Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Het beheer van hagen ghoutkanten en
knotbomen
Hoofdstuk 2kleine landschapselementen
Inhoudsopgave:Inhoudsopgave:
• hagen heggen houtkanten en houtwallenhagen, heggen, houtkanten en houtwallen– natuurwaarde– Landbouwwaarde en andere waarden– aanlegg– beheer
• bomenrijen en solitaire bomen– natuurwaarde– Landbouwwaarde en andere waarden– aanleg
b h– beheer
kleine landschapselementen
= niet-spectaculair opvallende elementen in landelijk gebied
vb. bermen, houtkanten, heggen, hagen, poelen, sloten, taluds, graften, …
uitingen van CULTUUR, GRONDGEBRUIK en STREEKEIGENHEID HOOFDKENMERK van landschapstype – RICHTBAKENS
Ontstaan door de invloed van de mens!!!
kleine landschapselementen
na WOII: schaalvergroting en intensivering landbouw
traditionele functies KLE verloren
ecologische functies KLE verdwenen
nu: KLE herontdekt
Regionale landschappen
Acties: ‘Plant van hier’, ’ Boeren beheren’
Subsidies gemeenten of provincies
kleine landschapselementen
belang streekeigen plantgoedg g p g
= bomen, struiken en kruiden die in eigen streek van nature thuis zijn
Inheems:Inheems:voorkomend in natuurlijk verspreidingsgebied (sinds laatste ijstijd)
≠Autochtoon:
ter plaatse verjongd sinds laatste ijstijd (= plaatselijk genetisch materiaal)
vb: éénstijlige meidoorn, sleedoorn, sporkehout, lijsterbes,…
kleine landschapselementen
belang streekeigen plantgoed
voordelen:
g g p g
- vergroot belevingswaarde en karakter van beplantingen
- beter bestand tegen ziektes, schimmels en insectenvraat
- grotere natuurwaarde
goedkoper en planten slaan meestal beter aan- goedkoper en planten slaan meestal beter aan
kleine landschapselementen
de teelt van streekeigen plantgoedg p g
Hoofdstuk 2
h h h tk t h t llhagen, heggen, houtkanten en houtwallen
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
Wat is wat?Wat is wat?
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
HegHeg
= dichte rij struiken die vrij mag uitgroeien en minder dan 1 keer om 2 jaar wordt gesnoeid
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
HaagHaag
= zelfde opbouw als heg, maar frequent (ongeveer jaarlijks) gesnoeid
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
Houtkant
= strook met struiken en/of bomen op dezelfde hoogte als het omringende land, die op regelmatige tijdstippen (om 5 à 20 jaar) afgezet wordt
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
Hakhoutstoof:Hakhoutstoof:
= speciale vorm van houtkant, door het periodiek afzetten van de houtige begroeiing ontstaat een knot tegen de grond
Bron: RLH
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen
Houtwal:
= houtkant op een langgerekte verhoging
Hoofdstuk 2
h h h tk t h t llhagen, heggen, houtkanten en houtwallen
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
stapsteen- en corridorfunctie
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
Bosanemoon Dalkruid
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
Gewone salomonszegel Lelietje-van-daleng j
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: natuurwaarde
momenteel = mager restant van wat ooit alomtegenwoordig was
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: landbouwwaarde
veekering en bescherming tegen extreme weersomstandigheden
bron: Billeaub o eau
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: landschapswaarde
Vlechtheg als veekering
bron: Billeaub o eau
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: bufferwaarde
verbetering van drainage en minder bodemerosie
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: bufferwaarde
windschermfunctie
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: bufferwaarde
driftbeperking
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: biodiversiteit
bevorderen functionele biodiversiteit (boerenhaag)
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: biodiversiteit
windsingel bevorderen functionele biodiversiteit
1 32 32
5 64
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: grondstof
productie van gerief- en brandhout
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: bufferwaarde
oeverversteviging
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: landschapswaarde
landschappelijk
bron: Billeaub o eau
hagen, heggen, houtkanten en houtwallen: landbouwwaarde
bijdrage aan aantrekkelijk landschap
Hoofdstuk 2
h h h tk t h t llhagen, heggen, houtkanten en houtwallen: aanleg
aanleg houtige KLE
Planten kennen helpt…
• geschikt voor beoogde beheergeschikt voor beoogde beheer
• rekening houden met habitus & beworteling
• aandacht standplaats (Wat groeit er al?)
bron: Provinciebestuur W-Vl 2004b o o c ebes uu 00
aanleg houtige KLE
aanleg houtige KLE
V i t lVuistregels:
• inkuilen
• transport
• groepsgewijze menging
• planttijdstip en weer
• bescherm tegen vee- en wildvraat• bescherm tegen vee- en wildvraat
• wettelijke afstandsregels
bron: Landschapsbeheer Nederland, 1998b o a dsc apsbe ee ede a d, 998
aanleg houtige KLE
Voorkeur haagsoorten:
• beuk – Fagus sylvatica• haagbeuk – Carpinus betulus• veldesdoorn – Acer campestre• sleedoorn – Prunus spinosa• éénstijlige meidoorn - Crataegus monogyna • hulst – Ilex aquifolium• wilde liguster – Ligustrum vulgare
Hoofdstuk 2
h h h tk t h t llhagen, heggen, houtkanten en houtwallen: beheer
beheer hagen en heggen
Vormsnoei:
• strak geschoren haag:1 hoofdtak per plant die later de stam vormt, bv. (haag)beuk
of
• trapeziumvorm: na 1 à 3 jaar op 10 cm afzetten
bron: Carette 2005
beheer heggen en hagen
R li d h d iReguliere onderhoudssnoei:
• 1 tot 2 keer/jaar of minder frequent (vrij uitgroeiend)(vrij uitgroeiend)
•‘ideale maat’ soortenrijkdom: 1,4m hoog en 1,2m breed
•1 keer/jaar: na broedperiode: juli-augustus of 2 keer/jaar: juni en wintermaanden
•Niet bij vorst of extreme warmte
beheer heggen en hagen
Bacterievuur (bacterie)
vroeger: meidoorn aanzien als verspreider perenvuurnu: perenvuur vrijwel altijd veroorzaakt door besmettingshaarden in dezelfde of naburige perenpercelen, g g p p ,niet noodzakelijk meidoornhagenwaardplanten Cotoneaster, Pyracantha…,rozenfamilie
beheer heggen en hagen
beheer heggen en hagen
beheer heggen en hagen
beheer heggen en hagen
Voorkom achterstallig onderhoud!g
beheer heggen en hagen
Vormsnoei of randbeheer machinaal:
beheer heggen en hagen
Vormsnoei of randbeheer machinaal:
beheer houtkanten
randbeheer of volledig afzetten om de 5 tot 20 jaar
• afzetten op ± 20 cm hoogte of
• breedte wonde = hoogte
• wonde schuin afwerken
• gefaseerd afzetten (niet alles in 1 keer)
• geef verjonging voldoende kans.
• afzetten buiten broedseizoen
• met slag- en zaaggereedschap
bron: Carette 2005
beheer houtkanten
Randbeheer of gefaseerd afzetten
Z M t l B
bron: Carette 2005
Zoom(ruigte)
Mantel(Struweel)
Bos
beheer houtkanten
Randbeheer of gefaseerd afzetten
bron: Carette 2005
beheer houtige KLE
beheerovereenkomst VLM: aanplanten en onderhouden van houtige KLE
meer info: www.vlm.be
beheer houtige KLE
snoeikostprijs: hagendorser en manueel snoeien van hagen
meer info: www.ruraalsteunpunt.be
beheer houtige KLE
snoeikostprijs: hagendorser en manueel snoeien van hagen
Prijs voor het scheren:
Klepelmaaier (voor jaarlijks onderhoud): 1 €/m haag (excl. BTW)
Zaagbladmachine (voor het snoeien van oudere hagen, hergroei > 2 jaar): 0,70€/m haag (excl. BTW). Bij gebruik zaagbladen: toeslag van 20€/100 m (excl. BTW).Bij gebruik zaagbladen: toeslag van 20€/100 m (excl. BTW). + vaste aanrijvergoeding van 11 € (excl. BTW) per factuur
Let wel:deze prijs omvat enkel het scheerwerk, het opruimen van het snoeiafval gebeurt niet door de chauffeur.deze prijs omvat enkel het scheerwerk, het opruimen van het snoeiafval gebeurt niet door de chauffeur. minimum aantal meters om in aanmerking te komen voor een aanvraag: 50 meter
meer info: www.boerenlandschap.be
beheer houtige KLE
hagendorser
meer info: www.rurale steunpunt.bewww.boerenlandschap.be
Hoofdstuk 2
b ij lit i bbomenrijen en solitaire bomen
bomenrijen en solitaire bomen
Bomenrijen:Bomenrijen:
• vrijwel altijd aangeplant
• markante herkenningspunten
bomenrijen en solitaire bomen
Knotbomenrijen:Knotbomenrijen:
bomenrijen en solitaire bomen
Knotboomvormen:Knotboomvormen:
bomenrijen en solitaire bomen
Solitaire bomen:Solitaire bomen:
• bijzondere soort en respectabele ouderdom
• info geschiedenis landschap
Hoofdstuk 2
b ij lit i bbomenrijen en solitaire bomen:
bomenrijen en solitaire bomen: landbouwwaarde
• richtbakens in landschap
• aanduiding scheidingslijn
• bescherming vee tegen weersomstandigheden
• uitzonderlijke cultuurhistorische waarde• uitzonderlijke cultuurhistorische waarde
bomenrijen en solitaire bomen: landbouwwaarde
Knotbomen:Knotbomen:
• perceelsscheiding
• bestrijding van erosie
• bescherming vee weersomstandigheden
• natuurlijke drainage
• windscherm
• hout
aantrekkelijk landschap• aantrekkelijk landschap
Hoofdstuk 2
b ij lit i bbomenrijen en solitaire bomen: natuurwaarde
bomenrijen en solitaire bomen: natuurwaarde
Voornaamste functies:
• broed-, schuil- en overwinteringplaats
d lb• voedselbron
• vaak enige “oude hout”
• stapsteen- en corridorfunctie in landschap
bomenrijen en solitaire bomen: natuurwaarde
Knotbomen
• kiemplaats voor tal van planten
• nest- en schuilgelegenheid
• voedsel en vaste stek
• corridor- en stapsteen
Hoofdstuk 2
b ij lit i bbomenrijen en solitaire bomen: aanleg
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Welk plantgoed?
• streekeigen groen• streekeigen groen
• standplaats beïnvloedt keuzep
• aandacht voor soorten die voedsel bieden aan vogels en insecten
• aandacht maat plantgoed
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Wanneer?Wanneer?
• winterkale bomen: half november tot half april
• wintergroene houtachtige planten: oktober
•niet onmiddellijk aangeplant: bomen inkuilen
•opletten met het transporteren van het plantgoed
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Waar?Waar?
• rekening met omliggende landschap
• rekening met ruimtebeslag volwassen boom
• aandacht voor standplaatsgeschiktheid
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Hoe?Hoe?
• plantdiepte: wortelhals boven maaiveld
• in slechte grond: grotere kuil en goede grond
• gebruik steunmateriaal
• plaats één of twee boompalenplaats één of twee boompalen
• bevestig boom met steunband aan boompaal
h k i t h d• hou rekening met overheersende windrichting
bron: Van Paassen A. en Schrieken N., 1998b o a aasse e Sc e e , 998
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Hoe niet?Hoe niet?
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Bescherming?Bescherming?
• vraat: gebruik duurzaam en stevig materiaal (bv. tamme kastanje of valse acacia)
• tegen bodemverdichting: afzetten van de wortelzone
• maaischade: belangrijke oorzaak slechte groei of sterfte
bron: Landschapsbeheer Nederland, 1998b o a dsc apsbe ee ede a d, 998
bomenrijen en solitaire bomen: aanleg
Knotbomen?Knotbomen?
meest geschikte locaties:
• op natte gronden
• aansluiting op bestaande rijen of opvulling
methode van planten:methode van planten:• planten • poten• stekken
f• plantafstand in de rij: 6 tot 8 m
Hoofdstuk 2
b ij lit i bbomenrijen en solitaire bomen: beheer
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Eerste jaren na de aanplant:Eerste jaren na de aanplant:
• plantenspiegel vrij houden
• geen bestrijdingsmiddelengeen bestrijdingsmiddelen
• vormsnoei: zijtakken inkorten tot 20 à 30 cm van harttak
• (zij)takken die de doorgang belemmeren verwijderen(zij)takken die de doorgang belemmeren verwijderen
! grote wonden vermijden: takaanzet behouden
bron: Stubbe & Hendriks, 1992 b o S ubbe & e d s, 99
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Opkronen of opsnoeien van bomen
= zorgen voor takvrije taklengte langs wegen, oprijlanen, gebouwen, …
• direct achter einde van takkraag zo glad mogelijk afzagen• verwijder zware en dode takken• snoei nooit meer dan 20% weg
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Opkronen of opsnoeien van bomen
WEL NIET
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Knotbomen
knotten:
• om 6 à 10 jaar• kale bomen• -5°C 5 C• schuin afzagen• niet alle bomen in zelfde jaar• vanaf 2de groeiseizoen:stikken• vanaf 2 groeiseizoen:stikken
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Knotbomen en de watermerkziekte
-bacterie-stikstofrijke gronden (snelle groei)j g ( g )-S. alba gevoelig -minder gevoelig S. fragilis en S.x rubens-opletten bij keuze poot en plantmateriaalbij voorkeur knotten in februari-bij voorkeur knotten in februari
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Van poot tot knotboom
bomenrijen en solitaire bomen
Het knotten van knotbomen:Het knotten van knotbomen:
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Knotbomen
voorkom achterstallig onderhoud!
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
Knotbomen
knotten: gebruik kettingzaag
→ gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen:• helm • lederen handschoenenlederen handschoenen• veiligheidsbroek en -schoeisel
bomenrijen en solitaire bomen: beheer
hydraulische knipschaar hydraulische tang met kettingzaag
enkelvoudige cirkelzaag
bron: Delarue & Willem, 2006b o e a ue & e , 006
Wat met de houtopbrengst?
1. gehakseld hout
Wat met de houtopbrengst?
2. geriefhout:* weidepalen en poortjes
Foto’s geriefhout
Wat met de houtopbrengst?
2. geriefhout:* wilgentenen
Foto’s geriefhout
Wat met de houtopbrengst?
3. brandhout
Wat met de houtopbrengst?
4. nieuw plantgoed
Foto’s
Wat met de houtopbrengst?
5. composteringsproces
Wat met de houtopbrengst?
6. Afval met natuurvriendelijke aanwending
Wat met vergunningen en adviezen?
mediatheek.vlaamsbrabant.be/pdf doorbomengemeente/stad dienst leefmilieu
B htBoswachterRegionaal landschap
BEDANKT VOOR UW AANDACHT!
VRAGEN?
bronnen foto’s:RLH
Bileau PCF DAT Csd
BoBoLProclam
RLHoutlandOliver Dochy
RLMeetjeslandPieter VerdoncktPieter Verdonckt
‘t Boerenlandschap Bioweb KUL Kortrijk
Stubbbe & Hendriks ’92Stubbe, Delarue & Willems, ‘06