Hoge Raad voor de WerkgelegenheidVerslag 2020

Persconferentie 24 februari 2021

Steven Vanackere

Ondervoorzitter van de Raad

https://hrw.belgie.be/nl https://cse.belgique.be/fr

WELKE POSITIE HEBBEN

DE LAAGGESCHOOLDEN

OP DE ARBEIDSMARKT IN BELGIË?

De laaggeschoolden zijn de grote afwezigen in de werkgelegenheid

(20- tot 64-jarigen naar scholingsniveau volgens socio-economisch status, in % van het overeenstemmende totaal, 2019)

2

84%

70%

46%

3%

4%

6%

13%

26%

48%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Hooggeschoold

Middengeschoold

Laaggeschoold

Werkend Werkloos Inactief

Bron: Statbel.

Tendensen: stijging van het gemiddelde scholingsniveau en polarisatie van de

werkgelegenheid(bevolking en werkgelegenheid naar scholings- en kwalificatieniveau, 20- tot 64-jarigen in duizenden personen en in % van het

respectieve totaal)

3

280546%

137821%

193532%

267040%

130322%

263139%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1993 2019

Bevolking naarscholingsniveau

Laag Midden Hoog

131936% 638

14%

130035% 1865

40%

107429%

220647%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1993 2019

Werkgelegenheid naar scholingsniveau

Laag Midden Hoog

3249%

45510%

195053%

197142%

137738%

226248%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1993 2019

Werkgelegenheid1 naar kwalificatieniveau

Laag Midden Hoog

Bron: Eurostat.1 Ongerekend militaire functies.

Daling van het percentage laaggeschoolden in laaggekwalificeerde banen maar ook

in andere functies(verloop van de werkgelegenheid naar kwalificatieniveau volgens het scholingsniveau, in % van het overeenstemmende totaal)

4Bron: Statbel.

73

42

0

10

20

30

40

50

60

70

80

19

93

19

95

19

97

19

99

20

01

20

03

20

05

20

07

20

09

20

11

20

13

20

15

20

17

20

19

Laaggekwalificeerdberoep: -31 pp

Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold

45

20

0

10

20

30

40

50

60

70

80

19

93

19

95

19

97

19

99

20

01

20

03

20

05

20

07

20

09

20

11

20

13

20

15

20

17

20

19

Middengekwalificeerdberoep: -25 pp

14

3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

19

93

19

95

19

97

19

99

20

01

20

03

20

05

20

07

20

09

20

11

20

13

20

15

20

17

20

19

Hooggekwalificeerdberoep: -10 pp

Welke banen zijn laaggekwalificeerd ?(in % van het totale aantal elementaire of laaggekwalificeerde functies,

periode 2017-2019)

5

Bron: Steunpunt Werk.

1 Beroepen met een aandeel van 4 % of lager in het totale aantal elementaire functies, bijvoorbeeld ongeschoolde arbeiders in de landbouw of de industrie en vuilnisophalers en -verwerkers.

Huishoudelijke hulpen en

schoonmakers in particuliere

huishoudens, hotels en

kantoren; 53%

Ongeschoolde arbeiders in vervoer en

opslag; 16%

Medewerkers in fastfood-

restaurants; 8%

Overige¹ ; 23% Vrouwen, ondanks een hoger scholingsniveau

Niet-Europeanen, met inbegrip van hooggeschoolden

Uiteraard hoofdzakelijk laaggeschoolden

Wie oefent ze uit ?

Het percentage laaggekwalificeerde banen hangt sterk af van de bedrijfstak (in % van de totale werkgelegenheid van de bedrijfstak, 2019)

6Bron: Statbel.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

Financiën en verzekeringen

Informatie en communicatie

Wetenschappelijke en technische activiteiten

Bouwnijverheid

Onderwijs

Vastgoed

Verwerkende nijverheid, winning van delfstoffen en andere…

Overige diensten

Handel, reparatie van auto's en motorfietsen

Overheid

Alle bedrijfstakken

Vervoer en opslag

Landbouw, bosbouw en visserij

Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening

Horeca

Administratieve en ondersteunende diensten

Laaggeschoolde werknemers Laaggekwalificeerde banen

Laaggekwalificeerde banen hebben relatief minder gunstige kenmerken

7

Tijdelijke arbeidsovereenkomsten

- komen vaker voor

- voor kortere periodes

Deeltijdwerk

- komt meer voor

- vaker onvrijwillig

Werkroosters

- minder autonomie

- meer onderbroken werktijden

- minder telewerk

Bron: Statbel.

Welke toekomst hebben laaggeschoolden op de arbeidsmarkt ?

8

Afname van de

werkgelegen-heidskansentegen 2030

Ongunstige ontwikkelingvan het loon en het type van arbeids-

overeenkomst

Toegenomen concurrentievan midden-geschoolden

voor de elementaire

functies

Tal van functies zijn

toegankelijk zonder

bijzondere vaardigheden

of via een korte opleiding

Waakzaam zijn voor de

problematiek van

overkwalificatie

Bronnen: OESO, HRW.

Deelname aan opleiding, in %, tijdens de laatste 12 maanden, 2016.

9

Bron: Eurostat.

20

Laaggeschoold

40

60

Middengeschoold

Ja Nee

65

35

Hooggeschoold

Opleiding is het essentiële instrument om een duurzame en kwalitatieve inschakeling

op de arbeidsmarkt te bevorderen

Maar …

➢ Het onderwijssysteem bestendigt de socio-economische ongelijkheden

➢ Laaggeschoolden nemen weinig deel aan permanente opleiding

Investeren in levenslang leren:

10

Het aantal jongvolwassenen die de school verlaten zonder een diploma van het hoger secundair onderwijs, beperken

De herwaardering van technische opleidingen en alternerend lerenondersteunen, om positieve studiekeuzes in de hand te werken

Permanente opleiding voor iedereen bevorderen als instrument voor integratie en maatschappelijke emancipatie, maar ook voor productiviteitsgroei

Competenties erkennen om ze beter te benutten

Lagere gemiddelde lonen en een minder grote spreiding voor

laaggeschoolde werknemers

11

Zuiver effect van het diploma ten

opzichte van een laaggeschoolde

werknemer1

- Middengeschoold 7 %

- Hooggeschoold 31 %

Bron: SILC 2018, ongewogen gegevens.

1 Het model controleert voor de andere verschillen, zoals het geslacht, de ervaring, de bedrijfstak, het beroep, enz.

Het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen vormt de ondergrens voor de lonen… maar het sectoraal minimumloon is relevanter(in euro, per paritair comité, eerste kwartaal 2020)

12

1250

1450

1650

1850

2050

2250

2450

2650

2850

3050

20

1

30

7

20

2

32

9

14

5

31

9

31

1

20

9

15

2

13

6

31

2

31

3

200

321

30

8

22

0

14

0

32

7

30

6

12

0

22

7

11

0

30

2

20

7

10

9

11

5

21

5

31

0

21

4

10

4

11

8

11

9

13

0

11

6

105

12

1

14

9

11

2

11

4

12

4

12

6

10

6

21

1

Sectorminimum GGMMI

Bron: HIVA.

Effectief gemiddeld minimumloon ≈ GGMMI +20%

Het verschil tussen het nettoloon en de totale loonkost (de belastingwig) loopt snel op

in België en blijft hoog in internationale context ondanks een daling dankzij de taxshift (belastingwig1 voor 2019, in % van de totale loonkost)

13

Bronnen: FOD Financiën, NAR, OESO, Practicali, RSZ administratieve instructies 2019-Q4, Statbel, berekeningen NBB.

1 Simulatie voor een alleenstaande bediende zonder kinderen ten laste die voltijds werkt in een onderneming met meer dan 20 werknemers en in het Vlaams Gewest woont.

17

29

49

53

0

10

20

30

40

50

60

GGMMI GGMMI +20% Gemiddeld loon laaggeschoolden Gemiddeld loon

sociale bijdragen werkgevers Sociale bijdragen werknemers Personenbelasting werknemers Tax wedge

Loonkosten voor de laaggeschoolden verlagen en jobcreatie aanmoedigen

14

De (para)fiscaliteit biedt de overheden een krachtig instrument voor actie

Essentieel om weinig productieve functies economisch rendabel te maken maar hebben een hoge budgettaire kost

=> een globale kosten-batenanalyse is noodzakelijk

Efficiënte maatregelen berusten op:

- een significante impact op de doelgroep

- duidelijke en verifieerbare criteria om ze automatisch te kunnen toekennen

- een tijdsprofiel dat strookt met de doelstelling van duurzame inschakeling

Belangrijke rol van de niet-marktsector (overheidsdiensten en sociale economie) om arbeidskansen te bieden aan kwetsbare personen door in te spelen op maatschappelijke behoeften

Is het financieel interessant een laagbetaalde baan te aanvaarden ?

De financiële stimulans om een job te aanvaarden verhoogt naarmate de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering zijn volle effect heeft gehad(verschil in netto-inkomen op jaarbasis in %, simulatie voor 2019 voor een alleenstaande zonder kinderen ten laste)

15

Bronnen: FOD Financiën, NAR, Practicali, RSZ administratieve instructies 2019-Q4, Statbel, berekeningen NBB.

Op basis van een vereenvoudigde berekening voor de personenbelasting (aanslagjaar 2020). Het laatste verdiende loon, nodig voor de bepaling van het niveau van de werkloosheidsuitkering, en het loon bij een nieuwe job zijn

telkens gelijk aan het geselecteerde loonniveau. Er wordt rekening gehouden met het vakantiegeld (betrekking op jaar t-1) en een eindejaarspremie (die geprorateerd wordt in functie van het aantal maanden werkloosheid).

4% 4% 3%5%

10% 11%

5%

11%

21%

26%

17%

23%27%

31% 33%36%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

GGMMI GGMMI + 20% Gemiddeld loonniveau laaggeschoold Gemiddeld loonniveau

3 maanden werkloos 6 maanden werkloos 12 maanden werkloos Langdurig werkloos (forfaitaire uitkering)

De werkbonus verlaagt de parafiscale lasten voor de laagste lonen maar de impact verdwijnt snel waardoor het risico op een lage loonval toeneemt…(verschil tussen bruto- en nettomaandloon in euro, 2019, voor een alleenstaande zonder kinderen ten laste)

16

Bronnen: FOD financiën, NAR, RSZ administratieve instructies 2019-Q4, Statbel, berekeningen NBB.

Ex ante benadering: berekeningen op basis van de voorschotten die worden betaald op de personenbelasting en de bijzondere sociale bijdragen.

51

138

226

313359

35

125

214

296

392

498

4

19

22

25

35

176

356

541

728

882

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1500 (Netto: 1465)

1750(Netto: 1574)

2000 (Netto: 1644)

2250 (Netto: 1709)

2500 (Netto: 1772)

2750(Netto: 1868)

Sociale zekerheidsbijdragen (inclusief sociale werkbonus) Bedrijfsvoorheffing (inclusief fiscale werkbonus) Bijzondere sociale bijdrage Verschil tussen bruto- en nettoloon

Maximale

werkbonus

Graduele afbouw van de werkbonus

1 642 2 561

Geen impact

werkbonus

De degressiviteit verhoogt de financiële incentive tot werken maar de laagste werkloosheidsuitkeringen liggen al onder de armoedegrens(netto maandinkomen in euro, 20191, voor een alleenstaande zonder kinderen ten laste)

17

Bronnen: Armoedebestrijding.be, RVA, Statbel.1 De uitkeringen zoals ze van toepassing waren tussen 1 september 2019 en 1 maart 2020, voor alleenstaanden wordt er in principe geen bedrijfsvoorheffing afgehouden van de werkloosheidsuitkering.2 De maximale uitkering in de eerste drie maanden van de werkloosheid.3 De minimale uitkering in de eerste drie maanden van de werkloosheid, wat gelijk is aan de forfaitaire werkloosheidsuitkering.

1 756 €

1 078 € 1 078 €

929 €

1 230 €

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

Maximale werkloosheidsuitkering² Minimale werkloosheidsuitkering³ Forfaitaire werkloosheidsuitkering Leefloon

Netto-inkomen Armoedegrens

Zorgen voor positieve stimulansen, aangezien de beslissing om aan de arbeidsmarkt

deel te nemen, niet enkel afhangt van financiële factoren

18

Het netto-inkomen voor werkenden verhogen in plaats van de sociale uitkeringen te verlagen

Werkbonus: plafonds en geleidelijke verlaging aanpassen

De sociale voordelen niet onmiddellijk afschaffen bij een werkhervatting

Gezins- en gezondheidsfactoren, culturele factoren, … kunnen ook de niet-deelneming verklaren

19

Erkenning van de competenties

Laaggeschoolden vormen een zeer gevarieerde groep,

een ruim pakket concrete maatregelen vergemakkelijkt hun toegang tot werk

Oplossingen vinden voor

sociale belemmeringen of

gezondheidsproblemen

Opleiding Job-searchbegeleiding op maat

(bv. profiling)

Overheidsdiensten en private diensten voor arbeidsbemiddeling bieden

een aangepaste service

volgens de behoeften op de arbeidsmarkt

en de verlangens en capaciteiten van de werkzoekenden

Om laaggeschoolden een plaats te verschaffen op de arbeidsmarkt,

beveelt de Raad tot slot aan zich toe te spitsen op de volgende

hoofdlijnen:

1. Investeren in levenslang leren

2. Laaggekwalificeerde banen bestendigen

3. Zorgen voor positieve werkgelegenheidsstimuli

4. De meest kwetsbare personen begeleiden naar werk

20

Hoge Raad voor de Werkgelegenheid - Verslag 2020

WELKE POSITIE HEBBEN DE LAAGGESCHOOLDEN

OP DE ARBEIDSMARKT IN BELGIË?

21

Vragen?

Hoge Raad voor de WerkgelegenheidVerslag 2020

Persconferentie 24 februari 2021

Steven Vanackere

Ondervoorzitter van de Raad

https://hrw.belgie.be/nl https://cse.belgique.be/fr

WELKE POSITIE HEBBEN

DE LAAGGESCHOOLDEN

OP DE ARBEIDSMARKT IN BELGIË?