20
LONGRISONMUNG ATIRI DETPITOKLANGMISSIONAUTHORITY MUNIT AJAKONG KANGTHUR AMINISTRY BHARAT SORKAR ARON ATANG ADEPARTMENT ARON LAPEN BISAR AMINISTRY BHARAT SORKAR Aron Atang kachethan Alo -9 HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLO

HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

  • Upload
    others

  • View
    9

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

LONGRI SONMUNG ATIRI

DETPI TOK LANG MISSION AUTHORITY

MUNIT AJAKONG KANGTHUR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

ARON ATANG ADEPARTMENT

ARON LAPEN BISAR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

Aron Atang kachethan Alo -9

HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLO

Page 2: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak
Page 3: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

Aron Atang kachethan Alo -9

HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLO

LONGRI SONMUNG ATIRI

DETPI TOK LANG MISSION AUTHORITY

MUNIT AJAKONG KANGTHUR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

ARON ATANG ADEPARTMENT

ARON LAPEN BISAR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

Page 4: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

4

NING KETHE ATUR KIMI : This book is based on legal awareness for the

neoliterates on free legal aids in Karbi Language. This book is prepared by

National Literacy Mission Authority and Department of Justice, Govt. of India,

New Delhi. This book is translated and published by State Resource Centre

Assam, 1-CD, Mandovi Apartments, GNB Road, Ambari, Guwahati-781001

(Assam)

March 2016 (500)

Atiri achap: Mek Prang Lo

Lam kelar : Hang miji Hanse, Ra Ingti, Dhon sing Ingjai, Sangai Teronpi

Keklangcheng:

Peklang abang:

Longri sonmung atiri, Assam

1-CD, Mandovi apartments, GNB road

Ambary, Guahati- 781001

Kangchap: Hang miji Hanse

Kasapa:

Page 5: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

NELITUM ALAMTHE

Longri sonmung atiri,Assam ahin pen aron atang kachethan alo Karbi alam pen larsi

peklang lo. Gauhati along kangni amei alongsi lahai akitap lam larlo. Lahai lam kelarthu achap

anke State la service authority ahin pen kechok pura nangchedondunlo. Lam kelar amei

along nangkachetongdun, nangkeklemdun bangphutin aphan ning aklong pen chorolo.

Kaporhe atum aning dokhurpo pusi ning thelo.

Samiran Brahma

Director

Longri sonmung atiri, Assam.

KACHORO

Sakshar Bharat angdang 2009 aningkan chiti achiklo pensi pangcheng ponlo. Labangso

angdang along detpi angbong lo kethek kadure so arlo keongnei 410 ajilat along dangpon lo.

Labangso kapangdang along kapaphihup kheiso jasemet penke SC,ST lapen armu kijum muchot

akhei aphansi pangthek pon lo. Laso kapangdang along kapethekchengji kabor-i alokot bidi

sore kapangtang lapen kaseke anparta bang ateng kapetheji aphan amo dengpon lo.

Lo kacharli atum aphan amethang jopadap kachetong bom ason amu ng pen pachikupsi

porhe mesenji aphan bor-ilo. Laso amo aphan ‘Inter personal media campaign amo

pangchengponlo.

Det kachari aron atang aphuthak kethan pachiniji aphan aron atang kachethan

angkung dangpon lo. Bharat sorkar, aron lapen bisar aministry, Detpi Munit ajakong kangthur

aministry chelangpetsi Guahati along isi orkshop pedolo. Labangso aamei alongsi Assam

(ahom alam pen), Tripura (Bengali alam pen) lapen Sikkim (nepali alam pen) aron atang kethek

peme peme arleng amung, ketokthek atum aron atang kirim akehoi atum pen chelangpetsi ason

amung pathik lo.

Aron atang kachethan amo along bisar adepartment, aron atang aministry, Bharat

sorkar lapen access to justice (north east and Jammu Kashmir A2J NE &JK) project directorsi

Technical assistance nangkipidun lapen Bharat sorkar bisar adepartment ahin pen kachedondun.

Rastriya saksharata mission asor labangso atheso nangkacherap chetodun asong, adepartment

aphan ning ingsamjin pen chorolo. Lahai alo an rat angbong aron atang aphuthak kapachini

lapen kapacheroktok ajakong pipo pusi ningb thelo.

Rastriya saksharata mission aauthority

Munit ajakong kangthur aministry

New Delhi

Page 6: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak
Page 7: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

7

HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLO

Langmeklu arong Hemari api apo lapen

alanglichor Karengmili hem choboche dunlo.

Longle phelang kave lapen kiduk keboi ajok ason

son akisung alanglitum akai along kaiketa jut

un-e pleng un-e nangman lo.

Sarthe inut longle phelang kedo plangjing

abangphu. Bonta aot adur lapen amek

langnodak. Arnisi alangli Hemari aphan chetong

pen pulo – ‘Ko Hemari, nang bang ahidi katiki

thakthakke nehidile tiki non. Nehidike nanghem

adunghet loke lapen nang sai amota memuchot

po. Munthiding pen Hemari abang chethakdun

lo – ‘Ning oiri punu, tiki thekthe lo. Athema arni

kiding pen ong Sarsing ahidisi tikibom lo. Jongsi

non amat obup pulote aning oilak po.Sarthe

ningkang pen ningje lo – ‘ Nelongleke longle

kalima ko? To mo nanglangji, nangta arnisi

nelong vang jokje.’

Page 8: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

8

Page 9: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

9

Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo –

‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

nangjuilintha he! Chevang chedam ave pulote

chichininedet po.’ “Mo penap vanglin po punu.”

Puthot arni arni kangsam Hemari lapen Karengmili

juidam lo. ‘Vanglo Hemari? Da da hem arlo

masilang ho.’

Sarthe kecheng penta Karengmili aphan ar-i o.

Lasi theklok pen aning avoso kangjar heloving

lo. Ningjelo – ‘Nangpinu ta Long ahem kedam.

Lapen nangmu atumta hostel damlir lo. Kopilo

kechopo? Munheike vangvepin lang jo. Da

nangle Vothatlangso basiker pen damrai non.

Him edop lapen phak ok ilinbak van non.’

Asai jokje Hemari Vothatlangso ahithi damnang

lo. Hemari kachibin pen aphike Sarthe abang

kabor-i pen amek langnodak lo. Sonsi kiduk ajoine

kisung nangkok lo lapen ning chisamse dokok

lo. Hemari Arnam aphansi bisar chohang lo.

Page 10: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

10

Page 11: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

11

Laan kachenek aphita Sarthe abang amek

plengple lang. Arnisi ako rong arlo kanhu kilut

pura Hemari aphan tinsi police papondet lo lapen

phatek thapthot lo. Kareng mili kamatha aphu

parlinphak lo – ‘Mai Ranam komatsi bangso

akisung pen nephan nerap thekpo?’ Kavolu

ningrikrung lo. Lason ahut Kajir abang vangsi

pulo – ‘Neng matha nangne. Neliikke lason

amunit kali. Lake sankur ta chini. Ilitum kiduk

kelak aphan kerapji aphanta court do. Haladak

tangka pipepin pen kerapji aphan ukil do. Lasi

tokvok thekthedet sitame Kareng mili Ukil pen

chingki chingvai than pajirmi pen ukil abang

chini lo lapen ning pethe lo – ‘Phere nangne.’

Hemari aphan hakim (Magistrate) athengno van

pen arju lo. – ‘Nang choklemvek ma ko?’ ‘Neli

chonghuhe akehai, dukdet voiphit sitame klem

chepaduk pensi kecho. Nelihem kanghu ahormu

ave.’

Page 12: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

12

Page 13: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

13

Hakim – ‘Nangli komatne ukil chevan ma?’

Hemari – ‘Ave akehai chevanve. Netum kiduk

amunit le longthek alang ma?’

Hemari alamjir arju long pen aron pen ukil lapen

jail pen kapajokji aphan chingki lo. Hakim abang

bisar kidar pen langsi ukil alamjir arju pen

Hemari chonghuhe pu chini peme lo lapen

phatek pen kapejokji aphan hukum pilo.

Page 14: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

14

JOIKE PEN KELONGPON ARON AKERAP

Det arlo kedo bangphutinta joike pen bisar long

ponji. Lake det kachari aron 39-A atengke

maduta tangka maha kadure ajok ahok abisar

kelongle aron ave. Lasi lahaihui kapangkai

longledetji aphan ilitum longri lapen jilat

Page 15: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

15

kenangsot kerapji ahamphang sengpon lo. Lake

high court ahin pen angdeng anghoi biponsi

kerap thekji aphan committee sengpon lo.

Page 16: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

16

KEMANG

Kiduk kelak, honghap hongru, kisung kepho

abangphutin ta joike pen aron ateng kerap kipi.

KERAP ANGKUNG

v Ukil aphis

v Court aphis

v Typing, photostate lam kelar nangji akhorot

v Court alamrai alo, ahukum alo lapen akaprek

kenangsot alo, Xerox akhorot.

v Hakhi nangkipidun aphuthak ason son

akhorot.

AKEJOI PEN KELONG AKERAP ARON

KOMAT APHAN

v Kapaphihup akhei SC,ST atum.

v Kisung kepho abang mate anam longle pin

pen kam keklemnang abangphu atum.

Page 17: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

17

v Soarlo lapen osomar atum.

v Keso phalangno lapen honghap hpngru

amunit atum.

v Khei kachelangrem pen kisung kepho

atum.

v Kor ahem along kachongdatdun abangphu

atum.

v Phatek kejang, pagala phatek ahem

kelangchari lapen haladak se chelangbom

atum.

v Ningkan esek pen sika 1,00,000.00

kephodunde kadure abangphu atum aphan

labangso aprogramme pen ale longpo.

ASON SON ARON PEN KERAP

KELONGJI ARON

v Ale kachohang abangphu atum form along

kalite kakot kelok along methang amen, kedo

Page 18: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak

18

adim, akhei lapen ningkan pangthim pen

kelong pon atangka aphai tokjir pen pachini

nangpo.

v Case athe pajirmi nangpo.

v Choningri alo along ningkan pangthim kelong

atangka aphai aporman alo, photo, kedo

adim lapenke aporman alo attested klemsi

krongdunsi longri acourt lapen jilat acourt,

state high court kedo, aron kerap asaihem

along perapsi lo pele nangji.

Page 19: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak
Page 20: HEMARI AHOKPET ABISAR LONGLOdoj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 9.pdf9 Arnisi puthot hemari aphan Tovar chetong lo – ‘Ko Hemari, nanghem asor aphanta arnisibak