Hale i bazyliki – architektura Krakowa w XIV w.

Kościół Dominikanów – długi chór poł. XIII w.Korpusy halowe XIII/XIV- Dominikanie - pseudohala k. XIII w.

- Kościół Mariacki - korpus halowy XIII/XIV w.

Katedra - bazylikaChór 1320-1346Korpus do 1364

Prezbiteria (od lat 40. XIV w.) kościoła Mariackiego w Krakowie, św. Katarzyny na Kazimierzu i Bożego Ciała

na KazimierzuKorpusy bazylikowe („bazyliki krakowskie”)

Dominikanie 1365 r. do początku XV w. Mariacki (korpus budowany od połowy XIV w. –

zasadnicza zmiana zapewne pocz. lat 80. XIV w.) do ok. 1397

Św. Katarzyny XIV/XVKościół Bożego Ciała od lat 80. XIV do XV w.

„Kościoły Kazimierzowskie”

Wiślica, kolegiata – od ok. 1350-1352 r.Stopnica, Niepołomice, Szydłów – od poł. XIV w.Sandomierz, kolegiata – fund. kolegiaty przed

1370 r., konsekracja 1382 r.

Okoliczności fundacjiUkład przestrzenny (kościoły dwunawowe czy

pseudodwunawowe?)Sklepienia

Kraków, pozostałości pierwotnego kościoła Dominikanów (obecnie refektarz)

Kraków, kościół Dominikanów, chór, k. XIII w.

• Pochówek Leszka Czarnego (zm. 1288)

Kościół Mariacki

• Wieże k. XIII (do XVI w.)

• Korpus XIII/XIV (hala)

• Olkusz, kościół św. Andrzeja, fund. Kazimierz Wielki przed poł. XIV w.

Kraków, katedra

Kraków, katedra

Prezbiterium 1320-1346

Korpus 1346-1364

Kraków, kościół Mariacki

• Wieże k. XIII (do XVI w.)

• Korpus XIII/XIV (hala)• Chór ok. 1340-

1360• Korpus ok. 1392-

1397

• Kościół Mariacki – skala kościoła Dominikanów (i kościoła św. Krzyża we Wrocławiu) + detal rayonnant

Kazimierz, kościół św. Katarzyny (Augustianów) chór 1342-1363 i 1363-1378

Kazimierz, kościół Bożego Ciała chór 1342-1348 i ok. 1380-1405 (konsekracja)

• Marcin Zaleski, kościół Dominikanów przed pożarem w 1850 r.

• Marcin Zaleski, Wnętrze kościoła Dominikanów w Krakowie, 1849, Muzeum Narodowe, Warszawa

• Teodor Baltazar Stachowicz, Widok wnętrza kościoła Dominikanów w Krakowie, 1858 r.

Kraków, kościół Mariacki, korpus

bazylikowy do 1392-1397

• Leon Wyczółkowski, Wnętrze kościoła Mariackiego w Krakowie podczas nabożeństwa, 1926

Kazimierz, kościół św. Katarzyny

Kazimierz, kościół Bożego Ciała

Wiślica, kolegiata

• Tablica erekcyjna

Kraków, katedra,

sklepienie chóru

Niepołomice

Szydłów

Stopnica

Sandomierz

Państwo Krzyżackie w Prusach

• Zakony rycerskie– Joannici– Templariusze– Krzyżacy

• Państwo zakonne – 1225 krzyżacy wygnani z Siedmiogrodu –

początek chrystianizacji Prus– 1308-1309 zagarnięcie Pomorza Gdańskiego– 1343 pokój kaliski– 1409-1411 wielka wojna i pierwszy pokój toruński– 1466 drugi pokój toruński– 1525 hołd pruski

Architektura i sztuka w państwie krzyżackim

• Zamki – Zamek konwentualny (zamek wysoki)– Rozwój zamków po 1309– Zamki krzyżackie w k. XIV-XV w.

• Katedry• Kościoły zakonne (cystersi, franciszkanie)• Fary

Radzyń Chełmiński (k. XIII – lata 30. XIV w.)

Gniew (od k. XIII w.)

Golub (1305-1311, attyka pocz. XVII w.)

Lidzbark Warmiński, zamek biskupów warmińskich (od poł. XIV w.)

• wieżyczki narożne dobudowane po 1442 r.

MalborkZamek wysoki od k. XIII w., rozbudowany od 1331(1309 przeniesienie

stolicy z Wenecji do Malborka)

• Akwatinta ok. 1799 (Friedrich Frick rys. F. Gilly

1895

1901

kapitularz

• Fot. 1. tercja XX w.

• Empora zach. po 1331

• Rozbudowa 1331-1344

• Ok. 1340

• Kaplica św. Anny, portal pn

• Portal pd

• Tympanon wsch. w przedsionku pd.

Wielki refektarz, ok. 1320

• Pałac Wielkigo Mistrza

• 1389-99 Nikolaus Fellenstein

• Letni refektarz, do 1393

• Zamek niski (przedzamcze) – XIV i pocz. XV w.

Bytów

• Nicolaus Fellenstein 1398-1406

Fundacje Władysława Jagiełły

• Problem gustu artystycznego– Długosz: „… udekorował kościoły w Gnieźnie,

Sandomierzu i Wiślicy rzeźbą grecką (którą bowiem wolał od łacińskiej)”

• Uwarunkowania polityczne i religijne – Sobór w Konstancji 1414-1418 zwołany w celu

zakończenia Wielkiej Schizmy Zachodniej • Potepienie Husa• Proces z polsko-krzyżacki- Jan Falkenberg, Tractatus doctoris

cuiusdam de Prutenis contra Polonos et paganos de potestate papae et imperatoris respectu infidelium - Satyra na herezje i na nikczemności Polaków oraz ich króla Jagiełły – traktat potępiony przez Marcina V w 1424

– Sobór w Bazylei (1431-1438) – Ferrarze (1438-1439) -Florencji (1439-1443)

– Polityka Władysława Jagiełły wobec prawosławnych i Rusinów

Poznań, Kościół Bożego Ciała (fund. 1406, przebud. 1465-1470)

• Monstrancja podarowana przez Władysława Jagiełłę kościołowi Bożego Ciała w Poznaniu, depozyt w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu, wykonana ok. 1400

• Lublin, kościół Brygidek, 1412-1426

• wotum za zwycięstwo pod Grunwaldem

• Przebudowany XVII w.

Wiślica kolegiata

• Wiślica, kolegiata, malowidła 1397-1400

Sandomierz

• Malowidła ok. 1421, odkryte i restaurowane 1934-1936

Lublin, kaplica Trójcy Świętej

• Malowidła 1418• Fragmenty

odkryte 1897 • Malowidła

odsłonięte i restaurowane 1917-1918

Kraków, katedra

Kraków, katedra

Nagrobek Władysława Łokietka (zm. 1333)fund. Kazimierz Wielki, lata 40. XIV w.

Nagrobek Kazimierza Wielkiego (zm. 1370) lata 70. lub 80. XIV w.

• Datowanie tumby sporne– Ok. 1421– Ok. 1434– Po 1440

• Baldachim Giovanni Cini 1519-1524

• Maria z Dzieciątkiem z Regulic, ok. 1370 r.

• Madonna z Krużlowej, 1 ćw. XV w.

• Wierzbięty z Branic, 1425

• Skrzydło tryptyku Trzebuni, pocz. XV w.

Rzeźba i malarstwo drugiej połowy XV wieku

• Zmiana stosunku do tworzywa w rzeźbie• Przemiany stylistyczne („styl łamany”)• Zagadnienie późnogotyckiego realizmu

• Nastawa ołtarzowa (od tryptyku z kilkuosiową, „prezentacyjną” częścią środkową do nastawy „monoscenicznej”)

• Zmiana form upamiętnienia– nowe typy nagrobków– nowe wątki treściowe w nagrobkach

Wit Stosz

ur. 1447, Horb nad Neckarem, zm. 1533 Norymberga

Kraków, kościół Wniebowzięcia Marii, retabulum ołtarza głównego

1477-1489

Kraków, katedra

Kraków, katedra

Nagrobek Kazimierza Wielkiego (zm. 1370) lata 70. lub 80. XIV w.

• Datowanie tumby sporne– Ok. 1421– Ok. 1434– Po 1440

• Baldachim Giovanni Cini 1519-1524

Kraków, katedra, nagrobek Kazimierza Jagiellończyka, 1492Wit Stosz i Jorg Huber