HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Marta Statkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego

Uniwersytet Wrocławski

1944

1948

9 maj 1950

1951

27 maj 1952

1957

1960

1965

1974

1986

1992

Ustanowienie Unii -dawny art. 1 TUE Cele Unii -dawny art. 2 TUE

Jednolite ramy instytucjonalne -dawny art. 3 TUE Zasady demokracji, prawa podstawowe i tożsamość narodowa państw -dawny art. 6 TUE

Wzmocniona współpraca – dawny art. 43-45 TUE Rewizja Traktatów -dawny art. 48 TUE

Przyjęcie nowego państwa –dawny art. 49 TUE

I FILAR II FILAR III FILAR

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (do 23.07.2002)

•Europejska Wspólnota Gospodarcza

•Euratom

Wspólna Polityka

Zagraniczna i Bezpieczeństwa

Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

współpraca międzyrządowa

współpraca międzyrządowa

1. Zmiana z organizacji o charakterze ekonomicznym na

organizację o charakterze polityczno-ekonomicznym

2. Wprowadzenie procedury

współdecydowania

3. Wprowadzenie unii monetarnej

4. Zapewnienie społecznego wymiaru Unii Europejskiej

5. Wprowadzenie instytucji obywatelstwa Unii

6. Utworzenie zasady pomocniczości

1997

2004

ROZSZERZENIA

PAŃSTWA POSIADAJĄCE STATUS PAŃSTW KANDYDUJĄCYCH

POTENCJALNI KANDYDACI

I. TURCJA

II. ISLANDIA

III. MACEDONIA

IV. CZARNGÓRA

V. SERBIA

I. ALBANIA

II. BOŚNIA I HERCEGOWINA

III. KOSOWO

UNIA EUROPEJSKA JAKO ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

celowy związek państw utworzony na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy międzynarodowej (mającej charakter statutu organizacji) i wyposażony w system stałych organów

rządowe ↔ pozarządowe

wszechstronne ↔ wyspecjalizowane

powszechne ↔ regionalne

otwarte ↔ półotwarte ↔ zamknięte

KRYTERIA PODMIOTOWOSCI W PRAWIE MIEDZYNARODOWYM

PUBLICZNYM

I. Ius tractatuum (ius contrahendi)- zdolność do zawierania umów międzynarodowych

II. Ius legationis – zdolność do utrzymywania relacji dyplomatycznych

III. Ius standi – zdolność do występowania z roszczeniami międzynarodowymi i ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej

UE JAKO ORGANIZACJA MIEDZYNARODOWA

art. 47 TUE – „Unia ma osobowosc prawną”

I. Ius tractatuum (ius contrahendi)- TAK min. art. 3 ust.2 oraz 216 ust.1 TFUE

II. Ius legationis – TAK min. Europejska Służba Działań Zewnętrznych

III. Ius standi – TAK + art. 335 TFUE

ORGANIZACJA PONADNARODOWA

UE JAKO ORGANIZACJA PONADNARODOWA

organizacja, na rzecz której państwa członkowskie przeniosły wykonywanie części swoich praw suwerennych

I. prawo do stanowienia aktów prawnych wiążących zarówno dla

państw członkowskich, jak i osób fizycznych i prawnych (bezpośrednia skutecznosc, prymat, decyzje podejmowane wiekszoscią głosów mimo pojawienia się sprzeciwu)

II. autonomia sądowa – wszelkie spory dotyczące stosowania i wykładni prawa organizacji mogą być rozstrzygane wyłącznie przed specjalnym organem sądowym organizacji

III. autonomia finansowa – organizacja posiada wlasne źródło dochodu oprócz składek członkowskich

UE JAKO KONFEDERACJA? CECHY KONFEDERACJI UNIA EUROPEJSKA

powołanie w drodze umowy międzynarodowej pomiędzy zainteresowanymi państwami

traktaty założycielskie + traktaty reformujące

występowanie części składowych jako samodzielnych podmiotów na arenie międzynarodowej

państwa członkowskie UE jako podmiot PMP!

podział kompetencji między państwa a konfederację polegajacy na przekazaniu ściśle wyodrębnionych kompetencji na rzecz konfederacji, przy zachowaniu większości w gestii państw

I. kompetencje wyłączne UE II. kompetencje dzielone III. działania koordynujące,

uzupełniająe i wspierajace działania państw członkowskich

unijna struktura instytucjonalna niezależna od

państw członkowskich!

teoretyczna możliwosc opuszczenia konfederacji przez państwa składowe

art. 50 TUE – możliwosc wystąpienia z UE

„ZJEDNOCZONA W RÓŻNORODNOŚCI”

UE JAKO FEDERACJA?

+ -

efekt spill over

brak woli politycznej (elit politycznych jak i narodów europejskich) do kreacji wspólnego państwa

brak wspólnej tożsamości europejskiej – dalszy proces identyfikacji z własnym państwem niż z UE

względy konstytucyjno-prawne: żadna z konstytucji państwa członkowskiego nie zezwala na całkowity i nieodwracalny transfer suwerennosci

ŹRÓDŁA PRAWA UNII

ŹRÓDŁA PAWA UE

I. Prawo pierwotne – Traktaty

– Akty o charakterze konstytucyjny

– Zasady ogólne prawa

– (Prawo zwyczajowe)

II. Umowy międzynarodowe Unii

III. Prawo wtórne – Akty ustawodawcze

– Akty nieustawodawcze

– Inne akty (np. zalecenia, opinie, porozumienia międzynstytucjonalne, uchwały, deklaracje, programy działania)

brak formalnej hierarchii aktów

PRAWO PIERWOTNE

• Stanowione przez państwa członkowskie (oparte na ich wzajemnej zgodzie)

• Hierarchicznie wyższe w stosunku do prawa stanowionego

przez instytucje Unii (prawo stanowione przez instytucje musi opierac się na normie kompetencyjnej zawartej w prawie pierwotnym podział kompetencji art. 2 TFUE i dalsze)

• Normy prawa pierwotnego mają pierwszeństwo w

stosunku do: – prawa pochodnego – prawa krajowego państw członkowskich

PRAWO PIERWOTNE

I. jest oparte na wspólnej zgodzie państw członkowskich

II. może być zmienione przez PCz

III. stanowi podstawę prawną działań instytucji Unii

IV. ma pierwszeństwo w stosunku do prawa wtórnego i krajowego

V. może określać prawa i obowiązki jednostek (posiadać bezpośredni skutek)

VI. interpretuje je TSUE, ale nie może kontrolować jego legalności

PRAWO PIERWOTNE

I. Traktaty (wraz z protokołami, aneksami, deklaracjami) + Karta Praw Podstawowych

II. Akty konstytucyjne Rady lub Rady Europejskiej – procedura organiczna

np. Akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Zgromadzenia w powszechnych

wyborach bezpośrednich, dołączony do decyzji Rady 16/787

III. Ogólne zasady prawa – • służą wypełnieniu luk w prawie UE i zapewniają sprawiedliwą

interpretację unijnych przepisów

• wynikają z tradycji prawnych PCz oraz z prawa międzynarodowego

• np. zasada pewności prawa, zasada nieretroaktywnego działania, zasada niedyskryminacji

UMOWY MIĘDZYNARODOWE UE

• niewymienione w art. 288 jako prawo pochodne specyficzne źródło ponieważ pozostałe akty prawa pochodnego muszą być w zgodzie z umowami zawartymi przez UE

• UE zawiera następczo umowy międzynarodowe w oparcie o upoważnienie traktatowe

• Zgodnie z art. 3 ust. 2 TFUE Unia ma wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych:

• w dziedzinach objętych kompetencjami wyłącznymi UE (np. w zakresie Wspólnej Polityki Handlowej)

• jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym

• jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji

• w zakresie, w jaki ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres

• Pozostałe przepisy traktatowe także przyznają Unii kompetencję do zawierania umów w różnych dziedzinach – art. 216 ust. 1 TFUE

PRAWO POCHODNE

Akty ustawodawcze ↔ Akty nieustawodawcze (wykonawcze i delegowane)

1. ROZPORZĄDZENIE – art. 288 akapit 2 TFUE

2. DYREKTYWA – art. 288 akapit 3TFUE

3. DECYZJA – art. 288 akapit 4 TFUE

PRAWO POCHODNE Akty ustawodawcze ↔ Akty nieustawodawcze

(wykonawcze i delegowane)

1. ROZPORZĄDZENIE – art. 288 akapit 2 TFUE • jest aktem powszechnie obowiązującym i ma zastosowanie na terytorium wszystkich PCz

• nie może być zmienione ani uzupełnione; zastępuje prawo krajowe

• wprowadza jednolite prawo we wszystkich PCz

• tworzy prawa i obowiązki dla jednostek – jest stosowane bezpośrednio

2. DYREKTYWA – art. 288 akapit 3TFUE • ma na celu harmonizację prawa w PCz

• wymaga transpozycji

• skierowana jest do PCz (nie może być skierowana do jednostek)

3. DECYZJA – art. 288 akapit 4 TFUE • jest aktem konkretno-indywidualnym instytucji Unii

• wiąże w całości tych do których jest skierowana (np. instytucja UE, państwo, jednostka) – jeśli nie wskazuje adresata to wywołuje skutki w stosunku do wszystkich których może dotyczyc

• może nałożyc bezpośrenio skuteczne obowiązki na adresata, który nie a swobody co do sposobu jej wykonania