HOE KRIJG IK MEER INZICHT IN DE DIVERSE KWALITEITEN VAN ...businessdocumenten.weebly.com/uploads/1/4/0/1/... · we met elkaar kunnen communiceren en hoe beter we in een team functioneren

1

Cursustekst people management Auteur: Liesbet Matthys © 2013-2014 Arteveldehogeschool

HOE KRIJG IK MEER INZICHT IN DE DIVERSE KWALITEITEN VAN

WERKNEMERS AAN DE HAND VAN HET KERNKWADRANT VAN OFMAN?

Werknemers hebben verschillende karakters en vertonen uiteenlopend gedrag. People management

is geen harde wetenschap: er is geen wet die aangeeft wat het meest adequate gedrag is in een

bepaalde situatie. Toch kan je je effectiviteit als leidinggevende vergroten door het denken, voelen

en doen van jezelf en van anderen beter te begrijpen. Vanuit inzicht en bewustzijn kan je gerichte

interventies toepassen.

In dit hoofdstuk krijg je meer inzichten in de persoonlijkheid en het gedrag van mensen aan de hand

van het kernkwadrant van Ofman.

Het is niet zo moeilijk voor onszelf en voor anderen aan te geven wat er beter kan, wat we verkeerd

doen, hoe het anders moet… Dit wordt ons ook zo aangeleerd en is een stuk eigen aan onze cultuur.

Het is echter zeer belangrijk en voedend om ook te kunnen kijken naar onszelf en naar de anderen en

zien wat er wel allemaal goed loopt en hier erkenning voor geven. Zelfkennis houdt in dat we weten

waar we goed in zijn (onze kwaliteiten) en dat we bewust zijn van hetgeen waar we tegenaan lopen

(onze valkuilen). Hoe beter onze zelfkennis, hoe beter we ook anderen kunnen begrijpen, hoe beter

we met elkaar kunnen communiceren en hoe beter we in een team functioneren.

Ofman ontwikkelde in 1992 het kernkwadrant waarin zowel onze kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen

en allergieën zijn geïntegreerd. Hij focust met zijn model niet alleen op hetgeen we allemaal moeten

verbeteren, het toont ons ook wat er al allemaal is, onze talenten, onze kwaliteiten, zaken die we

zeker niet mogen veranderen. Ook onderstreept hij het belang van acceptatie van onszelf, met je

goede en minder goede kanten. Acceptatie opent de poort naar verandering.

Daniel Ofman heeft als bedrijfskundige een uitgesproken belangstelling voor nieuwe vormen van

bedrijfsvoering. Hij is reeds 30 jaar actief als organisatieontwikkelaar in het begeleiden van

organisaties in hun ontwikkelingsproces. Daniel Ofman beweegt zich vooral op het raakvlak van

organisatieontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling met name op managementniveau (zie:

http://www.mijnkernkwaliteiten.nl/).

1.1 Wat is een kernkwadrant?

We zijn ons niet altijd bewust van onze kernkwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen. Het

kernkwadrant van Daniel Ofman biedt daarvoor uitkomst. Het model is er op gebaseerd dat iemands

kernkwaliteit automatisch een uitdaging in zich meedraagt evenals een valkuil en een allergie.

http://www.mijnkernkwaliteiten.nl/

2


VOORBEELD

Iemand met de kernkwaliteit ‘behulpzaamheid’ kan doorslaan in ‘bemoeizucht’,

‘flexibiliteit’ kan doorslaan in ‘wispelturigheid’ en ‘daadkracht’ in ‘drammerigheid’.

Teveel van een kernkwaliteit, is dus een valkuil.

Als iemand anders doorschiet in een bepaalde kwaliteit, kan dat irritatie oproepen. In

dat geval heet dat een allergie.

De vervelende eigenschap van de ander verbergt echter een kwaliteit in zich, die voor

degenen die er allergisch voor is een belangrijk ontwikkelpunt kan zijn, de zogenaamde

uitdaging.

1.1.1 De kernkwaliteit

Een kernkwaliteit is een eigenschap die tot de kern van een persoon behoort. Het zijn de specifieke

sterktes die iemand bij uitstek kenmerken. Iedereen heeft een aantal van deze kwaliteiten. Het gaat

niet om aangeleerd gedrag, het komt van binnenuit.

Voorbeeld: “Ik kan goed analyseren.” “Ik kan goed voor mensen zorgen”. “Ik ben van nature heel

zelfstandig”.

Een kernkwaliteit is iemands bijzondere kwaliteit waarover de persoon zelf zegt ‘dat kan toch

iedereen’, ‘dat is toch niet zo bijzonder’. Als je de achterliggende kernkwaliteit weg zou halen, zou je

de ander zelfs niet eens meer herkennen. Dat komt doordat die ene kernkwaliteit alle andere,

minder uitgesproken kwaliteiten doordringt.

VOORBEELD

Mina kan heel empathisch luisteren naar het verhaal van anderen. Zij heeft

‘empathie’ als kernkwaliteit. Voor Mina is empathisch luisteren een stuk van haar

natuur, ze zegt dan ook ‘dat kan toch iedereen’. Maar: niet iedereen kan dat. Als je

de kwaliteit ‘empathie‘ zou weghalen bij Mina, dan zou Mina Mina niet meer zijn.

3


Het onderscheid tussen kwaliteiten en vaardigheden zit vooral in het feit dat kwaliteiten van

binnenuit komen en vaardigheden van buitenaf aangeleerd zijn. Vaardigheden zijn dus aan te leren,

kwaliteiten kun je ontwikkelen.

Ofman noteerde een hele lijst met voorbeelden van kernkwaliteiten (zie bijlage). Deze lijst is niet

exhaustief, maar kan je wel inspireren. Voorbeeld: daadkracht, zorgzaamheid, moed, ordelijkheid,

flexibiliteit,…

Het valt op dat Ofman al de elementen van zijn kernkwadrant als zelfstandige naamwoorden

omschrijft en niet als eigenschappen. Bijv. empathie en niet empathisch. Hiermee onderstreept hij

dat we niet samenvallen met onze kernkwaliteiten maar dat we bepaalde kwaliteiten hebben. Niet

‘ik ben empathisch’ maar ‘ik heb de kwaliteit empathie’.

Hoe kan je je eigen kernkwaliteiten op het spoor komen?

Sta stil bij volgende vragen:

- Wat waarderen anderen in jou?

- Wat vind je van jezelf heel gewoon?

- Wat moedig je aan in andere personen?

Hoe duidelijker ons beeld is dat we van onze kernkwaliteiten hebben, hoe bewuster we die

kwaliteiten kunnen inzetten in ons leven.

VOORBEELD

Joran heeft ‘doorzettingsvermogen’ als kernkwaliteit. Als hij dit weet, dan weet hij

dat hij juist in contexten waar een lange adem voor nodig is, goed zal kunnen

functioneren. Hij weet dat hij zowel op zijn werk als in de privésituatie doorzetting

zal vertonen. Joran is graag bezig met activiteiten waarin hij deze kwaliteit

daadwerkelijk kan uitdrukken en waar deze kwaliteit gewenst is. Zulke omgevingen

geven hem voldoening.

1.1.2 De valkuil

Een kwaliteit heeft echter ook zijn beperkingen. Zoals er geen licht kan zijn zonder donker, zo heeft

ook iedere kernkwaliteit een zon- en een schaduwkant. Deze schaduwkant wordt valkuil of

vervorming genoemd. De valkuil is niet het tegenovergestelde van de kernkwaliteit maar is datgene

wat een kwaliteit wordt als ze te ver doorschiet. Kernkwaliteiten kunnen zo dominant zijn dat het

mogelijk is dat ze doorslaan en daardoor juist een valkuil worden. De valkuil is teveel van het goede.

Als we dus een kwaliteit te eenzijdig inzetten, lopen we het risico dat we vast komen te zitten. Dan

wordt onze kracht net onze zwakte. De valkuil is datgene wat je soms als etiket opgeplakt krijgt dat

niet leuk is.

VOORBEELD

4


Ofman (2006) stelt dat de valkuil gewoon bij de kwaliteit hoort, of we dit nu leuk vinden of niet, ze

zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het onder ogen zien van onze schaduwkant kan pijnlijk zijn,

vooral als blijkt dat we niet zo perfect zijn zoals ons

‘geïdealiseerde zelfbeeld’ ons wil doen geloven. Het leren omgaan met kernkwaliteiten en valkuilen

maakt dat we ons meer bewust worden van onze innerlijke positieve potentie.

Een valkuil kom je op het spoor door stil te staan bij volgende vragen:

- Wat verwijten anderen jou?

- Wat zie jij bij collega’s door de vingers?

- Wat ben je geneigd bij jezelf goed te praten?

Ofman noteerde een hele lijst met voorbeelden van valkuilen (zie bijlage). Deze lijst is niet exhaustief,

maar kan je wel inspireren. Ook hier merk je dat Ofman valkuilen uitdrukt aan de hand van

zelfstandige naamwoorden. Ook hier geldt dat je niet je valkuil bent: je bent niet onzeker, je komt

tegen dat je onzeker bent.

Door te vertrekken vanuit je valkuil, kan je je kwaliteiten op het spoor komen. Dit lijkt misschien

niet zo gemakkelijk omdat we van onze valkuilen dikwijls last hebben en er alleen maar de nadelen

van zien. Anderzijds vinden we het soms makkelijker om een aantal negatieve punten van onszelf op

te noemen, dan een paar positieve punten te benoemen. Het zoeken naar de kwaliteit achter de

valkuil is dus een interessante uitdaging.

VOORBEELD

Koenraad komt soms arrogant over. Zijn collega’s op zijn

stageplaats hebben hem dit al meermaals gezegd. Koen

heeft ‘arrogantie’ als valkuil. Echter achter deze valkuil

gaat een kwaliteit verborgen: Koen kan zich heel goed

profileren en je voelt dat hij steeds aanwezig is in

overlegmomenten.

Opgelet: soms worden valkuilen en kwaliteiten met elkaar verward. Voorbeeld:

Kato is erg behulpzaam. Ze is leerkracht in het lager onderwijs en staat altijd klaar om de

leerlingen te helpen. Kato heeft behulpzaamheid als kernkwaliteit. Echter soms is Kato zodanig

behulpzaam dat ze de leerlingen gaat betuttelen.

Andere leerlingen vinden dan weer dat ze haar teveel

moeit met hun zaken. Bemoeizucht of betutteling zijn

dus valkuilen van behulpzaamheid. Teveel

behulpzaamheid kan doorschieten in bemoeizucht of in

betutting doordat Kato te weinig heeft leren loslaten.

Kato krijgt dan ook af en toe als verwijt naar haar hoofd

geslingerd dat ze betuttelend handelt.

5


- Perfectionisme is een valkuil. Nauwgezetheid is een achterliggende kwaliteit.

- Drammerigheid is een valkuil. Nieuwsgierigheid is een achterliggende kwaliteit.

Valkuilen en people management

Deze manier van denken leert ons ook meer kijken naar het positieve en focust niet alleen op

hetgeen wat niet zo goed loopt. Dit is belangrijk om te onthouden als we medewerkers begeleiden.

Het is fundamenteel dat we opmerken wat niet goed loopt en dit bijsturen. Maar het is even

essentieel dat we voortdurend op de loer liggen voor hetgeen dat goed loopt, dit opmerken en

bekrachtigen.

Op deze manier is het model van Ofman naast het verhogen van zelfkennis ook zeer bruikbaar om

feedback te geven aan collega’s. Door het kernkwadrant van Ofman te gebruiken kun je collega’s

met hun vervormingen confronteren vanuit een positieve houding ten aanzien van de persoon. Je

gaat immers ook op zoek naar de kwaliteit achter de valkuil.

Hierbij is het belangrijk dat de confrontatie zich richt op gedrag en niet op de persoon. (zie

feedbackregels). Dit leunt ook aan bij het feit dat Ofman kernkwaliteiten en valkuilen formuleert als

zelfstandig naamwoord en niet als bijvoeglijk naamwoord. Ofman zegt dat we niet samenvallen met

onze kwaliteiten en valkuilen, maar we hebben ze.

VOORBEELD

Koenraad is als persoon niet arrogant. Hij kan wel gedrag vertonen dat op bepaalde

momenten arrogant bij anderen overkomt door nogal veel bevelen te geven, niet

naar de anderen te luisteren, zijn mening door te drukken, te onderbreken….

Koenraad is niet arrogant, maar heeft ‘arrogantie’ als valkuil.

Door persoon en gedrag los te zien van elkaar is het ook gemakkelijker om de kernkwaliteit achter

iemand zijn negatieve gedrag te zien. Het creëert ook de nodige afstand om met objectiviteit naar de

ander te kunnen kijken.

VOORBEELD

Als de collega’s van Koenraad hem benoemen als arrogant, dan wekt dit heel wat

irritatie en ongenoegen bij hen op. Als de collega’s van Koen gewoon beschrijven wat

hij doet, dan voelen ze minder irritatie. Hoe minder ze geïrriteerd zijn ten aanzien

van Koenraad, hoe groter ze bereid zijn om te gaan zoeken naar welke kwaliteit

achter de valkuil steekt.

Door zowel de kwaliteit als de valkuil te benoemen, schep je een klimaat van vertrouwen. De

ontvanger voelt aan dat je ook bereid bent te kijken naar al hetgeen hij wel goed doet. De ontvanger

voelt zich niet volledig afgebroken. Omgaan met negatieve feedback is in zo’n klimaat ook

gemakkelijker.

VOORBEELD

6


De directrice zegt tegen leerkracht Kato: “Kato, ik merk op dat je je ongelooflijk inzet

voor onze leerlingen en hen heel veel zorg geeft. Ik vind je behulpzaamheid een heel

mooie kwaliteit. De leerlingen appreciëren dit ook. Daarnaast denk ik dat het

belangrijk is om voldoende de zelfredzaamheid van onze leerlingen te blijven

stimuleren. Gisteren heb ik gezien dat je de jassen van de kinderen uit het derde

leerjaar dicht deed, terwijl ze dit zelf ook kunnen. Hoe zouden we ervoor kunnen

zorgen dat jouw behulpzaamheid niet ten koste gaat van de zelfredzaamheid van de

leerlingen?”

Wanneer schieten we in onze valkuil?

Je valkuil is er altijd, maar komt enkel tot uiting als je uit balans bent.

- Bij stress zijn mensen geneigd om meer in hun valkuil te schieten. In eerste instantie zal de

druk of spanning ertoe leiden dat we vaker te veel van het goede naar buiten zullen brengen,

dus vlugger in onze valkuil schieten. Wordt de druk nog groter, dan zullen we in extreme

gevallen de neiging hebben om (plotseling) in onze allergie te schieten (zie verder).

- Ook de confrontatie met onze allergie doet ons soms in onze valkuil schieten (zie verder).

Valkuilen accepteren

Het onder ogen zien van je valkuil is al een grote stap. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen

gedrag. Het gedrag van een medewerker kan je confronteren met je eigen valkuil. Het is belangrijk

om te weten wat je eigen valkuilen zijn. Maar het accepteren van je valkuil is nog moeilijker. Ofman

benadrukt het belang van het kunnen accepteren van onze valkuil. Acceptatie is niet gelijk aan

berusten (‘ik ben nu eenmaal zo’) of direct ten strijde trekken tegen (‘dit moet kost wat kost

veranderen, anders ben ik niet ok’). Acceptatie impliceert dat je ervan uit gaat dat de valkuil iets is

wat op dit moment bij je hoort, iets wat er is, zonder er een oordeel over te hebben. Voorbeeld: ‘ik

zal betuttelen’ en niet: ‘ik zal niet meer betuttelen’.

Sowieso houdt acceptatie het besef in dat we allen als mens incompleet en imperfect zijn. Vanuit

deze positie van acceptatie kan je gaan kijken welke uitdaging je meer zou willen ontwikkelen. Focus

je dus niet op wat er mis is en waar je vanaf wilt (je valkuil), maar op wat je wel wilt (je uitdaging).

1.1.3 De uitdaging

De positief tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil is de uitdaging. De kernkwaliteit en de

uitdaging zijn elkaars aanvullende kwaliteiten. De uitdaging zorgt ervoor dat we niet teveel doorslaan

in onze kwaliteiten en niet teveel van het goede gaan doen. De combinatie van onze kwaliteit met

onze uitdaging maakt dat we veel minder in onze valkuil gaan terechtkomen.

De uitdaging houdt met andere woorden onze kernbalans in evenwicht. Waar het om gaat, is de

balans te vinden tussen kwaliteit en uitdaging. Als de balans teveel overhelt naar de kwaliteit, dan is

de kans aanwezig dat we doorschieten in onze valkuil. Dus om te voorkomen dat we in onze valkuil

schieten, is het aangewezen dat we onze uitdaging ontwikkelen. Dat is dus geen kwestie van of-of,

maar van en-en.

VOORBEELD

7


Het positief tegenovergestelde van betutteling is

loslaten. Als Kato haar behulpzaamheid combineert

met loslaten, dan gaat ze minder betuttelen. Bij Kato

gaat het om het vinden van de balans tussen

behulpzaamheid en loslaten. Het gaat er dus niet om

dat Kato minder behulpzaam moet zijn, maar wel dat

zowel behulpzaam gedrag vertoont als leert loslaten.

Je uitdaging kun je op het spoor komen door stil te staan bij volgende vragen:

- Wat bewonder je in anderen?

- Wat mis je in jezelf?

- Wat wensen anderen je toe?

Ofman noteerde een hele lijst met voorbeelden van uitdagingen (zie bijlage). Deze lijst is niet

exhaustief, maar kan je wel inspireren. Merk op dat de uitdagingenlijst samenvalt met de lijst met

kwaliteiten.

Uitdaging en bewondering

Ofman stelt dat iemand die als kernkwaliteit heeft wat voor jou een uitdaging is, deze persoon veel

bewondering kan oproepen. Dat is logisch: die andere kan iets wat jij ook zou willen kunnen. Een

manier om jouw uitdagingen op het spoor te komen, is dus te gaan kijken waar je bij anderen

bewondering voor hebt. Ofman waarschuwt wel voor de valkuilen van de bewondering. Soms heb je

de neiging om de schaduwkanten van de ander niet te zien of om je eigen schaduwkanten uit te

vergroten en geen oog meer te hebben voor je eigen kwaliteit die erachter zit (het Calimero-effect:

‘ik ben klein en jij bent groot en dat is héél gemeen’.)

VOORBEELD

Koenraad heeft als kwaliteit dat hij steeds aanwezig is. In groepswerken treedt hij

gemakkelijk op de voorgrond en neemt hij makkelijk het woord. Andere groepsleden

zijn wat stiller en kunnen zeer goed aandacht geven aan anderen. Mina is zo’n stillere

student. Ze kijkt vooral op naar hoe goed Koenraad zich kan profileren, en heeft geen

oog voor de valkuil die aan dit gedrag verbonden is (vb. Koenraad kan niet zo goed

luisteren naar zijn groepsgenoten, hij neemt gewoon zelf steeds het woord). Door de

bewondering ziet Mina ook zelf niet meer de kwaliteit die ze zelf heeft en die

verbonden is met het zich niet zo goed kunnen profileren, namelijk ‘empathie’.

Kernkwaliteit en uitdaging houden ons in balans

Ofman stelt dat we het dikwijls moeilijk vinden om te zien dat die twee verschillende kwaliteiten

(kernkwaliteit en uitdaging) samen gaan. Dikwijls denken we in termen van of-of in plaats van en-en.

Mensen zijn ook dikwijls bang dat als ze hun uitdaging ontwikkelen, ze hun kernkwaliteit gaan

verliezen. Ook vrezen ze om in de valkuil van hun uitdaging te komen, dus in hun eigen allergie.

VOORBEELD

8


Kato vindt het moeilijk om ‘loslaten’ ook als een

kwaliteit te zien. Ze is van nature zeer zorgzaam en

vreest onverschillig te worden. Van daaruit heeft ze

schrik om te leren loslaten. Ze zegt: “Ja maar je moet

wel uitkijken dat je niet onverschillig wordt’. Ze

vreest dat loslaten kan leiden tot onverschilligheid.

Belangrijk is hier om duidelijk het onderscheid te maken tussen de kwaliteiten en de valkuilen.

Voorbeeld: loslaten is een kernkwaliteit/uitdaging, onverschilligheid is een valkuil.

Uitdagingen en people management

- De uitdagingen van een medewerker kunnen uitgeschreven worden als doelstellingen voor

verdere ontwikkeling. Als je het kernkwadrant gebruikt als uitgangspunt voor het maken van

doelstellingen, ga je ook kijken naar de kwaliteiten die tegenover de uitdaging staan.

Hierdoor spreek je de medewerker aan op zijn kracht en zal hij meer gemotiveerd zijn om zijn

uitdaging verder te ontwikkelen.

VOORBEELD

Leidinggevende tegen medewerkers: “Veerle, ik merk op dat je zeer spontaan

bent, met iedereen een praatje slaat, tijdens vergaderingen geef je vlot je mening

zoals deze morgen in het werkoverleg. Ik vind dit een heel mooie kwaliteit. Ook

onze klanten appreciëren dit erg in jou.

Op sommige momenten vind ik dat je iets te spontaan en daardoor impulsief

(valkuil) overkomt, waardoor je soms dingen zegt die je misschien beter niet zou

gezegd hebben zoals bijv. je opmerking deze morgen tegen Marjan. Ik zou je willen

adviseren om ook af en toe tot tien te tellen en iets meer na te denken over hoe je

de dingen formuleert. Als je je spontaniteit combineert met bedachtzaamheid

(uitdaging), ga je minder in je valkuil, nl.

impulsiviteit, terechtkomen.

Veerle heeft echter schrik dat ze haar

spontaniteit zal verliezen, als ze teveel gaat

nadenken over hoe ze de dingen moet

formuleren. Ze heeft weerstand om voor deze

doelstelling te gaan. Belangrijk is Veerle uit te

leggen dat het niet gaat over of spontaan zijn of

bedachtzaam zijn maar een combinatie van de

twee, nl. bedachtzame spontaniteit.

9


1.1.4 De allergie

Volgens Ofman blijkt de doorsnee mens allergisch te zijn voor te veel van zijn uitdaging, vooral als hij

die in een ander verpersoonlijkt vindt. Dat is zijn allergie, die aanleiding kan geven tot conflicten met

zijn omgeving. Mensen kunnen er maar slecht tegen als anderen teveel een beroep doen op hetgeen

waar ze juist niet goed in zijn.

Bovendien is de allergie het negatief tegenovergestelde van de eigen kwaliteit. Het is logisch dat je je

ergert aan iemand die de kwaliteit niet heeft net omdat die kwaliteit voor jou een evidentie is.

VOORBEELD

De behulpzaamheid van Kato kan ontaarden in betutteling. Loslaten is voor haar

een uitdaging. Kato die behulpzaam is, zal iemand die teveel loslaat en zo

onverschillig is, als irritant ervaren. Zij is allergisch voor onverschilligheid omdat

onverschilligheid teveel is van haar uitdaging. Tegelijkertijd zal iemand die goed kan

loslaten, Kato als lastig ervaren omdat ze betuttelt.

Je allergie kom je op het spoor door stil te staan bij de volgende vragen:

- Wat minacht je in anderen?

- Wat raden anderen je aan te relativeren?

- Wat zou je in jezelf verafschuwen?

Ofman noteerde een hele lijst met voorbeelden van allergieën (zie bijlage). Deze lijst is niet

exhaustief, maar kan je wel inspireren. Merk op dat de allergieënlijst samenvalt met de lijst met

valkuilen.

Allergie, valkuil en conflict

Belangrijk hierbij is dat hoe meer men in een ander met zijn eigen allergie geconfronteerd wordt, des

te groter de kans is dat men in zijn eigen valkuil terechtkomt. Het is de allergie die ons vlugger in

onze valkuil drijft.

Ook de ander zal meer in zijn valkuil terechtkomen. Beide personen haken op elkaar in en riskeren in

een uitzichtloos conflict te komen waarbij men elkaars kwaliteiten niet meer ziet maar alleen nog

maar gefocust is op elkaars valkuilen.

VOORBEELD

Koenraad die aanwezig is, zal in confrontatie met iemand die onzichtbaar is, nog meer

op de voorgrond gaan treden en arrogant gedrag vertonen. Hij maakt de ander het

verwijt onzichtbaar te zijn.

Allergie en people management

- Concreet betekent dit dat we het wel eens moeilijk zouden kunnen hebben met collega’s die

teveel van datgene hebben wat wij te weinig hebben (uitdaging).

10


VOORBEELD

Veerle is zelf zeer spontaan. Ze heeft het moeilijk met

collega’s die bedachtzaam zijn. Ze vindt dat ze lui zijn,

geen initiatief nemen en passief zijn. Als Veerle echter

de kwaliteit ‘bedachtzaamheid’ kan opmerken bij haar

collega’s, dan kan ze van haar collega’s leren dat

bedachtzaamheid niet hoeft gelijk te staan aan saai en

lui zijn. Belangrijk is hierbij dat ze erkent dat het om

een van haar allergieën gaat.

- Het model van Ofman verplicht ons op die manier ook naar ons eigen aandeel te kijken. Wij

zijn immers allergisch voor het stuk dat we zelf te weinig ontwikkeld hebben (uitdaging).

Onze allergie wijst ons met andere woorden de weg naar onze eigen uitdagingen. Wel moet

er de bereidheid zijn om bij onszelf naar deze schaduwkant te kijken. Het lijkt soms

makkelijker om bij conflicten met de vinger naar de ander te wijzen.

- Vaak zijn we extra gevoelig voor onze allergie: we merken onze allergie heel snel op bij

anderen. Je zal altijd gevoelig blijven voor je allergie, maar als je meer in balans bent, dan zal

het je gemakkelijker afgaan om op je allergie te reageren vanuit je kernkwaliteit en niet

vanuit je valkuil.

- Ofman geeft ook nog mee dat als twee soortgenoten bijv. twee aanwezige personen elkaar

tegenkomen, ze het niet gemakkelijk zullen hebben met elkaar. Wel zullen ze respect hebben

voor elkaar.

Dit in tegenstelling tot een confrontatie met onze allergie. Ofman zegt dat minachting

kernmerkend is voor situaties waarin men geconfronteerd wordt met zijn allergie.

Minachting hebben voor iemand maakt dat je niet bereid bent om te kijken naar de

kernkwaliteiten van de ander die achter zijn valkuil schuil gaan.

VOORBEELD

Koenraad zal minachtend zijn tegenover

onzichtbare groepsgenoten (allergie). Dit zorgt er

voor dat hij niet meer kijkt naar de kwaliteit

(bescheidenheid) die schuilgaat achter de valkuil

(onzichtbaarheid) van de ander.

- Het kernkwadrant van Ofman toont ons dat we het meest kunnen leren van mensen waar

we allergisch voor zijn. Zij hebben immers net te veel van iets wat jij juist nodig hebt.

VOORBEELD

Kato heeft een allergie voor onverschillige mensen. Toch kan ze van hen leren. Ze kan

immers leren dat loslaten bij sommige leerlingen ook een goede manier van aanpak is.

11


Door met zulke collega’s samen te werken, kan Kato leren loslaten en leert ze dat

loslaten niet gelijk is aan onverschilligheid.

- Het kernkwadrant illustreert ook hoe boeiend het kan zijn om samen te werken met

mensen die niet allemaal op elkaar lijken.

1.2 Hoe het kernkwadrant maken?

Je kan het kernkwadrant vanuit de 4 verschillende hoeken opbouwen.

- Vertrekken vanuit je kernkwaliteit.

o Dit is voor ons vaak niet zo gemakkelijk. We leven in een cultuur waarin we dikwijls

worden aangesproken op hetgeen niet goed loopt, en minder op hetgeen we

allemaal goed kunnen.

- Vertrekken vanuit je valkuil

o Voorbeeld: vertrek vanuit opmerkingen die je regelmatig krijgt vb. ‘wees toch niet zo

slordig’, ‘je bent ongelooflijk naïef’, ‘je bent lui’. Soms is het even zoeken naar de

kwaliteit die schuilgaat achter de valkuil.

- Vertrekken vanuit je uitdaging

o Stel je de vraag welke kwaliteiten je goed zou kunnen gebruiken om een

evenwichtiger en completer mens te worden. Of je kan gaan kijken welke kwaliteiten

je bij anderen bewondert.

- Vertrekken vanuit je allergie

o Volgens Ofman is dit de eenvoudigste manier om je kernkwadrant uit te werken. De

meeste mensen hebben geen moeite om aan te geven waar ze bij een ander niet

tegen kunnen.

De 12 vragen in onderstaande figuur kunnen je helpen om je kwadrant rond te maken. Elke vraag is

een mogelijke ingang naar een kernkwadrant. Via de vragen kan je tevens een kwadrant dat je

gemaakt hebt, checken.

De 12 vragen zijn onder te verdelen in 3 categorieën:

- Hoe nemen anderen mij waar? (paars)

- Hoe kijk ik naar mijzelf? (oranje)

- Hoe kijk ik naar anderen? (groen)

12


Hou bij het maken van je kernkwadrant het volgende in je achterhoofd:

- Eenzelfde kwaliteit of valkuil kan tot verschillende kwadranten leiden. Het is niet zo dat er

voor elke kwaliteit slechts één kwadrant is. Eigenlijk kan enkel de persoon zelf beslissen

welke zelfstandige naamwoorden hij heeft.

VOORBEELD

De valkuil ‘luiheid’ kan verwijzen naar de kwaliteit ‘levensgenieter’, maar ook naar

de kwaliteit ‘rustigheid’.

- Ofman stelt dat het kwadrant steeds rond moet zijn. Check dat de kwaliteit het positief

tegenovergestelde is van de allergie.

- Reduceer jezelf niet tot een kernkwadrant. Je hebt niet één kernkwadrant, maar je hebt

meerdere kernkwadranten.

- Wees aandachtig voor maskerkwadranten. Een maskerkwadrant is het omgekeerde van een

kernkwadrant, waarbij zowel kernkwaliteit en uitdaging als valkuil en allergie van plaats

verwisseld zijn. Een maskerkwadrant is het gevolg van een besluit dat iemand ooit (vaak

onbewust) heeft genomen om niet meer geconfronteerd te willen worden met zijn valkuil.

VOORBEELD

Mina zegt: “Dat is nu merkwaardig. Het kwadrant dat jullie mij toedichten, is precies

het omgekeerde als ik van collega’s op het werk zou krijgen. Dat weet ik zeker. Jullie

zien empathie als een van mijn kwaliteiten. Van hen zou ik te horen krijgen dat ik juist

beschouwend ben, want soms verwijten ze me ook wel eens dat ik wat afstandelijk

ben.

Het kwadrant wat jullie net geschetst

hebben, komt het dichtst bij wie ik werkelijk

ben. Nu zie ik hoe het komt. Toen ik dertig

jaar geleden bij mijn huidige werkgever

begon, werd ik na drie weken bij mijn baas

geroepen. Die zei dat ik een prima vrouw

was, maar niet zo sentimenteel moest doen.

Ik schrok me kapot en heb toen een besluit

genomen en dat was: ‘Dat gebeurt me nooit

meer’. Vanaf dat moment ben ik me afstandelijk gaan gedragen. Ik heb een soort

masker opgezet en dat is wat mijn collega’s nu nog zien.”

13


Hoe gaat men elders in de wereld om met kernkwadranten?

Daniël Ofman is in alle werelddelen het verhaal van de kernkwadranten gaan brengen. Hij stelde vast

hoe enthousiast men overal reageert op het kernkwadrant. Het verrassende is dat het enthousiasme

steeds door iets anders veroorzaakt wordt.

Zo zien Chinezen, Japanners en Koreanen onmiddellijk dat het kernkwadrant een uitdrukking is van

het yin-yangprincipe, oftewel dat het een polariteitenmodel is.

In de Verenigde Staten is het iets heel anders wat mensen enthousiast maakt. Het feit dat er in het

kernkwadrant geen problemen zijn, alleen maar uitdagingen, spreekt de Amerikanen erg aan.

‘Everything is a challenge’.

In Rusland verliep het maken van kernkwadranten dan weer uiterst vlot. Men heeft er geen enkele

moeite om zich kwetsbaar op te stellen. Men denkt er minder in termen van goed-slecht. Het idee

dat een valkuil een beetje teveel is van het goede, sluit daar mooi op aan.

DOCUMENTATIE

Via het online kwaliteitenspel kan je op zoek gaan naar passende kernkwadranten.

Probeer dit via volgende link: http://www.atlasloopbaan.nl/kernkwaliteitenspel.html

1.3 Bruikbaarheid van kernkwadranten in people management

Hoe meer je jezelf kent, hoe beter je in staat bent anderen te begrijpen. Een goede manager kent

zichzelf goed en weet wat zijn sterkten en zwakten zijn. Hij weet waarin hij zich moet laten

compenseren door een goede rechterhand in zijn team. Om goed leiding te kunnen geven, is het

nodig je te realiseren hoe je eigen gedrag overkomt bij anderen en wat voor effecten je eigen gedrag

heeft op de prestaties, motivatie en tevredenheid bij de mensen waaraan je leidinggeeft). Uit

onderzoek blijkt bovendien dat hoe groter het zelfbewustzijn bij managers hoe hoger het niveau van

persoonlijke effectiviteit van de leidinggevende.

DOCUMENTATIE

De ontspoorde manager

http://www.atlasloopbaan.nl/kernkwaliteitenspel.html

14


Bron: Quinn,R., Faerman, S., Thompson, M. & McGrath, M., 2003, p. 38

Behalve voor zelfonderzoek biedt het kernkwadrant nog vele andere toepassingsmogelijkheden.

1.3.1 Het kwadrant van een team

Zoals je een kernkwadrant van jezelf kunt maken, is het ook perfect mogelijk om een kernkwadrant

van een team te maken. Overal waar mensen een tijdje samen zijn (vb. een gezin, een sportclub, een

afdeling, een organisatie), ontstaat op een gegeven moment een sfeer, een cultuur, gewoontes. Dit

laat zich goed beschrijven in een kwadrant wat je een groepskwadrant of een cultuurkwadrant zou

kunnen noemen. Je bouwt het kwadrant dan op aan de hand van dat waar men collectief goed in is

(collectieve kwaliteit), waar men collectief voor op moet passen (collectieve valkuil), wat men

collectief nodig heeft (collectieve uitdaging), waar men collectief niet tegen kan (allergie). Het gaat

om de geschreven en ongeschreven regels in de groep die aangeven welk gedrag er van iemand

verwacht wordt en welk gedrag aangemoedigd en beloond wordt. Wanneer iemand van dit gedrag

afwijkt, dan geeft de groepscultuur aan waarop die persoon aangesproken wordt. Het collectieve

gedrag kan je opsporen door te zoeken naar signalen die mensen elkaar geven in de zin van ‘Zo doen

we dat nu eenmaal bij ons’. Deze informatie kan een grote waarde hebben als je de medewerking

van een groep nodig hebt. Als je iets doet wat afwijkt van collectieve gewoontes, dan zal je te maken

krijgen met reacties vanuit de cultuur. Negeer je de eisen van een cultuur, dan kan dit je duur komen

te staan ‘I should have known better’.

Volgende vragen kunnen je daarbij helpen:

- Waar zijn we met z’n allen goed in?

- Wat is onze collectieve valkuil?

- Wat hebben we samen als uitdaging?

- Waar kunnen we met z’n allen niet tegen?

VOORBEELD

15


In ons gezin staan we voor degelijkheid. Alles

wat we doen, doen we goed. We houden niet

van prutsers. Je houdt je bij ons aan je

afspraken. Sommigen vinden ons streng, wij

noemen dat duidelijk. We houden helemaal niet

van ondoordachte acties. Wat we nodig hebben:

een beetje meer plezier en genieten zou geen

kwaad kunnen.

Op basis van een teamkwadrant kan je gedrag van afdelingen gaan analyseren. Waarom gedragen

bepaalde afdelingen zich zo? Waarom reageren ze op een bepaalde manier op het gedrag van een

andere afdeling? Wat is het mechanisme achter het stereotype gedrag van een ‘ICT-afdeling’ op

‘marketingafdeling’?

1.3.2 Personal branding en loopbaanoriëntatie

Net zoals een werkgever aan employer branding en jobbranding doet, doet een werknemer ook zelf

aan personal branding. Hij denkt bij zijn presentatie op de arbeidsmarkt vooraf na over en geeft

inhoud aan de vraag hoe hij een positieve emotionele reactie kan oproepen bij een potentiële

werkgever. Individuen zijn zelfbewust welke baan op dat moment het beste bij hen past. Kernvragen

bij het ontwikkelen van een personal brand zijn:

- Wat zijn mijn functionele en meetbare merkwaarden (kennis, opleiding, ervaring)?

- Wat zijn mijn emotionele merkwaarden (talenten, passies, persoonskenmerken, waarden)?

- Wat zijn mijn belangrijkste doelen?

- Wat is mijn hoofdstrategie om dit te bereiken?

Jouw merkwaarden en doelen kan je op het spoor komen door een aantal kernkwadranten volgens

Ofman op te bouwen. Je kan jezelf presenteren met behulp van een aantal kernkwadranten. Zorg dat

je personal brand gebaseerd is op je krachten, op je kwaliteiten. Probeer jezelf zo helder en

onbevooroordeeld mogelijk te zien.

Niet enkel in de zoektocht naar een geschikte job is het interessant om een werkomgeving te vinden

waar je je kwaliteiten kunt benutten, ook tijdens je loopbaan is het nuttig om af en toe stil te staan

bij je kwaliteiten en uitdagingen en na te gaan of je huidige job hier een antwoord op kan geven en je

eventueel te heroriënteren.

Wim Annerel, life en business coach, benadrukt het belang van na te denken over hoe je wil dat

anderen jou zien bij het ontwikkelen van je personal brand. Hoe wil je overkomen? Wil je onthouden

worden als de voordeligste boekhouder, de copywriter die ook kan vertalen of heb je het liefst dat

mensen jou zien als expert op het gebied van netwerken? Als je weet hoe je gezien wilt worden, dan

kun je eraan werken om ervoor te zorgen dat mensen je ook daadwerkelijk zo gaan zien!

Een tip: denk hierbij ook na over een specialisme. Bij welk onderwerp wil je dat mensen direct aan

jou denken? Welke specialiteit heb je, of welke specialiteit wil je verder ontwikkelen zodat mensen in

het vervolg aan jou denken als ze iets in die richting nodig hebben? De kernkwaliteiten die je op het

spoor komt door het kernkwadrant van Ofman kunnen je helpen om jouw specialisme te detecteren.

16


Een specialisme bepalen kan misschien beperkend lijken, maar het geeft je wel een veel betere

focus. Dit levert jou en je personal brand op de lange termijn meer op.

Documents

HOE KRIJG IK MEER INZICHT IN DE DIVERSE KWALITEITEN VAN ...businessdocumenten.weebly.com/uploads/1/4/0/1/... · we met elkaar kunnen communiceren en hoe beter we in een team functioneren