HIV/AIDS u Crnoj Gori Strategija za budućnost

dr Aleksandra Marjanović Institut za javno zdravlje

Crna Gora

Programske oblasti nove Nacionalne strategije za HIV u Crnoj Gori za period 2014-2019

•  

Stigma i diskriminacija

• Stvaranje sigurnog i podržavajućeg okruženje za osoba koje žive s HIV-om i osobe u povećanom riziku i smanjena nejednakost polova u odgovoru na HIV

Prevencija

•  Uspostavljanje efikasnog sistema prevencije HIV-a i PPI među osobama u povećanom riziku, ustanovama i opštom populacijom

Liječenje, njega i podrška

• Obezbjeđivanje pristupačnog i ravnopravnog liječenja, njege i pomoći za sve osobe koje koje žive sa HIV-om.

Nadzor i praćenje

• Uspostavljanje efikasanog nadzora i praćenja koji će omogućiti odgovor na HIV/AIDS usklađen sa postojećim stanjem i potrebama

Koordinacija i partnerstvo

• Stvaranje održivih mehanizama koordinacije i partnerstva u odgovoru na HIV/AIDS

Finansijska podrška GFATM-a

• Globalni fond za borbu protiv AIDS-a, tuberkuloze i malarije (GFATM) finansijski podržava sprovođenje Nacionalne strategije za HIV/AIDS u Crnoj Gori od 2006 - 2015.

• Program iz runde 5, “Podrška sprovođenju Nacionalne strategije za HIV/AIDS u Crnoj Gori” (2.424.124 EUR) je uspješno sproveden u periodu avgust 2006 - jul 2010, sa UNDP kao primarnim primaocem sredstava (PR) i Nacionalnim koordinirajućim tijelom (NKT) kao odgovornim tijelom za nadgledanje sprovođenja programa.

Finansijska podrška GFATM-a

• Program “Uspostavljanje visoko kvalitetnog programa kontrole tuberkuloze u Crnoj Gori” implementiran je u rundi 6, 2007-2012 (1.3 mil €).

• Program “Jačanje odgovora na HIV/AIDS među grupama u povećanom riziku u Crnoj Gori” koji finansira GFATM u okviru Runde 9 (3.970.130 €) predstavlja nastavak programa iz Runde 5 (jul 2010-jun 2015).

• Završena četvrta godina implementacije programa (jul 2013 – jun 2014) (5.godina u toku).

Prepreke u testiranju niska stopa testiranja 10,6

Od strane zdravstvenih radnika, Uobičajena navika da se suspektni pacijenti šalju u CTK; ZR se ne osjećaju prijatno da svoje pacijente upute na test za HIV, mogućnost odbijanja

pacijenata koji su svjesni da podaci o testiranju i savjetovanju mogu biti „otkriveni“ i zloupotrijebljeni;

ZR i ne razmišljaju o HIV-u jer nije visoka prevalenca u opstoj populaciji Nedovoljan je broj ZR koji znaju procedure zaštite nakon profesionalnih akcidenata koje

nastaju tokom rada sa osobama koje su nosioci HIV virusa. Neadekvatan sistem nabavke ART za PEP i nepostojanje jasnih smjernica za prijavljivanje povreda na radu

Neprihvatanje brzih testova za skrining infekcije

Od strane pacijenataSmanjena svijest o postojanju rizika za HIV infekcijuSlaba informisanost o značaju upotrebe ART i ranog otkrivanja HIV infekcije, PrEP-uNepovjerenje u zaštitu ličnih i podataka o bolestiStigma i diskriminacija

Institucionalne preprekeLoš odnos prema savjetovanju sa testiranjem (neprepoznavanje značaja preventivnog koncepta,Nacionalni vodič za testiranje ne postoji , PMTCT nije zaživjela u u zdravstvenim ustanovama.....

Liječenje i trenutno raspoloživi ljekovi Zidovudine (ZDV) ZIDOSAN® Didanosine (ddI) VIDEX ® Lamivudine (3TC) EPIVIR ® Abacavir (ABC) ZIAGEN ® Lamivudine/Abakavir 3TC+ABC KIVEXA ZDV + 3TC COMBIVIR ® Tenofovir/emtricitabin TRUVADA ®

Tenofovir VIREAD® Efavirenz EFV STOCRIN ® Nevirapin VIRAMUNE ® Riton avir RTV NORVIR ® Saquinavir SQV INVIRASE ® Lopinavir/Ritonavir LPV/RTV ALUVIA ®

Raltegravir - Inhibitor integraza ISENTRESS®

Sredstva: Fond za zdravstveno osiguranje RCG (aporx. na godišnjem nivou 1.200.000 € ARV), 200.000 € (PCR i CD4 za 4X godišnje) 30.000 € za ostale lab.nalaze . Podataka o liječenju izvan zemlje nema

Infektivna klinika – neadekvatan prostor i nedovoljan kadar (specijalisti i srednji med. kadar) Neadekvatan sisitem nabavke u lancu krajnji korisnik -dobavljač Nedovoljna edukacija zdravstvenih radnoika u smislu senzibilizacije prema osobama sa KPB (HIV posebno) Informacioni sistem sa brojnim slabostima ( na osnovu JMB moze da se udje u karton pacijenta i vide sve

informacije) Nepostojanje savjetovalista na temu PS savjetovanje, terapijskog, za planiranje porodice .... Dobra saradnja sa NVO sektorom

Preventivne aktivnosti opšta populacija :Mladi Predmet “Zdravi životni stilovi” OŠ i SŠ Visok izbor predmenta >od 50% u OŠ i >30% u SŠ; 2X nedeljno, 250 nastavnika

edukovano Nije svima dosupan i izborni je Nema sredsava za kontiniuiranu edukaciju nastavnika i za obnavljanje sadržaja predmeta. Savjetovališta za mlade (populaciona savjetovališta pri DZ ) Savjetovališta za HIV u 7 DZ; programski finansirano od strane Republičkog fonda za

zdravstvo (aprox. 8000 € na godišnjem nivou po 1 savjetovalistu) Vršnjačke edukacije (NVO sektor uglavnom ) Nedostatak sistemske održivosti zajedničkih aktivnosti NVO i VO (finansiranje zavisi od

grantova) Nedostatak kampanje o upotrebi kondoma i promovisanju bezbjednog seksualnog

ponašanja Nepostojanje strategije za promjenu ponašanje medju opštom populacijom i medju

populacijama u povećanom riziku Nedostatak sredstava i svijesti o neophodnosti češćih kampanja (a ne samo za 1

decembar)

Preventivne aktivnosti populacije u najvećem riziku MSM Strah i stavovi o testiranju, strah od otkrivanja, koncentrovana epidemija 12,5% Upitna održivost pružanja usluga: drop in centri, outrich,nabavka kondoma i

lubrikanata, usluge psihosocijalnog savjetovanja... IKD Visoka prevalenca HCV infekcije Otvoreno 6 metadonskih centara (Pg, Bar, Kotor, Berane, Pljevlja i Nikšić)

Nabavka metadona obezbijeđena preko budžetskih sredstava Skoro ½ ispitanika informacije, besplatne kondome i lubrikante dobija u drop

in centrima Upitna održivost terenskog rada, drop in centara, nabavke materijala ,NEP .... SW Sex rad ilegalan; upitan rad terenskih radnika, i cijelog outrich programa, drop

in centara,usluga savjetovanja...

Preventivne aktivnosti medju populacijom u posebnom riziku Zatvorenici Visoka prevalenca HCV Nepostoji OST, nedovoljan edukacija za DPST Edukacija medicinskog kadra Edukacija zaposlenih u zatvoru o mjerama zastite na radu, o stigmi i

diskriminaciji, čuvanju povjerljivih informacija... Zdravstvena služba u zatvoru pripada MinP a ne MinZ Pomorci 5000 pomoraca u CG Povećani rizik zbog karakteristika posla i uslova života Neprepoznat rizik i smanjenjaena percepcija rizika od strane sex. partnera

pomoraca Nedovoljna edukacija u srednjim i visokim stručnim školama Mogućnost postavljanja kondomata na brodovima i u lučkim pabovima Kategorizacija hotela u skladu sa postojanjem kondomata ...

Problemi i izazovi za budućnost Povećanje stope testiranja Servise za ranjive populacione grupe učiniti održivim na

duže vrijeme Obezbijetiti kontinuiranu nabavku ART Povećanje povjerenje u zdravstveni sistem Efikasni mehanizmi zaštite od diskriminacije PLHIV Prihvatanje PMTCT strategije Upoznavanje sa PEP i PrEP–om i zdravstvenih radnika i

opšte populacije Kontinuirana edukacija zdravstvenih radnika i medija Jači socijalni marketing upotrebe kondoma i bezbjednog

seksualnog ponašanja