55
AKUSTİK TASARIM İLE ENERJİ TASARRUFU VE İLKYATIRIM İLİŞKİSİ ORHAN GÜRSON www.gurson.com.tr www.gurson.com.tr 21.05.2011

Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

  • Upload
    selisen

  • View
    276

  • Download
    6

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

AKUSTİK TASARIM İLE ENERJİ TASARRUFU VE İLKYATIRIM

İLİŞKİSİ

ORHAN GÜRSONwww.gurson.com.trwww.gurson.com.tr

21.05.2011

Page 2: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

HAVALANDIRMA DEVRESİ

Page 3: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

İÇERİK

• Havalandırma Sistemi Kritik Devresi

• Gürültü Üretim ve Ses Yutum Hesap Yöntemleri ve ÖrnekHesap

– Devre-1 Üfleme Fanı

– Devre-2 Düz kanal– Devre-2 Düz kanal

– Devre-3 Dirsek

– Devre-4 Susturucu

– Devre-5 T-Ayrım

– Devre-6 Hava Damperi

– Devre-7 Difüzör

– Devre-8 Mahal

www.gurson.com.tr 3

Page 4: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Akustik analiz yapılırken gürültü kaynağına en yakın difüzör devresikritik hat olarak alınmalıdır.

HAVALANDIRMA SİSTEMİ KRİTİK DEVRESİ

www.gurson.com.tr 4

Page 5: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-1 Üfleme Fanı

www.gurson.com.tr 5

Page 6: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Santralde üretilen gürültü seviyeleri oktav band frekanslarına göreüreticiden alınmalıdır.

• 4500 m3/h debili, 300Pa dış basınç kayıplı santral ses üretim değerlerişöyledir:

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-1 Santral

www.gurson.com.tr 6

Page 7: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-1 Santral

www.gurson.com.tr 7

Page 8: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-1 Santral

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

www.gurson.com.tr

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

8

Page 9: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-2 Düz Kanal

www.gurson.com.tr 9

Page 10: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Düz kanal hem ses üreten hem de ses yutan bir elemandır.

• Ses üretimi için belirtilen formüller kullanılır:

1- Lw = 10 + 50 log(V) + 10 log (A) ve A = W x H

V: kanaldaki hava hızı, m/s

A: kanal kesit alanı, m2

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-2 Düz Kanal

A: kanal kesit alanı, m

W: kanal genişliği, m

H: kanal yüksekliği, m

2- fm/V değerine bakılarak grafikten elde edilen değer 1 numaralı formülden elde edilen değerden çıkarılır. Böylece kanaldaki ses üretimi bulunmuş olunur.

www.gurson.com.tr 10

Page 11: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-2 Düz Kanal

-10

0

0 100 200 300 400 500 600 700 800

fm/V ve Ses Yutumu Grafiği

www.gurson.com.tr

-40

-30

-20

Ses

Yutu

mu

, dB

fm/V, m-1

11

Page 12: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Ses yutumu için tablo kullanılmalıdır.

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-2 Düz Kanal

2007 ASHARE APPLICATIONS CHAPTER 47 SOUND & VIBRATION CONTROL

Table 11 Sound Attenuation in Unlined Rectangular Sheet Metal Ducts

P/A Attenuation, dB/m

1/m Octave Band Center Frequency, Hz

63 125 250 500 1000 2000 4000

P: kanal çevresi, m

A: kanal kesit alanı, m2

www.gurson.com.tr

63 125 250 500 1000 2000 4000

260 0.98 0.66 0.33 0.33 0.33 0.33 0.33

130 1.15 0.66 0.33 0.2 0.2 0.2 0.2

100 1.31 0.66 0.33 0.16 0.16 0.16 0.16

70 0.82 0.66 0.33 0.1 0.1 0.1 0.1

30 0.49 0.33 0.23 0.07 0.07 0.07 0.07

20 0.33 0.33 0.16 0.07 0.07 0.07 0.07

12

Page 13: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-2 Düz Kanal

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

www.gurson.com.tr

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

13

Page 14: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapSes Basıncı Düzeyi Toplama

• Sg2t= 10log[10(Sg1-Sa2) x 0.1] + 10log[10(Sg2) x 0.1]

Sg1 = 1.devrede üretilen ses basınç düzeyi, dB

Sg2 = 2.devrede üretilen ses basınç düzeyi, dB

Sa2 = 2.devrede yutulan ses basınç düzeyi, dB

S = 2.devrenin sonunda üretilen ses basınç düzeyi, dB

www.gurson.com.tr

Sg2t= 2.devrenin sonunda üretilen ses basınç düzeyi, dB

Fan ve düz kanalda ses basınç düzeyinin 63 Hz frekansı için örnek hesabı:

Sg1 = 75dB

Sg2 = 33dB

Sa2 = 1dB

Sg2t= 74dB

14

Page 15: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-3 Dirsek

www.gurson.com.tr 15

Page 16: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-3 Dirsek

• Dirsek hem ses üreten hem de ses yutan bir elemandır.

• Ses üretimi için belirtilen formüller kullanılır:

1- Lw = Standart ses gücü + 10log(∆ fokt) + 30log(da) + 50log(Va)

Standart ses gücü bir sonraki slaytta, grafikten okunabilir.

da: dirsek eşdeğer çapı, m Oktav Bandı Oktav Band Genişliği

www.gurson.com.tr

da: dirsek eşdeğer çapı, m

Va: hava hızı, m/s

∆fokt: oktav band genişliği.

Oktav Bandı Oktav Band Genişliği

fm Δfokt

63 45125 90250 180500 355

1000 7002000 14004000 28008000 5600

16

Page 17: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-3 Dirsek

-20

-10

0

0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 350,0 400,0

Stan

dar

t S

es

cü S

evi

yesi

, dB

Standart Ses Gücü Seviyesi ve Strouhalzahl Grafiği

www.gurson.com.tr

-60

-50

-40

-30

-20

Stan

dar

t S

es

cü S

evi

yesi

, dB

Strouhalzahl , Str

17

Page 18: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Ses yutumu için tablo kullanılmalıdır.

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-3 Dirsek

Ses Yutumu (dB)

İzole DurumuKanal Genişliği Oktav Ortalama Band Frekansı (Hz)

(mm) 125 250 500 1000 2000 4000 8000

İzolesiz kanal

125 0 0 0 6 8 4 3250 0 0 6 8 4 3 3500 0 6 8 4 3 3 3

1000 6 8 4 3 3 3 3

www.gurson.com.tr

1000 6 8 4 3 3 3 3

Dirsek önündeizoleli

125 0 0 0 6 8 6 8250 0 0 6 8 6 8 11500 0 6 8 6 8 11 11

1000 6 8 6 8 11 11 11

Dirsek arkasında izoleli

125 0 0 0 7 11 10 10250 0 0 7 11 10 10 10500 0 7 11 10 10 10 10

1000 7 11 10 10 10 10 10

Her iki yönde izoleli

125 0 0 0 7 12 14 16250 0 0 7 12 14 16 18500 0 7 12 14 16 18 18

1000 7 12 14 16 18 18 1818

Page 19: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-3 Dirsek

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

19

Page 20: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-4 Susturucu

www.gurson.com.tr 20

Page 21: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

• Hava kanallarında akustik hesap yapılırken susturucu seçimi kritiköneme sahiptir. Seçimi iyi yapılmamış susturucu ses yutan bir elemanyerine ses üreten bir elemana dönüşür.

• Susturucu ses yutum ve üretim değerleri üreticiden alınmalıdır.

• Susturucu seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar:

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-4 Susturucu

– Kanaldaki hava hızından daha düşük hava hızına sahip susturucuboyutlandırması yapmak.

– Mahale en yakın majör gürültü kaynağından sonraki hattabağlamak.

1300x700x1500mm boyutlarında susturucu için imalatçı firmadan alınan

veriler şöyledir:

www.gurson.com.tr 21

Page 22: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-4 Susturucu

www.gurson.com.tr 22

Page 23: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-4 Susturucu

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

SUSTURUCU - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 40 35 31 27 24 21 18

Ses Yutumu (dB) -7 -20 -40 -46 -50 -44 -28Ara Toplam (NR) 45 Ara Toplam (dB) 67 58 35 33 27 30 40

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

23

Page 24: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-5 Ayrım

www.gurson.com.tr 24

Page 25: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Kanal ayrımına gelindiğinde hava debisi ayrıldığı gibi ses enerjisi de ayrılır.

Kanal ayrımında ses yutumu hesaplanırken belirtilen formül kullanılır:

∆LBi = 10log[(SBi / SM-1) / (ΣSBi / SM-1)]2 + 10log(SBi / ΣSBi)

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-5 Ayrım

∆Lbi = Branşmanda ses yutumu, dB

SBi = Branşman kesit alanı, m2

ΣSBi = Ayrımın olduğu kanalda, ana kanaldan çıkan toplam branşman kesitalanı, m2

SM = Ayrımın olduğu kanalda, ana kanal kesit alanı, m2

www.gurson.com.tr 25

Page 26: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-5 Ayrım

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

SUSTURUCU - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 40 35 31 27 24 21 18

Ses Yutumu (dB) -7 -20 -40 -46 -50 -44 -28Ara Toplam (NR) 45 Ara Toplam (dB) 67 58 35 33 27 30 40

AYRIM 140 0.2 0.2 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 38 35 31 26 20 14 7

Ses Yutumu (dB) -14 -14 -14 -14 -14 -14 -14Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 31 27 21 18 26

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

26

Page 27: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-6 Hava Damperi

www.gurson.com.tr 27

Page 28: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Damperlerde üretilen ses seviyeleri imalatçı firmadan alınmalıdır.

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-6 Hava Damperi

www.gurson.com.tr 28

Page 29: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-6 Hava Damperi

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

SUSTURUCU - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 40 35 31 27 24 21 18

Ses Yutumu (dB) -7 -20 -40 -46 -50 -44 -28Ara Toplam (NR) 45 Ara Toplam (dB) 67 58 35 33 27 30 40

AYRIM 140 0.2 0.2 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 38 35 31 26 20 14 7

Ses Yutumu (dB) -14 -14 -14 -14 -14 -14 -14Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 31 27 21 18 26

HAVA DAMPERİ - - - 140 - 0.2 0.2Ses Üretimi (dB) 31 31 30 30 30 24 16

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 34 32 31 25 26

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

29

Page 30: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-7 Difüzör

www.gurson.com.tr 30

Page 31: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Difüzör seçimi yapılırken mahalde istenilen ses seviyesi dikkate

alınarak istenilen ses seviyesinden daha düşük seviyede ses üreten

difüzör seçimi yapılmalıdır.

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-7 Difüzör

www.gurson.com.tr 31

Page 32: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-7 Difüzör

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

SUSTURUCU - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 40 35 31 27 24 21 18

Ses Yutumu (dB) -7 -20 -40 -46 -50 -44 -28Ara Toplam (NR) 45 Ara Toplam (dB) 67 58 35 33 27 30 40

AYRIM 140 0.2 0.2 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 38 35 31 26 20 14 7

Ses Yutumu (dB) -14 -14 -14 -14 -14 -14 -14Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 31 27 21 18 26

HAVA DAMPERİ - - - 140 - 0.2 0.2Ses Üretimi (dB) 31 31 30 30 30 24 16

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 34 32 31 25 26

DİFÜZÖR - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 51 40 33 26 22 19 17

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 32 Ara Toplam (dB) 55 46 37 33 31 26 27

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

32

Page 33: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-8 Mahal

www.gurson.com.tr 33

Page 34: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Mahal; kendisini oluşturan duvar, tavan, döşeme ve içerdiği halı, perde,

mobilya, duvar kaplamaları vb. gibi unsurlar vasıtasıyla ses kaynağından

gelen sesin belli bir kısmını yutma özelliğine sahiptir. Mahalde yutulan ses

seviyelerini net olarak hesaplamak için mimari tasarımcıdan odanın

ortalama ses yutum katsayısının alınması gerekir. Genel bir hesap yapmak

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-8 Mahal

ortalama ses yutum katsayısının alınması gerekir. Genel bir hesap yapmak

için aşağıdaki tablo ve grafik kullanılabilir.

www.gurson.com.tr

Oda Özellilleri Çok Yumuşak Yumuşak Normal Sert Çok Sert

Yankılanma Zamanı Ta 0.2 < Ta

< 0.250.4 < T

a<

0.5 0.9 < Ta

< 1.1 1.8 < Ta

< 2.2 2.5 < Ta

< 4.5

Tipik OdaRadyo Ve TV

Studyoları

Restoran Ofis Hastane Büyük Klise

Tiyatro Kütüphane Klise Fabrika

Ortalama Ses Yutum Katsayısı - αm 0.4 0.25 0.15 0.1 0.05

34

Page 35: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-8 Mahal

Ses

Yutu

m A

lan

ı, m

2Oda Ses Yutumu, dB

www.gurson.com.tr

Ses

Yutu

m A

lan

ı, m

2

Oda Hacmi, m3

35

Page 36: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Daha ayrıntılı hesap için;

SES ÜRETİM ve YUTUM YÖNTEMLERİ

Devre-8 Mahal

+

+

⋅⋅⋅=

Q

Rr

Q

IL4

4

4log10

0

θ

θ

⋅=

0

0

0

1 α

αSR

⋅=

n

n

n

SR

α

α

1

IL: Ses yutum değeri, dB

R0: Başlangıçtaki Oda Sabiti;

Rn: Ses Yutucu Malzeme Eklendikten Sonra oluşan Oda Sabiti

Qθ : Yönlendirme faktörü

r: Ses kaynağına olan uzaklık, m

www.gurson.com.tr

+⋅⋅ nRr

Q 4

4 2πθ − 01 α − nα1

36

Page 37: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapDevre-8 Mahal

HVAC ÖRNEK AKUSTİK HESAP

DEVRE ELEMANI

BRANŞMAN HATTI ANA HAT

Frekans (Hz)DEBİ GENİŞLİK YÜKSEKLİK DEBİ UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK

(L/s) (m) (m) (L/s) (m) (m) (m) 63 125 250 500 1000 2000 4000

FAN - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 75 80 76 81 77 77 71

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 75 80 76 81 77 77 71

DÜZ KANAL - - - 1250 3 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 33 31 28 24 18 13 7

Ses Yutumu (dB) -1 -1 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 79 Ara Toplam (dB) 74 79 76 81 77 77 71

Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

www.gurson.com.tr

90o DİRSEK - - - 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 46 41 36 29 23 18 11

Ses Yutumu (dB) 0 -1 -2 -3 -3 -3 -3Ara Toplam (NR) 76 Ara Toplam (dB) 74 78 74 78 74 74 68

SUSTURUCU - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 40 35 31 27 24 21 18

Ses Yutumu (dB) -7 -20 -40 -46 -50 -44 -28Ara Toplam (NR) 45 Ara Toplam (dB) 67 58 35 33 27 30 40

AYRIM 140 0.2 0.2 1250 - 0.65 0.35Ses Üretimi (dB) 38 35 31 26 20 14 7

Ses Yutumu (dB) -14 -14 -14 -14 -14 -14 -14Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 31 27 21 18 26

HAVA DAMPERİ - - - 140 - 0.2 0.2Ses Üretimi (dB) 31 31 30 30 30 24 16

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 31 Ara Toplam (dB) 53 45 34 32 31 25 26

DİFÜZÖR - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 51 40 33 26 22 19 17

Ses Yutumu (dB) 0 0 0 0 0 0 0Ara Toplam (NR) 32 Ara Toplam (dB) 55 46 37 33 31 26 27

MAHAL - - - - - - -Ses Üretimi (dB) 0 0 0 0 0 0 0

Ses Yutumu (dB) -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5

TOPLAM (NR) 25 TOPLAM (dB) 50 41 32 28 26 21 22

MAHAL SES KRİTERİ (NR) 30 NR 30 57 48 41 35 31 29 28

37

Page 38: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Örnek HesapGrafik

50

41

32

40

50

60

Ses

Bas

ınç

Se

viye

si (

dB

)

Ses Basınç Seviyesi ve Frekans Grafiği

www.gurson.com.tr

63 125 250 500 1000 2000 4000

TOTAL (dB) 50 41 32 28 26 21 22

NR 30 57 48 41 35 31 29 28

32

2826

21 22

0

10

20

30

Ses

Bas

ınç

Se

viye

si (

dB

)

38

Page 39: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Büyük Susturucu Seçiminin Akustik PerformansaEtkisi

• 10,000m3/h Debili Santral ve Susturucu Akustik Performansları

Ses Üretim Değerleri, dBSeçim

63 125 250 500 1000 2000 4000 8000Santral Ses Üretimi, dB

80 86 82 87 86 86 79 73

Susturucu39 34 30 26 23 20 17 13

39

OPTİMUM

SusturucuSes Üretimi, dB

39 34 30 26 23 20 17 13

SusturucuSes Yutumu, dB

-5 -15 -32 -33 -36 -25 -16 -14

Toplam Ses Üretimi, dB 75 71 50 54 50 61 63 59

SusturucuSes Üretimi, dB

31 27 23 19 16 13 10 6

BÜYÜKSusturucuSes Yutumu, dB

-5 -15 -32 -33 -36 -25 -16 -14

Toplam Ses Üretimi, dB 75 71 50 54 50 61 63 59

www.gurson.com.tr

Page 40: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Büyük Susturucu Seçiminin İlk Yatırım MaliyetineEtkisi

• 10,000m3/h Debili Santral ve Susturucu İlk Yatırım Maliyetleri Artış Oranları

Susturucu Boyutu Santral İlk Yatırım

Maliyeti Artış Oranı (%)

Susturucu İlk Yatırım Maliyeti Artış Oranı

(%)

Santral+Susturucu İlk Yatırım Maliyeti Artış

Oranı (%)

40

(%) (%) Oranı (%)

İdeal - - -

Büyük *%-0.3 %32 %1.5

Not:

* (-) Santral maliyetinde azalış anlamına gelmektedir.

www.gurson.com.tr

Page 41: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Büyük Susturucu Seçiminin İlk YatırımMaliyetlerine Etkisi

• 30.000m3/h ve 60.000 m3/h Debili Santral ve Susturucu İlk Yatırım Maliyetleri Artış Oranları

SantralSusturucu

Boyutu

Santral İlk Yatırım Maliyeti Artış Oranı

(%)

Susturucu İlk Yatırım Maliyeti Artış Oranı (%)

Santral+Susturucu İlk Yatırım Maliyeti

Artış Oranı (%)

41

Boyutu(%) Artış Oranı (%) Artış Oranı (%)

30.000 m3/h debili santral

İdeal - - -

Büyük %-0.40 %109 %6.7

60.000 m3/h debili santral

İdeal - - -

Büyük %-0.40 %60 %2.0

www.gurson.com.tr

Page 42: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Küçük Susturucu Seçiminin Akustik PerformansaEtkisi

• 10,000m3/h Debili Santral ve Susturucu Akustik Performansları

Mekanik EkipmanSes Üretim Değerleri, dB

Seçim63 125 250 500 1000 2000 4000 8000

Santral Ses Üretimi, dB 80 86 82 87 86 86 79 73

42

Santral Ses Üretimi, dB 80 86 82 87 86 86 79 73

Susturucu Ses Üretimi, dB 39 34 30 26 23 20 17 13

OPTİMUMSusturucu Ses Yutumu, dB -5 -15 -32 -33 -36 -25 -16 -14

Toplam Ses Üretimi, dB 75 71 50 54 50 61 63 59

Susturucu Ses Üretimi, dB 58 54 49 45 41 38 35 31

KÜÇÜKSusturucu Ses Yutumu, dB -5 -15 -32 -33 -36 -25 -16 -14

Toplam Ses Üretimi, dB 75 71 53 55 51 61 63 59

www.gurson.com.tr

Page 43: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Küçük Susturucu Seçiminin İşletme MaliyetlerineEtkisi

• Üç Farklı Debili Santral ve Susturucu İşletme Maliyetleri Artış Oranları

SantralSusturucu

Boyutu

Santral İşletme Maliyeti Artış Oranı

(%)

43

10.000m3/h debili santralOptimum -

Küçük %24

30.000m3/h debili santralOptimum -

Küçük %37

60.000m3/h debili santralOptimum -

Küçük %88

www.gurson.com.tr

Page 44: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

• Akustik izoleli kanallar yüksek frekanslarda daha çok sesyutar.

• Düşük frekanslarda oluşan gürültüyü önlemek için akustikizolasyon yapmak;

– ilk yatırım maliyetlerini artırır.– ilk yatırım maliyetlerini artırır.

– kanal içerisindeki basınç kaybını artırdığı için İşletme maliyetleriniartırır.

44www.gurson.com.tr

Page 45: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

45

Not:Kç: Kanal Çevresi (m), Ka: Kanal Kesit alanı (m2)

www.gurson.com.tr

Page 46: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

46

Not:Kç: Kanal Çevresi (m), Ka: Kanal Kesit alanı (m2)

www.gurson.com.tr

Page 47: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

• Yayvan kanallar aynı eş değer kanal çapına sahip kareye yakın kanallara göre frekans bazında daha fazla ses yutarlar.

Kanal TipiEn Yükseklik

Eş Değer Çap

Kç/Ka

mm mm mm 1/m

47

mm mm mm 1/m

Kare 400 400 437 10.0

Yayvan 200 910 437 12.2

Kare 600 600 656 6.67

Yayvan 350 1115 656 7.51

Kare 750 750 820 5.33

Yayvan 400 1570 820 6.27

Kare 900 900 984 4.44

Yayvan 450 2055 984 5.42

www.gurson.com.tr

Page 48: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

• 2000 ve 4000Hz ortalama oktav band frekanslarında, 25mm ve 50mm izolasyonlu havalandırma kanallarında ses yutum değerleri aynıdır.

48www.gurson.com.tr

Page 49: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

Kanal Ebatı

25mm Camyünü İzoleli Kanal Ses Yutum Değeri, dB/m

50mm Camyünü İzoleli Kanal Ses Yutum Değeri, dB/m

Oktav Merkez Band Frekansı, Hz Oktav Merkez Band Frekansı, Hzmmxmm 125 250 500 1000 2000 4000 125 250 500 1000 2000 4000

150x150 0.6 1.5 2.7 5.8 7.4 4.3 0.8 2.9 4.9 7.2 7.4 4.3150x250 0.5 1.2 2.4 5.1 6.1 3.7 0.7 2.4 4.4 6.4 6.1 3.7150x300 0.5 1.2 2.3 5.0 5.8 3.6 0.6 2.3 4.2 6.2 5.8 3.6150x460 0.5 1.0 2.2 4.7 5.2 3.3 0.6 2.1 4.0 5.8 5.2 3.3

49

150x460 0.5 1.0 2.2 4.7 5.2 3.3 0.6 2.1 4.0 5.8 5.2 3.3300x300 0.4 0.8 1.9 4.0 4.1 2.8 0.5 1.6 3.5 5.0 4.1 2.8300x460 0.3 0.7 1.7 3.7 3.5 2.5 0.4 1.4 3.2 4.6 3.5 2.5300x610 0.3 0.6 1.7 3.5 3.2 2.3 0.4 1.3 3.0 4.3 3.2 2.3300x910 0.3 0.6 1.6 3.3 2.9 2.2 0.4 1.2 2.9 4.1 2.9 2.2460x460 0.3 0.6 1.6 3.3 2.9 2.2 0.4 1.2 2.9 4.1 2.9 2.2460x710 0.2 0.5 1.4 3.0 2.4 1.9 0.3 1.0 2.6 3.7 2.4 1.9460x910 0.2 0.5 1.4 2.8 2.2 1.8 0.3 0.9 2.5 3.5 2.2 1.8460x1370 0.2 0.4 1.3 2.7 2.0 1.7 0.3 0.8 2.3 3.3 2.0 1.7760x760 0.2 0.4 1.2 2.5 1.8 1.6 0.2 0.8 2.2 3.1 1.8 1.6760x1140 0.2 0.3 1.1 2.3 1.6 1.4 0.2 0.7 2.0 2.9 1.6 1.4760x1520 0.2 0.3 1.1 2.2 1.4 1.3 0.2 0.6 1.9 2.7 1.4 1.3760x2290 0.1 0.3 1.0 2.1 1.3 1.2 0.2 0.5 1.8 2.6 1.3 1.2

www.gurson.com.tr

Page 50: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Frekansın Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

• Kanal ebatları arttıkça izolasyonların ses yutum değerleri de azalmaktadır.

Kanal Ebatı25mm Camyünü İzoleli Kanal Ses Yutum Değeri, dB/m

Ortalama Oktav Band Frekansı, Hzmmxmm 125 250 500 1000 2000 4000

150x150 0.6 1.5 2.7 5.8 7.4 4.3

50

910x1830 0.1 0.3 1.0 2.0 1.2 1.2Ses YutumAzalış Oranı

-500% -400% -170% -190% -517% -258%

Kanal Ebatı50mm Camyünü İzoleli Kanal Ses Yutum Değeri, dB/m

Ortalama Oktav Band Frekansı, Hzmmxmm 125 250 500 1000 2000 4000

150x150 0.8 2.9 4.9 7.2 7.4 4.3910x1830 0.2 0.5 1.8 2.5 1.2 1.2Ses Yutum Azalış Oranı

-300% -480% -172% -188% -517% -258%

www.gurson.com.tr

Page 51: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Gürültünün Oluştuğu Bölümün Belirlenmesinin Enerji Tasarrufu ve İlk Yatırıma Etkisi

• Gürültü üretimi incelendiğinde yuvarlak kanallar dikdörtgenkanallara göre daha büyük hızlarda hava taşıyabilirler. Busayede, yuvarlak kanalları dikdörtgen kanallara kıyasla dahadüşük ebatlarda tasarlamak mümkündür.

Tasarım RC Maksimum Hava Hızı, m/s

51

Kanal YerleşimiTasarım RC

(N)

Maksimum Hava Hızı, m/sDikdörtgen

KanalYuvarlak

Kanal

Şaft içerisinde veya asma tavan arasında

45 17.8 25.435 12.7 17.825 8.6 12.7

Asma akustik tavan arasında

45 12.7 22.935 8.9 15.225 6.1 10.2

Mahal içerisinden geçen kanalda

45 10.2 19.835 7.4 13.225 4.8 8.6

www.gurson.com.tr

Page 52: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

Akustik İzolesiz Kanallarda Ses Yutumu

Kanal Ebatı

P/A İzolesiz Kanalda Ses Yutum

Değerleri, dB/m

Oktav Merkez Band Frekansı, Hz

52

Oktav Merkez Band Frekansı, Hz mmxmm 1/mm 63 125 250 >250

150x150 0.26 0.98 0.66 0.33 0.33 305x305 0.13 1.15 0.66 0.33 0.20 305x610 0.1 1.31 0.66 0.33 0.16 610x610 0.07 0.82 0.66 0.33 0.10 1220x1220 0.03 0.49 0.33 0.23 0.07 1830x1830 0.02 0.33 0.33 1.60 0.07

www.gurson.com.tr

Page 53: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SONUÇLAR

• Optimum susturucu seçiminin yapıldığı sistemlerde ilkyatırım maliyetlerinde %1.5’ten %6.7’ye kadar değişenoranlarda azalma irdelenmiştir.

• Optimum susturucu seçiminin yapıldığı sistemlerde işletmegiderlerinde %24’ten %88’e kadar değişen oranlarda azalmagözlenmiştir.

• 250Hz ile 4000Hz arasındaki frekanslarda akustik• 250Hz ile 4000Hz arasındaki frekanslarda akustikizolasyonun ses yutumunda etkili olduğu, buna rağmendüşük frekanslarda akustik izolasyonun, izolasyon kalınlığınabağlı olarak, ses yutumunda önemli bir etkisinin olmadığıtespit edilmiştir.

• Aynı eş değer çapa sahip yayvan kanallar, kareye yakınkesite sahip kanallara oranla daha fazla ses yutmaktadır.

53www.gurson.com.tr

Page 54: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

SONUÇ

• 2000Hz ile 4000Hz arasında 25mm ve 50mm izolasyonasahip kanalların aynı ses yutum değerlerine sahipolduğu tespit edilmiştir.

• Yuvarlak kanalların dikdörtgen kanallara göre dahayüksek hızlarda, aynı akustik konfor parametreleriniyüksek hızlarda, aynı akustik konfor parametrelerinisağlayarak tasarım yapılmasına imkan verdiği tespitedilmiştir.

• Kanal boyutunu büyütmenin ses yutumunu da azalttığıbelirlenmiştir.

• Akustik izolasyon kalınlıklarının kanal boyutlarına dikkatedilerek tasarlanması gerekliliği belirlenmiştir.

54www.gurson.com.tr

Page 55: Havalandırma Sistemlerinde Akustik Tasarım

www.gurson.com.tr

TEŞEKKÜRLER,

SORU ve GÖRÜŞLERİNİZİ BEKLİYORUZ.SORU ve GÖRÜŞLERİNİZİ BEKLİYORUZ.

Orhan Gürson

55