MÜZİKDOSYASI

HAZİRAN - 2013

06/3

İÇERİK 06/01

İÇERİK

AYIN MÜZİK ETKİNLİKLERİ (ANKARA) 4

VAKIFTAN HABERLER •CumhuriyetKorosuKonseri 6

MÜZİKSEVERİN KÖŞESİ

•Wagner’inSanatıveNietzche’ninEleştirisi 8 •KlasikMüzikÇAlgılarınıTanıyalım“Trompet” 16

BİR KİTAP

•BüyükBesteciler 18

06/4

AYIN MÜZİK ETKİNLİKLERİ (ANKARA)

Tarih/Saat Program Etkinlik Yer

01.06.2013/20:00 J.Brahms,PiyanoKonçertosuNo.1,Reminör,Op.15H.Berlioz,“LaDamnationdeFaust”:“Rakoczymarch”(MacarMarşı)A.Roussel,“BacchusetAriane”,Op.43

BSOKonseriGilbertVarga,şefPierre-LaurentAimard,piyano

BilkentKonserSalonu

02.06.2013/20:00 DevletOperaveBalesi ÇocukKorosuYıllıkKonseri LeylaGencerSahnesi

11.06.2013/20:00 FilmMüzikleriKonseri, BSO,OdeonKonserleriŞef,IşınMetin

BilkentOdeon

27.06.2013/20:00 G.Puccini|“LaBoheme” BSO,OdeonKonserleriŞef,IşınMetin

BilkentOdeon

AYIN ETKİNLİKLERİ06/01

İSTANBUL DEVLET OPERA ve BALESİHAZİRAN AYI PROGRAMI

İZMİR DEVLET OPERASIHAZİRAN AYI PROGRAMI

05.06.2013Çarşamba 20:00 ŞENDUL OPERA

06.06.2013Perşembe 20:00 ŞENDUL OPERA

07.06.2013Cuma 20:00 ŞENDUL OPERA

08.06.2013Cumartesi 16:00 ŞENDUL OPERA

06.06.2013Perşembe 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

06.06.2013Perşembe 21:30 VERDI-WAGNERKONSERİ KONSER

07.06.2013Cuma 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

08.06.2013Cumartesi 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

09.06.2013Pazar 20:00 1.ÇOCUKPİYANOYARIŞMASI KONSER

12.06.2013Çarşamba 19:00 İZDOBÇOCUKKOROSU KONSER

14.06.2013Cuma 20:00 500MİNİKKEMANCIKONSORERİ

KONSER

20.06.2013Perşembe 21:30 CARMINABURANA SAHNE KANTATI

06/5

AYIN ETKİNLİKLERİ06/02

İZMİR DEVLET OPERASIHAZİRAN AYI PROGRAMI

MERSİN DEVLET OPERASIHAZİRAN AYI PROGRAMI

06.06.2013Perşembe 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

06.06.2013Perşembe 21:30 VERDI-WAGNERKONSERİ KONSER

07.06.2013Cuma 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

08.06.2013Cumartesi 19:00 İZDOBÇOCUKBALESİGÖSTERİSİ

BALE

09.06.2013Pazar 20:00 1.ÇOCUKPİYANOYARIŞMASI KONSER

12.06.2013Çarşamba 19:00 İZDOBÇOCUKKOROSU KONSER

14.06.2013Cuma 20:00 500MİNİKKEMANCIKONSORERİ

KONSER

20.06.2013Perşembe 21:30 CARMINABURANA SAHNE KANTATI

17.06.2013Pazartesi 15:00 ÇOCUKKOROSUveBALESİTEMSİLİ

ÇOCUKMÜZİKALİ

06/6

VAKIFTAN HABERLERVH 06/01

CUMHURİYET KOROSU KONSERİ

06/7

06/01

06/8

MÜZİKSEVERİN KÖŞESİMK 06/01

WAGNER’İN SANATI VE NIETZCHE’NİN ELEŞTİRİSİ

OnurAYMERGEN

İnsanlıktarihinebakıldığında,insanlığınbirçokanlamdahızlıbirdeğişimeuğramasınayolaçandöneminModernizm olduğubelirtilebilir.Makineninicadındanöncekiyıllardasosyalveyaekonomikdeğişimuzunvadedegerçekleşiyordu.ÖrneğinOrtaçağbinyılıaşkınsüreyibulmuştu.RönesansileberaberOrtaçağ’ınkaranlığındangüneşedoğruçıkanAvrupa,18.yüzyılınsonundagerçekleşecekolanFransızİhtilali’nekadarbiranlamdadahaözgürbirhalegelecekti.Ancakbuseferkilisedensonrakrallarveburjuvalar,halkıngelirininçoğunuveözgürlüklerinikendizevk,sefaveçıkarlarıiçinkullanmayabaşlamışlardı.Fransızİhtilaliilesonlananbudönem,halkaumutvermişti.Çokuzunsürmeyenbuumutdönemininhayalkırıklığıilesonlandığıbudönemeromantizmdönemidenir(1).Aynızamandamakineninicadıylabaşlayan

Modernizm,getirdiğibüyükekonomikvesosyaldeğişikliklerleberaberbireyintoplumdankopmasına,kendiiçine,özüneyönelmesinevesanatçınınbireyselliğiniortayakoymasınayolaçmıştır.Hayalkırıklığıiçerisindeolansanatçılariseartıkgelenekselsanatındeğerlerinibilekabuletmiyor,eskianlatılardakibaskılarınazalmasıylakendiyaşadıklarıbuküskünlükleriniisyankarbirşekildedilegetiriyorlardı.Buisyanduygusubirbakımaendüstridevriminedekarşıydı.Sanatıngelenekselkurallarınakarşıhareketetmeyebaşlayansanatçılariçinbutarihinönemlibirdönemecisayılmaktadır.Örnekvermekgerekirsebudönemerotikresimlerinyapılabildiği,farklıarmonileryakalayabilmekiçindeğişikrenklerinarandığı,öncedenrenkkurallarınaaykırırenklerinkullanılabildiğianarşikbirdönemdir.Sadecesanattadeğil,toplumsal

Modernizm - Romantizm Dönemine İlişkin Notlar

(1)Lütfü Erol, Müziğin Sırrı (2008), Yurtrenkleri Yayınevi, 1.baskı, Ankara, sayfa 186-187.

(Not:Buyazıdatariheadınımüzikteözgünlüğüveyarattığıyenianlayışile19.yüzyıldakarşımızaçıkanWagnervedeNietzche’ninWagner’insanatıhakkındadüşündüklerianlatılmayaçalışılacaktır.Başkabirdeyişle,kendidönemininenönemlidüşünürlerindenolanNietzche’nin,romantikdöneminnev-işahsınamünhasıranarşistbestecisiWagner’ebakışınıinceleyeceğiz.Konuyamodernizmden,romantikdönemdenveWagner’inhayatındankesitlersunarakgirişyapılacakvesonrasındadaNietzche’ninWagnerhakkındakiçokfarklıdüşüncelerineyerverilmiştir.)

06/9

MK 06/02

(2)Ahmet Say, Müzik Ansiklopedisi (), sayfa 1259. (3)Ahmet Say, a.g.e., sayfa 1259. (4)Ahmet Say, a.g.e., sayfa 1260. (5)Realizm: Olaylara objektif ve önyargısız bakabilemek

olarakdasınırlarınzorlandığı,ahlakikurallarınhiçesayıldığı,insanınözgürlüklemelankoliarasındagidipgeldiğitarihinrenklibirpenceresidir.Müziksanatında19.yüzyıladamgasınıvuranenbüyüksanatçılardanbirdeHollandalıbesteciveorkestraşefiRichardWagner’dir.

Richard Wagner (23 Mart 1813-13 Şubat 1883)

AlmanBesteciküçükyaşlardaşiiryazmaya,sonrasındaiseAntikYunantrajedileriniveShakespeare’iokumayabaşladı.Weber’inyönetiminde“Freischütz”adlıoperasınıizlerkenşefliğeilgiduydu(2).Ablasışancıvekızkardeşlerideartistolduğundanherzamansahneyeyakınolanbirkişilikti.Weber’denetkilenensanatçı1827’deBeethoven’insenfonileriiletanıştı.AhmetSay’agöreBeethoven,Wagner’iderindenetkilemiş,busayedearmonibilmedengençyaşında1sonat,1aryave1dörtlüyazmasınanedenolmuş(3),ancakarmonibilgisieksikliğinifarkettiğiiçinarmoniderslerialmayabaşlamıştır.1830’daBeethoven’in“Fidelio”operasındanetkilendi.Ozamanlarokuduğuüniversitedekisosyalortamauyaraksiyasiolaylarakarıştı.1830-38arasında“Periler”,“AşkYasağı”ve“Rienzi”(taslak halini) yazdı.1842’deRienzisahnelendive“UçanHollandalı”eseridebaşarıkazandı.Bununüzerine“Tannhaeuser”’ibesteledi.AhmetSay’agöreWagnerbueserlerdeeskiopera

sahnelerietkilerinihalentaşıyordu;armonisadeidi,yenilikyoktu.1857’yekadaroperayazmayadevamedensanatçı1857’de“TristanveIsolde”’yiyazdı,Munich’tesahnelenenekadarbirtürlüseyircikarşısınaçıkamadı.1870’teİsviçre’demutlubiryaşamabaşladıveListz’inkızıylaevlenipdoğanoğluadına“SiegriedIdyll”’ibesteledi(4).1865’tesanat,dinvepolitikaüzerineyazılaryazdı.Sanatçırealizm(5)akımındanetkilendiğiiçinonundüşüncesinegörekilise,sermayeyielindetutansömürgecidevletlerikıskanıyordu.KiliseninvebuyenisömürgecigüçleringüçlenmesiyleberaberWagner,“insanlık”kavramınınyokolmayasürüklendiğindenbahsediyordu.Onagöre“budüşkünlükbireylerdenırklaradabulaşmıştır.ÇeşitliırklariçerisindeensafkalanCermen’lerdir.Şuhaldedüzenlemeonlartarafındanyapılmalıdır. Kurtuluşyolundainsanlaraancaksanat

06/10

MK 06/03

kılavuzlukedecektir.Sanatçınıngörevi,eskirahiplerinyerinitutmaktır:Sanatyapıtıdinincanlıbirsembolüdür”(6). YakıngelecekteHitler’ideetkileyecekolan,racistgörünenbudüşünceAlmanya’daetkiliolmuştur.1857’densonraiseWagnerBayreuth’daönemlibirtiyatrokurulmasıiçinçalışmalarabaşladı,1882’deonun“Parsifal”’iilkkezsahnelendivesonrasındaöldü.

Mektupları ve Yaratıcılığı Üzerine

PaulJohnsonYaratıcılarkitabınınbirbölümündeWagner’denbahsetmektedir.Yaratıcılarınözelliklerininanlatıldığıkitaptayazar,Wagner’inmektuplasüreklikarısınınüzerindenyaptığıajitasyonlarlaparaistemesidurumunuşöylebetimliyor:“AslındaWagnerhiçbirzamanyoksullukiçindeyaşamadı.Besteyapmaktakullandığıyöntemlernedeniyleihtiyaçduyduğunakitiçindilendivebuparayıhesapsızca(kredilerdahil)harcadı”(7).Onunçarpıcıgiyimtarzı;armonilerindekullandığızenginlikleparalelidi.Johnson’untabiriyleluxe,calmeetvolupté-yanilükshuzurveduyumsallık,Wagner’inyaratırkenihtiyaçduyduğukoşullarıçokiyianlatıyordu.Wagnerhepyenibirşeyleryaratmakhalindeolduğunuhissediyordu(8).Onunmaddiolarakbunuhakettiğinidedüşünerekrahatolmasıgerektiğineinanıyordu.Haydn’ıntersineWagnerJohnson’agörekaba,cimri,egoist

veonayapılaniyiliklerekarşıvefasızdı.Öteyandanbuözellikleronundeğişikveözgünyanınıdaortayaçıkarıyordu.Tümhayatındayaratıcılığıdışındainsanlarınöğrenmekisteyeceğipekbirözelliğiyoktu.Ancakeserleriinsanlarasanatsalanlamdaönemliunsurlarsunuyorveonlarıetkiliyordu.

Wagner’in sanatı

Özetlemekgerekirsesanatçıtamromantizmveendüstridevrimiyıllarındadoğmuştur.Çocukluğundanitibarenhayallerininpeşindekoşmuşvemodernizmingetirdiğihızlıdeğişimleriyaşamıştır.BunedenledirkiWagner19.yüzyılAlmansanatınınfelsefesinindeönemlifigürlerindendir.AhmetSay’agöreWagner19.yüzyıldaülkesindekibütünakımları,romantizm,mistikahlakçılığı;demokrat,milliyetçi,sosyalistvetanrıcıAlmanruhunukendindetoplamış,kişiliğindebirleştirmiştir.MüzikselboyutundanbaktığımızdaiseWagner’inanarşikyapısı,yazdığıoperalardaogünekadareşibenzerigörülmemişyeniliklerevedevrimlereyolaçmıştır(9).Wagner’inmüziği,AhmetSay’ındüşüncesinegöreağdalıveyüklüdür.Müziğindebirçoksembolbarındırmasınınyanısıra,görünüşüarkasındaolumluolumsuzduygufırtınalarıyaşar.Konununbaşındadabelirtildiğigibidöneminbütünçalkantılarını,gel-git’lerinivehızlıdeğişimkarşısındakişaşkınlığınıanlamak,dönemianlamaktır.20.yüzyıleleştirmenleri

(6)Ahmet Say, a.g.e., sayfa 1260-61. (7)Paul Johnson, Yaratıcılar(2011), NTV Yanınları, 2.baskı, İstanbul, sayfa 15. (8)Paul Johnson, a.g.e., sayfa 18 (9)Lütfü Erol, Müziğin Sırrı (2008), Yurtrenkleri Yayınevi, 1.baskı, Ankara, sayfa 197.

06/11

MK 06/04

(10)Robert Sherrane, Music History 102: a Guide to Western Composers and their music. (http://www.ipl.org/div/mushist/rom/wagner.html) (11)Lütfü Erol, Müziğin Sırrı (2008), Yurtrenkleri Yayınevi, 1.baskı, Ankara, sayfa 197. (12)Pierre Lasserre, Nietzche’nin Müzik Üzerine Düşünceleri (2011), Pan Yayıncılık, 4.baskı, İstanbul, sayfa 11. (13)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 11. (14)Friedrich Nietzche, Birth of Tragedy (1995), Dover Publication, 1.baskı, sayfa 1. (15)Friedrich Nietzche, a.g.e., sayfa 19.

onuListz’inpoemlerinden,Schubert’inliedlerindenveSchumann’ınfantezilerindenetkilendiğinidüşünmüşlerdir.BunlarabakarakWagner’inöncekidönemlerdenbirçoközelliğioperasanatındakullanarakyeniveetkilibirtarzyarattığındansözedebiliriz.AhmetSay’agöreWagnermüzikdilininteknikkaynaklarınıarttırmış,yenikuşaklarayeniyaratıcılıkmetodlarıbırakmıştır.Onunmüzikstili19.yüzyıldakromatizmienüstnoktalarataşımıştır(10).“TristanveIsolde”eserindekullandığıkromatikmelodiler,çözülmeyenarmonilerilerideGustavMahlerveArnoldShoenberggibibestecileredeilhamkaynağıolmuştur.Busayedemüziğindemerkezetoplanmahissivermeyensanatçı,romantikdöneminözellikleriyledeuyuşarak,tonkavramınıyoketmesinenedenolmuştur.BunoktadaresimsanatındaE.Munch’adabenzeyentavrıylaWagner,müzikteyeniakımlarayolaçacakyeniliklersunmuştur.Wagner’inpolitikanlamdakianarşikdüşünceyapısınınonunmüziğinedeyansıdığıdabelirtilebilir(11).BubilgilerdoğrultusundaWagner’in20.yüzyılınsanatınıntemelleriniatanbirsanatçıolduğunubelirtmekdeyanlışolmayabilir.BunoktadaartıkNietzche’ninsanatabakışınıveWagner’leilgilisaptamalarınayerverilecektir.BirgirişyapmakiçinönceNietzche’ninsanatestetiğiileilgili

görüşlerinisunmakuygunolabilir.

Nietzche’nin Estetiği ve Wagner üzerine

PierreLasserre’egöreNietzche’ninmüzikhakkındakiilkgörüşlerinintemelimetafizik-estetikanlayışınadayanır.BuanlayışıgençkenyazdığıTragedya’nınDoğuşu(1871)kitabındaanlatmaktadır.Lasserre’egörebubirdahininkitabıdırvehersatırındaonunözgünlüğüvebağımsızsanatçıyönüortayaçıkar.Lasserre;Nietzche,Wagner,ShopenhauerveEskiYunanlılarınaynıfelsefeiçerisindeolduklarınıbelirtmiştir.Yunandoğasınınmüziktendoğduğunu,sonraSocratesveHristiyanlıkilebozulduğunuvesonrasındaromantikdönemdeAntikYunandoğasınınWagner’deyenidenortayaçıktığınıdüşünmüştür(13).Wagner’egöreApollonveDionysosYunanmitolojisindeikikarşıtlığıtemsiledentanrılardır(14);apolloncusanatanlayışıplastiksanatları,Dionysoscusanatisemüziğinkaynağınıyaratmıştır(15).Apolloncusanatlarınamacıgüzelliktir,ancakNietzcheiçinmüziktebugeçerlideğildir.Onuniçinmüziğinamacıgüzellikdeğildir,güzelliktençoküstündür;müzikselgüzellikvarolmamaktadır.Nietzche’ninmüzikanlayışınagöre“güzelbiçimlerebağlananbirzevkvermeyi

06/12

MK 06/05

aradığında,kendikendiniyanıltmışolurveyozlaşırmüzik”(16).KısacasıNietzche’yegöremüziğinamacıgüzelolmakdeğildir;müzikselgüzelliktensözedilemezvemüzikdiğerbütünsanatlarınanasıdır.Nietzchebufikirlerinizamaniçerisindedeğiştiripgeliştirsedeonungözündemüziksanatınındiğersanatlardanherzamandahaüstünbiryanıvardır.BunedenledirkiNietzche,Wagnerileilgilibirçoksanatsalfikirortayaatmıştır.ÖnceleriWagner’ehayranolmuş,sonradaondansoğumuşveeleştirmiştir.ÖnümüzdekibölümdeNietzche’ninoperaeleştirisiWagnerüzerindenörneklerleanlatılacaktır.

Nietzche’nin Opera Eleştirisi

Biröncekibölümdeanlatıldığıgibi,Nietzche’yegöremüziktekbaşına,herşeydenbağımsızveözgünbirsanattır.Bunedenlemüziğinşiirvemimikleolanbirleşimiburadaeleştirilmektedir.Lasserrre’egörebueleştirininkökündemüziğinözerkliğiyatmaktadır(17).Nietzche’yegöremüzikveşiirkendialanlarındadeğerlendirilmesigerektiğineinanıyordu.Lasserre’ebunuşöylebelirtiyor:“Nietzche,müziknebelirlibirtakımduyguları,neimgeleri,nederuhsaldurumlarıanlatırdiyor,esinisağlamvedoğruolanbirmüziğinimgeyevesözeolanduyarlılığımızısıfıraindirgediğini,müziğisaltmüzikolarakalgılamamızgerektiğisavınıönesürüyor,beriyandan,duygulardasaltmüziğinanlatabileceğiöğeleryanındaşiiralanına

girenanlatımbiçimlerinindevarlığınıkabulediyor,sanatınnetürbirgelişimsonundabuikianlatımbiçiminin,özellikledetekduyguyuanlatırkennasılbiribirlerineziyanvermedenbirliktehareketedebileceklerinikendisinesoruyor(18).Nietzche’yegöreneolursaolsunmüzikveşiiribirleştirmeçabasında,müziksahidendeyüksekse,onunşiiriyokedeceğineinanıyorçünkümüzikkötüolduğuzamansöylenenşiirindebiranlamıolmadığınıdüşünüyor.Bunedenleonagöresözlersadecesöyleyeniçinvardır,ancakmüziksadecedinleyiciiçindir.Onagöreoperadinleyicisirasyonalistbirzihinyapısıyönetimindesözlerinanlamınıduyurmakmüziğiaraçetmiştir.BudüşüncemüziğiNietzche’nintabiriyletaklitdüzeyineindirir,öncedenbahsedilenmüziğinözerkyapısınıvedoğasınıbozar.Müziğiimge,sembol,kavramlarınhimayesinevermekNietzche’ninkarşıdurduğubirkonudur.O’nagörebuimkansızdır,müzikhiçbirzamanaracıhalinedönüştürülemez(19).Yanioperabestecisibirsavaşıveyakorkuyunefeslisazlarlaveyavurmalılarlaanlatmayaçalışırkenbilebunuöncedenkullanılmışöğelerleyapmakzorundaolduğundanbahsediyor.Buradakiasılçelişkimüziğinanlatımdabirebirkavramlarakarşıgelmesininimkansızlığına,operadaşiirleistenilenduyguyamüzikvearmoniileişaretedilmeyeçalışılmasınaişaretediyor.ÖzetlemekgerekirseNietzchegelenekseloperatürününmüziğezorlabirşeyleryaptırmayaçalışmasınakarşıçıkıyorvebunutaklit

(16)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 15. (17)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 60. (18)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 60. (19)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 61.

06/13

MK 06/06

olarakortayakoyuyor.NietzcheWagner’in“Tristan”’ıileilgili,onunsanatındaDionysoscukötümseresininyenidencanlandırıcısıgibigöründüğündenbahseder(20).YanibiryandanWagneroperanınbirdevrimcisigibi,öteyandaniseoperayıöldürenolarakgörülür.NietzcheWagneriçinşöylebetimler:“RichardWagnerçağımızınİdilidir:operalarınınnekonularınededizelerihalkdüzeyineinmezamaheryönüyleAlmandır.Onunlaİdilihenüzaşmışdeğiliz.Wagneroperanınilkseleğilimini,idilikeğiliminisonnoktasınagötürmüş,müziğidizeyi,mitosuidilolarakalmıştır”(21). Nietzche’yegöreWagnermüziğikendisindenöncelerdençokdahaüstbirnokayataşımış,bunusahnedekorvedramdanoluşanbüyükbiryapıylaortayakoymuştur.Nietzche,ruhsalveyasosyalolarakdeğil,birfelsefeciolarakkötümserdi-veyaiyimserkarşıtıydı.Buiyimserliğiliberalizm,demokrasiveyasosyalizmgibikavramlarlaaynıpotayakoyardı.Sonrasındaiseteorilerindebuüçünündegerçekyüzünüortayakoyacaktır.Nietzche,Wagner’ibirkurtarıcıolarakgörüyordu;onunAvrupasanatındaengüçlüveyenilikçiolduğunaveWagner’inyapıtlarındauygarlığınyenidendoğuşuüzerindekiümitlerininyenidenfilizlendiğinidüşünüyordu(22).Nietzche,sonrasındaWagnerhakkındadüşkırıklıklarıyaşamayabaşladı.Nietzche1872-73yıllarındadüşkırıklığınauğradı.Bununnedeniise1876’daBayreuthtiyatrosununaçılışındasunulanWagner’in

bestesioldu.SonrasındaNietzche’nineleştirileriyüzündenWagnersanatıağırbirdarbealdı.“Nietzche,üzerindeençokdüşündüğüendeğerliestetikfikirlerininbazılarınınWagnersanatınıniçindesaklıolduğunubiryandangörürkenöteyandanWagnermüziğininbüyüleriiçindeentutarsız,enacıvericiikilemiduygularınyattığınınbilincineyavaşyavaşvarıyordu”(23).Nietzche’ninWagner’inmüziğiikinciplanaatmasınıanlaması,onunWagner’ekarşıtutumunudadeğiştirdi.MüziğinaraçolarakkullanılamayacağınainananNietzcheşöylebelirtiyor:“Mutlakmüzik,müziğintakendisidir,dramanınmüziğidemutlakmüzikolmalıdır”(24).Öncedendebelirtildiğigibidionysoscuyaklaşımdamüzikdiğerbütünsanatlarınatasıdır,onuhiçbirşeyaraçolarakkullanamaz,böylebirtutummüziğiöldürür.Nietzche’ninbaşkabireleştisidedramanınüçanlatımıylailgilidir;bukuramdadüşünürkafasındaöylebiroyuncutasarlarkiöncelikleoyuncu,sonramüzikçiveşairolsun.AslındabirazalaycıbirşekildeWagner’ieleştirenNietsche’ninanlatmakistediğikonuiseböylebirşeyinolamayacağıdır.BunedenledeWagner’insonrakidönemlerindeyaptıklarınıtasvipetmemektedir.AynızamandaWagner’inbudeğişiköğeleribirleştirmeçabasınındaonubüyükyaratıcılarındışınasürüklediğinidüşünür(25).BunoktadansonraNietzchebiryandanWagner’inmüzikalyeteneğinisorgularken,diğertaraftanonunzekasınıezgiyazarkenkullanamadığındandayakınır.

(20)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 64. (21)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 65. (22)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 70.

(23)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 71. (24)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 72. (25)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 73.

06/14

MK 06/07

Başkabireleştiriiseşöyledir:“MüzikdilineverdiğigörevyüzündenonayaptığıeziyettenbaşkaWagnerbirdeonualetettiğiduyguyelpazesivenitelikleriyleonaişkenceetmektedir.Burdaaktörlüğünü,Nietzche’yegöresonunakadarkullanmaktadır”(26).BukonudaNietzche’nindüşüncesinişöyleaçıklayabiliriz;eğermüziklebirduyguyuveyadüşünceyianlatmayaçalışırsanızbuçoktehlikelidirçünküsanatçışunuanlatmakistedimdesedeseyirciböylehissetmeyebilir.Budaönemlibirsorunhalinegelirsanatçıiçin.Müzikşiirveyaplastiksanatgibiolmadığındansubjektifbirşeyenesnegibiisimtakmakçokrisklibiriştir.

Sonuç

WagnerveNietzcheromantizmdönemindeyaşamışolanikideğerliinsandır.Yazınınbaşındaanlatıldığıgibibudönemgeleneğinveeskinineleştirildiği,sanatınvefelsenindahadaözgürleştiği,resimdeveoperadadevrimlerinyaşandığıbirdönemdir.Heykel’derealizmakımınıntemsilcilerindenbüyüküstatRodin’den,resimsanatınafarklıbirbakışaçısıyaratanE.Munch’a,tonuyokedenWagner’denfelsefeyiköktensarsanNietzche’yebirçokdevrimciinsanınyaşadığıbudönemdeinsanlıksosyal,ekonomik,kültürelbaştaolmaküzerebirçokalandadeğişimleryaşanmıştır.BuyazıdaNietzche’nindevrimlerininzamanzamanbiribiriyleuyuştuğunu,zamanzamandaçeliştiğigözlemleniyor.ÖrneğinWagner’in

yaşamınabaktığımızdakendindenöncegelenHaydn’dantamamenzıtbiryaşamyaşadığınıbelirtmekyanlışolmaz.EndüstridevriminingetirdiğibüyükyenidüşüncelerinWagner’izamanınınreformlarınıyapmayaitmişolabilir.AncakaynızamandafelsefealanındadabenzerolarakgeleneğivekendindenöncegelenlerdenfarklıbirçizgideolanNietzchederomantizmduygularıylaönceleriWagner’idesteklesedesonrasındaeleştirmiş,ancakensonundaWagner’eövgüleryağdırmıştır,budaçoknormalkarşılanabilir.Döneminşartlarınabaktığımızdaisebuikiönemlikişiliğinbirnoktadadevrimciveözgünyönleriylebenzediğindendesözedilebilir.BuyazıdaWagner’inyaşamı,dönemigözönünealınarakincelenmeyeçalışılmış,sonrasındadadöneminönemlidüşünürlerindenNietzche’ninWagnerileilgilidüşüncelerineyerverilmiştir.

(26)Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 75.

06/15

MK 06/08

KAYNAKÇA•LütfüErol,MüziğinSırrı(2008),YurtrenkleriYayınevi,1.baskı,Ankara.•AhmetSay,MüzikAnsiklopedisi(),sayfa1259•PaulJohnson,Yaratıcılar(2011),NTVYanınları,2.baskı,İstanbul.•RobertSherrane,MusicHistory102:aGuidetoWesternComposersandtheirmusic(2009)<http://www.ipl.org/div/mushist/rom/wagner.html>•PierreLasserre,Nietzche’ninMüzikÜzerineDüşünceleri(2011),PanYayıncılık,4.baskı,İstanbul.•FriedrichNietzche,BirthofTragedy(1995),DoverPublication,1.baskı.

06/16

MK 06/01

Klasik Müzik Çalgılarını Tanıyalım“Trompet”

Hazırlayan: Gül Gizem Birçek

“Trompetintonuasilveparlaktır.”HectorBERLIOZ(1803-1869)

TrompetintarihçesinegözatıldığındaçokeskilereMÖ.2000’liyıllaradayandığıgörülmektedir.HammaddesibakırolantrompetinilkgörüldüğüyeriseMısırmedeniyetidir.İlktrompeteMısırkralıTutanhamon’unmezarındarastlanmasıdabuveriyidoğrularniteliktedir.BunaekolarakEskiYunanveRomamedeniyetleridetrompetiaskeriamaçlakullanmıştır.MetaldenüretilmişolanilktrompetMısır’dadinitörenlerdeveyaaskeriamaçlakullanılmaküzereimaledilmiştir.MÖ.1500’lüyıllarda,İskandinavya’dabronzveÇin’deisemetaltrompetlerbulunmuştur.İlktrompettahminedilebileceğigibigünümüztrompetlerindenoldukçageridekalmıştır.Sadeceikinotalıkbirsesaralığınasahipveboyutudaoldukçaküçükolaraküretilmiştir.Bunaekolarakfildişinden,camdanveekolarakinsanlarınuylukkemiklerindeyararlanarakyapılmıştrompetlerederastlanmıştır.Temelolaraküflemeyeyarayankısmındabirağızlıkbulunaniçiboşbirborununkıvrılmasıylaeldeedilentrompet,bakırdanyapılanüflemeliçalgılarailesininenyüksekseseveenparlaksesesahipolanüyesidir.Ağızlıkkısmıkaseyiandırantrompetinçalımı,kornonunkineoldukçabenzemektedir.Trompetiötekiüflemelienstrumanlardanayırantemelfarkise,üflemeesnasındaikiveyaüçdefasesdüzenlemesineizinvermesidir.Temeldeikitürtrompetbulunmaktadır:•Basittrompet,tekbirtemelnotanınarmonikseslerini verebilmektedir.•Kromatikyadapistonlutrompet,19.yüzyıldaStözelveBluhmeltarafındangeliştirilmiştirvebasittrompetinyerinekullanılmayabaşlanmıştır.

06/17

MK 06/02

Basittrompet,ilkolaraküretilenveenbasittrompettürüdür.Perdedeğişimiiçintrompetüzerindetüplerbulunmaz.Borununuzunluğunadenkgelenperdekısıtlıseslertüretilebilir.Günümüzdeisetrompetgövdesisilindirbiçimindekibakırbirborununbellişekillerdebükülmesiyleeldeedilir.Uçkısmıisehuniyiandıranbirbiçimesahiptir.Havanıngeçtiborununüzerindeiseborularıkapatıpaçmayayarayanpistongibibirdüzenekbulunmaktadır.Trompetepistondüzeneği15.yüzyıldaeklendi.Pistonlareklenmedenöncesadecedoğalharmoniklerdizisineaitnotalarçıkartılabiliniyordu.DoğuFransa’dakiBurgonya’datrombonuandıransürgülübirtrompetimaledildi.17.yüzyılİngiltere’sindeisebirazdahafarklıolanbasitsürgülütrompetortayaçıktı.Yine17.yüzyıldatrompetorkestraçalgısıolarakdakullanılmayabaşladı.1600’lüyıllardatrompet,içmekanlardavedahayumuşakbirtarzlaçalındı.Bunedenledahaçoksanatsalyönüöneçıkaneserlericraedildi.Budönemdegenellikle“retrompet”kullanılmıştır.Barokdönemitrompetsanatçılarınınadetaaltınçağıydı.Busanatçılarsınırlısayıdaöğrencikabulediyorlardı.HenryPurcel,HandelveBach’ıneserlerindetrompetçilerdekendilerineyerbuldular.1600’lüyıllarınsonlarınadoğruisetrompetustalarıanatahtaryapımındaustalıkkazanmayadevamettiveçalınmasıdahakolayolantrompetlerüretildi.Böylefarklınotalarçokdahakolayçalınabildi.17.yüzyılınilkdönemlerindeAlisonBalsom,ArmandoGhitalla,MauriceAndré’ninönderliğindeveİtalya’daMontaverdi’nineserlerinderetrompetkullanılmaktaydı;fakatartıkgünümüzderetrompetkullanılmamaktadır.1800’lüyıllaradoğrutrompeticracıları,trompetintonuüzerindedeğişiktaleplerdebulundular.Bununüzerinetrompetimalatçılarıilavebirborusistemivasatasıylatrompetlerintonuüzerindeistenendeğişikliklerigerçekleştirdiler.BununsonucundaisetrompettonlarıFa’danSibemolekadardeğişikliğeuğramışoldu.GünümüzdeorkestrailebandolardakullanılantrompetlerSibemoldür.1820’liyıllardaAlmanveFransıztrompetüreticilerisübaptrompetlergeliştirdiler.Sübaplıtropetlerdaharahatbirkullanımsağlamaktaydı.19.yüzyılınortalarınagelindiğindekromatiktrompetlerbasittrompetlerintamolarakyerinialmışoldu.Böylecegünümüzdekullanılanüçpistonlutrompetlergeliştirilmişoldu.Bununladakalmadıvetrompetlersenfoniorkestrasıbünyesinegirmeyebaşladı.Trompetyapısıitibariileodamüziğindevetekbaşınaolarakçokazkullanılmıştır.BununörnekleriolarakMozart’ıntrompetkonçertosuileGeorgeFridericHandel’inkonçertosuörnekgösterilebilir.Odamüziğindekullanılmasıise19.yüzyılsonlarıile20.yüzyılbaşlarındagerçekleşmiştir.Butarihlerekadargenellikleeşlikamaçlıolarakkullanılmıştır.Bazendeorkestralardasoloçalgıgöreviüstlenmiştir.

06/18

BİR KİTAPBK 06/01

Kitap Hakkında17.yüzyıldan1990’larabüyükbesteciler…

Kitaptan“Tuhafbirbiçimdetatlı,kibarbirkişiolanHaydn,hiçdüşmanedinmedi.İyihuylu,çalışkanvecömertti,iyibirmizahanlayışıvardı,aşkişlerinibirbeyefendigibihallederdi,ömrününsonunadoğrubirazgözsorunuveromatizmadışındasağlığıiyiydi.İyibireğitimalmamışolabilir,çokokuyanbirideğildi;amasağduyusugüçlü,pratikbiradamdı.Namusluyduveentelektüelolarakdadürüsttü–Mozart’ınadıgeçtiğinde,“Dostlarımyeteneğimkonusundabenigenelliklepohpohlar,amaobendençoküstündü”diyebilecekkadardürüst.(…)1781’deyirmibeşyaşındakiMozart’lakarşılaşması,gelişimindeönemlibirkamçıoldu.İkidehabirbirlerinehayrankaldı.Mozartaltıyaylıçalgılardörtlüsünü(No.14-19)Haydn’aithafetmeninyanısıra,sözleriyleveeylemiyleonudestekledide.Buyüzden,Viyana’daçalışanpiyanistLeopoldKozeluchbirHaydndörtlüsününbirpasajıylaalayedip,“Benonuböyleyazmazdım”deyince,Mozart“Bendeyazmazdım.Niye,biliyormusunuz?

Büyük Besteciler

ISBN:978-605-09-1433-7Sayfa Sayısı:624Ebat:15.5×23.5cmYayın Tarihi:Nisan2013Yayınevi:DoğanKitap

06/19

BK 06/02

Çünküikimizindeböylesinekusursuzbirdüşüncesiolmazdı”diyereksözünükesti.HaydndakarşılığınıverdivekendihuzurundaDonGiovannieleştirilince,“Buanlaşmazlığıhalledemem,amaşunubiliyorum:Mozartdünyanınşuandasahipolduğuenbüyükbestecidir”dedi.”

1950-80arasıTheNewYorkTimesgazetesininbaşmüzikeleştirmenliğiniyapan,1971’dePulitzerEleştiriÖdülü’nükazananilkmüzikeleştirmeniolanHaroldC.Schonberg(1915-2003),“BüyükBesteciler”adlıçalışmasında,klasikmüziğinsonüçyüzyıllıktarihinekapsamlıbirbakışaçısıgetiriyor.

Schonberg,ilkkezyayımlandığı1970yılındanberiklasikmüzikbestecilerikonusundatemelbaşvurukaynaklarındankabuledilenkitabında,Monteverdi’den1990’larıntonalistlerinekadar,Bach,Mozart,Beethoven,Schumannailesi,Stockhausen,Cage,Messiaen,CoplandveStravinskygibibüyükbestecileri,hayatlarındananekdotlarlaelealıyor.Ayrıca,GilbertveSullivanileStrauss’largibihafifmüziğinyaratıcılarınıdaunutmuyor.

MüziğinaslındainsanlaaçıklanmasıgerektiğineinananSchonberg,birinsanınmüziğini,kendisininbirişlevi,zihnininbiryansımasıveiçindeyaşadığıdünyayatepkisiolarakgörüyor.“JeanPaulgibiyazarlaradüşkünlüğünü,DavidsbundolarakbilinenuydurmaarkadaşgrubunuvedelirmektenduyduğusaplantılıkorkuyubilmedenRobertSchumann’ınmüziğininasılanlayabiliriz?”diyesorgulayanSchonberg,“NasılkiRembrandt’ın,Cézanne’ınyadaPicasso’nuntablolarınabaktığımızdadünyayıvediğervarlıklarıonlarıngözündengörüyorsak,aynışekildeBeethoven’in,Brahms’ınyadaStravinsky’ninmüziğiniişittiğimizdededünyayıonlarınkulaklarıvezihinleriaracılığıylayaşarız”yorumunuyapıyor.

06/20