Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.erasmusmc.nl/public-‐health www.erasmusmc.nl/genero 1
Houd ouderen op de been Laatste nieuwsbericht, nummer 8: december 2018
Samenwerken in de wijk aan betere valpreventie Via valpreventieprogramma’s is veel (gezondheids)winst te behalen. Met Houd ouderen op de been leveren we hieraan een bijdrage, door implementatie van bewezen effectieve valpreventieprogramma’s voor ouderen. We doen dit vanuit de visie van ouderen en via een wijkgerichte aanpak, in een samenwerking tussen ouderenorganisaties, wijkverpleegkundigen, fysiotherapeuten, huisartsen, vrijwilligers en ouderen zelf. We hopen ook bij te dragen aan structurele financiering en borging van valpreventieprogramma’s. Houd ouderen op de been wordt uitgevoerd in Breda en is gericht op zelfstandig wonende ouderen van 65 jaar en ouder. ZonMw (Nationaal Programma Ouderenzorg) en Fonds Nuts Ohra (FNO) financieren het project. Laatste nieuwsbrief Het NPO ZonMw-‐deel van het project Houd ouderen op de been is reeds in mei jl. afgerond en het FNO-‐deel ronden we deze maand af. Deze achtste projectnieuwsbrief is daarmee de laatste nieuwsbrief in deze vorm. In deze nieuwsbrief geven we een samenvatting van de belangrijkste resultaten van het project. Daarnaast is er een interview met de trekkers van het project over wat zij de afgelopen twee jaar hebben geleerd en verwacht hadden. Over het project zullen nog een aantal wetenschappelijke artikelen gaan verschijnen. Wilt u hiervan op de hoogte blijven, dan kunt u zich aanmelden voor de algemene GENERO-‐nieuwsbrief via [email protected]. Informatie over Houd ouderen op de been zal daarin opgenomen worden. Namens alle leden van het project Houd Ouderen op de Been bedanken wij hierbij alle samenwerkende partijen voor de prettige samenwerking! Interview met Branko Olij, Suzanne Polinder, Vicki Erasmus en Lotte Barmentloo (Erasmus MC) over verwachtingen en geleerde lessen Welke verwachtingen had je van het project? Aan het begin van het project hadden we als doel om aan een grote groep 65-‐plussers een effectief bewezen valpreventieprogramma in de wijk aan te bieden, waarbij we rekening gingen houden met de voorkeuren van elke deelnemer. Zijn die verwachtingen uitgekomen? De verwachtingen zijn voor het grootste gedeelte uitgekomen. Daar zijn we heel blij mee. Het is gelukt om veel ouderen een valpreventieprogramma in de wijk aan te bieden, al was de deelnamebereidheid van de ouderen lager dan verwacht. We merkten dat het belangrijk is om rekening te houden met de
voorkeuren van deelnemers. Ouderen bepalen graag mee welk programma ze volgen, en ze hebben daar zelf ook een goed beeld bij. Niet elke deelnemer heeft een bewezen effectief valpreventieprogramma gevolgd, omdat deze programma’s niet in elke wijk
www.erasmusmc.nl/public-‐health www.erasmusmc.nl/genero 2
werden aangeboden. Door het aanbod aan te vullen met niet-‐bewezen effectieve programma’s hebben we toch ervoor gezorgd dat elke deelnemer een passend beweegprogramma in de wijk kon volgen. Maar bij voorkeur worden de effectieve programma’s breder beschikbaar gemaakt. Wat heb je geleerd van het project? Wij hebben geleerd dat ouderen het erg waardevol vinden dat er tijd voor hen wordt genomen. Tijdens de huisbezoeken en de telefonische gesprekken die we met hen hadden is ons vaak verteld dat men het fijn vond dat er aandacht aan hen werd geschonken. Daarnaast was het voor ons fijn om de deelnemers regelmatig te zien en te spreken, zodat we eraan herinnerd werden waarvoor we het allemaal deden. Ook hebben we geleerd dat het werven van deelnemers via (lokale) televisie, radio en krant moeizaam verloopt en weinig oplevert. Het werkt veel beter als een vertrouwd persoon, vooral een 1e lijns-‐zorgverlener, een oudere vraagt om deel te nemen aan een valpreventieprogramma. In een volgend vergelijkbaar project zouden we meteen gaan samenwerken met de thuiszorg voor het werven van deelnemers. Welke resultaten vind je het belangrijkst? Het is gelukt om met veel verschillende lokale partijen in Breda om tafel te zitten en hen actief te krijgen in de uitvoering van het project. Door o.a. met ouderen, 1e lijns-‐zorgverleners, ouderenbonden en lokale initiatieven in gesprek te gaan en hen te laten meedenken, is er lokaal breed draagvlak gecreëerd. Vooral de wijkverpleegkundigen zijn erg belangrijk geweest voor de werving van deelnemers. Daarnaast maakte de prettige samenwerking met fysio-‐ en ergotherapeuten het mogelijk om verschillende valpreventieprogramma’s in kaart te brengen en deze programma’s aan te bieden in de Bredase wijken. Door de wensen van deelnemers te koppelen aan het aanbod in de wijk lukte het om de deelnemers een passend programma aan te bieden. Wat we ook belangrijk vinden is dat het merendeel van de ouderen dat met een programma startte dit ook volledig afmaakte. Mogelijk komt dat doordat we ervoor zorgden dat hun voorkeuren en het gekozen programma bij elkaar aansloten.
Wat uit het project zou je verder willen onderzoeken of uitdiepen? We zouden graag meer te weten komen over hoe we mensen van ongeveer 65-‐75 jaar ook actief kunnen betrekken bij valpreventie. In ‘Houd ouderen op de been’ is de gemiddelde leeftijd van de deelnemers 81 jaar. Mensen van 65-‐75 jaar willen in het algemeen nog niet deelnemen aan een preventieprogramma, vooral als ze nog niet eerder gevallen zijn. Ze beschouwen zichzelf mogelijk niet als een risicogroep, maar ze zouden zeker kunnen profiteren van een valpreventieprogramma. Wat zou je tegen de partners in Breda willen zeggen die het project nu moeten borgen? Make it work! Het is makkelijker gezegd dan gedaan om een project te borgen waar twee jaar lang veel tijd in is gestoken. Maar we hebben gemerkt dat veel van de samenwerkingspartners erg enthousiast zijn om valpreventie binnen hun werk toe te passen. We hopen dat het mogelijk is voor de lokale partijen om een goede samenwerking te bewerkstelligen, zodat ouderen met een verhoogd valrisico opgespoord kunnen blijven worden en ze een passend valpreventieprogramma in de wijk aangeboden krijgen. Erg ligt nu heel veel in Breda: maak er gebruik van! Stel dat je over 5 jaar weer in Breda langs zou gaan, wat zou je dan willen aantreffen? We zouden graag zien dat er over 5 jaar nog meer bewezen effectieve valpreventieprogramma’s in de verschillende wijken in Breda worden aangeboden. Door het aanbod te vergroten, zouden ouderen een nog beter passend programma kunnen volgen. Het is daarbij belangrijk dat de doelgroep bekend is met valpreventie(programma’s) in de wijk, en dat ouderen zelf ook gemotiveerd worden door anderen (bijv. door wijkverpleegkundigen, huisartsen en mantelzorgers) om deel te nemen aan die valpreventieprogramma’s. De rol van de oudere zelf en een goede samenwerking tussen zorgverleners is hierbij essentieel. Over 5 jaar hopen we dat ouderen en zorgverleners nog vaker het gesprek met elkaar aangaan over preventie en leefstijl.
Belangrijkste resultaten ‘Houd ouderen op de been’ kent twee delen: a) Implementatie Senior Stap-‐programma, met oefenboek (Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO)-‐deel). b) Implementatie valpreventie via het aanbieden van een ‘keuzemenu’ van interventies (Fond Nuts Ohra-‐deel).
www.erasmusmc.nl/public-‐health www.erasmusmc.nl/genero 3
Hieronder beschrijven we per onderdeel de belangrijkste resultaten uit het implementatie-‐begeleidend onderzoek. Binnen het NPO-‐ en FNO-‐deel van het project is het gelukt om een wijkgerichte aanpak met ouderenparticipatie gericht op verschillende interventies succesvol te implementeren in Breda, door breed draagvlak te creëren bij lokale zorgverleners. a. NPO / Senior Stap-‐programma
Deelnemers aan het NPO-‐deel van het project kregen drie maanden lang het Senior Stap-‐programma thuis aangeboden. Dit programma is in acht Bredase wijken aangeboden (Brabantpark/Heusdenhout, Centrum, Haagse Beemden, Hoge Vucht, Princenhage, Prinsenbeek, Tuinzigt en Teteringen). Het programma bestond uit een instructieboek met oefeningen waarmee deelnemers drie maanden lang zelfstandig thuis aan de slag konden. Het zijn voornamelijk oefeningen ter bevordering van de balans en conditie, om het risico op een val te verkleinen. In totaal hebben 240 ouderen deelgenomen aan het Senior Stap-‐programma. De 240 deelnemers hebben een
gemiddelde leeftijd van 81 jaar. Hiervan is 72% vrouw, 63% alleenstaand en 69% heeft een verhoogd valrisico. Gedurende het project heeft 62% van de deelnemers
minstens één keer per week oefeningen uit het instructieboek gedaan (actieve deelnamegroep). Opvallend is dat aan het begin van het project de kwaliteit van leven van de actieve deelname groep hoger was dan de niet-‐actieve deelnamegroep. De niet-‐actieve deelname groep had ook meer deelnemers met een verhoogd valrisico dan de actieve deelnamegroep. In totaal gaf 71% van de deelnemers aan het programma tamelijk of erg nuttig te vinden. Meer over resultaten is ook te vinden in eerder verschenen nieuwsbrieven. Bent u geïnteresseerd in het instructieboek dat is gebruikt bij het Senior Stap-‐programma? Wij kunnen u een PDF-‐versie van het boek via de email toesturen. U kunt een versie aanvragen door een email te sturen naar: [email protected]. b. FNO / Keuzemenu van interventies Deelnemers aan het FNO-‐deel van het project hadden de keuze uit verschillende valpreventieprogramma’s die drie maanden lang bij hen in de wijk werden aangeboden. In totaal is in de acht Bredase wijken (zie onder a.) samengewerkt met fysiotherapeuten, ergotherapeuten en beweegcoaches om een breed aanbod aan programma’s te creëren. Ook is rekening gehouden met de voorkeuren van de deelnemers, door o.a. uit te vragen of een deelnemer liever een programma thuis of op locatie wilde volgen, individueel of in een groep, en kosteloos of tegen betaling. De programma’s die vanuit het project werden aangeboden zijn: Senior Stap, Samen Door, individuele fysiotherapie, seniorengym, In Balans, Valanalyse en Vallen Verleden Tijd.
In totaal is aan 166 deelnemers een programma aangeboden, waarvan 141 zich daadwerkelijk hebben aangemeld. Hiervan zijn uiteindelijk 117 deelnemers gestart met een programma in hun wijk. De meeste deelnemers hebben deelgenomen aan individuele fysiotherapie (n=34)
Onderzoeker Branko Olij legt tijdens een huisbezoek het Senior Stap-‐programma aan een deelnemer uit.
Fysiotherapeut Peter Jobse geeft ‘In Balans’-‐ training aan een groep ouderen.
www.erasmusmc.nl/public-‐health www.erasmusmc.nl/genero 4
en het Senior Stap-‐programma (n=21). De overige individuele programma’s kenden een kleiner aantal deelnemers: Valanalyse (n=18) en het Samen Door-‐programma (n=9). De groepsprogramma’s, zoals In Balans (n=17), seniorengym (n=17) en Vallen Verleden Tijd (n=16), waren even populair onder de ouderen.
Van de 141 deelnemers die zich hadden aangemeld voor een programma is de gemiddelde leeftijd 80 jaar. Van deze groep is 75% vrouw, 75% alleenstaand en 63% heeft een verhoogd valrisico. In totaal gaf 73% van de deelnemers aan het programma dat men werd aangeboden tamelijk of erg nuttig te vinden.
Borging Voor de (financiële) borging van het project zijn we in september jl. in gesprek gegaan met ouderen uit Breda, gemeente Breda, zorgverzekeraar CZ, thuiszorgorganisaties Careyn, Surplus en Thebe, Zorg voor elkaar Breda, huisartsen zorggroepen, Amphia ziekenhuis Breda en verschillende fysiotherapeuten. Naar aanleiding van de bijeenkomst is een projectgroep (Zorg voor elkaar Breda, twee huisartsenzorggroepen en fysiotherapeuten) geformeerd. De projectgroep gaat samen overleggen hoe Houd ouderen op de been binnen Breda en binnen de huidige samenwerkingsstructuren geborgd kan worden. Daarnaast is in Rotterdam belangstelling voor valpreventie zoals uitgevoerd in Houd ouderen op de been. Hiervoor waren er voor Rotterdamse organisaties twee bijeenkomsten (april en juni jl.). Ook in deze stad wordt verder nagedacht over implementatie van effectieve valpreventieprogramma’s binnen een wijkgerichte aanpak. Hoe nu verder? Laatste vragenlijsten Voor het FNO-‐deel van het project zullen we deze maand nog de laatste vragenlijsten bij deelnemers afnemen die een programma drie maanden lang hebben gevolgd. Wetenschappelijke artikelen De komende maanden zullen we drie wetenschappelijke artikels over het ‘Houd ouderen op de been’-‐project schrijven voor internationale wetenschappelijke tijdschriften. Bij publicatie van een artikel zal dit gemeld worden in de algemene GENERO-‐nieuwsbrief. Valpreventie loont! Aangezien het aantal valongevallen de komende jaren zal blijven stijgen door de vergrijzing is het belangrijk om valpreventieprogramma’s te blijven implementeren in de maatschappij. Het mooie aan valpreventie is dat er al heel veel onderzoek is gedaan naar de bewezen effectiviteit en dat er al veel bewezen effectieve interventies voor ouderen beschikbaar zijn. Daarnaast is er een maatschappelijke kostenbaten analyse (MKBA)-‐model ontwikkeld waarmee de kosten en baten van valpreventie doorgerekend kunnen worden. Hiervoor is een rekentool beschikbaar (https://www.veiligheid.nl/valpreventie/actueel/nieuws/valpreventie-‐bij-‐ouderen-‐loont-‐) waarmee direct inzicht wordt verkregen in de kosten versus de baten bij het inzetten van valpreventie-‐activiteiten voor thuiswonende ouderen. Dit zorgt ervoor dat er niet opnieuw data hoeft te worden verzameld voor het bepalen van effectiviteit en kosteneffectiviteit van valpreventie! Informatie in 2019 Als er nieuwe informatie is over Houd ouderen op de been zal dit via de algemene GENERO-‐nieuwsbrief worden verspreid.
Fijne feestdagen Namens alle leden van het projectteam ‘Houd ouderen op de been’ wensen wij u hele fijne feestdagen toe en een succesvol 2019.
www.erasmusmc.nl/public-‐health www.erasmusmc.nl/genero 5
Samenwerkende partijen Het samenwerkingsverband voor ‘Houd ouderen op de been’ bestaat o.a. uit: § Ouderenorganisaties: KBO Breda en NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten) § GENERO Ouderen-‐ en mantelzorgforum § Zorg voor elkaar Breda § St. Elisabeth, Careyn, Raffy, Surplus, Thebe § Ergo-‐/fysiotherapie-‐ en huisartsprakijken in Breda § Zorgverzekeraars CZ en Zilveren Kruis § GENERO – Netwerk Ouderenzorg Zuidwest-‐Nederland § Erasmus MC, afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Verder zijn betrokken: AMC (Geriatrie/ouderengeneeskunde), Erasmus MC (Huisartsgeneeskunde), Erasmus Universiteit Rotterdam (Erasmus School of Health Policy & Management), Hogeschool Rotterdam, Koninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie (KNGF), Radboudumc, Universiteit van Tilburg en VeiligheidNL. ‘Houd ouderen op de been’ is onder regie van het Erasmus MC. Projectleider is dr. Suzanne Polinder. Eerdere nieuwsbrieven Nieuwsbrief 1 vindt u hier: https://www.erasmusmc.nl/cs-‐research/subsidies/3600331/nieuwsberichthoudouderenopdebeen Nieuwsbrief 2 vindt u hier: https://www.erasmusmc.nl/cs-‐research/subsidies/3600331/nieuwsberichthoudouderenopdebeen2 Nieuwsbrief 3 vindt u hier: https://www.erasmusmc.nl/cs-‐research/subsidies/3600331/nieuwsberichthoudouderenopdebeen3 Nieuwsbrief 4 vindt u hier: https://www.erasmusmc.nl/cs-‐research/subsidies/3600331/nieuwsberichthoudouderenopdebeen4 Nieuwsbrief 5 vindt u hier: https://www.erasmusmc.nl/cs-‐research/subsidies/3600331/nieuwsberichthoudouderenopdebeen5180327 Nieuwsbrief 6 vindt u hier: http://www.genero-‐ouderenenmantelzorgforum.nl/2018/07/13/nieuwsbrief-‐6-‐houd-‐ouderen-‐op-‐de-‐been/ Nieuwsbrief 7 vindt u hier: http://www.genero-‐ouderenenmantelzorgforum.nl/2018/11/28/nieuwsbrief-‐7-‐houd-‐ouderen-‐op-‐de-‐been/
Vragen, tips of opmerkingen? Mailen kan altijd naar Branko Olij, Erasmus MC: [email protected]