Hoofdstuk 6 het lagereschoolkind pbko

Karel de Grote-Hogeschool [email protected]

Ontwikkelingspsychologie 1

Het lagereschoolkind

(6 jaar – 12 jaar)


Overzicht• De lichamelijke ontwikkeling• De motorische ontwikkeling• De perceptuele ontwikkeling• De cognitieve ontwikkeling• De taalontwikkeling• De sociaal-emotionele ontwikkeling • De seksuele ontwikkeling• De persoonlijkheidsontwikkeling• De morele ontwikkeling • De schoolse ontwikkeling• De tekenontwikkeling


1. Lichamelijke ontwikkeling

• ‘Eerste strekking’– Ledematen groeien sneller dan hoofd– ‘Klein kind’-kenmerken verdwijnen

• Tandenwissel – Gezicht en lach veranderen– Gedurende hele lagereschoolperiode


2. Motorische ontwikkeling

• Lichaamsbeheersing

• Oog/hand-coördinatie

10 jaar: ‘het volmaakte kind’


3. Perceptuele ontwikkeling

• Kleuters– Geleid door opvallende kenmerken

• Lagereschoolkinderen

– Waarneming zelfstandig ‘richten’

– Gedetailleerder en systematischer

– Bvb. zoek 10 ≠ tussen 2 tekeningen


4. Cognitieve ontwikkeling• Concreet operationeel stadium (Piaget)

– Realistische, concreet voorstelbare situaties

– ‘Gedachtenhandelingen’ Probleemoplossing • Reversibel denken: ok• Conservatienotie: ok, zolang ‘concreet’!• Organisatie van gedachten: ok• Positie van andere innemen: ok• Toestand + proces (= identiteitsprincipe): ok• Seriatie: ok• Transitief denken: ok• Klassen/deelklassen: ok


4. Cognitieve ontwikkeling

• Magisch denken– Onderscheid ‘echt/niet echt’ = duidelijk

– Pure fantasie: afgedaan

– Voorkeur: • dingen die ‘echt’ zijn of ‘echt kunnen zijn’• Bvb. verhalen met realistische kenmerken (over

ridders en koningen, in een veraf gelegen gebied, etc.)

– Toch: ‘magisch’ denken aanwezig!


5. Taalontwikkeling

• Volwassenentaal– Soms fouten:

• Moeilijke woorden: bvb. fjord, skeeler, ‘heps’ ipv ‘hesp’, etc.

• Verkeerde vervoegingen: bvb. ik valde ipv viel, ik loopte ipv liep, etc.

• Vreemde uitdrukkingen

– Metalinguïstisch bewustzijn• Taal = regels + afspraken, experimenteren mogelijk!• Bvb. taalspelletjes

– Interesse in ‘vreemde’ talen


6. Sociaal-emotionele ontwikkeling

Twee thema’s:

1. Sociale relaties en vriendschappen

2. Pesten



1. Sociale relaties en vriendschappen– Omgang leeftijdsgenoten

• = ‘Sociale leerschool’• Bvb. omgaan met verschillende karakters, leren hoe

conflicten ontstaan en hoe ermee omgaan, etc.

– Eén-sekse-groepen • Meisjes met meisjes, jongens met jongens• Einde LS: groepjes mengen zich meer

Van plagen en uitdagen naar flirten en hofmakerij



1. Sociale relaties en vriendschappen– Vriendschap kent evolutie

• Samen dingen doen/delen en dezelfde dingen leuk iemand ‘nodig’ hebben, problemen oplossen en geheimen vertellen

• Einde vriendschap– Bvb. door verhuis, ruzie, …= pijnlijke ervaring ~ liefdesverdriet

– Geen vrienden ≠ normaal & negatief voor ontwikkeling!



2. Pesten= proces waarbij een groep/pestkop zich tegen

een enkeling keert die zich niet (meer) kan verweren

– Drie partijen:• Pestkoppen of pesters• De gepeste, slachtoffer of zondebok• De middengroep



2. Pesten

MIDDENGROEP

Bewondering Pester

Eigen voordeel

Angst zelf gepest

Bescherming gepeste

Merken pesten niet op

Onverschilligheid

PESTEN MEE!

PESTEN NIET MEE!



2. Pesten– Pesten ≠ Plagen

• Ongelijke machtsverdeling• Desastreuze gevolgen voor gepeste

– Pesten = Groepsnorm?– Zondebokverschijnsel– Wie?

• Iedereen kan ‘gepest’ worden, ‘anders’ zijn• Ook pestkoppen geen speciale kenmerken• Beiden zwijgen over pesten

– Levenslange gevolgen vr pesters & gepesten



2. Pesten aanpakken: Hoe?Preventief (om pesten te vermijden)- Erover ‘praten’, liefst

algemeen- Pesten ‘op zich’ = ! en dat

willen we niet op school (= anti-pest beleid)

- Alle partijen betrekken bij preventie van pesten

- Duidelijke afspraken en gedeelde verantwoordelijkheid

- Sociometrische schaal risico-kinderen detecteren

Curatief (om pesten op te lossen)- Erover praten, algemeen (!)

om vermijdingsreacties of minima-liseren te ontwijken

- Alle partijen betrekken in oplossing

- Eventueel individuele gesprekken met pesters, gepeste(n) (en ouders?): waarom? + afspraken

- Andere school Niet altijd een oplossing! Integendeel: ‘nieuwe’ leerlingen = ‘anders’.


7. Seksuele ontwikkeling

• Latentiefase (Freud)– Seksuele ontwikkeling = stilgevallen– Terugdringen seksuele gevoelens tvv

schoolse kennis– Jongens/meisjes: weinig interesse voor elkaar

• MAAR kritiek!



• 6 tot 8 jaar

– Verliefdheden

– Aanraken/strelen geslachtsdelen, maar niet openbaar

– Schuine moppen met seksueel geladen woorden = populair



• 8 tot 10 jaar– Gevoelens verliefdheid – Lichamelijk contact opzoeken, hoewel

onschuldig, bvb. handjes vasthouden, arm om elkaar, …

– Groepsnorm = heteroseksualiteit– Seksestereotiep rolgedrag– Voortplantingsverhaal = vrij duidelijk– 1ste kenmerken puberteit ‘kunnen’ verschijnen



• 10 tot 12 jaar

– Verliefdheid: hevige emoties

– Belangstelling volwassen seksualiteit

– Maar ook ‘preutsheid’• Beginnende puberteit schaamte ?

– Eerste menstruatie kan optreden


8. Persoonlijkheidsontwikkeling• Zelfbeschrijvingen

– Eigen karakter– Vaardigheden– Categorieën

• Contacten leeftijdsgenoten – Keuze vriend(in)

• Belang van wederzijds vertrouwen, iets voor elkaar over hebben

– Vergelijken– Zichzelf beter leren kennen


8. Persoonlijkheidsontwikkeling

• Vlijt versus minderwaardigheid (Erikson)– Vlijt

• Verwerken van grote hoeveelheid informatie• Verwerven van plek in sociale wereld

– Indien moeilijkheden: gevoelens van onvermogen, minderwaardigheid

– Oplossing• Belangstellende volwassenen• Bereidwillige leeftijdsgenoten


9. Morele ontwikkeling

• Empathie/inlevingsvermogen

• Conventionele fase (Kohlberg) – Gezaghebbende ander bepaalt wat mag/niet mag– Bvb. leerkracht, ouder, jeugdleiding, agent, directie,

etc.– Ook bij volwassenen: Millgram-experimenten

• Proefleider gebiedt personen om proefpersonen electrische schokken toe te dienen

• Sommigen zijn zelfs bereid om ‘dodelijke’ schokken toe te dienen onder gezag van proefleider in witte jas


10. Schoolse ontwikkeling

• Overgang kleuterklas - 1ste leerjaar

• Schoolrijpheidsvoorwaarden• Aanleg• Omgeving• Zelfbepaling

• Kritische noot: Kind niet aangepast aan school of school niet aangepast aan kind?

• Filmpje: http://www.klasse.be/tvklasse/12755-Naar-het-eerste-leerjaar

http://www.klasse.be/tvklasse/12755-Naar-het-eerste-leerjaar



Drie schoolse vaardigheden:

1. Lezen

2. Schrijven

3. Rekenen



1. Lezen

– Voorgeschiedenis

– Algemene vaardigheden:• Bvb. woordenschat, concentratie, regels naleven,

geheugen, visuele discriminatie

– Specifieke vaardigheden:• Bvb. verbanden tussen beeld en klank, etc.

– Spellend Herkennend Begrijpend



2. Schrijven= 2de communicatiemiddel, na spreektaal

– ‘Schrijfrijp’:

– Algemene voorwaarden• Bvb. taalbeheersing, zintuigen, concentratie,

emotioneel evenwicht, motivatie om te leren

– Specifieke voorwaarden• Bvb. grove en fijne motoriek, lichaamsbesef, ruim-

telijke oriëntatie, vormonderscheidingsvermogen, oog/hand-coördinatie, laterisatie, gevoel voor ritme, automatiseren



2. Schrijven

– Doel: begrijpelijk schrijven

– Oefening baart kunst!



3. Rekenen– Getalbegrip = voorwaarde

• Tellen• Correspondentie• Classificatie• Seriatie

Bewerkingen:• Concreet Meer abstract• Automatismen cijferen vraagstukken


12. Tekenontwikkeling

• Rond 7 j: Visueel realisme• Realiteitszin , meer details

– Bvb. rondjes w handen met vingers, mensen krijgen nek, lijntjes worden benen met volume, juistere lichaamsproporties, etc.

– Weergeven van bewegingen

– Rekening met ruimte en tijd (vanaf 9 j)

– Realiteit > fantasie

– Creativiteit = subtieler en complexer


12. Tekenontwikkeling


Indien de ontwikkelings anders loopt...

• Onveilige gehechtheid– Invloed op sociaal-emotionele ontwikkeling– Onveilige hechting in verleden

• Knuffelen, geborgenheid, … op schoot, maar houden het daar geen minuut uit.

• Nood aan structuur, voorspelbare situaties waardoor meer ‘veiligheidsgevoel’, meer op gemak.

– Veilige hechting in verledenBasisvertrouwen kunnen autonoom functioneren

‘Goed vastgezeten hebben om goed los te komen’


Indien de ontwikkeling anders loopt...

• Leerproblemen• Moeilijkheden bij het leren van schoolse

vaardigheden• Primair (= leerstoornissen) en secundair

• Leerstoornissen• Oorzaak niet in omgeving, bvb. slecht onderwijs,

afwezigheid• Oorzaak bij individu, maar niet tgv handicap/

ziekte, bvb. mentale achterstand



• Leerstoornissen

– ‘Verborgen handicap’

– Onderkenning via signalen, bvb. welbevinden

, uitvluchten om bepaalde taken niet te

maken, huilen, etc.

– (Nog) geen oplossingen! Ermee leren leven

en omgaan!



Drie leerstoornissen:– Dyslexie

• Leren lezen = probleem

– Dysorthografie• Foutloos schrijven (spellen) = probleem • Meestal samen met dyslexie

– Dyscalculie• Leren rekenen = probleem

– (Dysgrafie)• Schrijven (motorisch) = probleem• Maar geen ‘leerstoornis’



• ADHD

– ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’

– Geen leerstoornis, wel veel leerproblemen

– Drie kenmerken:

• Aandachtstekort

• Overactiviteit

• Impulsiviteit



• ADHD– Vele bijkomende problemen:

• Bvb. onhandigheid, leerbaarheid laag, leerproblemen en soms leerstoornissen, emotionele moeilijkheden, slaapproblemen, relationele en gedragsproblemen

– Aanpak:• Medicijnen

– ‘Rilatine’ helpt ‘normale ontwikkeling’ bevorderen– Maar neveneffecten

• Multidisciplinaire aanpak aangewezen


Samengevat• Eerste strekking – het volmaakte kind• Visueel realisme• Waarneming: gedetailleerder en

systematischer• Latentiefase • Omgang leeftijdsgenoten

! Pesten

• Concreet operationeel denken – complexe(re) bewerkingen


Samengevat• Volwassenentaal• Leren lezen, schrijven en rekenen

! Leerproblemen en –stoornissen

ADHD en werkhoudingsproblemen

• Gezaghebbende ander: bepaalt goed en kwaad

• Associatief en coöperatief spel • Zelfbeschrijvingen

Documents

Hoofdstuk 6 het lagereschoolkind pbko