt het alsof de doorbraak van gesloten teeltsystemen komt vanuit de LED-techno-logie, maar benadrukt moet worden dat licht slechts één van de productiefactoren is. De LED’s kunnen eenvoudig in het systeem vervangen worden door andere lichtbron-nen. De keuze voor LED’s is ingegeven vanuit de wens om dicht onder de lampen te kunnen telen en om PAR-licht zoveel mogelijk los van langgolvige warmtestraling te kunnen geven. In het Center for Growing Concepts werkt Hogeschool HAS Den Bosch samen met PlantLab, waarbij PlantLab plantID’s and growing recepies ontwik-kelt voor haar klanten. Hogeschool HAS Den Bosch kijkt daarbij naar onderliggende fysiologische vragen, kwali-teitsvraagstukken en bestuivings- en (biologische) be-strijdingsvraagstukken.” Studenten van onze nieuwe opleiding Toegepaste Bio-logie doen op dit moment onderzoek naar de fysiologie van CAM-planten met als voorbeeldgewas Phalaenopsis, een in Nederland veel geteelde orchidee. Zij vertelden tijdens de inaugurele op enthousiaste wijze wat over dit onderzoek. Jasper sloot af met: “Iedereen in de tuinbouw vraagt zich af of de praktijk overgaat tot het gebruik van gesloten teeltsystemen. Zou het niet beter zijn ons af te vragen wat we kunnen leren van onderzoek in gesloten systemen en hoe we dat zouden kunnen toepassen in welk teeltsysteem dan ook? Hogeschool HAS Den Bosch heeft in mijn ogen in ieder geval, mede dankzij gelden uit groene pluslectoraten, een schitterende leer- en in-novatieomgeving gecreëerd rondom het thema nieuwe teeltsystemen. Het werken binnen die leeromgeving door studenten en docenten met de praktijk, is enorm stimu-lerend voor alle betrokken partijen en leidt ook voor de praktijk tot nieuwe inzichten en innovaties. Daar zijn we trots op.” Jasper kijkt met een goed gevoel terug op zijn rede. “Zo’n rede uitspreken voor een grote groep mensen zowel van HAS Den Bosch als daarbuiten, is wel wat anders dan

77

Gert-Jan van Delft en Jasper den Besten

lesgeven aan een groep studenten. Ik vond het bijzonder om nu eens het hele verhaal te kunnen vertellen, en niet alleen fragmenten ervan, zoals ik meestal tijdens mijn lessen doe. En ik ben vereerd dat al die mensen speciaal waren gekomen om naar ons te luisteren.”

Gert-Jan van Delft, lectoraat Biobased Productontwik-keling: ‘Natural perspective outside the box’“Outside the box, dat betekent ruimer denken dan jezelf dacht te kunnen denken”, zei Gert-Jan aan het begin van zijn rede. “Ongekende mogelijkheden liggen ver-borgen in de levende natuur om ons heen. In materiële zin maar ook als bron van inspiratie. Overigens ook in onszelf, aangezien het menselijk lichaam ingenieus in elkaar steekt, en bedeeld is met creativiteit, dus met in-novatievermogen.” Vervolgens ging Gert-Jan uitgebreid in op de achtergronden van zijn lectoraat. “De oprakende fossiele voorraden (van aardolie alleen al verbruiken we nu continu 1000 vaten per seconde) en de negatieve ge-volgen van toename van CO2 vormen een stok achter

de deur om over te stappen op natuurlijke bronnen. In een biobased economie bestaan de groene grondstof-fen uit materialen afkomstig van planten, dieren of ander levend materiaal. Benutting van groene grondstoffen is klimaatneutraal, omdat ze gerecycled kunnen worden. Binnen enkele decennia hoopt men te bereiken dat alles wat we nu nog chemisch maken, uit groene grondstoffen gemaakt kan worden. Een doorsnee plant kan tot duizenden verschillende in-houdsstoffen bevatten, en is vernuftiger georganiseerd dan een moderne chemische fabriek. Biomassa kan ge-bruikt worden voor opwekking van energie, als grondstof voor de chemie, voor voedsel en voedingsmiddelen en als bron voor fijnchemicaliën zoals medicijnen en cosme-tica. Het streven moet zijn om het optimale – qua waarde - uit een plant te halen. Niet alles wat biobased heet is duurzaam, zoals bijvoorbeeld het gebruik van landbouw-grond voor biobrandstoffen. Willen we de aarde leefbaar houden voor iedereen, dan moet er vanuit een holisti-sche benadering gezocht worden naar mogelijkheden

8

voor een zo goed mogelijk beheer van natuurlijke hulp-bronnen. Met sluitende kringlopen. Bovenal zullen in alle scenario’s voor een biobased economie de belangen en meningen van agrarisch ondernemers, waar groene grondstoffen vandaan moeten komen, meegenomen moeten worden. Zonder agro geen biobased!Om waardetoevoeging te krijgen zijn innovatie en toe-gang tot kennis essentieel. Kennis en wetenschap zijn niet hetzelfde als innovatie, maar uiteraard wel van groot belang. ‘Biobased product ontwikkeling’, ‘koppeling van agro aan industrie’, ‘duurzaamheid’, ‘Maatschappelijk Ver-antwoord Ondernemen’, ‘Cradle to Cradle’ en ‘systeemin-novatie’, maken allemaal deel uit van het project EDC Bio-fortificants, geïnitieerd door hogeschool HAS Den Bosch. Hieruit is de huidige Biobased Product Ontwikkelings Coöperatie ontstaan. Twee drijfveren staan daarin cen-traal: de ontwikkeling van biobased producten op basis van inhoudsstoffen uit kruiden en het vormen van sys-teeminnovatieve productieketens. In deze ketens werken de ketenspelers samen om gezamenlijk meerwaarde te creëren voor een gezamenlijk eindproduct. De biobased economy is in aantocht en het tijdperk van transitie vangt aan. Hogeschool HAS Den Bosch anticipeert mee, denkt mee en werkt mee (studenten en docenten) vanuit haar positie en de verbondenheid met MKB-ondernemers uit de agro- en food-sector. Het lectoraat zal, voortbou-wend op wat binnen de school al aanwezig is, inzet-ten op verdere kennisverzameling, kennisontwikkeling, kennistoepassing en kennistransfer op het gebied van

“Ongekende mogelijk-heden liggen verborgen

in de levende natuur om ons heen”

biobased productontwikkeling en biobased economy. Dit doen we, zoals we gewoon zijn, rekeninghoudend met groen ondernemerschap én goed rentmeester-schap. Vanuit eerder verzamelde en opgebouwde kennis werken we verder aan bestaande ketens maar ook aan nieuwe biobased productideeën, in samenwerking met het bedrijfsleven. De belangen van MKB-ondernemers in de agrarische sector zullen daarbij speciale aandacht blijven ontvangen. Naast productontwikkeling op basis van inhoudsstoffen uit kruiden zal het lectoraat aandacht besteden aan mogelijkheden die rest- of nevenstromen uit de agro- en food-industrie kunnen bieden op het ge-bied van non-food productontwikkeling.” Ook Gert-Jan kijkt positief terug op zijn rede. “Persoonlijk vond ik het brengen van de rede een spannende aangelegenheid, maar de enthousiaste reacties na afloop gaven aan dat de boodschap helder is overgekomen.”

9

fotocollageOpen dag 12 november 2011:

weer lekker drukFoto’s: Margriet Hoffmans

9

Wil je meer foto’s zien?

https://picasaweb.google.com/hogeschoolHASDenBosch/

OpenDag12November2011

of scan de QR-code op je mobiel.

10

verslag Tekst en foto: Marieke Ellenbroek

Onder het motto: ‘Handen uit de mouwen en aan de slag!’, presenteerden ondernemers en andere vertegenwoordigers uit de boomteeltsector negen actuele onderwerpen of onderzoeksvragen, die door een vak- en publieksjury werden beoordeeld. De drie beste initiatieven maakten kans op een onderzoeksvoucher ter waarde van € 30.000,-. Een mooi bedrag om het onderzoek direct op te starten.Kennis vinden en verbinden, daar draait het om bij het Centre of Expertise Boomteelt. Kennis moet gecentraliseerd worden en krachten gebundeld, om samen belangrijke speerpunten in de sector op te pakken. Er was belangstelling genoeg. In totaal werden

Op 27 oktober, op de voorochtend van het jaarlijkse Greenportcongres, werd bij Hogeschool HAS Den Bosch het startsein gegeven voor het Centre of Expertise Boomteelt. Ter gelegenheid van de opdracht die HAS Den Bosch en Hogeschool InHolland van het ministerie van EL&I hebben gekregen om een centrale rol te vervullen bij boomteeltkennisvragen, werd de ‘Battle of Trees’ georganiseerd.

er negen projectideeën gepresenteerd, waarin thema’s als logistiek, duurzaamheid, ketensamenwerking en kennisontwikkeling vaak naar voren kwamen. Na afloop van de presentaties kregen de ongeveer vijftig aanwezige gasten de gelegenheid om zelf hun stem uit te brengen op het project van hun keuze. Vervolgens was het de beurt aan de vakjury, die een model hanteerde waarin de eindgebruiker centraal stond.

De gelukkige winnaars De eerste prijs was het initiatief ‘Battle of Logistics’ van Peter Vriens namens Treeport Zundert en Greenport Midden-Brabant. Met dit project wordt getracht een

Battle of Trees: boost voor initiatieven boomkwekerijsector

Handen uit de mouwen en aan de slag!

11

“Kennis vinden en verbinden, daar draait

het om bij het Centre of Expertise Boomteelt”

estafettecolumnDe vorige column, waarin Neeltje Bekkers met de be-zieling die we van haar kennen over het belang van in-ternationalisering praatte, sloot zij af door de pen aan mij over te dragen. Een mooie parallel met hoe ik ook (een deel van) haar functie heb overgenomen bij Com-municatie & Internationalisering!Net voor de zomervakantie kwam ik hier binnen als nieu-we werknemer van de HAS. Toch bleek ik al voor velen geen nieuw gezicht, en dat had ik dan weer te danken (of te wijten) aan mijn deelname aan een tv-programma met de dubieuze titel ‘De Allerslechtste Chauffeur van Nederland’. Nu denken jullie misschien: wat bezielt ie-mand om met zo’n programma mee te doen? Dat zal ik jullie uitleggen.Ik ben zo iemand voor wie de lat nooit hoog genoeg ligt. Wanneer ik vandaag iets goed doe, ben ik al bezig met hoe het morgen beter kan. Het zal jullie dan ook niet verbazen dat ik het werkelijk niet kon uitstaan van mezelf dat ik zo’n ramp was achter het stuur. Alle pogin-gen om mijn rijvaardigheid op te frissen, bleken even vruchteloos. Toen kwam dit programma, waarvoor de kandidaten aan een iintensief auto-bootcamp zouden deelnemen. En ja, dat zou ook betekenen dat ik onder het toeziend oog der natie de ene blunder na de andere zou maken. En hoewel dat inderdaad een matig aanlok-kelijk vooruitzicht was, hield ik vol. Want alleen door je eigen tekortkomingen onder ogen te zien en eraan te werken, kun je jezelf verbeteren. Die kritische zelfrefl ectie en drive om altijd te zoeken naar mogelijkheden tot verbetering, zie ik heel sterk te-rug in de HAS-cultuur. Wát we hier aanpakken, dat wil-len we goed doen. En anders doen we het (nog even) niet. Vanuit deze benadering heeft internationalisering inmiddels kunnen uitgroeien tot een sterk verankerd speerpunt met een solide basis en breed draagvlak binnen onze hogeschool. En dat is mooi, want onze in-ternationale ambities groeien samen met de noodzaak om over de eigen grenzen te kijken. Dat dit ook heel goed vanuit de HAS kan, zal komend jaar steeds dui-delijker worden als we ons verder gaan bekwamen in ‘Internationalisation at Home’. Joris Fiers kan daarover meepraten. Aan jou de eer, Joris!

PS: het andere goede nieuws is, dat jullie tegenwoordig zonder gevaar voor blikschade naast mijn auto kunnen parkeren

Tekst en foto: Esther Mauriks

11

samenwerking te bewerkstelligen tussen de initiatieven Treerun in Zundert en Central Point Brabant in Midden-Brabant. De voordelen hiervan zijn onder andere kosten- en tijdsbesparing voor de kweker, betere transportprijzen, ontzorgen van de kweker en minder milieuvervuiling.De tweede prijs was de ‘Bio-afbreekbare transporttray’ van Vincent van Rijsewijk. Dit project is een co-creatie van kwekers van Treeport Zundert, Greenport Midden Brabant en PLANTY! De projectgelden worden besteed aan de ontwikkeling van een betaalbare transporttray van biologisch afbreekbaar plastic (biobased), die de reguliere plastic tray kan vervangen. En de derde prijs: ‘Risicomanagement’ van Henk Raaijmakers, namens de boomkwekerijsector. Met behulp van een quickscan wil Raaijmakers de belangrijkste ondernemersrisico’s in kaart brengen. De scan zal rekening moeten houden met o.a. arbeidskundige risico’s (veiligheid, confl icten), fytosanitaire risico’s (hygiëne, ziekten), fi nanciële risico’s (dubieuze debiteuren, claims, liquiditeit) en risico’s die te maken hebben met weersextremen (storm, droogte, wateroverlast). Onderzoek naar de quickscan kan worden opgezet in samenwerking met studenten van hogeschool HAS Den Bosch.

AanmoedigingsprijsAls verrassing werd door Dick Pouwels, voorzitter van het college van bestuur van Hogeschool HAS Den Bosch, een aanmoedigingsprijs ter waarde van € 10.000,- uitgereikt. De gelukkige winnaar was Ton Hermanussen van Pro Boom met zijn project ‘Nieuwe kijk op bomen’. In dit project wil Hermanussen uiteenlopende disciplines samenbrengen die iets te maken hebben met productie en verwerking van bomen (papierverwerkers, kunstenaars, houtbewerkers, landschapsinrichters). Doel van het project is mensen elkaar te laten inspireren met nieuwe (toepassings-)mogelijkheden voor bomen, bijvoorbeeld een ‘levende brug’, of een ‘groeiende ladder’.

12

verslag Tekst: Lindsay Kemps-Saitch Ontwerpen: Paul van Meerendonk

We groeien en dus is uitbreiding hard nodig. Dat was de boodschap tijdens de presentatie van het huisvestingsplan op maandag 17 oktober voor alle medewerkers van HAS Den Bosch. Een boodschap die breed bekend is, maar fijn om nu officieel uit eerste hand te horen wat de plannen op huisvestingsgebied zijn. Sprekers waren Stef Valk, Henk van Heeswijk (projectleider huisvestiging) en architecten Paul van Meerendonk en Sjoerd Vissers.

Het duurde even voordat er daadwerkelijk duidelijkheid gebracht kon worden over de nieuwbouwplannen, en dit had te maken met het feit dat de bouwvergunning nog niet officieel is afgegeven. Inmiddels staan wel alle sei-nen op groen en ziet het ernaar uit dat de verbouwing doorgang kan vinden. “We groeien als kool”, zei Stef Valk. “In drie jaar tijd is het aantal studenten gegroeid van 1500 naar 2100 en het aantal collega’s van 240 naar 300. Over een paar jaar zien de cijfers er waarschijnlijk zo uit: 2700 studenten en 370 medewerkers. Uitbreiden is dus een must.” Uitgangspunt voor het nieuwbouwplan is dat HAS Den Bosch op één locatie wil blijven. Speerpunten: meer vrije studieplekken voor studenten, meer werkplek-ken voor medewerkers, meer parkeergelegenheid, een afsluitbare fietsenstalling, en de herkenbaarheid van de verschillende afdelingen terugbrengen. Resultaat: een uitbreiding van zo’n 5000m2 in combinatie met het ver-vangen van de kas. Ook wordt er een parkeergarage gerealiseerd en in de buitenruimte wordt voorzien in de vorm van een daktuin. Dit alles moet september 2015 ge-reed zijn zodat het in het studiejaar 2015-2016 in gebruik genomen kan worden. Stef verwacht dat de bouw in het voorjaar van 2013 zal starten.

Een nieuwe kasEén van de belangrijke punten van het huisvestingsplan is zoals gezegd het vervangen van de kas. De oude kas wordt vervangen omdat deze technisch verouderd is en functioneel niet meer toereikend. De nieuwe kas wordt gecombineerd met een nieuw gebouw, waar plaats is voor lokalen, maar ook voor werkplekken. Daarnaast komt er een verbinding tussen het huidige gebouw en het nieuwe door middel van een loopbrug. Zowel de

Verbouwing HAS Den Bosch gereed in 2015

“Er komt een uitbreiding van zo’n 5000m2 in combinatie met het

vervangen van de kas”

loopbrug als het gebouw wordt gedeeltelijk voorzien van glas, hierdoor hebben de werknemers een mooi uitzicht op de nieuwe daktuin en de schooltuin. De schooltuin is recent opnieuw ingericht en die zal de komende jaren blijven zoals die nu is.

DuurzaamheidAan duurzaamheid is natuurlijk gedacht: hier is rekening mee gehouden in het plan. Er wordt gedaan wat mogelijk is, zowel op technisch als op financieel gebied. Ook is goed nagedacht over de toekomst, zodat er ook nog mo-gelijkheden zijn, mocht het gebouw op de langere termijn weer te klein worden. Alle bestaande ruimtes zijn bespro-ken tijdens het schrijven van het plan. Zo is bijvoorbeeld besloten dat het Studiepaleis blijft zoals het nu is, en dat de technische ruimtes op verschillende plekken gesitu-eerd blijven. Dat bleek gunstiger dan om ze allemaal bij elkaar te plaatsen. Bij de kantine komt een nieuwe ont-moetingsruimte. Deze ruimte zal bij uitstek geschikt zijn voor collega’s om elkaar te ontmoeten, koffie te drinken of wat te eten. Maar ook om externe gasten mee naartoe te nemen, zal het een goede plek zijn.

13

AuditoriumTijdens de presentatie toonde architect Sjoerd Visser een bijzonder ontwerp van een auditorium die gepositio-neerd moet worden tussen de Deel en het HAS-gebouw. Dit auditorium zal worden voorzien van een glazen ‘voor-zetscherm’, waar afbeeldingen en tekst op geprojecteerd kunnen worden.

De buren op bezoekNu alle seinen op groen staan, treedt HAS Den Bosch ook naar buiten met haar verbouwingsplannen. Tijdens de open dag van 12 november hebben we naast zo’n 700 scholieren, ook 20 buurtjes mogen verwelkomen. Vooraf waren zij uitgenodigd om een kijkje te komen nemen op de HAS en iets te horen over de nieuwbouwplannen die op stapel staan. Na een lekkere kop koffi e met Bos-sche bol of voor de liefhebber een fruitgebakje, heette Stef Valk de gasten van harte welkom. “We vinden het belangrijk om goede relaties te onderhouden met onze buren, daarom bent u vandaag uitgenodigd. We laten graag iets zien over onze opleidingen, en uitleggen wat jongelui hier allemaal kunnen doen. Daarnaast vertellen we u graag iets over onze toekomst.” Stef gaf een korte

presentatie over de HAS en de opleidingen, daarna ver-telde hij meer over de nieuwbouwplannen. De reacties waren onverdeeld positief! Na afl oop waren de buren in de gelegenheid om een rondje te lopen langs de kas, klimaatkamers en de schooltuin onder begeleiding van Jasper den Besten. “We vonden het geweldig leuk dat er zoveel buren op onze uitnodiging hebben gereageerd”, zei Lindsay Kemps, hoofd van de afdeling Communicatie & Internationalisering later. “We hebben achteraf nog een aantal leuke reacties gekregen.”

Reacties van de buren

Beste Lindsay, het was perfect geregeld afgelopen zaterdag. Dankjewel. Jan Maassecretaris VvE Westertoren ----------------------------Wij waren op zaterdag 8 november uw gasten. Wij verheugen ons dat we zulke aardige buren hebben. Hartelijk dank voor de ontvangst en voor de professionele uiteenzetting van uw plannen. Heel veel succes met uw schitterende school.

Tot ziens en nogmaals dank.Anneke en Ton de Groot.Westertoren 18

Het team dat het huisvestingsplan gaat uitvoeren

Projectleider huisvesting: Henk van HeeswijkCollege van Bestuur: Stef ValkArchitecten: Paul van Meerendonk en Sjoerd VissersBouwmanager: Jaap-Jan Jansen Adviseur installaties/constructies: nog vacantAdviseur kas (technieken etc.): nog vacant

•••

•••

14

interview Tekst: Marieke EllenbroekFoto: Margriet Hoffmans

Sinds deze zomer is Harry van Delft lector AgroFood Marketing bij Hogeschool HAS Den Bosch en het Anton Jurgens Institute. Het lectoraat AgroFood Marketing richt zich vooral op het ontwikkelen van kennis, inzichten en netwerken op het terrein van customer centric marketing van AgroFood. Hierin staat het ontwikkelen van meerwaarde in de keten centraal.

Speerpunten van het lectoraat zijn de marktgerichtheid van aanbieders, innovatie van producten, merken en dis-tributieconcepten en nieuwe samenwerkingsvormen met andere partners in de keten. Van Delft: “Makkelijk is het niet, toch zijn er volop kansen voor de sector.”

Harry van Delft nieuwe lector AgroFood Marketing

Slimme combinatiesVolgens Harry van Delft is het vinden van slimme com-binaties vaak de sleutel tot innovatie. “Je moet begin-nen bij de drijfveren van klanten en consumenten. Die zijn niet altijd meteen helder. Inzicht hierin krijg je niet

14

Harry van Delft

15

keuze die kan leiden tot structurele verbeteringen.” Ook in de samenwerking tussen technologen en marke-teers ziet Van Delft nog kansen voor innovaties. “Door-dat beide disciplines vanuit een andere invalshoek naar de materie kijken, spreken ze vaak een andere taal. Zo ontstaan er gemakkelijk misverstanden. Als je ze samen naar oplossingen laat zoeken, leidt het soms tot verras-sende nieuwe ideeën, die uitvoerbaar zijn én aansluiten op de behoefte van de markt.”

Van productiegericht naar marktgerichtOm als producent onderscheidend te worden, is markt-gerichtheid noodzakelijk. Van Delft heeft in zijn carrière gewerkt in zeer competitieve markten. In een interview met het blad Food&Nutrition zegt hij daarover: “Midden jaren negentig maakten zuivelbedrijven een transitie door van productiegericht naar marktgericht. Uiteindelijk was dit voor de zuivelsector de enige manier om haar omzet en winstgevendheid te vergroten. Hadden ze dat niet ge-daan, dan zouden ze tot private label-productie zijn ‘ver-doemd’.” Die marktgerichtheid begint volgens Van Delft vaak gewoon bij praten en luisteren naar je klant. “Toen ik begon bij Coberco had ik weinig kennis van de zuivel-sector. Ik heb interne cursussen gevolgd, maar ben ook gaan praten met boeren, productontwikkelaars, techneu-ten én de klant.” De gesprekken leverden waardevolle informatie op. “Vaak leven er goede ideeën bij boeren of ontwikkelaars, maar is er nooit iets mee gebeurd. Een an-dere interessante invalshoek zijn de (kleine) ergernissen bij klanten. Een verpakking die moeilijk opengaat, matige service in het logistieke proces, een product dat je niet mee kunt nemen, de doseerbaarheid die niet op maat is, etc. Juist daar zitten kansen voor productinnovaties.”

In bewegingHet marketinglandschap is in de loop der jaren veran-derd. Waar de communicatie vroeger vooral zenderge-oriënteerd was, zien we nu dat we in dialoog moeten met de eindgebruiker. “Het simpelste voorbeeld is misschien wel een advertentie uit 1952 waarin een producent van roomboter volstond met de simpele boodschap ‘koop een pakje!’. Het is bijna een dienstmededeling aan de consument. Tegenwoordig is het aanbod van producten zo groot en zijn er zoveel merken, varianten en smaken dat je als producent een beter verhaal moet hebben om boven het maaiveld uit te steken. De klant wordt in ster-kere mate bepalend voor je succes. Producenten zullen hun klanten dus nog beter moeten begrijpen.”Genoeg te doen dus in de agrofoodsector, want het vak-gebied is meer dan ooit in beweging. “Binnen Nederland zien we toenemende vergrijzing, een groeiend aantal eenpersoonshuishoudens en steeds meer werkende vrouwen. De groep die de boodschappen doet is veran-derd, net zoals de gezinssamenstelling. Op mondiaal ni-veau gaan het wereldvoedselvraagstuk en duurzaamheid een steeds belangrijkere rol spelen. Als de bevolkings-groei in dit tempo doorzet, zijn er in 2050 bijna 10 miljard mensen op de wereld. De vraag hoe we al die mensen op een verantwoorde en duurzame manier van gezonde voeding gaan voorzien, leeft nu al op veel niveaus in de foodsector. Ook aan de antwoorden op die vragen zullen we met nieuwe kennis moeten bijdragen ”

“Inzicht in je klant is noodzakelijk om

onderscheidend te zijn”

alleen door het vergaren van kennis, je moet ook goed kunnen luisteren en om je heen kijken. Het is de kunst om als producent, op basis van dat inzicht, een relevant en onderscheidend voordeel te bieden. In mijn tijd bij Fries-land Coberco werd het product ‘Milk & Fruit’ bedacht. Door twee bestaande dranken, vruchtensap en zuivel, met elkaar te combineren ontstond een nieuwe lekkere drank, die bovendien vers, puur en gezond was. Geen wereldschokkende innovatie, maar consumenten zagen het wel als een andere categorie dan de op dat moment bestaande yoghurtdrinks. Het was iets nieuws, waarvoor consumenten bereid waren meer te betalen.”

Creëren van meerwaardeAgroFood Marketing dus. Het creëren van meerwaarde is met name voor producenten in de agrofoodsector een belangrijk instrument om meer regie te krijgen over de eigen afzet en prijs. “Producenten van generieke pro-ducten hebben vaak last van het feit dat ze geen on-derscheidende propositie hebben. Daardoor zijn ze over-geleverd aan de grillen van de sector,” aldus Van Delft. “Het creëren van een band met de eindgebruiker door het voeren van herkenbare concepten of merken kan de eigen regie over je prijs en marge versterken. Ook door samen te werken, bijvoorbeeld met retailers, vergroot je je invloed. Dat is geen gemakkelijke weg, maar wel een

16

marc en perryBeste Perry,

KANKER. Het woord KANKER alleen al geeft me rillingen. De letters hebben een verwoestende werking op mij. Ik weet natuurlijk dat er mensen zijn die het overleven, maar voor mij is het woord nog altijd gemeen en dodelijk. Onwetendheid noemen ze dat. Ik zit er mooi mee. KANKER moet een chronische ziekte worden. Gezondheid kent geen grens. Uitstellen van het ‘aardse’ einde is ons doel. We willen hier altijd ‘meer’ van, net als welzijn en veiligheid. En blijkbaar verleggen we grenzen en krikken we onze gemiddelde leeftijd steeds verder omhoog. Natuurlijk heb ik het hier over verlenging van de kwaliteit van leven. En het kan. We kunnen van de zes letters KANKER een chronische ziekte maken, maar daar is geld voor nodig. Veel geld. Het is natuurlijk niet voor niets dat Dier- en veehouderij mee gaat draaien met de Alpe d’HuZes. Collega’s, vrienden, familie, we kennen allemaal wel iemand van dichtbij die getroffen is door deze sluipmoordenaar. Ik vraag jou en alle anderen: sponsor mij of een ander lid van het team om de kwaliteit van leven te verbeteren. Maak de aandoening chronisch. Opgeven is geen optie. We gaan voor de zes.

Marc

Opgeven is geen optieFietsmarc,

Meedoen aan een goed doel als Alpe d’HuZes is natuurlijk prachtig. Je hebt de kans zieke medemensen uitzicht te bieden. Lovenswaardig, maar toch. Tyfus, pleuris, kanker

en vinkentering nog an toe. Waarom leven we in een maatschappij waar iemand eerst een kunstje moet doen voordat we geld geven? Waarom doneren wij niet ongevraagd

en ongeremd? Omdat we ons dood amuseren, zoals Neil Postman ons lang geleden duidelijk maakte.. We willen vermaak, liefst inclusief een tv-actie, of nog erger, een

bombardement met digitale media. Daarna doneren we. Hier in da house kunnen we bewust wat tegen kanker gaan ondernemen. Laten we zorgen dat we de kansen op

kanker verkleinen. We gaan verbouwen, dus het restaurant van de toekomst moet er komen, met gezond en betaalbaar voedsel voor iedereen. De fi etsers en lopers worden

bevoordeeld boven de niet-bewegers. We gaan ontstressen door lessen goed te plannen en tijdens bouwwerkzaamheden niet het bouwschema, maar het initieel onderwijs te laten prevaleren. Over recht op roken hebben we het niet meer. Je kunt kanker daarmee niet

uitroeien. Je kunt wel de kans verkleinen. Dat gaan we doen. Marc, ga fi etsen en haal veel geld op. Streef naar de zes. De rest doen we hier.

Perry

>>> Meer weten? Kijk op intranet onder Actueel

Tekst: Marc Maas en Perry van Kerkhoven

haal veel geld op. Streef naar de zes. De rest doen we hier.

17

fotocollageDierday: presentatie rapport

‘Feiten en Cijfers van de Gezelschapsdierensector 2011’

Foto’s: Margriet Hoffmans

17

Wil je meer foto’s zien?

https://picasaweb.google.com/hogeschoolHASDenBosch/

Dierday10November2011

of scan de QR-code op je mobiel.

18

De reis, met een culturele stop in Magdeburg, waar de Oost-Duitse controleposten intact zijn gebleven en de studenten iets konden opsnuiven van de sfeer die in het voormalige Oostblok moet hebben geheerst, eindigde met een zeer warm onthaal op de campus door Elena Kashtanova en de Duitse studenten. De hele Nederland-se groep werd ondergebracht in keurige, van alle gemak-ken voorziene kamers op de campus. Deze kamers zijn speciaal bedoeld voor de ontvangst van buitenlandse docenten, staf, onderzoekers en studenten.

internationaal Tekst en foto: Esther Mauriks

In de vorige HAS Beats konden jullie al lezen over de kick-off van het Joint Project tussen studenten Bedrijfskunde en agribusiness van HAS Den Bosch en studenten van de Duitse Hochschule Anhalt. Na weken van intensieve samenwerking tussen de Nederlandse en Duitse studenten via internet, was het op 31 oktober tijd voor een tegenbezoek in het Duitse Bernburg, waar de studenten gezamenlijk het project afronden.

Op maandagochtend kwart over vijf stonden de vijftien studenten Bedrijfskunde en agribusiness al op de stoep van de HAS, klaar voor een bijna acht uur durende bus-rit naar Bernburg, één van de locaties waar Hochschule Anhalt gevestigd is. De studenten werden vergezeld door docenten Koos Dekker (projectbegeleider), Hielke van der Meulen (projectbegeleider en tevens gastdocent in Bernburg) en Marie-Constance Smeeman. Namens Com-municatie & Internationalisering waren ook Laura Lap en Esther Mauriks van de partij.

Joint Project met Duitsland: een waardevolle culturele ervaring

Laura Lap overhandigt docente Elena Kashtanova de HAS Beats waar een interview met haar instaat.

19

“De opluchting was van de gezichten te lezen toen de studenten na de lunch naar de volgende excursie togen”

HalloweenpartyDe middag werd direct nuttig besteed met een excur-sie aan Gersdorfer Burg, een groot landbouwbedrijf waar onder andere suikerbieten, tarwe en lijnzaad worden ver-bouwd. De middag werd afgesloten met een bezoek aan het pittoreske middeleeuwse stadje Quedlinburg, waar in de Quitilinger brouwerij de glaasjes Schnapps al klaar-stonden. Onder het genot van een (en voor de liefheb-bers nog een tweede) drankje werd het hele brouwpro-ces aan de studenten uitgelegd.’s Avonds kregen de studenten de gelegenheid om el-kaar in een ‘lossere’ setting te ontmoeten, tijdens een Halloweenparty op de campus, waar met name de Duitse studenten enorm veel werk van hadden gemaakt. Zeker na wat biertjes waren alle barrières tussen de Nederland-se en Duitse studenten wel verdwenen: iets wat de sa-menwerking alleen nog maar meer ten goede zal komen.

Vloeiend DuitsOndanks de korte nacht die nu eenmaal meestal het ge-volg is van gezellige feestjes, stonden alle studenten de volgende ochtend om acht uur al fris en fruitig paraat om met hun Duitse groepsgenoten de laatste hand te leggen aan de presentaties die zij, ter afronding van het Joint Project, later die ochtend zouden geven.Tegelijkertijd gaf Hielke een zeer goed bezocht hoorcol-lege over bier. De Duitse studenten waren zienderogen [zichtbaar] aangenaam verrast door het feit dat Hielke dit college in perfect, vloeiend Duits doceerde. Om half tien was het dan zo ver: na een inleiding door professor Bernd Dohmen presenteerden de studenten hun bedrijfscases en moesten daarbij een fi ctief panel van investeerders (bestaande uit Elena, Hielke, Koos en Marie-Constance) zien te overtuigen van hun voorstellen.

PresentatiesZo passeerden een marmeladeproducent uit Rusland, een vleesverwerker uit Zuid-Afrika, een Amerikaanse chipsfabrikant, een Chileense kaasmaker, een producent van sojasaus uit China en een Australische wijnboer de revue. Elk groepje kon na hun presentatie rekenen op een aantal kritische vragen van het panel. De panelleden

zouden later in beraad gaan om hun eindoordeel te ge-ven. De opluchting was van de gezichten te lezen toen de studenten na de lunch naar de volgende excursie togen. Zonder de spanning van een presentatie die je boven het hoofd hangt, is het blijkbaar toch makkelijker genie-ten van de rondleidingen door Hochschule Anhalt’s Food Processing Labs en het Entrepreneurship Centre, beide gevestigd in Köthen. Bedrijven die indruk maakten op de studenten, waren WIMEX –dat onder andere door mid-del van satellietsystemen de waardes van de landbouw-grond in kaart brengt en het imposante melkveebedrijf Imbiss van de uit Nederland afkomstige Kees de Vries, waar de hele groep bovendien een warme maaltijd op de boerderij wachtte.

Onze studenten over hun Duitsland-ervaring: “Geen grappen en grollen”

Hieronder een greep uit de uitspraken die de stu-denten Bedrijfskunde en agribusiness deden over het Joint Project, en die de algemene beleving goed weergeven.“Het cultuurverschil tussen Nederlanders en Duit-sers is veel groter dan wij vooraf verwacht hadden. Zo zijn Duitsers meer van de details en de kaders, terwijl wij meer de grote lijnen zien en creatief met een opdracht durven omgaan. Daarnaast spreken ze hun docenten aan met professor plus achter-naam, iets wat voor ons op de HAS ondenkbaar zou zijn.” “De Duitse studenten zijn vrij statisch en veel gedisciplineerder, bij ons is het meer van het komt wel goed, geen probleem.” “De Duitse bedrijven wa-ren wel volgens verwachting, want daarover lees je in vakbladen. Maar als je dan hoort dat een bedrijf 12000 ha heeft, dan is dat toch wel indrukwekkend.”“De excursie heeft zeker bijgedragen aan onze inter-culturele bewustwording, iets waar je in de toekomst toch wel rekening mee gaat houden. Stel, ik moet in de toekomst zaken doen met iemand uit Oost-Duitsland, dan weet ik nu wel dat ik de ontmoeting niet moet beginnen met een grap en een grol, maar eerst serieus zaken moet bespreken.” “Halverwege het project vroegen we ons wel af waar we aan be-gonnen waren, maar nu het is afgerond en we kijken er op terug, zeggen we: blij dat we het gedaan heb-ben. Zeker na deze week in Duitsland zijn we heel positief. Zij hebben zoveel moeite gedaan om het bezoek voor ons hier interessant en leuk te maken, dat is wel echt heel bijzonder. Het was een hele mooie culturele ervaring.” “Tijdens het project heb ik wel een paar keer gevloekt, maar achteraf zeg ik: ik zou het zo weer doen.”

Certifi caatOp de laatste dag stond, na een gezamenlijk ontbijt waar-bij ook Anhalt-docent Martin Währer aansloot, nog een uitgebreid bezoek aan de suikerfabriek Diamant Zucker op het programma. Na een presentatie, een rondleiding door de fabriek én een toer over het hele terrein, konden de studenten zich een goed beeld vormen van het hele proces dat een suikerbiet doorloopt totdat hij uiteindelijk als kilopak kristalsuiker in de supermarkt belandt.Bij de afsluitende gezamenlijke lunch in Bernburg nam Elena het woord om haar lof uit te spreken over de in-zet en toewijding waarmee alle studenten hun project tot zo’n succes hadden gemaakt. Met een heus certifi caat op zak en na een zeer hartelijk afscheid van Elena en de Duitse studenten, keerde de groep HAS-studenten moe, maar zeer voldaan, weer huiswaarts.

20

ict beats

Kwaliteitsonderzoek centraal op eerste bijeenkomst IV-contactpersonen

Tekst: Florieke KoersFoto: Popko van Meekeren

“Er zijn veel veranderingen aan de gang bij ICT”, stelde collegelid Stef Valk tijdens de start van de bijeenkomst. “Daarbij kijken we steeds naar wat onze studenten en an-dere gebruikers nodig hebben. Er is al veel werk verzet om ICT te verbeteren. Zo is de afdeling IT & Faciliteiten opgesplitst in twee afdelingen en heeft de afdeling ICT een eigen hoofd gekregen, Marianne Poodt. Er is een stuurgroep opgericht die toezicht houdt, signaleert en prioriteiten stelt. En met externe hulp is een kwaliteits-onderzoek gedaan waarvan het eindrapport recent is afgerond.” De voorzitter van de stuurgroep, Godfried Hijl, ging ver-volgens nog even in op het werk van de stuurgroep. “Wij willen HAS-breed helder hebben wat de gebruiker nodig heeft en belangrijk vindt. Dat is zeker zo belangrijk om te weten als wat er technisch gezien allemaal kan. Daar discussiëren we ook volop over. Daarnaast adviseren we de directie op beleidsniveau en natuurlijk vormen we een klankbord voor Marianne. Wat vooral belangrijk is voor komend jaar? Dat we pas op de plaats maken om eerst de basis goed te krijgen en daarna langzaam verder te gaan uitbreiden.” En hij sprak de IV-contactpersonen rechtstreeks aan: “Om dit allemaal goed uit te kunnen voeren, hebben we jullie input nodig.”

IV-contactpersonenMarianne vertelde vervolgens wat dat nu eigenlijk in-houdt, IV-contactpersoon zijn. “Wij hebben voeding no-dig uit de organisatie. Continu. We willen weten wat er in de organisatie leeft. Voor iedere afdeling is daarom een IV-contactpersoon benoemd. Deze persoon bundelt vragen, klachten en wensen van de leden van zijn of haar afdeling. Daarnaast levert hij of zij een bijdrage aan ad-viezen aan de stuurgroep. En er is natuurlijk altijd ruimte voor ideeën die tot betere ICT-dienstverlening leiden.” Vooralsnog zijn alle IV-contactpersonen medewerkers. Er ligt nog een idee om studenten erbij te betrekken, maar de stuurgroep heeft er bewust voor gekozen om dit pas in een latere fase op te pakken. De IV-contactpersonen zijn nu ingedeeld in twee adviesgroepen die regelmatig bij elkaar komen. “Ervaring zal uitwijzen of dit de goede vorm is en of de frequentie van de bijeenkomsten juist is.”

KwaliteitsonderzoekBert van Bovenkamp, een van de twee externe adviseurs van het bedrijf Expanding Visions, kwam tot slot nog aan

ICT wordt complexer. Niet alleen omdat HAS Den Bosch groeit, maar ook omdat de ontwikkelingen razendsnel gaan. In de vorige HAS Beats kon je al lezen over de invoering van een nieuw studenteninformatiesysteem, maar er staat meer op stapel bij onze hogeschool. Op 12 oktober werd de eerste bijeenkomst gehouden van de IV-contactpersonen (IV staat voor Informatie Voorziening).

20

2121

“Tot medio 2012 gaan we met het ‘laaghangend fruit’

aan de slag”

het woord om wat te vertellen over het kwaliteitsonder-zoek. Hij vertelde dat ze zich bij het begin van het onder-zoek twee vragen hebben gesteld: doen we als afdeling ICT de juiste dingen? En doen we de dingen die we doen goed? “ Om dit te achterhalen, zijn er groepsinterviews gehouden met studenten en met onderwijzend en on-dersteunend personeel van HAS, AJI en HK. Aan de hand daarvan konden de adviseurs samen met Marianne, de stuurgroep en een werkgroep van de afdeling ICT de verbeterpunten in kaart brengen. “We hebben als het ware een foto gemaakt van de bestaande situatie en dit is het vertrekpunt voor alle nieuwe ontwikkelingen. De komende tijd wordt eerst gewerkt aan het leggen van een goede basis en het oplossen van de meest nijpende knelpunten. Dit bleken er veel te zijn en we hebben pri-oriteiten gesteld omdat we niet alles in één keer kunnen aanpakken. Tot medio 2012 gaan we met dit ‘laaghan-

gend fruit’ aan de slag. Daarnaast wordt er een infor-matiebeleidsplan geschreven waarin de lijnen voor de komende jaren worden uitgewerkt. Daar komen ook de zaken in te staan die na medio 2012 opgepakt worden.”

Wil je een samenvatting van het kwaliteitsonderzoek le-zen? Of bekijken wie er IV-contactpersoon zijn? Kijk op intranet: afdelingen/ict

22

Waar klopt het hart van van 1D 04 sneller van?

heartbeat Tekst en foto’s: Osina Soumete

Gonny van Doremalen, medewerker servicebalie: “Er zijn veel dingen waar mijn hart sneller van gaat kloppen. Ontmoetingen met medewerkers en studenten vind ik fijn, maar ook met mensen die van buiten komen. Als je bij de servicebalie werkt, ontmoet je veel verschillende mensen. Ik vind het fijn om hen naar volle tevredenheid te helpen en om ze de juiste kant op te sturen in het gebouw. Het is een afwisselende taak. Mijn hart gaat ook sneller kloppen van fietsen. In mijn vrije tijd fiets ik graag samen met mijn man of vriendinnen. Met de fiets geniet je meer van de omgeving en als je met de auto gaat, heb je dat minder vind ik. Het liefst fiets ik lange afstanden met een toerfiets. Een paar jaar geleden fietste ik samen met mijn man naar Santiago de Compostela in Spanje, naar Rome en naar Boedapest. Elk jaar proberen wij een week weg te gaan met de fiets. Dit doen wij al minstens twintig jaar. Ik geniet er nog altijd van!”

Margareth van den Brand, medewerker servicebalie:“Mijn hart gaat sneller kloppen van de contacten met verschillende mensen. In het verleden heb ik gewerkt als secretaresse, maar dat was anders. Nu heb je te maken met meerdere personen. Bij de receptie ben je

Gonny van Doremalen

In onze rubriek Heartbeat vragen wij aan medewerkers van de HAS naar dat gedeelte van hun werk waar ze voor leven, wat hun passie is. Maar ook: waar leven ze in hun vrije tijd voor? Deze keer liepen we met de fotocamera naar 1D 04, de servicebalie, met de vraag: “Waar gaat jouw hart sneller van kloppen?”

het centrale punt van een organisatie. Op de HAS ken je iedereen en iedereen kent jou ook. Mijn man en ik hebben een eigen boerderij, dus bij HAS Den Bosch herken ik veel dingen. Ik wil later graag nog eens voor mezelf beginnen in het agrotoerisme, de laatste tijd denk ik daar veel over na. Ik denk bijvoorbeeld aan een eigen Bed & Breakfast of een kleinschalig bedrijf in de horeca. Hopelijk kan ik die droom waarmaken in de toekomst.”

Loes Hardsteen, medewerker servicebalie:“De sfeer is altijd positief op de HAS. Dat doet me goed. ’s Ochtends ga ik hier altijd met plezier naar toe. Je hebt leuke contacten en gezellige collega’s om je heen. Ik ben erg blij met het werk dat ik lever op de HAS. Verder begint mijn hart ook sneller te kloppen van schilderen. Ik schilder erg graag in mijn vrije tijd. Ik schilder vooral realistisch, maar sinds kort heb ik ook interesse gekregen in abstract. Een tijdje geleden heb ik een cursus abstract schilderen gevolgd in Frankrijk. Het was erg interessant, omdat ik nooit had gedacht dat ik dat ooit zou doen. Bij abstract schilderen schilder je met veel emotie en gevoel. Dat was ik niet gewend, maar daar gaat mijn hart nu sneller van kloppen!”

Loes Hardsteen en Margareth van den Brand

23

achtergrondTekst: Margarita MillenaarFoto: Osina Soumete

We maken allemaal kosten om ons werk goed te kunnen doen. We kopen producten in, vragen om advies bij een adviesbureau of laten een brochure opmaken door een ontwerpbureau. De kosten hiervoor ontvangen we in de vorm van een factuur. Maar wat gebeurt er daarna?

Allereerst een naamswijziging. De afdeling Financiële Zaken opereert vanaf nu onder de naam Financiën & Control (F&C). Deze naam past beter bij de huidige werk-zaamheden van de afdeling. Naast het afhandelen van de financiën zijn de werkzaamheden de laatste jaren namelijk steeds meer verschoven naar beheren en be-heersen. ‘Control’ dus. Ook klinkt de naam Financiën & Control beter als internationale contacten onderhouden moeten worden. Terug naar de factuur. Op het moment dat de factuur binnenkomt op het adres van HAS Den Bosch, gaat deze direct naar de afdeling Financiën & Control. En daarna? Welke stappen vinden plaats voordat een factuur betaald kan worden? Hieronder een sche-matische voorstelling. Vanaf het moment dat de factuur in wordt gescand. verloopt het proces digitaal om er zo voor te zorgen dat betalingen zo snel mogelijk worden afgehandeld en de papierstroom in de organisatie wordt teruggebracht. De crediteurenadministratie bestaat uit Gerdie van Doesburg, Piet van Schijndel en Rico van den Dungen. Zij behandelen gemiddeld 5000 inkoopfacturen per jaar voor hogeschool HAS Den Bosch, en ruim 1000 inkoopfacturen en studentendeclaraties per jaar voor HAS Kennis Transfer. Daarnaast behandelt de crediteu-renadministratie op jaarbasis meer dan 2300 declaraties van medewerkers van de hele organisatie. Waarom is het belangrijk om te weten hoe het betaalproces verloopt? Zodat alle medewerkers weten dat een factuurbetaling niet in één dag gedaan kan worden. En bovendien begrij-pen waarom dat zo is.

‘Control’ op facturen

“Welke stappen moeten plaatsvinden zodat een factuur betaald kan worden?”

Rico van den Dungen, Gerdie van Doesburg en Piet van Schijndel

STAPPENPLAN FACTuuRBETALING

1. De factuur komt binnen bij afdeling Financiën & Control

2. Crediteurenadministratie scant de factuur en deze wordt geupload naar Corsa Invoice*

3. Corsa Invoice controleert de gegevens en koppelt automatisch met de gegevens uit het financiële administratiesysteem

4. Er worden handmatig boekingsregels** aan gekoppeld door crediteurenadministratie

5. De budgethouder*** ontvangt factuur in een lijst met facturen

6. De budgethouder fiatteert de factuur en de factuur komt automatisch weer bij de crediteurenadministratie

7. Controle en goedkeuring van de factuur vindt plaats door hoofd crediteurenadministratie (Rico van den Dungen)

8. De factuur wordt na goedkeuring automatisch in Exact Globe**** gezet

9. Crediteurenadministratie stelt betaaladvieslijst op

10. Fiattering vindt plaats door hoofd Financiën & Control (Leo van der Pol)

11. De gefiatteerde betalingen worden aangemaakt in telebankieren

12. Betalingen dienen te worden goedgekeurd middels een digitale handtekening van twee personen (een combinatie van College van Bestuur: Stef Valk en/of Dick Pouwels en/of Leo van der Pol)

13. Eén keer per week worden alle goedgekeurde facturen betaald

Extra uitleg: Corsa invoice is het systeem voor de controle van de inkoopfacturen Boekingsregels zijn coderingen van de budget-ten. Dit maakt het overzichtelijk om na te gaan van welk budget een bepaalde factuur betaald wordt. Budgethouders zijn onder andere sectordirec-teuren, hoofden van afdelingen en beheerders van de laboratoriaExact Globe is het financieel administratiesysteem

*

**

***

****

24

interview Tekst: Lindsay Kemps-Saitch Foto: Margriet Hoffmans

Op het moment dat ik in gesprek ben met Marjolein, is ze nog in haar ‘oude’ functie van hoofd P&O en zitten we nog in het kantoor op de 4e verdieping. Maar niet voor lang meer, begin 2012 zal Marjolein van Veenendaal starten in de nieuwe functie van vitaliteitscoach en komt ze organisatorisch en fysiek op een andere plek. In dit artikel meer achtergrondinfo over de vitaliteitscoach én over Marjolein persoonlijk en haar loopbaan aan de HAS.

Marjolein moet ver terug gaan als ik haar vraag naar het begin van haar loopbaan aan HAS Den Bosch. “Een dik dossier, ik ga het zo opschonen. Ik ben vandaag precies 21 jaar in dienst.” (per 1 november 1990, red.) Marjolein is zoals we zouden zeggen per toeval bij de HAS terecht gekomen, maar niets is toevallig. “Ik wilde eigenlijk nog gaan studeren, dacht aan psychologie of pedagogiek, maar wist het nog niet, dus koos ik toch om te gaan wer-ken en vanuit daar verder te kijken. Zo kwam ik op de HAS terecht, eerst op het hogeschoolbureau, waar we met ongeveer tien personen werkten. In de reorganisa-tie in 1995 ben ik gevraagd om personeelsfunctionaris te worden.”

Van een dossierkast naar menselijke maat“Toen ik startte als personeelsfunctionaris was er nog niets. Personeelszaken betekende een dossierkast waar-in gegevens werden bewaard en dat was het. Ik ben ge-woon begonnen en heb daarin een eigen koers gevaren; doen zoals ik denk dat het moet. Ik ben ernaast gaan studeren en heb de hbo-opleiding Personeel en Arbeid succesvol afgerond, daarnaast heb ik mezelf verder ont-wikkeld met diverse cursussen en andere P&O-trajecten.” Zo is er van niets een volwaardige afdeling P&O vormge-geven en opgebouwd, waar inmiddels drie medewerkers en een secretaresse werkzaam zijn. “We zijn een pro-actieve afdeling die oog heeft voor de medewerker, de menselijke maat is voor ons van groot belang. Het is een team dat goed op elkaar is ingespeeld en elkaar aanvult waar nodig.”

Eigen aan de HASDe huidige afdeling P&O werkt zoals alle afdelingen P&O ook met processen en procedures, die basis is goed en op orde. Toch schuilt daar niet de kracht in, volgens Mar-jolein. “We hebben er altijd voor gekozen om het anders te doen, doen waarvan wij met elkaar vinden dat het no-dig is, dat is het eigenwijze aan de HAS. Wat voor de één geldt, hoeft voor de andere medewerker niet op te gaan. Dat moet je durven, verschil maken tussen medewerkers, alle mensen zijn ongelijk. En je moet wel uit kunnen leg-gen waarom je dat doet.” Begin 2011 werd Marjolein, net als alle andere hoofden, gevraagd een plan te maken voor haar afdeling in het kader van OKC. Hoe ga je als P&O om met de groei en ontwikkelingen? “Toen ben ik zaken gaan becijferen, wat

Vitaliteitscoach voor HAS Den Bosch

“In de toekomst moet ik letterlijk makkelijk te

vinden zijn, en daar ga ik voor zorgen”

betekent die groei nu concreet voor wat wij doen? Aan de andere kant had ik het gevoel dat meer medewer-kers leken uit te vallen, we meer medewerkers hadden waar het even niet goed mee ging, die niet lekker in hun vel zaten. Ook steeg het aantal externe coachingstrajec-ten door de groei en de veranderingen die daarmee ge-paard gaan. Ik heb alles uitgezocht en diverse rapporta-ges gemaakt of laten maken.” Wat Marjolein vermoedde klopt, de cijfers bevestigen dat het verzuim is gestegen. “Maar je moet dan niet aan de negatieve kant gaan zit-ten. Het moet niet gaan over te hoge werkdruk of stress, maar juist over de andere kant: hoe blijf ik vitaal of word ik weer vitaal.”

VitaliteitscoachMet deze gedachte ontwikkelde zich stukje bij beetje het idee voor de functie van vitaliteitscoach. “Ik ben drie weken met vakantie geweest en toen ik terugkwam, viel alles op zijn plek. Meer aandacht voor medewerkers en leidinggevenden, dáár moet het over gaan.” Marjolein werkte de functie verder uit, niet eens met het idee dat zij het zou gaan doen. Het voorstel werd voorgelegd aan de directie en zij onderschreven het . “Een bekende uitdruk-king is: je hebt een gat in de markt. Nou dit was het gat in de HAS. Kort samengevat: behouden van de menselijke maat, eigen aan de HAS.”De vitaliteitscoach is er voor de medewerker en leiding-gevende. “Het belangrijkste voor de HAS zijn de mede-werkers en die besteden we uit aan externe coaches. Veel kun je uitbesteden maar niet de ziel van de HAS, dat moet je met elkaar doen. Ik ga daarom de medewerkers en leidinggevenden voortaan begeleiden en coachen om vitaal te blijven of weer te worden en alles wat daarbij hoort. In de toekomst moet ik daarom letterlijk makkelijk te vinden zijn, en daar ga ik voor zorgen.”

25

LaagdrempeligVeel van het werk van een Vitaliteitscoach doet Marjolein al: maatwerktrajecten, re-integratietrajecten, contacten onderhouden met de bedrijfsarts, casemanager zijn. Nu krijgt ze echt de tijd om individuele aandacht te beste-den aan de medewerker. Je kunt bij haar binnenlopen voor van alles en nog wat, zonder dat daar meteen iets aan vast moet zitten of iets op volgt. Gewoon laagdrem-pelig een gesprek aangaan, even sparren, zaken op een rij krijgen. “Ik ben er voor de medewerker en leidingge-vende, echt 50/50. Ik ben geïnteresseerd in mensen, ik denk dat ik goed kan luisteren, kan me goed inleven in anderen maar kan ook het sociale combineren met het zakelijke. Allemaal nodig in zo’n functie. Daarnaast heb ik een goed contact met de leidinggevenden en kennen de medewerkers mij al. Ik kan dus voortborduren op waar we al mee bezig waren. Ik hoef niet meer opnieuw te be-ginnen, het netwerk ligt er al. En ik heb er heel veel zin in.”

Marjolein van Veenendaal

Wat is eigenlijk een vitaliteitscoach?

De vitaliteitscoach heeft een onafhankelijke posi-tie binnen de HAS. De Vitaliteitscoach is een spar-ringpartner voor zowel medewerkers als leiding-gevenden. Kerntaken: heeft meer aandacht voor vitaal zijn en blijven, heeft aandacht voor leeftijds-gebonden perikelen, vertrouwensfunctie, grotere nadruk op preventie, is ombudsvrouw, eerder sig-naleren van uitval, is casemanager, meer aandacht voor plezier in het werk en balans werk-privé, heeft een signalerende en adviserende rol naar het ma-nagement.

26

Meten is weten Tekst: Maaike de Graaf

Foto: Margriet Hoffmans

Maaike de Graaf werkt sinds twee jaar als docentonderzoeker eco-logie bij HAS Den Bosch. Het valt haar altijd op dat HAS Den Bosch over een ongeloofl ijk uitgebreid assortiment meetapparatuur voor allerlei ty-pen onderzoek beschikt. Maar ook stelde ze vast dat deze instrumen-ten soms erg goed verstopt zijn en dat slechts weinigen weten van hun bestaan. Samen met Herman Jilesen bedacht ze de rubriek ‘Meten is weten’. Deze keer: de Hortispec+. Jouw meetapparaat in een volgend nummer? Mail je idee naar Maaike of Herman.

Laten we het in deze donkere dagen voor kerst eens hebben over licht. Onderzoek aan de HAS is bijna synoniem voor onderzoek naar licht en leven. We bestuderen de effecten van licht op de groei van tomaten, radijsjes, tulpen en sla, op de vruchtontwikkeling, zaadzetting en smaak van zo’n beetje alle planten die we eten en op de vorming van essentiële oliën in kruiden . We kijken ook het effect van verschillende kleuren kunstlicht op het gedrag en voedselvoorkeur van nachtvlinders en naar de mogelijkheden van lichtbeperking bij het beheer van waterplanten . Milieukundigen meten zelfs het licht in de HAS-lokalen . En dan gebeurt er waarschijnlijk nog veel waar ik geen weet van heb. Gemeenschappelijk hebben we dat we niet alleen de effecten van licht, maar ook het licht zelf meten. We meten lichtcondities die we aan plant, dier of mens aanbieden: soms de golfl engte (kleur), soms de intensiteit van het licht en regelmatig beide. Hiervoor beschikt de HAS over een scala aan meetapparatuur en sinds kort kunnen we ook de Hortispec+ gebruiken voor lichtmetingen. Dit is een apparaat dat niet alleen de kleur licht kan meten in het bereik 200-1100 nm (uitgedrukt in µmol/s.m2; met daarbinnen ook de belangrijke parameters PAR en rood/verrood-ratio en de blauw/rood-ratio), maar ook de energetische in- en uitstraling (tussen de 200 en 100.000 nm, uitgedrukt in Watt/m2). Die combinatie kent twee toepassingen: voor fundamenteel plant(-ecologisch) onderzoek kun je op zoek naar de exacte (licht-)omstandigheden waarbij de huidmondjes sluiten en het vervoer van nutriënten binnen de plant stopt. Maar het is ook een slimme toepassing voor het bepalen van optimale energiestromen binnen de tuinbouw,waar milieukunde en tuinbouw elkaar ontmoeten.

Dus wat gebeurt er als je een aantal van die onderzoekers bij elkaar op de kamer zet (3D-37)? Ze

Meet het licht in donkere dagen laten hun kamerplanten verpieteren door gebrek aan? Juist…! Op 9 november jongstleden werd dit wetenschappelijk bewezen door metingen met de Hortispec+.

27

Kantine van de Toekomst De nieuwe personeelsruimte: een groen café?

Tekst: Talitha van Son

De Kantine van de Toekomst is een snelkookpan met praktische ideeën van studenten, docenten en de cateraar van hogeschool HAS Den Bosch. Onze doelstelling is om samen te werken aan een hogeschoolrestaurant dat duurzamer, gezonder en innovatief is. In deze rubriek staat iedere uitgave één van deze ideeën centraal.

Nadat de nieuwbouwplannen bekend waren gemaakt aan het personeel, ging het ‘goede’ nieuws snel rond op de HAS: er komt weer een personeelsruimte! De nieuwe personeelsruimte kan een fi jne ontmoetingsplek worden voor collega’s waar ze gezond en lekker kunnen eten. Ook zullen ze bezoekers in een rustige en gemoedelijke om-geving kunnen ontvangen voor bijvoorbeeld een werk-lunch. Voor de Kantine van de Toekomst is dat dus ook goed nieuws. Het is namelijk een uitgelezen mogelijkheid om de HAS-kantine op een nog hoger niveau te tillen qua duurzaamheid, gezondheid en innovativiteit: speerpun-ten binnen het project Kantine van de Toekomst.

Medewerkers en studenten apart bedienenEen duidelijk voordeel van deze ontwikkeling is dat we de twee doelgroepen binnen HAS Den Bosch, medewer-kers en studenten, apart kunnen aanspreken met een ei-gen corner. Dit biedt Beerens & Berens de mogelijkheid om het assortiment aan te passen aan beide doelgroe-pen en in het geval van de medewerkers duurzamere en gezondere producten te gaan verkopen. Tijdens de brainstormsessies van de projectgroep is veel nagedacht over de invulling van de combinatie perso-neelsruimte en kantine. Een veelgehoorde term is het

‘Groene Café’. Maar café of geen café, de nieuwe per-soneelsruimte wordt in elk geval een mooie en ‘groe-ne’ ruimte waar iedereen zich welkom moet voelen. De personeelsruimte zal een uitstraling krijgen die de HAS waardig is.

AfvalscheidingOp het ‘groene’ gebied is inmiddels nog een nieuwe stap gezet: de afvalscheiding is verbeterd. Zo is het inmid-dels mogelijk om plastic apart in te zamelen in de oranje afvalbakken. Heel belangrijk, want we produceren met z’n allen veel afval . Door de toename van het aantal stu-denten en dus ook het aantal medewerkers, zal dit de komende jaren ook niet minder worden. Het streven is om afvalscheiding een vaste plek te geven in het kanti-nebeleid.

Volgende keer in HAS BeatsAchtergrond: ons idee van minder energieverbruik • #HAS: geen

dictaat meer maar een epub • Student Wolter Lutje Schipholt

wint foto-wedstrijd • HAS d’HuZes: fi etsen tegen kanker

28

nummer 3, november 2011