Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno ... · Lubecki M. Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznych w ... tor ośrodka po raz ... Lubecki M. Historia wybranych

113Lubecki M. Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznych w Polsce. Ośrodek rehabilitacyjno- ...

Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznych w Polsce. Ośrodek rehabilitacyjno-ortopedyczny w ŚwiebodzinieThe history of selected rehabilitation and orthopaedic centres in Poland. Orthopaedic and rehabilitation centre in Świebodzin

Mariusz Lubecki

Katedra i Zakład Historii Nauk Medycznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Medical rehabilitation is a branch of medicine that emerged around the middle of the twentieth century. Its development was connected with the increasing number of handicapped as the result of WW II along with the epidemic of the Heine-Medine disease. It was Professor Ireneusz Wierzejewski, an orthopedic surgeon of Poznań. After WW II the two first rehabilitation centers were founded in Poland and in the USA, and were in Bellevue hospital in New York and in the Clinics of Orthopedics in Poznań. Their founders were Howard Rusk and Wiktor Dega – the world’s two pioneers of modern rehabilitation. According to Rusk’s idea, rehabilitation is the third stage of treatment (the first is the diagnosis, the second – the main treatment). According to Dega, rehabilitation must enter the second stage of treatment and thus become an integral part of the main treatment. In the case of Poland the rehabilitation emerged from orthopedic surgery. Dega is the author of scientific strain of rehabilitation in Poland and the founder of the first scientific and educational centre for medical cadres. At the same time he struggled to introduce rehabilitation throughout the whole country. Bearing in mind a huge demand on rehabilitation from WWII casualties, including children, in the 1950’s Dega founded and supervised orthopedic-rehabilitation centers throughout the country. The rehabilitation in Poland was developing according to a common program which claimed that rehabilitation must be widely available, early introduced, be complex and persistent – these are the four principles of the polish model of rehabilitation. Until the 1970’s the orthopedic-rehabilitation centers were the only institutions in Poland where complex rehabilitative treatment was available. During 60 years of their existence the orthopedic-rehabilitation centers played an important role in treatment of patients. With the cooperation with the Clinics of Poznań those centers have had many scientific achievements and contributions to Poland’s and world’s medicine. They also played an important role as teaching and tutorial centers both in the field of orthopedic surgery and rehabilitation and special education. The profile of orthopedic-rehabilitation centers was changing over the years.

Key words: orthopedic surgery, complex medical rehabilitation, congenital hip dysplasia, orthopedic and rehabilitation centre, disability, Ministry of Heath, scoliosis, spondylodesis

Rehabilitacja medyczna jest dziedziną medycyny wyodrębnioną w połowie XX wieku. Jej rozwój związany był ze wzrostem liczby osób niepełnosprawnych po II wojnie światowej, a następnie epidemią choroby Heinego Medina. W Polsce prekursorem rehabilitacji był prof. Ireneusz Wierzejewski – poznański ortopeda. Po II wojnie światowej dwa pierwsze ośrodki rehabilitacji kompleksowej powstały w Polsce i w USA (szpital Bellevue w Nowym Yorku i Klinika Ortopedii w Poznaniu). Ich twórcami byli Howard Rusk i Wiktor Dega – pionierzy nowoczesnej rehabilitacji medycznej na świecie. Rusk określił rehabilitację jako III etap leczenia (pierwszy to rozpoznanie, drugi – leczenie podstawowe). W koncepcji Degi rehabilitacja ma wkraczać w leczenie podstawowe i być jego integralną częścią. W Polsce rehabilitacja wywodzi się z ortopedii. Dega stworzył podstawy naukowe rehabilitacji medycznej oraz pierwszy ośrodek naukowo-szkoleniowy. Działał w kierunku upowszechnienia rehabilitacji w całym kraju. Wraz z potrzebą leczenia dużej liczby kalek wojennych, w tym dzieci, Dega zakładał na początku lat 50. ośrodki rehabilitacyjno-ortopedyczne. Rehabilitacja rozwijała się zakładając, iż ma ona być powszechnie dostępna, wcześnie zapoczątkowana, kompleksowa i ciągła – jest to istota polskiego modelu rehabilitacji medycznej. Do lat 70. ośrodki rehabilitacyjne były jedynymi placówkami zajmującymi się kompleksowym usprawnianiem leczniczym. Następnie rehabilitacja w oparciu o obowiązujący model została ustawowo wprowadzona jako integralny element leczenia podstawowego. Przez 60 lat swojego istnienia ośrodki rehabilitacyjno-ortopedyczne odegrały istotną rolę przywracając niepełnosprawnych do optymalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Współpracując z kliniką ortopedii i rehabilitacji wniosły szereg osiągnięć naukowych w dorobek polskiej i światowej medycyny. Odegrały rolę jako placówki szkoleniowe w zakresie ortopedii i rehabilitacji oraz pedagogiki specjalnej. Profil leczonych w ośrodkach schorzeń zmieniał się wielokrotnie na przestrzeni lat.

Słowa kluczowe: chirurgia narządu ruchu, kompleksowa rehabilitacja medyczna, wrodzona dysplazja biodra, ośrodek rehabilitacyjno-ortopedyczny, dysfunkcja narządu ruchu, Ministerstwo Zdrowia, skolioza, spondylodeza

Adres do korespondencji / Address for correspondenceDr n. med. Mariusz Lubeckitel. 606-876-782, e-mail: [email protected]

© Hygeia Public Health 2012, 47(1): 113-131

www.h-ph.pl

Nadesłano: 18.01.2012Zakwalifikowano do druku: 08.02.2012

Historia / History

114 Hygeia Public Health 2012, 47(1): 113-131

Dzieje ośrodka rehabilitacyjno-ortopedycznegowŚwiebodzinie1/podzielononapięćzachodzącychnasiebiefaz:

1. OśrodekCaritas1947-1951;2. Ośrodekpodkierownictwemdr.med.LechaWie-

rusza1952-1982;3. Nowy etap w dziejach ośrodka pod kierowni-

ctwemAntoniegoiWandyKotwickich,lata1982-1992;

4. Ośrodek pod kierownictwem dr. med. MarkaGolika,wlatach1992-1996;

5. SchyłekXXwieku.Ośrodekpodkierownictwemdr. med. Jacka Kaczmarczyka, w latach 1996-2000.

1. Ośrodek Caritas, 1947-1951

OśrodekOrtopedyczno-RehabilitacyjnywŚwiebo-dziniewwoj.lubuskimjestjednymznajstarszychszpi-taliwPolsceleczącychdysfunkcjenarząduruchu[1]. Świebodzin,miastopowiatoweliczącewroku2000około15tysięcymieszkańców,położonewokolicyPo-jezierzaLubuskiego(historyczniejedenznajstarszychgrodówrycerskichziemilubuskiej,pierwszewzmiankioŚwiebodziniepochodzązroku1302),jestoddalonyodPoznaniaokoło120kilometrów.Leżyprzygłównejtrasiewschód-zachód(Warszawa-Świecko). Kompleksbudynkówośrodkazlokalizowanyzo-stałnatereniezajmującymokoło2hektary,otoczonymprzez ulice – Szpitalną, Zamkową i Łąki Zamkowe(niem.Krankenhausstrasse, Schlossstrasse, Schosswie-�/Artykuł jest czwartą częścią rozprawy na stopień doktora nauk

medycznych pt. „Rola ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznychwpolskimmodelu rehabilitacjimedycznejwdrugiej połowieXXwieku; promotor: prof. UM dr hab. med. Roman K. Meissner.Częśćpierwszapt.„Rolaośrodkówrehabilitacyjno-ortopedycznychwpolskim modelu rehabilitacji medycznej w drugiej połowie XXwieku”zostałaopublikowanawHygeiaPublicHealth20��,46(2):249-255.Częśćdrugapt.„RehabilitacjamedycznawPolsceprzedrokiem�950.ProfesorIreneuszWierzejewskioraz jegouczniowie–FranciszekRaszejaiWiktorDega”zostałaopublikowanawHygeiaPublicHealth20��,46(3):396-400.Częśćtrzeciapt.„PolskimodelrehabilitacjimedycznejzaakceptowanyizalecanyprzezWHO”zostałaopublikowanawHygeiaPublicHealth20��,46(4):506-5�5.

senstrasse).Nasąsiednimtereniegraniczyłzszpitalempowiatowym,któryprzedwojnąbyłewangelickim. Budynekośrodkaortopedyczno-rehabilitacyjne-goskładałsięwopisywanymczasiez2połączonychczęści: zamku oraz budynku szpitalnego. Całośćfunkcjonowaławlatach1877-1940jakoszpitalogólnykatolicki,domstarców,przedszkoleiporodówka.In-stytucjatazorganizowanaprzezsiostryboromeuszkinosiła nazwę Szpitala Św. Józefa, i należała do tzw.KongregacjiTrzebnickiej(posiadającejogółemponad50placówekwNiemczechidodatkowowAustralii,Egipcie i USA). W związku z dużą liczbą kalek poIwojnieświatowejSzpitalŚw.Józefawyspecjalizowałsięwrehabilitacjinarząduruchu.Szpitalkierowanyprzez dr. Johanna Augusta Dausenda – wybitnegoniemieckiegochirurga–zostałwyposażonywsprzętRTG,diatermię,wyciągi,pomieszczeniehelioterapii,działhydroterapiizłaźniąparowąibiczamiwodnymi.Wzwiązkuzpotrzebamimiastawszpitaluumieszczo-norównieżporodówkęorazszkołę,tzw.Caritasschule,wktórejmłodeświebodziniankimogłyzdobyćzawódsanitariuszki i opiekunki społecznej. Wielką stratądlaszpitalabyłanagłaśmierćdr.Dausendawroku1935[2],któryzmarłwwieku52latjadącnazjazdchirurgów do Berlina. W latach II wojny światowejwbudynkumieściłsięlazaret[3]. Częścią świebodzińskiego ośrodka był późno-średniowieczny zamek, którego ślady w 2000 rokuprezentowałysięjakodostojnaruina.Wlatachświet-nościposiadał1409,9m2powierzchniużytkowejna3kondygnacjachikubaturę8620,0m3.Późniejstano-wiłonprzedłużeniepołudniowegoskrzydłabudynkuośrodka2/.Zamekfunkcjonowałjakoszpitalodroku1877.Odpoczątkuistnieniaośrodkarehabilitacyjno-ortopedycznego aż do lat 80. XX wieku zamek byłużytkowany–znajdowałsięwnimoddziałszpitalny(ortopediaIII–oddziałdlanajmłodszychdzieci)orazmieszkania służbowe. Kolejni dyrektorzy placówki(drWieruszidrKotwicki)przypomocydostępnychśrodków finansowych sukcesywnie utrzymywalizamek w stanie użyteczności. Na początku lat 80.,ze względu na fatalny już stan techniczny zamku,obiektzamkniętoirozpoczętownimgruntowneprace

2/Zamek posiadał kształt litery C. Historia zamku sięga XV wieku–zamekimiastobyłowówczaswposiadaniuWacława,księciaziemikrośnieńskiejiświebodzińskiej.W�482Świebodzinwrazzzamkiemzostałprzejętywpanowanieczeskieanastępniew�489wposia-daniewęgierskiegoksięciaKorwina.PodkoniecXVstuleciazamekpowróciłwręcepolskie.Następnieokoło�540r.zamekprzeszedłwewładanieniemieckie.Przez�34latanależałdorodzinyvonKnobels-dorf,którejinsygniaznajdująsiępodziśdzieńnapołudniowejścianiezamku.Wroku�63�zamekprzeszedłnakrótkowręceSzwedów,zostałczęściowozniszczonyisplądrowany.Świebodzinbyłbogatymmiastemrzemieślniczo-handlowymzbogatąwarstwąmieszczańską– stądmajątekmiastabył celem licznychprób zagarnięciaprzezpaństwaościenne–Czechy,Węgry,Szwecję.Odroku�633ażdokońcaIIWojnyŚwiatowejzamek iŚwiebodzinbyływposiadaniuniemieckim.

OśrodekRehabilitacyjno-OrtopedycznywŚwiebodzinie–2005r.


remontowe.Praceustaływroku1989wrazzbrakiemźródełdalszegofinansowaniaremontu.Poprzerwaniupracbudynekposiadającystatuszabytkupozostałbezdachuiokien.Wlatach1996-1998ówczesnydyrek-torośrodkaporazostatnipodejmowałkrótkotrwałepróby pozyskania środków finansowych na remontzamku i uruchomienie w nim ponownie oddziałuszpitalnego,ewentualnieprzeznaczenieczęścizamkunahotelmiejskiowysokimstandardzie.Zwracałsięm.in. do spadkobiercy rodu, berlińskiego adwokatavon Knobelsdorf oraz Fundacji Polsko-Niemieckiej.Mimoprób,zamkunieudałosięprzywrócićdostanuużywalności. Świebodzinzostałwyzwolonywdniu31stycznia1945r.Wbudynkachszpitalaizamkuzorganizowanyzostałpoczątkowoszpitaldlawojskradzieckich(doroku 1946), które nota bene dokończyły zniszczeńidewastacjiobiektuorazmiasta–powstałychwwy-nikudziałańwojennych. NastępniezakładzostałprzejętyprzezkatolickiestowarzyszenieCaritasirozpoczął,dziękipracysióstrzakonnych,opiekęnaddziećmikalekimi.Gospoda-rzemzakładubyłnadalZakonSióstrBoromeuszek.Pierwszymkierownikiemplacówkibyłks.FranciszekOkoński,następnieks.WładysławSzkarłat.Ośrodeknosił wówczas nazwę Zakładu Leczniczo-Wycho-wawczegodlaDzieciKalekich.StatutzakładuzostałzatwierdzonyprzezMinistraZdrowiawpaździerniku1947r.Dokońcaroku1948dozakładuprzyjęto14dziecikalekich.PierwszympacjentembyłJanekKunc–8-letniedzieckopoamputacjiuda,któreprzebywałowzakładziedosierpnia1953.Merytorycznynadzórnadośrodkiemsprawowałprof.Dega.Profilpacjentówstanowiłydziecikalekie,głównieofiarywojny[5]. Wroku1948siostryboromeuszkiopuściłyzakład.ZostałonprzejętyprzezSiostryRodzinyMarii,którezajmowałysiępielęgniarstwem,nauczaniemiwycho-

waniemdzieciorazlogistykąośrodka.PrzełożonąbyłasiostraAntoninaChojnacka. Początekdziałalnościośrodkajakoplacówkime-dycznejwiążesięzdatą21lutego1949–wtedytona dyrektora ośrodka został powołany pochodzącyzWarszawyMirosławLeśkiewicz–lekarzpoamputa-cjiobukończyndolnychzpowoduchorobyBurgera.Został on pozyskany przez kuratora ośrodka prof.Degę. Leśkiewicz był charakteryzowany przez dr.Lecha Wierusza jako dyrektor bardzo dynamiczny,energiczny, mający koncepcję utworzenia ośrodkakompleksowejrehabilitacjidziecięcejizuporemjąre-alizujący.Pozyskiwałśrodkifinansowezwszelkichdo-stępnychźródełm.in.odRadyPoloniiAmerykańskiej,United Nations Relief and Rehabilitation Administration (UNRRA),United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF),orazszwajcarskiejorga-nizacjicharytatywnej[6]. Przełomemwhistoriiośrodkastałsiędzień4maja1949.Ośrodek,będącywówczaswłasnościąCaritas,wizytowałprof.DegawrazzgrupąasystentówKlinikiOrtopedycznejzPoznania(towarzyszylimuwówczasprof. Bartkowiak, prof. Barcikowski i dr med. LechWierusz).Oprzydatnościbudynkunaceleośrodkarehabilitacyjno-ortopedycznegozadecydowałyodpo-wiednieciągikomunikacyjneoraz2sprawnewindy(zktórychjednafunkcjonowaładoroku2000[7]). Wszystkiedzieciwośrodkuzostałyortopedycznieprzebadane,zaprowadzonohistoriechoróbiustalonoplanleczeniaortopedycznegoorazrehabilitacyjnego.Docelowym założeniem Degi było uruchomieniew ośrodku 200 łóżek. Po wizycie Degi ośrodek byłnastępniekonsultowanywielokrotnieprzezjegoasy-stentóworazpediatrędrMarięDeżynę. Wpierwszymokresiedziałalnościośrodkaprze-bywałownimokoło40dzieci–głównieofiarwojny.Wśródnichznacznągrupęstanowiliwedługokreśle-nia Degi tzw. „pirotechnicy” – dzieci z poważnymiuszkodzeniami ciała na skutek eksplozji niewybu-chów, które były w latach powojennych ulubionymobiektem zainteresowania dzieci a manipulowanieniewypałamikończyłosięczęstouszkodzeniemciała– a szczególnie kończyn. Dzieci po urazie trafiałydo Kliniki Ortopedycznej w Poznaniu. Tam częstodokonywanoamputacjizwyklepotwornierozszarpa-nychkończyn.NastępniedzieciprzekazywanebyłydoośrodkawŚwiebodzinie,gdziebyłykompleksoworehabilitowane[8]. Dzieckotzw.,,amputowane”otrzymywałowykony-wanąwwarsztatachortopedycznychprotezębądźpro-tezy,byłozniąoswajaneiuczyłosięniąposługiwać. Zorganizowano zespół sal gimnastycznych doćwiczeń. Ćwiczenia ruchowe wprowadzone przezkierownikadziałurehabilitacjimgr.ZenonaPiszczyń-skiegoprowadzonebyłyzdużymudziałemzajęćspor-

BudynekośrodkawŚwiebodzinie.Fotografiazroku�95�


towych.Dziecipozaaparatowaniuosiągałyzręcznośćpozwalającąimnapełnąaktywność. Nauczaniedziecipoczątkowoprowadzoneprzezsiostryzakonnezostałowdniu1września1949prze-jęteprzezotwartąwośrodkuSzkołęPodstawową. Organizowanoobozysportowedladziecikalekichw Wilkowie oraz Przełazach i dokumentowano jefilmowoifotografiami. Pierwsi pacjenci otrzymali zaopatrzenie orto-pedyczne w lipcu 1949. Początkowo zaopatrzeniewykonywanebyłoprzeztechnikówortopedycznychzKlinikiwPoznaniu.Zaczątkiwłasnychwarsztatówortopedycznych w Świebodzinie powstały a latach1950-1951. Pierwszym technikiem ortopedycznymbył Konstanty Marchlewski. Warsztaty mieściły siępoczątkowo w prowizorycznych pomieszczeniach,wpodwórzunazapleczuośrodka. Kierownikiem Szkoły Podstawowej była do roku1965 Albina Konoplicka. Dzieci starsze początkowouczęszczałydoLiceumOgólnokształcącegowŚwiebo-dzinieznajdującegosięwpobliżuośrodka.Odmarca1949doroku1956wośrodkuodbywalipraktykistu-denci Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej(PIPS).Ośrodekwizytowała teżwrazzestudentamizWarszawyprof.MariaGrzegorzewska–dyrektorte-gożInstytutu,pionierpedagogikispecjalnejwPolsce. W lipcu i sierpniu 1949 zorganizowany zostałpierwszyobózsportowywWilkowienadtamtejszymjeziorem, położonym 3 kilometry od Świebodzina.OrganizowanieobozówdladziecikalekichstałosięwośrodkuŚwiebodzińskimstałymelementemprocesurehabilitacji. W1950zostałzorganizowanyobózletniwPrze-łazachnadjezioremNiesłysz(ok.10kilometrówodŚwiebodzina).Następniewlatach1950-1957orga-nizowanebyłytamwlipcuiwsierpniuobozyletniedla pacjentów ośrodka. Program obozów stanowiłygłówniezajęciasportowe.

Rehabilitacja w Świebodzinie prowadzona byławówczas według modelu Howarda Ruska, czyli IIIfazęleczeniaprowadzonowoddzielnymośrodku,pozakończeniuleczeniaoperacyjnego. Pierwotnie ośrodek w Świebodzinie – wg Degi–miałodciążyćKlinikęwPoznaniu,gdziezoperowanedzieci,zewzględunadługieokresyrehabilitacji,niepowinnyprzebywać.Wceluzaprotezowania,uspraw-nianiaruchowegoiedukacjiszkolnejwysyłanebyłydoŚwiebodzina.Takąrolęspełniałośrodekdokońcaroku1951,kiedytofunkcjędyrektoraprzejąłdrLechWierusz. Wpaździerniku1949r.drHowardRusk,wów-czas ekspert ONZ w dziedzinie rehabilitacji, zostałzaproszonyprzezDegędoKlinikiOrtopediiwPozna-niugdziewizytowałDziałUsprawnianiaLeczniczegoprowadzonyprzezdrTomaszewskąidrMilanowską.Oddziałfunkcjonowałbardzointensywnieprowadzącnowoczesną wcześnie zapoczątkowaną rehabilitacjękompleksową.WedługwspomnieńDegiwizytowanydziałwywarłnawizytującychdużewrażenie. PozapoznaniusięzKlinikąpoznańskąH.Ruskwizytował ośrodek w Świebodzinie. Efekty leczeniawpostaci,,amputowanych”dzieciperfekcyjnieporu-szającychsię,uprawiającychwszelkiesportyużywającprotezzrobiłynaekspercieONZogromnewrażenie.Ruskoglądałrównież,,amputowane”dziecipływają-cewośrodkuwPrzełazach.Opisywałtowydarzenienastępująco:Szpitaltenjestwspaniałymprzykłademwyników pracy zawodowej. Zakład w Świebodziniewinienbyćinstytucjąwzorcowądlapodobnychośrod-kówopiekinadkalekimidziećmiwPolsceijeśliinnyminstytucjom uda się naśladować ten wzór, rezultatybędąwspaniałe[9]3/. WizytaRuskazjegostronyzaowocowałaróżnegorodzajuformamipomocydlaKlinikipoznańskiejorazzakładuświebodzińskiego–reprezentowanegoprzezdyr.Leśkiewicza[10]. Niemalodpoczątkufunkcjonowaniaośrodkabyław nim prowadzona działalność naukowa. Pierwsząpublikacją pochodzącą ze Świebodzina był referatlek. Leśkiewicza wygłoszony na IX Zjeździe PTOiTwdniu26września1950wWarszawieopublikowanyw,,ChirurgiiNarządówRuchuiOrtopediiPolskiej”(1950t.XV,z.3-4). Wstyczniu1951wośrodkuzostałzatrudnionyprzezdyr.Leśkiewiczapierwszymagisterwychowaniafizycznego. Był nim Zenon Piszczyński, kierownikdziału rehabilitacji do31 stycznia 1975.Zyskał onopinięwybitnegorehabilitantaorazfilmowegodoku-mentalistyośrodka[11].

3/MedicalMissiontoPoland.AninformalreportonRehabilitationoftheDisabledbyHowardA.Rusk,M.D.NewYorkCity,March�950,wzbiorachpromotora.Świebodzin.Podczasjednegozobozówsportowo-rehabilitacyjnych


W roku 1951 władze PRL przejęły Caritas naterenie całego kraju, wraz z mieniem tej katolickiejinstytucji. Również ośrodek Świebodziński zostałupaństwowiony. Ciekawym jest fakt, iż pod firmąCaritasośrodekfunkcjonowałzaledwie4lata.Wroku2000,popółwieku,wświadomościzarównostarszychjakimłodychmieszkańcówŚwiebodzinaiokolicznychmiejscowości ośrodek ortopedyczno-rehabilitacyjnynadalbyłzakodowanyjako„Caritas”.Wtensposóbośrodekbyłnadalokreślany,aużywanieaktualnejpodkoniecXXwiekunazwyplacówki,tj.LubuskiOśrodekRehabilitacyjno-Ortopedyczny (w skrócie LORO),częstopowodowałoniezrozumienie. Pierwszy etap działalności ośrodka kończy sięwrazzezmiananastanowiskudyrektora.Funkcjętąprzejąłodbędącegowpogarszającejsiękondycjizdro-wotnejLeśkiewicza,drmed.LechWierusz.Wźród-łacharchiwalnychpodajesię,iżodwołanieLeśkiewiczazfunkcjidyrektoramiałopodłożepolityczne[12]. Niewątpliwą zasługą Degi oraz pierwszego dy-rektoraośrodka,którzydoskonalesięrozumieli,byłozorganizowaniewŚwiebodziniewlatach1947-1951zrębówkompleksowejrehabilitacjidziecięcej:uspraw-nianialeczniczego,terapiizajęciowej,protezowaniapoamputacjachwoparciuowarsztatyortopedyczne,szko-łypodstawowejzuprawnieniamidawaniaświadectwpromocyjnych,obozówsportowo-rekreacyjnych.

2. Ośrodek pod kierownictwem dr. med. Lecha Wierusza, 1952-1982

Drugi etap w historii ośrodka rozpoczął sięwrazzobjęciemdyrekturyprzezdr.LechaWierusza(1917-1987) – którego imię nadano tej placówcewroku1990. PoczątkowoWieruszsprawowałfunkcjępełniące-goobowiązkidyrektoraplacówkiktórąobjął1sierpnia1951roku.Natomiastformalniezostałnominowanywdniu1stycznia1952.DyrektorLeśkiewiczmimo

wielkichzasługdlaośrodkaopuściłŚwiebodzinzpo-wodunietylkopogarszającegosięstanuzdrowialeczrównieżwwynikunarastającegokonfliktuz„nowąwładząludową”. Wierusz należał do tzw. „wielkiej szóstki”– pierwszych współpracowników Degi 4/, najlepiejprzygotowanychprzezswojegoMistrzachirurgówor-topedów[13].Poprzejęciuzakładuwprowadziłwnimistotnezmiany.Placówkamającawpierwszychlatachcharakter centrum czysto rehabilitacyjnego zostałaprzekształconawpierwszymokresie,trwającejponad30latdyrekturyWierusza,wośrodekortopedyczno-rehabilitacyjnydladzieci. Dyrektorem administracyjnym ośrodka został1stycznia1952EdwardRzepecki.Zajegoczasówpla-cówkauległapoważnejmodernizacji.Itaknp.OddziałOperacyjnyiblokoperacyjnyuruchomionojużwmaju1952.Blokfunkcjonowałwoparciuoponiemieckieurządzeniasterylizujące.Pierwszyzabiegoperacyjnyodbyłsię31października1952.Dotejporyzakładfunkcjonował głównie w oparciu o siostry zakonnepracującewCaritas.Miesiącwcześniejprzyjętezostałydopracypierwszepielęgniarkiświeckie.Blokopera-cyjnydoroku2000zlokalizowanybyłwtychsamych,zmodernizowanychpomieszczeniach.Posiadał100m2powierzchni(bezzaplecza).Jegoniewielkakubaturaorazfakt,iżmieściłasięwnimtylko1salaoperacyjnabyłmankamentem.Wlatach70.i80.liczbaoperacjiutrzymywałasięnapoziomie200rocznie(wtymaż60skolioz).W2000rokuwtymsamymlokumwy-konywanookoło1000operacjirocznie(!). LaboratoriumAnalityczneiGabinetFizykoterapiizostałyuruchomionewmaju1952.Blokrehabilitacjistworzony na początku lat 50. funkcjonował wwy-znaczonychpomieszczeniachdoroku2000.Posiadał320m2powierzchni.Składałsięonz5pomieszczeńdo ćwiczeń (w tym sali gimnastycznej) oraz sal dowykonywania: okładów parafinowych, hydroterapiioraz fizykoterapii. Wraz z utworzeniem w ośrodkuPrzychodni Rehabilitacyjnej dział rehabilitacji był3dni w tygodniu wykorzystywany do ćwiczeń i za-biegówfizykalnychdlapacjentówambulatoryjnych.Ośrodek oferował wszystkie aktualnie dostępnezabiegi fizykalne: okłady parafinowe, masaż ręcznyiwirowy,ćwiczeniaredresyjne,przyłóżkowe,indywi-dualne,ćwiczeniagrupowe,specjalne,orazćwiczeniawwodziewtankuHubbarda. Pierwszymordynatoremoddziałuzostał6wrześ-nia1952lek.med.BolesławBiniaś(którypracowałdoroku1965).4/Pozostałymibyli:WładysławBarcikowski,EdmundBartkowiak,Witold

Jeske,StanisławPiątkowskiiLechPolakowski.HalinaBogutynWiktorMarianDega,eingrosserOthopädeundMittlerzwishendeutscherundpolnisherOrthopädie-VersucheinerBiographie.DissertationausderOrthopädischenKlinikdesSt.Vincenz-HospitalsBrakel/Westfalen�985.s.25.

RaportHowardaRuskazawierającyobszernesprawozdaniezwizytywośrodkurehabilitacyjno-ortopedycznymwŚwiebodzinie.


W kwietniu 1953 zaszły zmiany w funkcjo-nowaniu warsztatów ortopedycznych. Zostały onereaktywowane i poszerzono zakres zaopatrzenia.KierownikiemzostałEdwardRzepecki(od1.IV.1953– 30.IX.1955), który pracował mając do pomocytechników ortopedycznych: Antoniego PietrzakaiWalentegoSobkowiaka. W związku z koniecznością leczenia skutkówepidemiiPolioprofilleczonychschorzeńwośrodkuporazpierwszyuległzmianiewlatach1952-1953.Gdywroku1950Degazostałpowołanynastanowiskokra-jowegospecjalistyzdziedzinyrehabilitacjimedycznej,OśrodekświebodzińskiściślewspółpracującyzKlinikąOrtopediiwPoznaniuzostałwłączonywogólnokra-jowyprogramwalkizchorobąHeinego-Medina. Dotychczasowyprofilpacjentówstanowiłydzie-ci ,,amputowane”, natomiast od 1953 do ośrodkanapływałygłówniedziecizporażeniamipopoliomy-elitisorazdziecizwrodzonymzwichnięciemstawubiodrowego.Świebodzinjakojedynyośrodekortope-dycznywwojewództwielubuskimstałsięgłównymcentrumleczeniaoperacyjnegoporażeńpoPolioorazwrodzonychzwichnięćbiodra.Tenprofildominowałw ośrodku przez około 10 lat. W latach 50. szpitalstał się, wraz z ośrodkiem w Poświętnem, centrumprzodującym wkraju w zakresie zachowawczegoioperacyjnegoleczeniaskutkówPolioorazprotezo-waniairehabilitowaniadziecizwrodzonymbrakiemkończyngórnych. Ze względu na rozległość kalectw i długi czasrehabilitacjipobytywspomnianychdzieciwświebo-dzińskiejplacówcebyłybardzodługie.Sięgałyoneod2do5lat.Wzwiązkuzpowyższymtzw.przepustowośćośrodkabyłaniska.WIdziesięcioleciutj.1949-1959,wośrodkuleczono923dzieciwtym33wfiliiośrodkawWojnowie5/. Wroku1954ośrodekosiągnąłlimitdocelowy200łóżek,zaplanowanypierwotnieprzezprof.Degę. ZokazjiDniaDzieckawroku1954grupamło-dzieży–pacjentówośrodka,podopiekąkierownikadziału rehabilitacji mgr Piszczyńskiego i mgr JanaSobocińskiego,zostałazaproszonaodbyłanawizytęuMinistraZdrowiadr.SztachelskiegowWarszawie. Wstyczniu1955otwartowprzyośrodkuPrzy-chodnięRehabilitacyjną.Spełniałaonarolęporadniprzyszpitalnejprowadząckontrolepacjentówleczo-nychwośrodkuatakżepełniłazadaniaWojewódzkiejPrzychodniRehabilitacyjnejwramachWojewódzkiejPrzychodniSpecjalistycznejprzyjmującchorychkie-rowanychzterenucałegowojewództwa.Przychodniaszeroko zajmowała się ortopedią dziecięcą, m.in.konsultowała dzieci i młodzież nie tylko z terenu

5/SprawozdaniezdziałalnościOśrodkaz roku�968(wposiadaniuautora).

województwazielonogórskiego.PoczątkowoplacówkatabyłafinansowanaprzezWojewódzkąPrzychodnięSpecjalistyczną. Ważnymwydarzeniembyłozatrudnieniewośrod-ku w roku 1955 pierwszego psychologa. Następnieposzerzono infrastrukturę sanatorium o odkrytybasenpływackiorazkortzlokalizowanewparkuza-kładu,którewybudowanoioddanodoużytkuwmaju1960. Stopniowoidośćdynamiczniezwiększałasięlicz-bawykonywanychoperacji.Pierwszyzabiegoperacyj-nywykonanowroku1952,pięćsetny–4lipca1957,atysięczny po niespełna ośmiu latach, 21 stycznia1960roku.

Działalność naukowa ośrodka

Zespółośrodka,kierowanegoprzezdraWieruszazainaugurował referatem naukowym publiczne wy-stąpienia, na forum krajowym – I KursokonferencjiPracownikówZakładówLeczniczo-WychowawczychwJastrzębiu-Zdroju,wmaju1953roku. Istotnymwydarzeniemtegookresubyłamiędzy-narodowa konferencja lekarzy-ortopedów z krajówsocjalistycznych (ZSRR, ChRL, Czechosłowacji)zaktywnymudziałemzespołuzsanatoriumwŚwie-bodzinie. Następnienapodstawiezgromadzonychmateriałówklinicznychwośrodkuzostałyopracowaneoryginalnepierwsze prace magisterskie rehabilitantów. W roku1955magisteriumzwychowaniafizycznegoobroniłyMariaPieczyńska-BiniaśorazEwaZeyland-Malawka. Natomiastukoronowaniemwynikówbadańna-ukowychośrodkawmaju1957byłoposiedzeniero-boczewŚwiebodzinieKomisjiRehabilitacjiCzynnościNarząduRuchuPAN,wktórymm.in.uczestniczyli:profesorowieW.Dega,A.Gruca,M.Weiss,I.Haus-manowa,W.Missiuro,I.Konorski,docenciA.HulekiJ.Tomaszewska. Podziesięciulatach,wmarcu1959ważnymwy-darzeniemwośrodkustałasiękolejnawizytaprzed-stawicielaWHO,dr.Safforda(USA). Wkrótcenastąpiłapierwszaprezentacjaośrodkapozagranicamikraju,któramiałamiejscenaFesti-walu Filmów Medycznych w Cannes we wrześniu1959.Filmpt.„Leczenierehabilitacyjnewprzypadkuwrodzonego braku kończyn górnych” zrealizowanyprzezmgr.ZenonaPiszczyńskiegozostałwyróżnionynatymprestiżowymświatowympokaziedyplomemhonorowym. W filmie przedstawiono znakomiciezrehabilitowanegokilkuletniegoCezaregoRuska(!)– pacjenta świebodzińskiego ośrodka z wrodzonymbrakiemkończyngórnych.


Działalność szkoleniowa ośrodka

Wświebodzińskiejplacówcepocząwszyodpaź-dziernika1959prowadzonebyłykursyszkoleniowewpostacitrzytygodniowychturnusówobejmującychnauczaniepraktycznewzakresierehabilitacjidlasłu-chaczyInstytutuMatkiiDziecka,organizowanewra-machOśrodkaSzkoleniowegowZakresieRehabilitacjiprzezInstytutRehabilitacjiiOrtopediiwPoznaniu6/.Kursantamibylizarównolekarze, jak imagistrowiewychowaniafizycznegoorazterapeuci.Odroku1959do1979–czyliprzez20lat–wośrodkuodbyłosięaż47turnusówszkoleniowychobejmującychponad800uczestnikówniemalzcałejPolski. Warto podkreślić, że ośrodek rozpoczął dzia-łalnośćdydaktycznąwewspółpracyzCentrumMe-dycznegoKształceniaPodyplomowegowWarszawieorazzWojewódzkimOśrodkiemDoskonaleniaKadrMedycznych w Zielonej Górze. Istotną jej częściąbyłystażeikursywzakresieortopediiirehabilitacjidla lekarzy zdobywających II stopień specjalizacjiwortopediiirehabilitacjiorazdlamagistrówwycho-waniafizycznego.Dodatkowoodpołowylat70.ośro-dekświebodzińskimającynajwiększedoświadczeniewPolsce w zakresie operacyjnego leczenia skoliozorganizował w tym zakresie specjalistyczne kursy,którecieszyłysięolbrzymimzainteresowaniem. Ponadtoośrodekrozpocząłrównieżprowadzeniekursówwzakresiegimnastykiwyrównawczejdladzie-cizwadamipostawyiskrzywieniamikręgosłupa,wra-machwojewództwaorazwspółpracyzKuratorium,dlanauczycielizwszystkichpowiatówzielonogórskiego. Pierwszy etap będący rozkwitem ośrodka podkierownictwemdr.Wieruszadobiegłkońcawlatach1960-1962.ZapewnemiałotozwiązekzestopniowymzmniejszaniemsięliczbydziecipoprzebytejchorobieHeinego-Medina–m.in.jakowynikszerokiejkrajowejakcjiszczepieńochronnych,któraspowodowałaznacz-neograniczenienowychzakażeńwirusempolioitymsamymnastępstwwpostaciporażeńwiotkich.Wrazzistotnązmianąprofilupacjentówskróciłsięokresho-spitalizacji.Należyprzypomnieć,żezłożonekalectwaleczonewlatach50.wymagałyczęstood2do5letnichpobytówwośrodkachzamkniętych.Zatemzmniejsze-niezapadalnościnapoliomyelitis anterior acutaskróciłowybitnie czas pobytu szpitalnego izwiększyło tzw.przepustowośćośrodka,któregonazwawroku1959zostałazmodyfikowananaSanatoriumRehabilitacyj-no-OrtopedycznedlaDzieci.Wrazznowąwówczasrejonizacjąplacówkaobjęłaswymzasięgiemdzieciażzczterechwojewództw:zielonogórskiego,poznańskie-go,szczecińskiegoikoszalińskiego.Malipacjencimieliod3do14lat.Wośrodkuposzerzonozakresdziałań

6/PoznańbyłwówczasjedynymośrodkiemszkoleniowymwzakresierehabilitacjiwPolsce.

–kompleksowoleczącdziecizporażeniamiwiotkimiorazpoamputacjachkończyngórnychbądźdolnych,wrodzonezwichnięciastawówbiodrowychatakżeinnerzadszedysfunkcjenarząduruchu. Specyfikaświebodzińskiegoośrodka,odpoczątkujegoistnieniaażdoroku1997,polegałanahospita-lizowaniu dzieci i młodzieży. Natomiast lecznictwoambulatoryjne, poradniane, zaopatrzenie ortope-dyczneikonsultacjeortopedycznerównieżobejmo-wały dorosłych. Ważnym było to, że dla pacjentówambulatoryjnych, kierowanych z poradni, szerokoudostępnianowośrodkudziałrehabilitacji. Istotnazmianaprofiluplacówkinastąpiławroku1962,czyliodchwiligdyzaczętozajmowaćsię,obokdotychczas leczonych schorzeń, kompleksowym le-czeniembocznychskrzywieńkręgosłupa. Pierwszyzabiegspondylodezyzdostęputylnegowskolioziewykonano20lutego1963.Należypod-kreślić, że kompleksowe leczenie skolioz nie tylkospowodowało istotne zmiany w funkcjonowaniuośrodka,leczwysunęłogonadrugiemiejscewPolsce,obokklinikipoznańskiejprzekształcającgowcentrumoperacyjnegoleczenianajtrudniejszegoortopedyczne-goschorzeniadziecięcego. Dr Wierusz wprowadził i początkowo stosowałmetodęHibbsa–polegającąnauzyskaniuspondylo-dezy tylnej poprzez przecinanie wyrostków kolczy-stych iumieszczenie ich wraz z wiórami kostnymina elementach tylnych kręgów po uprzedniej ichdekortykacji. Metoda pozwalała na wytworzeniespondylodezy, lecz bez korekcji bocznego wygięcia.Wzwiązkuzpowyższymmetodątązoperowano je-dynie9pacjentów. Następnie–pozaniechaniu jej–wprowadzonometodęCotrela–polegającąnaużyciuliofilizowanejbelki kostnej i umieszczaniu jej wraz z wiórami7/pobranymi z talerza biodrowego na zresekowanychwyrostkach kolczystych. Pacjent podczas operacjipoddany był wyciągowi, a następnie umieszczanywkorytkugipsowym,któredogipsowywanowpełnygorset.MetodąCotrelazoperowanoaż153osoby. Szczególnie duża liczba dzieci ze schorzeniamikręgosłupa zaczęła napływać z terenu Śląska orazwojewództwa bydgoskiego. Stopniowo bowiem zre-zygnowanozrejonizacjipacjentów.Należytuzwró-cić uwagę, że charakter wspomnianego schorzeniawymagał wielokrotnych hospitalizacji, jednak byłyonekrótsze,niżwprzypadkuopisywanychwcześniejchorychzporażeniamiwiotkimi.Wdrugimdziesię-cioleciu istnienia zakładu zwiększyła się więc wie-lokrotnie„przepustowość”,którawynosiławlatach1949-1959zaledwie923pacjentów(wtym33wfilii

�/Staranazwastosowanawortopediipolskiej;mowatuoczywiścieotzw.wiórachkostnych.


wWojnowie),wlatach1960-1969wzrastałado4076kalekichdzieci(wtym193wfiliiwWojnowie). Wiadomo,iżskolioza,zwłaszczajejpostaćidio-patyczna,wymagadługiegoleczeniazachowawczego– zwykle trwającego do dojrzałości kostnej czylizakończeniafazywzrostu,któranp.udziewczynekma miejsce około 14-16 roku życia. W przypadkuprogresji,mimoprawidłowegoleczeniagorsetowegoi wyciągowego (około 80% skolioz z pierwotnymkątembocznegowygięciapowyżej40°)8/,zachodziłakonieczność ostatecznego leczenia operacyjnego.Okresowo i to przez wiele lat hospitalizowana byławięcmłodzieżdorastająca. Abywplacówcezredukowaćdominimumstratywwykształceniumłodzieżyutworzonowszkoleośrod-ka klasy licealne – i tak pierwsza matura w liceumogólnokształcącymośrodkaodbyłasięjużwczerwcu1968roku. Dlaleczeniasamychskoliozodroku1966prze-znaczono około 100 łóżek, czyli aż połowę miejscośrodka.Wlatach70.liczbamiejsczostałazwiększonado120. Początkowoliczbamiejscwośrodkuutrzymywałasięnapoziomie200.Niestety,od1970zmniejszonojądo190wzwiązkuzutworzeniemwlistopadzie(kosz-tem10łóżekoddziałowych)niezbędnego5łóżkowegooddziałuintensywnejopiekipooperacyjnej. Przepustowośćiobłożenieośrodkanaprzełomielat60i70.ilustrujetabela.

Rok Osobodni Liczbapacjentówleczo-nychrocznie

Średnieobłożeniełóżkarocznie

�968 6885� 8�5 336

�969 6��39 665 330

�9�0 66858 6�5 326

�9�� 62866 620 322

�9�2 63908 5�9 339

�9�3 6650� 622 354

�9�4 64254 646 342

Wrodzonezwichnięciastawubiodrowegopoczątko-wooperowanebyływŚwiebodziniemetodąChiari(os-teotomiamiednicy)orazmetodąZahradnicka-Collony– polegającą na pogłębianiu dysplastycznej panewki,pokrywaniutorebkąstawowązwichniętejgłowykościudowejorazosteotomiidetorsyjnejnasadybliższejkościudowejanastępnierepozycji.Obiemetodypredyspo-nowałydopowikłańwpostaciwczesnychartroz. Pomiędzyoperatoramiwytworzyłsięnastępującypodział,,specjalizacyjny”:zespółlekarzyLechWie-rusz–KrzysztofSzulcoperowałskoliozyudziewczy-nek,AntoniKotwickioperowałskoliozyuchłopców,

8/RomanSpiller.Wpływnieoperacyjnegopostępowanianaprzebiegpierwotnegobocznegowygięciakręgosłupawpiersiowejprawostron-nejidiopatycznejskoliozieudziewcząt.Pracadoktorskamaszynopis.Świebodzin�990,promotorprof.drhab.med.KarolBernardczyk.

natomiast Kotwicki i Genowefa Abłażej operowaliwrodzonezwichnięciastawubiodrowegoorazstopykońsko-szpotawe. Kolejnasprawa,którąnależyomówić,dotyczylo-sówprzychodni,którawroku1966zostałazreorgani-zowana.Wówczastoprzychodniaprzeszłanaosobnefinansowaniejakoporadniaprzysanatoryjna(wcześ-niejbyłafinansowanajakoWojewódzkaPrzychodniaRehabilitacyjna wchodząca w skład WojewódzkiejPrzychodniSpecjalistycznej).Zreorganizowanorów-nieżsystemprzyjmowaniachorych.Dokonanomiano-wiciepodziaługabinetówiprzyjęćambulatoryjnychwspomnianejporadniprzysanatoryjnejwzależnościodjednostekchorobowychodpowiadającypodziałowiośrodkanaoddziałystacjonarne,tworzącczterypod-jednostkizwanerównieżporadniami:

–wadpostawyiskoliozudziewcząt,–preluksacyjną,–skolioz chłopięcych i innych dysfunkcji narządu

ruchu,–ortopedyczno-rehabilitacyjną.

Podziałtenbyłbardzoistotny,bowiemumożliwiłciągłąkontrolęprzebieguleczeniaprzeztegosamegolekarza. KażdypacjentporadnimiałwykonywanebadanieRTG. Z poradni zlecane były podstawowe badanialaboratoryjneorazoznaczanegrupykrwipacjentówwyznaczonychdoplanowanychzabiegów.Wprzypad-kuskoliozdodatkowowykonywanogazometrięorazbadaniespirometryczne. Poradniafunkcjonowałacodziennieodgodz.14do20,wponiedziałki dodatkowo od10-13–nato-miastjakoregułęstosowanoprzyjmowaniewszystkichpacjentów,którzyzgłosilisiędanegodnia(pozasytu-acjami,kiedyna jednego lekarzaprzypadałoponad30 chorych). W poradniach pracowali najbardziejdoświadczeni–przeważnielekarzeztytułamispecjali-stów,ordynatorzyoddziałóworazdyrektorośrodka. Poradniawzakresieortopediidziecięcejkonsulto-wałapacjentówzterenuwojewództwagorzowskiegoi zielonogórskiego. W zakresie skrzywień bocznychkręgosłupaprzyjmowanebyłydziecizcałegokraju,wtymwdużejliczbiezterenuŚląska.Miedzyinnymiw wyniku powyższego w latach 1970-1974, w po-radniośrodkaodnotowanodwukrotnywzrostliczbypacjentów przy niezmienionej obsadzie lekarskiej(zob.tabela).

Rok Liczbakonsultowanychpacjentów

�9�0 33�8

�9�� 4�09

�9�2 6��8

�9�3 5364

�9�4 6634


Odobrejkondycjiomawianejporadniwpołowielatsiedemdziesiątychświadczyłynastępującewyryw-kowe dane: dla przykładu w roku 1974 w poradnizostałozleconych9494zabiegówfizykalnych,wtym5621 ćwiczeń korekcyjnych. W tym samym rokulekarzepracującywporadnizlecili3923zdjęćRTGu3050pacjentów. Dodatkowojużwroku1963ośrodekzostałwy-posażonywpracownieelektromiograficznąispirome-tryczną. Ważnym wydarzeniem dla regionu było utwo-rzenie15 łóżkowegopododdziału rehabilitacyjnegodladorosłychprzyoddzialechirurgicznymwświebo-dzińskimszpitalupowiatowym.Coważniejsze,tożejegokierownikiemzostała–pracująca jednocześniewośrodku– lek.med.WandaKotwicka,specjalistawrehabilitacji. Odbałościwładzośrodkaopodległychjejpacjen-tówzapewneświadczyzatrudnienienapełnymetaciedlaichpotrzebstomatologa(1964). Godnymjestprzypomnienie,żeobokdziałalnościleczniczo-usługowejwlatach60.wŚwiebodzińskimośrodkumiałymiejsceistotnewydarzeniaświadcząceobogactwiepoczynańplacówki,obejmującychszerokiwachlarzbardzoróżnychformdziałania.Zewzględunaichmnogośćujmujemyjewformiekronikarskiegozapisu:

–28marca1961rokuwośrodkuodbyłasięnaradadyrektorówzakładówrehabilitacyjnychdladzie-ci;

–W roku 1962 przy ośrodku powstał AmatorskiKlubFilmowy„Lubusz”podkierownictwemmgr.Zenona Piszczyńskiego (aktywnym członkiemklububyłdrLechWierusz).Klubtenwykonywałbardzo wartościowe filmy, m.in.: 1. o tematycemerytorycznej – z dziedziny ortopedii i rehabi-litacji wykorzystywane do celów szkoleniowych;2.turystyczno-krajoznawczerealizowanepodczaswycieczek SKTT (Szkolne Koło KrajoznawczoTurystycznezałożonewośrodkuprzezWieruszaimgrJanaSobocińskiego);3.różne(fabularne);4.atakżeobrosłezczasemlegendą„Świebodziń-skieKronikiFilmowe”[15].

–Wroku1963mgrMariaBiniasiowaodbyławHel-sinkachkurszzakresurehabilitacjimałychdzieciorganizowanyprzezWHO;

–W ośrodku odbyło szkolenie w ramach specjali-zacjiIIstopniazortopediipięciulekarzy(trzechz Gorzowa, jednego ze Szczecina oraz jednegozŁodzi);

–Lek.med.BolesławBiniaśwrazzmgrMariąBiniaśopracowaliiwydaliilustrowanypodręcznikZbiórćwiczeństosowanywleczeniustopypłasko-kośla-wej.DziełopowstałonazamówienieKuratoriumOkręgu Szkolnego z Zielonej Góry dla Poradni

UsprawnianiaLeczniczego,którawspółpracowałazośrodkiemiprowadziłagimnastykękorekcyjną.

–Wroku1963szpitalbyłwizytowanyprzezprof.JanaE.Kossakowskiego(1900-1979)–krajowegospecjalistęchirurgiidziecięcej–jednegoztwórcówtejgałęzimedycynywPolsce.

–PlacówkęodwiedzilirównieżskierowanidoŚwie-bodzinaprzezprof.Degęlicznilekarzezzagranicym.in.zWęgier,RosjiiJugosławii[16]9/.

Wśródznakomitychgościnależyodnotowaćcho-ciażbywizyty:dr.YvesCotrelawdniu28kwietnia1964zInstytutuCalotawBerck-Plage(Francja)– światowej sławy autorytetu wdziedzinie spon-dyliatrii, oraz Ministra Zdrowia prof. dr. med.JanaKostrzewskiego(11października1964);rokpóźniejprzedstawicieliwładzŚwiatowejFederacjiFizjoterapii:prezydentaR.Agirsupaorazjejsekre-tarzageneralnegoM.Neilsona.

–Do innych ważnych wydarzeń należała dniach20-22sierpnia1965SpartakiadaRehabilitacyjnadladzieciimłodzieżypopolio.

Świebodzinbyłmiejscemobradmiędzynarodo-wegosympozjum„Organizacjaopiekinaddzieckiemzkalectwemnarząduruchujakozagadnieniesłużbyzdrowia”.UczestniczyliwnimgościezBułgarii,Cze-chosłowacji,Jugosławii,Rumunii,NRD,WęgierorazZSRR. Innowacjąwroku1967byłoutworzeniewośrod-kuKlubuTechnikiiRacjonalizacji,któryjużporokuotrzymał zespołową Lubuską Nagrodę Techniczną.Wskład nagrodzonego zespołu wchodzili: EdwinGmys–mechanikortop.,ZenonKulus–technikor-top.,mgrZdzisławMysiak–asyst.gimn.leczn.,mgrEugeniusz Pietrzak – asyst. gimn. leczn., StanisławStraszewski–technikortop.,drmed.LechWierusz–ortopeda,mgrPiotrWłodyka–asyst.gimn.leczn.,BolesławWójcik–mechanikortopedyczny. Dnia 3 maja 1968 w Świebodzińskim ośrodkuodbyłasiękonferencjaministerialnazudziałemMi-nistraZdrowiaJerzegoSztachelskiego.Wkonferencjiuczestniczył Krajowy Specjalista ds. Rehabilitacjiprof. Wiktor Dega, prof. Marian Weiss, specjaliściwojewódzcy ds. rehabilitacji, kierownicy wojewódz-kich wydziałów zdrowia z całego kraju oraz przed-stawicielePolskiegoTowarzystwaWalkizKalectwem.Celemorganizatorówkonferencji–DegiiWeissabyłoustawowe wdrożenie rehabilitacji jako integralnejczęścileczeniapodstawowego,stworzenieoddziałówrehabilitacjiwwiększychszpitalachorazpionówre-habilitacjibądźrehabilitacjiprzyłóżkowejwkażdymszpitalu. Weiss przedstawiał kalkulacje dowodząceznacznychoszczędnościfinansowychmożliwychdouzyskaniadziękiwprowadzeniurehabilitacjiwcześnie

9/Kronikaważniejszychwydarzeńzwoj.Zielonogórskiego�963.


zapoczątkowanej wraz z leczeniem podstawowym.Dega postulował by każdy lekarz posiadał wiedzęwzakresie„minimumrehabilitacyjnego”imiałmoż-liwośćzapewnieniapodstawowychzabiegówrehabi-litacyjnychnapoziomiekażdegoszpitalawoparciuozatrudnionychrehabilitantówidziałfizykoterapii. Podnoszono kwestie potrzeby kształcenia dal-szychkadrrehabilitacyjnychwzwiązkuzfaktem,iżwroku1969województwaszczecińskie,koszalińskie,opolskie oraz olsztyńskie nie posiadały ani jednegolekarzazespecjalizacjąwrehabilitacji.Obokzagadnie-niadotyczącegokadrspecjalistówporuszanoproblempotrzeby przekazywania wspomnianego „minimumrehabilitacyjnego” wszystkim lekarzom w ramachstudiówmedycznych.KolejnympostulatemDegibyłakoniecznośćwykroczeniarehabilitacjipozalecznictwozamknięteistworzeniebazydoprowadzeniarehabili-tacjiambulatoryjnej,powszechniedostępnej,cobyłowarunkiemsinequanonciągłościrehabilitacji.Degamocno podkreślał, iż należy eliminować stereotyppostępowanialekarzypolegającynaograniczaniusiętylkodoleczeniapodstawowegoanastępniekierowa-niachorychdospecjalistycznychnielicznychośrod-ków rehabilitacyjnych. Rehabilitacja – jak wyraziłsię prof. Weiss – wypowiada wojnę łóżku, zrywa zestereotypem,,związaniapacjentazłóżkiem”podczashospitalizacji [17]. Skutkiem konferencji ministe-rialnejwŚwiebodzinieuzyskanozatwierdzenieprzezMZiOSrehabilitacji jako integralnejczęści leczeniapodstawowego.MZiOSustaliłoprogramorganizacjirehabilitacjiwkrajuwodniesieniudo4grupschorzeń:narząduruchu,układuoddechowego,układukrążeniaorazchoróbpsychicznych.Należystwierdzić,żekon-ferencjawŚwiebodziniew1968byłaniezwykleważnai została uznana za jedno z kluczowych wydarzeńmającychistotnywpływnarozwójpolskiegomodelurehabilitacji. W pewnym sensie ukoronowaniem założonejszkołysanatoryjnejwczerwcu1968rokubyłapierw-sza matura w liceum ogólnokształcącym ośrodka.Liceum utworzono dzięki staraniom i wpływomwkuratoriumdr.Wierusza.Klasyzprogramemszkołyśredniejutworzonoporazpierwszywroku1963,na-tomiastliceumogólnokształcąceformalnierozpoczęłodziałalnośćwroku1967.DyrektoremszkołyzostałaAlbinaKonoplicka.Należypodkreślić,żedrWieruszszczególnie aktywnie wspierał rozwój pedagogikispecjalnejorazwspomnianejszkoły[18]. Wzakresiedziałalnościnaukowejomawianejpla-cówkibyłyrozprawydoktorskie,zktórychpierwszazostała opracowana na materiale własnym ośrodkaiobroniona w listopadzie 1969 roku. Autorem byłdrmed.AntoniKotwicki–późniejszyjegodyrektor.Tematem pracy była przebudowa kostna po opera-cyjnym wydłużeniu goleni i jej ocena kliniczna. Jej

promotorem był prof. Wiktor Dega. Dr KotwickiwprowadziłwŚwiebodziniemetodęwydłużaniakoń-czynzapomocąaparatudystrakcyjnegowgAbott-An-dersona.Metodastosowanabyłagłówniewegalizacjiskróceń porażennych po poliomyelitis. Imponującebyłorekordoweuzyskanewydłużenie,wynoszące14centymetrów[19]. Rokpóźniejwośrodkuzostałuruchomiony5-sta-nowiskowyoddziałintensywnejterapiipooperacyjnej,któryniestetyumniejszył10łóżekszpitalnych.Od-działpooperacyjnyzostałwyposażonywniezbędnyrespirator do prowadzenia oddechu zastępczego,upacjentówporozległychoperacjachkorekcjiskrzy-wieniakręgosłupa. Sekcjafotograficzno-filmowapowstaławośrodkuwroku1964.JejdusząbyłmgrZenonPiszczyński,doświadczony i znakomity rehabilitant, który odpoczątku swojej pracy Świebodzinie zajmował siędokumentacjąośrodkaikronikąikonograficznąobej-mującąistotnewydarzeniaorazliczneobozysportowe–prowadzoneprzeznasząplacówkę. Przy przyjęciu pacjenta do szpitala sekcja wy-konywała standardową obowiązkową dokumentacjęfotograficzną.Seriawykonanychzdjęćumieszczanabyławfoto-albumieidołączanadohistoriichoroby.Zdjęcia wykonywane były w odpowiednich projek-cjachdokładnieuwidaczniającistniejącedeformacjebudowyiwadypostawy. Przypadki rzadkie i trudne miały dodatkowowykonywana dokumentację filmową w celu analizyimonitorowaniapostępówleczeniaorazdlapotrzebdydaktycznych. Jak wspomniano sekcja zajmowała się równieżdokumentacją obozów sportowo-rehabilitacyjnychiwycieczekwramachpowstałegowośrodkuSzkol-negoKołaKrajoznawczoTurystycznego. Przykładowedanedotyczącepracysekcjifotogra-ficzno-filmowejdoroku1973:

Liczbafotografowanychpacjentów 4�0osób

Liczbawykonanychw.w.pacjentomzdjęć 298�

Diapozytywy �090sztuk

Kinogramy(krótkiesekwencjefilmowe) 48,,migawek”

Filmy 8sztuk

Projekcjefilmowe(seanse) 62

Liczbaosóbnaprojekcjach ��20

Liczbawyświetlonychnaprojekcjachfilmów �96

Filmyświebodzińskiewyświetlanepozaośrodkiem 6

EfektempracydokumentalistówSekcjifotogra-ficzno-filmowejośrodkabyłynastępująceprace: Film„Leczenierehabilitacyjnewprzypadkuwro-dzonegobrakukończyngórnych”,zrealizowanyprzezmgr.Piszczyńskiego–wyróżnionywewrześniu1959na festiwalu w Cannes (!) dyplomem honorowym.


Wfilmie przedstawiony został wspomniany już pa-cjentośrodka,CezaryRusk.Filmtendodatkowozostałwyróżnionytzw.„StatuąMałegoŻubra”naFestiwaluFilmówAmatorskichwBiałymstoku.Równiebardzocennymbyłfilmdydaktycznypt.„Usprawnianechoduwprzypadkachrozległychporażeńwiotkichkończyndolnych”[20]. Na polecenie dr. Wierusza kierownik sekcji fil-mowej,mgrPiszczyński,odbyłdodatkoweszkoleniaspecjalistyczne,m.in.ukończyłwroku1957StudiumFilmowewOśrodkuFilmówNaukowychwWarszawieorazwroku1977uzyskałdyplomukończenia3-let-niegoStudiumFotografiiiFilmurównieżwWarsza-wie.MgrPiszczyńskizadziałalnośćfilmowąotrzymałszereg nagród, m.in. w roku 1968 wysoko cenionąLubuskąNagrodęKulturalną[21]. Naprzełomielat60.i70.stopniowozwiększałasięprodukcjaprzysanatoryjnychwarsztatówortopedycz-nych. Zaczątki wspomnianych warsztatów powstałyjużwokresiedyrekturydr.Leśkiewicza,wlatach1950-1951. Mieściły się one wówczas w prowizorycznychpomieszczeniach.PierwszymtechnikiembyłKonstantyMarchlewski.Zpowodutrudnościwpozyskaniukadry,acozatymidzieniskąwydajnościąwarsztatów–ichdziałalnośćzostałazczasemzawieszona,anastępniewznowionazchwiląobjęciafunkcjidyrektoraprzezdr.Wierusza.Warsztatytworzonebyływceluzaopatrzeniaortopedycznegopoczątkowowyłączniedlapacjentówośrodkaipacjentówambulatoryjnychprzysanatoryjnejprzychodniortopedyczno-rehabilitacyjnej.Produkcjawarsztatówstopniowostałasięnatyleduża,żemogłazaopatrywaćrównieżpacjentówSzpitalaPowiatowego,wktórymstworzonyzostałdziałrehabilitacji.Wlatach70.warsztatyświebodzińskiezaczęłyprzejmowaćczęśćprodukcjiwewspółpracyzPaństwowąWytwórniąPro-tezwPoznaniu.Warsztatyodroku1974podlegałystwo-rzonejwośrodkuWojewódzkiejPoradniZaopatrzenia

Ortopedycznego.Odroku1974poradniazaopatrywałacałośćwojewództwazielonogórskiegoatakże–cojestwarte podkreślenia – wszystkich pacjentów PoradniZaopatrzeniaOrtopedycznegowPoznaniu.OczywiścieczęśćprodukcjinadalodbywałasięwPoznaniu,nato-miastodlewy,przymiarkiiodbiórzaopatrzeniamiałymiejscewŚwiebodzinie.Wpołowielat70.produkcjadlapotrzebośrodkastanowiłazaledwie13%całkowitejprodukcjiświebodzińskichwarsztatów!Natomiastpo-zostałączęśćprodukcjiprzeznaczanonazaopatrzeniedlawojewództwazielonogórskiegoimiastaPoznania.Park maszynowy warsztatów szybko powiększał sięizostałdoposażonyoszeregnowoczesnychurządzeń.Dla zilustrowania produkcji warsztatów i pracy Wo-jewódzkiej Poradni Zaopatrzenia Ortopedycznegopodanodanezarok1974:

Zaopatrzenieortopedyczne Liczbasztuk

Protezykończyngórnychikończyndolnych ��

Aparatykończyngórnychidolnych �92

Gorsety 288

Wkładki �003

Obuwie 900(par)

Liczbaprzyjętychwporadnipacjentów 3395

Liczbawnioskównazaopatrzenieskierowanychdowarsztatów 4003

Możemy dodać, że w poradni zatrudniony byłlekarz(wwymiarze2godzindziennie)jakojejkie-rownik,oraz2technikówi2rejestratorki. WoparciuowarsztatylekarzeitechnicyośrodkazrzeszeniwKlubieRacjonalizacjiiTechnikiopraco-wali szereg oryginalnych i niezwykle praktycznychprzedmiotówortopedycznych,którenastępniebyłyprodukowanedlaróżnychośrodkówrehabilitacyjnychiortopedycznychwPolsce.Byłytom.in.:instrumen-tariumchirurgicznedoskolioz,aparatydystrakcyjnedo wydłużania goleni, tzw. gorset świebodziński dozachowawczegoleczeniaskrzywieńkręgosłupa,ramawyciągowa do zakładania gorsetów gipsowych, ko-lumnybloczkowedoautowyciąguskolioz,orazszeregprotez: kończyn górnych (w tym protez czynnoś-ciowychdladziecizobustronnąamputacjąkończyngórnych),dłoni,przedramion.UnikatowewówczasprotezyczynnościowekończyndladzieciwytwarzanewŚwiebodzinieeksportowanebyłynietylkonarynekPolski,leczrównieżdokrajówówczesnegoblokuso-cjalistycznego,atakżedoRFN(!). Lata 70. można bez przesady uznać za „złotyokres”whistoriiośrodka.Placówkakierowanaprzezdr.Wieruszaotrzymaławroku1975rangęWojewódz-kiego Specjalistycznego Zespołu Rehabilitacyjnego,wktóregoskładwchodziły:

–LubuskiOśrodekRehabilitacyjno-Ortopedyczny;–WojewódzkaPrzychodniaRehabilitacyjna;–WojewódzkaPoradniaZaopatrzeniaOrtopedycz-

nego;DrLechWieruszprzybaseniekąpielowymośrodka


–WojewódzkieWarsztatyOrtopedyczne;–SzkołaPodstawowaiLiceumOgólnokształcące;–ZakładRemontowo-Budowlany.

WwspomnianychlatachdoŚwiebodzinatrafiałynajtrudniejsze,,przypadki”skoliozkierowaneztere-nucałejPolski.Niektóre,,przypadki”zwojewództwPolskiwschodniejzewzględunadługieterminyocze-kiwania,odsyłanebyłycelemleczeniazachowawczegodoinnychośrodkówm.in.doKonstancina[22].Ze-spółchirurgów(Wierusz,Szulc,Kotwicki)osiągałim-ponująceefektyleczeniaskolioz,któreodnotowywanoipodziwianorównieżwEuropieZachodniej[23,24].Należy podkreślić, że operacje korekcji skrzywieniakręgosłupawykonywanewliczbieok.60rocznienaprzestrzeni30latdziałalnościośrodka,odbywałysiępraktyczniebezpowikłań.Ogromnyiniezaprzeczalnyudziałwtychniezwykłychwynikachmiał,obokmiej-scowychchirurgów,poznańskianestezjolog-ortopedaprof.drJerzyGarstka.Byłonpionieremwzakresieanestezji w chirurgii kręgosłupa 10/. Prof. Garstkaodpoczątku istnieniaośrodkaażdopołowy lat70.wykonywał w Świebodzinie niezwykle trudne znie-czuleniawoperacjachskoliozarównocześnieszkoliłmiejscowychanestezjologów. Przypadki wymagające spondylodezy były sta-rannieprzygotowywaneleczeniemwyciągowymorazćwiczeniami,copoprawiałowydolnośćistanogólnypacjentaorazwarunki(korektywnośćkręgosłupa)doprzeprowadzeniaoperacji.Pacjencikwalifikowanibylidozabiegupozaliczeniutestuwydolnościowego,,nastopniu” (test harwardzki). W tym miejscu należywspomniećoosobiedrhab.MarianaKrawczyńskiego,lekarzazInstytutuPediatriiAMwPoznaniu–później-szegokierownikaKlinikiPediatriiidyrektoraInstytu-tu.Nawiązałonwspółpracęzośrodkiemw1967roku(kontynuowanąażdoroku2000).Konsultacjapedia-trycznaiocenastanuogólnegopacjentadokonywaneprzezprof.Krawczyńskiegobyłyjednymzwarunkówkwalifikacjidoleczeniaoperacyjnegoskoliozy. O poziomie omawianego ośrodka kierowanegoprzez dr. Wierusza świadczy fakt, w latach 70. zająłon pierwsze miejsce w Polsce pod względem liczbyoperacjikorekcjiskrzywieniakręgosłupa.NajwiększąliczbęskoliozwośrodkuŚwiebodzińskimwlatach70.i80.zoperowałlek.med.KrzysztofSzulc–ortopeda,specjalistarehabilitacjimedycznej,ordynatorOddziałuOrtopediiII,wroku2001laureatNagrodyim.DrLechaWierusza.Samodzielniewykonałonrekordowąliczbęokoło700zabiegówkorekcjiskrzywieniaispondylode-zyzdostęputylnego.Byłonrównieżautorem5orygi-nalnychpublikacjidotyczącychchirurgiikręgosłupa. W polskim modelu rehabilitacji medycznej, odpołowylat70.wprowadzonounikatowąwskaliświa-

�0/90latPoznańskiejOrtopediiop.cit.,s.294.

towejbliskąwspółpracęośrodkówrehabilitacyjno-or-topedycznychzrejonowymiprzychodniamileczeniawad postawy. Leczenie i wykrywanie wad postawyorazskoliozodbywałosięwgnastępującegoschematu:wmiastachpowiatowychzostałyutworzoneporadnieleczeniawadpostawy,wktórychzatrudnionybyłmgrrehabilitacjiszkolonywKliniceRehabilitacjiwPozna-niu.Poradniaprowadziłaćwiczeniakorekcyjnewadpostawy, natomiast przypadki skrzywień bocznychkręgosłupa kierowane były na dalszą diagnostykęileczeniedoPoradniSkoliozWojewódzkiegoZespołuRehabilitacyjnegodoŚwiebodzina.Systemtenniemaldoskonale umożliwił nie tylko wczesne wykrywa-nie skolioz, lecz również wczesne zapoczątkowanieprawidłowego leczenia zachowawczego. Skutkiempowyższego zmniejszyła się liczba przypadków wy-magającychleczeniaoperacyjnegoorazspadłaliczbadużychzaniedbanychskrzywień,którychkorektyw-nośćoperacyjnabyłaniewielka. Podsumowanie liczbowe wspomnianej działal-nościchirurgówświebodzińskichwzakresieoperacjikręgosłupaprezentowałysięnastępująco:

–od1963 do roku 1989wykonano 1384operacjikorekcjiskrzywieniakręgosłupazespondylodezątylną. Operatorzy ośrodka pod tym względemustanowilipewienrekord,np.Wieruszprzeprowa-dziłich415,Szulc658(najwięcejwskalikraju),aKotwicki260;

–metodąHibbsazoperowano9pacjentów;–metodąCotrela153pacjentów;–metodąHarringtona100pacjentów;–metodą B-W 1122 pacjentów (B-W jest metodą

typuHarringtonazjejoryginalnąświebodzińskąmodyfikacją).Należywspomnieć,żedystraktoryHarringtonaprodukowanebyływUSAiośrodekotrzymał je właśnie ze Stanów ZjednoczonychAmerykiPółnocnejwramachdarów,wliczbie100zestawów.

W latach 1989-1997 zoperowano 520 skolioz.GłównymoperatorembyłwówczasdrMarekGolik,któryjakopierwszywprowadziłwŚwiebodzinieme-todystabilnejkorekcjiWisconsin,anastępniemetodętrójpłaszczyznowejkorekcjiCotrell-Dubousset. Świebodzin był drugą w Polsce palcówką poKlinice w Poznaniu, która wprowadziła leczeniebocznychskrzywieńkręgosłupametodąHarringtona(w1970roku)–metodatastałasięzłotymstandar-dem wleczeniu skolioz na ponad 20 lat. Ortopedziświebodzińscyopracowaliwłasnemodyfikacjemetodyoraz własne oryginalne opatentowane instrumen-tarium BW oparte na technice Harringtona. PrętydystrakcyjneBW(Bącal–Wierusz)opracowanonapodstawie analizy oryginałów Harringtona, dziękipowierzchniowemu utwardzaniu charakteryzowałysię one wytrzymałością dorównującą oryginałowi


iniepowodowałyodczynów.Wcześniejpierwszeim-plantykręgosłupowewykonywanebyłychałupniczowWarsztatachOrtopedycznychośrodka.NastępnieinstrumentariumBW,opracowaneprzezdr.Wieruszawrazzdoc.inż.KazimierzemBącalem,produkowanow Wyższej Szkole Inżynierskiej w Zielonej Górze,stało się ono standardem w leczeniu operacyjnymbocznychskrzywieńkręgosłupawPolsce.Wznako-miteimplantyBWzaopatrywałasię–co jestgodnepodkreślenia–równieżKlinikaOrtopediiPoznaniu,ośrodekrehabilitacyjno-ortopedycznywPoświętnemorazinneplacówkiortopedyczne. Skoliozy przed operacją spondylodezy leczonebyły w latach 70. i 80. zachowawczo uciążliwymigorsetamitypuMilwaukeezkoszembiodrowymwgBlountaorazwielogodzinnymiwyciągamiprzygoto-wującymidoostatecznejkorekcjiskrzywieniardzeńkręgowyizaopatrującegonaczynia. Ortopedzi świebodzińscy opracowali tzw. stółdoautowyciągu.Pacjentpoddanyciągowibiernemuza głowę poprzez pętlę Glissona, mógł dodatkowoczynniezwiększyć jegosiłę(dogranicybólowej)zapomocąwyciąguuruchamianegostopami.Stołyauto-wyciągowestosowanebyłyrównieżwprzedoperacyj-nymprzygotowaniupacjentówzeskolioząwośrodkuwPoświętnem. Wleczeniuidiopatycznychskrzywieńbocznychkręgosłupa Wojewódzki Zespół RehabilitacyjnywŚwiebodzinie stosował następujący algorytm: pa-cjenci(główniedziewczynki)zrozpoznanymskrzy-wieniembocznympowyżej20˚wgCobba,przyjmowa-nibylinaoddział.Przezokres4tygodnipoddawanoichćwiczeniomoporowymmięśnigrzbietu,brzuchaipośladków.Zkoleiprzyskrzywieniachpowyżej35˚stosowanowyciągświebodzińskipo5-6godzindzien-nieprzez2tygodnie.NastępniepacjentowinaramieCotrela zakładano gorset gipsowy na 5-6 tygodni.Wmiędzyczasie Warsztaty Ortopedyczne opraco-wywałygorsettypuMilwaukeezkoszembiodrowymwg Blounta. Wykonywano radiogram w gorsecieioznaczano kąt korekcji. Pacjent opuszczał oddziałzzaleceniemstosowaniagorsetu23godzinynadobęorazwykonywaniaprzez30minutćwiczeńoporowychmięśnitułowia.Kontroleodbywałysięco2,następnieco 3 miesiące. Wykonywano kontrolne radiogramyibadanie spirometryczne. Oceniano test Rissera,

przywynikudodatnimwykonywanoteststabilizacjikątawygięciawgMoe:porównującwspomnianykąt,zibezgorsetu.Różnicaponiżej5°wteściestabilizacjiprzy braku progresji bocznego wygięcia i dodatnimteście Rissera pozwalała na stopniowe ograniczaniestosowaniagorsetu.Progresjadowartościbocznegowygięciapowyżej50°ibrakstabilizacjistanowiłynaogół około 15 roku życia wskazanie do operacyjnejkorekcji i ostatecznej spondylodezy przy użyciu in-strumentariumB-W[25]11/.PooperacjistosowanogipsCotrelanaokoło4miesiące. Niewątpliwieznakomitewynikileczeniaskoliozuzyskiwane w Świebodzinie spowodowały olbrzyminapływpacjentówzróżnychstronPolski.Ichliczbęz uwzględnieniem podziału na regiony, z którychkierowanibylidoŚwiebodzina,przedstawiaponiższatabela,obejmującalata1970-1974. Naprzestrzenilat70.wośrodkuświebodzińskimmiałomiejsceszeregistotnychwydarzeń,którecelowoprzedstawiamjedyniewzapisiekronikarskim;każdebowiemznichmożnazaopatrzyćwszerokikomentarz,któryjednakzewzględunatematniniejszejdysertacjiuważamzazbędny. I tak: w styczniu roku 1970 ośrodek otrzymał2 wyróżnienia w Wojewódzkim Turnieju MłodychMistrzów Techniki i Racjonalizacji; po 20 latachkierowania ośrodkiem dr Wierusz otrzymał OrderBudowniczychPolskiLudowej.ZtejokazjigratulacjeWieruszowi składał m.in. prof. Dega pozytywnieoceniającdorobekświebodzińskiegoośrodka[26]. Wdniach21-22września1973ośrodekbyłporazpierwszyorganizatorem igospodarzemXVDniOrtopedycznych(miejscemobradbyłpięknyŁagówLubuski).Wkonferencjirównieżuczestniczyłprof.Dega.OrtopedzizeŚwiebodzinaprzedstawiliwłasnewynikiimetodyleczeniaskolioz.Olbrzymimsukce-sembyłfakt,żeProf.Degazaproponowałwówczas,by leczenie skolioz w Polsce odbywało się wedługschematuświebodzińskiego12/.

��/ RomanSpiller.Wpływnieoperacyjnegopostępowanianaprzebiegpierwotnego bocznego wygięcia kręgosłupa w piersiowej pra-wostronnej idiopatycznej skoliozieudziewcząt.Pracadoktorska,Świebodzin�990(promotorprof.dr.hab.med.KarolBernardczyk)–maszynopiswposiadaniuautoraniniejszegoopracowania.

�2/ Wywiadautorazlek.KrzysztofemSzulcemz24.0�.2006(wzbio-rachautora).

Rok ZielonaGóra Szczecin Poznań Koszalin Katowice Warszawa Bydgoszcz Gdańsk Wrocław Łódź Opole Inne ŁączniebezZielonejGóry Razem

�9�0 228 4� 22 24 23 8 �� 2 5 9 4 �� 6� 389

�9�� 264 60 30 28 32 6 9 3 � 3 2 �5 �95 459

�9�2 26� 5� �2 �3 36 9 6 8 � 5 4 �6 �6� 428

�9�3 2�8 52 �� 2� 30 9 �� 4 �5 3 5 �8 �85 463

�9�4 24� 49 �� 28 50 6 20 6 �2 5 5 �� 2�5 456

Razem �2�2 253 98 ��4 �� 38 5� 23 46 25 20 �� 959 2�95


Zaczęli pojawiać się znakomici goście, którzyprzybywali do Świebodzina ściągani znakomitymiosiągnięciamiomawianegoszpitala.Itak:

–Wpaździernikuroku1973byłatusekretarzGene-ralnyRadyPoloniiAmerykańskiejzUSA–AdelaŁagodzińska;

–Wdniu16stycznia1974szpitalgościłdyrekto-ra Instytutu Rehabilitacji w Houston (USA) drW.Spencera;

–4kwietnia1974świebodzińscyortopedzigościliprof.E.MarquardtazklinikiwHeidelbergu;

–14lipca1974wośrodekwizytowałMinisterZdro-wiaMarianŚliwiński,którygościłwŚwiebodziniezokazjiotwarciawpobliskimSzpitaluMiejskimdziałurehabilitacji(działtenotwartoprzyoddzialechirurgicznym).

–Wdniu2września1974nastąpiłonadanieszko-le przy ośrodku imienia Marii Grzegorzewskiej(1888-1967) [27]. Prof. Grzegorzewska byłatwórcąpedagogikispecjalnejwPolsce,założyciel-ką Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnejw Warszawie. Odwiedzała ona ośrodek wraz zeswoimistudentami.

–We wrześniu 1974 rozpoczęła działalność grupa„OPTY”–stowarzyszeniebyłychpacjentówośrod-ka.Wplacówceodbyłsiępierwszyichzjazd.Grupaprzezponad30latorganizowałacykliczniespot-kania,wycieczkiiwykłady.Prezesemiaktywnymdziałaczem„OPTY”odwielulatbyłpacjentośrod-ka, mgr inż. Andrzej Medyński, jego małżonkaElżbietabyłapierwszym,,przypadkiem”skoliozyzoperowanymprzezdr.WieruszawŚwiebodziniew1963roku.WyjaśnijmyżeOPTYtonazwajach-tuLeonardaTeligi,któregoimięnastępnienosiłoSzkolneKołoKrajoznawczeTurystycznezałożonew ośrodku przez dr. Wierusza i mgr. Jana Sobo-cińskiego.SKKTzostałoprzekształconewOPTYwroku1974[28];

–W październiku 1974 r. ośrodek wizytowali mi-nistrowie zdrowia Polski i NRD – wiceministerprof.drmed.J.Grendaorazministerprof.drmed.L.Mecklinger.

WmiędzyczasiedrLechWieruszwrazzdoc.inż.K.BącalemzWyższejSzkołyInżynierskiejwZielonejGórzeuzyskalipatentnawspomnianewyżejinstru-mentariumdokorekcjiskoliozy,wzorowanenainstru-mentariumHarringtonanazwanetechnikąB-W(nrpatentuP-178097). Natomiast dnia 28 maja 1975 ośrodek uzyskałstatusWojewódzkiegoSpecjalistycznegoZespołuRe-habilitacyjnegodecyzjąWojewodyZielonogórskiegonr 31/75. Było to związane z wprowadzoną przezMZiOSogólnokrajowąstrukturąorganizacjirehabi-litacjimedycznej.Wnowejnomenklaturzeośrodekstanowiłstopieńreferencyjnościpodlegającyjedynie

KliniceRehabilitacjiwPoznaniuiKrajowemuZespo-łowiSpecjalistycznemuds.Rehabilitacji,któryzastąpiłdotychczasowejednoosobowestanowiskoSpecjalistyKrajowego[29]; Dalszeznamiennewizytacjestałysięniemalrze-cząpowszechną.Itaknp.wkwietniu1976wośrodkuprzebywał Klaus Zielke – czołowy ortopeda skolio-zologzRFN.Uznałon,iżzarównometodyleczeniaskoliozjakiwyposażenieośrodkaświebodzińskiegodalekoprzewyższająklinikizachodnioniemieckie–coznalazłoswójwyrazwjegoartykuleopublikowanymwNiemczech[30].SkutkiemtegouzyskałondużedotacjenarozwójchirurgiikręgosłupawRFNorazotworzyłpodobnydoŚwiebodzińskiegoośrodekwBadWildungen[31].OnawiązaniuwspółpracyzKlausemZielkezadecydował,jaktonierazsięzdarza,przypa-dek–jednazpacjentekośrodkaoperowanazpowoduskoliozywyemigrowaładoRFN.Tampodczaskontrolilekarskiej Zielke zadał jej pytanie, w którym staniewUSAmiaławykonanyzabieg[32].Fakt,iżoperacjaileczenienanajwyższymświatowympoziomieodbyłosięwdawnym,,niemieckimmiasteczku”SchwiebusskłoniłKlausaZielkedonawiązaniawspółpracyzdr.Wieruszem. 18maja1977odbyłasiękolejnawizytaministrówzdrowiaPolskiiNRD.Obecnibylirównieżwicemi-nisterprof.GrendaorazwiceministerH.Tscherisch.Został wówczas uroczyście podpisany protokółoprzedłużeniuwspółpracymedycznejPRLiNRD. Wlistopadzie1977rokuwośrodkuodbyłsięIVTydzieńMedycynyPRLiNRD.Obradyprzebiegałypodhasłem„Opiekamedycznanaddziećmiimłodzie-żąniepełnosprawną”. Zmieniłasięinfrastrukturaszpitala,np.wlipcu1978zostałaoddanadoużytkunowafrontowaprzy-budówka, w której ulokowana została WojewódzkaPoradnia Rehabilitacyjna – następnie umieszczonowniejporadnięośrodkaLORO-MEDfunkcjonującajakoNZOZ.Podkonieclat70.,wrazzzałamaniemsięogólnokrajowejprosperity,drWierusznapotykałna coraz większe problemy w rozbudowie ośrodka.Podobnie było z przybudówką poradni – kiedy byłzmuszony pozyskiwać materiały wszelkimi – nawetniedokońcazgodnymizprawem–sposobami[33]. Od26do27maja1979wramachuroczystości30-leciaośrodkaodbyłasiękonferencjant.Problematykaleczeniaskolioz.Wygłoszononastępującereferaty:

1. ZhistoriiOśrodkaRehabilitacyjnegowŚwiebo-dzinie–drLechWierusz;

2. Skolioza,jejprognozaileczeniewświetleosiąg-nięćlatostatnich–drLechWierusz;

3. LeczeniezachowawczegorsetemMilwaukee–drRomanSpiller;

4. Wydolnośćtreningowaskoliozzeskrajnieniskimwskaźnikiemoddechowo-krążeniowymuznanych


zanieoperacyjne–mgrWFPiotrWłodyka,lek.med.KrzysztofSzulc,drhab.MarianKrawczyń-ski,idrStefaniaŁuczak;

5. Aspekty psychologiczne leczenia skolioz – mgrpsych.GrażynaWędłowska;

6. Leczenie operacyjne skolioz techniką BW – drLechWieruszidrAntoniKotwicki;

7. Rozwiązaniekonstrukcyjnepodwójnegokontrak-toradoleczeniakręgosłupa–doc.inż.KazimierzBącal;

8. Przeciwwskazania zawodowe w skoliozie – lek.med.WandaKotwicka;

9. Faktyzdarzeniazhistoriiośrodka–filmyilustra-cje–mgrZenonPiszczyńskiiW.Królik.

10. Podsumowanie–prof.WiktorDega13/. Wpaździerniku1979wośrodkudobyłosięspot-kaniewszystkichlekarzywojewódzkich,podczasktó-regodrWieruszwystąpiłzprelekcjąpt.Problematykaleczeniaskolioz.

Lata osiemdziesiąte

Lata 80. przebiegały w ośrodku bez istotnychzmian w kwestiach merytorycznych. Profil ho-spitalizowanych w większości dotyczył pacjentówzskoliozami,którymprzeznaczonookoło120łóżek.Poza tym leczone były operacyjnie i zachowawczowrodzonezwichnięciastawubiodrowego,któredoty-czyłynajmłodszychpacjentówzajmującychOddziałOrtopedii III (znajdujący się w Zamku) któregoordynatorembyłaznanychirurg-ortopedalek.med.GenowefaAbłażej.LeczonorównieżdziecizchorobąPerthesa, złuszczeniem głowy kości udowej oraz zestopąkońsko-szpotawą,itp.Znacznągrupępacjentówstanowiłydziecizmózgowymporażeniemdziecięcym–wymagającesystematycznychćwiczeńorazleczeniaoperacyjnegoprzykurczówspastycznych. Wczerwcu1980lekarzeośrodkaprzeprowadziliKonferencję Szkoleniową dotyczącą gorsetowaniaskolioz. Kolejnyetapwdziejachośrodkawiążesięzdniem6 maja 1982, gdy na emeryturę przeszedł dr LechWierusz – niekwestionowany twórca największychsukcesówimiędzynarodowejrenomyośrodkaświe-bodzińskiego.Odszedłzestanowiskadyrektorapo31latachadministrowania.Uroczystośćokolicznościowaodbyłasięzudziałemcałejzałogiośrodka.Przema-wiali m.in. mgr Piszczyński – najbliższy wieloletniwspółpracownikWierusza,atakżebylipacjenci,m.in.JaninaOchojska,którąWieruszzpowodzeniemukry-wałwośrodkupodczas internowaniawroku1981.Ustępujący dyrektor otrzymał szereg podziękowań,m.in.odbyłychwspółpracownikówzKorei.Atakżespecjalnylistodprof.Degi.Wliścietympoznański

�3/Programkonferencji,wposiadaniuautora.

ortopeda przypomniał historię rozwoju placówki,wyraziłnajgłębszypodziwdlaofiarności,pracowitościiumiejętności fachowych swojego ucznia; przypo-mniał też, iż Świebodzin przez lata stał się w dzie-dzinieortopedii i rehabilitacji instytucjawzorcową,miejscemszkoleńipokazowychwizytacjidlalekarzyinajwybitniejszychekspertówzPolskiizagranicy. Poprzejściunaemeryturę,mimopogarszającegosię stanu zdrowia, do października 1985 Wieruszpracowałwporadniośrodka,anastępniedo28lutego1987wŚwiebodzińskiejSpółdzielniInwalidów„Po-stęp”.

3. Nowy etap w dziejach ośrodka pod kierownictwem Antoniego i Wandy Kotwickich, lata 1982-1992

PoprzejściuLechaWieruszanaemeryturęfunkcjędyrektora placówki objął dr med. Antoni Kotwicki.Pracęwzakładzierozpocząłwroku1955,bezpośred-niopoukończeniustudiówmedycznychwPoznaniuwrazzżonąWandą–równieżlekarzem.Podkierow-nictwem Wierusza uzyskał specjalizację II stopniaw ortopedii a następnie w rehabilitacji medycznej.Doktoratobroniłwroku1969–promotorempracybyłprof.Dega. Wtymokresie,któryjakuprzednio,zpodobnychwzględów przedstawiam w zapisie kronikarskim,miałymiejscenastępująceistotnedlaośrodkawyda-rzenia:

–Wpaździerniku1982odbyłasięwizytadrM.Zin-klazKlinikiOrtopedycznejwDreźnie(NRD);

–Wlutym1983wŚwiebodzinieprzeprowadzonopołączonezebraniePTOiTOddziałuPoznańskie-goiZielonogórskiego.Uczestniczyliwnim:prof.Dega z dr Marią Deżyną, prof. A. Senger, orazlekarzwojewódzkiW.Kubacki;

–Wkwietniu1983jubileuszXXX-leciaobchodziłyWojewódzkieWarsztatyOrtopedyczne;

Dnia 3 października 1983 roku dyrektor, dr.AntoniKotwicki,będącuproguwielkiejkarieryjakoortopedainiezwyklesprawnyorganizacyjniedyrektorplacówki,mając54latazginąłwwypadkusamochodo-wymwmiejscowościGolina.Pojegotragicznejśmiercitymczasowo dyrektorem został lek. med. RomanSpiller–ortopeda,specjalistarehabilitacjimedycznej.Od1lipca1984do31marca1992rokudyrektoremośrodkabyłalek.med.WandaKotwicka–specjalistarehabilitacji medycznej, która będąc jednocześniekonsultantemwojewódzkimwzakresierehabilitacjimedycznej,pełniłaswojeobowiązkibardzosprawniemimogłębokiejrecesjiekonomicznejkrajuizapaścisłużbyzdrowia. W tym okresie ścisłą współpracę z Ośrodkiempodjąłdoc.drhab.KarolBernardczyk(zKlinikiOr-


topediiówczesnegoInstytutuOrtopediiiRehabilitacjiAkademii Medycznej w Poznaniu), pełniąc funkcjękonsultantawojewódzkiegowdziedzinieortopedii.W ośrodku zajmował się operacjami wrodzonychzwichnięć stawu biodrowego m.in. stosując metodęosteotomiidetorsyjno-dewalgizujacejitransiliakalnejwgsposobuDegi. Zinnychważnychwydarzeńnależyodnotować,iżwlutym1984rokuwauliszkolnejośrodkaodbyłosięWyjazdoweKolegiumZespołuWydziałuZdrowia.Obradomprzewodniczyłlekarzwojewódzkidrmed.W.Kubacki.TematemobradbyłaocenadziałalnościWojewódzkiegoSpecjalistycznegoZespołuRehabili-tacyjnego.Wrokpóźniej,wstyczniu1985przepro-wadzono sesję naukową z okazji 25-lecia PolskiegoTowarzystwaWalkizKalectwemi20-leciaOddziałuWojewódzkiegoPTWK.TematemsesjibyłoDzieckozuszkodzonymnarządemruchu.Wobradachuczestni-czylim.in.prof.Dega,prof.Hulek,drLechWierusz.Wsesjiuczestniczyłoponad80osób. Pod koniec wspomnianego roku, w listopadzie1985gościławośrodkudelegacjalekarskazCottbuswNRDzainteresowanasukcesaminaszejplacówki.PodczastejwizytyobecnibyliczołowiprzedstawicielewładzmiastaŚwiebodzina. Kolejneznamiennewydarzeniawiązałysięzosobądr.LechaWierusza,któryzmarłwdniu18grudnia1987–będącjużzażycialegendąortopediiirehabi-litacji.Wuroczystościachpogrzebowych(22grudnia1987)licznieuczestniczyliortopedziirehabilitanciorazbylipacjenciośrodkazcałejPolski. Dnia 17 grudnia 1988 odsłonięto tablicę pa-miątkową,visavisośrodka,nabudynku,wktórymmieszkałdrWierusz. Ważnymitrwałymupamiętnieniemświebodziń-skiegolekarzabyłoustanowieniewroku1989przezOddział Wojewódzki Polskiego Towarzystwa WalkizKalectwemwZielonejGórzeNagrodyimDrLechaWierusza – przyznawanej za wybitne osiągnięciawwalcezniepełnosprawnością.Pierwszymilaureataminagrodyzostali:prof.WiktorDega14/;lek.med.JanDo-lecki–ortopedazaSzpitalaWojewódzkiegowZielonejGórze;mgrZenonPiszczyński–wieloletnikierownikdziałurehabilitacji.Natomiastwkolejnejedycji,wroku1990,laureatemNagrodyimdrLechaWieruszazostaładyrektorośrodkadrWandaKotwicka. Wczerwcu1990wŚwiebodziniewWZRodbyłasię Narada Krajowego Zespołu Specjalistów Woje-wódzkich ds. Rehabilitacji podczas której przepro-wadzono referendum w sprawie nadania zakładowiimienia Lecha Wierusza. Zdecydowana większość(157/170)opowiedziałasięza.

�4/ ReginaDachówka.PusteMiejsce.„GazetaLubuska”z�/2 lipca�989,s.�-3.

Dalszadziałalnośćnaukowazespołuzaowocowaławroku1990kolejnąoryginalnąiinteresującąpracądoktorskąopracowanąnapodstawiemateriałuośrod-ka obronioną przez dr. Romana Spillera. Tematempracy był Wpływ nieoperacyjnego postępowania naprzebiegbocznegowygięciakręgosłupawpiersiowejprawostronnej idiopatycznej skoliozie u dziewcząt.Promotorem pracy był współpracujący z ośrodkiemdoc.dr.hab.KarolBernardczyk.DysertacjaomawiaławynikizachowawczegoleczeniaskoliozgorsetemtypuMilwaukee. Pracę wykonano na podstawie analizyjednorodnej(jednejznajwiększychwpiśmiennictwiefachowym)grupy111dziewcząt,zprawostronnymskrzywieniem kręgosłupa w odcinku piersiowym,leczonychwośrodkuwlatach1970-1987.

4. Ośrodek pod kierownictwem dr. med. Marka Golika w latach 1992 -1996

Dr med. Marek Golik, pracujący w ośrodku od1989 roku, objął funkcję dyrektora placówki dniu1kwietnia1992.Doktoratuzyskałw1990naWydzia-leLekarskimIIAkademiiMedycznejwWarszawie.Te-matemrozprawybyłoŚródoperacyjnemonitorowaniefunkcjirdzeniakręgowegowskoliozachprzypomocysomatosensorycznychpotencjałówwywołanych.DoWZRwŚwiebodzinieprzeniósłsięwrazzżonąDa-nutą–specjalistąortopedą. W okresie dyrektury dr. Golika profil ośrodkazostałposzerzony.Nowyszef,będącpostażuwIn-stytucieIlizarowawKurganienadIrtyszem(miastowe wschodniej Rosji), wprowadził w Świebodzinieoperacje egalizacji kończyn nagłaśnianą wówczasmetodąIlizarowa.Równieżjakopierwszywośrodkurozpoczął operowanie skolioz metodą trójpłaszczy-znowej korekcji Cotrel-Dubousset. Golik pierwszywośrodkustosowałrównieżmetodęstabilnejkorekcjiwgWisconsinpolegającąnapołączeniuprętadystrak-cyjnegozselektywnątrakcjąpoprzecznąposzczegól-nychkręgówzapomocąpopręgów(WSSI–Wisconsin Selective Spine Instrumentation). Sposób C-D z jegoobecnymimodyfikacjamistałsięstandardemwlecze-niuskoliozibyłrutynowostosowanywŚwiebodzinie.TatrójpłaszczyznowametodadawaławiększyzakreskorekcjibocznegoskrzywieniawstosunkudometodyHarringtona,możliwośćderotacjizrotowanychkrę-gówiodtworzeniazmniejszonejprzyskolioziekyfozypiersiowej(zapobiegazjawiskuflat back syndrome).Dużastabilnośćpooperacyjnaniewymagałastabili-zacjiwgipsieCotrelajakmiałotomiejscewmetodzietypu Harringtona, którą był Świebodziński systemB-W. W ośrodku wprowadzono wówczas równieżtechnikękorekcjiskrzywieniakręgosłupawodcinkulędźwiowym z użyciem śrub transpedikularnych.Wprowadzono również metodę korekcji pośredniejbocznegoskrzywieniakręgosłupawgMoezapomocą


pojedynczegoprętadystrakcyjnegobezuzyskiwaniaspondylodezy–stosowanąjakozabieg,,ratunkowy”wniektórychprzypadkachagresywnieprogresującychskoliozprzeduzyskaniemdojrzałościkostnejiosta-tecznąspondylodezą.Wprowadzonowówczas–dziękiwsparciuKlinikiOrtopediiDziecięcejAMwPoznaniu–będącąnowościąnaświeciemetodęoperacjistopykońsko-szpotawej,mianowiciecałkowiteuwolnienieokołoskokowezcięciaokrężnegoCincinnati. Ważniejszym wydarzeniem dziejów ośrodkazomawianegoprzeznasokresubyłoprzygotowanieIX Sympozjum Sekcji Spondyloortopedii PTOiT(sympozjum zorganizowano w Łagowie Lubuskimwewrześniu1993).Wtymczasiewstyczniu1995,zinicjatywyzałogiośrodkaorazdyrektoradr.MarkaGolika, wojewoda zielonogórski zatwierdził zmianęnazwyośrodkazWojewódzkiegoZespołuRehabili-tacyjnego na Lubuski Ośrodek Rehabilitacyjno-Or-topedyczny dla Dzieci i Młodzieży w ŚwiebodzinieimieniadoktoraLechaWierusza(LORODiM). Wkwestiachmerytorycznychdotyczącychlecze-niaośrodekkierowanyprzezdr.Golikakontynuowałwypracowanyprzezlataschematkompleksowejreha-bilitacjipacjenta:zpełnądiagnostykąnarząduruchu,leczeniemoperacyjnym,kinezyifizykoterapią,lecze-niemzachowawczym,zaopatrzeniemortopedycznymorazszkołą.DrGolik,mającwperspektywiezbliżającąsię reformę w służbie zdrowia, mimo nacisków nienależał do zwolenników skracania pobytu dzieckaniepełnosprawnego w ośrodku. Będąc zdecydowa-nymprzeciwnikiemtegotrendumającegonauwadzeprzedewszystkimsprawyekonomicznepodkreślał,iżwdługotrwałymprocesierehabilitacjiistotnejestwy-tworzeniepewnejspołecznościwśróddzieci,wktórejoneucząsiężyciazkalectwem[35]. BędącprzeciwnikiemnowejpolitykiwzakresiesłużbyzdrowiawPolsceorazwzwiązkuzpojawieniemsięproblemówzdrowotnychdrMarekGolikzmuszonybyłzrezygnowaćzfunkcjidyrektora.

5. Schyłek XX wieku. Ośrodek pod kierownictwem dr med. Jacka Kaczmarczyka w latach 1996-2000

Wdniu4kwietnia1996nadyrektoraLubuskiegoOśrodkaRehabilitacyjno-OrtopedycznegodlaDziecii Młodzieży decyzją komisji konkursowej powołanyzostałdrJacekKaczmarczyk–starszyasystentKlinikiOrtopediiówczesnegoInstytutuOrtopediiiRehabi-litacjiAkademiiMedycznejwPoznaniu,wiceprezesPolskiegoTowarzystwaKręgosłupowego.Tytułdok-toranaukmedycznychuzyskałw1996napodstawiepracyTomokomputerowaocenaderotacjikręgosłupaoperowanegometodąCotrell-Dubousset[36].Tymsamym ośrodek powrócił do bliższej współpracyzKlinikaOrtopediiwPoznaniu.

Wlatach1996-97ośrodek,jakoponadregionalnecentrum leczenia deformacji narządu ruchu, nadalzajmowałsięnadalgłównieortopediądziecięcą.Dy-rektorpodjąłdziałaniamającenacelureorganizacjęimodernizację ośrodka – pozyskał fundusze naremontsalioperacyjnejizakupsprzętu,orazrozbu-dowęciąguambulatoryjnego.Środkiuzyskałm.in.odUrzęduWojewódzkiegoorazpowstałegowroku1991PFRON.DyrektorstarałsięzainteresowaćdecydentówspecyfikąipotrzebamiLORO.MiałymiejscerównieżpewnepróbypozyskaniaśrodkównaremontzamkuodFundacjiPolsko-NiemieckiejispadkobiercyroduvonKnobelsdorf15/. Wpołowie1998rokudoszłodokonfliktumiędzydyrekcjąszpitalaazielonogórskafirmąLfC–produ-centem implantów kręgosłupowych wywodzącymsię zzielonogórskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej.ZwiązanipersonalniezLfCwojewodazielonogórskioraz prezes rady społecznej LORO doprowadzili doodwołaniazestanowiskadyrektoraośrodka,gdytenzaprzestał zamawiania implantów kręgosłupowychprodukcjiLfC.Implantyteprzynieumiejętnymobcho-dzeniusię–opiniadr.TadeuszaUrbanazWrocławia– powodowały znaczną ilość odczynów a następnieprzetokwokresienawetrokupooperacji,wzwiązkuz tym dyrektor dr Kaczmarczyk zmuszony był za-przestaćichstosowania.Placówkępoddanowówczaskontroli finansowo-gospodarczej, a dyrektor stanąłprzedkomisjąds.dyscyplinyfinansowej[38].Wobeczbliżającejsięrestrukturyzacjiszpitaliwrazzreformąw służbie zdrowia całość nabrała dużego rozgłosu.PracownicyLOROwwiększościpopierającydyrektoraogłosiliprotestiokupacjębudynku[39].Wobecnie-merytorycznegopodłożadecyzjiodwołaniadyrektoraibrakuformalnychuchybieńwzarządzaniuplacówką,drJacekKaczmarczykpozostałnastanowisku. W 1999 ośrodek został przekształcony w Sa-modzielny Publiczny Zakład Opieki ZdrowotnejirozpocząłfunkcjonowaniewsystemieKasChorychzawarciuumowyzLubuskąRegionalnaKasąChorych.Ośrodekposiadałwówczas125łóżek. Profil chorób pacjentów kierowanych do oma-wianejplacówkizostałposzerzony.Ośrodekpodjąłsięleczeniaortopedycznegoirehabilitacyjnegodorosłychwzakresiehospitalizacjiizabiegówplanowych,zwy-łączeniem przypadków urazowych. Nazwa ośrodkazostał skrócona do Lubuskiego Ośrodka Rehabili-tacyjno Ortopedycznego im. Dr. Lecha Wierusza.Reformaplacówkispotkałasięzkrytykaspołeczną,alokalnemediapodkreślałynegatywnyjejwydźwięk[40,41,42]. WośrodkukomórkaorganizacyjnaSzkołaPodsta-wowaiLiceumOgólnokształcącezostałazastąpiona

�5/RobertBobrowskiKłopotyzzamkiem,,OkoliceNajbliższe”�99�.


przez Ośrodek Szkolno-Wychowawczy przy LORO,który w formie szczątkowej przejął funkcje dotych-czasowej szkoły. W szpitalu prowadzono równieżnauczanieprzyłóżkowe. Wpomieszczeniachdawnejszkołyotwartyzostał22-łóżkowy Oddział Neuroortopedii i Rehabilitacji(NOiR), który zajmował się kompleksowym za-chowawczym leczeniem dysfunkcji narządu ruchuudzieci, współpracując z zabiegowym OddziałemOrtopedii. Leczono w nim dzieci z dysfunkcjamitakimi jak przykurcze spastyczne w MPD, chorobaPerthesa, złuszczenie głowy kości udowej, chorobaScheuermanna,skoliozy,dystrofiemięśniowe,dziecipo wrodzonej przepuklinie oponowo-rdzeniowej.Z placówką współpracował prof. dr hab. WojciechSłużewski – kierownik Kliniki Chorób ZakaźnychiNeurologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akade-mii Medycznej w Poznaniu. W ośrodku – zgodniezświatowymistandardami–matkileczonychdziecimogłyprzebywaćwrazznimiwszpitalu,korzystajączznajdującegosięwnimhotelu. W ciągu ambulatoryjnym umieszczono zespółporadniortopedyczno-rehabilitacyjnych funkcjonu-jącychjakoNiepublicznyZakładOpiekiZdrowotnej(NZOZ) na osobnej umowie z publicznym płatni-kiem. Poradnia zajmowała się leczeniem w pełnymzakresiechoróbnarząduruchuudzieci idorosłychzwyłączeniemprzypadkówurazowych.ProwadzonabyłaPoradniaPreluksacyjnazdiagnostykąUSGsta-wówbiodrowych,ponadtoośrodekprowadziłgabinetleczeniatoksynąbotulinową. Wlatach1997-2000ośrodekświebodzińskizmie-niłdotychczasowycharakter–zostałprzekształconywcentrumleczenianarząduruchudladzieciidoro-słych. W zakresie chirurgii narządu ruchu ośrodekposiadał dwa 25-łóżkowe oddziały ortopedyczne.

PlacówkaspełniaławymogiInternational Organisation for Standarization (ISO).Ilośćoperacjizokoło200rocznie w latach 70. została zwiększona do około1000. Wykonywano między innymi następująceprocedury:operacjekorekcjiskrzywieniakręgosłupazdostęputylnegozapomocąnajnowszychsystemów,wrazzoperacjamizużyciemśrubtranspedikularnychoraz operacjami metodą Galvestone; operacje usu-nięciagarbużebrowego(gibbektomie),discektomie,stabilizacje międzytrzonowe oraz protezy krążkówmiędzykręgowych,endoprotezoplastykęstawówbio-drowych, endoprotezoplastykę stawów kolanowychcałkowitąipołowicza(resurfacingmetodąOxford),pełenzakreszabiegówendoskopowychstawukolano-wego(rekonstrukcjawięzadłakrzyżowegoprzedniego,rekonstrukcja łąkotek, mozaikoplastyka chrząstki,itp.),zabiegiosteotomiiotwierającejpiszczeli,pełenzakres chirurgii ręki wraz z rekonstrukcjami ner-wówiścięgien,endoprotezoplastykąbarkuiłokcia.Wzakresieortopediidziecięcejprzeprowadzanom.in.całkowiteuwolnienieokołoskokowezcięciaCincinnatiwstopiekońsko-szpotawej,operacjetenotomiiścięgnaAchillesa wg Ponsettiego, wielopoziomowe operacjeusuwania przykurczów kończyn dolnych w niedo-władachspastycznych,operacjepełnejrekonstrukcjiwrodzonych zwichnięć biodra metodą osteotomiidetorsyjno-dewalgizującejitransiliakalejwgsposobuDegi. W ośrodku zorganizowana została przez mgrElżbietę Stasiak Sekcja Hippoterapii, do której na-leżące dzieci pod kontrolą terapeutów wykonywałyćwiczenia,jeżdżącnakoniach. Wczerwcuroku2000obchodzono50-lecieszkołyim.MariiGrzegorzewskiejprzyLubuskimOśrodkuRehabilitacyjnoOrtopedycznym.ZtejokazjiwSaliKolumnowejUrzęduMiejskiegoodbyłasięuroczystaakademia.

1. Kaczmarczyk J. Lubuski Ośrodek Rehabilitacyjno-Ortopedyczny w Świebodzinie [w:] 90-lecie ortopediipoznańskiej.ŁempickiA(red).OddziałPoznańskiPTOiT,Poznań2003:214.

2. SzyłkoM.100latSzpitalaŚw.JózefawŚwiebodzinie.GazetaŚwiebodzińskazdnia13września1995.

3. Wierusz L. Wywiad dla czasopisma „Nadodrze” z lipca1979.

4. Bobrowski R. Kłopoty z zamkiem. Okolice Najbliższe1997.

5. LechWierusz–wywiaddlaczasopisma„Nadodrze”zlipca1979.

6. WypowiedźLechaWierusza(6kwietnia1974)naAkademiiwośrodkuŚwiebodzińskimwprzeddzień„DniaPracownikaSłużbyZdrowia”.

Piśmiennictwo / References

7. „Literatura”zpaździernika1977. 8. Dega W. O polskim modelu rehabilitacji w okresie jego

powstawania[w:]WiktorDegaznanyinieznany.Stasiewicz-JasiukowaI(red).AM,Poznań2000:148.

9. Medical Mission to Poland. An informal report onRehabilitation of the Disabled by Howard A. Rusk, NewYorkCity,March1950.

10. Bogutyn H. Wiktor Marian Dega, ein grosser Orthopädeund Mittler zwischen deutscher und polnischerOrthopädie-VersucheinerBiographie.DissertationausderOrthopädischen Klinik des St. Vincenz-Hospitals Brakel/Westfalen1985:30.

11. Wywiad z L. Wieruszem. „Literatura” z października1977.

12. AnnałyZłotegoWieku,pracazbiorowa,Świebodzin2006.


13. Łempicki A (red). 90 lat poznańskiej ortopedii. OddziałPoznańskiPTOiT,Poznań2003:248.

14. SpillerR.Wpływnieoperacyjnegopostępowanianaprzebiegpierwotnego bocznego wygięcia kręgosłupa w piersiowejprawostronnej idiopatycznej skoliozie u dziewcząt. Pracadoktorska.Świebodzin1990.

15. Wędłowska G, Piszczyński Z. Panorama dwudziestoleciaAmatorskiego Klubu Filmowego Lubusz, Świebodzin1982.

16. Kronika ważniejszych wydarzeń z woj. zielonogórskiego1963.

17. Humanitaryzmnausługachekonomiki.„SłużbaZdrowia”zmaja1968.

18. Wierusz L. Rola szkoły w procesie rehabilitacji leczniczejdzieckakalekiego[w:]20latszkoływsanatorium.SzkołaPodstawowa i Liceum Ogólnokształcące przy SanatoriumRehabilitacyjno-OrtopedycznymwŚwiebodzinie1969.

19. DegaW(red).Ortopediairehabilitacja.PZWL,Warszawa1984,II:834.

20. Kronika ważniejszych wydarzeń z woj. zielonogórskiegoz1963roku.

21. Łapszyński G. Magister [w:] „Najbliższe Okolice”,Świebodzin1989.

22. Wywiad z Lechem Wieruszem Żyć dla ludzi „Nadodrze”zlipca1979.

23. ZielkeK.SkolioseundKyphoseOperativeBehandlungvomvorderemZugang,Berlin1978.

24. Kandydatura do tytułu Lubuszanin XXX-lecia. „GazetaZielonogórska”z15kwietnia1975.

25. SpillerR.Wpływnieoperacyjnegopostępowanianaprzebiegpierwotnego bocznego wygięcia kręgosłupa w piersiowejprawostronnej idiopatycznej skoliozie u dziewcząt. Pracadoktorska.Świebodzin1990.

26. Budowniczy Polski Ludowej – mistrz i uczeń. „SłużbaZdrowia”z13.08.1972,nr33.

27. Kierski F. Podręczna encyklopedia pedagogiczna. Lwów-Warszawa1923,T.I:230,1924T.II:360,363,445.

28. Annały Złotego Wieku, praca zbior. Świebodziński DomKultury,Świebodzin2006.

29. Milanowska K, Dega W. Rehabilitacja medyczna. PZWL,Warszawa1983:22-27.

30. ZielkeK.SkolioseundKyphoseOperativeBehandlungvomvorderemZugang,Berlin1978.

31. Kunc I. Dr Wierusz laureatem nagrody Nadodrza 1981.„Nadodrze”,Wrocławzpaździernika1981.

32. Zatrybówna A. W czarodziejskim domu. KAW, Warszawa1980.

33. Zwolińska G. Tajemnica teczki szefa – jak słynnyortopeda doktor Wierusz szklił okna. „Gazeta Lubuska”z19.05.2003.

34. DachówkaR.Pustemiejsce.„GazetaLubuska”z1/2lipca1989:1-3.

35. Wywiadzdr.med.MarkiemGolikiemKoncepcjaleczenia.„OkoliceNajbliższe”1992.

36. Łempicki A (red). 90 lat Poznańskiej Ortopedii. OddziałPoznańskiPTOiT,Poznań2003:238.

37. Bobrowski R. Kłopoty z zamkiem. „Okolice Najbliższe”1997.

38. ZwolińskaG.Implantowezarośla.„GazetaLubuska”z24/25października1998.

39. Ośrodekokupowany.„GazetaLubuska”z21października1998.

40. Czachor J. Kto ma nosić tego garba. „Okolice Najbliższe”1999/1:5.

41. Reformy.„OkoliceNajbliższe”1999/1:20.42. Trudnesprawy.„OkoliceNajbliższe”1999/3:21.

Documents

Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno ... · Lubecki M. Historia wybranych ośrodków rehabilitacyjno-ortopedycznych w ... tor ośrodka po raz ... Lubecki M. Historia wybranych