12015 SEM BLDRGES

32

GRBugn kaygs ve yarn korkusu hepimizin hayatn ekilmez klyor. Devletin ve sermayenin mutlak iktidar yaamlar-mz alt st ediyor, toplumu ve doay nesneletiriyor. Var-lmz, kimliimizi, arzularmz, ihtiyalarmz tanmyor, hesaba katmyor, grmezden geliyor veya bastryor. Siyasi iktidarn mutlak stnln gvenlik emberleriyle sarma-larken, doay, insan ve toplumu gvencesiz klyor. Piyasa-y ve siyasi iktidar dokunulmazlk zrhna brndrrken, yaam alanlarmzn tm zerinde engelsiz bir denetim kur-mak istiyor.

HDP ise radikal demokrasi mcadelesi veriyor. Bu demokrasi anlay, halkn kendi hayat zerinde rgtl bir g olarak gerek iktidar haline gelebilmesini hedefliyor. Toplumun g-lenmesini eitlik, zgrlk ve eit yurttaln temeli olarak gryor. Toplumu, retim ve alma koullar zerinde sz ve karar sahibi yapmay amalyor.

Toplumun ve insann, sermayenin ve siyasi iktidarn mutlak tahakkm altnda ezilmesine kar diren retemeyenler demokrasiye eriemez. Toplumun her bir esinin varlk ve yaam koullarnn toplumun tm tarafndan gvence alt-na alnd bir yeni yaam ina etmek iin gerek demokra-siye ihtiyacmz var.

54

Toplumun glendirilmesi, o toplumun ezilen, yok saylan, grmezden gelinen kesimlerinin glendiril-mesidir.

ilerin ve emekilerin iyerlerinde i cinayetlerine kar i gvenliini salama hakkdr.

Btn halklarn kendi anadilleriyle, kendi kimlikleri-ni ve kltrlerini demokratik zerklik anlay ere-vesinde gerekletirme hakkdr.

Kadnlarn erkek egemenliine ve iddetine kar m-cadelede desteklerinin oaltlmasdr.

Genlerin bugn ve gelecek korkusundan kurtulma-sdr.

sizliin, yoksulluun srdrlebilir deil sona er-dirilir olmasdr.

Kimliklerimizin birbirimize tehdit olmadnn anla-lmasdr. Devletin iinin bizlere kimlik dayatmak olmadnn kavranmasdr.

Doann bir hammadde deil yaamn kendisi oldu-unun ortak kabuldr.

inin grev hakkdr, kadnn grnmeyen emeinin grnr klnmasdr.

Alevinin cemevidir, parasz eitim ve salktr; nite-likli, kamusal, laik, bilimsel, anadilinde eitimdir.

nsan onurunu zedelemeyen koullarda yaplan ula-mdr, barnma hakkdr.

Toplumun temelinin glendirilmesi ancak gven ekono-misinin inas ile mmkndr. Bireyin kendisini toplumun gvencesi altnda hissetmesinin salanmas gven ekonomi-sinin esasdr.

Bugn kaygsnn ve yarn korkusunun olmad gnlerin arifesindeyiz. Trkiye halklarn Yeni Yaam birlikte ina etme yolunda, HDP saflarnda bulumaya ve birlemeye, HDPyi bytmeye aryoruz.

DEMOKRAS HDP, halklarn, ii ve emekilerin, kadnlarn ve genlerin, btn inan gruplarnn bugne kadar verdikleri ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal tm mcadeleleri kendi mcadele-si ve deneyimi olarak grr.

Partimiz, asker-sivil brokratik vesayete, otoriter, kat mer-keziyeti siyasi/idari yaplanmaya, atanmlarn gcne ve hukuk ad altnda dayatlan anti-demokratik yasalara, uy-gulayc kurumlara, yerel idarelerin ve hizmetlerin piyasaya terk edilmesine ve yerel idareler zerindeki merkezi vesaye-te kar mcadele yrtr.

HDP, demokrasiyi temsili meclisle snrl grmez. Yurttala-rn tartma, rgtlenme ve karar mekanizmalarna doru-dan katlmnn nndeki tm engellerin kaldrlmasn, her dzeyde halk denetiminin gelitirilmesini, halkn sz ve ka-rar hakkn savunur ve gerekletirilmesi iin mcadele eder.

HDP ynetiminde,

Merkezi idarenin yerel ynetimler zerindeki vesayetine son verilecek, halklarn ihtiya duyduu zerklik modelle-rinin ve kendi kendilerini yerinden ve yerelden ynetme-lerine olanak salayacak demokratik ynetim biimlerinin gelitirilmesi ve yaam bulmas iin gerekli admlar atla-cak. Demokratik zerklik, halklarn ynetim ve karar s-relerine katlmnn salanmas iin hayata geirilecek.

76

Parlamenter sistemi demokratikletireceiz ve e genel bakanlk sistemi uygulayan partilerin iktidara gelmesi halinde, e babakanlk sistemini hayata geireceiz.

Gsteri, yry, ifade ve rgtlenme hakk bata olmak zere, temel hak ve zgrlklerin nndeki engeller ve baskc yasalar kaldrlacak.

12 Eyll darbesinin rn olan Milli Gvenlik Kurulunun anayasal ve yasal erevesi ortadan kaldrlacak. TCKnn evrensel demokratik ilkelerle uyumlu olmayan blmleri, TMK ve eitli isimler altnda ileyen zel yetkilerle dona-tlm mahkemeler kaldrlacak, bu mahkemeler tarafn-dan uygulanan adaletsiz ceza sistemine son verilecek. Her trden ikence ve kt muamele insanlk suu saylacak.

Anadilinde eitimi bir kamu hizmeti olarak almak herkes iin bir hak olarak kabul edilecek, eitimin tm aamala-rnda resmi dil olan Trkenin retilmesinin yannda, anadilinde eitimi bir kamu hizmeti olarak alma imkn salanacak.

Sivil toplum rgtlerinin amalarn gerekletirmelerini salayacak ekilde glendirilmeleri, desteklenmeleri, gelitirilmeleri nndeki engeller kaldrlacak, sivil rgt-lenmeler gelitirilecek.

Gsteri ve yry hakknn nndeki engeller kaldrla-cak, hak aramak iin yaplan tm eylemler meru kabul edilecek.

Bir zel sava aygt olarak oluturulan ky koruculuu sistemi kaldrlacak, ky korucularnn eitli ilerde is-tihdam salanacak. Ayrca dier zel sava aygtlar olan JITEM, kontrgerilla vb. tm uygulamalara son verilecek.

DEMOKRATK ANAYASA Trkiye, Cumhuriyet tarihi boyunca demokratik bir anaya-sadan yoksun olmann sanclarn yayor. Btn tarihsel srece damgasn vuran tek millet-tek mezhep anlay hl hkm sryor. Trkiye, btn ezilen halklar, snflar, cinsleri, inanlar, dilleri yok sayan ve doann yamasna izin veren askeri darbe anayasasna mahkm deildir.

HDP, Trkiyenin ok kimlikli, ok kltrl, ok inanl, ok dilli yapsna uygun yeni bir toplumsal szleme ih-tiyacn ertelenemez temel bir politik grev olarak nne koyacak.

HDP, eitliki, cinsiyet zgrlk, sosyal, ekolojik ve de-mokratik bir anayasay yapmak iin tm gcyle ala-cak. HDPnin ngrd anayasa; eit yurttalk temelinde din, inan ve vicdan zgrl ile ekonomik, sosyal, siya-sal, kltrel, btn temel hak ve zgrlkleri gvenceye kavuturan, ekolojik, doal varlklarn ve hayvanlarn ko-runmasn esas alan bir anayasa olacak.

HDP, ak bir biimde kar olduu Bakanlk Sisteminin anayasa deiikliklerinin temel koulu haline getirilmesi-ni kabul etmeyecek, bakanlk sistemine geit vermeyecek.

Yeni anayasada bar hakk, hakikat hakk, sendika kurma hakk, grev ve toplu szleme hakk, sosyal gvenlik hakk, temel gelir hakk, konut hakk, engelli haklar, temiz suya ve yeterli gdaya eriim hakk, vicdani red hakk, kltrel kimlik hakk, anadilini kullanma hakk, eitim ve renim hakk, bilgi edinme hakk, adil yarglanma hakk, ocuk haklar, yal haklar, hayvan haklar ile dnce, ifade ve rgtlenme zgrl, din ve vicdan zgrl, basn z-grln garanti altna alan hkmler yer alacak.

98

SYAS PARTLER VESEM YASASI

Siyasi Partiler Yasas demokratikletirilecek, tabann, semenlerin, yelerin kararlara dorudan katlabildii dzenlemeler yaplacak. Partilere ye olma ve yelikten ayrlma kolaylatrlacak.

Seim baraj kaldrlacak, Mecliste btn partilerin aldk-lar oy orannda temsil edilebilmesinin yolu alacak.

Cinsiyet kotas ile ynetimde temsil kademelerinde eit-lik salanncaya kadar pozitif ayrmclk yaplacak. E bakanlk sistemi siyasi partilerin, idari yapnn, siyasi, sosyal ve kltrel yaamn btn kademelerinde yasalla-trlacak.

Siyasi partilere yaplan hazine yardm seime girme ye-terliliine sahip btn partilere oylar orannda eit ola-rak datlacak.

Milletvekili dokunulmazlklar kaldrlarak sadece ifade zgrl erevesinde krs dokunulmazl korunacak.

Milletvekili maalarna 4 yl boyunca zam yaplmayacak, otomatik arta yol aan dzenlemeler iptal edilecek.

YARGI REFORMU Adaletin hzl, tarafsz, bamsz, kamu vicdann ve birey-

leri tatmin edecek dzeyde gereklemesi iin adalet siste-mi yeniden dzenlenecek, yargnn bamszl, tarafsz-l ve demokratiklemesi iin gerekli yasal dzenlemeler yaplacak.

ddia ve savunma makamlar yarg sistemi ierisinde eit hale getirilecek. Savclk ve savclarn alma brolar adliye binalar dnda ayr bir kamu binasnda oluturu-lacak. Savcla bal adli kolluk tekilat oluturulacak. Adli kolluk tekilat soruturma srasnda avukatlara da hizmet sunacak.

Ev, iyeri ve st aramalarnda, gzaltna alma ve tutukla-malarda keyfi uygulamalara son verilecek.

HSYKnn yaps yeniden dzenlenecek, bu kurul aracl-yla hkimler savclar zerindeki siyasi baskya ve ata-malarnda ideolojik tutum ve partizan yaklamlara son verilecek. Adalet bakannn vesayetine son verilip, Adalet Bakanl zerk bir kurum haline dntrlecek.

Herkesin anadilinde hizmet alabilecei yarg koullar oluturulacak, mahkemelerdeki tercmanlarn parasnn yarglananlar tarafndan denmesi uygulamasna son ve-rilecek.

zel yaamn gizliliini ihlal eden yasad telefon din-lemeleri engellenecek, mahkemelerde delil olarak kabul edilmeyecek.

BASIN, LETM VEBLM ZGRL HDP, siyaset ve ticaret ilikileri nedeniyle toplumun doru

haber alma zgrlnn kstlanmasn ve medya arac-lyla vatandan istismar edilmesini nleyecek. Medya kurulular sahiplerinin baka sektrlerde faaliyet gster-mesine izin verilmeyecek.

1110

Yazl, grsel ve dijital medyann tmnde mesleki, etik ve zgr habercilik ilkelerinin desteklenmesi iin basn etik yasas dzenlenecek.

letiim zgrl korunarak, bu zgrl kstlamaya ynelik d mdahaleler, sansr ve zdenetim gibi her tr-l giriimlere kar durulacak.

Yerel radyo, televizyon ve gazeteler ile internet yayncl yapan kurulular mesleki, etik ve zgr habercilik ilkele-rine bal kalmalar ve bamszlklarn korumalar iin desteklenecek. RTK, demokratik ve zgrlk bir anla-yla yeniden yaplandrlacak, yasak, tutucu, ahlak bir konumdan karlacak.

HDP, yeni medya teknolojilerinin toplumun tketime itilmesi iin deil, kamu yarar iin kullanlmasn salayacak.

nternete ynelik her trl sansr uygulamasna son ve-rilecek. Keyfi internet yasaklar ve sosyal medyadaki d-nce zgrl nndeki engeller kaldrlacak.

Ak kaynak kodlu zgr yazlm tevik edilecek.

DEMOKRATK ZERKLK VE YEREL DEMOKRASDemokratik zerklik, btn halklarn farkllklaryla birlikte, zgrce yaamalarna imkn yaratacak ve gnll birlii salayacak gereki ve gerekleebilir bir modeldir.

HDP, demokratik yerel ynetimler anlayn ilke kabul eden dzenlemeleri ivedilikle hayata geirecek, halklarn kendi kendini ynetmesine imkn tanyan, tm Trkiyede demokratik bir idari yapnn olumasnn zeminini olutu-racak.

HDP, ynetimde merkeziyetilii deil, yerel demokrasiyi esas alacak, btn Trkiye iin yerinden ynetim modelini savunacak.

Demokratik zerklik, Krt sorununun zmnde, Trkiye'nin demokratiklemesinde, toplumsal barn gereklemesinde, halklarn zgr ve gnll birliinde nemli bir rol oynayacak.

Halklarn ynetime dorudan katlmasn salamak iin kent, halk, mahalle, kadn, genlik meclisleri, ekoloji mec-lisleri, toplumsal alar, platformlar gibi gerekli mekaniz-malarn kurulmasnn n alacak.

Merkezin yerel zerindeki vesayetini ortadan kaldracak admlar atlacak.

Vali dahil yerel yneticilerin seimle ibana gelmesi iin gerekli yasal ve yapsal dzenlemeler yaplacak.

Yerel kaynaklarn kullanmnda yerel ynetimlerin yetki-leri artrlacak.

Yerellerdeki dil, kltr, inan, hafza ve ihtiya farkllkla-rn gzeten oulcu politikalar gelitirilecek.

Trkiyenin tamamn kapsayacak ekilde sosyal, siyasal, kltrel, ekolojik, doal, ekonomik ve corafi nitelikler gz nne alnarak blgeler ve blge meclisleri oluturulacak. Yeni oluturulacak blge meclislerinde adem-i merkezi y-netim sistemine geilecek.

Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artna konulan erhler kaldrlacak ve ilgili ek maddeler imzalanacak.

1312

KRT SORUNU VEZM SRECCumhuriyetin kuruluundan beri Krt halknn kolektif var-lnn ve temel demokratik haklarnn red ve inkr edilmesi, sistemli asimilasyon politikalarnn uygulanmas Krt soru-nunun politik temelini oluturur.

Krt sorunu ve Trkiyenin temel demokrasi sorunlarnn -zm adna balayan srecin, mzakere aamasna gelmesi iin youn abalar harcanyor.

HDP, bu srecin bir aamas olarak Dolmabahe Mutaba-katnda aklanan 10 maddeyi, zmn ilkesel erevesi olarak kabul eder.

HDP, demokratik siyasetten zgr vatandala, kadn, kltr ve ekolojik sorunlardan kimliklerin tannmasna, anayasal sorunlardan ekonomik, sosyal politikalara va-rncaya dek kkleen Krt sorununun btn boyutlaryla zmn salayacak ve demokratik bir Trkiyenin ina-sn salayacak. Partimiz, zm Trkiye snrlar ere-vesinde salamay esas alr.

Gnmze gelene kadar sistemli bir devlet politikas ola-rak, halklarn birbirlerine uzakl zerine rlen ilikiler ve sylemler, halklarmzn bir arada yaamasn engelle-yememitir. Tarihi dayanaklar olan halklarn birlikte ve eit yaam, demokratik cumhuriyetin temel dayanan ve zerine birlikteliimizi ina edeceimiz esas oluturur.

HDP, btn halklarn farkl kimlik ve kltrleriyle, ana-yasal gvence altnda birlikte yaamas, geleceimizin ve kalc barmzn salanmas iin alacak. Corafya-mzdaki btn halklarn, zm sreci ekseninde daha da belirginletirdii birlikte yaama iradesini sonuna kadar savunacak.

HDP, grmelerin balad gnden imdiye kadar, ba-r halklarmza kazandrma yaklamn srdrmtr ve bar Trkiye halklarna kazandracaktr. Bu ilkesel tutum kararllkla devam edecek, siyasi bask ve zorlan-malar karsnda da bu tutumdan asla taviz verilmeyecek. Bu ilkeli ve kararl tutum, bata Krt sorunu olmak zere, Trkiyedeki tm demokrasi sorunlar zlene kadar de-vam edecek.

Partimiz, her kouda silahsz zm ve demokratik siyase-ti savunacak.

Savan zararlarnn saptanmas, sava yznden yerin-den edilenlerin geri dn ve ekonomik adan destek-lenmesi, tahrip edilen yaam alanlarnn ve maynlanan tarm arazilerinin iyiletirilmesi, zararlarn telafisi ve tazmini salanacak.

ETLK, ZGRLK, BARIIL DI POLTKAHDP, bata Ortadou olmak zere, tm dnya halklarnn kendi siyasi geleceklerini zgrce belirlemeleri ve halklarn kendi kendilerini ynetecekleri demokratik, eitliki ve z-grlk bir ynetim anlayn gelitirmeleri ve uygulama-lar iin alacak.

Suriyedeki i savan sona erdirilmesi, halklarn karde-liine ve eitliine dayal bir zmn ortaya karlmas iin aba harcayacak. Cihat unsurlarn blgeye geerken Trkiyeyi kpr olarak kullanmasn kesin olarak engelle-yecek nlemleri alacak.

srail hkmetlerinin katliamc, igalci politikalarna kar- duracak. Filistinin igaline son verilmesine ve Filistin

1514

halknn kendi siyasi geleceini belirlemesine imkn sa-layacak bamsz devlet kurma hakknn tannmas iin gerekli destei verecek, uygulanan bask ve zulme kar Filistin halknn yannda olmaya devam edecek.

Ortadouda emperyalistler tarafndan izilmi yapay snrlarla kendini balamayacak, halklar arasndaki eko-nomik, sosyal ve kltrel balarn glendirilmesi iin ve ilikileri perdeleyen brokratik engellerin ortadan kald-rlmas iin alacak.

Kbrsl Trk ve Rum halklarnn Adann blnmlne son vermek iin ortaya koyduklar zm nerilerini ve abalarn desteklemeye devam edecek.

Ermenistan zerinde uygulanan ekonomik ambargoyu kaldracak, gerekli ekonomik, politik ve diplomatik ili-kileri gelitirecek ve Ermeni halkyla dostluk kprlerini kuracak. Trkiye tarafndan tek tarafl kapatlan Trkiye-Ermenistan snr koulsuz olarak alacak. Ermenistan ile Azerbaycan arasndaki Karaba sorununda zm abala-r destekleyecek.

Avrupa Birliinin insan haklarna riayet, yerel demokrasi, gler ayrl, hukukun stnl gibi n plana kard ilkeleri savunmaya devam edecek. AByle mzakere tam yelik almalar ilkelerimiz erevesinde ele alacak.

Halklarn ve emein yapay snrlarla ayrlmasna kar, dnya halklar ile emekten, zgrlkten ve demokrasiden yana tm kesimlerle iliki gelitirecek.

Emperyalist mdahalelere ortak olmak, destek vermek, baka lkelere kar mdahalede bulunmak gibi politika-lara kar kmaya devam edecek.

Avrupa ve dnya genelinde rklk, anti-semitizm, insan ticareti (kadn, ocuk, emek smrs), gmenlik sorun-

lar, uluslararas uyuturucu ticareti, yerinden edilme, yabanc dmanl, islamofobi ve benzeri insanlk deer-lerini ilgilendiren sorunlara ynelik zmlerin gelitiril-mesi amacyla gerekli ibirliini yapacak.

NSAN HAKLARICEZAEVLER

Herkesin nerede olursa olsun yaam hakknn devlet gvencesi altnda olmas gerekirken siyasi tutsaklar, devle-tin cezaevlerinde pe pee yaamn yitiriyor.

Cezaevlerinde bulunan 10 bini akn siyasi tutsaa rehine muamelesi yaplyor.

Cezaevlerinde ocuklara yaplan taciz, tecavz ve kt mua-mele aa kmken, hibir kkl ve kalc nlem alnmyor.

Hasta tutsaklar derhal serbest braklacak, darda tedavi edilebilmeleri iin tam teekkll devlet hastanesinden alnacak raporlar yeterli grlecek.

Cezaevlerindeki tecrit uygulamasna, temel haklarn kst-lanmasna ve idari basklara son verilecek, Ceza ve nfaz Yasas kkten deitirilerek cezaevleri yeniden yapland-rlacak. Cezaevi idarelerine verilen infaz yakma yetkisi kaldrlacak.

Nefret sular ile insanla kar ilenmi sular dnda, hi kimse politik grleri ve eylemi nedeniyle sulanma-yacak, politik sular su kategorisi olmaktan karlacak.

Demokratik ve zgrlk bir anayasa hazrlanncaya ka-dar, ivedilikle Terrle Mcadele Yasas ve 2911 sayl yasa ve Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu kaldrlacak, Temel Ceza Yasasnda gerekli demokratik deiiklikler yaplacak.

1716

ocuk cezaevleri kapatlacak. Sua itilmi ocuklar iin ocuk destek ve eitim merkezleri alacak.

Cezaevleri sivil denetime alacak.

Btn cezaevlerindeki uygulamalar insan onuruna yak-r ekilde olacak.

GEM VE HAKKATLERLE YZLEME

HDP, tarihte yaanm soykrmlar, katliamlar, infazlar, kayplar ve benzeri uygulamalarn aratrlmas ve hakikatlerin gn na karlmas amacyla Hakikat Komisyonlarnn ivedilikle kurulmas iin gerekli almalar yapacak.

Hakikat Komisyonlar, yaananlarla hesaplama ve tarihsel yzleme platformu olacak. Yaananlarn resmi dzeyde tannmas ve kabul edilmesi anlamna da gelecek Hakikat Komisyonlar, parlamento yelerinin, izleme heyetinin, ilgili meslek rgtlerinin, insan haklar savunucularnn ve bu alanda mcadele edenlerin katksyla oluturulacak. Komisyonlarn oluumunda kadnlarn eit katlm esas alnacak.

ZORLA YERNDEN EDLENLER VE ZORUNLU G

Bugne kadar zorla yerinden edilmeler nedeniyle, devlet veya yerleik kiiler tarafndan igal edilen tm mlkler, sahiplerine iade edilecek.

Kylerine geri dnmek isteyenlere onarm ve altyap al-malar dahil destek salanacak.

Bir sava yntemi olarak corafyamza yerletirilen ma-

ynlarn ve sava atklarnn Ottowa Szlemesi gereince temizlenmesi, maynl arazilerin tarmsal retim yapmak zere kullanma almas salanacak.

Gvenlik nedeniyle yaplan snr barajlar ve HES projeleri ile kentsel dnmn neden olduu yeni zorla g ettir-me politikalarndan vazgeilecek.

Kentten kye geri dn tevik edilecek. Dn yapanlarn retime katlmalar iin maddi destek sunulacak.

KORUCULUK SSTEM KALDIRILACAK

Koruculuk sistemi lavedilerek sua bulam olanlarn yarglanmas salanacak. Bu gruplar tarafndan el konu-lan mlklerin iadesiyle sebep olduklar zararn tazmini salanacak.

Sua karmam eski korucularn silah kullanmayacak-lar ve gvenlik sektr dnda olan ilerde istihdam salanacak. Bu kiilerin zlk haklar korunacak. Devletin zel sava aygtlarnn ve paramiliter gruplarn, HES ve baraj gvenlii gerekesiyle gvenlik kuvvetleri olarak ie almlarna son verilecek.

VCDAN RED HAKKI

Trkiyenin imzasnn bulunduu uluslararas szlemeler, AHM kararlar ve ayn zamanda inan ve vicdan zgrl hakkn sz konusu eden Trkiye anayasas vicdani red hak-knn yasalatrlmasn gerekli klar. HDP, eline silah almak istemeyen, militarizme kar olan genlerin zorunlu askerlik yapmama hakkn gvence altna alacak.

1918

Vicdani red hakknn yan sra, genlerin askerlik yerine kamu hizmeti yapabilmeleri iin gerekli yasal dzenlemeleri hayata geirecek.

NEFRET SULARI

Nefret syleminin temelinde nyarglar, rklk, yabanc dmanl, her trl ayrmclk, cinsiyetilik ve homofobi yatar. HDP, insanlarn nefret sylemiyle damgalanmasna, su algs ve dmanlk yaratlmasna kar duracak, nefret sularnn cezalandrlmas iin alacak.

HALKLARA ETLK,NANLARA ZGRLKHDP, din, mezhep, felsefi gr ayrm yapmakszn, tm halklarn ve inanlarn kendilerini zgrce ifade etme hakla-rn savunur. Hibir baskya maruz kalmakszn farkllkla-ryla birlikte kendi varln korumasn, gelitirmesini, eit ve zgr yurttalk hukuku ierisinde istedii gibi yaama-sn temel bir ilke olarak kabul eder. nanan veya inanmayan herkesin inan ve vicdan zgrln benimser. zcesi HDP, zgrlk laiklik anlayn kararllkla savunur.

HDP, tarihte farkl halklara yaplan soykrm ve katliamlar karsnda, bu halklardan devlet adna zr dilenmesi iin gerekli almalar yapacak, bir halkn dierine stn-ln empoze eden rk, oven ve milliyeti politikalar karsnda eitliki, zgrlk ve demokratik bir pers-pektifi gelitirmek iin alacak.

Farkl din ve inanca sahip olan ya da her hangi bir dini inanc olmayan yurttalarn inan ve vicdan zgrln eit yurttalk temelinde anayasal gvenceye kavutura-cak.

Zorunlu din dersi uygulamasna son verilerek, her bir -rencinin kendi inanc dorultusunda semeli olarak ders ve eitim alma hakk gzetilecek. Sivil din eitimi tmyle serbest olacak.

Diyanet leri Bakanl kaldrlarak, devletin din ve inan alanndan elini ekmesi salanacak, din ve inan ileri topluma, inan sahiplerine braklacak. nan top-luluklarnn rgtlenme zgrlnn nndeki engeller kaldrlacak, kendi inanlarn istedikleri gibi yaayabile-cekleri koullar yaratlacak. Diyanet ileri alanlarnn zlk haklar korunacak.

Bata cemevleri olmak zere, Alevilerin btn ibadet meknlar ibadethane olarak tannacak. Kapatlm dergh ve benzeri ibadet meknlarnn nndeki engeller kaldrlacak, bu konuda yerel ynetimlere inisiyatif tan-nacak.

Devlet tarafndan el konulmu vakf mallar ve tanmaz-lar iade edilecek, benzer uygulamalara son verilecek ve devletin tasarrufundan doan maddi zararlar tazmin edi-lecek.

Dini inanlarn gerei olarak tercih edilen klk ve kyafete hibir alanda mdahale edilmeyecek.

2120

KADINLAR, HAYAL EDELM NK HAYALLERMZ GEREKLETREBLRZ

Kadnlar iin bir Trkiye hayal edelim. Hayal edelim, nk hayallerimizi gerekletirebiliriz. Kadnlar olarak dnyann yarsyz. Birlikte mcadele edeceiz ve hayal ettiimiz yeni yaam birlikte kuracaz.

Bedenimiz, kimliimiz, emeimiz bizim diyerek haykrabildi-imiz;

Dncelerimizi, inanlarmz zgrce ifade edebildiimiz;

Bartmze de, etek boyumuza da kendimiz karar verebil-diimiz;

stediimiz okulda okuyabildiimiz;

stediimiz meslei setiimiz;

Edeer ie eit cret alabildiimiz;

Hakkmz olan creti ve sosyal destei elde edebildiimiz;

Hayatn her alannda, siyasette istediimiz an istediimiz gibi var olabildiimiz;

Evimizi, kymz terk etmeden, istediimiz yaam alann seebildiimiz;

Anadilimizde eitim grebildiimiz;

Savan ve iddetin olmad;

iddet grmediimiz, kadna ynelik iddetin daha gerek-lemeden, tehdit ve fiziki iddete yeltenme aamasnda ciddi bir su saylp, ar ekilde cezalandrld;

iddet uygulayanlar indirimsiz, ayrmc olmadan yargla-yan mahkemelerin olduu;

Hibir yerde tacize uramadmz, sokaklarda zgrce dola-abildiimiz;

Erkek ve devlet iddetiyle ldrlmediimiz;

Dnyann btn kirli amarlarn, btn kirli bulaklarn bizim ykamadmz;

Btn dnyay kendi emeimizle doyurmak zorunda kalmadmz;

Ortak yaam alanlarnda ev ii almann da, ocuk, yal ve hasta bakmnn da ortaklatrld;

ocuk dourup dourmayacamza, ka ocuk douraca-mza, nasl doum yapacamza kendimizin karar verdii;

ocuklarn yemyeil parklarda kouturduu, her mahallede gvenle kalabilecekleri cretsiz krelerin olduu;

Meclisin yarsnn kadn olduu, kadn vekillerin kadn m-cadelesini temsil ettii;

Bata erkek egemenlii olmak zere, hibir egemenlie tabi olmadmz bir Trkiye, bir yeni yaam hayal ediyoruz. Ka-dnlar olarak tm barajlar; seim barajn da, erkek barajn da ykacaz, yeni bir yaam ilmek ilmek receiz.

Bizler, kadnlarla ilgili tm sorunlara dorudan kadnlarn ve kadn kurumlarnn zm gelitirdii Kadn Bakanl-n kuracaz.

Bu armz btn kadnlara, gelin birlikte gerekletirelim:

Ataerkil toplum yapsn, eril zihniyeti dntrmek iin bir-likte mcadele edeceiz.

Kadna ynelen iddeti ortadan kaldracak her trl nlemi alacaz.

2322

Kadn yaamdr, yaamn katledilmesine izin vermeyeceiz, z savunmamz rgtleyeceiz.

Kadn snma evi ve zgr yaam alanlarnn saysn art-racaz.

Engelli kadnlara engelsiz zgr yaam birlikte kuracaz.

Eitimde ayrmcla ve cinsiyetilie son vereceiz.

Ekolojik ve kadn merkezli bir yaam birlikte kuracaz.

Kadnlara eit, parasz, ulalabilir, nitelikli ve anadilinde salk hizmeti salayacaz.

Sporda cinsiyetilie son vereceiz.

Kadnlar zm ve mzakere srecinde taraftr diyerek ba-r birlikte ina edeceiz.

Kadn eksenli yeni anayasay birlikte yapacaz.

8 Mart kadnlar iin resmi tatil ilan edeceiz.

Savaa entegre bte deil, toplumsal cinsiyete duyarl bt-e yapacaz.

Bakm emei sadece kadnlarn srtna yklenemez! Ev ileri, bakm emeini toplumsallatracak, ev ii yk kadn erkek arasnda paylatracak yeni bir yaam kuracaz.

Ev iisi kadnlar i yasas kapsamna alnacak, ev iilerine sosyal gvence iin tevik verilmesi salanacak. Toplumsal cinsiyet eitliine hizmet eden sosyal destek mekanizmala-r yaratacak, ei vefat etmi/boanm olan kadnlara cret destei vereceiz. .

Kadn istihdamn artrlacak, isizlii azaltacak, alma yaamndaki cinsiyetilie, ayrmcla, eitsizliklere son vereceiz.

Mevsimlik kadn iilerin alma ve barnma koullarn iyiletirecek, mevsimlik gezici iilere bulunduklar yerde i olanaklar yaratacaz.

ETLK VE ZGRLN YEERD YEN BR YAAMI GENLER KURACAK

Zorla koullarda alan, okuyan, alma yaamnn d-na itilen, tekiletirilen ama tm bunlara ramen yaamn umudunu byten; Gezide, Kobnede direnen, Rojavada devrimsel bir srecin inasnda rol alan, dnyann drt bir yannda egemenlerin dayatt politikalara kar koyan genlerin mcadelesi ile yeni yaam ars byyor. Gen-lerin isyan, yeni siyasi dili, demokratik siyasal kltr, z-grlk tutumu yeni yaam siyasetimizi lke siyasetinin gerek alternatifi haline getirebilecek ve yeni yaam rgt-leyecek potansiyeli tayor.

Genlerin hayatlar zerinde karar ve denetim sahibi olmaya alan iktidar mekanizmalarna, yetikinlerin genler adna konutuu, onlar iin dnd ve tasar-lad politikalar karsnda partimiz, genlerin zgrle-me isteini her yerde ykseltecek, eit ve zgr yurttalar olabilmeleri iin mcadele edecek.

Tm genlik kesimlerinin haklarna kavumas, eitim, salk, beslenme, barnma, ulam, spor, sosyal ve kltrel geliim gereksinimlerinin nitelikli ve parasz olarak kar-lanmas bir genlik hakkdr. Partimiz, bu hakkn hayat bulmasn salayacak.

15-25 ya aras istisnasz tm genlere, her ay 200 TL ileti-im ve ulamdestei salayacak, Gen Yaam Kart uy-gulamasn hayata geireceiz. Genler, lkenin her ye-rinde geerli olacak bu kart ile mzelerden cretsiz, sosyal ve kltrel etkinliklerden indirimli yararlanacak.

2524

Tm genlerin vize ve pasaport ilemlerinin cretsiz bir ekilde yaplmas salanacak.

Yaam alanlar betonlatrlan, belli bir yaam tarzna zorlanan, varlklaryla tuhaf bulunan genlerin anadi-liyle, cinsel ynelim ve cinsiyet kimliiyle, inancyla ve kltryle bir arada, zgrce yaamas nndeki engeller kaldrlacak.

Eitliki, parasz, nitelikli, zgrlk, laik ve anadilinde bilimsel eitimi savunuyoruz. Partimiz, rencilerin okul ynetimlerinin karar mekanizmalarnda yer almasn sa-layacak.

Eitimin niteliini artracak ara ve gereler tm okullara eit bir biimde salanacak, ders materyalleri ok dilli ve cretsiz bir ekilde, doal bir hak olarak rencilere ula-trlacak.

ZERK VE DEMOKRATK NVERSTE; , CNSYET ETLK, ENGELSZ KAMPSLER

Partimiz zgr dncenin, akademik retimin, insan ve doa yararna bilimsel almalarn gelitirilmesini ve o-altlmasn salayacak. niversitelerin zgr, demokratik yaplanmasn, eitim, retim ve idari zerkliini hayata geirecek. YKn yerine niversiteler aras iliki ve bilgi akn salayacak bir koordinasyon kurulu oluturulacak.

Kamps ierisinde yurt, amarhane, ktphane, kltr merkezi, spor salonu gibi yaam alanlarnda niversite ya-ayanlar iin cretsiz hizmet sunulacak. Burs ve katk pay demeleri btn rencilere karlksz verilecek ve burs miktarlar artrlacak. kinci retimdeki katk paylar ve renim cretleri kaldrlacak. Homofobi, transfobi ve bifobi-den arnm cinsiyetsiz ve engelsiz kampsler kurulacak.

GENLERE HAYATIN HER ALANINDA ET SZ VE KARAR HAKKI

HDP, genlerin sz, yetki, karar ve katlm hakk iin rgt-lenmelerinin nndeki engelleri kaldracak, bu erevede oy verme ve siyasete katlma yan 16ya, seilme yan 18e indirecek.

Genlik politikalar, merkezi olarak Genlik ve Spor Ba-kanl tarafndan deil, yerel ynetimler ve yerel alar araclyla dorudan genlerin kendileri tarafndan belir-lenecek.

HDP, demokratik zerk ynetimlerde tm genlik kesimle-rinin iinde yer ald ve sorunlarnn zm iin ala-bilecei Genlik Meclisleri modelini uygulayacak. Gen-lik Meclisleri, yerinden ynetim modelini gelitirerek yerel demokrasiyi glendirecek.

Trkiyede isizlik sorunuyla en ok bouan kesim gen-lerdir. Partimiz genlerin alma hakkn gvence altna alarak istihdamn salayacak zmler gelitirecek. G-vencesiz alma koullarn sonlandracak, i hayatnda-ki ya ve tecrbe hiyerarisinin sebep olduu eitsizlii ortadan kaldracak.

Genler iin internet eriimi temel bir haktr. Partimiz sansrsz, cretsiz ve zgr internet eriimini genlere salayacak.

2726

LGBTLERN ET, ZGR VEONURLU YAAM HAKKI

Partimiz cinsel ynelim ve cinsiyet kimlii eitliliini inkr eden, grmezden gelen ve hkim olan heteroseksizm zerinde ykselen dzene kar cinsel ynelim ve cinsi-yet kimlii temelli ayrmclk ve basky ortadan kaldra-rak LGBTlerin eit ve onurlu yaam srdrebilmelerini salayacak.

Trkiye halklarn ve bu corafyada yaayan tm fark-llklar tanyan yeni bir anayasa, LGBTlerin eitliini tesis etmek iin de elzemdir. HDP, LGBTlerin tannma so-rununu nemli bir problem olarak grerek eit yurttal anayasal gvence altna alacak admlar gerekletirecek ve bununla birlikte homofobik ve transfobik toplumsal kltrn dnm ynnde yrtlen mcadeleyi geli-tirecek.

LGBTlerin kendilerine dair sz ve karar sahibi olduklar, rgtl ve bireysel olarak idari ve siyasi karar mekaniz-malarnda dorudan temsil edilebildikleri yerel ve merkezi ynetim yaplanmalar oluturulacak.

Eitim, salk, istihdam, barnma gibi alanlar bata ol-mak zere, tm yasal mevzuat LGBTlerin eit yurttalar olduu kabul ve saldrlara kar korunmas ilkesiyle kapsaml biimde dzenleyerek sosyal eitsizlikleri gide-recek sosyal politikalar hayata geirilecek.

LGBTlere ynelik ayrmclk ve iddete ynelik ulalabilir ve sonu alc mekanizmalar oluturulacak.

EKONOMHDP LE GVENCEL YAAMA

HDP, dayanmac, halkn iradesiyle kararlarn alnd, top-lumsal ihtiyalar karlamay ve ekosistemi korumay esas alan ekonomi politikalarn hayata geirecek.

HDP, toplumla beraber, eitliki, paylamc, cinsiyet eit-liki, ekolojik bir Gvence Ekonomisi ina edecek. Gvence ekonomisinin ncelii salkl byme olacak.

Temel perspektifimiz, tm deerleri reten, ancak rettikleri zerinde sz ve denetim hakk bulunmayan emekilerin eko-nomik ilikiler zerindeki denetimini artrmaktr.

GVENCEL YAAM EKONOMS

Temel Gvence Paketi ile; her eve, her ay 10 m3su, 180kW/h elektrik cretsiz verilecek, snma destei salanacak. Mlk olmayan kiraclara 250 TL kira destei verilecek.

18 yana kadar ocuk ve genlere, engellilere ve emekli-lere toplu tama cretsiz olacak. Kamusal toplu tama, lke genelinde kr amac gtmeyecek ekilde yaygn bir hizmet olarak salanacak.

Yerel ynetimlerin de sunduu bu kamusal hizmetler mer-kezi bte tarafndan finanse edilecek. Tketim kotalar-nn zerindeki kullanmlar cretlendirilecek. Maliyetler vergi sistemindeki dzenlemeler sonrasnda toplumun st snflarndan yaplacak kaynak transferi ile salanacak.

Borlandrma deil reel gelir art ile gelecein gvence altna alnmas iin; byme oranlar refah pay olarak cret artlarna yanstlacak. Kredi kart borlar, borlu-

2928

lar lehine yaplandrlacak. Kredi kart faiz oranlar d-rlecek.

Gvenceli yaamn finansman vergi adaletinden geer. Artan oranl gelir vergisi tarifesi yeniden dzenlenecek. Az kazanandan az, ok kazanandan ok vergi alnacak. Do-layl vergilerin (TV, KDV, V) vergi gelirleri iindeki pay drlerek emekilerin zerindeki vergi yk azaltla-cak.

Bte disiplini ve denetimi sayesinde kamu kaynaklarnn israf edilmesine son verilecek.

Ky/kr/kent kooperatifleri ve ii/emeki zynetiminde iletmeler ile dayanma ekonomisi desteklenerek, kamu destekli bir toplumsal sektr gelitirilecek. Yerel ynetim-ler tarafndan oluturulacak iletmelerin zynetime da-yal kooperatifler biiminde rgtlenmesi salanacak.

Kamu ihaleleri toplumsal denetime alacak, toplumun kaynaklarnn yolsuzluk ekonomisine ak durdurulacak.

Ataerkil sistem karsnda kadn ekonomik olarak g-lendirilecek. Ev ii emei sosyal gvenlik iine alnacak, cretsiz ev iileri olan ev kadnlarna emeklilik hakk salanacak. Kadn istihdamnn artrlmas iin gerekli dzenlemeler yaplacak.

yerinde gvenli yaam tesis edilecek. Sermaye iktidarlar tarafndan engellenen ve basklanan sendikal rgtlenme hakk gvence altna alnacak, btn iyerlerinde uygulanacak.

ilerin ve sendikalarn denetiminde, gvenceli i ve gvenli alma ile i cinayetlerine son verilecek.

Yoksulluk yalnzca gelir yetersizlii deil eitime, sala, dier yaam haklarna da eriememektir. Yoksullukla m-cadele edilecek. Kkeni, dili, dini, inanc, cinsiyeti, beden-

sel, zihinsel ve ruhsal salk durumu, ya, cinsel ynelimi, bedensel zellikleri ne olursa olsun hibir yurtta evsiz, a, bir gn sonra ne yiyeceini bilemeyen, bakma muhta braklmayacak.

Sosyal gvenlik sigortas olmayan yurtta kalmayacak. siz, yal, engelli, einden ayrlm/kaybetmi, yetim, k-sz, i kazas geirmi, bakma ve korunmaya muhta her yurtta sosyal gvenlik sistemi dahilinde tanmlanacak ve gerekli sosyal destek, yardm ve koruyucu hizmetler sunu-lacak.

Tm yurttalarn eit, parasz salk hizmetlerinden yararlanmas salanacak.

Asgari cret insan onuruna uygun bir dzeye karlacak ve asgari cretten vergi alnmayacak.

stihdam odakl yeni yaam atlyeleriyle i garantili mesleki eitim ve meslek edindirme programlar hayata geirilecek.

zelletirmeler durdurulacak, KTlerdeki mevcut brokratik ileyi demokratikletirilecek, iilerin ve sendikalarn retim zerinde sz hakk sahibi olmas salanacak.

Merkezi ve yerinden/yerelden ynetimler leinde sivil, siyasal, ekonomik, sosyal hak ve zgrlklerin yaamsal klnmas iin gerekli ve yeterli dzeyde nitelikli ve ula-labilir kamu hizmeti retilecek.

sizlik Fonu amacna uygun olarak kullanlacak.

Kamu sosyal transferleri iin ayrlan kaynaklar artrlacak.

Para politikalarmzn ncelii, istihdam artn hedefle-yen emekten yana bir ekonominin inas olacak.

3130

Savunma/gvenlik harcamalar azaltlacak ve etkin bir bi-imde halkn denetimine tabi tutulacak. Savunma Sanayi Fonu bteye katlarak denetime ak hale getirilecek. r-tl denek kaldrlacak.

Mali kaynaklarn datlmasnda blgesel eitsizliklerin gi-derilmesi esas alnacak, yerel ynetimlere aktarlan kay-naklar artrlacak.

Esnaflarn vergi yk azaltacaz. Borlarn esnaflarmz lehine yaplandracaz. ehir merkezlerine yeni AVM ruh-sat vermeyeceiz. .

KOBlere sektrel planlama erevesinde sfr faizli finans-man destei salayacaz. nacaktr. KOBleri haksz reka-bete kar koruyacak nlemler alacaz.

Tm tevik ve destek sistemi, retimin salkl geliimini ve istihdam artn hedefleyecek.

TARIMDA KENDNE YETERLLK

HDP, bitme noktasna getirilen tarm yeniden ayaa kald-racak, geimlik tarm destekleyerek Trkiyenin yeniden tarmda kendisine yeterli hale gelmesini salayacak. Tr-kiye halklarna yeterli, salkl gdann salanmas ekono-minin en nemli ncelikleri arasnda yer alacak.

HDP iktidarnda kyler canl birer yaam ve retim merke-zi haline getirilecek.

HDP, iftilerin kurduklar ve kuracaklar retici kyl sendikalarn destekleyecek. Kooperatifler bamsz ve demokratik yaplar haline getirilecek, Kooperatifler Yasas geimlik tarmdan yana olacak biimde yeniden dzenle-necek.

HDP, tarm iilerinin tamamn i yasas ve sosyal gven-ce kapsamna alacak.

Kk iftiler iin retim girdilerinden kullandklar ma-zottan ve gbreden vergi alnmayacak.

Su ve elektrik kk iftilere cretsiz verilecek. retici kk kyllerin elektrik borlar silinecek.

Hayvan yetitiricilerinin cretsiz yem alan olan mera, otlak ve yaylaklar koruma altna alnacak, yeniden ortak varlk olarak kylere verilecek.

Salkl gda haktr. Gda retimi, ilemesi ve ithalinde, genetik olarak deitirilmi unsurlar (GDO) yasaklanacak.

Tarm topraklar korunacak, ama d kullanlamayacak, kirletilemeyecek.

Maynl araziler temizlenerek geimlik tarma alacak. Uygun hazine arazileri de topraksz kyllere geimlik tarm amacyla datlacak.

Bugn ucuz emek igcne dnm olan topraksz ky-llerin ya da yerlerinden edilmi yurttalarmzn kendi topraklarnda yaamlarn idame ettirebilmeleri iin hazi-ne arazilerinin, eski maynlanm arazilerin tarmsal re-time almas iin hukuki temel oluturulacak.

Tarm ve orman arazilerinin korunmas, gelitirilmesi, kentli nfusun da hem retici hem tketici olabilecei e-kilde bu alanlarn yurttalar yararna sunulmas ynnde politikalar retilecek.

Et ve et rnlerinin ithalat yerine, hayvanclk destekle-necek ve halkmzn doal et ve st rnlerini tketmeleri iin imkn salanacak.

3332

Her trl tarmsal sulama alar eit ve adil bir ekilde krsal alanlarda yaayan tm yurttalarn hizmetine su-nulacak.

Her yurttan doduu yerde doymas perspektifinden hareketle mevsimlik tarm iiliini douran nedenler or-tadan kaldrlacak.

2B tarm arazilerinin ranta alma srecine son verilecek, 2B tarm arazilerinin geimlik tarm amal kullanlmas temin edilecek.

YAANASI KENTLER, SALIKLI KONUTLAR

Kenti kolektif bir hak olarak gren HDP, kentlerin demok-ratik ynetimle ve halk meclisleriyle ekolojik bir anlay gzetilerek ynetilmesini savunur.

Kentlerin meydanlar, parklar, korular ve kylar koru-nacak ortak alanlarmzdr. Bu alanlarn kamusal, doal niteliini ve kltrel dokusunu bozacak hibir lgn ve doay tahrip edici projelere, uygulamalara; sermaye projelerinin kent kimliini oluturan tarihi meknlar, or-manlar gibi doal alanlar yok etmesine, ekolojik ykma yol amasna izin verilmeyecek. Balatlm olan projeler durdurulacak.

Kent mekn iinde ve evresinde var olan yaam alan-larnn ranta ve sermaye birikimine alma projelerine kar karken, gerekli grldnde, yerel ynetimler ve mutlaka halkn verecei kararla, ekosistemi koruyarak, barnma hakkn temel alan yerinde dnm hayata gei-rilecek.

HDP, her bireyin, bar iinde ve onurlu bir ekilde yaaya-bilecei gvenli ve korunakl konutu temel bir hak olarak grr. Sosyal konut reterek salkl ve gvenli barnma hakk gvence altna alnacak.

NSAN ODAKLI ULAIM

HDP, gerek kentsel gerekse krsal alanlarda ulam politika-larn insan ve toplum odakl olarak belirler.

Toplu tama sistemlerinin her dzeyde gelitirilmesiyle toplumsal ulam hakk salanacak.

Kentlerde deniz ve demiryolu arlkl toplu tama yat-rmlar yaplacak. Bireysel tat yerine toplu tama kul-lanm tevik edilecek. alanlara, rencilere, emeklilere toplu tama cretsiz olacak.

Ky-kent ulam entegrasyonu salanarak kyler yaana-bilir klnacak, kentlere ylma nlenecek.

Kentler kadn, engelli, ocuk ve yallarn ihtiyalarna duyarl olarak planlanacak.

EKOLOJ

HDP, kapitalizmin doay, kltrel ve doal varlklar ve yaam metalatrarak smrmesine kar ekosistemi koru-may ilke edinir. Yaam ve yaam alanlarn korumak iin verilen mcadeleyi emek ve snf mcadelesinden ayr d-nmez. Krda ve kentte, doa ve yaam haklarn savunma ve koruma mcadelesi verenlerin taleplerini ykseltir ve sahiplenir.

Sermaye birikimi iin yaplan HES, termik, nkleer vb. enerji projelerine, ekolojik ykma yol aan maden iletmeciliine, endstriyel atk ve kirlilik sonucunda yaam alanlarnn tahribine yol aan uygulamalara son verilecek.

Kenti yamalayan kentsel dnm projeleri; tarihi, kl-trel varlklarn ve ortak yaam alanlarnn gasp; ser-

3534

mayenin tm ykc kr ve kent politikalar araclyla su, atksu ve kat atk gibi evresel hizmetlerin zelletirilme-si ve piyasalatrlmas nlenecek.

Evlere ve tarlalara taklan n demeli sayalar iptal edi-lecek, hane bana 10 m3 su, tarlalara geimlik tarm iin gereken su cretsiz verilecek.

Tarm alanlarnn, ormanlarn ve meralarn endstriyel tarmda ve sermaye projelerinde kullanlmasna izin ve-rilmeyecek, lkenin btn blgelerinde sren ve ekolojik dengenin ykmna yol aan projeler iptal edilecek. Bu projeler iin tahrip edilen orman alanlar yaplamaya almayacak.

Enerjinin yerel halkn ihtiyac iin, yerinde retilmesi salanacak ve bu amal projeler desteklenecek, yenilene-bilir enerjiye ncelik verilecek. Nkleere ve radyoaktivite-ye dayal retim ve yeniden dnm yaplanmasna, ta-rm alanlarnn, meralarn, ormanlarn, kylarn nkleer atk sahas olmasna izin verilmeyecek.

Su kullanm hakk anlamalar iptal edilecek.

HAYVANLARIN HAKLARI VAR

HDP, tm canllarn yaam hakkn savunur.

Hayvanlarn, ticari amal deneylerde kullanlmas nle-necek.

Hayvanlarn sirk ve sokak tantm vb. her trl gsteri amal etkinliklerde kullanlmasna son verilecek.

Hayvanlarn itlaf edilmesini, krkleri ve varlklar ile sermaye birikiminin paras haline getirilmesini sala-yan dzenlemeler ve yasalar iptal edilecek.

Hayvan toplama kamplar kaldrlacak.

GVENL , GVENCEL GELECEK,NSANCA YAAM

retim srecinde esneklik, gvencesizlik, taeronluk temel istihdam politikalar olarak ne km, isizlik bymtr. HDP, insana yarar gvenceli ii ve gvenli gelecei her emekinin hakk olarak grr.

Gvencesiz almaya son verilecek.

Emek, sermayenin basklarna kar korunacak. nsanca yaanacak, emeklilie yansyacak adil bir cret sistemi getirilecek, mevcut esnek ve gvencesiz alma biimleri-ne son verilecek.

Sigortasz ve sendikasz altrma nlenecek, kayt d ekonomi kayt altna alnacak.

zel istihdam brolar kapatlacak ve kiralk ii uygulamalarna son verilecek.

TAERON SSTEM KALDIRILACAK, EV LER YASASI KAPSAMINA ALINACAK

Taeronluk sistemi kademeli olarak ortadan kaldrlacak. lk etapta kamuda taeron alanlar kadrolu alan ha-line getirilecek. Taeron allan dneme ait kdem taz-minatlar denecek. zel sektrde asl iveren, alt iveren-lerle birlikte alana kar eit ve ayn derecede sorumlu olacak. zel istihdam brolar, kiralk ii uygulamalar ortadan kaldrlacak.

Ev iileri 4857 sayl Kanunu ve 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu kapsamna alnacak. 10 gnden az al-anlara yaplan ayrmcla son verilerek, ev iisi bir gn bile alsa sigorta hakk tannacak.

3736

MEVSMLK LER KORUNACAK VE GMEN LERN HAKLARI YLETRLECEK

Mevsimlik tarm iilerinin, rgtlenme zgrl garanti altna alnacak, araclk uygulamasna son verilecek, her trl ayrmcla kar nlem alnacak.

Salksz, trafik kurallarna ve gvenlie aykr koullar-da ii tanmasna gz yumulmayacak.

Ulam, barnma, beslenme, temiz su, tuvalet, cret, al-ma saatleri, i gvenlii, salk, sosyal gvence, ocukla-rn eitimi gibi konular szlemelerle belirlenecek.

Edeer ie eit cret uygulanmas salanacak.

Gmen iilere ynelik ayrmc ve dlayc uygulamalara son verilecek.

MADENLERDE LMLER DURDURULACAK

Madenlerde ii sal ve gvenlii nlemleri alnana kadar retim durdurulacak. Gvenli retim koullar sa-lanana kadar, cretlerin iveren tarafndan denmesi ga-ranti altna alnacak. Madenlerde kamu denetimi altnda, ada, gvenceli retim koullar salanacak.

Madencilik alanndaki yasa ve mevzuat sendikalarn, oda-larn, niversitelerin grleri alnarak yeniden dzenle-necek.

zelletirme, taeronlatrma ve rdovans uygulamasna son verilecek.

KAMU EMEKLER GVENCEL OLACAK, KAMU EMEKLERNN HAK KAYIPLARI TELAF EDLECEK

Kamu kesimindeki istihdam rejimi deitirilecek, szle-meli, taeron vb. farkl statlerdeki gvencesiz almaya son verilecek, kamu hizmetlerinin btnnde kadrolu ve gvenceli istihdam politikalar uygulanacak.

Btn demeler emekli keseneine tabi olacak.

Performansa dayal cret uygulamas kaldrlacak.

Kamu emekilerinin zgr toplu szleme yapmasnn ve grev hakkn kullanabilmesinin nndeki her trl engel kaldrlacak.

Kamu emekilerinin siyasal rgtlenme zgrlnn n alacak.

ALIIRKEN LMEYE, HASTALANMAYASON VERLECEK

i sal ve i gvenliinin olmad lkeler sralamasnda Trkiyeyi Avrupa birincisi, dnya ncs yapan klece alma koullarna son verilecek, sendikalar ve iilerin ii sal ve i gvenliinin esas denetleyicisi olmasnn mekanizmalar kurulacak.

i Sal ve Gvenlii Konseyi oluturulacak.

i sal ve i gvenlii hakk anayasal bir hak olarak tannacak. Sal ve Gvenlii Kanunu ve Ceza Kanunu bata olmak zere, ilgili tm mevzuat yeniden dzenlenecek. u anda sren cezaszlk politikasna son verilecek.

3938

cinayetlerine neden olan sorumlularn cinayetten yar-glanmalar salanacak.

Taeron sisteminin varlna son verinceye kadar, her hangi bir i kazasnda ana firmay da sorumlu klacak d-zenlemeler yaplacak.

naatlarda taeron sisteminin varlna son verinceye kadar, her hangi bir i kazasnda ana firmay da sorumlu klacak dzenlemeler yaplacak.

OCUK L NLENECEK, GEN LER DESTEKLENECEK

ocuk iiliine izin verilmeyecek, nlemek iin gerekli tedbirler alnacak.

Gen isizlikle etkin mcadele edilecek. siz genlerin sosyal yaamdan dlanmalarnn nne geilecek, ma-hallelerde ve semtlerde dayanma alarnn gelitirilmesi, sosyal ve kltrel etkinlere dahil edilmesi iin alanlar a-lacak.

Genlerin alma hakk gvence altna alnacak. Gvence-siz ve dk cretlerle alma koullarna son verilecek.

Psikolojik bask, tehdit, taciz (mobbing), angarya, cret eitsizlii uygulamalarna kar nlemler alnacak.

Stajyer ve raklk eklinde kamufle edilen yeni klelik ko-ullarn nleyici tedbirler alnacak.

EMEKTEN YANA CRET POLTKASI

Asgari cret ilk etapta net 1.800 TLye karlacak ve vergiden muaf tutulacak.

Asgari cret hkmet ve iverenlerin temsilci says kadar ii temsilcilerinden oluan bir kurulda ve toplu pazarlk-la belirlenecek.

Yllk cretli izin hakk konusunda Avrupa Sosyal artna konulan ekince kaldrlacak, iilere yllk en az bir ay cretli izin hakk tannacak.

Kdem tazminat hakk korunacak ve gelitirilecek.

Kdem tazminat hakkndan btn iilerin faydalanmas salanacak, kdem tazminat almay zorlatran hkmler yerine kolaylatrc dzenlemeler getirilecek.

Kdem tazminatnn fona devredilmesine ya da 30 gn kar-l srenin drlmesine izin verilmeyecek.

yeri kapanan, iverenleri kaan ya da iflas eden irketler nedeniyle, iilerin madur olmas engellenecek, kdem tazminatn alamayan iilerin alacaklar hazine gvencesine alnacak.

SZLKLE MCADELE

Gvenceli i olanana sahip olamayan emekiler, isizlik basks altnda ilerini koruyabilmek iin dk cretlerle, kt alma koullarna rza gstermektedir.

Kaytsz alma nlenecek.

stihdam artrmak ve alanlar korumak iin resmi haf-talk alma sresi cret kaybna sebebiyet vermeden haftalk 35 saate drlecek.

sizlik Sigorta Fonunun isizlerce kullanlmas kolaylatrlacak, deme koullar ve miktarlar iiler lehine yeniden dzenlenecek.

4140

sizlik sigortasnn devlet tarafndan ama d kullanlmasn engellemek iin gerekli yasal dzenlemeler yaplacak.

Kriz bahanesiyle iten karmalara son verilecek.

flas eden ya da iflas gsteren iyerlerindeki ii alacaklarnn denmesini devlet ve banka alacaklarna gre ncelikli hale getirecek yasal dzenleme yaplacak.

e iade davasn kazanan iilerin derhal ie balatlmasn zorunlu klan yasal dzenleme yaplacak, sendika baraj kaldrlacak.

Farkl anadil, kimlik veya kltre sahip olanlara, kadnla-ra, LGBTlere ve gmenlere ynelik ayrmcln ortadan kaldrlmas iin gerekli nlemler alnacak.

Krlardan kentlere g nlemeye dnk, herkesin istedii yerde refah iinde yaamasn salayacak istihdam politi-kalar gelitirilecek.

sizlikle mcadele kapsamnda, isizlerin retime katlmn zendirecek, kolektif retim ve paylama dayanan ii ynetiminde kk iletmeler desteklenecek.

Kr amac gtmeyecek, toplumsal fayda salayacak koope-ratif gibi mekanizmalarn kurulu ve ileyileri kolayla-trlacak.

KADIN EME

Cinsiyeti iblmn ykmaya geliyoruz.Toplumsal yaam kadn, erkek birlikte ve eit koullarda yeniden kuracaz, kadn glendireceiz.Erkek egemen kapitalist sistem ka-dnlarn emeini, almasn yok sayyor. Eril, cinsiyeti iblmne, ayrmcla ve eitsizliklere son vereceiz. Ka-

dnlarn ve erkeklerin toplumsal yaam birlikte ve eit ko-ullarda yeniden kurmalarn salayacaz. nsana yarar, kadn ve erkek arasnda bamlln deil dayanmann hkm srd yeni yaam kuracaz.

Kadn glendirmenin birinci aya olarak; anadilinde, cretsiz, eriilebilir, tm mahallelerde her ocuk iin 7/24 hizmet verecek kreler, yal bakm kurumlar, engelli iyiletirme merkezleri sosyal devlet anlayyla hayata geirilecek. Ayrca kadn ve erkek arasnda eitliki grev paylamnn salanmas iin,devredilemez ebeveyn izni gibi gerekli yasal ve kurumsal dzenlemeler yaplacak.

Kadn glendirmenin ikinci aya olarak; HDP kadnlarn istihdam nndeki en nemli engel olan bakm hizmetle-rini toplumsallatrarak ve kadnlarn eitime eriimlerini salayarak kadn istihdamn artrmakla kalmayacak, kadnlarn alma yaamnda karlat ayrmcla, cinsel saldrlara, mobbinge, dk cret uygulamalarna da zm retecek.

Ev iileri i yasas kapsamna alnacak, bir gn bile al-sa, ev iilerine ayrmsz kolay sigorta ve sosyal gvence teviki getirilecek, geriye dnk sigorta ve dier haklar-nn tespiti kolaylatrlarak ev iilerinin kaybolan yllar geri verilecek.

Kadn glendirmenin nc aya olarak; HDP, btn kadnlar bamsz yurttalar olarak sosyal gvenceye kavuturacak. Kadnlara hak temelli destek salanacak.

Kadn glendirmenin drdnc aya olarak HDP, ev ii emek, cretsiz alma dikkate alnacak. Ev kadnlarna sosyal gvence ve emeklilik hakk getirilecek.

4342

SENDKAL HAK VE ZGRLKLER

ilerin, kamu alanlarnn ve almayla ilikili olan herkesin (isizlerin, emeklilerin, rencilerin, iftilerin, ev eksenli alanlarn, cretli-cretsiz ev iilerinin) grevli ve topu szlemeli sendikal rgtlenme haklar g-vence altna alnacak.

kolu, iyeri ve iletme barajlar kaldrlacak, sendikalar arasnda ayrm yaratan dzenlemelere son verilecek.

Hak grevi, dayanma grevi, i yavalatma, genel grev gibi temel hak arama biimleri yasal gvence altna alnacak.

alann zgrce sendika seme hakk (referandum) yasalaacak.

Grev ve toplu eylem hakk btn alanlar iin temel bir hak arama, koruma ve gelitirme arac olarak gvenceye alnacak.

Hkmetin grev erteleme yetkisi kaldrlacak, milli g-venlik ve genel salk gibi bahanelerle grev ertelemenin yolu kapatlacak.

Lokavt anayasal ve yasal bir dzenleme olmaktan kar-lacak.

Sendika ii demokrasiyi, effafl, denetimi salayacak dzenlemeler yaplacak.

Sendikalar, devletin ve hkmetin mdahalelerine ve ve-sayetine kar korunacak.

Profesyonel sendikaclarn maalar ortalama vasfl ii maan gemeyecek. Seilen yneticiler geri arlabi-lecek. Denetim kurullar, ynetimi kazanan listeden ba-msz olacak. Grev, dayanma ve eitim fonlar gvence altna alnacak.

SOSYAL YARDIM DEL SOSYAL HAK

Btn yurttalar iin temel yaam ihtiyalarnn devlet ta-rafndan garanti altna alnmas bir hak olacak. Sosyal yar-dmlar iktidarn bir ltfu olmaktan kacak, yurtta hakk temelli bir sosyal politika izlenecek, yerel ynetimler bu grevi stlenecek.

Yurttalarn barnma hakk her koulda tannacak, barn-ma sorunu yaayan hi kimse kalmayacak.

Sosyal yardmlar bte ierisinden belirlenecek. GSYHnin %1,4ne tekabl eden sosyal yardmlarn oran AB stan-dard zerine, %3e ykseltilecek.

Yardm programlar halkn denetimine alacak, btesi halkla beraber yaplacak.

Sosyal yardmlar ortak norm ve standartlara gre yapla-cak. Keyfiyetten ve suistimalden kurtarlacak.

Sosyal yardm almak isteyen kimse rencide edilmeyecek, yardmlar destek olarak sunulacak, yurttalarmz kap kap dolatrlmayacak.

Kadnlara ynelik sosyal destek paketleri sosyal adalet ve eitlik ilkesine gre, cinsiyet eitliini gzetir bir ekilde ve bir vatandalk hakk olarak yerine getirilecek.

Sosyal desteklere, kadnlarn brokratik ve aalayc uzun ilemler olmadan dorudan bavurma yollar geli-tirilecek.

Halkn hem daha ucuza yaayabilmesi, hem de i sahibi olabilmesi iin retim ve tketim kooperatifleri kurulacak ve/veya desteklenecek.

Mahalle kreleri desteklenecek, yerel ynetimler tarafndan her mahallede cretsiz kre ve yuva almas salanacak.

4544

ENGELLLER VE BAKIMA HTYA DUYANLAR DESTEKLENECEK

Engelleri Kaldrma Bakanl kurularak, engelli yurtta-larmzn toplumsal yaama katlm nndeki her trl engel kaldrlacak. Bu bakanlk, engelli rgtlerinden olu-acak bir konseyin nerileri dorultusunda alacak.

Yal ve engelli yurttalarmza bakm ayl balanmas iin gelir art aranmayacak ve evde bakm cretleri ar-trlacak. Sadece akrabalarn bakc olmas art ortadan kaldrlacak.

Bakclarn tm primleri devlet tarafndan karlanacak ekilde sigortal olmalar salanacak.

Bakma ihtiya duyan, ama kendi bana bamsz yaa-mak isteyen engelli bireyler iin her ilede bakm evleri kurulacak.

Tm toplu tama aralar engellilerin kullanmna uygun hale getirilecek ve engelliler iin cretsiz yaplacak.

Bakma ihtiya duyan kiilerin evlerine ayda iki defa te-mizlik hizmeti gtrlecek.

Bakma ihtiya duyan kiilerin salk ihtiyalarnn d-zenli olarak yaadklar meknda gerekletirilmesi sala-nacak.

Kamuya ait kre ve anaokullarnn tmnde engelli ocuk-larn da bulunmas salanacak.

Tm iyerleri ve sosyal alanlar engellilerin kullanmna uygun hale getirilecek.

Belediyelerde engellileri istihdam edecek, engellilere hiz-met veren birimlerde tm alanlarn engellilerden olu-mas salanacak.

Btn engelli yurttalar sosyal gvenceye kavuturula-cak ve engellilerin tm medikal ihtiyalar bedelsiz olarak karlanacak.

yerlerinde engelli kontenjanlar artrlacak ve hzla dol-durulacak.

Engelli arac (elektrikli tekerlekli sandalye) kullanmak zorunda olan yurttalarn kent ii ulamlarn rahat ve zgrce yapabilmeleri iin engelli ara arj istasyonlar kurulacak.

GMENLERE NSANA YARAIR MUAMELE

Yaama ve alma hakk en temel insani haktr. Bu neden-le ncelikle, mlteci stats deitirilerek, Cenevre Szle-mesine konulan corafi snrlama ekincesi kaldrlacak.

Gmen iileri kendi yurtta gibi gren bir alma anla-y esas alnacak.

Gmenler iin gvenli ulam yollarnn oluturulmas, gvenli barnma alanlarnn yaplmas, snmaclar iin insani koridorlarn almas ve vize dzenlemelerinin ko-laylatrlmas salanacak.

Gmen ve snmaclara ynelik kimi zaman rkla varan nefret syleminin nne geilmesi iin gerekli poli-tikalar oluturulacak.

EMEKLLERE NSANCA VE ONURLU YAAM

Emeklilerde en dk cret asgari cretle eitlenerek 1.800 TL olacak.Emekliler iin gerek anlamda intibak yasas karlacak ve cret eitsizlii giderilecek.

4746

Emeklilerin rgtlenmesinin nndeki engeller kaldrla-cak, sendikal rgtlenme zgrlnn n alacak.

Emeklilerden hastane katk pay alnmayacak.

Hizmet akdiyle alanlarn esas kazanlar zerinden ya-plan sosyal gvenlik destek primi kesintilerine son verile-cek, kesilen prim maalara eklenecek.

Bireysel zel sigortaya ynelik katk pay uygulamasna son verilecek, kesintiler maalara yanstlacak.

Emekli olup esnaflk yapanlardan yaplan %15lik sosyal gvenlik destek primi kesintisine son verilecek. alan emekliden prim kesilmeyecek.

OCUK HAKLARI KORUNACAK

Yerellerde belediyelere bal olarak ocuk Haklar zleme ve Deerlendirme Komisyonlar kurulacak, ocuk temelli alanlara yeterli kaynak ayrlacak.

ocuklarla ilgili yasalarn ve tm yasalardaki ocuklar etkileyen maddelerin gzden geirilip ocuk haklarna uyumlu hale getirilmesi salanacak.

ocuk yoksulluunu nleyici politikalar gelitirilecek. Tm ocuklarn gda hakkn korumak iin her mahallede gda bankas kurulacak. Her ocua temel gda maddeleri-ni ieren gda paketini cretsiz verilecek.

Sokakta yaayan ve almak zorunda kalan hibir ocuk kalmayacak. ocuk iiliine izin vermeyeceiz.

ocua ynelik iddete (ocuk ihmal ve istismar) ar cezalar getirilecek. Bu durumdaki ocuklar gvenli koullarda korumaya alnacak.

Evde, okulda ve ailede ocua ynelik iddet yasalarca aka yasaklanacak.

ocuk bakm hizmetleri yaygnlatrlacak.

stihdamdan bamsz, alan almayan tm kadnlar/erkekler iin yerel ynetim ve kamu finansmannda kreler desteklenecek.

Btn ocuklarn eitim almalar salanacak.

ETM

Eitim, kamu hizmeti olarak cretsiz olarak salanacak.

Okulun ve rencilerin temel ihtiyalar okul btesinden karlanacak, her ne ad altnda olursa olsun velilerden asla para talep edilmeyecek.

Eitim mfredat, ders kitaplar ve dier materyaller teki, cinsiyeti ve oven ierikten arndrlacak.

deolojik saiklerle ve zgrlk laiklik ilkesini orta-dan kaldran bir anlayla okullar ayrtran 4+4+4 uygulamasna son verilecek. Eitim sistemi en batan balayarak ocuun stn Yarar gzetilerek yeniden yaplandrlacak.

Eitim sistemi zgrlk, laik ve bilimsel bir ierikte ya-plandrlacak, anadili temelinde ok dilli hale getirilecek.

Dezavantajl ve ezilen cinsiyet gruplarnn, sosyal snf-larn, halklarn ve engellilerin niversite eitiminden eit olarak yararlanabilmeleri iin pozitif ayrmclk ve kota politikas uygulanacak.

4948

Atamas yaplmayan tm retmenlerin atamas gerekli altyap koullar salanarak gerekletirilecek.

nsan onurunu zedeleyen cretli retmenlik uygulamas lavedilecek, tm cretli retmenler kadroya alnacak.

Eitim emekilerinin insanca ve meslee yakr bir cret almalar salanacak.

Eitimin yerelden ynetimi tevik edilecek.

Okullar arasndaki nitelik farkllklarnn ortadan kald-rlmas, renci geileri, retmen ihtiyalarnn belir-lenmesi ve planlanmasna kadar kararlarn tamam yerel eitim meclislerince alnacak.

Var olan derslik says 2 katna karlacak, snf mevcu-du yarya drlecek. Btn okullarda sabah, lenci uygulamalarna son verilecek, tekli eitim sistemine geilecek. len vakitlerinde rencilere yemek verilecek.

niversiteler demokratik, zerk ve ok kltrl, toplum ve doa yararna aratrma yapan kurumlar olarak yeniden ina edilecek.

Eitim kurumlarnda kadnlarn ve LGBTlerin her tr bas-k, iddet, dlanma, grmezden gelmeye maruz kalmalar-n engelleyecek karar ve uygulamalar esas alnacak.

Toplumsal cinsiyet eitlii dersi zorunlu ders olarak mf-redata eklenecek.

Eitim sistemi toplum ve doayla btnleik ve ekolojiyi temel alarak yeniden yaplandrlacak.

Tm mahallelere kre ve anaokulu alacak, kreler 7/24 hizmet verecek.

SALIK HAKTIR

Salk toplumsal bir haktr. HDP, salk hizmetinin birey ve toplum zerinde bir iktidar arac olarak kullanlmasna, top-lum salnn kapitalizmin ve iktidarn insafna braklma-sna kar kar. Salk hizmetlerinin parasz ve toplumun gereksinimini esas alarak retilmesini savunur.

Salk hizmetleri, retimden salk emekilerinin da-lmlarna kadar eit, ulalabilir, anadilinde ve cinsiyeti olmayan, toplumda her bireyin katlmn esas alan ve insann yaad her yerde salk kurum ve kuruluunu ina eden bir anlayla srdrlecek.

Salk hizmetlerinin planlanmas, uygulanmas, deerlen-dirilmesi ve denetlenmesi srelerinin tm iin halkn ve salk emekilerinin katlaca demokratik bir salk sistemi oluturulacak.

lkede yaayan herkesin yararlanabilecei eit, parasz, ulalabilir, nitelikli ve anadilinde salk hizmeti retilecek.

Salk hizmetleri iin prim uygulamasna son verilecek.

Salk hizmetlerinde koruyucu ve sal gelitirici hiz-metler esas alnacak. Bu amala ncelikle halk sal birimleri kurulacak. Halk sal birimlerinde saln toplumsallamas almalarna yer verilecek.

Kamu hastanelerinde toplumsal yarar esasl alma ilke edinilecek. Dner sermaye, performansa dayal cretlen-dirme, yaln retim gibi kr odakl uygulamalara son veri-lecek.

lave cret, katk-katlm ve her trl cepten demeler kaldrlacak.

5150

UYUTURUCU VE MADDE BAIMLILII LE MCADELE

Uyuturucu maddenin dolamn salayan btn meka-nizmalara kar mcadele edilecek. Uyuturucu madde ba-mllna kar ocuklarmz, genlerimizi korumak iin, ihtiyalar olan sosyal, kltrel, sanat ve spor faaliyetlerine dnk yaam yerlerinde ok boyutlu yaam merkezleri ku-rulacak.

KLTR VE SANAT

HDP, varln kltrn, sanatn ve sanatnn zgrlk m-cadelesi iinde tanmlar. Devlet eliyle, resmi tarih ve resmi edebiyat zerinden retilen sanata ve kltre kar ko-numlanan muhalif kltre zel bir kymet bier. Kltr ve sanat insanlarnn zerklik ve zgrlk taleplerini olmazsa olmaz bir deer olarak grr ve amasz, fakatsz zgrlk ars yapar.

Trkiye Sanat Meclisi Kltr Bakanl bnyesinde olutu-rulacak.

Ziyaret etme, bakma ve gelir kayna olmann tesine gemeyen kltr siyasetine kar, yurtta-mze ve do-a-tarih-yurtta ilikilerini yeniden kurmann imkn ya-ratlacak.

Kltr ve sanat insanlaryla, rgtl temsilcileriyle, inisi-yatiflerle dayanma iinde olunacak.

Kltr ve sanat alannda Devlet Sanatl kurumu kald-racak. Kltr Bakanl e birlikte allacak ve sanatlar tarafndan seilen sanat meclisi kurulacak. Kltr ve sanat politikalaryla ilgili her trl karar bu meclisle birlikte al-nacak.

Kltr ve sanat alanndaki devlet basks, yerelden genele sanatn rgtlenmesinin ve sergilenmesinin nndeki fi-ziksel ve ekonomik engellerkaldrlacak.

Sanata ynelik destek programlar rant kaps olmaktan -karp yaratclk tevikine dntrlecek.

lkemizdeki yaayan ve kaybolan dillerdeki sanat eserlerinin retilmesi ve sergilenmesine destek verilecek.

Mevcut yasalar, sansr glendiren mekanizmalardan arndrlacak, sanat eserinin ve gemiten gnmze sa-nat emekilerinin haklarnn korunmasna ilikin dzen-lemeler yaplarak sanatsal emek gvence altna alnacak.

zellikle sinema ve televizyon sektrnde rastlanan smr ve insanlk d alma koullar gzlenecek, kl-tr ve sanat eserlerinin retim sreleri insaniletirilecek.

Sanatlarn hak rgtlenmeleri desteklenecek.

SPOR

Halkn kolaylkla ulaaca spor merkezleri, sahalar, alanlar yaratlacak.

Sporu yneten federasyonlar demokratikletirilecek ve gerek anlamda zerkletirilecek.

Spor ynetimlerinin, sporcularn ve dier spor insanla-rnn katlmna kapal, sermaye kontrolndeki oligarik mekanizmalar ve medya ile olan kar ilikileri ortadan kaldrlacak.

5352

Spor ynetimi ve yaplanmas, insann insan olarak kendi olanaklarn gelitirme, kendini amaya alma, rakibe ve onun emeine sayg duyma, adil koullarda mcadele etme, kazanmaktan ok yarn ve etkinliin paras olma-y nemseme gibi deerleri aktaracak.

Spora ayrlan kaynaklar, ncelikle geni kitlelerin, perfor-mans-baar ltnden bamsz olarak, gerekten spor yapmasn salamaya yatrlacak.

Amatr spor desteklenecek, mahalle ve kylerde spor mer-kezleri kurulacak.

Spor, militarizm, cinsiyetilik ve milliyetiliin av sahas olmaktan kartlacak.

Passolig uygulamasna son verilecek.

Lisansl sporcularn spor dallarna gre dalm dengeli hale getirilecek, futbolun btn dier spor dallarn marji-nalletiren basknl azaltlacak.

Lisansl faal sporcu says artrlacak.

54www.hdp.org.tr HDPgenelmerkezi