Het Audiologisch CentrumP.T. Kraft, Audiologisch Centrum, Friesland.

Inleiding

Een tiental jaren geleden deed de NVKF een thema-nummer audiologie verschijnen. Daarin werd vooralaandacht gegeven aan zaken die de AudiologischeCentra direct betroffen, een soort acte de presencevan de audiologen. Het voor u liggende themanum-mer heeft een enigszins andere invalshoek. Ter sprakekomen klinisch-wetenschappelijk interessante aspec-ten van horen en slecht horen, zoals de toonhoogteperceptie (Duifhuis) , het meten aan mensen(Hoekstra), moderne ontwikkelingen in technieken enmeetmethoden (Dreschler en Festen, Plomp en Hout-gast, Brokx en Coninkx) en theoretische benaderingendie mogelijk tot nieuwe experimenten en meetmetho-den kunnen leiden (de Boer).Maar de klinische audiologie in de periferie gaat ge-woon door en een themanummer audiologie zou on-volledig zijn zonder een schets van een AudiologischCentrum. Vandaar deze bijdrage, die geen uitvoerigkarakter heeft en ook niet de nadruk legt op het werkvan de fysicus-audioloog, omdat hieraan in hetlustrum-boek “Zeker Meten” en op de NVKF-najaarsconferentie 1987 al uitgebreid aandacht isbesteed.

Taak

Een Audiologisch Centrum (een AC) is een instituutmet een taak, die in 1975 is omschreven in een adviesaan de gezondheidsraad: het zogenaamde rapportKöster. Het rapport telt veertig bladzijden maar isgoed samen te vatten in de doelstelling zoals die bij-voorbeeld te vinden is in de statuten van de StichtingAudiologisch Centrum Friesland:“het zomogelijk opvoeren en behouden van het jiunc-tioneren van de slechthorende mens in de samenlevingen voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks ofzijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk zijnkan, alles in de ruimste zin. ”Dat is niet niks! Het geeft een AC een grote vrijheidvan handelen als dat in het belang is van de slecht-horende mens. In de praktijk betekent het dat er aller-eerst, op verwijzing van uitsluitend k.n.o.- of kinder-arts, diagnostisch gehooronderzoek plaats vindt endat vervolgens (eventueel) een handelingsplan wordtopgesteld door het gezamenlijke team. Dat teambestaat uit een logopedist, een (kinder-)-psycholoog,een maatschappelijk werker, een audiologisch as-

144

sistent en een klinisch fysicus-audioloog, die door-gaans de teambesprekingen voorzit en leiding geeftaan het instituut. Voor het gemak hanteer ik in dit ar-tikel de manlijke vorm, maar beide geslachten zijnuiteraard vertegenwoordigd binnen vrijwel alle disci-plines.

Het audiologisch centrum

Voor een duidelijk overzicht van wat zich afspeelt ineen Audiologisch Centrum is het aantrekkelijk de pa-tiënten te verdelen in leeftijdscategorieën. Het is danook niet toevallig dat de tarieven die het AC van hetCentraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg(C.O.T.G.) in rekening mag brengen, leeftijdsafhan-kelijk zijn.

1. Zeer jonge kinderen, zeg tot een leeftijd van twee àdrie jaar, worden veelal verwezen, omdat op het con-sultatiebureau bij herhaalde gehoorscreening (de me-thode Ewing) onvoldoende reacties op geluid zijn ge-zien. De Ewingtest doet echter geen uitspraken overde aard, de mate of de ernst van een eventueel ge-hoorsverlies. Het is zelfs mogelijk dat slechte auditie-ve reacties een andere oorzaak hebben dan een slechtgehoororgaan. De k.n.o.-arts heeft vervolgens al danniet gehoorsverbeterende maatregelen genomen, maarzekerheid omtrent een normaal perceptief gehoorbestaat tot dan toe dus niet. Een normale auditieveperceptie is voor een zuigeling of peuter echter van zowezenlijk belang in de gehele ontwikkeling, dat eencheck hierop geen luxe is. Het consultatiebureau zietde screening op zichzelf als haar taak, maar niet, enterecht dunkt me, de controle op het handelen van dearts. Hoewel er onder k.n.o.-artsen over het te volgenbeleid na een positieve Ewingtest gevolgd door k.n.o.-therapie geen eensgezindheid bestaat, betekent het ge-lukkig toch wel dat veel kinderen in deze leeftijds-groep op het Audiologisch Centrum voor gehooron-derzoek worden gezien. Aangezien verreweg demeeste positieve Ewings berusten op onschuldigemiddenoorpathologie, komen deze kinderen op hetAC meestal slechts voor doodgewone gehoorscherpte-bepaling en krijgen een advies voor de behandelendk.n.o.-arts. Dit advies wordt overigens sterk bepaalddoor de (te verwachten) spraak- en taalontwikkeling.Veronderstel echter dat op het AC geconstateerdwordt dat de middenoorfunctie in orde is, maar dat ereen perceptieslechthorendheid bestaat (het AC be-

Klinische Fysica, 1988/4

schikt over meetmethoden en interpretaties om bijjonge kinderen dat onderscheid te kunnen maken).Dit is het moment voor teamberaad. Ter completeringvan de diagnose vindt een psychologisch onderzoekplaats, omdat de kinderen met een afwijkende ont-wikkeling ook afwijkende reacties op geluid kunnenvertonen bij een overigens normaal gehoororgaan.Daarnaast is dit psychologisch onderzoek een eersteijkpunt voor het volgen van de ontwikkeling van hetkind in de jaren die komen zullen. Op gezette momen-ten wordt dit psychologisch onderzoek herhaald. Ineen latere fase zijn deze onderzoeken de basis voor hetschool-advies dat het AC de familie geeft. De logope-dist beoordeelt het spraak- en taalniveau en adviseertop dit gebied. De audioloog adviseert eventuele ge-hoorapparatuur en ziet toe op het gebruik en het ef-fect ervan. De maatschappelijk werker wordt betrok-ken bij de begeleiding van het gezin, bezoekt meestalde familie thuis en gaat al vroeg een steunpunt voorhet gezin worden. De gedachte achter dit alles is, dateen slecht perceptief gehoor de communicatie met deouders en broertjes en zusjes zodanig kan storen dateen normale intellectuele ontwikkeling niet meer van-zelfsprekend is. Bij ernstige slechthorendheid of doof-heid zijn er korte lijnen naar een Doveninstituut. Totzover het handelen waar het kinderen tot een jaar oftwee betreft die al dan niet normaal blijken te horen.

2. Kinderen vanaf twee à drie jaar worden vaak ver-wezen met de vraag om het gehoor eens te beoordelenomdat de spraak of de taal onvoldoende op gangkomt. Een gehoorscherptebepaling bij jonge kinderen

is specialistisch werk en dus is het AC vaak de enigeplaats waar zekerheid gekregen kan worden omtrentde gehoorfunctie. Onzes inziens zou bij iedere twijfelaan de spraak- of taalontwikkeling bij jonge kindereneen audiologische beoordeling moeten volgen, omdatbij perceptie slechthorendheid vaak niet het verliesaan luidheid het meest opvallend is, maar de verslech-terde spraakdiscriminatie. En dat is precies wat aan deorde is bij de vraagstelling. Een zinvol, genormeerdlogopedisch onderzoek kan overigens op deze leeftijdinderdaad al worden verricht. En opnieuw zijn er eenpaar mogelijkheden: een taalontwikkeling die minderzorgwekkend is dan de verwijzend arts vreesde, eeneenvoudig middenoordefect op grond waarvan adviesvolgt aan de verwijzend arts, of een perceptief ge-hoorsverlies waarna gehandeld wordt als beschrevenbij de kleinsten. Regelmatig komt het echter voor datde spraak- of taalontwikkeling wel degelijk zorgelijkis, maar niet geschreven kan worden op conto van eenslecht gehoororgaan. Om uit te zoeken of de oorzakendaarvan op meer centraal auditief niveau liggen wordtde hulp ingeroepen van de psycholoog. Menigmaalblijkt de taalachterstand een aspect te zijn van een al-gehele ontwikkeling-achterstand, soms ook staat detaalstoornis geïsoleerd en wordt geadviseerd contactop te nemen met een school voor spraak- en taal-gestoorde kinderen.

3. Kinderen vanaf een jaar of zes worden aanzienlijkminder vaak verwezen voor audiologische beoorde-ling. Op deze leeftijd kan het gehooronderzoek primaop school gebeuren of bij de k.n.o.-arts. Pas bij af-

diagnose

/11---,normaalhorend middenoor perceptief

IN/spraak-en taal? advies aan knolkinderarts logopedische en psychologische

indien n& %’afhankelijk van taalniveau, beoordeling en advies

afwijkend controleafspraak hoortoestellen?afsluiten

/\maatschappelijk werklangdurige begeleiding, langzaam

logopedie psy .onderzoek in intensiteit afnemend

dactisch advies

Fig. 1. Schematisch handelingsprotocol na verwijzing van jonge kinderen.

Klinische Fysica, 1988/4 145

wijkingen wordt het AC ingeschakeld. Overigens is,dankzij het uitstekend net van Ewing-onderzoekersop de consultatiebureaus, het aantal laat ontdekteslechthorende kinderen in Nederland gelukkig vrijklein. De meeste slechthorende kinderen van dezeleeftijd zijn dus bij een AC al bekend. Het zal uit debeschrijving van de vorige leeftijdsgroepen wel duide-lijk zijn welke wegen bewandeld zullen worden wan-neer desondanks zou blijken dat een kind slechtho-rend is.

4. Volwassenen worden veelal verwezen met een ver-zoek om nader advies inzake de maatschappelijke ge-volgen van het gehoorsverlies. De aard en de mate vande slechthorendheid zijn bij de k.n.o.-arts goeddeelsbekend, op het AC volgt soms een verfijning van dediagnose met aanvullende tests, zoals hersenstam-audiometrie, Bekesy-audiometrie en stijgbeugel-spierreflexen. Ook bij volwassenen beperkt het ACzich niet altijd tot het voorschrijven van hoorappara-tuur. De maatschappelijk werker kan betrokken wor-den bij problemen in het psychosociale vlak (gevoelvan geïsoleerdheid) en bij problemen in de arbeids-omstandigheden. Zeker ook moet het AC een vraag-baak zijn voor wettelijke en juridische kwesties, zoalsvergoedingsregelingen voor technische voorzieningenen validiteits-schattingen. Het AC wordt ook menig-maal geraadpleegd voor een second opinion als de

146

oorarts twijfelt over het nut van een eventuelemiddenooroperatie. De diagnostische mogelijkhedendie het AC ter beschikking staan zijn uitvoerig be-schreven in het eerder genoemde NVKF lustrum-boek“Zeker Meten”.

Tot zover in vogelvlucht het Audiologisch Centrum.Samenvattend komt het erop neer dat het Audiolo-gisch Centrum een steun en toeverlaat moet zijn voorelke slechthorende mens. De logopedische, didacti-sche en psyche-sociale problemen die met slechtho-rendheid samenhangen hebben geleid tot een zekereknow-how, waarop soms ook in andere gevallen danslechthorendheid alleen een beroep gedaan kan wor-den.

Korrespondentie:Drs. P.T. KraftAudiologisch Centrum FrieslandStationsweg 269811 AJ Leeuwarden.

Klinische Fysica, 1988/4