Hefur þolmörkum verið náð á vinsælum

ferðamannastöðum?

Anna Dóra Sæþórsdóttir dósent í ferðamálafræði við Háskóla Íslands

UmhverfisþingSelfossi

12. mars 2011

Fjöldi erlendra ferðamanna til Íslands

Ferðamenn í millilandaferðum í heiminum

0100200300400500600700800900

1000

1950 1960 1970 1980 1990 2004 2020

miljónir

(World Tourism Organisation, 2011)

922

1500

880940

2010

Þættir sem höfðu áhrif á ákvörðun um Íslandsferð

%

Náttúran er aðal aðdráttarafl ferðamannalandsins Íslands

88%

(Rannsóknir og ráðgjöf ferðaþjónustunnar, 2010)

51%

Nature the Way Nature Made It

Iceland naturally

Pure Natural Unspoiled

Inspired by Iceland

Slagorð ferðaþjónustunnar

Þróun ferðamannastaða

fjöld

i fer

ðam

anna

krítísk þolmörk

endurnýjun

tími

uppgötvun

hnignun

Butler 1980

ör vöxturSjálfbær ferðamennska

er undir þolmörkum

Þolmörk náttúrulegs umhverfis

Jarðvegur, gróður, landslag, vatn,

dýralíf

Félagsleg þolmörk

Þolmörk innviða

Bílastæði, vegir, göngustígar,

gistirými, salerni/ kamrar

Þolmörk umhverfis

Þolmörk ferðamanna

Upplifun á mannþröng og

áhrifum ferðaþjónustu

Þolmörk heimamanna

Viðhorf til ferðamennsku

Hámarksfjöldi ferðamanna sem getur ferðast um svæði án þess að leiða af sér óásættanlega hnignun á umhverfinu, hafa neikvæð áhrif á

samfélagið eða upplifun ferðamanna skerðist

Þolmörk ferðamennsku

náttúrusinnar(purists)

þjónustusinnar(urbanists)

Viðhorfskvarðinn (the purist scale)

almennir ferðamenn(neutralists)

Styrkleiki Íslands er að geta höfðað til ólíkra markhópa

Útivistarrófið, viðhorfskvarðinn og þolmörkin

þjónustusinnar almennirferðamenn

náttúrusinnar

Víðerni Að mestu ósnortin svæði, vélvædd umferð ekki leyfð

Að mestu ósnortin svæði, vélvædd umferð

leyfð

Aðgengileg náttúru-

svæði

Svæði sem einkennast af landbúnaðar-

landslagi

Útivistar -svæði í

borgum og bæjum

þolmörk

tími

Fjöldi ferðam

anna

þolmörk

tími

Fjöldi ferðam

annaþolmörk

tími

Fjöldi ferðam

anna

Víðerni: nýr verndarflokkur skv. hvítbókinni

BúsetulandÓsnert landAuðveldara aðgengi

Náttúrulegra umhverfi

Gæði víðerna

Miðlungs Lítil EnginMikil

Víðerniskvarðinn (The wilderness continuum)

(Lesslie & Taylor, 1983; Hall, 1992)

Víðerni og þjóðgarðar Bandaríkjanna

• Yosemite dalur, 1864 • Yellowstone þjóðgarðurinn, 1872

Yosemite þjóðgarðurinn í Kaliforníu

Wawona hótel byggt um 1880

Eldfossinn (firefall)

Mannhverf sjónarmið(anthropocentric )

Risafura: 2500 ára

‘parks are for people’

‘resortism’

Ferðamennska í Grand Canyon

Tourism and recreation in the Grand Canyon has become little more than outdoor parties. Beach volleyball and cold beer highlighted these trips. The customers neither expected nor wanted a wilderness experience. The whitewater rapids might as well have been located in an urban amusement park

(Nash, 2001, p. 338)

Parc Sec de Urgel Grand Canyon

Afleiðingarnar:

1960-1980Auknar vinsældir víðerna leiddu smám saman til þess að gæði víðerna minnkuðu eða hurfu:

‘The public had become too large for the wilderness and wilderness became in danger of being loved to death’ (Nash, 2001, p. 337)

‘there was no wilderness left, only scenery’ (Nash, 2001, p. 333)

Náttúruhverf sjónarmið (biocentic )

‘national parks should not be all things to all people. Specialization in unmodified nature

was the proper mission for parks... parks are for nature and for people who like

nature unmodified’ (Nash, 2001, p. 327)

Víðerni Íslands

Áætlun um ferðamennsku á miðhálendi ÍslandsUnnið fyrir iðnaðarráðuneytið og í samvinnu við Ferðamálastofu

• byggir á rannsóknum á þolmörkum ferðamennsku– ástands umhverfis– viðhorfs ferðamanna og greining á markhópum

• Óskir ferðaþjónustunnar

Verkefnið er hugsað sem fyrsta skref á

langri leið þar sem lokaáfanginn er sjálfbær nýting á

auðlindum miðhálendis Íslands

Rannsóknarsvæði Spurningalistar Viðtöl Dagbækur Ár gagnasöfnunar

Langisjór 19 19 2000LónsöræfiSkaftafellMývatnssveitJökulsárgljúfur

95662746

1111

11 2000200020012001

Laki 397 18 2007Kerlingarfjöll 128 8 2008Hveravellir 525 12 2008Landmannalaugar 1646

29 52000/2003/200

9Hrafntinnusker 351 22 2011Landmannahellir 180 21 2011Eldgjá 437 20 2011Öldufell 58 22 2011Álftavatn 219 2011Total 6574 152 35

Viðhorfskannanir meðal ferðamanna

Aðdráttarafl hálendisins

Heimildir: Anna Dóra Sæþórsdóttir 1995, 1999, 2000, 2001, 2007, 2008, 2011

― Óbyggðatilfinning (lítt snortin náttúra)― Landslag með engum mannvirkjum― Fjallasýn, auðn― Kyrrð og fámenni― Einfaldleiki, frumstætt― Ævintýri, leikvöllur, krefjandi

Eru „ósnortin víðerni“ hluti af aðdráttarafli svæðisins?

Já Nei Hef ekki skoðun

(%) (%) (%)

Laki 96 3 2

Lónsöræfi 95 1 8

Langisjór 95 0 5

Kerlingarfjöll 95 3 2

Hveravellir 92 3 5

Landmannalaugar 90 3 7

Skaftafell 83 7 10

Hvað finnst þér um fjölda ferðamanna á þessu svæði ?

of margir of fáir

LangisjórSkaftafell

Lónsöræfi

Landmannalaugar

hæfilegur

MývatnJökulsárgljúfur

Laki

Of margir (%)Landmannalaugar

Skaftafell3025

Mývatnssveit 20

Varðst þú fyrir vonbrigðum með eitthvað í Landmannalaugum?

21

%

„Maður nennir ekki lengur að fara í Landmannalaugar vegna þess að þar eru svo margir ferðamenn.“

Viðmælandi í Lónsöræfum

Þolmörkum náð í Landmannalaugum?

„Náttúran er greinilega mjög viðkvæm hérna og getur sennilega ekki borið allan þann

fjölda gesta sem kemur hingað.“

Fífan blómstrar á ný í votlendinu milli skálans og laugarinnar

Sturtu- og salernisaðstaðan bætt 1998 - 2001

Þolmörkin hækkuð með uppbyggingu innviða

„Many people like me LOVE

Landmannalaugar but HATE

the tourism there“

Ferðamaður í Kerlingarfjöllum

Samsetning ferðamanna með hliðsjón af viðhorfskvarðanum

3

2

5

15

24

9

11

18

18

26

23

25

40

35

50

50

47

55

47

53

44

27

35

39

39

34

26

24

22

26

18

6

0% 25% 50% 75% 100%

Jökulsárgljúfur

Mývatn

Skaftafell

Laki

Landmannalaugar

Hveravellir

Kerlingarfjöll

Lónsöræfi

Sveinstindur

Eindregnir náttúrusinnar Náttúrusinnar Almennir ferðamenn Þjónustusinnar

Hál

endi

ð

Hversu ánægð(ur) ertu með dvöl þína á svæðinu?

mjög óánægð(ur) mjög ánægð(ur)

Langisjór

Skaftafell

LónsöræfiLandmannalaugar

óánægð(ur) hlutlaus ánægð(ur)

Mývatn

Jökulsárgljúfur

Mið-hálendið

Laki

Framtíðarþróun Lónsöræfa?

• Á að bæta göngustíga oghöggva þrep í klappir?

• Á að brúa Skyndidalsá?

Griðland göngumanna (náttúrusinna)– með takmörkuðum innviðum– nota náttúruna til að takmarka

fjölda

Að selja „ósnortin víðerni“

Gríðarstór markaður fyrir ímynd hins hreina… upprunalega… óspjallaða… villta… ótamda...

Hver er vandinn við að selja „ósnortin víðerni“?

Stefnumótun byggð á rannsóknum á þolmörkum ferðamennsku

• Hvað eru ásættanlegar breytingar? • Fyrir hverja eru þær ásættanlegar?• Hver er markhópurinn?

– Áhrif fjárfestinga og uppbyggingar innviða

• Hvers konar upplifun á að bjóða upp á?• Hver á að fella dóminn?

– Ríki, sveitarfélög, UST, Vatnajökulsþjóðgarður, FÍ?

Ákvarðanir þurfa að vera rökstuddar og byggja á vísindalegum grunni => þolmarkarannsóknir

Mannhverf

NáttúruhverfHvort sjónarmiðið verður ofan á: