High and Low, in Alimos City

AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE

www.cpd-consultants.gr

ΑΞΟΝΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ / ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTUREΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ ΑΞΟΝΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Α) Πάρκα - Κοινόχρηστοι Χώροι

Ο Δήμος Αλίμου δεν έχει έλλειψη ελεύθερων αδόμητων χώ-ρων. Αντιθέτως, διαθέτει τέτοιο αριθμό που δεν έχει κατα-φέρει ακόμα να τους δώσει συγκεκριμένη μορφή, χρήση και ζωή, ενώ συγχρόνως αντιμετωπίζει δυσκολίες στην συντήρη-σή τους.

Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν σημαντικό μέγεθος και μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγαλύτερες πολεοδομικές ενό-τητες από τις γειτονιές που βρίσκονται γύρω τους. Πολλοί από αυτούς εντοπίζονται σε ιδιαίτερα σημεία του αναγλύφου, λό-φους και ρεματιές και κάποιοι από αυτούς έχουν αποκτηθεί από το Δήμο με απαλλοτριώσεις ιδιοκτησιών. Δηλαδή ο Δήμος έχει καταβάλει σημαντικό κόστος για να τους αποκτήσει και, υπό αυτήν την έννοια, οφείλει να τους ενεργοποιήσει άμεσα, να τους εντάξει στην ζωή της πόλης.

Προτείνεται η εκπόνηση μελετών για τους σημαντικότερους από αυτούς με το ελάχιστο κόστος (επίπεδο «προσχεδίων», δηλαδή παραδοτέα επιπέδου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού με masteplan, κατόψεις, τομές, προοπτικά και τρισδιάστατα, κοστολόγηση και αξιολόγηση εφικτότητας), ώστε ο Δήμος να αποκτήσει άμεσα συγκεκριμένο όραμα για κάθε έναν από αυ-τούς, το οποίο θα είναι εύκολα επικοινωνήσιμο στους δημότες, θα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαβούλευσης και ση-μαντική παρακαταθήκη για την δημοτική αρχή, για αυτήν την 5ετία (αλλά και την επόμενη), μέχρι την σταδιακή υλοποίησή τους.

Οι Δημόσιοι χώροι σαν σημεία συνάντησης, διασκέδασης και αναψυχής. Στις εικόνες, διάφορα παραδείγματα όπου οι κοινόχρηστοι χώροι αποκτούν διαφορετικές λειτουργίες


Οι μελέτες αυτές θα επιφέρουν την αναγκαία «ωρίμανση», ώστε να υπάρχει ετοιμότητα για άντληση χρηματοδοτήσεων από προωθούμενα προγράμματα της Περιφέρειας ή του ΕΣΠΑ. Θα εξεταστούν και σενάρια ιδιωτικής-ανταποδοτικής χρημα-τοδότησης ή συλλογικής μικροχρηματοδότησης και έμπρακτης συμβολής τοπικών φορέων, συλλόγων και πολιτών.

Τα μέλη της ομάδα μας έχουν εκπονήσει μελέτες για τα Μη-τροπολιτικά πάρκα Γουδή, Ιλισίων, Συγγρού, Ελληνικού, Φα-ληρικού Όρμου, Ελαιώνα, Πεδίου Άρεως, Εθνικού Κήπου και έχουν συμμετάσχει σε μελέτες και αρχιτεκτονικούς διαγω-νισμούς (αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις) για μεγάλους δημόσιους χώρους και πλατείες (Βαλκανική Πλατεία και πλ. Ελευθερίας Θεσσαλονίκης, πλ. Κατεχάκη Χανίων, πλ. Δημο-κρατίας Χολαργού-Παπάγου, πλ. Πλατάνου Κηφισιάς, λόφος Σελεπίτσαρι και κοινόχρηστοι χώροι Νίκαιας)

Β) Οδικό Δίκτυο - Βιώσιμη Κινητικότητα - Οδική Ασφάλεια

Το βασικότερο πρόβλημα σχετικά με το κύριο οδικό δίκτυο του Δήμου Αλίμου είναι η οδική ασφάλεια. Οι παράγοντες που ευ-θύνονται για αυτό είναι:

- Το έντονο ανάγλυφο και οι μεγάλες κλίσεις σε σημαντικές οδούς κύριας κυκλοφορίας

- Τα υπέρμετρα πλάτη των οδών

- Τα μικρά πλάτη ή η απουσία κεντρικών νησίδων

- Η ευθύγραμμη χάραξη των οδών

- Οι αδιαμόρφωτοι και πολύπλοκοι κόμβοι

- Η απουσία άλλων μέτρων τιθάσευσης της κυκλοφορίας (traffic calming) που θα εξυπηρετούσαν τον πεζό και θα οριο-


Βιώσιμή Κινητικότητα. Στις εικόνες, τρόποι διαχείρισης της κυκλοφορίας με άξονα το ποδήλατο, το πεζό αλλά και μια διαφορετική λογική για την σχέση πόλης-αυτοκινήτου.


θετούσαν την κίνηση των οχημάτων

- Η απουσία εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης, η οποία καθι-στά το αυτοκίνητο κυρίαρχη και μοναδική λύση

Για την περιορισμένη κινητικότητα των πολιτών με ήπια μέσα (περπάτημα, ποδήλατο), ευθύνεται επίσης η απουσία ποδη-λατοδρόμων, οδών ήπιας κυκλοφορίας και δικτύων πεζο-δρόμων, ενώ η δημόσια συγκοινωνία χαρακτηρίζεται από τις γνωστές παθογένειες που αφορούν όλο το μητροπολιτικό συ-γκρότημα της Αθήνας (έλλειψη αξιοπιστίας, χαμηλό επίπεδο εξυπηρέτησης, ανεπαρκής γεωγραφική κάλυψη κτλ).

Η πρόταση της ομάδας μας για την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων κινητικότητας και οδικής ασφάλειας του Δήμου, είναι η αξιολόγηση της κυκλοφοριακής μελέτης του Δήμου, η υιοθέ-τηση και ωρίμανση/υλοποίηση των προτάσεων που κινούνται στην κατεύθυνση αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών και συγχρόνως η σύνταξη ενός Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητι-κότητας που θα μελετά και θα προτείνει:

- Ολοκληρωμένες αναπλάσεις των κύριων οδών της πόλης για την αύξηση της οδικής ασφάλειας και της κινητικότητα των πεζών

- Δίκτυα ήπιας κινητικότητας (ποδηλατοδρόμων στο κύριο οδικό δίκτυο, πεζοδρόμων στις κεντρικές περιοχές ή δίπλα στα σχολεία και τους κοινόχρηστους χώρους, οδών ήπιας κυ-κλοφορίας στις περιοχές κατοικίας, πεζοδρομίων άνευ εμπο-δίων και παράνομης στάθμευσης)

- Χωροθέτηση πεζογεφυρών και πεζοφάναρων σε άξονες αυ-ξημένης επικινδυνότητας (Ποσειδώνος, Βουλιαγμένης)

- Διαχείριση του ζητήματος της στάθμευσης σε περιοχές με αυξημένα προβλήματα

- Δρομολόγια της δημόσιας και της δημοτικής συγκοινωνίας που θα εξυπηρετούν καλύτερα τους πολίτες και θα αξιοποιούν την παρουσία νέων σταθμών Μετρό και στάσεων του Τραμ στα όρια της πόλης

Πιο ειδικά, τα «δίκτυα ήπιας κινητικότητας» που προτείνου-με, μπορούν να λειτουργήσουν και ως «άξονες πολεοδομικής ανασυγκρότησης» και αναβάθμισης του Δήμου, εφόσον σχε-διαστούν έτσι ώστε να συνδέουν όλους τους κοινόχρηστους χώρους, τα πάρκα, τα ρέματα, τους λόφους, τα δημόσια κτίρια, τα σχολεία, τους χώρους άθλησης, πολιτισμού και λατρείας, τις εμπορικές ζώνες, τους μαζικούς χώρους εργασίας, τα αξιοθέα-τα και τα μνημεία της πόλης.

Αν και η υλοποίηση τέτοιων δικτύων είναι πιο απαιτητική σε περιοχές με έντονες κλίσεις, θεωρούμε ότι είναι απόλυτα εφι-κτή, εξαιρετικά οικονομική/αποδοτική και ιδιαίτερα ωφέλιμη σε επίπεδες περιοχές κοντά σε στάσεις/σταθμούς του Τραμ και του Μετρό, όπως για παράδειγμα η περιοχή «Εφοριακών» επί της Λ. Βουλιαγμένης και η παραθαλάσσια έκταση του Δήμου.

Τα έργα Βιώσιμης Κινητικότητας, εφόσον συνδυάζονται και τεκ-μηριώνουν επιπλέον την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των εκπομπών CO2 του Δήμου μέσα από ένα Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ), είναι ιδιαίτερα επιλέξιμα βάσει του νέου ΕΣΠΑ για ένταξη σε χρηματοδοτικά προγράμματα.

Τα μέλη της ομάδα μας έχουν συντάξει Σχέδιο Βιώσιμης Κινητι-κότητας για τη Νήσο Θηρασιά, Δίκτυο Ποδηλατοδρόμων 26 χλμ για τον Δήμο Γλυφάδας, Μελέτη Χωροθέτησης 100 Πεζογεφυ-ρών στο Κύριο Οδικό Δίκτυο της Αθήνας (οι 4 στον Δήμο Αλί-μου), μελέτες κυκλοφορίας, στάθμευσης και ανάπλασης οδών στους Δήμους Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Πειραιά, Κηφισιάς, Ζωγράφου, Καισαριανής, Αργυρούπολης, Ν.Φιλαδέλφειας, Αχαρνών, Κορίνθου, Κοζάνης.





Γ) Ρέματα

Ο αστικός ιστός του Δήμου Αλίμου διασχίζεται από σημαντικό αριθμό ρεμάτων (Πικροδάφνης, Λαγκαδίων, Τραχώνων, Αγ. Νικολάου, Αγ. Δημητρίου), τα οποία, όμως, επειδή σε αρκε-τά τμήματά τους είναι καλυμμένα, εμφανίζουν έναν κατακερ-ματισμό και μια αποσπασματικότητα στον τρόπο με τον οποίο εντάσσονται στην πόλη και συν-λειτουργούν με αυτήν.

Οι σύγχρονες αρχές διαχείρισης ρεμάτων (οι οποίες έχουν υι-οθετηθεί από το θεσμικό πλαίσιο και τη νομολογία), επιβάλουν την διατήρησή τους κατά το δυνατόν στη φυσική τους μορφή και την αναβάθμισή τους ως φυσικά οικοσυστήματα και γραμ-μικά πάρκα πρασίνου και αναψυχής.

Στο πλαίσιο αυτό, τα ρέματα του Δήμου πρέπει να οριοθετη-θούν και να εκπονηθούν Σχέδια Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της κοίτης και της παραρεμάτιας ζώνης, λαμβάνοντας υπόψη υδραυλικά, περιβαλλοντικά, πολεοδομικά και κοινωνικοοικο-νομικά κριτήρια.

Μέλη της ομάδα μας έχουν εκπονήσει στο παρελθόν έρευνα για το Ρέμα της Πικροδάφνης, ενώ συμμετέχουν σε τρέχον ευ-ρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα της Περιφέρειας Αττικής για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή των υγροτόπων της Αττικής (Orientgate).

Δ) Παιδικές Χαρές

Στον Δήμο Αλίμου υπάρχει πλήθος παιδικών χαρών, με διαφο-ρετικά ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Ο Δήμος, όπως και όλοι οι δήμοι της χώρας, έχει την υποχρέωση πιστοποίη-σης των παιδικών χαρών τους κατά ΕΛΟΤ (ΦΕΚ 931/Β/2009) σύμφωνα και με την υπ. αριθμ. 18239/05.05.2014 (ΦΕΚ 1289/Β/2014) απόφαση του Υπ. Εσωτερικών. Η νέα προθεσμία για την πιστοποίησή τους είναι η 31.12.2014, σύμφωνα με τη


Παιχνίδι και δημόσιος χώρος. Μια εναλλακτική προσέγγιση στο σχεδιασμό παιδικών χαρών πέρα από τις συμβατικές λύσεις.


15693/18.4.2013 Υπουργική Απόφαση.

Η πρόταση της ομάδας μας είναι η καταγραφή των προβλημά-των όλων των παιδικών χαρών του Δήμου και η διάκρισή τους σε τρεις βασικές κατηγορίες:

Α) αυτές που με μικρές παρεμβάσεις μπορούν να πιστο-ποιηθούν

Β) αυτές που δεν πιστοποιούνται λόγω σημαντικών και μη εύκολα αναστρέψιμων παραγόντων

Γ) αυτές που χρειάζονται μεγαλύτερες και κοστοβόρες, αλλά εφικτές σε ένα βάθος χρόνου, παρεμβάσεις προκει-μένου να πιστοποιηθούν

Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, θα μπορούσε να εξεταστεί η εναλλακτική λύση δημιουργίας μικρών πάρκων φυσικής ανα-ψυχής στη θέση τους (natural playgrounds), όπου θα εγκα-τασταθούν αντικείμενα από φυσικά υλικά, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν ως αντικείμενα παιχνιδιού (κορμοί, σκάμμα με άμμο, σύγχρονα γλυπτά, καθιστικά, φυτεύσεις, παιχνίδια με νερό, βότσαλα, πριονίδι κτλ), αλλά δεν νοούνται σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο ως «παιδική χαρά» και δεν απαιτείται πιστοποίηση. Η πρακτική αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε προηγμένες χώρες του εξωτερικού, στις οποίες έχει εγκατα-λειφθεί η λογική των τεχνητών παιδικών χαρών με μηχανι-κά βιομηχανοποιημένα παιχνίδια, τα οποία εκτός των άλλων απαιτούν σημαντικά κονδύλια και ανθρωποώρες για τη συντή-ρησή τους.

Ε) Δημοτικά Κτίρια - Ενεργειακή Αναβάθμιση

Βασικός στόχος για τον Δήμο θα πρέπει να είναι η καλύτε-ρη δυνατή αξιοποίηση του κτιριακού δυναμικού που έχει στην κατοχή του, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται όλες οι αναγκαίες


λειτουργίες και υπηρεσίες που πρέπει να παρέχει στους δη-μότες του.

Συνεπώς, θα πρέπει να εκπονηθεί (εάν δεν υπάρχει ήδη) ανα-λυτική καταγραφή της δημοτικής περιουσίας σε ακίνητα (κτί-ρια και οικόπεδα) και αξιολόγηση της κατάστασής τους και του βαθμού εξυπηρέτησης της χρήσης για την οποία προορίζονται.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι ανάγκες αρ-χιτεκτονικών αναδιαρρυθμίσεων, ανακαίνισης, όπως επίσης και ενεργειακής αναβάθμισης, καθώς οι σχετικές παρεμβά-σεις είναι ιδιαίτερα επιλέξιμες για χρηματοδότηση ή δανειοδό-τηση και ανταποδοτικές σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Τελευταίο βήμα αποτελεί η χωροθέτηση νέων κτιριακών εγκα-ταστάσεων, εφόσον δεν επαρκούν οι υφιστάμενες, σε κατάλ-ληλα ακίνητα που διαθέτει ή πρόκειται να αποκτήσει ο Δήμος και τα οποία θα πρέπει να χαρακτηριστούν με ανάλογη χρήση από το ΓΠΣ, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη.

Τα μέλη της ομάδα μας έχουν εκπονήσει αρχιτεκτονικές και ενεργειακές μελέτες για το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και για κτίρια εκπαίδευσης στην Άνδρο, την Κύθνο, τη Σαμο-θράκη, την Κέα και τη Νάξο, όπως και για πλήθος ιδιωτικών έργων.

Στις εικόνες, εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού που διοργανώθηκε από τη CPD και το 1ο Λύκειο Χανίων, στα Χανιά


ΣΤ) Συμμετοχικός Σχεδιασμός

Η θεματική αυτή δεν αφορά κάποια πρόσθετα έργα, όσο τις διαδικασίες με τις οποίες προτείνουμε να ακολουθηθούν για την εκπόνηση πολλών εκ των ανωτέρω.

Έχει αποδειχθεί διεθνώς, ότι η συμμετοχή των πολιτών στον σχεδιασμό, αλλά και την κατασκευή κάποιων έργων, δεν είναι μόνο εφικτή, αλλά πολιτικά και τεχνικά αναγκαία. Αφορά στην εφαρμογή των βασικών αρχών της δημοκρατίας στον τομέα των δημόσιων χώρων, υποδομών και κτιρίων, εξοικονομεί χρόνο από κοινωνικές, πολιτικές και δικαστικές αντιπαρα-θέσεις, βελτιστοποιεί τον σχεδιασμό, εξοικονομεί πόρους και κάνει τους πολίτες συμμέτοχους στα έργα και εσαεί «προστά-τες» τους από δολιοφθορές, απαξίωση και ερήμωση.

Η ομάδα μας εκπονεί αυτή την περίοδο ένα πρόγραμμα συμ-μετοχικού σχεδιασμού για την πεζοδρόμηση των οδών γύρω από το 1ο Γενικό Λύκειο Χανίων με την συμμετοχή μαθητών και καθηγητών και τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενθαρ-ρυντικά. Εκτός από την εκπόνηση της μελέτης, οι διαδικασίες συμμετοχής αφορούν και την κατασκευή του Έργου, η οποία θα γίνει με απλά υλικά και κατασκευές που μπορούν οι ίδιοι οι μαθητές να δημιουργήσουν με την καθοδήγηση της ομάδας μηχανικών και μαστόρων της γειτονιάς. Επίσης, με συλλογικές καμπάνιες προβολής του έργου και ενημέρωσης των πολιτών θα μπορέσουν να συλλεχθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πό-ροι και τα υλικά που απαιτούνται για την κατασκευή.

Ανάλογα προγράμματα μπορούν να πραγματοποιηθούν και στον Δήμο Αλίμου, είτε γύρω από σχολεία, είτε ακόμα και σε άλλα μικρά έργα ανάπλασης οδών και κοινόχρηστων χώρων με συμμετοχή τοπικών φορέων, συλλόγων, και κατοίκων.

AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTUREΣτασινού 14, 11635 Αθήνα, T:2103463537www.cpd-consultants.gr, [email protected]

Documents

High and Low, in Alimos City