Upload
seyirlugatcisi
View
265
Download
4
Embed Size (px)
Citation preview
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
1/856
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
2/856
HASAN Z Z E T T N DNAMO
KUTSAL SYAN
M L L KURTULU SAVAI'NIN
GEREK HKYES
I I
T E K N YAYINEV
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
3/856
GURURUN GZYALARI
Mustafa Kemal'in Anadolu'ya gidecei haberi haremi
kartrd. En bata Vahidettin, bozum olmutu. Kznn
yzn ona gstermeye razolduktan sonra da Arslan
yeleli paa, evlenmeye yanatn bildirir bir haber, bir
iaret gndermemiti. Demek ki bu evlenme nerisi, sarayn
erefiyle oynanmasna meydan vermiti. Bunu dzeltmek
ve sarayn erefini kurtarmak gerekiyordu.
Mustafa Kemal, Anadolu'ya gemek iin harl harl
hazrlanrken stanbul sosyetesinin kula delikleri, birbirlerine
yle f s l d y o r l a r d :
Biliyor musunuz, Mustafa Kemal, padiahn kk
kz Sabiha Sultar'la evlenmek istemi, fakat, saray raz
olmam. Paa, ok iret ediyor, onun iin bir sarhoa
saraydan kz veremeyiz diyerek paann isteini geri evirmiler!
Bu dedikodu, son gnlerde dnd dolat Mustafa
Kemal'in kulana dek geldi, o da glerek:
Elbette, dedi, tilki eriemedii zme koruk diyecek.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
4/856
**
Mustafa Kemal, u salonda bir ay nce geen olay
imek hzyla bir kez daha dnm, yaayn bu denli
abuk tarih oluuna, gemie doru uzaklap t a r i h karakteri
alna bir kez daha amaktan kendini alamad.
u srada kalbini ve kafasn sarsan yle grbz heyecanlarn
boyunduruu altndayd ki bir zavall Sabiha Sultan'n
bu kocaman senfoni iinde ne deeri olabilirdi?
Devlerle gremeye, ejderhalarla boumaya giden bir
masal kahramannn btn gerek duygular onu boyunduruu
altna almt.
Son olarak Prenses ivekr'n elini t u t t u :
Allahasmarladk hanmefendi, dedi, imdiye kadar
size ok zahmetler verdik. Bakalm bir lm-dirim
savana gidiyoruz. naallah sa kalr da dnersek yine
u rahat salonda ene almak imknn buluruz. Prenses
ivekr'n gzleri sulanmt :
Size, anakkale'dekinden, Anafartalar'dan daha
byk z a f e r l e r dilerim. naallah, bu zavall memleketi kurtarmak
size mukadder olacaktr, yolunuz ak olsun! dedi.
Mustafa Kemal, prensesin elini perek merdivenlerden
hzl hzl indi.
***
Mustafa Kemal, Beyolu'nun gbeinde demir gibi
g l apartmanlarn omuz omuza verdii Bursa sokanda
*
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
5/856
bir apartmann nnde arabadan indi; geni merdivenlerden
kt. Bir dairenin zilini ald. Buras, Mustafa Kemal'in
Balkan Sava'nda ehit den ok iten subay
arkada mer L t f i ' n in dul kars Madame Corinne'in eviydi.
Kapy, dorudan doruya Madame Corinne at. Bu
yirmi be-otuz ya arasnda grnen mat esmer tenli
gzel bir kadnd. Yznde byk bir znt okunuyordu.
lk sz :
Ou tes Vous, Kemal? (Nerdesiniz, Kemal?) oldu.
Evet, her Allah'n gn buraya ili'den sonra, bu ikinci
sava kararghna urayan Mustafa Kemal, dndenberi
nerdeydi?
imdi, Prenses ivekr'dan geliyorum. Biliyorsun,
yumurta kapya geldi. Ele dostla vedalayorum. Evde
kimse var m?
Yok.
Madame Corinne, bunu der demez, Mustafa Kemal'in
gsne dt. Hzl hzl soluyordu. Mustafa Kemal, ban
geriye d o r u i t t i , gzel onun iri gzlerine bakt; kadn
alyordu.
Franszca konumaya balad :
Demek, o gn. o gitmeni istediim, fakat, hibir
v a k i t gelmesini istemediim gn geldi. Yine gideceksin.
Sofya'ya gittin, bekledim, anakkale'ye g i t t i n bekledim.
Douya g i t t i n bekledim. Suriye'ye g i t t i n bekledim. imdi
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
6/856
de Anadolu'ya gidiyorsun, bekleyeceim. Demek, m r m
hep byle beklemekle geecek. Seni ne ok sevdiimi
bilirsin, Kemal. Dnden beri heyecanla, sabrszlkla seni
bekliyorum. Bir yandan bu itilf devletlerinin sana son
gnde bir oyun etmeleri aklma geldike kalbim duracak
gibi oluyor. Hayatmzda seveceimiz insan o denli az
ki. Onlar da felek, ancak birka gn, bir k gnei gibi
gsterip sonra kaln bulutlarn arkasnda y i t i r i y o r . Gidi
yarn m?
Evet, yarn vapura binmi olacaz.
Hl kapnn nndeydiler. Kadncazn kollar hl
Mustafa Kemal'in boynundayd.
Mustafa Kemal:
Kapnn nnde durmayalm, anszn birisi gelir,
dedi. eri, bo bir salona girdiler. Kar duvarda Mustafa
Kemal'in bir resmi vard. Bu, yeni d i k t i r d i i paa giyneiyle
ektirip Rauf beye de kardeim Rauf beye diye
yazarak verdii resmin bir eiydi. Madame Corinne'-
ce agrandisman yaptrlmt.
Salonda bir kanepeye yanyana oturdular. Mustafa
Kemal, bu eve yle almt ki birdenbire buradan nasl
ayrlp gideceini dnmeye balad. Adsz bir acnn,
iini ateten bir kurt gibi gizliden gizliye kemirdiini duydu.
ili'deki eve tandndan beri dinlenmek, gzden
rak olmak iin hep buraya geliyor, akamlara, gece yarlarna
dek burda oturup gizli bir k a r a r g h t a alr gibi
alyordu. Kendisini delice sevdiini bildii gzel bir- k a dnn
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
7/856
huzur verici baklar karsnda oturmak, gevemek
ve dnmek ne gzel eydi. Gelgelelim, yarn artk onu
da yitiriyordu.
Mustafa Kemal, kadnn uzun parmakl sanat ellerini
avularna alm, okuyordu.
Corinne, gzlerinde birikip kirpiklerini arlatran
yalarsilebilmek iin ikide bir elinin birini kurtaryor,
parmaklarnn tersiyle yalar siliyor, gzleri Mustafa Kemal'in
gzlerinde, ban onun omuzuna yaslayarak yavaa
hkrryordu:
Sava, sava, sava! Bkmad m insanolu artk
bu kanl oyunlardan? Kocamn ban Balkan Sava yedi.
O gnden beridir dnya yeni yeni savalar iinde alkand
durdu. nsanolu, ana kuzular yle bir salonda, bir
aa altnda, bir akarsu banda rahat ve kaygusuz o t u rarak
seviemedi. te, t am seni yanbamda duyduum
srada kanl yolculuklar yine alm gtryor seni. Ama,
b i l i y o r um ki bu kez hakl bir dva iin, yurt ve millet kozlar
iin gidiyorsun. Fakat, biz zavall kadnlar, arkada
ne yapacaz? Hangi clz mutluluklarla avunacaz? yle
anlyorum ki bu, son grmemizdir. Felek bize bu birka
gn de ok grd.
Gitmeliyim, aziz Corinne. gitmeliyim. Vatann bu
korkun ve mitsiz hal, senin tatl gzelliini bile ou
zaman bana unutturuyor. Senden uzakta bulunduum gnler
hep seninle kaamak da olsa yaadmz gzel saatlar
dneceim ve bunlar birer mutluluk demeti olarak
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
8/856
kalbimin en gizli kelerinde kskanlkla saklayacam.
Sen, imdiye kadar hayatma girmi olan en gerek,
en kltrl ve ince kadnsn. Nasl unuturum seni ben.
sevgili Corinne?
Bu srada zil ald. Madame Corinne, abucak san
ban toparlayarak frlad. Gelen, kck olu Reat't.
Mustafa Kemal, hemen onu dizine oturtarak cebinden
kard kocaman bir ukulatay eline sktrd. Bu srada
Madame Corinne, piyanonun bana geti ve tulardan
ac lklar karmaya balad. Paris konservatuarnda
ok ustalam olan bu on parmak, imdi ackl ve isyan
dolu notalara deil, felein bana birer darbe gibi iniyordu
sanki. Mustafa Kemal, onu bir sre arkadan seyr
e t t i k t e n sonra kalkp yanna g i t t i . Gen kadnn mzie
katt ruhunun ateli dalgalarn kendi ruhunun boluunda
da duydu. Bu bir veda mziiydi ve ancak sevilen ve
y i t i r i l m e k zere olan insanlar iin alnrd.
Biraz sonra Madame Corinne'nin babas Luigi Paa,
annesi ve kz kardei Edith de geldi. Hepsi de kendileri
gelmeden nce gemi olduunu anladklar ackls
sahneyi sezdiler ve sessizce birer yana oturdular. Metapsiik
ve teozofi merakls olan Edith, - sonradan Mslman
olup Edibe adn alacaktr - Mustafa Kemal'in yanna
giderek elini s k t :
Yolculuk yarn m
Yarn.
Tanr hayrl etsin! Sizi hi mi hi unutmayacaz.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
9/856
Ben, sizleri unutur muyum sanyorsunuz?
Daha ok kalmad. Epeyce grecei kimse vard.
Hepsiyle vedalaarak kapya yneldiinde Madame
Corinne onu kapya dek gtrd. Mustafa Kemal, gzlerinde
bir sra ya parlayan kadna byk bir zlemle bir
daha bakt ve iki eliyle t u t t u u her iki elini de perek
koar gibi merdivenleri indi. Merdivenlerin dibine vardnda
kulaklarna kadn hkrna benzer bir ses iliti.
Sonra bir araba bulmak zere caddeye doru yrd.
Bu uzun sren lirik hikye de burada bitmiti.
Intellicens Servis, Mustafa Kemal'in, Madame Corinpe'in
Bursa Soka'ndaki evinde kimi iler evirdiini
e l b e t t e biliyordu. Ancak, Mustafa Kemal, Samsun'a ayak
basp da btn dman dnyaya kar ayaklannca Madame
Corinne'in evinin bir kuvay milliyeci yuvas olduunu
sanan ngilizler, burasn basacaklar, Mustafa Kemal'in
duvarda asl byk resmini indirmesi iin Madame
Corinne'i sktracaklar, yalnz bunu baaramayacaklardr.
ngiliz subaylar, Mustafa Kemal'le herhangi
bir balant kurarsa durumunun ok fena olacan syleyerek
gen kadn- tehdit edecekler, yinelenen bu tehdit
ve tedirginliklere dayanamayan Madame Corinne, talv
a ' y a .kamak zorunda kalacak, Mustafa Kemal'in lmnden
sonra 1941'de yeniden Trkiye'ye gelecek ve
1946 da stanbul'da lecektir.
**
Mustafa Kemal, Bekiraa Bl'ndeki ziyareti bit
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
10/856
i r m i Rauf beyle yanyana kurulmu, Cevat Abbas' karlarna
alm, bir lando ile ili'ye dnyordu. Araba, Divanyolu'ndan
inmi, Sultanahmet tramvay durana var-
9
mt ki Mustafa Kemal'in gzleri, orda, elinde bir demet
leylkla bekleyen gen bir kadnn gzleriyle karlat.
Bu, Fikriye idi. Harbiye-Aksaray tramvayn bekledii anlalyordu.
Mustafa Kemal, arabacya :
Biraz durur musun, ahbap! dedi. Araba, t am Fikriye'nin
nnde durdu. Mustafa Kemal, eliyle arabay iaret
ederek:
Durmayn, binin, eer b i z im eve gidiyorsanz! dedi.
Fikriye, bu bulunmaz denk gelie a r m t :
Evet, size gidiyordum.
Haydi, bin, yleyse.
Fikriye, Cevat Abbas beyin yanndaki bo yere oturmak
isteyince Rauf beyle Mustafa Kemal de yerlerinden
doruldular ve bakeyi ona vermek istediler. Mustafa
Kemal, kendi yerini vermek istedii halde Rauf bey, Cevat
Abbas beyin yanna oturmakta direndi, bylece Fikr
i ye de Mustafa Kemal'in yanna dt. Araba Kpr'ye
vardnda Rauf beyle Cevat Abbas bey indi. Mustafa
Kemal, onun elini skarken :
Rauf'cuum, dedi, yarn sabah, eve ura da rhtma
b i r l i k te otomobille iner, ayakst olsun son defa birka
lf ederiz.
Hayhay, paam!
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
11/856
Cevat bey, sen tabi akama evdesin!
Evet, paam!
Haydi, imdi ikinize de uurlar olsun. ek, arabac,
ili'ye!
Lando, atlarn ayaklarndan kan ritmik grltyle
Bankalar Caddesl'nden geerek ihane'ye doru ilerliyordu.
Mustafa Kemal de, Fikriye de susuyordu. Yalnz,
Fikriye'nin yznde t a t l bir mutluluun tonlar, derinden
gelen zgnln ateten izgiler brakan izleriyle birb
i r i n e karyordu. Sz ilk nce Mustafa Kemal a l d :
Eee, Fikriye hanm, kim bilir bir daha ne zaman
greceiz? Askerlik bu ite. Bakarsn, bir gideriz, gidi,
o giditir.
Allah etmesin, paa aabey! yle demeyin!
Fakat, inan ki benim iimin dediine gre iler
10
yine de benim i s t e d i im gibi olacak ve biz bir daha, birok
defa daha grmek imknn bulacaz. En ok korktuum,
annem. Kalbi de zayf. Bari, ayrlk saatinde kadncaza
bir ey olmasa. Biliyorum, yreine inecek, ama
biz de gitmek mecburiyetindeyiz. Sen de bu gece bizde
kal da anneme bir ey olursa bir yardmn olur.
Zaten kalmaya gidiyordum. Fakat, paa aabey,
sz de ok iyi biliyorsunuz ki Zbeyde hanm teyzem benden
hi holanmyor. Makbule hanm ablamsa bana hi
yz vermiyor.
Her zaman dediim gibi sen annemin surat etmesine
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
12/856
bakma. Onlarn btn korktuu seninle evlenmemdir.
Halbuki, byle zamanlarda insan evlenmenin ryasn
bile gremez. Nerde lp, nerde kalacam belli olmazken
evlenmeyi nasl dnebilirim ben? Fakat, anneme
sorarsan padiahn kz Sabiha Sultan'la evlenmeliymiim.
Bir padiahn kz reddedilmezmi. Biliyorsun,
saraydan bana gelen t e k l i f i . ok kr, onu da bamza
yeni bir i amadan kapayabildik. imdi, btn dncemiz
kapa Anadolu'ya atabilmek. Gitme saatleri yaklatka
i t i im sigarada, yediim yemekte tat bulamaz
oldum. t i im sular bile zehir gibi geliyor bana.
Araba. Beyolu'nun ana caddesini gemi ili'ye
doru yol alyordu. Taksim'in yksek duvarlarla evrili
futbol sahasndan barp armalarn yaratt byk
bir uultu geliyordu.Demek ki orda ma vard. Kapda,
ieri girememi bir sr seyirci ve polisler bekliyordu.
Fikriye. ili'deki eve yaklatka daha ok heyecanlanmaya
balamt. Bir eyler sylemek i s t i y o r s a da hepsi
boaznda dmlenip kalyordu. Mustafa Kemal, onun
kendisine tatl tatl sokuluunu, solurken heyecanla gsnn
inip kalkn, kumral salar pskren ban usulca
omuzuna yaslayn byk bir mutlulukla izliyordu.
Fikriye, yeniden evlenmeyi dnyor musun?
Byle bekr yaayamazsn.
ok da gzelsin. Senin mesut olman ne kadar ist
e r d i m . Hi gvendiim bir kimse yok ki seni evlendirerek
bu koca ehirde byle yalnz bana brakmayaym.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
13/856
Ben, hi bir vakit, hi bir kimseyle evlenmeyeceim,
paa aabey. Siz, bunu yakndan biliyorsunuz, paa
aabey! Benim zarm atlmtr. Kalbimde hi bir erkee
yer yoktur. Ben bundan sonra hi bir erkei mesut edemem.
Bekleyeceim. Belki bir gn kalbimin buzlar zlrse
birisiyle evlenirim.
Araba, eve yaklayordu. Mustafa Kemal, arabacya
durmasn sylemedi. Araba, ili'yi geti. Arabac, dnp
Mustafa Kemal'e bakt. O:
Hrriyeti Ebediye tepesine! dedi. Araba, iki yan
kk gazinolarla dolu yoldan ilerleyerek mermer bide-
"j nin bulunduu meydanda durdu. Mustafa Kemal, arabacya
:
Bekle! dedi; sonra Fikriye'yi elinden t u t a r a k bidenin
bulunduu yere gtrd. Gzleri bulutlanmt.
te, u timsalini grdn hrriyet uruna ne bellar
savuturduk. imdi, o hrriyeti yine kardk. Hem
adamakll kardk. Fikriye hanm. Anadolu dalarna doru
kap g i t m i olan o beyaz kanatl hrriyet ve sulh gv
e r c i n i n i bulmaya gideceim.
Beni de gtrn, paa aabey! Sizin bir hizmetinizde
bulunurum. Size savata hemirelik yaparm.
Ne diyorsun. Fikriye hanm? Hani, belki bir yere,
bir mekna gidip yerleeceimi bilsem, seni de. istedikt
e n sonra, alp gtrebilirdim. Fakat, biz bir yn bilinmezliklere,
tehlikelere, uurumlara doru gidiyoruz. Cok
e t i n mcadele yllar var nmzde. Eer bir ehirde biraz
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
14/856
karar klargibi olursak haberleiriz, seni yanma alrm.
Senin bana aileden gelme bir balln da vardr.
Yoksa, baka hi bir kadn yanma sokmaya cesaret
edemem. Sen, annemleri hi yalnz brakma, biliyorsun,
yine Akaretler'deki eve tanacaklar. Bizim enite Mecdi
bey, iyi adamdr. Daha ok ona snrsn. Ben,
eniteyle hep haberleeceim. Bana o kanalla haber, sel
m gnderebilirsin. Bir yere yerleir yerlemez de hemen
seni aldrrm. Ah, keke hayatta evlenebilsem! Se-
12
n in gibi gzel, ahlkl ve iyi yrekli bir kadndan bakasn
m dnrdm? Fakat, dediim gibi Trkiye meselesini
istediim biime sokmadan evlenmeyi katiyen aklma
getiremem. te. yine sylyorum; hayatta evlenmem
mukadderse yalnz ve yalnz seninle evlenirim.
Bu srada evrelerine baknca birka ingene, karsnn
glerek kendilerine baktm grdler.
Ne istiyorsunuz, kz?
Biri yayvan sesiyle s r n a t :
Gzel paacm. falnza bakaym. Allah balasn,
nianlnz m, sevgiliniz mi? Ne gzel, ne irin bir
de kz bulmusunuz. Haydi ver be kurucaz da hemen
falnza bakaym.
Mustafa Kemal, cebinden bir gm be kuruluk
karp imenlerin zerine a t t :
Haydi, bak. bakalm ne diyor falmz?
Kadn iekli alvarnn verdii rahatlkla hemen yere
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
15/856
oturdu. Kirli bir mendilin zerine bir avu fasulye dkerek
fala bakmaya balad.
Sen bir kumandansn, belli, ama kumandanlarn
da paasna benzersin. Senin faln, bu fasulyelerin syleyecei
en gzel fal. Sen, devlet kaplarnn en bynden
g i r i p kacaksn. u gzel kz, eer karn deilse eer
sevgilinse bil ki benim gzel f a s u l y e l e r im ona hem imreniyor,
hem de acyor. Seni dnyada u gzel hokka azl
kzcazdan daha ok seven bir kadn kmayacak!
Fikriye, yz mutluluktan parlayarak "Mustafa Kemal'in
yzne kaamak baklar frlatyor, onun da honut
bir glmseyile falcya baktn gryordu.
Mustafa Kemal:
Haydi, gidelim. Fikriye, dedi, fal filn dinleyecek
vaktimiz kalmad.
ingene karsn fasuiyeleriyle babaa brakp arabaya
atladlar. Fikriye, ban Mustafa Kemal'in omuzuna
yaslam, evresindeki yeillikleri, kolkola, yanyana gezen
sevgilileri seyrediyor, gzlerindeki ac mutluluk parlts,
ou zaman, gzyalarn andryordu.
Eve yaklamlard:
13
Ben sizi hi unutmayacam ve her zaman arayacam,
paa aabey! Sizinle nasl haberleeceiz?
Gn gelince ben sana bir iaret salarm. leride
kadnlarn korkusuzca oturabilecei bir yer yaratabilirsek
seni aldrtmaya alrm. Kim bilir memlekette bundan
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
16/856
sonra ne gmbrtler kopacak. Bu arada her ey, ben
im hayatm bile tehlikeye girebilir. Gerek annemler, gerekse
senin iin imdilik en elverili ve tehlikesiz yer stanbul'dur.
Akln banda olsun, ben istemedike katiyen
kalkp Anadolu'ya geme.
Peki, gemem, sizin iaretinizi b e k l e r im paa aabey,
eve geldik, birka admlk yer kald. Ben inip yryeyim,
siz eve yalnz gidiniz.
F i k r i y e indi, kalabala kart. Lando, ilerledi.
ANADAN AYRILI
Cennet, analarn ayaklar altndadr.
Muhammet
Mustafa Kemal, o gn son ayrlk ziyaretlerini yaparak
eve dnd. Karsna kan kz kardei Makbule'-
y e :
Makbu, dedi, bu akam eve kimse gelmeyecek.
Ben annemin odasnda yemek yemek istiyorum. Onun
karyolasnn karsnda bana bir yer sofras hazrlattr.
Bu gece sizinle dertlemek istiyorum.
Mhim bir ey mi var, aabeyciim?
Yarn gideceim.
Nereye?
Gideceim ite, nereye olduunu sorma. Hayat
bu. Belki lrm, gelemem. Size syleyeceklerim var bu
akam!
Makbule evin st katnda, sokaa bakan ahnili odadaki
annesinin karyolasnn karsnda yere ufak bir sofr
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
17/856
a kurdurdu. Sininin yanma, tam annesinin karsna d-
14
en yere rahat bir minder koydurdu. Sininin zerindeki
gm tepside preli rosto ile yumurtal spanak yemekleri
duruyordu.
Mustafa Kemal, annesinin odasna ktnda merakt
a n atlayan kz kardei, ona kapy aarak ieri buyur
e t t i .
Sokaa bakan bu aydnlk ahnili odaya kapdan g i r
i l i n ce annesinin karyolas sola dyordu. Odada bu
karyoladan baka bir kk masa ile bir de kanepe t a k m
vard ki, odann btn eyas da hemen hemen bunlard.
Zbeyde hanm, gndzleri ou zaman ahniteki
rahat minderinde oturarak caddeyi seyreder, elenirdi.
Yalnz bugnlerde keyfi pek yerinde deildi. Bir zamandr
kalp hastalndan rahatszd.
Mustafa Kemal, odaya girince hemen g i t t i , annesinin
elini pt; Makbule'nin hatrn sordu ve sonra minderine
rahata bada kurup oturdu. Yemeini yemeye balad.
tahsz grnyordu. Yemee atalyla yle kenarndan
dokunuyor, lokmalar sanki aznda byyordu. En
sonra, yiyemiyeceini anlam olacak ki, ataln elinden
brakt. Kz kardeiyle annesinin gzleri merakla onu szyordu.
Paann gzleri alev alev yanyor, ok heyecanl
olduu halinden anlalyordu.
Belki sonrasz ayrlaca- annesinin karsnda birdenbire
ocukluk, ilk genlik ve genlik anlarnn s a l d rsna
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
18/856
urad. Annesinin karsnda bu anlar bir kez daha
yldrm gibi y a a d :
Vodina kasabasnn batsndaki dalk yerlere Tesalya'nn
fethinden sonra Anadolu'dan Trkmen airetleri
g t r l p y e r l e t i r i l m i ve oralarn Trkletirilmesine allmt.
Bunlarn Konya Trkmenleri olduu iyice anlalm
gibidir.
Yerliler, sonradan otuz kylk geni bir alan kaplayan
bu gmenlere Konyalnn bozulmu biimi olan
Konyar adn vermilerdi. Bir sylenie gre de bunlar
Ske dolaylarndan g etmilerdi. Bu Trkmen airetler
i n in yerletikleri yerler Sargl nahiyesi ve dolaylaryd.
te, bu Sargl Trkmenlerinden birka aile kalkp
15
Selanik toprana varm ve oraya atla iki saat eken
Langaza kasabasna yerlemiti.
Selnik'e yerleen bu aileler, eski Anadolu klklarn
.hi bir vakit srtlarndan atmamlard.
Selnik'e yerleen bu ailelerden birinin Feyzuliah adl
bir ocuklar vard. Bu, Hacsofu'lar ailesinin ocuuydu..
Feyzuliah, delikanllk ana gelince Aye adnda
bir kzla evlenmiti. te, Mustafa Kemal'in annesi Zbeyde,
bu evlilikten dnyaya gelmiti. Ona nce okumayazma
retmiler, Kur'an ezberletmilerdi. Bundan dolay
da onu Molla Zbeyde diye armaktaydlar.
Zbeyde, Hacsofu'lar ailesinin biricik ocuu deildi.
ki de erkek kardei vard. Hasan, Lahgaza'da alk,
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
19/856
Hseyin ise Rapla kynde Selanik erafndan Hac Sleyman
beyin Cali iftliinde subalk, yani i f t l i k khyal
yapyordu.
Zbeyde, iri yar, alml ve gzel bir kz olarak gze
arpmaya balamt. Artk, evin ilerine de yardm ediyordu.
Bir gn yorgan kaplarken, ine dizine batmt.
Kimse bunu karamaynca kzcaz bir arabaya koyup
Selnik'e gtrmlerdi.
te, orda bu gzel kz gren iri yar, sar bykl ve
sar sal bir adam ona k olmu, hemen gidip Hacsofu'gillerden
isteyivermiti. Zbeyde'nin anas Aye ise, dayatm
:
Vermem de vermem, benim evlendirecek kzm
yok, demiti.
Ali Rza da kzn stne dtke dmt.
Ali Rza efendi de, yine Anadolu'dan Rumeli'ye ge-
.mi yrk ailelerinden Hafz Ahmet efendinin oluydu.
Hafz Ahmet efendi, kzl sal, kzl sakall bir adam olduundan
Krmz Hafz diye adlandrlmt. Kk Must
a f a , teninin ve salarnn rengini olduu gibi dedesiyie
babasndan almt. Mustafa Kemal'in babas Ali Rza
efendinin Rukiye adl bir kz kardei, Salih adl bir de
erkek kardei vard.
En sonra, Aye hanm raz olur gibi o l m u :
16
Srmal kaftan isterim, srmal f o t i n isterim! diye
t u t t u r m u t u .
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
20/856
Ali Rza efendinin gmrk muhafaza memurluundan
ald maa altn lirayd. Bununla periler padiahna
zg dn giderini nerden bulup yapabilirdi?
En sonra, Zbeyde'nin vey daysn bularak onun
araclyla Aye'nin gnln yapvermiti. Zbeyde, kendisinden
yirmi ya byk olan Ali Rza efendiyle evlenmi
ve mutlu bir yuva kurmulard.
Zbeyde'nin Mustafa, Fatma, Ahmet, Makbule ve
Naciye adlarnda be ocuu olmu, Mustafa ile Makbule'den
bakas, birbiri ardnca lmt.
Zbeyde hanm, bu yzden Mustafa'sn her eyden
ve herkesten kskanr olmutu. Ona gzbebei gibi bakyordu.
Mustafa Kemal'in doduu ev, Selnik'm en ilek
bir yerinde Sanayi Mektebinin karsnda, slahane
Caddesi zerinde byk baheli bir evdi.
Bu evi Ali Rza efendi yaptrmt. Ali Rza efendinin
bundan baka be evi daha vard. Bu evlerin drd, Must
a f a Kemal'in doduu evin yaknnda, beincisi ise Ahmet
Suba mahallesindeydi.
Ali Rza, evlendikten sonra barsak veremine yakaland,
tam yl ekti, sonra Zbeyde'yi gen yanda
dul brakarak gitti. Makbule ile Naciye, Ali Rza'mn bu
hasta yllarnda dnyaya gelmiti.
Selanik, Mustafa Kemal'in ocukluunun unutulmaz
cennetiydi. Yaay zincinni meydana getiren an halkalar,
her zaman altn deildi. Bununla beraber yine de
altn deerindeydi. imdi, annesinin karsnda bu yer
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
21/856
sofrasnn banda ocukluunun ve ilk genliinin filmi,
hzla oynamaya balamt. Karanlk ufuklarna doru
korkmadan yrd gelecein, korkun uurumlar gizleyen
tuzaklarnda yitip gidebilirdi. Bu yzden karsndaki
annesine bal ocukluu, o zaman geride kalan tek
hazine olacak, annecii onun cephe yaayyla deil ancak
bunlarla avunacakt. Bu bir avu ocukluk ans, u
srada belki de bunun iin gzlerinin nne lirik ve slak
17 2/F.: 2
bir dumanla perdeliyordu. Biricik kz kardei Makbule
de u srada ruhunda kaynayan lirik lcay meydana get
i r e n aziz varlklardan biriydi. Btn ocukluk anlar, hemen
hemen onunkilerle birleiyordu.
Mustafa Kemal'in unutulmaz anlarndan ilki, okul
sorunuydu. Annesiyle babas her Allah'n gn kendi yannda
bunun iin sert tartmalar yapyorlard. Bunlara
t a r t m a deil de ekime demeliydi: Zbeyde hanm, olunun
mahalle mektebine gitmesini ve ilhilerle okumaya
balamasn istiyor, bunun iin de diretip duruyordu.
Babas Ali Rza efendi ise yeni alan modern emsi
Efendi okuluna gitmesini istiyordu. Bu okul, Avrupa usul
zere okutuyor ve uyank ana-babalar, ocuklarn hep
buraya gnderiyordu. Ali Rza Efendi, en sonra bir dzenle
karsnn inadn krd. Bylece Mustafa da normal
bir okuma yaayna girdi. Babas, bir gn kk Mustafa'y
elinden tutup geleneksel mahalle mektebine gt
r d , ilhilerle derse balatt. Birka gn sonra da ordan
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
22/856
alp emsi Efendi ilkokuluna yazdrd.
Ali Rza efendinin l m / h e n z byk bir biriktirme
yapamam olan aileyi ok g durumda brakmt.
Zbeyde hanmn eline ok az bir emeklilik maa geiyordu.
Bu, geimlerini salayabilmekten ok uzakt. Must
a f a ' n n okul giderleri de ie karnca dayanlmaz bir dur
um meydana gelmi, Zbeyde hanm tas tara toplayp
erkek kardei Hseyin'in Langaza dolaylarndaki Rapha
kynde khya (suba) olarak alt i f t l i e tand.
Burda tam bir ky yaay iindeydiler. Hele yaz
g n l e r i , kk Mustafa, bir ky ocuundan ayrt edilmez
grevler gryordu. Byk bir bakla tarlasnn ortasndaki
kk bir kulbede kz kardei Makbule ile akamlara
dek karga kovmaya alyordu. Ne var kl bu
iki yavrunun ald tenekeler, att lklar, zamanla
ie yaramaz olmu ve zeki kargalar, tarlay haraca kesmi
ve kulbeyi kaplamlard. Bir akamst, yiyecek
baklann bolluuna ve tneyecek damn rahatlna dayanamayan
bir sr. karga, iki ocua meydan okurcasna
kulbenin evresini ve damn sardlar. Mustafa, zorba
18
hayvanlar kovmak iin davrannca kulbenin dam kt
, Makbule'cik altnda kald. Mustafa, bir yandan elindeki
denei ve ceketiyle kargalar klamaya, bir yandan
da knt altnda alayp lklar atankardeini
kurtarmaya alyordu. Bylece yaaynn balang yllarnda
sevdii bir insan kurtarn unutulmaz tadn tatmt.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
23/856
Ne var ki burda da hem kendi gelecei, hem de Mustafa'nn
cahil kalaca kaygusu Zbeyde'nin yreine reklendi,
Selanik'te oturan teyzesinin evine snmay uygun
buldu. Mustafa, bu kez Hac kr Efendi Rtiyes
i n e yazdrld. Ne var ki burda Kaymak Hafz denen bir
retmen, bir arkadayla grlt ettiini bahane ederek
Mustafa'y vcudundan kan kncaya dek pataklad.
Bu olay, lnceye dek kk Mustafa'nn aklndan kmayacak
ve bunu andka iten bir f k e duymaktan kendini
alamayacak, bu hocay mr olduka affetmeyecekt
i .
Mustafa, bu dayak olayndan sonra, bu okula gitmemek
iin ayak diremi, Fatma hanm da onun bu isyann
akl bulmu, onu hemen okuldan alvermiti.
Mustafa, bu okula giderken giymek zorunda kald
giynekten de hi holanmyordu: Selanik kl olarak
Elifiye denen bir alvar giyiyor, beline krmz bir kuak
saryor, bana da ciergibi kpkrmz bir fes geiriyordu.
Asker okul rencilerinin ve subaylarn giydii
fiyakal ve ssl giyneklere baylyor, bunlar gnn birinde
giymeye can atyordu.
Bu gzel giynee en kestirme yoldan kavumak iin
Asker Rtiye'ye girmenin gerektiini anlamt. Annesine
de yalvarp duruyordu. O da olunun asker olmasn
istemediinden onun yalvarp yakarlarna kulak asmyordu.
Onu bir bakkaln yanna rak vermeyi dnyordu.
Ne var ki kk Mustafa, evlerinde kirac olan
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
24/856
Binba Kadri beye yalvard. O da onun askerlii ok
sevdiini grerek Asker Rtiye'ye girmesini salad. Zbeyde
hanm buna ok zld. Yalnz, o gnlerde grd
gzel bir rya, onu bu zntden kurtard: Zbeyde
19
hanm, gya elinde bir altn tepsiyle bir minareye kar.
Ryadan anlayanlar bunu Mustafa'nn parlak bir geecee
aday olduu biiminde yorumladlar. Zbeyde hanm
buna ok sevindi. ocuun asker olmasna raz oldu.
Mustafa, artk dnyada kavuulmas en zor sayd
nesneye, pariak asker renci niformasna kavumut
u . imdi, bu gz kamatran parlak giynek, onu her yandan
mutluluk gibi saryordu. Lcivert uhadan gsnde
tek sra ay yldzl sar dmeler parlayan dar bir ceket,
ceketin kol kapaklarnn zerinde birer parmak kalnlnda
sra yeil erit, dar ve yeil zrhl bir pant
o l o n , sol kann stne doru eilmi top pskll asker
bir fes, bu dlerine giren giynein ta kendisiydi.
Mus'.afa. artk Seinik'in sokaklarnda nemli bir insan
gibi yryordu. deal bir giynekle birleen genlik gururu
yannda ok yakkl oluu, ona imrenilen bir zellik veriyordu.
Eski okul ve mahalle arkadalarnn gznde o,
eriilemeyene erimi bir -talihliydi. Bu okulda btn yaaynca
yanbanda grmekle mutluluk duyaca gelecein
u nl insanlar da okuyordu: Salih (Bozok). Demir
Ali, Nuri (Conker), Fethi (Okyar), Fuat (Bulca) ve smail
Sait.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
25/856
Okulda ayda bir zel snavlar yaplyor, snf birincilerinden
be renciye avuluk rtbesi veriliyordu.
Bu snav da kazanp koluna sra avu nian taktkt
a n sonra Mustafa, paala unun urasnda ancak birka
admlk yol kald kansna varmt.
Zbeyde hanm, iler yoluna girer gibi olduu bir
srada, yaaylarna bir destek olsun diye emekli Albay
Ragp beyle evlendi. Morali Lord Abbas diye tannan
ve ok zengin bir aileden olan Ragp bey, srekli gler
yznden zenginliini y i t i r m i gibiydi. Bu evlenme Mustafa'ya
bir amar etkisi yapmt. Hem annesine, hem de
vey babasna kar sanki kin beslemeye balamt. Durmadan
somurtuyor, sz dinlemiyor, hem kendi yaayn,
hem de onlarnkini zehir ediyordu. Annesini Ragp
beyden btn gcyle kskanyordu. Bu tatsz ve gl
20
duygu, Mustafa'c btn yaay boyunca brakmayacakt.
te, bu ar duygular, Mustafa'y yle boyunduruklad
ki bir gn yeni evliler, ocuun plprtsn toplayp
halasnn evine katn grdler. Mustafa, ondan
sonra bir sre orda kald.
1895 ylnda henz ondrt yanda Rtiye'yi bitiren
Mustafa, Manastr Asker dadisi'ne gnderildi. Orda
mutlu bir okul yaay balamt. Bursa Asker dadisi'nden
srgn olarak gelen ilerinin nl hatip ve airi
mer Naci ile cancier arkada olmulard. kisi de yer
gibi kitap okuyordu. Yalnz, ilk gnlerde sahip olduklar
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
26/856
k i t ap hazinelerini karlatrdklarnda Musafa Kemal,
yenik dmt. undan ki kendisindeki Ahmet Mithat
efendinin samasapan romanlarna karlk mer Naci'de
bir yn deerli klsik vard. mer Naci. ona ilk dersi
yle v e r m i t i :
yle eyler okumak ayptr, t a r i h oku!
mer Naci'nin etkisi altnda kalan Mustafa Kemal.
Trkede tercmelerini bulamad klsikleri aslndan
okuyabilmek iin Franszca renmeye karar verdi. Yaz
gnleri tatilini Selanik'te annesinin yannda geiriyordu.
Bu da ona ordaki Frere'ler Fransz okuluna gidip Franszca
dersi almak olanan salyordu. O yaz yle sk
almt ki yeni yln dersleri baladnda okuduunu
nerdeyse anlar bir duruma gelmiti. dadiye o yl atanan
bir Trke retmeni, Mustafa Kemal'le mer Naci'nin
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
27/856
a t l an pervaneler gibi atlyorlard. Korku, bu gen insanlarda
hibir vakit srekli konuk olamyordu.
1897 de patlak veren Trk-Yunan savanda Mustafa
Kemal, henz onyedi yanda bir asker lise rencis
i y d i . ki millet arasndaki bu sava, sanki dile trnakla
yaplyordu. Yunanllarda olduu gibi Trklerde de byk
bir kaynama vard, her iki yanda da kutsal sava iln
edilmi gibiydi. Bu srada orduda olduu gibi asker ortaokul
ve liselerde de ulusal duygular, kontroln dna kmak
zereydi. Yunanllarn Girit adasna asker karm
olduklar haberi btn genlii rndan karmt. Ufac
k ocuklar bile askere yazlmak iin gnll brolarna
kouyorlard. Mustafa Kemal, caddeden uzun diziler olarak
geen ve yzleri glen gnlllere bakarken ii gidiyordu.
Ah, ya uygun olsayd da o da onlarn arasna
kararak gitseydi.
Bir cuma gnyd. Mustafa Kemal, mer Naci ile
istasyona gitmiti. O gn istasyonda yaplacak trenle
gnlller cepheye uurlanacakt.
ki kafadar istasyona varnca armlard. Trl klklara
brnm, t r l renkte klhl, sikkeli, takkeli tak
m takm insanlar, sralanm, balarnda tarikatlerin
eyhleri, trene hazrlanmlard. ehrin btn halk onlar
evrelemi, merakla bakyorlard. Tren balaynca
kyamet kopmutu: Cokun tarikat yinleri balamt.
Her tarikat: Kendi geleneklerine gre yin yapyordu. Bir
yanda neyler alnp mevleviler meydanda fr dnyor,
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
28/856
bir yanda davullar, dnbelekler, zurnalar alnyor, bir
yanda da kor olmu kmrle tepelenmi toprak mangallarda
nar gibi kzarm lle denen uzun sivri demirleri
yari plak iri yar rufailer, bunlar dilleriyle yalyor, yine
kzgn ileri vcutlarnn urasna burasna daldrp karyorlard.
Ya Allah, hu Allah sesleri gk grlts gibi
patlyordu. Cokunluun son kertesine karak baylp
kaskat kesilerek yerlere uzanan gnll mritleri ayltmak
i i n eyhler, eilip avularnn iini onlara koklatyorlar
ve bu srada mrit ve dervilerine birer tanr gibi bbrlenerek,
byklenerek hkmediyorlard.
22
Hele bu son sahneler, Mustafa Kemal'i t i k s i n d i r m i -
t i . mer Naci de onun gibi bu davranlardan t i k s i n m i t i .
Mustafa Kemal'e:
Mustafa, ne dersin, bu hazreti pir uruna arpmaya
gidenlere, bu ilere, bikirlere? diye sordu.
Ne diyeyim, yz kzartc bir hal, insann askerlik
onuruna, erefine dokunuyor. Bunlar defetmek, geldikleri
yere evirmeli. u baylanlar, bir daha aylmasaiar da mil-
Jet bu mahlklardan kurtulsa! Bunlar harp etmeye deil,
apula gidiyorlar. Bu pislik, kolay temizlenmez. Ordudan
balamak lzm. lk nce, anta sistemi sklp atlmal.
Kadro ii bu Kemal! Kadro g e n l e t i k e anta-
^ a r ^ b o a l r , tpk benim para antam gibi.
Bu akaya glmseyen Mustafa Kemal, yine arbal
c a :
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
29/856
Hayr, dedi. Btn yap rk, bugnk vaziyette
ufak bir sarsnt yeter. Evet, her eyi ordu yapacak,
bu muhakkak. Fakat, vatan vazifesi, yalnz snr boylarnda
deildir. Vazifelerin yalnz bir ksmn yapmakla i
bitmez. Vatan, bir btndr. Vatann ii de bizim iin
bir snr boyu saylmaldr ve bu olacaktr. Biz, gn gel
i n ce imknlar, artlar hazrlayacaz. Her eyin banda
tekilt gelir. Bak, u eyhlere bir kere. Tekiltl bir
avu insan, bir lhzada bunlarn hakkndan gelir. Bardak
dolmutur. Tamak iin birka damla bekliyor.
Mustafa Kemal, o gn istasyondaki rezilce treni
grdkten sonra okula dndnde ii iine smyordu.
Bir eyler yapmann gerektiine inanyordu. Sava, ancak
askerlerin iiydi. Byle apulcularla sava kazanlamazd.
Hemen o gece kararn verdi, okuldan brakmadklar
i in kaarak cepheye gidecek, bir er olarak arpanlarn
arasna katlacakt. Ertesi sabah, en iten arkadalaryla
helllaarak Yunan snrna doru yol kt. Issz da yollarna
dt. Yunan snrn geti, akama doru bir kye
rastlamt. Hem biraz birey yemek, hem de geceyi
geirmek iin rastgele bir kapy ald. Kapy alan orta
yal bir kadn, lmbann nda bu asker lise rencis
i n e aknca bakt ve sonra ona s a r l a r a k :
23
Mustafa! diye bard, sen ne aryorsun burda?
Mustafa Kemal de arm, sonra kadncaz tanmt.
Bu, Selanik'te kendi evlerinin yannda oturmu, Zbeyde
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
30/856
hanmla komuluk etmi bir Bulgar kadnyd.
Kadncaz, yeniden sordu :
Ne aryorsun burda? Nereye gidiyorsun?
Cepheye, Yunanllarla harbetmeye.
Mustafa Kemal'in karnn doyurup o gece onu evinde
konuk eden iyi yrekli Bulgar kadn, geri evirmek
i in alt, bunu da baard. Mustafa Kemal, okula dndkten
sonra tam bir ocukluk yapm olduunu iyice
anlam ve iyi kadncaza iinden binlerce teekkr etmiti.
Yoksa o gitseydi, hem cephede gereince ie yaramayacak,
hem de baya bir sinek gibi krlp gidecekti.
*
Mustafa Kemal'in, kltr yapabilmek iin Frere'ler
okuluna giderek Franszcasn ilerletmeye almas bile
bir hadise olmak zereydi. Bir asker lise rencisinin
Fransz okuluna gidip gelmesinden kukulanlm; hemen
stanbul'a, saraya jurnal edilmiti. Manastr asker idadisi
mdrl ile Selanik emniyet mdrl tetikteydi.
stne bunca jurnaller yaplm olpn Mustafa Kemal'se
bu srada ateli bir hastalktan Manastr asker hastanesinde
yatyor; hemen yanbandaki yatakta da hasta bir
subay ss verilmi bir hafiye uzanyordu. Olunun ateler
iinde yattn iiten Zbeyde, byk bir znt ve
kayguya kaplmt. Hemen aile dostu olan Manastr asker
hastanesi bahekimi Muhsin beye ba vurmu v e :
Olum, ar hastalanm, verem olmu; hemen
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
31/856
g e t i r t i n i z , ben burada bakacam! diye alayarak yalvarmt.
Ateler iinde yanarak annesinin evine gelen Must
a f a , tehlikeli anlar geiriyor, doktorlarn biri gelip, biri
gidiyordu. Biraz kendine gelen Mustafa Kemal'i yeni bir
znt almt. Asker hastanede baygn yatarken baba
yadigr saatini almlard.
Buna hl yanyorum, babamn tad saatti, diye
uzun zaman bu saate yanp duracakt. Zavall Mustafa
Kema l , ba nda ne oyunlar 2n4 d n d n bi lseydi , o zaman
bu saate o aenli yanmaya vakit bulamazd.
Tam o gnlerde Zbeyde hanmgillere garip bir konuk
geldi. Evdekilerin hi biri bu gzleri fldr fldr dnen
adam tanmyordu. Adam,Mustafa Kemal'in babal
Rag.p beyle bir odaya kapanm, kahvesini itikten
sonra baklay azndan k a r m t :
Efendim, mahdumunuz Mustafa Kemal efendi..
Manastr asker idadisinde okuduu halde, Allah mrler,
versin, bir de Fransz mektebine ne maksatla giriyor?
Demek, stanbul, bunun karln istiyordu.
Rag.p bey d e :
Ne maksatla olabilir, efendim? dedi, bakalar
Fransz mektebine veya dier mekteplere ne maksatla
gidiyorlarsa o da yle gitmitir. Mustafa Kemal'in Franszcas
zayf, gelii gzel ders alacana Fransz mektebine
gitmi. Bunda anlalmayacak ne var
Ragp bey, bylece uzun uzadya konumu, hafiyeyi
en sonra kandrabilmi, bu ii de tatllkla kapayabilmiti.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
32/856
*
**
Mustafa Kemal, Manastr asker idadisinde kimi retmenlerce
ok seviliyordu. Bunlar onda byk ve allmam
bir zek gryorlard. O, aritmetik retmeni
Yzba Mustafa, Franszca retmeni Yzba Naki, jimnastik
retmeni Yzba Hasip beylerin en gzde rencisiydi.
Hele Mustafa bey, onun a r i t m e t i k t e gsterdii
yetenei olaanst buluyordu. Bir gn snfta Mustafa
bey o n a :
Olum, demiti, ikimizin de ad bir. Bu, byle olmayacak.
Arada bir fark bulunmal. Bundan sonra senin
adn Mustafa Kemal olsun..
O gnden sonra da Mustafa'nn ad, Mustafa Kemal
oldu ve retmenler bata olmak zere herkes onu bu
yeni adyla armaya balad.
Cck sert bir retmen olan Mustafa bey, birinciden,
ikinciden ok kendine gvenene deer veriyordu. Bir gn
snfta yle d e d i :
Aranzda kendine kimler gveniyorsa kalksn, on-
25
l a n mzakereci yapacam.
retmenin gzne girmek iin, ii, fedakrlk isteyen
askerce grevlerden biri olarak alan yeteneksiz bir
s r arkada ayaa kalknca Mustafa Kemal, bu erden
pten kiiler arasnda bulunmamak iin ayaa kalkmad.
Ne var ki bu Abdurrahman Celebiler arasnda grnmek
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
33/856
utancna katlanmaktan ekinen Mustafa Kemal,
bunlarn en ktlerinden birinin mzakeresi altna dnce
yapt yanll hemen anlad ve ayaa k a l k a r a k :
Ben, bundan daha iyi mzakerecilik yaparm! diye
bard ve mzakerecilii hemen zerine ald.
**
Yatl okulda okuyan genlerin aklarna olanakszlklardan
oka hlya, d ve sevmek hrs kartndan
byle bir ortamda bir sevgi olay bu tutkuya yakalanan
t e r zarhan arlklara srkler. Manastr asker idadisi-
nin yatl rencisi Mustafa Kemal, t a t i l d e Selnik'e dndnde
on sekiz yann doyumsuz ve grbz heyecanlarna
tatl tatl karlk veren ak tenli gzel bir Rum kzna
t u t u l d u . Trk kzlarnn son kerte kapall, onu Cennet
hazlar ararken daha gereki olmaya zorlam, Rum
kzn, kafes arkalarndan kendisini gzetleyip gs geiren
bir yn kza stn tutmu ve onunla evlenmeye karar
vermiti. Selnik'in o gzel ve aykl yaz gecelerinde
gzel, scak kanl Rum kznn ona i k r am e t t i i gerek
t a t l a r l a dolu pler, ban dndrmt. imdiye dek
Cennete bu denli yaklatn hi duymamt. Yalnz kendi
mahallesinde oturan bu gzel kzla onu b i r b i r i n d e n ayran
almaz gelenek uurumlar vard. Ne var ki, Mustaf
a Kemal de, gen kz da bunlar ayrtedebilecek durumda
deildi. Yalnz vcutlarnn ve gnllerinin dilleri konuuyor,
gerek Rum ve gerekse Trk ailelerin yaptklar
dedikodulara bo veriyor, lnceye dek b i r l i k t e yaamak
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
34/856
i in dudak dudaa and iiyorlard.
Evet, btn geleneklere, greneklere ve btn dnyaya
meydan okuyarak bu subay aday Trk genciyle
Rum kz evlenecekti. Bir akam bir kuytuda en ateli
andlarla kararlarn vermilerdi. Mustafa Kemal, kz Ma-
26
nastr'a karacak, orda evleneceklerdi. Ertesi gn, hemen
Manastr'daki en yakn arkadalarna haber salarak
bir oda tutmalarn bildirdi ve bu oda da tutuldu. imdi.
Selanik'te t a t i l in bitimini bekleyerek Rum kznn gere
i n tatl scaklyla rperen gzellii karsnda sabrsz
saatler geiriyordu. Rum-Trk btn mahalleliler bu serveni
biliyor ve sonucunu ilgiyle bekliyorlard. Hele Zbeyde
hanmla Ragp bey ve Mustafa Kemal'in days
Hseyin aa, bu ka hikyesi zerinde t i t i z l i k le duruyor
ve tetikte bulunuyorlard. Mustafa Kemal'in days,
gen kzn evine gidip ka iini at ve bunu engellemek
iin birlikte tedbir almalarn istedi.
Mustafa Kemal'le gen kz Manastr'a gtrecek
t r e n gelmi, istasyonda puflayp duruyor, Mustafa Kemal
peronda kz bekleyerek dokuz douruyordu. En sonra
kampana ald, Mustafa Kemal, umutsuzlukla vagona
atlad. Tekerlekler raylar zerinde dnmeye baladnda
b i le bir umudu vard: Kz kebandan birdenbire kverebilirdi.
Mustafa Kemal'in umutsuzluktan akmak akmak
znt saan mavi gen kurt gzleri, bu srada uurlayclar
arasnda Hseyin daysnn sert ve o t o r i t e r baklaryla
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
35/856
karlat. Demek ki kz evde braktran daysyd.
te, o srada elinde bir Tanr gc olsayd btn
dnyay ve insanlar bir anda tuz-buz edebilirdi.
* *
Mustafa Kemal, gerek asker ortaokul ve gerekse
asker lisede ok iir okuyan, iir yazan, hitabetle uraan
bir gen olduu halde bu zengin i dnyasn hayran
baklarla kendisini kovalayan bir sr gen kza - k u rum
ve alm bels yznden - bir t r l gsterememiti.
Kitabnn yapraklar arasna duyguluve rkek bir gen
kz elinin brakm olduu mini mini bir karanfilin servenini
bile otuz-krk yl aklnda tutan son kerte duygulu
ve hrsl bir gencin, kendini vererek k olmasn nleyen
kurum, herhalde lnetlenmeye deer bir engeldi. Bu,
son kerte kendini beenmilik, biraz doutan geliyorsa
daha ok da bir erkek kedi gibi yalnz ve mnzevi yaamay
sevmesinden ya da byle yaamak zorunda kaln-
27
dan geliyordu. Doutan da onda bunu besleyen bir nit
e l i k vard: Herkesi kendinden aa gryordu. Eer, br
insanlar da kendisiyle denk grebilmenin snrlarna birazck
yaklam olsayd yine de ateli ilk genlik ve
genlik aklarnn o bulunmaz cennetinde imrenilecek
gnler ve saatler yaayabilirdi. Onda bu saatleri ve gnleri
srkleyecek hem gl bir d gzellik, hem de sr
a t l i atlmlar yaparak ykselen bir i gzellik vard.
te, bunca zengin niteliklere karn gururunun kalesinde
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
36/856
bir gedik aamamas yznden mahallesinde kendisine
ak birer estetik bahe gibi bekleyen bir sr gzel
kz ellere brakmak zorunda kalm ve yaay sresince
ancak o gnlerin ufack tefecik krnt servenleriyle
doyunmutu.
Bir tanr yavrusu gibi gzel, yakkl ve alml Mustafa,
asker Rtiye'de okumaya baladktan sonra yakn
komulardan birinin kz M|gn trl bahanelerle, aslnda
Mustafa'sn grebilmek zere sk sk Zbeyde hanmlara
girip kyordu. Onun kendisine vurgunluundan habersiz
onunla salt kendisi ilgileniyor sanyor ve onun iri,
kapkara gzlerinin yumuak, baygn bakl uurumlarnda
ok tatl servenler aryordu. Rtiye arkada Nuri'ye
(Conker) her Allah'n gn bu gzel gzlerden sz
ediyor, onun ban iiriyordu. Nuri, olann bu kza
adamakll yangn olduunu anlamt; ne var ki kurumundan,
almndan dageilmiyordu. Nuri en sonra ona
akl v e r d i :
Mustafa, dedi, Zbeyde teyzem gitsin de Mjgn'
sana istesin. imdiden nianlanrsnz; zabit ktktan sonra
da evlenirsiniz.
Mustafa, hemen kurumuna belki nebilecek bir darbeyi
hesaplayarak arkadanau karl v e r d i :
Ben onu beendim, ama, bakalm, o beni beenip
sevecek mi? Birbirimizle anlaabilecek miyiz? imdiden
byle bir ie kalkmak doru deil. Belki reddederler.
te, Mjgn hikyesi de bylece bitmiti.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
37/856
* *
Mustafa Kemal'lerin evinin yanndaki evlerden birin-
28
de Nadire adl gzel, veremli bir kzcaz oturuyordu.
Btn cierlerini veremin kemirdi insanlarda olduu gibi
Nadire'de de gzel bir erkein akyla yanp tutumak
zlemi vard. Bunu da en sonra bumu gibiydi. Her yaz
t a t i l i n d e Manastr'dan annesinin yanna dnen Mustafa
Kemal, uzun boyu, mavi gzleri, altn sars saclar ve
.parlak niformasyla soka aydnlatarak geerken Nadire
ak perdeleri aralayarak yzn cama dayyor, yrei bir
ku gibi rpnarak onun geiini seyrediyordu. O srada
yan.nda bulunan kendinden daha kk kz arkadalarna
Mustafa Kemal'i gsteriyordu :
Mustafa bey hi de teki arkadalarna benzemiyor,
diyordu. Geri teki kzlar da yalarnn kklne
karn Mustafa beyin nasl bir altn madeni olduunu
biliyorlar, onlarn da ona i gidiyordu. Ne var ki Nadire
abla, daha byk olduundan Mustafa beyi sevmek hakkn
ona balar grnyorlard.
Onun Mustafa beye olan bu hayal dolu, gerek
s t ve son kerte temiz akndan ok duygulanan k-
uk arkadalar. Nadire ablaya bir iyilik yapmay kararlatrdlar.
Onun ateli akn Mustafa beye duyuracaklard.
Bu i im de bir eli setiler. Bu yine Zbeyde hanmlarn
komusu gzel, canl bir kz olan Hatice idi. Hatice,
uluorta zamanlarda Zbeyde hanmicra girip kabiliyordu.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
38/856
Bu yzden de, b u ' g r e v e gre biilmi kaftand.
Mustafa Kemal, yine Manastr'dan dnm, yine anl
anl, sokaklarda dimdik yryor, pencerelerin ardnda
kendisi iin rpnan d dolu yrekleri aklna bile ge-
/ tirmiyordu.
Gnlerden bir gn, Hatice, annesiyle birlikte Zbeyde
hanmlara oturmaya gelmiti. Hatice ile Mustafa Kemal,
yzce tanyorlard. Ne var ki yanyana, babaa bir
i f t lf etmi deillerdi. Karlatklarnda birbirlerine glmseyerek
geerlerdi; Mustafa beysin onu ok sempatik
bulduu belliydi.
Hatice, aklnda Nadire ablann elilii, diken stnde
oturuyor, Mustafa beyi nasl ve nerde kstrarak
istenilen lflar cna leteceini bilemiyordu. Gere'k kendi
29
annesinin, gerekse Zbeyde teyzeni. /annda byle bir
e l c i l i in sz bile olamazd. Nasl? Nasl?
te, o, byle kvranp dururken frsat, tp tp yryerek
kendi ayayla onun yanna gelmiti.
Annesi, Zbeyde hanmdan bir ey istemi, o da istenen
eyin st katta olduunu sylemiti. Elbette, sylenen
eyi yukar kattan .gidip getirmek de Hatice'ye dmt.
Hatice, Mustafa Kemal'in st kattaki odalardan birinde
oturduunu biliyordu. imdi de mutlaka ordayd.
Merdivenlerden sanki uarak yukar kt. Mustafa Kemal'in
odasnn kaps ardna dek akt. Ne aksi i! Aklna
b i r eytanlk geldi. Sofadaki karanfil sakslarndan b i r i n den
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
39/856
bir sap karanfil kopard Mustafa beysin odasna
girdi. Ve bunu gidip ak t a r i h kitabnn stne brakt.
Oda sanki Mustafa beyle dolu gibiydi. evresine dikk
a t l i c e bakt. Mustafa Kemal'in battaniyesi buruuktu.
Demek ki yorulduka giynekleriyle bunun stne uzanyordu.
Karyolann baucundaki tahta masada defterleri,
kalemleri, kitaplar duruyordu. imdi, sandalyenin tam
nndeki t a r i h kitabnn zerinde de kpkrmz bir karanf
i l ! Bu karanfili buraya koymak sakn bir su olmasnd!
Bunun zerinde daha ok dnemedi, istenen eyi alarak
bir karaca eviklilyle merdivenleri atlayarak indi;
sanki birisi arkasndan kovalyor gibiydi.
Annesi, Hatice'nin byle soluk solua geldiini grnce
:
Neden kotun o kadar, deli kz? dedi.
Aradan ok gemeden Mustafa Kemal, sokak kapsn
aarak geldi. Konuk odasna girerek annesiyle konuk
bayann ellerini pt. Hatice'nin elini skt ve gen
kzn elinin iinde bir aka kavak yapra gibi rpnr
buldu. Bunu, bir ok mahalleli kzn kendisine kar duymakta
olduu o gizli ve sylenemeyen sempatiye yordu.
Doal bir eydi bu.
Sonra :
Kusura bakmayn, dedi, ben yukar kp biraz
ders alacam, diyerek kt.
30
Mustafa Kemal, biraz sonra geri dnm, yznde
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
40/856
gizli bir glmseme ve sa elinde krmz bir karanfil
kapnn aralnda duruyordu. Hatice'nin yanaklar da
utancndan karanfil gibi kzard. Yalnz, bunu ayrtedebilen
bir tek Mustafa Kemal oldu:
Hatice'nin vicdanna bir ate dmt: O bilmeden
Nadire ablaya alacana kendi hesabna almt.
zerine! ald elilik grevini pek kt yaptn d:
nyor, alamakl oluyordu. Neyse ki Mustafa bey kapnn
eiinden bir arkadan greceini syleyerek ek
i l ip gitti de Hatice de biraz kendine gelebildi.
Mustafa bey, Nadire ablann evininnnden geerken
honut, elindeki karanfili kokluyor ve Hatice'yi
dnerek glmsyordu.
Hatice, ertesi gn bandan geenleri Nadire ablaya
a n l a t t , ondan zr diledi, arkadalarna da bir daha kendini
byle ok nazik ilere komamalarn syledi. Bir
ey deil, Mustafa beyden ok holand halde artk
onun bulunabilecei hi bir yere sokulamyordu. Bir gn
Zbeyde hanmn evltl Vasfiye'den ok ilgin bir haber
ald. Zbeyde hanm, onu Mustafa beye istemi,
annesi de vermemiti. Hi byleanl anl bir delikanldan
kz esirgenir miydi Esirgenmiti ite.
Karanfil iini kendi kendine pek byten ve ssleyen
Mustafa bey, artk, stanbul'dan Harbiyeden Hatice'nin
annesine mektup yazyor, sonuna da unlar katyordu:
Hemiremiz Hatice hanma da mahsus selmlar
ederim.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
41/856
Hatice'nin annesi, okuma-yazma bilmediinden mektubu
ona Hatice okuyordu.
Mustafa Kemal idadiden sonra Harbiye'yi bitirmi,
sonra erkn harp okulunu bitirerek ak gibi bir kurmay
yzba olmutu. Yirmi drt yandayd. Zbeyde hanm.
Hatice'nin annesine bavurarak bir kez daha Mustafa
Kemal iin istedi, ne yazk ki bunda da ret cevab ald.
Nedeni vard. e bir pilik karmt.
Haticelerln saray adamlarndan bir yal tandklar,
bir gn ylece onlarn kulan bkmt :
Aman, ne yapyorsunuz? Mustafa Kemal beyin is-
31
t i k b a l i ok karanlktr. Ka defa hakkndaki jurnalleri ben
okudum.
Hatice'nin annesi bu szleri iitince rkm, bu ie
raz olur gibi olduu halde vazgeerek bir baka isteyenle
hemen Hatice'nin szn kesivermi ve yllarca srklenip
gelen bu tertemiz gnl servenine de son vermiti.
Nadire ablaya gelince, bu veremli kzcaz, sonradan
b i r ktiple evlendirilmise de ok yaamam, Mustafa
bey;n sarn hayaliyle b i r l i k t e yitik dnyalara srklenmiti.
Mustafa Kemal, ancak 50 yanda, yirmibe yl sonra
Hatice'nin karanfili kendi hesabna deil de Nadire
ablasna konduunu iitince gerekten armt. Demek
ki, yaamak, hep kendi kendine gelin gvey olmasndan
meydana gelmi uzun bir aldan zincirinden baka
bir ey deildi.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
42/856
*
**
Harbiye okulu rencisi Mustafa Kemal ve onun
Selanik'te en iten iki arkada eczac okulu rencisi
Ahmet Numan ile mhendislik okulu rencisi Asaf (lbay),
o yaz t a t i l i pek elenceli geirmekteydiler. Gndzn
rutubetli ve boucu scaklarn bir glgede pusarak
geiren bu kafadar, akam karanl bastktan sonra
kol kola ava kyor, Mithat Paa Caddesi ile Kasmiye
Camii arasndaki piyasa blgesinde gece yarlarna
dek bir aa bir yukar dolap duruyorlard. Gnler, ramazan
ayna rastladndan teravih namazn cmbr cemaat
kldktan sonra sokaa frlayan arkada, hemen
Odeon tiyatrosunun bitiiindeki kafeantana damlyorlard.
Bu gencin bu uzun yaz geceleri repertuarn genel
olarak bu algl kahvede alan Romanyal gzel
kz karde dolduruyordu. Mustafa Kemal'le arkadalar,
bu tatl esmerleri aralarnda blmlerdi. En byk kz
karde Fani, Mustafa Kemal'e, Toni, Asaf'a, Janet de Ahmet
Numan'a dmt. Bu seimi genlerden ok kzlar
yapm-t.
kafadar, sk sk bu kafeantana geliyor, kimi zaman
saatlerce burda kalp kzlarla eleniyor, kimi zaman
32
da onlar kollarna takp piyasa blgesininkaranlklarna
dalyor ve orda akn gerek leninde romantik ak duygularna,
hasta ve veremli ak servenlerine meydan okuyorlard.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
43/856
Yollarn karanl ve boluu on dokuz yandaki
insanlara bir gerdek odas gibi Itufkr davranyordu.
Bu ikili, akl ve mutlu genlik leninde birdenbire
bir yer boalmt. Yaamaya kar en hrsl bir mez
sevgisi ve ball duyan Mustafa Kemal, bir akam gelmemiti.
Ramazan da, tatil de bitmek zereydi. Genler,
bardaktaki son damlay bile imek iin byk bir susuzluk
duyuyorlard. Bu dvann su katlmam rnei olan
Mustafa Kemal, nerdeydi? ok merak etmeye balamlard.
Hasta olup olmadn anlamak isteyen arkadalar,
Zbeyde hanmlara uradlar.
Zbeyde hanm da onlarn derdine deva olamad.
Yalnz, bildii uydu: Olan, gndzleri ge vakit evden
kyor ve ge vakit dnyordu. Kadncaz, bu sre i i n de
onun nerde bulunduunu bilmiyordu.
ki arkada sevindiren ey, Mustafa Kemal'in hasta
f i l n olmayyd.
ki arkada, Mithat Paa Caddesi'nde ona rastlamak
umuduyla birka gn daha dolatlarsa da grnmedi.
Bir akam, yine teravih namazndan sonra Asaf'la
Ahmet Numan, Kasmiye Camii'ne doru gidiyorlard. Osman
Hoca okulunun karsndaki sokak banda duyduklar
bir kl akrts,kalplerini umutla arptrd. Mustafa
Kemal, gezintilere klcn takarak kyordu. Gerek-
/ t e n Mustafa Kemal, biraz sonra karlarna d i k i l m i t i . Durgundu.
Bu durum, arkadalarnn ilgisini daha ok kamlamt.
Kol kola g i r d i l e r :
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
44/856
Yryelim, arkadalar! dedi.
Vardar kaps dolaylarndaki kafeantanlardan birine
gitmek zere bir arabaya bindiler.
Konumakszn gidiyorlard.
Ahmet Numan, bu uursuz sessizlii bozmak isteyerek
:
Yahu, ne oluyoruz? dedi. bu sessizlik neden? Hi
33 2/F. : 3
beklemediin bir zamanda karna kmz su mu oldu?
Anlat bakalm, bu karanlk sokakta ne iin var? Ne
aryorsun? Senin bandan bir eyler geti galiba?
Mustafa Kemal, zoraki glmsedi:
Bir yerde oturalm da anlatrm.
Romanyal kz kardelerin alt kafeantana g i t t i ler.
Onlar, ieri girince gzel kz karde, hemen koup
masalarnda yerlerini aldlar. Fani, Mustafa Kemal'e
sokulmu, bu neesizliinin nedenini sorup duruyor, tekiler
fkr fkr kaynyorlard.
Bu srada kafeantana, arkasnda iki Arnavut fedai
ile bir binba girdi; doruca Mustafa Kemal'lerin masasna
g i t t i . Trke ve Arnavuta kar bir dille :
Lkrd yok, gitmek var, hayde! diye bard.
Delikanllar, onun ne demek istediini glkle anladlar
:
Bu kzlarla konumayacaksnz ve buradan kp
gideceksiniz! demek istiyordu.
Ahmet Numan da onu yknerek:
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
45/856
Niin be beyim? diye sordu.
Yok, var baka lf!
Delikanllar, srtlarndakl bu resm giymeklerle bir olay
karmaktan ekmiyorlard.
Binba da bu durumu bildiinden bindike dallarna
biniyordu.
Yanlarndaki masalardan birinde sivil bir zenci oturuyordu.
Bu, Selanik jandarma alay kumandanyd. O da
bir vukuat kmamas iin delikanllara sessizce ekilip
gitmelerini salklad. Bu kez de Mustafa Kemal horozland
:
Bir artla arzunuza uyarz, dedi, o da buradan
kp gitmelidir. Padiahn yaveri resm kyafetle kafeantanda
oturamaz.
Jandarma kumandan, kanun erleri araclyla Arnavut
Binbay da buradan uzaklatracan syledi.
Mustafa Kemal'le arkadalar homurdanarak kp gittiler.
Padiahna da, istibdadna da, yaverine de okkal okkal
svp sayarak yreklerini yelpazelemeye altlar..
34
Sonra, her zamanki piyasa yerinde, M i t h a t Paa Caddesi'yle
Kasmiye Camii arasnda canlar skkn gezmeye
baladlar. O zaman, Mustafa Kemal'in merak ettikleri
hikyesini dinlediler. Bu bir gnl serveniydi.
Mustafa Kemal, taa Rtiye'den beri kafeslerin arkasnda
ak bir gvercin gibi rpnarak kendisini gzetleyen
bir komu kzyla onun aabeysine ders veriyordu.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
46/856
Bu, evki Paa'nn kzyd. Paa, Asaf'larn da aile dostuydu.
Demek ki durum buydu. ki arkada da bu kz
t a n y o r d u :
Hayrls olsun! dediler.
Artk, evlerine dnyorlard. Ahmet Numan :
Yarn akam nerede buluacaz? diye sordu.
Mustafa Kemal
Galiba geceleri buluamayacaz artk, dedi, zaten
gidilecek yer de pek yok. algl kahvelerde de tat
kalmad. Gndzleri buluuruz.
O gece, iki arkada da Mustafa Kemal'in burnundan
yakalandn anlamlard.
Asaf'la Ahmet Numan, ertesi hafta, Mustafa Kemal'i
ancak bir iki kez grebildiler. Mustafa Kemal'in iftar yemeklerini
rencilerinin evinde yeyip, sahur vaktine dek
orada yanladn da renince yalnz kaldklarn anladlar.
Yalnz ortada tek bir gerek vard Mustafa Kemal,
seviyordu ve mutluydu. Taa ortaokul gnlerinden beri kafes
arkasndan grmeye alt sevgilisinin dizi dibine
dek sokulabilmiti.
Tatil, hzla geiyordu. Serbest gnlerin ucu okul gnlerine
demek zereydi. Mustafa Kemal, yllardr pltonik
bir zlem iinde uzaktan seyrettii, birka gndr de
soluunu yznde duyarcasna yanna sokulabildii sevg
i l i s i y le babaa bir gn yaamay kurmu ve kz da
kandrmt. Ramazan bayramndan nce anlamlard.
Bayram grltsnden yararlanarak felekten bir gn alacaklar,
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
47/856
kem gzlerden uzak sevieceklerdi.
Bayramn nc gn Tellieme karsndaki Yksek
Kahve gazinosunda bulumak zere hazrlanan
Mustafa Kemal, gnlerini iple ekiyordu. Yksek Kahve
35
denen bu aalar iindeki gazino, slchhaneden inerken
dad m e k t e b i n i n dolaylarnda dadi emesi denen
yerdeydi. nl beyaz kulenin yannda ve kenarna
emlki ahane yaplarnn sraland geni caddenin
balangcnda bulunmaktayd.
Gazinonun ssz bir kesinde, bir aa altnda bir
masann banda oturan Mustafa Kemal, kalbi kt kt
a t a r a k sevgilisini bekliyordu. Gelmemesi deil de, gelmesi
bir srpriz olacakt. undan ki bu gene kz ok sk
bir gz hapsinde yayordu ve imdiye dek hi bir delikanlya
byle randevu vermi deildi. O, ancak hlyalarnda
ve dlerinde sevgilisiyle buluup sevien romant
i k ve pltonik sever tiplerindendi.
Mustafa Kemal'in kaygusu bounayd. Kz, bir canav
a r n nnden kaan bir insan gibi dal dal titreyerek
Mustafa Kemal'in yanna geldi ve hemen :
Mustafa, brak ben eve gideyim, ok korkuyorum!
diyerek yalvarmaya balad. Gen kzn tandk biri
grecek diye d kopuyordu. Durmadan evresine ve geldii
yola bakyor, hep eve dnmek istiyordu.
Ne var ki Mustafa Kemal, yllarca zlemini ektii
bu gzel kz bir kez olsun pp koklamadan, kollar arasnda
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
48/856
skmadan brakmak istemiyordu. Bin dereden su
g e t i r i y o r , bayramn son gnnn bir iki saatiinl babaa
geirmelerini istiyordu. En sonra, onu kimsenin grmeyecei
kapal bir yere gtrmeye karar verdi.
Gen kz arabalarn durduu meydana gtrd, kapal
bir arabaya bindiler. Mustafa Kemal, arabacya Floka
gazinosuna ekmesini syledi. Bu gazino, sonradan
Abdlhamit II. nin hapsedildii gzel Altini Kk'nn
yannda bulunuyordu.
Mustafa Kemal, garsonlarla grerek gazinonun kk
bir odasn kendilerine ayrtt ve hemen gen kz
oraya gtrd. te, en sonra, krpecik bir ortaokul rencisi
olduu gndenberi zleyip durduu bu gzel kzla
imdi babaa ve i ie gibiydi. Onu canna sokmak ist
i y o r , szlerini aryordu. Tatil de. bayram da, krk ylda
bir gelen retmenlik de ite bitmiti. Belki bir daha
36
hi bir vakit ele geiremeyecei bir frsat, imdi bir altn
yemi gibi ovucunun iindeydi.
Gen kz, Mustafa Kemal'in pme-skma istei karsnda
birdenbire bir granit gibi direnmiti. Hayr, ancak
evlenmeleri kouluyla seviebilirlerdi.
Evlenmekse gen Mustafa Kemal'in aklnn kysndan
bile gemiyordu. Evlenmek, bir Harbiye rencisi
i in lm deil de neydi? Bunca byk ve sonsuz gelecek
dleri olan bir gen, nasl olur da evlenerek bunlarn
hepsini lme mahkm edebilirdi? O, evlenmek deil
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
49/856
yalnzca dev gibi sevimek istiyordu. Ak, dnyada her
ey deildi. Ak, ancak ideal yolunda yrrken dinlenilecek
serin bir su bayd. Bu serin ve tatl su ba iin de
btn bir yaay feda edilemezdi.
u srada evlenemeyeceini, evlenmeyi hi dnmediini
syleyince gen kz, alamaya balamt. Evlenmek
istemeyen bir genci anlayamyordu. Evlenmek,
her ey deil miydi? Hele uzun yllardan sonra, ona bu
denli yanamken!
Mustafa Kemal'in btn mantgen kzn yumuack
ve temiz evlenme duygularnn duvarnda krlyordu.
Mustafa Kemal subay kncaya dek o, nasl beklerdi?
Mustafa Kemal'in gnlk yaama forml, gen kzn akt
a n nce evlenme isteyen granitten istei karsnda yenilmiti.
Gen kz iinde aprak duygularn ve dncelerin
boutuu Mustafa Kemal'e slak k i r p i k l e r i n i n arasndan
iinin olanca dargnl ve gzel dlerinin olanca
knklyla bakarak elini u z a t t :
Allahasmarladk!
Sonra koarcasna odadan kt gitti.
Mustafa Kemal, lnceye dek bir daha geri dnmeyecek
olan sevgilisinin arkasndan doluksam gzlerle
bakt. Sevmenin bu korkun gzellii nne dikilmi ve
yenilmesi g engeller ve almas g duvarlar vard.
En gzel bir sevgiye ve sevgiliye mal olan evlenmeye
kcr byk bir tiksinti duydu. Onu sk sk yenmeye alt
halde bu t i k s i n t i , yaaynn sonuna dek bir idea
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
50/856
l e ulama abasnn perde arkasnda srp gidecekti.
37
Bu kzcaz, daha sonra byk bir kaza geirmi, yznn
yars berbat olmutu. Mustafa Kemal, onu byle
grnce iinde ac bir byklk canlanm ve onunla evlenmek
nerisinde bulunmu, bu kez de gzelliini yitirmi
olan eski sevgili, onunla evlenmeyi kabul edememit
i . Bu bir acma jestinden baka bir ey deildi. Mustafa
Kemal, gen kzn dnyasna doyamadan lp gittiini
renmek acsna da katlanmak zorunda kald.
*
**
Mustafa Kemal, Manastr asker lisesini bitirmi, Selnik'e
annesinin yanna dnm, stanbul'a, Harbiye'ye
gitmeye hazrlanyordu. Akamlara dek odasna kapanyor,
durmadan okuyor, yazp iziyordu. Eskisinden daha
arbal olmutu. Annesiyle kz kardei de onun bu durumuna
ayordu. Yalnz akamlar odasndan kp aa,
annesinin odasna iniyor, beraber oturuyorlard. Bir
akam byle oturup konuurken sz bir ara siyasete
getirmi, taze bir yara gibi kanayp duran Girit adas trajedisi
zerinde sz amt.
Hocalarmzdan biri, Girit'i kaybediimizin millet
hayatnda bir d n m noktas tekil ettiini ve bunun baka
hdiselere yol aacan, nk, bu f e l k e t i n devletin
temelini sarstn sylemiti. Bu lf bo deil! demi, sonr
a kendisi bu szlere unlar k a t m t :
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
51/856
Anlyorum ki Trk milleti birok hakszlkla uramak
mecburiyetindedir. Bizim baka milletlerden hi
bir eksiimiz yok. Cesuruz, zekiyiz, alkanz, yksek
maksatlar uruna lmesini biliriz. Fakat, zamann beklemek,
mutlaka kuvvetlenmek lzm.
Mustafa Kemal, en sonra 1899 yl Mart'nm 13 nc
gn, annesinin kaygulu baklar ve ac gzyalaryla
uurlanarak stanbul'a yolland. Artk Harbiye rencisiydi.
Zbeyde hanm, kaygular, tasalar iinde olunun ilk
mektubunu bekliyordu. stanbul, korkun, netameli bir
ehirdi: Hele Harbiye'nin barut fs olduu sylentileri,
zavall anann uykularn karyordu. Olunun orda bo
duracan hi akl kesmiyordu. Yalnz olunun, havadan
38
sudan sz ederek yazd mektuplar onun yreine souk
su serpiyordu. Olan, minarelerden, kubbelerden,
adalardan sz ederek baya stanbul'un gzelliklerine
hayran bir air gibi mektuplar yazyordu. Hi olmazsa Erkn
Harb okuluna dek annesine rahat bir soluk aldrmay
kurmua benziyordu.
Ne var ki bu hava mektuplarn arkasnda youn bir
i h t i l le hazrlk almas Harbiye'de Mustafa Kemal'in
btn bo zamanlarn yutuyordu. Asker okullar mfettii
Zlfl smail Paa, Zbeyde'nin sevgili olunu pek
yakndan gz hapsine aldrm, hrriyeti dnceleri
ho gryor diye okul mdr Ali Rza Paa'y da, padiaha
yaknmt. Mustafa Kemal, okulda adm adm izleniyordu.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
52/856
Daha sonra. Erkn Harbiye'yi bitirdiinde bir
pansiyonda hafiyelerin basknna urayarak tutuklanp
hapse atlacak ve ay ok kt bir hapislik sresi geirecek
olan Mustafa Kemal iin ufak lde uyarc ilk
olay Harbiye'de geti: Bir gn Mustafa Kemal, mer Naci
ve bir arkadalar daha, bo bulduklar veteriner snfna
girmi, Paris'ten yeni gelmi Fransz gazetelerini
okuyorlard. Bu srada snfn kaps birdenbire alm
ve okul mdr Rza Paa, palaspandras ieri girmiti.
nlerindeki gazeteleri toplamaya vakit bulamayan genler
ayaa frlayp dikilmekten baka bir ey yapamamlard.
Rza Paa, onlarn nndeki ecnebi gazeteleri daha
uzaktan grm, arkasndan gelenleri elinin bir iaretiyle
olduklar yerde durdurmu ve genlerin yanna sokularak
gazeteleri yle bir kartrm, hepsinin de yasak gazeteler
olduunu grmt. arkadaa :
Sizin dersiniz yok mu, neden byle havaeylerle
urarsnz? dedikten sonra nbeti subayna d a :
Bunlara birer izinsiz veriniz! diyerek kp g i t m i t i .
Rza Paa, gazeteleri almadndan Mustafa Kemal
ve arkadalar bunlar arkadalarna datmlard. Rza
Paa, Cumartesi gn Mustafa Kemal'i a r t m :
Olum, demiti, geen gn mektibi askeriye mfettii
smail Paa beni padiahn huzurunda tahtie etti.
Gya bu mektepte ahrarane neriyat alm yrm. Ben,
39
byle bir eyin vcudunu klliyen inkr ettim. Sizler de
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
53/856
mektep dahilinde kitaplarnzdan bakasnn grnmemesine
mukayyet olun.
Mustafa Kemal:
Emredersiniz. Bir daha byle eyleri kimse grmez,
demi, tam dar kmaya hazrlanrken Rza Pao
arkasndan yle s e s l e n m i t i :
Geen gnk izinsizinizi affediyorum!
Mustafa Kemal, ilerde dnyay birbirine katan byk
iler baardktan sonra bile bu dokunakl sahneyi anacak
ve u gzel szleri s y l e y e c e k t i :
nklplar yapanlar, kendilerini hazrlayan isimsiz
kahramanlar inkr ederlerse bir gn gelir br nesiller
de onlar inkr edebilirler.
**
Yaayn bir mant vard. Sk bir aamann bir
noktasnda yaayn btn ilgili anlar younlaarak bir
i k i y o r , v e orda kumullanyordu. Mustafa Kemal, lme
dek gidebilecek bir yolun balangcnda ve en kritik bir
yaay paras iinde, diriminin en gl anlamlarndan
biri olan hasta annesi karsnda onunla ilgili zengin ve
i l i anlarn bir oul ar kalabalyla kendisine saldrdn
grm ve bir sre susarak bu her dem lirik kervann
gelip gemesini beklemiti.
Annesiyle kz kardeini daha ok merakta brakmak
istemeyen Mustafa Kemal, szlerine yle b a l a d :
Anneciim, dedi, ben yarn gidiyorum. Buralarn
da Selanik gibi olmak ihtimali var. Elimden ne gelirse
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
54/856
onu yapacam. Fakat, bu ite tehlike oktur. Bana hakkn
hell et. Sen de bunlar iyi dinle, Makbu; iler fenaya
dnerse, sakn buradan ayrlmayn. Btn paranz
sarfedersiniz, paranz biterse, hallarnz, kymetli eyanz
satarsnz. Bir kere daha sylyorum, ne olursa olsun
yola kmaya kalkmayacaksnz. Muvaffak olamazsam
zaten sizi ldrrler, o zaman elbet ben de lm
olurum.
Bu szler hasta annesi iin de, kz kardei iin de
korkun bir anlam tayordu. ki kadn da arm kcl-
40
mlard. Zbeyde hanmn dua eder gibi ince ve keskin
dudaklar titriyordu. Makbule'nin boaz kurumutu; dili
tutuimu gibiydi, iki kadn da bylenmi gibi bu mavi
gzleri garip bir alevle yanan gene adama bakyordu.
Zbeyde hanmn bu bylenmie benzeyen akn
hali, ok srmedi, vcudu t i t r e y i p sarslmaya ve elleriyle
kalbini bastrmaya balad.
Mustafa Kemal ile Makbule, kalkp tutuncaya dek:
anneleri baylmt bile. Bu srada dardaki arkada kadnlar
ve Fikriye ieri kotular. Hemen pencereleri atlar,
Zbeyde hanm kucaklayarak sofaya kardlar.
Mustafa Kemal, heyecanl konumasnn bu sonucu veriine
pek zlmt. Nerdeyse btn soukkanlln
yitirmek zereydi. Szlerinin anlamn yenikletmek iin
bouna urayordu :
Anne, diyordu, merak etme; bu kadar zlme. Ben
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
55/856
size en kt ihtimali anlattm. Muvaffak olmak ihtimali
de kuvvetlidir. Tekrar buraya dnerim. Sizi yanma aldrrm.
zlme! zlme!
Mustafa Kemal, hemen emireri Halit'i evin eski gediklisi
Doktor Rasim Ferit'e koturdu.
Doktor Rasim Ferit bey, tam zamannda yetiti ve
bu iddetli krizi tehlikeli bir hal almadan nleyebildi. Zbeyde
hanm, biraz kendine gelip de rahat soluk almaya
baladnda, Mays sabahnn ilk klar pencereleri tatl
bir maviye boyamt. 3ylsce ayrlk zaman da gelip
atmt.
Mustcfa Kemal, ayrlk dakikalarnn acsn efkatin
ve sevginin nnde bomak iin annesinin yatana oturdu.
Onu iki koluyla sard. Onun ellerini ve yzn birok
kez pt, pt :
Anne, bana hakkn hell et! diye tekrarlarken
Zbeyde hanmn gzlerinden yalar akyor ve bu yalar,
olu iin hayr dualar eden ihtiyar dudaklarn slatyordu.
Makbule, artk hibir ey syleyecek, konuacak durumda
deildi. Annesiyle aabeysmin yarattklar bu yksek
sevgi ve efkat tablosunu sessizce seyrediyordu.
Mustafa Kemal, artk kalkmt. Gitmek zereydi. Ye-
41
niden annesinin ellerine sarld; onlar st ste birka kez
pt. Annesi, olunun boynuna sarlmt. Sanki onu hi
brakmak istemiyordu. aresiz, en sonra, kollar aa
dt. Mustafa Kemal, bu andan yararlanarak hemen
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
56/856
kapya doruldu.
Makbule, alt kata inmekte olan aabeysinin arkasndan
frlaynca, Mustafa Kemal, merdiven banda duruvermiti.
kisinin gzleri bir an karlat. kisinin gzler
i n d e de stmal klar yanyordu.
Mustafa Kemal:
Niin konumuyorsun, Makbu? dedi. Niin bana
y l e bakyorsun?
Kz kardei, yal gzleriyle ona bakyordu.
Aabeyciim, ne konuaym? Muharebeye giderdin,
bilirdim. Terfian giderdin, bilirdim. Bir vazifeye giderdin,
bilirdim. Fakat, bugn ne iin gidiyorsun? Nereye
gidiyorsun? Benim aklm durdu bu gidie?
Mustafa Kemal, kz kardeini barna basarak:
Evet, Makbu, dedi, merak etme. Bunu da bilirsin,
inaallah!
Sonra merdivenleri sanki atlayarak indi. Kz kardei
alt katta, merdiven banda durakalmt. Erkek arkadalar
varken aa inmemesi evin gelenekierindendi.
Mustafa Kemal, arkadalaryla st ak otomobille
uzaklarken annesiyle kz kardei ve br ev halk,
pencerelere m, yal gzlerle onlar uurluyoriard.
Evde herkes alyordu. Zbeyde hanm, birdenbire deimiti.
Gzyalarn beyaz bartsnn ularyla kuruladktan
sonra Makbule'ye dnd ve sert baklan ve
emreden sesiyle ona yle d e d i ;
Sen asker kardeisin; ayp, alanr m hi asker
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
57/856
in arkasndan? zntn kimseye belli etme. Misafirlere
erbet ez. Memleketi iin giden insan lse bile ardndan
alanmaz!
Makbule'nin hkrklar, bu szlerden sonra daha ok
srmedi. Kalkt, geceden beri evde bulunan yakn dostlarn
hanm ve akrabalarna yrek serinletici erbet ezmek
iin dar kt. evresini alan kadnlar arasnda ku-
42
r u gzleriyle sessizce oturan Zbeyde hanm, olunun
gidecei yere sa salim gitmesi iin iinden dualar ediyor,
dudaklar kpr kpr kprdyordu.
BANDIRMA VAPURU
yo da
Yeni Argonotlarn seferi.
nsan onlar iin dvmeye
frsat bulamazsa fikirler yaamaz.
Thomas Mann
Mustafa Kemal, Galata rhtmnda Raufbey ve bir
iki arkadayla otomobilden indiinde br arkadalarnn
t am kadro orda beklediklerini grd.
Vapura niye binmediniz, ne bekliyorsunuz burada?
diye sordu.
Vapur uzakta, paam, motorla gideceiz! diye
karlk verdiler.
Mustafa Kemal'se vapurun rhtma yanam olduunu
sanyordu. Arkadalarn gzden geirdi. Hepsi de t a m
yolculua uygun biimde giyinmilerdi. Fesli, kalpakl,
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
58/856
avc biimi ceket ve p a n t o l o n u y d u l a r .
Rauf bey, sabahleyin erkenden Mustafa Kemal'e uram
ve ona, kulana alnm kt bir haber getirmi
ve aralarnda yle bir konuma g e m i t i :
Rauf b e y :
Paam, ok gvenilir bir yerden mevsuk bir haber
aldm. ngilizler sizin Anadolu'ya geeceinizi haber
almlar. Fakat, imdilik ses karmayarak yola kmanz
bekliyorlarm, yolda bindiiniz Bandrma vapurunu
batracaklarm. Yalan, doru bilmem. Ben de bakasnn
yalancsym. Fakat ok dikkatli olmalsnz, paam.
Mustafa Kemal'in gzleri ksld, dileri skld, yanaklarnn
kaslar oynamaya balad, yz aard, sonra
kpkrmz kesi'di ve yakn arkadana yle karlk v e r d i :
43
Dn akam da ismini bildirmeyen ve bir dost olduunu
bildiren birisi, bana telefon ederek ayn eyleri
sylemiti. Burada esir gibi yaamaktansa Karadeniz'de
batmay tercih ederim!
Yalnz kaptana tavsiye ediniz, bir rota zerinde,
ya da allm bir rota zerinde gitmesin.
imdi de rhtmda bir kenara ekilmi bu haber zerinde
konuuyorlar, Mustafa Kema! btn soukkanllna
karn kaygulu grnyordu.
Rauf beyden baka rhtmda birok uurlayc daha
vard. Hepsinin akraba, aile ve arkada gelmiti. Hepsinin
yznde gizli bir korkunun saklanamayan izleri gze
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
59/856
arpyordu. Bunlar, yolcularn nereye g i t t i i n i biliyordu.
Mustafa Kemal ile arkadalar, uurlamaya gelenler
in ayr ayr ellerini skyor ve hepsini yakn zamanda
Anadolu'da beklediklerini sylyordu.
Bu srada ince uzun boylu, mavi parlak gzl gen"
bir adam koarak Mustafa Kemal'in yanna g e l d i :
Ne o Nevzat?
upaketi getirdim, paam, evde unutmusunuz.
Bu. gerekten, Mustafa Kemal iin ok deerli bir
paketti.
Nevzat (Tandoan) bey, o srada Arnavutky komiseriydi.
Ve Mustafa Kemal'in yakn adamlar arasndayd.
Mustafa Kemal'lfe arkadalarnn ellerini skanlar arasnda
birka da g e r ve uyank gazeteci vard. Tasviri
Efkr'dan bir gz mrl ve Mustafa Kemal'in Sofya Atatand
Arif Oru, stikll gazetesinden
Salhattin Ongr, drkten Sadettin, Yenignsden
Kemal Ragp ve Kemal Salih, Sabah gazetesinden
iri yar, esmer,, gen ve yakkl Nizamettin Nazif,
bunlar arasndayd.
Mustafa Kemal,
gusuyla :
Rauf'cuum,
(Dahiliye Nazr) gelir.
Rauf beyle sarlp
t i r ara Rauf beye, bir ihtillci kay-
Mehmet Ali
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
60/856
t i . Biraz sonra da Dahiliye Nazn, geldi
gedi, imdi nerdeyse
Sen, hemen git!
ptler ve Rauf bey ayrlp git-
44
Uurlayclarn hem kaygulu, hem umutlu baklar
a l t n d a motora binip Kzkulesi aklarnda demirleyen kk
Bandrma vapuruna yollanan bu idealist yolcular g r u bu,
emirlerine verilen bu clz, khne ve zavall vapura
yaklatklarnda d krklna uradlar. Mustafa Kemal,
bir denizci deildi ise de bu khne geminin Marmara'nn
dalgalarna bile dayanamayacan ilk bakta anlad.
Hi kimseye bir ey sylemedi. Arkadalarnn cesaretini
krmamas gerekti.
Vapura binerek eyalarn kamaralarna yerletirmi,
gverteye kmlard. Gzel, gneli bir Mays ikindisiyd
i . Boazn hi kesilmeyen rzgr denizi, yenk ak kp
k l e r i y l e Marmara'ya doru sryordu.
Mustafa Kemal, vapurun bir an nce kalkmas iin
c a n atyordu. Akam sular kararmadan boazdan kmak
gerekiyordu. Ne var ki, bir sre daha bekleyeceklerd
i . Bu srada vapura itilf subaylarn tayan bir motor
yanamt; subaylar evike gemiye trmanyorlard. Bu,
i t i l f kontrol heyeti idi. Mustafa Kemal, ilkin kim olduklarn
anlamadndan iinden: te, Rauf beyin dedii
k t . Karadeniz'e kadar sabredemediler. Herhalde-, bizi
t e v k i f e geliyorlar dncesini geirerek yksek sesle
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
61/856
bunlarn niin geldiklerini ve ne istediklerini sordu. Heyet
i n , silh ve cephane aramaya geldiini anlaynca da ii
rahatlad ve o n l a r a :
Vazifenizi yapn, neticesinden beni haberdar edin!
dedi ve olay merakla izleyen arkadalarna Dolmabahe
nnde demirlemi sava gemilerini gstererek unlar
s y l e d i :
Bunlar, ite, byle. Yalnz demire, elie ve silh
kuvvetine dayanrlar. Maddedenbaka bir ey bilmezler.
stikll ve hrriyet uruna mcadeleye azmetmi bir mill
e t in kudret ve kuvvetini idrakten cizdirler. Biz, Sjh
ve cephane deil, ideal ve iman gtryoruz.
Kontrol heyeti, btn gemiyi aratrdktan sonra, Must
a f a Kemal'i selmlayarak vapurdan ayrld; vapur da
k a l k t . M f e t t i l i k kurmay bakan Kzm (Dirik), yardmc
kurmay Yarbay Arif (Ayc), harekt ubesi efi, siya-
45
sal ve mill propaganda ile grevli Hsrev (Gerede). Topu
kumandan Binba Kemal (General Kemal Doan),
shhiye bakan Dr. brahim Tal ve yardmcs Yzba
Dr. Refik (Saydam), Erkn Harbiye mlhak Yzba Mmtaz
ve ismail Hakk, stemen Arif Hikmet, emirsubay
stemen Hayati, Yzba Ali evket, Bayaver Cevat
Abbas, Yaver Muzaffer (Kl), karargh kumandan Yzba
Mustafa, iae subay Abdullah, ifre ktipleri Faik
ve Memduh beyler, bir de karargh doktoru.
Yalnz bu deerli insan grubundan baka vapurda
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
62/856
iki kii daha vard ki kaderleri bunlarla atba bir g i d i yordu.
Bunlardan birisi Sinop'a yeni mutasarrf olarak
atanm gen ynetici Mazhar Tevfik, teki de vapur kalkt
k t a n sonra ambara inerek Yaver Mazhar'n kefettii
Albay Refet (Bele) idi.
Yaver, ambara indiinde yar karanlk iinde bir s r
atn dnp kendisine baktn grm ve bu atlarn
kimin ve neyin nesi olduunu bilmediinden meraka dmt.
Biraz tede bacak bacak stne atm ufak tefek
sivil giyinmi bir adamn fosur fosur sigara itiini grerek
ona doru ilerleyince aknl daha ok artmt.
Bu, Albay Refet beyden bakas deildi. Burada ne isi
vard? Hikye u i d i :
Refet bey, Mustafa Kemal'in eski tand arkadalardand.
Gerek Perapalas'ta, gerekse ili'deki evde birok
kez idealiste konumuluklar vard; bu arada memleketin
kurtarlmas zerinde varlm prensip kararlar
da vard. Mustafa Kemal, dokuzuncu ordu mfettii olarak
Anadolu'ya geerken Refet beyi teki arkadalar
gibi kararghna alamamt. Byle olduu halde yine de
beraberce Anadolu'ya gemeye szlemilerdi. Tpk Rauf
beyle olduu gibi o da hi bir memuriyeti ve sfat
olmakszn baya bir yolcu gibi Mustafa Kemal'in g r u buna
katlarak Anadolu'ya geecekti.
Mustafa Kemal, ayn on beinde Kalam'ta oturan
Refet beye haber gndermi, ayn on altsnda Bandrma
vapuruyla Samsun'a yollanacan ve kafileye katlmasn
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
63/856
istemiti. Bu haberi alan Albay Refet bey, ok heyecanlanm
ve sevinmi, hemen Mustafa Kemal'in adamna
u haberi ona iletmesini s y l e m i t i :
Yarn, on sekiz hayvanmla beraber vapura bineceim.
Gerekten de sznde duran Refet bey. ertesi gn,
on sekiz hayvanyld rhtma gelmi ve herkesten nce
hayvanlar vapura tatarak kendisi de gze arpmamak
i in gidip ambarda, atlarnfn yanbanda oturarak t e h l i keli
saatlerin gemesini beklemeye balamt. te onun
burada olabileceini hi aklna getirmeyen yaver, gerekten
app kalmt.
stanbul igal edildiinde. Albay Refet bey, F i l i s t i n ' de
bulunuyordu. zzet Paa, sadrazam olunca onu umum
jandarma kumandanlna atayarak stanbul'a armt
. stanbul'a gelen Refet bey, doruca sadrazamn katna
kmt. Ahmet zzet Paa, ok g durumda olduunu
ve kendisine yardm etmesini istemiti. Evet, stanbul
igal edilmiti ve Trkiye her gn biraz daha ateten bir
boyundurua sokulmaya allyordu. Memleketi ok gezmi
ve grm olan bu gen asker, her yeni olaydan bir
a n l am karyor ve memlekette kimi kprtlarn baladn
seziyordu. Bunun iin de jandarma genel kumandanl
gibi bulunmaz bir frsatn eline gemesinden yararlanmaya
ve Mustafa Kemal'le babaa vererek gerekli
blgelere silh ve cephane gndermeye balamt. Bu
ii aktan aa yapyordu. tilf devletleri,jandarmadan
o denli korkmuyorlardi; jandarmann tensikine kendileri
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
64/856
de kartklanndan bu kuvveti dejenere etmek yolundaydlar.
Bylece, jandarma r g t kimi blgelerde mill dnceye
aykr unsurlarn katlmasyla dman bir g
halini almak tehlikesini gsteriyordu. Refet bey, bu psik
o l o j i k durumdan yararlanyor, istedii blgeye Istediince
silh gnderebiliyordu.
Refet bey, vapur kalktktan sonra ambardan kt.
Mustafa Kemal'in yanma g i t t i . Mustafa Kemal, bu deer
verdii arkadann sznde durarak geldiini grnce
ok sevinmiti. Hele ambarda atlarn yannda gizlendiini
renince keyifli keyifli glmekten kendini alamad.
47
Vapur, skdar nnde yatan ve rme direkleriyle
atn br dman sava gemilerinden ayrlan Klk'n
yanndan geerken btn idealist yolcular, bu Yunan sava
gemisine hnla ve kinle baktlar. Dolmabahe'nin
nnden geerken uzun kurun namlular saraya evrilmi
dev gibi ingiliz dritnotlarn meydan okur gibi szdler.
Hemen hepsi biraz nce Mustafa Kemal'in bunlar
gstererek syledii gzel szleri anmt. Evet, bu elik
k l e l e r i n e kar, kafa ve imanla dvlecekti. Yolcul
a r n gzleri sapsar ikindi gneinin aydnlatt boaz
tepelerindeki top top yeilliklerde, btn gzelliiyle am
mor erguvan aalarnda dinleniyordu. Btn boaz
tepeleri alabildiine y e i l l i k le rtlmt. Masmavi gkyz
scak tonlaryla bu tepeleri evreliyor, durgun bu
doa tablosu halinde g i t t i k e geriliyor, arkada kalyordu.
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
65/856
Bu esiz doa dekoruiinden geip Karadeniz'e dor
u uzaklaan yolcularn ileri, gereince durgun deildi.
Hemen hepsinin dnceleri arasnda, Rauf beyin getird
i i kt haber, engerekler gibi srnp duruyordu. Beykoz
nnde yatan kocaman ngiliz ron Dog zrhls zer
i n d e ngiliz denizcileri karnca gibi kaynayor ve aralarnda
iri Buldog kpekleri dolayordu.
Refet Paa, Mustafa Kemal' i n kafasn adamakll
k u r c a l a y a n vapurun Karadeniz'de batrlmas dncesine
bsbtn ortak olmuyordu. Onun dncesine gre yolculuun
en tehlikeli blm boazdan kncaya dek geir
i l e c e k olanyd. Karadeniz'e ktktan sonra i daha kolaylaacakt.
Gemi, Anadolu kysna yakn olarak gitmel
i ve bir kii de drbnle arkay durmadan gzetlemeliyd
i . Uzak-yakn bir sava gemisi tehlikesi ba gsterince
gemiyi hemen batankara edip karaya snmalyd.
Mustafa Kemal, Refet beyin bu dncesini ok doru
bulmutu. Rauf bey de aa yukar ayn dnceyi
salklamt.
Gemi, Beykoz burnunu dndnde Karadeniz'in hot
r saylr serinlikteki rzgr yzlerine arpt. Hi kimse
boazdan kncaya dek kamarasna girmeye istekli de
i l d i .
48
Kk Bandrma teknesi. Karadeniz boazna yakl
a t k a akam olmaya, sular kararmaya balamt. Anadolu
Kava'nda itilf kontrol heyeti, bir kez daha vapuru
7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2
66/856
durdurup silh arad, bulamaynca da yol verdi. Btn
i d e a l i s t yolcular, bu ikinci aratrmada titremilerdi. Acaba
burda tutuklanp gtrlecekler miydi? Byle bir ey
almad. Tekne, rmak gibi akan boazn mor, hatt mrekkep
gibi kararan hltl sularn gsleyerek Karadeniz'e
kt.
Saat akamn sekiz buuuydu. Vapur iyice sallanyordu.
Karadeniz'in serin rzgr, imdi soumu, frtnaya
dnm, dalgalar kabarmaya ve Bandrmay bir
f n d k kabuu gibi oynatmaya balamt. Artk, Anadolu
yakas bile bicmsiz bir koyu karanlk yn g