Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw1
]¥≠mw ]©-h-’c ]≤-Xnbpw
]›m-Øe kuI-cy-hn-I-k-\hpw
1
1.1 BapJw
Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-ß-fnse ]mtZ-inI ]›m-Øe hnI-k\ ]h¿Ø-\-ß-fpsS Imcy-£-a-amb
\n¿∆-lWw hen-sbm-c-f-hp-hsc F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[sc Bi-bn-®m-Wn-cn-°p-∂-Xv. samØw ]≤Xnhnln-
X-Øns‚ \s√mcp ]¶v acm-aØv]Wn-Iƒ Dƒs∏´ hnI-k-\-]-h¿Ø-\-߃°v hn\n-tbm-Kn-°-s∏-Sp-∂p-.
amX-a√, Hmtcm hnI-k\taJ-e-bnepw CØcw t]mP-IvSp-Iƒ D≠m-Im-\panS-bp-≠v. AXp-sIm-≠p-Xs∂
Hmtcm hnI-k\taJ-e-bnsebpw ]›m-ØekuI-cy-hp-ambn _‘-s∏´ t]mP-IvSp-IfpsS cq]o-I-c-W-
Ønepw \n¿∆-l-W-Ønepw F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[cpsS klmbw A\p-t]-£-Wobam-Wv.
A[n-Imc hntI-µo-I-cWhpw P\-Io-bm-kq-X-Whpw e£y-an-Sp∂ ]pXnb hnI-k\kwkvImcw kpÿm-
]n-X-am-°p-∂Xn-\p≈ ]cn-i-a-Øn-emWv tIcf k¿°m¿. Cu e£yw ssIh-cn-°p-∂-Xn\v ]¥≠mw
]©-h-’c ]≤Xn (2012 -2017) Ime-b-f-hn¬ Xt±i kzbw- -cWÿm]-\-ß-fpsS Bkq-XWw \o¿Ø-Sm-
[n-jvTn-X hnI-k\Øn¬ Du∂nb ]tZ-inI kmº-ØnI hnI-k-\w, Zcn-Z-hn-`m-K-ß-ƒ°v ap≥Xq°w
\¬In s]mXp-tk-h-\-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-ج, kmaq-lnI\o-Xn-bn¬ A[n-jvTn-X-amb hnI-
k\kao-]-\w, kZv`-c-W-w F∂n-h-bv°v ]m[m\yw \¬In \S-∏m-°p-∂-Xn-\mWv Xocp-am-\n-®n-´p-≈-Xv.
]pXnb hnI-k\ kao-]-\-hpw Bkq-X-W coXn-im-kvXhpw ]›m-Øe kuIcy hnI-k\hpambn
_‘-s∏´ ]h¿Ø-\-ß-fn¬ ]Xn- -ent°≠-Xp-≠v. CØ-cpW-Øn¬ A[n-Imc hntI-µo-I-cWØns‚
ASn-ÿm\XØz-ßfpw aqey-ßfpw kzmwio-I-cn®pw, Ign™ ]Xn-t\gv h¿jsØ ]h¿Ø-\-߃
hne-bn-cpØnbpw ]¥≠mw ]≤XnbpsS ]pØ≥ ImgvN-∏m-Sp-I-fn-te°pw coXn-im-kvX-Øn-te°pw shfn®w
hoip-I-bmWv Cu A[ym-bw.
1.2 A[n-Imc-hn-tI-µo-I-cWw ˛ Z¿i\w
A[n-Imc-hn-tI-µo-I-cWØns‚ apJy-Z¿i\w Imcy-£-a-hpw P\-t£-a-I-c-hp-amb ]mtZ-inI `cWw
Dd-∏p-h-cp-Øp-I-bm-Wv. A[n-Imc hn-tI-µo-I-cWØneqsS amXta ]tZ-inI k¿°m-cp-I-fpsS im‡o-I-
c-Whpw kmaqlnI \oXn-bn-e-[n-jvTn-X-amb ]tZ-inI `c-Whpw km[y-am-IpI-bp≈q. ]mtZ-inI Xe-
Øn¬ \nb-a-hmgvN Dd-∏m°n ]ucm-h-Imiw kwc-£n-°p-∂-Xn\v A[n-Imc-hn-tI-µo-I-cWw Dt]m-Xv_-e-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw2
I-am-Ipw. Zp¿_-ecpw Ai-c-W-cp-amb P\-hn-`m-K-ß-fpsS Ah-Imi kwc-£-Whpw im‡o-I-c-Whpw Dd-
∏p-h-cp-Øm≥ hntI-µo-IrX cW kwhn-[m\Øn\v Ignbpw. tIµo-IrX cW hyh-ÿ-bpsS t]mcm-bva-
Iƒ ]cn-l-cn®v P\-tI-µo-IrX kZv`cWw km[y-am-°m≥ A[n-Imc hn-tI-µo-I-cWw A\n-hm-cy-am-Wv.
Bkq-XnX hnI-k\w Bcw-`n® Imew apX¬ tIµo-IrX `cWhyh-ÿ-bpsS t]mcm-bva-Ifpw Ah-
bv°p≈ ]cn-lm-c-\n¿t±-i-ßfpw Nq≠n-°m-Wn-°-s∏-´n-cp-∂p. ]cn-lm-c-\n¿t±-i-ß-fn¬ F∂pw ][m-\-
s∏-´Xv A[n-Im-c-hn-tI-µo-I-c-W-am-bn-cp-∂p.
tIµo-IrX `c-W-hy-h-ÿ-bpsS ][m-\- t]mcm-bva-Iƒ
• ]mtZ-in-I-amb Bh-iy-ßfpw ]iv\-ßfpw hn`h-km-[y-X-Ifpw Ah-K-Wn-°¬
• AanX tIµo-I-cWw
• P\-]-¶m-fn-Ø-an-√mbva
• kpXm-cy-Xbn-√mbva
• Un∏m¿´p-sa‚-enkw
• DtZym-K-ÿ- ta-[m-hnXzw
• Imcy-£-a-X-bn-√mbva
• Agn-a-Xnbpw hn`-h- tNm¿®bpw
• ka-K-k-ao-]-\-an-√mbva
• kwtbm-P-\- km-[y-X-Iƒ ]cn-K-Wn-°m-Xn-cn-°¬
• DØ-c-hm-Zn-Xz-an-√mbva
1.3 P\m-[n-]Xy A[n-Im-c- hn-tI-µo-I-c-Ww -˛- XØz-߃
tIµ kwÿm-\-ß-fn¬ \n∂v Xmtg Xe-Øn-ep≈ DtZym-K-ÿ¿°v A[n-Imcw ssIam-d-e√, adn®v P\-
ß-fn-te°v A[n-Imcw bYm¿∞-Øn¬ FØn-°p∂ ]In-b-bmWv P-\m-[n-]Xy A[n-Imc- hntI-µo-I-c-Ww.
NphsS ]d-bp∂ XØz-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-emWv A[n-Imc- hntI-µo-I-c-W ImgvN-∏mSv cq]-s∏-Sp-Øn-bn-
cn-°p∂-Xv.
i. A[n-Imcw P\-߃°v (Power to the People)
P\m-[n-]Xy kº-ZmbØn¬ A[n-Imcw P\-߃°m-sW∂pw AXv P\-ß-fn¬ FØn-°p-∂-Xn-\p≈
G‰hpw i‡-amb kwhn-[m\w ]mtZ-inI k¿°m-cp-I-fm-sW∂pw Dd-∏n-°p-∂-XmWv P-\m-[n-]Xy A[n-
Im-c-hn-tI-µo-I-c-W-Øns‚ ASn-ÿm\ aqeyw. AØ-c-samcp cW kwhn-[m-\-Øn¬ hnI-k\ ]h¿Ø-
\-ßfpw P\-tI-µo-Ir-X-am-bn-cn-°-Ww.
ii. ]¶m-fnØ P\m-[n-]-Xyw (Participatory Democracy)
]¶m-fnØ P\m-[n-]-Xy- `c-W-Ønse tIµ-ÿm\w ]uc-\mWv. `c-W-Øns‚ F√m Xe-ß-fnepw ˛
Bkq-X-Ww, Xocp-am-\-sa-Sp-°¬, \n¿∆-l-Ww, tamWn-´-dnw-Kv F∂n-h-bn-se√mw ]uc\v CS-s]-Sm-\p≈
Ah-kcw D≠m-I-Ww.
iii. ]Xn-I-c-Wm-flI c-Ww (Responsive Government)
P\-]-Xn-\n-[n-Ifpw DtZym-K-ÿcpw P\-ß-tfmSv _m[y-ÿ-cm-Wv. Cu t_m[y-Øn-em-bn-cn-°Ww cW\n¿∆-
l-W-Øn¬ ][m\ IÆn-I-fmb P\-]-Xn-\n-[n-Ifpw DtZym-K-ÿcpw Npa-X-e-Iƒ \n¿∆-ln-t°-≠-Xv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw3
iv. Adn-bm-\p≈ Ah-Im-iw (Right to Information)
`c-W-kw-_-‘-amb Imcy-߃ Adn-bm≥ P\-߃°v Ah-Im-ihpw, Adn-bn-°m≥ `c-W-I¿Øm-
°ƒ°v _m[y-Xbpw D≠v. P\-ßsf _m[n-°p∂ F√m Xocp-am-\-ßfpw P\-ß-ƒ Adn-™n-cn-°-Ww.
v. kpXm-cy-X (Transparency)
`cW Xe-Ønse clky kz`mhw Im]-Sy-Øns‚ e£-W-am-Wv. AXv Agn-a-Xn°v hgn-sX-fn-°pw.
`cWw kpXm-cy-am-sW-¶n¬ amXta Agn-a-Xn-c-ln-X-am-hp-I-bp-≈q. Agn-a-Xn-c-lnX cWw Dd-∏p-h-cp-Øm≥,
`cWw F√m A¿∞-Ønepw kpXm-cy-am-bn-cn-°Ww.
vi. DØ-c-hm-Zn-Øw (Accountability)
P\-ß-tfmSv DØ-c-hm-Zn-Ø-ap≈ `c-W-amWv P\m-[n-]-Xy-Øns‚ ASn-Ø-d. P\m-[n-]Xy kwhn-[m-\-
Øn¬ P\-]-Xn-\n-[n-Ifpw DtZym-K-ÿcpw P\-ß-tfmSv DØ-c-hm-Zn-Ø-ap-≈-h-cm-bn-cn-°-Ww.
vii. IogvXe ap≥K-W-\ (Bottom Up Approach)
Xocp-am-\-sa-Sp-°¬ ]Inb Xmtg-Ø-´n¬ \n∂pw Bcw`n®v apI-fn-tebv°v ]cn-K-Wn-°p∂ kao-]-\-
amWv IogvXe ap≥K-W-\. P\-߃ A\p-`-hn-°p∂ ]iv\-ß-fpsS sshhn-[yhpw k¶o¿Æ-X-Ifpw Xncn-
®-dn™v ]cn-lm-c-am¿K-߃ Is≠-Øm≥ IogvXe ap≥K-W\m kao-]-\-amWv DNn-Xw.
viii. ]c-kv]c ]qc-I-X (Complementary)
]mtZ-inI c-W-kw-hn-[m-\-Ønse hnhn[ X´p-Iƒ XΩnep≈ ]h¿Ø-\-ßfpw hnhn[ taJ-e-I-fn¬
\S-°p∂ ]h¿Ø-\-ßfpw ]c-kv]-c- ]q-c-I-am-bn-cn°Ww. Bh¿Ø-\hpw A\m-h-iy sNe-hp-Ifpw Hgn-
hm-°m≥ CXv A\n-hm-cy-am-Wv.
ix. kwtbmP\w (Integration)
hnhn[ X´p-Iƒ XΩnepw hnhn[ kvIoap-Iƒ XΩnepw kwtbm-P\hpw GtIm-]\hpw km[y-amIpwhn[w
ka-K-]-≤-Xn-Iƒ cq]-I-ev]\ sNø-Ww. hn`h hn\n-tbm-K-Ønse Imcy-£-a-Xbpw e-]m-]vXnbpw Dd-∏p-
h-cp-Øm≥ CXp-]-I-cn-°pw.
x. \nba hyh-ÿ (Rule of Law)bv°v hnt[bw
P\m-[n-]Xy kwhn-[m-\-Øn¬ \njv]-£-amb Xocp-am-\-߃ ssIsIm≈p-∂-Xn\v \nb-a-hy-h-ÿbpw
IrXy-amb am\-Z-WvU-ßfpw A\n-hm-cy-am-Wv. \nb-X-a-√mØ Xocp-am-\-߃ P\m-[n-]Xy kwhn-[m-\-Øn\v
tbmPn®-X√.
P\m-[n-]Xy A[n-ImchntI-µo-I-cW XØz-ß-fn¬ A[n-jvTn-X-am-bn-cn-°Ww Xt±i kzbw-`-c-W -
ÿm-]-\-ß-fn-te°v hn\y-kn-°-s∏´ F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[-cpsS ]h¿Ø-\-߃.
1.4 A[n-Im-c-hn-tI-µo-I-c-Ww tIc-f-Øn¬
C¥y≥ `c-W-L-S-\bpsS 73, 74 -t`-Z-K-Xn-Isf XpS¿∂v tIcfw P\m-[n-]-Xy A[n-Im-c-hn-tIµo-I-c-W-
Øn\v amXr-Im-]-c-amb \mµn-Ip-dn®p. 1994- ¬ ]m m-°nb ]©m-bØv cmPv ˛\-K-c-]m-enIm \nb-a-߃
]Imcw 1995 embn-cp∂p Xt±i ÿm]-\-ß-fnse Xnc-s™-Sp-∏v. A]Imcw \ne-hn¬ h∂ Xt±i ˛
kzbw-`-cWkan-Xn-Iƒ P\m-[n-]-Xy A-[n-Im-c-hn-tIµo-I-c-W-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ ]h¿Øn-°p-∂-
Xn-\p≈ \S-]-Sn-Iƒ HºXmw ]≤Xn apX¬ tIc-f-Øn¬ Bcw`n-®p.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw4
1.4.1 P\-Io-bm-kq-XW ]ÿm\w
Xt±-i- kzbw`c-W -ÿm-]-\-߃°v A[n-Im-c-߃s°m∏w hn`-h-ßfpw \¬Ip-∂Xn¬ amXr-Im-]-c-
amb \S-]SnIƒ kzoI-cn-®p-sIm-≠mWv tIcfw HºXmw ]≤-Xn°v (1997-2002) XpS°w Ipdn-®-Xv. P\-Io-
bm-kq-XW ]ÿm-\-Øn-eqsS ]tZ-inI k¿°mcp-I-fpsS im‡o-I-cW ia-߃ Bcw-`n® HºXmw
]≤-Xn-bn¬ kwÿm\ ^≠ns‚ 35-40 iX-am\w Xt±-i-`-c-W-ÿm-]-\-߃°v \¬In. kml-N-cy-ß-
sf√mw Hcp-°nb tijw A[n-Imcw Xmtg-bv°p- \¬IpI F∂Xv Hcn-°epw \S-°mØ Imcy-am-sW∂v
A\p-`h-ß-fn¬ \n∂v a\- n-em-°nbXns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬, BZyw A[n-Imcw Xmtgbv°v \¬Ip-I,-
AXv hn\n-tbm-Kn-°m≥ XS w \n¬°p∂ ]iv\-߃ ]Sn-]-Sn-bmbn ]cn-l-cn-°pI F∂ kao-]-\-amWv
k¿°m¿ kzoI-cn-®-Xv.
hnhn[ hIp-∏p-I-fn¬ \n∂v DtZym-K-ÿsc Xt±-i-`-c-W-ÿm-]-\-ßfnte°v hn\y-kn-®Xp IqSmsX
k∂-≤-]-h¿Ø-I¿, DtZym-Kÿ¿, hnZ-Kv[¿, _lp-P-\-߃ F∂n-hsc P\-]-Xn- \n-[n-Iƒs°m∏w
AWntN¿Øp sIm≠v A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-Øn-\m-bp≈ Hcp _lp-P-\- ]-ÿm-\-Øn\v cq]w \¬In.
Cßs\ cq]w \¬Inb P\-Io-bm-kq-XW ]ÿm-\-Øn-eqsS Xt±-i- kzbw`c-W- ÿm-]-\-ßsf i‡n-
s∏-Sp-Øm\pw A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-Øn-\p≈ ]Xn-_-‘-ßsf adn-I-S-°m\pw Ign-™p. A[n-Im-c-
tØm-sSm∏w hn`-hhpw DtZym-K-ÿcpw ÿm]-\-ßfpw hntI-µo-I-cn-°-s∏-´-tXmsS tIc-f-Ønse Xt±-i-
kz-bw- -c-W- ÿm-]-\-ß-fpsS cq]hpw mhhpw amdn. Cu ]ÿm\w apt∂m- p-sh® ]Xym-ibpw Du¿÷hpw
D]-tbm-K-s∏-SpØn Xt±-i kz-bw-`-cW ÿm]-\-߃ DW¿∂p ]h¿Øn-®-Xn-eqsS A[n-Im-c- hn-tI-µo-
I-c-W-Øns‚ DØ-a- am-Xr-I-bmbn tIcfw amdn.
1.4.2 tIcf hnI-k\ ]≤Xn
Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-ß-fpsS ]Ømw ]©-h-’c]≤-Xn-bpsS (2002- 2007) khn-ti-j-X-I-fn-
sem∂v, Bkq-XW \n¿∆-lW ]h¿Ø\coXn-Iƒ ]Nm-cWkao-]-\-Øn¬ (Campaign Approach) \n∂pw
hyh-ÿm-]nXh¬°-c-W-Øn-te-°p≈ (Institutionalisation) am‰-am-bn-cp-∂p. tIc-f- hn-I-k\ ]≤-Xn- (KeralaDevelopment Programme) F∂ t]cn¬ \S∏m-°nb ]Ømw ]≤-Xn-bpsS Dt±iyw Xt±i kzbw- -cW ÿm]-
\-ß-ƒ bYm¿∞ ]tZ-inI k¿°m-cp-I-fmbn ]IzX t\Sp∂p F∂p-d-∏m-°p-I-bm-bn-cp-∂p. HºXmw ]≤-
Xn-bneqsS B¿÷n® t\ -߃ \ne-\n¿Ønbpw, Zu¿_-ey-߃ ]cn-l-cn®pw A[n-Im-c- hn-tI-µo-I-cWw
IqSp-X¬ i‡-am-°p-I-bmWv tIc-f -hn-I-k\ ]≤Xn e£y-an-´-Xv. ÿmbn-bmb t\´-߃ Dd-∏m-°p-∂-Xn-
\m-h-iy-amb Zo¿L-Ime hnI-k\ ImgvN-∏m-tSm-Sp-IqSnb ]≤-XnIƒ°v cq]w \¬Im≥ ]Ømw ]≤-Xn-
bn¬ ia߃ Bcw-`n®p. F∂m¬ ]kvXpX e£y-߃ ssIh-cn-°p-∂-Xn\pw bYm¿∞ kzbw`-cW
ÿm]-\-ß-fmbn Xt±-i-`-cW ÿm]-\-ßsf am‰p-∂-Xn\pw th≠X hnPbw ssIh-cn-°m≥ ]Ømw
]≤-Xn-bn¬ ]e-Xp-sIm≠pw Ign-bm-sX-t]m-bn. kmt¶-XnI hnZ-Kv≤-cmb F©n-\o-b¿am-cpsS ]p\¿hn-
\ymkw G‰hpw henb sh√p-hn-fn-bmbn ]Ømw ]≤-Xn-°m-eØv XpS¿∂p F∂-XmWv hkvXp-X. ]Xn-
s\m∂mw ]≤Xn Ime-b-f-hn-emWv F¬.-F-kv.-Pn.Un F©n-\o-bdnwKv kwhn-[m\w ]q¿Æ-ambn \ne-hn¬
h∂Xpw F©n-\o-b¿am-cpsS hn\ymkw ]q¿Øn-bm-b-Xpw.
1.4.3 P\-Io-bm-kq-XWw ˛ ASp-Ø-L´w
]Xn-s\m∂mw ]©-h-’-c-]-≤-Xn-bn¬ (2007-2012) Xt±-i- kzbw`-c-W- ÿm-]-\-ß-fpsS ]≤Xn Bkq-
X-Ww P\-Io-bm-kq-X-W-Øns‚ ASpØ L´-ambn (Next Phase of People’s Planning) ]p\:I-ao-I-cn-®n-cn-
°p∂p. tIc-f-Ønse A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-Øns‚ Ign™ ]Øv h¿jsØ A\p-`-hßfpsS ASn-
ÿm-\-Øn¬, Ah-ti-jn-°p∂ ]iv\-ßfpw sh√p-hn-fn-Ifpw ]cn-l-cn®v hntI-µo-Ir-Xmkq-X-Ww kpÿm-
]n-X-am-°p∂-Xn-\m-bn-cp∂p Du∂¬ \¬In-b-Xv.
P\-ß-fpsS ]¶m-fn-Øhpw hnZ-Kv[-cpsS kl-I-c-Whpw h¿≤n-∏n-®v Bkq-X-W-Øn-s‚bpw Pn√m ]≤Xn
Xøm-dm-°-en-s‚bpw KpW-ta∑ sa®-s∏-Sp-Øp-I-bmWv ]pXnb coXn imkvX-Øns‚ Dt±-iyw. Bh¿Ø\
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw5
(Iterative), _lp-Xe (Multi-level) Bkq-XW XØz-߃ Ah-ew-_n®v kwtbm-PnX \o¿ØS ]cn-]m-e\
]≤-Xn-Iƒ Bhn-jv°-cn-°p-I-bmWv apJyw. \Zo-XS ]iv\-߃ ]q¿Æ-ambn a\- n-em°n ka-K-amb
Hcp \ZoXS ]cn-]m-e\ ]≤Xn°v cq]w \¬Ip-∂-Xn\v hyXykvX hn`m-K-ß-fpsS ]¶m-fn-Ø-tØmSp-Iq-
Snb Bkq-XW ]Inb A\n-hm-cy-am-Wv. Pew, qan, ssPh-k-ºØv F∂n-h-bpsS kwXp-en-Xm-h-ÿbpw
kpÿnc ]IrXn hn`h ]cn-]m-e-\-Øn-e-[n-jvTn-X-amb sa®-s∏´ PohnX kml-N-cy-ßfpw ]p\:ÿm]n-
°p-I-bmWv ]Xn-s\m∂mw ]≤Xn ]h¿Ø-\-ß-fn-eqsS ]Xo-£n-®ncp∂ ^ew.
Xt±i kzbw`c-W- ÿm-]-\-ß-fpsS ]≤-Xn-Iƒ ssPh-]-c-amb coXn-bn¬ Hcp s]mXphn-I-k\ Z¿i\w
]¶n-Sp∂ Pn√m ]≤-Xn-bpsS Ahn-`mPy LS-I-am-Ip∂ Xc-Øn-emWv ]Xn-s\m∂mw ]≤XnbpsS coXn-
imkvXw cq]-s∏-Sp-Øn-bncp-∂Xv. hnhn[ hnI-k\ taJ-e-I-fnse ]iv\-߃ hni-I-e\w sNbvXpsIm-
≠p≈ hnI-k\ Z¿i\w Xt±-i- kzbw`-c-W-ÿm-]-\-߃ cq]-I¬∏\ sNbvXn-cp-∂-Xv. Ch Dƒs°m-
≈p∂ Hcp kaK hnI-k\ Z¿i-\-Øn-s‚ ASnÿm-\-Øn-emWv Pn√m ]≤Xn Bhn-jv°-cn-°p-I. CØ-
cØn¬ hyXykvX Xe-ßfpw hyXykvX taJ-e-Ifpw XΩn¬ s]mXphnI-k\ Z¿i-\-Øn-eq∂n ]c-
kv]c]qc-I-ambn ]h¿Øn-t°-≠-Xp-≠v.
hntI-µo-IrXm-kq-X-W-Øns‚ ASpØ L´-am-bn tIc-f- k¿°m¿ hnh-£n-°p-∂- Xt±i `cW
ÿm]-\-ß-fpsS ]¥≠mw ]©-h-’c ]≤Xn, kwÿm-\Øv kpÿm-]n-Xam-°p-∂-Xn-\mWv Du∂¬
\¬Ip-∂-Xv. Cu e£yw ssIh-cn-°p-∂-Xn\v kzoI-cn-®n-cn-°p∂ kao-]\w Xmsg∏-d-bp-∂p.
• hnh-c-hyq-l-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ P\-߃ Xs∂ bp‡nkl-ambn hni-I-e\w \S-Øp∂p.
• ]¶m-fn-Ø-Øns‚ ta∑ Bg-Ønepw ]c-∏nepw hn]p-e-s∏Sp-Ø-Ww. kaq-l-Øns‚ F√m taJ-e-bnepw
s] -h¿ Kma/hm¿Uvk -I-fn¬ ]s¶-SpØv ]mtZ-inI hnI-k\ ]iv\-߃ ]cn-l-cn-°p-∂-Xn-\v A\p-
tbm-Py-amb \S-]Sn \n¿t±-in-°p-∂-Xn\v t_m[-]q¿∆-amb iaw D≠m-I-Ww.
• Xt±i `cW ÿm]-\-߃ ]≤Xn Xøm-dm-°p∂ ]h¿Ø-\-ß-fn¬ e`y-amb G‰hpw
• anI® hnZKv[ tkh\w ]tbm-P-\-s∏-Sp-Ø-Ww. Cu ]h¿Ø-\-ß-fn¬ DtZym-K-ÿcpsS kPo-h-]-¶m-
fn-Øhpw D≠m-I-Ww.
• Imcy-£-a-hpw ^e-]-Z-hp-amb t]m-P-IvSp-Iƒ Bhn-jv°cn-°p∂-Xn\v ]tXyI Du∂¬ \¬I-Ww.
• Xt±-i- `-cW ÿm]-\-ß-fpsS ]≤-Xn-Iƒ, Hcp s]mXp hnI-k\ Z¿i\apƒs°m≈p∂Xn\v _lp-
Xe- B-h¿Ø\ Bkq-XW ]In-b-bn-eq-sS-bp≈ coXn-im-kvXw A\p-h¿Øn-°-Ww.
P\m-[n-]Xy A[n-Imc hntI-µo-I-cW ssien s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-I-fn¬
1. ]Wn-I-fpsS Xnc-s™-Sp∏pw \n¿h-l-Whpw P\-]-¶m-fn-Ø-tØmsS.
2. s]mXp-P\ ]¶m-fnØw ]c-am-h[n Dd-∏p-h-cp-Øp-∂p.
3. sS≠¿ kwhn-[m\w ]c-am-h[n Hgn-hm°n acm-aØv ]Wn KpW-t`m-‡m-°sf G¬∏n-
°p-∂p.
4. k∂≤ ]h¿Ø-\-Øn-eqsS P\-]¶m-fnØw Dd-∏m-°p-∂p.
5. Ime-Xm-a-kw, kmt¶-XnI XS- -߃ F∂nh DSs\Xs∂ t_m[y-s∏-Sp-Øp-Ibpw
]cn-lmcw Is≠-Øp-Ibpw sNøp-∂p.
6. F√m ]Wn-Ifpw kpXm-cy-am-°p-∂p.
7. KpW-t`m‡rkan-Xn-Iƒ, P\-]-Xn-\n-[n-Iƒ F∂n-h-cpsS ]q¿Æ kl-I-cWw Dd-
∏m-°p∂p.
8. ]≤-Xn-I-fnepw t]mP-IvSp-I-fnepw P\-ß-fpsS DS-a-ÿX hyh-ÿm-]n-X-am°p-∂p.
9. ]cn-]m-e-\hpw ˛ kwc£Whpw KpW-t`m‡r ]¶m-fn-Ø-tØmsS.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw6
1.5 ]¥≠mw ]≤Xn ˛ ap≥K-W-\-Iƒ
]IrXn hn`-h- ]-cn-]m-e-\-Øn-eq-∂n-bp≈ ]mtZ-inI kmº-ØnI hnI-k\w, ]m¥-h¬IrX hn`m-K-
ß-fpsS D∂-a-\-Øn-eq-sS- kmaqlnI\oXn Dd-∏m-°¬, tkh\ ]Zm-\-Øns‚ KpW-ta∑ Db¿Øp-∂-Xn-
eqsS s]m-Xp-tk-h-\-cwKw sa®-s∏-Sp-ج, kZv`cWw, kmaqly ]mcn-ÿn-XnI BLmXw Hgn-hm-°n-
bp≈/]cn-l-cn-®p≈ hnI-k-\w, A¥¿tZ-iob KpW-\n-e-hmcw ]pe¿Øp∂ amXrIm t]mP-IvSp-Iƒ \S-
∏m-°pIF∂n-h-bv°mWv ]¥≠mw ]©-h-’c ]≤-Xn-bnse ap≥K-W\-. ]›m-Øe kuIcy hnI-k\
]h¿Ø-\-ß-fpsS cq]-I-ev]-\bpw \n¿∆-l-Whpw Cu ap≥KW\-Iƒ ]mh¿Øn-Iam-°p∂ Xc-Øn¬
Bbn-cn-°-Ww.
F. ]mtZ-inI kmº-ØnI hnI-k\w
kaq-l-Ønse Zcn-Z-hn-`m-K-ß-fn¬ i≤-tI-µo-I-cn®v Ah¿°v IqSp-X¬ sXm-gn-e-h-k-c-ßfpw hcp-am-
\-h¿≤-\hpw D≠m-°p-∂-Xn-\p≈ ]mtZ-inI kmº-ØnI hnIk-\-Øn-\mWv ap¥nb ]cnK-W-\. CXn¬
Xs∂ Im¿jn-I-ta-J-esb, ]-tXy-In®v, `£y-hn-f-Isf ]p\-cp-≤-cn-°p-∂-Xn\v ]tXyI ap≥K-W\ \¬I-
Ww. ]mcn-ÿn-XnI ]p\:ÿm]-\-Øn-eq∂n, Hmtcm Irjn- q-an-tbbpw ASn-ÿm\ bqWn-‰mbn I≠v, AXn-
\p-ff ]≤-Xn-Iƒ Xøm-dm-°-Ww. ]mY-anI taJ-e-bnse ]h¿Ø-\-߃°v ]qc-I-ambn ]mtZ-inI
D¬∏∂ßfpsS aqey-h¿≤-\bpw hn]-W-\hpw Dd-∏m-°p∂ Xc-Øn¬ sNdp kq£va kwcw-`-߃ i‡n-
s∏-Sp-Ø-Ww.
]mcn-ÿn-XnI ]p\:ÿm]-\-Øn-eq-∂nbp≈ ]mY-anI taJ-e-bnse ]h¿Ø-\-߃°v ]qc-I-ambn
Pe-tk-N-\w, aÆv kwc-£-Ww, IpSn-sh-≈w, ]›m-Øe kuIcy hnI-k\w F∂o ]h¿Ø-\-ß-ƒ cq]-
s∏-Sp-Øm≥ F©n-\o-b¿am¿ ian-°-Ww.
_n. kmaqlnI \oXnbqw ]cn-ÿnX kwc-£-Whpw
kmaq-lnIambpw kmº-Øn-I-ambpw ]m¥-h¬°-cn-°-s∏´ hn`m-K-߃°v hnI-k\ ]≤-Xn-I-fn¬
]tXyI ap≥K-W\ \¬In- kmaqlnI \oXn Dd-∏p-h-cp-Øm≥ Ign-b-Ww. h\n-X-Iƒ, inip-°ƒ, hr≤¿,
imco-cn-I- am-\-knI sh√p-hn-fn-Iƒ t\cn-Sp-∂-h¿ F∂o hn`m-K-ßsf kw_-‘n® ]Zhn ]T-\-ß-ƒ F√m
Xt±-i- -cW ÿm]-\-ß-fpw Gs‰-Sp-°-Ww. ]c-º-cm-KX a’y-sXm-gn-em-fn-Iƒ°pw a‰p- Zp¿_e hn`m-K-
߃°pw ]tXyI i≤ \¬tI-≠-Xm-Wv. ASn-ÿm\ kuI-cy-ß-fpsS hnI-k-\-Ønepw ]m¥-h¬IrX
hn`m-K-߃°v ]tXyI ap≥K-W\ \¬tI-≠-Xm-Wv.
]mcn-ÿn-XnI k¥p-en-Xm-h-ÿbv°p tIm´w X´mØ t]mPIvSpIfpw kmaqly ]Xym-LmXw krjvSn-
°mØ t]mP-IvSp-I-fp-am-bn-cn-°Ww Gs‰-Sp-t°-≠-Xv. F∂m¬ A\n-hmcy L´-ß-fn¬ ]mcn-ÿn-Xn-I-˛-
km-aqly ]Xym-Lm-X-ap-f-hm-°p∂ t]mP-IvSp-Iƒ Gs‰-Sp-t°-≠n-h-∂m¬ Ah ]cn-l-cn-°p-∂-Xn-\p-ff
am¿§-ßfpw IqSn Dƒs∏-SpØn t]mPIv‰v \S-∏m-t°-≠-Xm-Wv.
kn. s]m-Xp-tk-h-\-ß-fpsS KpW-\n-e-hmcw h¿≤n-∏n-°¬
s]m-Xp-tk-h-\-ß-fpsS- KpW-ta∑ h¿≤n-∏n-°p-∂-Xns‚ `mK-ambn hnZym-`ymk \ne-hmcw Db¿Øp-I,
s]mXpP\m-tcmKyw sa®-s∏-Sp-Øp-I, Pe-hn-X-cWw km¿∆-Xn-I-am-°p-I, `h-\- \n¿am-W-Øn\v ap¥nb
]cn-K-W\ \¬IpI, Du¿÷kpc-£n-XXzw Dd-∏p-h-cp-Øp-I F∂o \n¿t±-i-߃ am¿K-tcJ
apt∂m´pshbv°p-∂p. tkh\ ]Zm-\-Øns‚ KpW-ta∑ Dd-∏p-h-cp-Øp-∂-Xn\v ASn-ÿm\ kuI-cy-߃
sa®-s∏-Sp-ØpIbpw Ah-bpsS ]cn-]m-e-\-Øn¬ ]tXyIw i≤ ]pe¿Øp-Ibpw sNtø≠Xm-Wv.
Un. kZv -cWw
hnI-k\ ]h¿Ø-\-߃ sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn\v Hmtcm Xt±i `c-W- ÿm-]-\hpw B[p-\nI kmt¶-
XnI hnZy ]tbm-P-\-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. c-W-\n¿∆-l-W-Øn¬ P\-]-¶m-fn-Øw, IrXy-amb IW-°p-Iƒ,-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw7
Kp-W-t`m‡r hnh-c-߃,- hn-h-cm-h-Imi \nb-aw ]men-°p-∂-Xn-\p≈ kwhn-[m\߃, -C-˛-K-th-W≥kv,-
sa-®-s∏´ cPn-kvtS-j≥ kwhn-[m\w, ]uc-kw-_-‘n-bmb Npa-X-e-I-fpsS sa®-s∏´ \n¿∆-l-Ww F∂n-
h-bn-eqsS kZv`cWw Dd∏ph-cp-Øp-I-bmWv e£yw.
1.6 ]¥≠mw ]©-h-’c ]≤Xn ˛ ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k\w
]-¥≠mw ]©h’c ]≤Xn Xøm-dm-°p-∂-Xn\v Xmsg∏d-bp∂ hnI-k\ taJ-e-Ifn¬ h¿°nwKv
Kq∏v \n¿_-‘-am-Wv.
1. IW-°p-Iƒ, tcJ-Iƒ Xøm-dm-°¬, P\-tk-h\w Imcy-£-a-am-°¬
2. Irjnbpw A\p-_‘ taJ-e-Ifpw (a-Æv-˛-P-e- kw-c-£-Ww, Pe-tk-N-\w, ]cn-ÿn-Xn, h\-h-¬°-
cWapƒs∏-sS)
3. arK-kw-c-£-Whpw £oc-hn-I-k-\hpw
4. sNdp-InS hyh-kmbw
5. a’y-_-‘\w
6. s]mXp-a-cm-aØv (Du¿÷w, sshZypXn Dƒs∏-sS)
7. ZmcnZr eLq-I-cWw (]m¿∏nSw Dƒs∏-sS)
8. kmaq-ly-t£aw (hr-≤¿, imco-cnI˛am-\-knI sh√p-hn-fn-Iƒ t\cn-Sp-∂-h¿ Dƒs∏sS)
9. ]´n-I-PmXn hnI-k\w
10. ]´nI h¿§-hn-I-k\w
11. kvXoI-fpsSbpw Ip´n-I-fp-sSbpw hnI-k\w
12. BtcmKyw
13. IpSn-sh-≈w, ipNn-Xzw, hnZym-`ym-kw, kwkvIm-cw, Ie, ImbnI hnI-k-\w, bph-P-\-t£aw
tdmUv, ]me-߃, ]p\¿hn-\y-kn® DtZym-K-ÿ¿°v Hm^okpw ^¿Wn-®-dp-I-fpw,- ]m¿izkw-c-£W
`nØn-Iƒ F∂nh Dƒs∏-sS-bp≈ ]›m-Øe kuIcy hnI-k\w F∂nhbv°v A\ptbmPyamb
t]mPIv‰p Iƒ ]›mØe kuIcy߃°mbp≈ h¿ °nwKv Kq∏v cq]w \¬I-Ww. h¿°nwKv Kq∏ns‚
]h¿Ø-\-Øn¬ F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿°v \n¿Æm-bI ]¶v \n¿∆-ln-°m-\m-Ipw. Kma-]-©m-bØv
Xe-Øn¬ ]›m-Øe kuIcy h¿°nwKv Kq∏ns‚ I¨ho-\¿ Akn-Â v F©n-\o-b¿ Xs∂ BWv.
CXc taJ-e-I-fnepw ASn-ÿm\kuIcy hnI-k-\-hp-ambn _‘-s∏´ ]h¿Ø-\-ß-fn¬ F©n-\o-b-
dnwKv hnZ-Kv[¿ ]tXyI i≤ sNep-tØ-≠-Xm-Wv. ]tXy-In®pw NphsS ]d-bp∂, Xnc-s™-SpØ taJ-
e-I-fn¬ ]tXyI coXn imkvXhpw A[nI\n¿t±-i-ßfpw am¿KtcJ apt∂m´phbv °p∂ kml-N-cy-
Øn¬ F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[cpsS Npa-X-e-Iƒ \m\mtaJ-e-I-fn-te-°pw hym]n-∏n-t°-≠n-bn-cn-°p-∂p.
1. kwtbm-PnX \o¿Ø-S- ]-cn-]m-e\w
2. ]tZ-inI kmº-ØnI hnI-k\w
3. hnZym-`ymkw
4. kwtbm-PnX iniphn-I-k\w
5. BtcmKyw
6. ZmcnZy \n¿Ωm¿÷\ D]]≤Xn
7. kºq¿Æ ipNnXzw
8. Pe-hn-X-cWw
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw8
9. ]tXyI LSI ]≤Xn
10. ]´n-I-h¿§ D]]≤Xn
11. Du¿÷w
12. `q]-tZ-i-ßsf _‘n-∏n-°p∂ IW-IvSn-hn‰n πm≥
13. ImbnI hnt\mZ-߃
14. kZv`-cW \n¿∆-lW ]≤-Xn-Iƒ
]tXyI coXnimkvXw A\p-im-kn-°p∂ taJ-e-I-fn-¬ ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\-Øn\v ][m-\y-
ap≈ am¿Ktc-J-bnse ]k‡ `mK-߃ Xmsg sImSp-°p-∂p.
i. kwtbm-PnX \o¿ØS ]cn-]m-e\ ]≤Xn
Pew, aÆv, ssPh-hn-`-h-߃ F∂nh XΩn-ep≈ ]c-kv]c _‘w a\- n-em°n ^e-]-Z-amb CS-s]-
S-ep-I-fn-eqsS Ch-bpsS kwXp-en-Xm-hÿ ]p\:krjvSn-°m≥ s]m -jW-ep-I-fp-tSbpw hnhn[ P\-hn- m-
K-ß-fpsSbpw ]q¿Æ ]¶m-fn-Ø-tØmsS kwtbm-PnX Pe]-cn-]m-e\ ]≤Xn Xøm-dm-t°-≠-Xm-Wv. AXn\v
kmt¶-Xn-Ihpw kmaq-lnIhpw ÿm]-\-]chp-amb CS-s]-S-ep-Iƒ Bh-iy-am-Wv. ]mcn-ÿn-XnI LS-
IßfpsS kpÿn-Xnbpw kpÿn-c-Xbpw IW-°n-se-Sp-Øm-bn-cn-°Ww ]›m-Øe hnI-k\ ]h¿Ø-\-
ßfpsS Bkq-XWw. \o¿Ø-S-ß-fpsS tiWo-_-‘-߃°v tIm´wX´mØ coXn-bn¬ amXta knhn¬
\n¿Ωn-Xn-Iƒ \S-Ømhq. ka-K-amb ÿe˛Pe˛ssPh amt\-Pvsa‚n\v A\p-]q-c-I-amb coXn-bn¬ ]›m-
Øe kuIcy hnI-k\ ]h¿Ø-\-߃ Bkq-XWw sNøp-∂Xn\v F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ ]tXyIw
i≤n-°-Ww.
ii. hnZym`ymk ]≤Xn
ÿm]-\-ß-fpsS `uXnI kml-N-cy-߃ Db¿Øp-∂-Xn-ep-]cn hnZym-`ymk taJ-e-bpsS samØØn-
ep≈ hnI-k-\-Øn\v D∂¬ \¬Ip-∂-Xm-bn-cn-°-Ww Hmtcm Xt±i `cW ÿm]\-Øn-t‚bpw hnZym-
`ymk ]≤-Xn.
Xmsg-∏-d-bp-∂ Imcy-߃ F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ ]tXyIw i≤n-t°-≠-Xm-Wv.
F. sse_-dn, et_m-d-´-dn, Iw]yq-´¿ F∂n-h-bp-ambn _‘s∏´v Ahiyw th≠ ]›m-Øe kuI-cy-
߃ (Critical Infrastructure) sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p≈ t]mP-IvSp-Iƒ.
_n. ¢m v apdn-Iƒ, hnt\m-Z-Øn-\p≈ kuI-cy-߃, aqX-∏pc F∂n-ß-s\-bp≈ A\p-_‘ ]›m-Øe
kuI-cy-߃ (Supportive Infrastructure) sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p≈ ]≤-XnIƒ.
kn. sse_-dn, et_m-d- -dn, ¿Wn-®¿, ¢m pap-dn-Iƒ, D®- -£-Ww, a‰v kuI-cy-߃ F∂n-h-bpsS ta∑
h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn\pw Ah-bpsS ]cn-]m-e-\-Øn\pw th≠n-bp≈ t]mP-IvSpIƒ.
hnZym`ymk h¿°nwKv Kq∏v Hmtcm kvIqƒ Xe-Ønepw inev]-im-e-Iƒ \SØn Bhn-jvI-cn-°p∂
]≤-Xn-Iƒ Xt±i cW ÿm]\ Xe-Ø-n¬ A\p-tbm-Py-amb hn[-Øn¬ kwtbm-Pn-∏n-°p-∂Xn¬ F©n-
\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ kPoh ]¶v hln-°-Ww.
iii. kwtbm-PnX inip-hn-I-k\ ]cn-]mSn
Hmtcm Xt±i kzbw`-cW ÿm]-\hpw Xøm-dm-°p∂ kwtbm-PnX inip-hn-I-k\ ]cn-]m-Sn-bn¬
(sF.-kn.-Un.-F-kv) ]›m-Øe kuI-cy-ß-fnse Ipd-hp-Iƒ ]cn-l-cn-°p-∂-Xn\v ]mapJyw \¬I-Ww.
Pn√m Bkq-XW kanXn AXp-d-∏p hcp-Ø-Ww. AwK≥hmSn sI´nS \n¿Ωm-W-Øn\v Ipd-™Xv A©v
sk‚ v qan-sb-¶nepw e`y-am-°Ww. sI´nS \n¿Ωm-Ww, Ip´n-Iƒ D]-tbm-Kn-°m≥ CjvS-s∏-Sp∂ tSmbvse-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw9
‰p-Iƒ, IpSn-sh≈ kuI-cyw F-∂nh Dƒs∏-sS-bp≈ ]›m-Øe kuI-cy-߃ kwtbm-PnX inip-hn-I-
k\ ]cn-]m-Sn- ]Imcw ka-b-_-‘n-X-ambn \S-∏m°Ww.
Hmtcm A¶¨hm-Sn°pw ÿehpw sI´n-Shpw e`y-am°m≥ hyhÿsNøp∂ hni-Z-amb Hcp
]h¿Ø\]≤Xn Pn√m ]©m-b-Øp-Iƒ°v \n¿_-‘-ambpw D≠m-bn-cn-°-Ww. Cu \n¿_‘ ]≤-Xn-Iƒ
Dƒs°m-≈p∂ t]mP-IvSp-Iƒ amXta Un.-]n.-kn. AwKo-I-cn-°p-I-bp-≈q. Kma-]-tZ-i-ß-fn¬ t]mj-Im-
lm-c-Øn-\p≈ hn`-h-߃ tªm°v ]©m-bØpw Kma-]-©m-b-Øp-Ifpw \n›nX A\p-]m-X-Øn¬ hln-
°p-tºmƒ, ]›m-ØekuI-cy-ß-fp-tSbpw A≤ym-]\ klm-bn-I-fp-tSbpw Imcy-Øn¬ Pn√m Bkq-X-
W -k-anXn \n›-bn-°p∂ hnlnXw Pn√m]©m-b-Øp-Iƒ \o°nhbvt°-≠-Xm-Wv. \Kc]tZ-i-ß-fn¬
sNehv ]q¿Æ-ambpw ap\n-kn-∏m-en-‰n-Ifpw tIm¿∏-td-j-\p-Ifpw hln-t°-≠-Xm-Wv. h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-
\dmb sF.-kn.-Un.-Fkv kq∏¿ssh-k¿°v/kn.Un.]n.H.hn\v/Akn v kn.Un.]n.H. hn\v Bh-iy-amb
kmt¶-XnI D]-tZiw F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ \¬tI-≠-Xm-Wv.
iv. BtcmKy ]≤Xn
BtcmKy]≤-Xn-bn-¬ Hmtcm Bip-]-XnIfpsS `uXnIkuI-cy-߃ h¿≤n-∏n-°pI F∂-Xn-ep-]cn
Bip-]Xn ÿnXnsNøp∂ ]tZ-i-Øns‚ samØ-Øn-ep≈ BtcmKyw F∂ kao-]-\-Øn-\mWv Du∂¬
\¬tI-≠-Xv. `uXnI kml-N-cy-߃ sa®-s∏-Sp-Øp∂ Imcy-Øn¬ Nph-sS-]d-bp∂ t]mP-IvSp-Ifn¬
F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[cpsS kmt¶-XnI klmbw Bh-iy-ambn hcpw.
i. ]pXnb ]›m-Øe kuI-cy-߃°pw kma-Kn-Iƒ°p-ap≈ t]mPIvSpIƒ
ii. sabn‚-\≥kv ^≠v D]-tbm-Kn®v, \ne-hn-ep≈ ]›m-Øe kuI-cy-ß-fp-tSbpw kma-Kn-I-fp-tSbpw
ta∑ h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn\pw Ah-bpsS KpW-\n-e-hmcw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p-ap≈ t]mP-IvSpIƒ.
v. ZmcnZy \n¿am¿÷\ D]-]-≤Xn
Cu D]-]-≤-Xn-bpsS mK-ambn ]pXnb _n.]n.-F¬ (Below Poverty Line) enÃns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ h-\-
c-ln-X-cmb F√m _n.-]n.-F¬ IpSpw-_-߃°pw hoSv \¬Ip-∂-Xn\mbn Xøm-dm-°p∂ ]´n-I-bn¬ c≠v
`mK-߃ D≠m-I-Ww. H∂v ÿehpw hoSpw \¬Ip-∂-Xn\v, c≠m-a-tØXv hoSv amXw \¬Ip-∂Xn-\v. ]Xn-
s\m∂mw ]©-h-’c ]≤-Xn-bpsS BZysØ c≠v h¿j-Øn-\p≈n¬ qc-ln-X-cmb F√m-h¿°pw ÿehpw
hoSpw \¬IWsa∂mWv e£yan´nSp≈Xv. IqSmsX C.Fw.Fkv. h\ \n¿ΩmW ]cn]mSnbneqsS 2012-13 hm¿jnI ]≤Xn Ahkm\n°p∂tXmsS hymktbmKyamb ]m¿∏nSan√mØ apgph≥ t]¿°pw
]m¿∏nSw e`yam°pI F∂pw e£yan´ncn°p∂p. tijn-°p∂ KpW-t`m-‡m-°ƒ°v `h\ \n¿ΩmW
klmbw \¬Im≥ ]¥≠mw ]≤-Xn-bn¬ ]©m-b-Øp-Iƒ°v kz¥-ambn h\ ]≤Xn Gs‰-Sp-°m-hp-∂-
Xm-Wv. `mcXk¿°m-cns‚ kwtbm-PnX `h\ ˛ tNcn hnI-k\ ]cn-]mSn (IHSDP), \K-c-Ønse Zcn-Z¿°v
ASn-ÿm\ tkh-\-߃- Dd-∏m-°p∂ ]≤Xn (BSUP), F∂n-h-bpsS klm-b-tØmsS \K-c-]-tZ-i-ß-fn¬
Hmtcm Xt±i kzbw`cW ÿm]-\hpw tNcn-c-lnX tIc-f-Øn\v Hcp ]≤Xn Xøm-dm°n \S-∏m-°p-∂-Xn\v
F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ-cp-ambn kl-I-cn®v ]h¿Øn-°-Ww.
vi. kºq¿Æ ipNnXzw
F√m Kma-]-©m-b-Øp-Iƒ°pw ap\n-kn-∏m-en-‰n-Iƒ°pw tIm¿]-td-j-\p-Iƒ°pw NphsS ]Xn-]m-Zn-
°p∂ LS-I߃ Dƒs∏-Sp∂ Hcp kºq¿Æ ipNn-Xz- ]-≤Xn D≠mbn-cn-°-Ww.
i. Jc-amen\y ]cn-]m-e\w
ii. Zh-am-en\y ]cn-]m-e\w
iii. F√m hoSp-Ifnepw I°q-kv
iv. s]mXpÿm]-\-ß-fn¬ tSmbvse-‰p-Iƒ
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw10
hrØnbpw shSn∏pw D≈ Iim-∏p-im-e-Iƒ, ih-∏-d-ºp-Iƒ, ivaim-\-߃ F∂nh ÿm]n-°p-∂-Xn\v
kºq¿Æ ipNnXz ]≤-Xn-bn¬ t]mP-IvSp-Iƒ D≠m-h-Ww. ChbpsS cq]-I-ev]-\-bnepw \n¿∆-l-W-Ønepw
F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ kmt¶-XnI klmbw \¬I-Ww.
vii. Pe-hn-X-cWw
IpSn-sh≈w e`y-a-√mØ ]tZ-i-ß-fp-sSbpw hoSp-I-fp-tSbpw q]Sw Xøm-dm°n L´w L -ambn AhnsS
IpSn-sh≈w G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p≈ ]h¿Ø\ ]≤-Xn°v cq]w \¬Ip∂-Xn¬ h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-
\¿amsc F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ klm-bn-°-Ww. Hf-hÆ amXr-I-bn-ep≈ kaq-lnIm-[n-jvTnX IpSn-
sh≈ hnX-cW ]cn-]m-Sn-Iƒ Gs‰-Sp-°mhp∂-Xm-Wv. tIcf hm´¿ AtXm-dn-‰n-bpsS Pe-hn-X-cW irwJ-
e-bn¬ \n∂v IpSn-sh≈ IW-£≥ _n.-]n.-F¬ IpSpw-_-߃°v \¬Ip∂ t]mP-ISv ap≥K-W\ \¬In
\S-∏m-t°-≠-Xm-Wv.
viii. ]tXyI LS-I-]-≤Xn
]´n-I-Pm-Xn-°m-cpsS hnI-k-\-Øn-\p-th≠n Hmtcm Xt±-i- -cW ÿm]-\hpw ]≤-Xn-bpsS mK-ambn ]tXyI
LSI ]≤Xn IqSn Xøm-dm-°-Ww. AXns‚ hni-Zmw-i-߃ Xøm-dm-°p∂ ]≤-Xn-bn¬ Dƒs∏-Sp-Ø-Ww.
kmº-ØnI hnI-k-\w, kmaq-ly-hn-I-k\w ]›m-Øe kuIcy hnI-k\w F∂o aq∂p hn`m-K-ß-fn¬
]≤Xn ]h¿Ø-\-߃ D≠m-bn-cn-t°-≠-Xm-Wv. IpSpw_ tIµo-IrX kao-]-\-Øn-eq-∂n-bm-bn-cn-°Ww ]≤Xn
Xøm-dm-t°-≠-Xv. ]tXyI LSI ]≤-Xn-bn¬ \njvI¿jn-°p∂ Imcy-ß-fpsS cq]-I-ev]-\-bnepw \n¿∆-l-
W-Ønepw F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[cpsS tkh\w AXy-¥m-t]-£n-X-am-Wv. ]´n-I-PmXn hn`m-K-Øn¬s∏´
F√mhcp-sSbpw hoSp-Iƒ k¿t∆ sNbvXv Ah-bpsS ÿm\w `q]-S-Øn¬ tcJ-s∏-SpØp∂ ]h¿Ø\w
kmt¶-XnI sshZKv[yw Bh-iy-ap-≈-Xm-Wv. AXn\ptijw, A©v IpSpw-_-ß-sf-¶nepw D≈ F√m ]´n-
I-PmXn kt¶-X-ßfnepw ho-Sv,- ip-Nn-Xzw,- I-°q-kv,- ssh-ZypXn apX-emb ASn-ÿm\ kuI-cy-߃ G¿s∏-
Sp-Øp-∂-Xn\v kt¶-Xm-Sn-ÿm-\-Øn¬ ]≤-Xn-Iƒ (Habitat Based Plans) Xøm-dm-t°-≠-Xm-Wv. kt¶-X-ß-fnse
ASn-ÿm\ kuI-cy-ß-fmb Pe-hn-X-c-Ww, sXcphv hnf-°p-Iƒ,- a‰v s]mXpkuIcy-߃ F∂nhbpw
G¿s∏-Sp-ØWw. 2010-11 ¬ ]´n-I-PmXn hn`m-KsØ kw_-‘n® k¿t∆-bn-eqsS e`y-am-bn´p≈ ÿnXn
hnh-c-°-W-°p-Iƒ A]-K-Y\w sNbvXv AXn\v Bh-iy-amb ]≤-Xn-Iƒ Xøm-dm-°Ww.
ix. ]´n-I- h¿K D]-]-≤Xn
]´n-Ih¿K D]-]-≤Xn Xøm-dm-°p-∂-Xn\mbn ]´n-I-h¿K IpSpw-_-ß-fp-tSbpw Ducp-I-fp-tSbpw k¿t∆
\SØn `q]Sw Xøm-dm°p∂-Xn¬ F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv≤cpsS tkh\w Bh-iy-am-Wv. Ducp-Iƒ°v
As√-¶n¬ Xpcp-Øp-Iƒ°v (Hamlets) i≤ \¬Ip-∂-tXm-sSm∏w Nne s]mXp-ku-I-cy-ß-fp-tSbpw tkh-
\-ß-fp-tSbpw hf¿®m tIµ-߃ (Growth Centres) hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn\pw \S-]Sn kzoI-cn-t°-≠-Xm-Wv.
Xt±ikzbw`cW hIp∏ns‚ 28.08.12 se 225/12 \º¿ DØchns‚ A\p_‘w 2 ¬ ]´nIh¿K D]]≤Xn
Xømdm°p∂Xn\p≈ ]tXyI \S]SnIaßfpw\n_‘\Ifpw \njvI¿jn®n´p≠v. AX-\p-k-cn®v ]´n-I-
h¿K D]-]-≤Xn ]Imcw tdmUv \n¿Ωm-W-Øn\v Xt±i `cWÿm]-\-߃ hnlnXw hI-bn-cp-Øm≥
]mSn-√. F∂m¬ ]´nIh¿K kt¶-X-ß-fn-te°v amXw D]-tbm-K-ap≈ \S-∏m-X-Ifpw (Foot – lanes) \S-∏m-
e-ßfpw (Foot – Bridges) \n¿Ωn-°m-hp-∂-XmWv. tIcf KmaoW IpSn-sh≈hnX-cW ipNnXz GP≥kn
(Kerala Rural Water Supply & Sanitation Agency) aptJ\ Pe-\n[n ]cn-]mSn \S-∏m°p∂ Kma-]-©m-b-Øp-I-
fn¬ ]´nIh¿K D]-]-≤Xn ]Imcw IpSn-sh≈ hnX-cW t]mP-IvSpIƒ Gs‰-Sp-t°-≠-Xn-√.
x. Du¿÷ ]≤Xn
kºq¿Æ Du¿÷-]-≤-Xn- ]Imcw Xmsg-∏-d-bp∂ ]h¿Ø-\-߃ Xøm-dm-°p∂Xn¬ F©n-\o-b-
dnwKv hnZ-Kv[cpsS ]¶v \n¿Æm-b-I-am-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw11
1. sshZyp-Xo-I-cn-°mØ F√m hoSp-Iƒ°pw sshZypXn IW-Ivj≥ \¬Ip-I.
2. H∂mwh¿jw Xs∂ sXcphphnf-°p-Iƒ, Km¿lnI IW-Ivj\p-Iƒ F∂n-h-bpsS Imcy-tijn h¿≤n-
∏n-°p-I. F√m sXcphphnf-°p-Iƒ°pw tIcf kwÿm\ sshZypXn t_m¿Uv aptJ\ ao‰¿ LSn-∏n-
°pI.
3. Hmtcm ]tZ-isØbpw sshZypXn sse\p-Iƒ `q]-S-Øn¬ tcJ-s∏-SpØpI.
4. ssPh-hn-`-h߃ Dƒs∏-sS-bp≈ ]mc-º-tcy-Xc Du¿÷ tkmX- p-Iƒ Km¿lnI s]mXp Bh-iy-
߃°v D]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-I.
xi. irwJem ]≤Xn (Connectivity Plan)
sslth-Isfbpw taP¿ Pn√m tdmUp-I-sfbpw _‘n-∏n-°p-∂Xn\pw G‰hpw sNdnb P\-hmk ÿe-
ß-fn¬ hsc FØn-t®-cp-∂-Xn-\pamh-iy-amb tdmUp-I-fpsSsb√mw Hcp irwJe Xøm-dm°n AXns‚
ASn-ÿm-\-Øn¬ thWw XnXe ]©m-b-Øp-I-fpw \K-c-]m-enIm ÿm]-\-ßfpw \n¿Ωn-t°≠ tdmUp-
I-fpsS ap≥K-W-\ \n›-bn-t°-≠-Xv. Ch-bpsS hni-Zmw-i-߃ A≤ymbw 3 ¬ sImSp-Øn-cn-°p∂p.
irwJem ]≤-Xn°v c≠v LS-I-߃ D≠mbn-cn°pw ˛
(1) \ne-hn-epÅ tdmUp-I-fpsS hn]p-eo-I-c-Whpw ]pXnb tdmUp-I-fpsS \nÀ½m-Whpw;
(2) \ne-hn-epÅ tdmUp-I-fpsS Aä-Ipä¸Wn-IÄ.
AXn-\mbn \ne-hn-ep≈ hnhn[Xcw tdmUp-Ifpw Ah-bpsS ÿm\hpw Dƒs°m-≈p∂ `q]Sw Xøm-
dm-°-Ww (connectivity map).
xii. ImbnI hnt\mZ kuI-cy-߃
P\-ß-fpsS, ]tXy-In®v bph-P-\-ß-fpsS Pohn-X-ta∑ h¿≤n-∏n-°p-Isb∂ e£y-tØmsS, F√m Xt±i
kzbw-`-cW ÿm]-\-ßfpw Hmtcm hm¿Unepw Hcp Ifn-ÿ-ehpw Xt±i `cW Xe-Øn¬ Gsd-°psd
\√ \ne-hm-c-Øn-ep≈ Hcp tÃUnbhpw Is≠Øn hnI-kn-∏n-°p-∂-Xn\v ]≤Xn Xøm-dm-°-Ww. s]mXp-
ÿew F∂ Bibw \jvS-s∏-Sp∂ ]›m-Ø-e-Øn¬, h¿≤n-®p-h-cp∂ kmaqlnIkwL¿jw eLq-I-cn-
°p-∂-Xn\v Ifn-ÿ-e-߃ A\n-hm-cy-am-Wv. Ip´n-Iƒ°pw bphm-°-ƒ°pw Ifn-°m≥ CSw Hcp-°p-∂-Xn-
eqsS Imbn-I-tijn amX-a√ am\-knI Btcm-Kyhpw kmaqlnI _‘hpw sa®-s∏-Sp-Øm-\m-Ipw.
1.7 taJem ]cn-[n-Ifpw Xe-ßfpw
D¬]m-Z-\w, ]›m-Ø-ew, tkh\w F∂o aq∂v taJeIfn-embmWv Xt±i `cW ÿm]-\-ß-fpsS
]≤Xn hI-bn-cp-Ø-ep-Iƒ.
]›m-Øe taJ-e-tb-°mƒ ap≥Xq°w D¬]m-Z\ taJ-ebv°v \¬Ip∂ kao-]-\-am-Wv ]¥≠mw ]≤-
Xn-bn¬ kzoI-cn-®n-cn-°p-∂-Xv. D¬]m-Z\ taJ-e-bn¬ hI-bn-cp-tØ≠ s]m-Xp-]-≤Xn hnln-X-Øns‚ ]cn-
[n-bn√m-Xm-°n-bXpw ]›m-Ø-e- ta-J-e-bn¬ s]m-Xp-]-≤Xn hnln-X-Øns‚ ]cn-[n- 45 iX-am-\-am°nbXpw
D¬∏m-Z\ taJ-esb IqSp-X¬ kºp-jvS-am-°m≥ klm-bn-°pw. hnI-k-\-sa-∂m¬ tIm¨Io‰v \n¿ΩmW-
am-sW∂ [mc-W- Xncp-Øm\pw CXn-S-bm-°pw.
taJe \K-c-]-tZ-iw (%) Kma-]-tZ-iw (%)
D¬∏m-Z\w ]cn-[n-bn√ ]cn-[n-bn√
]›m-Ø-ew 55 (IqSn-bXv) 45 (IqSn-bXv)
tkh\w ]tXyIw \nP-s∏-Sp-Øn-bn-´n√ ]tXyIw \nP-s∏-Sp-Øn-bn-´n√
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw12
Pe-\n[n,- A-£b ]≤-Xn, A¶-W-hm-Sn, J-c-am-en\y \n¿Ωm¿÷\w, Bib ]≤-Xn, tIcf kpÿnc
\Kc hnIk\ t]mPIvSv, h\ \n¿ΩmWw, IpSnsh≈w, Iºyq´¿hXvIcWw F∂n-h-bv°mbn ]≤-Xn-hn-
l-X-Øn¬ \n∂pw \o°n sh® XpI Ipd-®-Xn-\p-ti-j-ap≈ s]mXp hn`mKw ^≠ns‚ taJem hn`-P\w
Xmsg sIm-Sp-°p∂p.
BkvXn kwc-£-W-Øn-\mbn D¬∏m-Z-\w, ]›m-Ø-ew,- tk-h\w F∂o aq∂v taJ-e-I-fn¬ \n∂pw
XpI- hn\n-tbm-Kn-°mw. ]›mØe taJ-e-bn¬s]SmØ A©p h¿j-tØ-bv°p≈ ]tXyI taJem
t]mP-IvSp-Iƒ°pw P\-d¬ ^≠ns‚ XpI hI-bn-cp-Ømw. \K-c-]-tZ-i-ß-fn¬ tNcn hnI-k-\-Øn\v 10
iX-am\w \o°nshbv°-Ww. t]mP-IvSns‚ XpS¿ \S-Øn∏pw A‰-Ip-‰-]-Wn-Ifpw I¿jI Kq∏p-Iƒ
Xs∂ Gs‰-Sp-°-Ww.
1.8 D]-kw-lmcw
]›m-Øe kuIcy hnI-k-\-Øn-\p≈ ]≤-Xn-I-fpsS Bkq-X-Whpw \n¿∆-l-Whpw e-]-Zam-I-W-
sa-¶n¬ A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-Øns‚ ASn-ÿm-\-XØz-߃ ]men-°m\pw h¿≤n® P\-]-¶m-fnØw
Dd-∏p-h-cp-Øm\pw ]tXyIw i≤n-°-Ww. hntI-µo-IrX c-W-Øn¬ DtZym-K-ÿ-cpsS Npa-Xebpw DØ-
c-hm-Zn-Xzhpw h¿≤n-°-W-sa∂p amX-a-√, ]h¿Ø\ ssien-bnepw am‰w hcp-tØ-≠n-bn-cn-°p-∂p. ]¥≠mw
]≤Xn hnh-£n-°p∂ ImgvN-∏mSpw ap≥K-W-\-Ifpw km£m¬°-cn-°m≥ F©n\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿ Dƒs∏-
sS-bp≈ DtZym-K-ÿ¿ _m[y-ÿ-cm-Wv. ]mtZ-inI hnI-k-\-Øn\p th≠n-bp≈ Bkq-XW ]In-b-
bn¬ DtZym-K-ÿ-scbpw P\-ß-sfbpw Hcpt]mse k÷-cm-°p-∂-Xn-\p e£y-an-´n-´p-≠v.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw13
2
\o¿Ø-Sm-[n-jvTnX Bkq-XWhpw
]›m-ØekuI-cy-hn-I-k\hpw
2.1. ]›m-Øew
]]-©-Øn¬, \ΩpsS C∂sØ Adn-hn¬, Poh≥ D≠m-Im\pw ]cn-W-an-°m-\p-ap≈ kml-Ncyw qan-
bn¬ amX-amWv \ne-hn-ep-≈-Xv. `qan-bnse kIe Ncm-N-c-ßfpw ]Ir-Xnsb Bi-bn®pw ]IrXn \nb-
a-߃°v A\p-kr-X-ambpw Pohn-®p-t]m-cp-∂p. ]Ir-Xn-bnse Poh-Pm-e-ß-fn¬ H∂p amX-amb a\p-jy\v,
]IrXnbnse ]h¿Ø\ß-fn¬ CS-s]-Sm\pw am‰-߃ hcp-Øm-\p-ap≈ Ign-hp-≠v. Poh-]-cn-Wm-a-Ønse
a\p-jy-\p≈ Cu Ignhv, kz¥w kml-N-cy-߃ am‰n-a-dn-°p-∂-Xn\v a\p-jy≥ D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-t∏m-
∂p. \ne-\n¬∏n-\p≈ Bh-iy-߃°p-th≠n ]IrXnbpsS hc-Zm-\-ßsf IqSp-X¬ IqSp-X¬ X߃°v
A\p-Iq-e-am-°p-∂n-S-Øp-\n∂pw XpS-ßnb Cu ]In-b, AXns‚ kakvX AXn¿h-c-ºp-Ifpw IS-∂v,
`qan-bnse Pohs‚ \ne-\n¬∏ns\Xs∂- km-c-ambpw tZmj-I-c-ambpw _m[n-°p∂ -X-e-Øn-te°v FØn-
bn-cn-°p-∂p.
]IrXnhn`-h-ß-fpsS A\n-b-¥n-Xhpw A\-`n-a-X-hp-amb D]-tbm-K-I-a-ßfpw AXn-\mbn D≠m-°n-
sb-SpØ kwhn-[m-\-ßfpw ÿm]-\-ßfpw a\p-jy-k-aq-l-ß-fn¬ Xs∂ kmº-Øn-Ihpw kmaq-lnIhp-
amb A]-N-b-Øn\p Imc-W-am-°n-bn-cn-°p-∂p. ]´n-Wn, aen-\oI-c-Ww, ]Ir-Xn-hn-`-h-ß-fpsS A]-N-bw,
IpSn-h≈ Zu¿e`yw apX-emb ]iv\-߃ a\p-jys‚ Pohn-Xm-Sn-Ø-d-sb-Xs∂ XI¿°p∂ ÿnXn-bn-se-
Øn-t®¿∂n-cn-°p-∂p. ]IrXn hn -h-ß-fpsS taep≈ \nb-¥-W-Øn-\p-th≠n bp≤-ßfpw Iem-]-ßfpw
tZiob A¥¿tZ-iob Xe-ß-fnepw ]mtZ-inImSn-ÿm-\-Ønepw IqSp-X¬ hn]p-e-am-bn-s°m-≠n-cn-°p∂p.
Cusbmcp ]›m-Ø-e-Øn-emWv `qan-bn¬ Pohs‚ \ne-\n¬∏pw XpS¿®bpw Dd-∏p-h-cp-Øp-∂Xn\v
]Ir-Xn-hn-`h-ß-fpsS kpÿn-c-amb D]-tbm-Kw A\n-hm-cy-am-sW∂ ]pXnb Ah-t_m[w D≠m-bn-h-cp-
∂-Xv. ]mtZ-inI hnI-k\ ]In-b-bn¬ Cu Znim-t_m-[-tØm-sS-bp≈ ka-K-hpw ]mtbm-Kn-Ihpamb
CS-s]-S-en-\p≈ Ah-k-c-amWv \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k-\w.
2.2 Im¿jnItaJe : \bw, hn-I-k\ X¥w, CS-s]-S¬ km[y-X-Iƒ
]gb Xe-apd Ah-cpsS A\p-`-h-]-cn-N-b-Øn-eqsS ]cn-ÿn-Xn-°n-W-ßnb Irjn-co-Xn-Ifpw Pe-kw-c-
£-W-am¿K-ß-fp-sams° hnI-kn-∏n-s®-Sp-Øn-cp-∂p. aÆpw Pehpw ssPh-ssh-hn-[yhpw ]c-kv]-c-_-‘n-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw14
X-ambn \ne-\n-ev°p∂ ASnÿm\ ]Ir-Xn-ZØ bqWn-‰mWv \o¿Ø-Sw. AXp-sIm≠-≠p-X-s∂-bmWv
kpÿn-c-hn-I-k-\-sa∂ Bibw ]mh¿Øn-Iam-°m-\p≈ ia-ß-fnepw \o¿Ø-S-kw-c-£Ww apº-¥n-
bn-se-Øp-∂-Xv. \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k\ kao-]-\-Øn¬ hn`h-ß-fpsS ]c-kv]-c-_-‘hpw Ah \ne-
\n-ev°p∂ ]mcn-ÿn-XnI hyh-ÿ-bpsS k-¥p-en-Xm-h-ÿbpw ]cn-K-Wn-®p-≈ hnI-k-\-]-h¿Ø-\-
߃°mWv Du∂¬ sImSp-t°-≠≠Xv. Irjn-tI-µo-Ir-X-amb hnI-k-\-Øns‚ kzm`m-hnI bqWn‰mbn
Aßs\ \o¿ØSw amdp-∂p. ssPh-ssh-hn-[yhpw Irjnbpw \o¿Ø-Shpw XΩn-ep≈ k¶o¿Æ-amb
_‘-Øns‚ ]mY-anI bqWn‰v Pohs‚ ASn-ÿm-\-L-S-I-amb Pe-am-Wv.
]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-°m-eØv \o¿Ø-Sm-Sn-ÿm-\-Øn¬ kpÿn-c-hn-I-k-\-sa∂ k¶ev]w ]mh¿ØnI-
am-°p-tºmƒ `qan-bnse Hmtcm sNdnb ]tZ-i-tØbpw sNdp \o¿Ø-S-ß-fmbn ImWm≥ Ign-b-Ww.
ChnsS a\p-jys‚ CS-s]-S-ep-Iƒ hcp-Ønb am‰-߃, ]tXy-In®v ssPh-ssh-hn-[y-Øn-epw Pe-e- y-X-bn-
epw aÆnse ssPhmw-i-Ønepw h∂n-cn-°p∂ Ipd-hp-Iƒ ˛ Xncn-®-dn-b-Ww. ]e- ]-cn-KW\Iƒ h®v
D≠m-°nb \n¿Ωn-Xn-Ifpw hcpw-h-cmbvaIƒ IW-°n-se-Sp-°msX kzoI-cn® Irjn-ap-d-Ifpw aqew kw`-
hn® ]mcn-ÿn-XnI ]iv\-߃ ]cn-l-cn®v \o¿Ø-S-Øns‚ BtcmKyw ]q¿∆-ÿn-Xn-bn-se-Øn-°m-\p≈
kwtbm-P-\-i-a-߃ D≠≠m-h-Ww. hn`-h-ß-fpsS kwc-£-Ww, Ah-bpsS \oXn-]q¿∆-amb hnX-c-Ww,
D]-tbm-Kw F∂nh Dd-∏p-h-cp-Øm\pw hnI-k\ ]h¿Ø-\-ßfn¬ \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX kao-]\w A\n-hm-
cy-amWv.
2.3 ka-K- \-Zo-XS kwc-£Ww
\nc-h[n sNdnb \o¿Ø-S-]-tZ-i-ß-fn¬\n∂v cq]w sIm≈p∂ \o¿®m-ep-I-fmWv ]pg-I-fpsS krjvSn°v
\nZm\w. \Zn D¤-hn®v Hgp-In-h-cp∂ \nc-h[n sNdnb \o¿Ø-S-߃ Dƒs∏-Sp∂ samØw ]tZ-isØ
B \Zn-bpsS \o¿hm¿®m-]-tZiw (Drainage Basin) F∂p ]d-bp∂p. \o¿hm¿®m ]-tZ-iØv kw`-hn-
°p∂ am‰-ß-sf√mw ]pg-bpsS \oscm-gp-°ns\ _m[n-°pw. \q‰m-≠p-I-fn-eq-sS-bp≈ ]bm-W-Øn¬
Poh-k-aq-l-ßfpw \n¿÷o-h-L-S-I-ßfpw XΩn¬ Dcp-Øn-cn-™p-h-∂n-cn-°p∂ Hcp k¥p-en-Xm-hÿ
kq£va-X-e-Øn¬ Zriy-am-Ip-∂Xv \Zn F∂ Bhm-k-hy-h-ÿ-bnemWv.
C¥y-bnse a‰v ]tZ-iß-fp-ambn Xmc-Xayw sNøp-tºmƒ hfsc \ofw Ipd-™, Xmc-X-tay\ sNdnb
\o¿hm¿®m]tZ-i-Øp-\n∂v D¤-hn-°p-∂-h-bmWv tIc-f-Ønse \Zn-Iƒ. AXp-sIm-≠p-Xs∂ a\p-jy-C-
S-s]-S-ep-Iƒ Ah-bnse Pe-]-hm-lsØ Imcy-ambn _m[n-°p∂p. tIc-f-Øn-s‚ `qhn-kvXr-Xn-bn¬
]Ip-Xn-bn-e-[n-Ihpw ae-º-tZ-i-ß-fm-sW-∂-Xn-\m¬ Chn-SsØ \o¿Ø-S-kw-c-£W ]≤-Xn-Iƒ-°v ]tXyI
]m[m\yw \¬tI≠-≠-Xm-bn-h-cp-∂p. CØcw ]tZ-i-ß-fnse \o¿ØS ]cn-]m-e-\-Øn¬ ssPh-k-aq-
l-ßsf ]tXy-In®v IW-°n-se-Sp-t°≠nbn-cn-°p-∂p. tIc-f-Ønse Pe-Nw-I-a-W-Ønse ]tXy-I-X-
Iƒ ImcWw Irjn, IpSn-sh-≈w F∂o Bh-iy-߃°p-]p-dsa \Zn-I-fnse \oscm-gp°v \ne-\n-dp-tØ-
≠≠Xv \mSns‚ \ne-\n-ev]n-\p-Xs∂ A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv. Cubh-k-c-Øn¬ kwtbm-PnX \Zo-XS
]cn-]m-e-\-Øns‚ ]k‡n Gdp-∂p. 44 \Zn-I-fpsS \o¿Ø-S-ambn tIc-fsØ I≠v hnI-k\ ]≤-Xn-Iƒ
Bhn-jv°-cn-°p-∂-Xn-eqsS kpÿn-c-hn-I-k\w ]mtbm-Kn-I-X-e-Øn¬ \S-∏m-°m≥ km[n-°p-sa∂v ]Xym-
in-°mw. Kma]©m-b-Øv, tªm°v, Pn√, ap\nkn∏men‰n, tIm¿∏tdj≥ F∂nßs\ c-W-]-c-amb AXn-
cp-Iƒ°-∏pdw ]pg-I-fpsS \o¿Ø-S-ta-Je AXn-cp-I-fm-°n-bp≈ hnI-k-\-]-≤-Xn-Iƒ°v cq]w sImSp-
°m≥ Ime-I-a-Øn¬ km[nt°≠Xp≠v. ]©m-bØv/\Kck` Hcp Bap-Jhpw (Preface) \o¿ØSw Hcp
D]-ap-Jhpw (Interface) Bbn \Zo-XS ASn-ÿm-\-Øn¬ hnI-k-\-]-Inb Bkq-XWw sNbvXm¬ Pe-_-
‘nX ]cn-ÿnXn ]iv\-߃°v ]cn-lm-c-ap-≠≠m-hpw. \Zn D]-tbm-Kn-°p∂ hnhn[ GP≥kn-I-fpsS
GtIm-]-\hpw Dd-∏p-h-cp-tØ-≠-≠Xp≠v.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw15
2.4 \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k\w ]mtbm-Kn-I-X-e-Øn¬
aÆv, Pew hmbp F∂o ASn-ÿm\ ]Ir-Xn-hn-`-h-ß-fn¬ \n∂v Dcp-Øn-cn-bp-∂-XmWv Poh≥ AYhm
ssPh-k-ºØv F∂v \ap-°-dn-bmw. Cu aq∂p ]Ir-Xn-hn-`-h-ß-fn-¬ h®v G‰hpw Ne-\m-fl-I-amb
LSIw Pe-am-Wv. `qap-JØv Poh≥ Bhn¿`-hn-®Xpw kwkvIm-c-߃ DS-se-Sp-ØXpw hnI-kn-®Xpw Pe-
hp-ambn _‘-s∏-´m-Wv. Cßs\ t\m°p-tºmƒ Pe-hp-ambn _‘-s∏-Sp-Øn-b-√msX ]Ir-Xn-bnse Hcp
Ne-\-sØbpw ]In-b-sbbpw hni-Zo-I-cn-°m≥ Ign-bn√ F∂v \ap°v a\- n-em-hpw. AXp-sIm-≠p-Xs∂
Pe-Øns‚ Ne-\-hp-ambn _‘-s∏-Sp-Øn-b-√m-sX-bp≈ hnI-k-\hpw \ne-\n¬°p-∂-Xm-bn-cn-°n√ F∂
Xncn-®-dn-hmWv \mfn-Xp-hsc ]n¥p-S¿∂ hnI-k-\-co-Xn-I-fn¬\n∂v amdn Nn¥n-°p-hm≥ \sΩ t]cn-∏n-®Xpw
\o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k\w F∂ coXn°v CX-tbsd ]m[m\yw ssIh-∂-Xpw.
2.4.1 F¥mWv \o¿ØSw?
ag-bmbpw a™mbpw at‰-Xp-cq-]-Ønepw `qan-bn¬ e`n-°p∂ sh≈w Ncn-hn-\-\p-kr-X-ambn HgpIn
GsX-¶nepw \o¿®m-en-tem, ]pg-bntem FØp-∂p-sh≠∂v \ap-°-dn-bmw. Cß-s\, Hcp \o¿®m-en-te°v
sh≈w Hgp-In-sb-Øp∂ ÿe-ß-sf√mw tN¿∂ `q]-tZ-i-amWv B \o¿®m-ens‚ \o¿ØSw AYhm
hm´¿sj-Uv. sNdp-\o¿®m-epIƒ tN¿∂v Hcp ]pg cq]-s∏-Sp-tºmƒ, sNdp-\o¿ØS߃ tN¿∂v Hcp
henb \o¿ØSw cq]w sIm≈p-∂p. temI-Øns‚ GXp-`m-K-Øp-ap≈ ÿehpw GsX-¶nepw Hcp \Zn-bp-
sS, \o¿Ø-S-Øns‚ `mK-am-Ip-∂p.
sNdptXm heptXm Bb GsXmcp \o¿®m-en\pw AXn-tebv°v sh≈w Hgp-In-sb-Øp∂ Hcp \o¿Ø-
S-]-tZiw D≠m-Ipw. Ip∂ns‚ s\dpI apX¬ Nmens‚ _ln¿K-a-\-ÿm\w hsc \ofp∂ Cu `q`m-
KsØ H∂m-sI-bmWv B Nmens‚ \o¿ØSw F∂p ]d-bp-∂-Xv.
2.4.2 khn-ti-j-X-Iƒ
• \Ωƒ s]mXpsh Bi-bn-°p∂ a\p-jy-\n¿Ωn-X-amb AXn¿Øn-I-sf√mw Zznam\ kz`m-h-ap-≈-h-
bmWv. F∂m¬ \o¿Ø-SamI-s´, ]Ir-Xn-Z-Øhpw Xnam\ kz`m-h-ap-≈-Xp-am-Wv. Hcp \o¿Ø-S-Ønse
G‰hpw Db¿∂ ]tZ-iØv hf¿∂p-\n-ev°p∂ G‰hpw Db-c-ap≈ ac-Øns‚ Xe-∏p- ap-X¬ Xmsg
`qan-°-Sn-bnse sh≈w IS-Øn-hn-SmØ ASn-∏m-d-h-sc-bp≈ Bgw As√-¶n¬ Dbcw \o¿Ø-S-Øns‚
`mK-am-Wv.
• \o¿ØSw hfsc k¶o¿Æhpw Ne-\m-fl-Ihpw ]c-kv]-c-_-‘n-X-amb LSI-ß-fp-≈-Xpamb Hcp
Bhm-k-hy-h-ÿ-bm-Wv.
• \o¿Ø-S-sa-∂Xv ssPh- - u-Xn-I- -km-º-Øn-I- -km-aq-lnI Xe-ß-fp≈ Hcp hyh-ÿ-bmWv.
2.4.3 \o¿Ø-S-Øns‚ hen∏hpw h¿§o-I-c-Whpw
\o¿ØS hnkvXr-Xn-bmWv s]mXpsh \o¿Ø-S-ßsf h¿§o-I-cn-°m≥ D]-tbm-Kn-°p∂ AwKo-I-cn-°-
s∏´ am\-Z-WvUw. CX-\p-k-cn®v \o¿Ø-S-ßsf an\n, ssatIm, an√n k_v, amtIm F∂n-ßs\ th¿Xn-
cn-°mw.
CXn¬ 100 slIvS¿ apX¬ 1000 slIvS¿ hsc (i-cm-icn 500 slIvS¿ hsc) hnkvXo¿Æ-ap≈ kq£va
\o¿Ø-S-߃ (ssatIm hm´¿sj-Up-Iƒ) BWv tIc-f-Ønse hnI-k-\m-kq-X-W-Øn\v klm-b-I-
ambn´p≈-Xv. Pohn-Xhpw Pohn-X-hr-Øn-bp-ambn _‘-s∏´ ]c-kv]c Bi-b-hn-\n-abw \S-Øp-∂-Xn\v icm-
icn 500 slIvS¿ hcp∂ Hcp ]tZ-isØ P\-ßsf kwL-Sn-∏n-°m\pw ]m]vX-cm-°m\pw Ignbpw F∂-
XmWv CXn-\-Sn-ÿm-\w.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw16
2.5. \o¿Ø-S-Øns‚ kz`m-hhpw kzm[o-\hpw
2.5.1. BIrXn
NXp-cm-Ir-Xn-bntem hrØm-Ir-Xn-bntem D≈ Hcp \o¿Ø-S-Øns‚ kz`mhw \of-Ønepw CSp-ßn-b-
Xp-amb BIr-Xn-bp≈ H∂n¬ \n∂pw Xo¿Øpw hyXy-kvX-am-bn-cn-°pw. Htc hen-∏hpw F∂m¬
Zo¿Lm-Ir-Xn-bnepw hrØm-Ir-Xn-bn-ep-ap≈ \o¿Ø-S-߃ Xmc-Xayw sNbvXm¬ H∂m-a-tØ-Xn¬ tIµo-
I-cW ka-bhpw Pe-]-cn-t]m-j-Whpw IqSp-Xepw \oscm-gp-°ns‚ Afhpw thK-Xbpw Ipdhpw Bbn-
cn-°pw.
2.5.2. Ncnhv
\n¿Ø-S-Øns‚ icm-icn Ncnhv \n¿Æm-b-I-amb Hcp LS-I-am-Wv. \oscm-gp°ns‚ tXmXpw thK-Xbpw
Ncn-hn-\-\p-k-cn®v hyXym-k-s∏-Sp-∂p. Ncnhv Cc- n-bmbn h¿≤n-°p-tºmƒ \oscm-gp-°ns‚ Du¿÷hpw asÆm-
en-∏p-ti-jnbpw Cc- n-bmIp∂p. Hgp-Ip∂ sh≈-Øns‚ hml-I-tijn 16 aS-ßmhpw. Hgp-Ip∂ sh≈-Øn\v
hln-°m-hp∂ hkvXp-°fpsS hen∏w 32 aS-ßmbpw h¿≤n-°p-∂p.
2.5.3. `c-Wm-Xn¿Ønbpw \o¿Ø-Sm-Xn¿Ønbpw
`c-W-ku-I-cy-Øn-\mbn \mw Xo¿Ø-XmWv hm¿Uv, Kma-]-©m-b-Øv, tªm°v ]©m-bØv, Pn√,
ap\nkn∏men‰n, tIm¿∏tdj≥ XpS-ßnb AXn¿Øn-Iƒ. Hcp \n›nX FÆw thm´¿am-cp-s≠-¶n¬ Hcp
hm¿Uv BImw. `c-Wm-Xn¿Øn-Iƒ cq]o-I-cn-°p∂ ka-bØv ]Ir-Xn-bpsS AXn¿Øn-Isf th≠≠X
]cn-K-Wn-®n-cp-∂n-√. AXp-sIm≠v ASn-ÿm\ hn -h-߃ hym]-cn-°p∂ sNdp-\o¿Ø-S-Øns‚ AXn¿Øn
`c-Wm-Xn¿Øn-bn¬ \n∂pw Xptemw hn`n-∂-am-bn-cn°p∂p.
2.6. Bh-iym-[n-jvTnX Bkq-X-W-Øn¬ \n∂pw hn`hm-[n-jvTnX Bkq-X-W-Øn-te°v
kwÿm\ k¿°m-cns‚ ]≤-Xn-hn-ln-X-Øn¬ \n∂v GItZiw 40 iX-am\w XpI Xt±-i -kz-bw`-c-W-
ÿm-]-\-߃-°v ssIam-dn-s°m≠v HºXmw ]≤-Xn-°m-eØv A[n-Im-c-hn-tI-µo-I-cWw \S-∏m-°n-b-
t∏mƒ Hmtcm Xt±-i- kz-bw-`-c-W- ÿm-]-\hpw Xß-fpsS hm¿jnI ]≤-Xn-s°m∏w Hcp amÿ
πm\pw Xøm-dm-°-W-sa∂v \njvI¿jn-®n-cp-∂p. AXn-\mbn BZyw Bkq-XW Kma-k-`-I-fmWv/
h¿Uvk`IfmWv Hmtcm hm¿Unepw kwL-Sn-∏n-®-Xv. Cu Kma-k-`I-fn¬/hm¿Uvk`Ifn¬ h®v Hmtcm
hnI-k-\-ta-J-e-bnepw hcp∂ Bh-iy-߃ P\-߃ D∂-bn-°p-I-bp-≠≠m-bn. Cu Bh-iy-߃
tImUo-I-cn®v ]©m-bØv/\Kck` Xe-Øn¬ \S∂ hnI-k\ skan-\m-dn¬ Ah-X-cn-∏n®p. ]©m-
bØv/\Kck` `c-W-k-anXn ap≥K-W\ \n›-bn® Bh-iy-߃ AXXp taJ-e-bnse I¿Ω kan-Xn-
Iƒ t]mP-IvSp-I-fm°n am‰n. Cu ]Inb `c-Wm-Xn¿Øn-bmb hm¿Uns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv \S-
∂-Xv. amX-a-√, Bh-iy-߃ ]≤-Xn-I-fm-°n-am-‰p-tºmƒ ][m\ ]cn-KW\ \¬In-bXv Xt±i`cW
ÿm]\ßfpsS πm≥ ^≠n\p≈n¬ \n∂p-sIm≠v sNøp-∂-Xn-\m-bn-cp-∂p. ]≤-Xn-]-h¿Ø-\-߃
\S-∏n-em-°m≥ A\n-hm-cy-am-bn-´p≈ aÆv, Pew, ssPh-k-ºØv F∂n-h-bpsS e`y-Xtbm kwc-£-
Wtam th≠X Dd-∏p-h-cp-Øm-sX-bmWv ]e ]≤-Xn-Ifpw Bhn-jv°-cn-®-Xv. F∂m¬ ta¬∏-d™
hn`-h-߃ ]cn-K-Wn-®psIm≠v imkvXo-b-amb hn`-hm-[n-jvTnXmkq-X-W-Øn-te°v IS-°p-tºmƒ
`c-Wm-Xn¿Øn-bn¬ \n∂p-sIm≠pamXw AXv sNøp-hm-\m-In-√. ChnsS \o¿Ø-SsØ Xs∂ AXn¿Øn-
bmbn ]cn-K-Wn-°-Ww.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw17
\o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k-\-Øn\v Hcp kaK kao-]\w
• Hcp ]tZ-iØv \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX hnI-k\w ssIh-cn-°p-∂-Xn\v Ahn-SsØ apgp-h≥
P\-k-aq-l-Øn-s‚bpw kl-I-cWw Bh-iy-am-Wv. Xt±-i-hm-kn-I-fmb P\-ßsf t_m[-
h¬°-cn®pw ]s¶-Sp-∏n®pw amXta hn`h- kw-c-£Ww km[y-am-Iq.
• \o¿ØSsØ apgp-h≥ H‰ bqWn-‰mbn I≠psIm≠v CS-s]-S¬ ]h¿Ø-\-߃ Bkq-
XWw sNbvXv \S∏nem°-Ww.
• CS-s]-S¬ ]h¿Ø-\-߃°v sNdp-\o¿ØSw ASn-ÿm-\-bq-Wn-‰mbn ]cn-K-Wn-°p-
tºmƒ AXn-\p-≈nse `uXnI LS-I-ßsf aq∂mbn Xncn-°mw.
1) kzIm-cy- qan
2) s]mXp kzØv (ta-®n¬]p-d-߃, dh\yp/t^mdÃv em‚ v, Irjn-tbm-Ky-amb
Xcn-iv, Irjn-tbm-Ky-a-√mØ Xcn-iv)
3) Pe-tkm-X- p-Iƒ (\o¿®m¬, tXmSv, Ipfw, \Zn, Imb¬)
• Hcp \o¿Ø-S-Øns‚ \ne-hn-ep≈ Ah-ÿ-bv°-\p-k-cn-®p-am-Xta CS-s]-S¬ ]h¿Ø-
\-߃ sXc-s™-Sp-°m-hq. ]mcn-ÿn-XnI ]p\:ÿm]\w, kwc-£-Ww, hnI-k-\w F∂
Ia-Øn¬ L´w L -ambn amXta hnI-k\w ssIh-cn-°m≥ km[n-°p-I-bp-≈p.
• ]h¿Ø-\-߃ \o¿a-dn-bn¬ \n∂pw Xmtg°v F∂ Ia-Øn¬ Gs‰-Sp-°-Ww.
• \o¿Ø-S-Øn-\p-≈n¬ Hmtcm Xp≠p qan-bp-tSbpw q£-a-X- (Land Capability) A\p-k-cn-¨pÅ Irjn-co-Xn-IÄ Ah-ew-_n-¡mw.
• a®v-þ-Pekwc-£-W- n-\pÅ \nÀ½n-Xn-IÄ (I-Ãp-I-¿m-e, sN¡vUmw apX-em-b-h) Bh-iy-am-sW-¦n amXw Gsä-Sp-¡mw. ssPh CS-s]-S-ep-IÄ¡v ]mapJyw \ÂI-Ww.
2.7 \o¿Ø-S-hn-I-k-\-Øn\v Hcp kaK amÿ πm≥
Hcp \o¿Ø-S-]-tZ-i-Øns‚ Zo¿L-Im-e-hn-I-k\w ]tbm-K-h¬°-cn-°p-∂-Xn-\p≈ ImgvN-∏m-Sp-Iƒ
Dƒs°m-≈p-∂Xpw ka-b-_-‘n-X-ambn \S-∏m-t°≠ ]h¿Ø-\-߃ AS-ßn-b-Xp-amb tcJ-bmWv amÿ
πm≥. ]h¿Ø-\-ß-fpsS ap≥K-W-\m-I-ahpw Hmtcm ]h¿Ø-\-Øn\pw th≠ GI-tZi sNehpw
amÿ πm\n¬ D≠m-bn-cn-°pw. ]cn-ÿnXn kwc-£n-®p-sIm≠v B \o¿Ø-S-Ønse P\-ß-fpsS hnI-
k\w km[y-am-°p-I-bmWv \o¿Ø-Sm-[n-jvTnX amÿ πm\ns‚ e£yw. CXn-\mbn Hmtcm Xp≠p `qan-
tbbpw Hcp Dev]m-Z\ bqWn-‰mbn IW-°m-°-Ww. B qan-bpsS Dev]m-Z\w kpÿn-c-ambn h¿≤n-∏n-°p-
∂-Xn\v ASn-ÿm\w sXm´p sNtø≠ ]h¿Ø-\-߃ Is≠-ØWw. Ch-bmWv amÿ πm\n s‚ mK-
am-hp-∂-Xv.
2.7.1 ]mtZ-inI hn`h-߃ D]-tbm-Kn-®p≈ \o¿ØS kwc-£Ww
Hmtcm Xp≠p `qan-bnepw s]bvXp-ho-gp∂ ag-sh≈w Ahn-sS-Xs∂ kwc-£n-°p-∂-Xn-\p≈ ssPh-C-
S-s]-S-ep-Ifpw \n¿Ωm-W-]-h¿Ø-\-ßfpw Is≠-ØWw. ]c-am-h[n B ]tZ-i-Øp-Xs∂ e`n-°p∂
apf, ]mgvX-Sn-Iƒ, Im´p-I-√p-Iƒ XpSßnb \n¿ΩmWkma-Kn-Iƒ D]-tbm-K-s∏-Sp-Ø-Ww.
2.7.2 aÆv-˛-P-e -kw-c-£-W-Øn-\p≈ ssPh -C-S-s]-S-ep-Iƒ
ae-\m-Sv, CS-\m-Sv, Xoc-]-tZiw F∂o hnhn[ `q]-IrXn hn`m-K-߃°pw hnhn[ Im¿jnI Imem-h-
ÿ-mta-J-e-Iƒ°pw hyXy-kvX-amb ssPh- C-S-s]-S-ep-I-fmWv tbmPn-°p-I. \ΩpsS I¿j-I¿ ]c-º-cm-
K-X-ambn sNbvXp-h-cp∂ ]h¿Ø-\-߃°mWv ChnsS Du∂¬ \¬In-bn-cn-°p-∂-Xv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw18
(F) ssPh-then ˛ ioa-sIm∂, ssIX, kp_m-_pƒ, hnhn[ Xc-Øn-ep≈ Noc-Iƒ, ]Xn-ap-Jw, IS-em-
h-W-°v XpS-ßnb kky-߃ then-bmbn \´p-]n-Sn-∏n-°mw. asÆm-en-∏p-X-S-bp∂ Xc-Øn-ep≈ thcp-
]-S-e-amWv ta¬∏-d™ kky-߃°p-≈-Xv. Ch Du¿÷-Nw-I-aWw \SØn h¿≤n® Af-hn¬
ssPh-k-ºØp krjvSn-°p-∂p. CS-bv°nsS Ch sh´n Itºm-Ãm°n aÆn-te-°p-tN¿°mw.
(_n) ]pX-bn-S¬ ˛ henb ag-Øp-≈n-Iƒ i‡n-tbmsS aÆn-te-°p- ]-Xn-°p-∂-XmWv asÆm-en-∏n\p Imc-
Ww. CXp XS-bm≥ Ce-Ifpw Iºp-Ifpw sIm≠v aÆns\ ]pX-∏n-°-Ww. aÆn-c-bp-tSbpw a‰v
kq£vaPohn-I-fp-tSbpw ]h¿Ø\w CXp-hgn h¿≤n-°p-∂p.
(kn) Bh-cW hnf-Iƒ ˛ d∫¿tXm-´-ß-fn¬ XpS-°-Im-eØv Bh-cW hnf-Iƒ \´p-h-f¿Ømw. NWw,
Ie-∏-tKm-Wnbw ]b¿ XpS-ßn-bh Bh-cW hnf-bmbn \Smw.
(Un) tIm≠q¿ XSIƒ ˛ hnkvXr-X-amb ÿe-ß-fn¬ Ncn-hn\p IpdpsI ktam-®-tcJ-bn¬ cma-®w,
Xo‰-∏p¬, ioasIm-∂, ss]\m-∏nƒ XpS-ßn-bh \´p-]n-Sn-∏n-°mw. IpØs\ Ncn-hp≈ ÿe-ß-fn¬
tIm≠≠q¿ XS-Iƒ XΩn¬ AIew Ipd-hm-bn-cn-°-Ww.
(C) tXmSp-I-fp-tSbpw ]pg-I-fp-tSbpw AcnIv kwc-£Ww˛ apºv Hmtcm tXmSn-t\bpw s]mXn™v Pew
ip≤o-I-cn-°p∂ ]me, Im™n-cw, tNdv, \o¿Iq-h, a™-\m-Øn, Cu‰ XpS-ßnb kky-ß-fp-≠≠m-
bn-cp-∂p. Ch \miw t\cn-Sp-I-bm-Wv. ta¬∏-d™ kky-ßfpw apf, ssIX F∂n-hbpw sh®p-
]n-Sn-∏n®v hi-`nØn _e-s∏-Sp-Ø-Ww. hf™p-]p-f-™mWv tXmSp-I-sfm-gp-Ip-I. Ahsb t\sc-
bm°n sskUv sI´m-\p≈ iaw Dt]-£n-°-Ww. IqSmsX Icn-¶√v/tIm¨Io‰psIm≠v ]_-en-
X-am-°p∂ ÿe-ß-fn¬ Pe-\n¿K-a\w Dd-∏m-°p∂ kwhn-[m-\-߃ (Hm-hv) \n¿_-‘-ambpw Dd-∏p-
h-cp-tØ≠-≠-Xm-Wv.
(F- v) kΩni _lp-Xe Irjn ˛ Hcp Xp≠p `qan bn¬ e`y-am-Ip∂ kqcy-]-Imiw ]c-am-h[n D]-tbm-K-s∏-
Sp-Øp-∂p. ]e X´n¬ thcp-]-Sew D≈-Xp-sIm≠v asÆm-en-∏p≠m-hp-I-bn-√.
(Pn) I≠¬°m-Sp-Iƒ kwc-£n-°¬ ˛ kmaq-ln-I-ambpw kmº-Øn-I-ambpw ]n∂m°w \n¬ °p-∂-h-
¿°pth≠ ip≤-P-ew, Blmcw, sXmgn¬ F∂nh I≠¬°m-Sp-Iƒ \¬In-bn-cp-∂p. Ip™n-aw-Kew
]©m-b-Ønse I≠¬°m-Sp-I-fp-I-fpsS ssPh-k-º-∂X Xmsg-∏-d-bp-∂-]-Imcw tImUo-I-cn-°mw.
I≠¬ kky-߃ ˛ 13I≠¬ kl-Nm-cn-Iƒ ˛ 28]£n-Iƒ ˛ 60a’yw ˛ 39R≠v ˛ 6sNΩo≥ ˛ 10
(F®v) Im‰ns‚ thKX ]Xn-tcm-[n-°p∂ ac߃ \´p-h-f¿Ø¬ ˛ Xoc-]-tZ-i-ß-fnepw ]me-°mSv
t]mep≈ Npc-]-tZ-i-ß-fnepw Db¿∂ thK-X-bp≈ Im‰v Im¿jnItaJ-e°v sh√p-hnfn krjvSn-
°p-∂p. Cu Im‰ns\ ]Xn-tcm-[n-°m≥ A\p-tbm-Py-amb ]mtZ-inI C\-߃ \´p-h-f¿Ø-Ww.
]mtZinIambn I≠phcp∂ kky C\߃°v ap≥KW\ \¬IpIbpw
AhbpsS \So¬ hkvXp°ƒ ]mtZinIambn D≠m°pIbpw thWw
2.7.3 aÆv- -P-e-kw-c-£W \n¿Ωn-Xn-Iƒ
aÆv˛Pe-kw-c-£-W-Øn-\p≈ \n¿Ωn-Xn-Iƒ F√m ÿeØpw F√m-hcpw sNtø≠Xn-√. ssPh-C-S-s]-
S-ep-Iƒ°mWv ]c-am-h[n ap≥K-W\ \¬tI-≠-Xv. F∂m¬ Nne Ah-k-c-ß-fn¬, Nne \n¿Ωn-Xn-Iƒ
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw19
AXym-h-iy-ambn ht∂-°mw. AØcw kml-N-cy-ß-fn-emWv Xmsg-∏-d-bp∂ hnhn[ Xc-Øn-ep≈ F©n-
\o-b-dnwKv \n¿Ωn-Xn-Iƒ \S-tØ-≠-Xv.
(F) tIm≠q¿ S©pw hcºpw ˛ ktam-®-tc-Jbn¬ \n¿Ωn°p∂ hc-ºp-I-fm-Wn-h. S©v apI-fnepw
hcºv Xmsg-bp-am-bmWv \n¿Ωn-t°-≠-Xv. kmam\yw hnkvXr-X-amb Xcn-ip- q-an-I-fnepw Irjn-ÿ-e-
ß-fn-ep-amWv Ch \n¿Ωn-t°-≠-Xv. hcºpIƒ XΩn-ep≈ AIew, hc-ºns‚ Dbcw, hoXn F∂nh
B ÿe-Øns‚ Ncn-hn-t\bpw AhnsS s]bvX ]c-am-h[n ag-tbbpw B ÿesØ `qhn-\n-tbm-K-
tØbpw Bi-bn-®n-cn-°p-∂p. hc-ºp-I-fn¬ Xo‰-∏p√pw ss]\m-∏nfpw \´p-]n-Sn-∏n®v Ahsb _e-s∏-
Sp-Ø-Ww.
(_n) XSn D]-tbm-Kn-®p≈ ]pen-ap-´p-Iƒ (_jv hpUv K≈n- π-Knßv) ˛ apf apX-emb ]mtZ-in-I-ambn
e`y-amb XSn-Iƒ D]-tbm-Kn®v ]_-e\w \SØnbpw B ]tZ-iØp e`n-°p∂ I√p-Iƒ ASp-
°nbpw CXv \n¿Ωn-°mw. πmÃnIv sIm≠p≈ kna‚ v Nm°n¬ aW¬ \nd®v ASp-°n-bm¬ [mcmfw
I√p-Iƒ em`n-°mw. πmÃnIv kqcy-]-Im-i-Øn¬ hnL-Sn-°p-∂-Xp-sIm≠v ]pdsa Hcp teb¿ I√-
Sp-°-Ww.
(kn) ]mgvX-Sn-Iƒ D]-tbm-Kn-®p≠-≠m-°p∂ Km_n-tbm¨ ]pen-ap- p-Iƒ (hp-U≥ Km_n-tbm¨ K≈n-π-
Knßv) XSn-sIm≠p \n¿Ωn-°p∂ Hcp s]´n-°p-≈n¬ kna‚ v Nm°n¬ aW¬ \nd®pw I√v ASp°nbpw
CXv \n¿Ωn-°mw.
(Un) Pn.-sF. hb¿ Km_n-tbm¨ ]pen-ap-´p-Iƒ ˛ XSn°p ]Icw Pn.-sF. hb-dp-Iƒ D]-tbm-Kn-®p≈
s]´n \n¿Ωn®v AXn¬ aW¬ Nm°pw I√pw ASp°n \n¿Ωn-°p-∂Xm WnXv. ASn-Ø´v ]md-bm-bn-
´p≈ \o¿®m-ep-I-fn¬ Ão¬ Iºn Xd-bn-te°v Kq sNbvXv Dd-∏n-®-Xn-\p-tijw AXn-\p-ap-I-fn¬
]pen-ap´v \n¿Ωn-°mw.
(C) Pn.-sF. hb¿ Km_n-tbm¨ ]pen-ap-´p-Iƒ LDPE /HDPE jo‰v D]-tbm-Kn®v kw`-c-W-n I-fm°n
am‰¬ \n¿Ωm-W-tijw GXm≠v Hcp h¿jw \nco-£n-°p-tºmƒ aÆ-Sn-™n-´n-s√∂v t_m≤y-am-
hp∂ ]pen-ap-´p-Isf sN°vUm-ap-I-fm°n am‰mw. CXn-\mbn sh≈w Acn-®p-t]m-Im-Ø-hn-[-Øn¬
LDPE /HDPE jo‰v D]-tbm-Kn®v sse\nßv \¬I Ww. Cu jo‰v Xmsg sh≈w IS-∂p-t]m-Im-\-\p-
h-Zn-°mØ sNfn-bn¬ hsc sIms≠-Øn-°-Ww. Cu jo‰n¬ kqcy-]-Im-i-ta¬°msX AXns\
aqSn-bn-cn-°-Ww.
(F-^v)cma®w/ssIX \´p-]n-Sn-∏n®v Ipf-ß-fpsS hi-`nØn kwc-£Ww˛ 2 ao‰¿ Bg-Øn¬ apSn-t]mse
hf-cp∂, thcp-I-tfm-Sp-Iq-Sn-b aÆns\ ]nSn-®p-\n¿Øm≥ A\p-tbm-Py-amb kky-amWv cma-®w.
sNe-hp-Ip-d™ coXn-bn¬ Ipf-ß-fpsS hi`nØn kwc-£n-°m≥ CXv \´p-h-f¿Ømw. CS-bv°nsS
CS\´v Hcp nØn-t]m-se-bm-°-Ww. ssIX ]c-º-cm-K-X-ambn hi-`nØn kwc-£-W-Øn\v \mw D]-
tbm-Kn-®n-cp-∂p. ]mb s\øp∂ sXmgn-em-fn-Iƒ°v CsXmcp Akw-kvIrX hkvXp-hm-Wv. Aÿn-
hm-X-Øn\p≈ tIZ-IymXn ssXew CXn¬\n∂pw hm‰n-sb-Sp-°p-∂p. Icn-ao≥t]m-se-bp≈ a’y-
߃ ssIX-bpsS Nph-´n-ep≈ Bhm-k-hy-h-ÿ-bn¬ ]P-\\w \S-Øp-∂p.
(Pn) Xe-°p-f-߃ kwc-£n-°¬ ˛ aÆv Xq¿∂pw Jc-am-en-\y-߃ \nt£-]n®pw \ΩpsS ]e Ipf-ß-
fp-tSbpw kw`-c-W-tijn hfsc Ipd-™n-cn-°p-∂p. aÆv \o°n Bgw h¿≤n-∏n-®m¬ Chsb
ho≠pw D]-tbm-K-]-Z-am-°mw. Ipf-Øn-s‚ ASn-Ø-´n-ep≈ sNfn \o°p-∂Xv `qK¿`Pet]mj-
WsØ klm-bn-°p-∂p. Cßs\ FSp-Øp-am-‰p∂ sNfn Irjn-`q-an-bn¬ hf-ambn D]-tbm-Kn-
°mw. Xmc-X-tay\ Ipd®p ag e`n-°p∂ ]me-°mSv Pn√-bn-emWv G‰hpw IqSp-X¬ Xe-°p-f-߃
D≈-Xv. Xmsg-bp≈ Irjn-`q-an-bnse Pe-tk-N-\m-hiyw \nd-th-‰p-∂-Xn¬ Ch ][m\ ]¶p-h-ln-
°p-∂p. F∂m¬ ]e IpfßfptSbpw Xmgv∂ `mK-Øp≈ `nØnbn¬IqSn sh≈w tNm¿∂p
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw20
\jvS-s∏-Sp-∂-Xn-\m¬ th\¬°m-esØ Bh-iy-߃ \nd-th-‰m≥ Ign-bp-∂n√. Cß-s\-bp≈ Ipf-
߃ th≠X Imew \nco-£n-°p-Ibpw Pe-\jvSw GXp-h-gn-bm-sW∂v Is≠Øp-I-bp-amWv BZyw
th≠-Xv. Aßs\ Is≠-Ønb `mKØv LDPE/HDPE jo‰v D]-tbm-Kn®v tNm¿® XS-bmw. ÿe-k-
µ¿i\w \S-Øn- thWw hni-Z-amb FÃn-ta‰v Xøm-dm-°m≥.
(F-®v) Izmdn-Iƒ Pe-kw -c-Wn-I-fm°n am‰¬ Dt]-£n-°-s∏´ Izmdn-Iƒ ]e-bn-S-Øp-ap-≠v. temdn IS-
°p-∂-Xn-\mbn Cu Izmdn-I-fpsS hmbv`mKw hnkvXr-X-am-°n-bn-cn-°pw. hmbv`m-KØv Hcp sNdnb
\n¿Ωm-W-]-h¿Ø\w \S-Øn-bm¬ AsXmcp \√ Pe-kw-`-c-Wn-bm-Ipw. CjvSn-Itbm tIm¨Io
t‰m CXn-\p-]-tbm-Kn-°mw. hmbv`m-K-Øp-Iq-Sn-b-√msX tNm¿®-bp-t≠m-sb∂v ÿe-]-cn-tim-[\
\SØnbpw kao-]-hm-kn-I-tfmSv At\z-jn®pw Is≠-Ø-Ww.
(sF) Ipfw- \n¿ΩmWw ˛ s]mXp-ÿ-e-ß-fnepw hn´p-In-´p∂ kzIm-cy-`q-an-I-fnepw Ipf-߃ \n¿Ωn-°m-
hp-∂-Xm-Wv. th\¬°m-e-Øp-thWw Ipf-߃ \n¿Ωn-°m≥.
(sP) sXßp-Iƒ°v XS-sa-Sp-°¬ ˛ Ime-h¿j-Øns‚ Bcw- -Øn¬ sXßn-\p-Np‰pw c≠p ao‰¿ hymk-
Øn¬ icm-icn 30 sk‚n-ao-‰¿ Bg-Øn¬ XS-sa-Sp-°p-∂Xv ta¬aÆv kwc-£-W-Øn\v klm-bn-
°pw. Cß-s\-sb-SpØ XS-ß-fn¬ NIn-cn-t®mdv Itºm-Ãn v (en·ns‚ Awiw IqSp-X-em-b-Xp-sIm≠≠v
NIn-cn-t®mdv Aß-s\-bn-Sm≥ ]mSn-√) IqSp-X-¬ Pew ]nSn-®p-\n¿Ømw. \\-bv°p-∂-Xns‚ Afhv Ipd-
bv°m≥ CXv klm-bn-°pw. ag-°m-e-Øns‚ Ah-km-\-tØmsS XS-߃ aqSmw.
(sI) Xpem-sImØv ˛ ]pX-bnS¬ Pe-\jvSw Ipd-bv°p-∂-Xn\v G‰hpw A\p-tbm-Py-am-Wv. ]pX-bn-S¬
\S-Øm≥ Ign-bmØ ÿe-ß-fn¬ Xpem-am-k-Øn¬ ta¬aÆv Cf-°p-∂Xv Pe-\jvSw Ipd-bv°pw.
(F¬)ag-°pgnIƒ ˛ CS-Øcw Ncn-hp≈ ]tZ-i-ß-fnepw Irjn-`q-an-I-fnepw Ch \n¿Ωn-°mw. d∫¿,
anin-X-a-c-߃, Iip-am-hv F∂nh hf¿∂n-cn-°p∂ `qan-bn¬ \mev ac-߃°n-Sbv°v H∂v F∂
coXn-bn¬ Ch \n¿Ωn-°mw. asÆm-en-∏p≈ ÿe-ß-fn¬ F√m h¿jhpw aÆv tImcn-sb-SpØv
Ipgn-bpsS Bgw \ne-\n¿Ømw.
(Fw) sN°vUmw, hn.-kn.-_n. ˛ AXXv Imem-hÿmtaJ-e-Iƒ°v tbmPn® Unssk≥ Xøm-dm°n Ch
\n¿Ωn-°mw. a‰v aÆp-kw-c-£-W-]-h¿Ø-\-߃ sNbvX-Xn-\p-tijw amXta sN°vUmw \n¿Ωn-
°m-hq.
2.7.4 Imcy-£-a-amb Pe-tk-N\ kwhn-[m-\-߃
]c-º-cm-K-X-amb Pe-tk-N\ coXn-I-fn¬ \n∂pw hyXy-kvX-ambn G‰hpw Ipd®v sh≈w D]-tbm-Kn®v
Pe-tk-N\w \S-Øp-∂-Xn-\p≈ kmt¶-XnIhnZy-Iƒ Chbm-Wv.
(F).]n®¿ Pe-tk-N\w
sXßv, amhv, πmhv, kt∏m´, t]c XpS-ßnb hnhn[ Xc-Øn-ep≈ ac-߃ hf¿Øn-sb-Sp-°p-∂-
Xn\v hfsc e-]-Z-amb coXn-bm-Wn-Xv. ASn-bn¬ sNdnb Zzmc-an´ a¨Ip-S-߃ \mep-h-iØpw
Cf-Inb aÆn¬ Cd-°n-sh-°p-∂p. aWepw ssPhhfhpw \nd® Ipgn-bn-emWv Cßs\ sNøp-
∂Xv. IqSmsX Xd-bn¬ th≠ coXn-bn¬ Dd-∏n®v sh≈w hm¿∂p-t]m-Ip-∂-Xns‚ Afhv \nb-
¥n-°-Ww. thcp-Iƒ°v Xp≈n-Øp-≈n-bmbn sh≈w e`n-°pw. IpS-Ønse sh≈w hm¿∂p-t]m-
Im≥ 6 aWn-°q-dn¬ IqSp-X¬ ka-b-sa-Sp-°pw. sh≈-Øn-te°v sNSn°v Bh-iy-ap≈ t]mj-
I-߃ Aen-®p-t®¿Øp \¬Ip∂ thcp-]-Se hfw \¬I¬ hfsc e-]-Z-am-Wv. BgvN-bn-sem-
cn-°¬ IpS-߃ \nd-®m¬ aXn-bm-Ipw.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw21
(_n)IWnI (Un∏v) Pe-tk-N\w
IWnI Pe-tk-N\w hgn Ptem-]-tbm-K-£-aXbn¬ Imcy-amb (50%) h¿≤-\-hp-≠m-Ip-∂p.
(kn)aen-\-Pe ]p\:NwIaWw
hym-hkm-bnI amen-\y-߃ AS-ßn-bn-´n-√mØ aen-\-Pew efn-X-ambn ]p\:NwI-aWw \S-Ømw.
LDPE/HDPE jo‰v D]-tbm-Kn®v \n¿Ωn® Hcp Pe-kw`c-Wn-bn¬ \´p-h-f¿Ønb en√n-sNSn (tIm-Wm-
en-√n)bpsS thcp-]-S-e-߃°n-S-bn-eqsS aen-\-Pew Hgp-Ip-tºmƒ tkm∏v apX-emb amen-\y-߃
sNSn hen-s®-Sp-°p-∂p. Xmsg-bp≈ Sm¶n¬ tiJ-cn-°p∂ Pew Pe-tk-N-\-Øn-\p-]-tbm-Kn-°mw.
kwkvI-cn-°p∂ aen-\-P-e-Øns‚ Af-hn-\-\p-k-cn®v kwkvI-c-W-ÿ-e-Øns‚ hnkvXrXn h¿≤n-
∏n-°-Ww.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw22
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw23
3.1. BapJw
tIcf ]©m-bØv cmPv BIvSv 1994, 254þmw hIp∏v (2)þmw D]-h-Ip∏v (XI)þmw JWvUw ]Imcw ]©m-
bØv cmPv ÿm]-\-ß-¬ \S-∏m-°p∂ s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-I-fpsS \S-Øn∏n\v k.-D. (A) \º¿ 216 / 97/X.- .-h. XobXn 23 sk]vXw-_¿ 1997 A\p-k-cn-®p≈ N´ßfpw, tIcf ap\n-kn-∏m-en‰n BIvSv 1994, 217 þmwhIp∏v (2) þ mw D]hIp∏v \¬Ip∂ A[n-Imcw D]-tbm-Kn®v ap\n-kn-∏m-en-‰n-Iƒ°pw tIm¿]-td-j-\p-
Iƒ°pw k.-D. (Fw.-Fkv) \º¿ 254 / 97/ X.`.-h. XnøXn 12 \hw-_¿ 1997 A\p-k-cn®p≈ N´-ßfpw
]m_-ey-Øn¬ sIm≠p-h-∂n-´p-≠v. Cu N´-߃°v bYm-Iaw tIcf ]©m-bØv cmPv (s]m-Xp-a-cm-aØv
]Wn-I-fpsS \S-Øn-∏v) N -ß-ƒ 1997 F∂pw, tIcf ap\n-kn-∏m-en‰n (s]m-Xp-a-cm-aØv ]Wn-I-fpsS \S-Øn-
∏pw km[-\-߃ hmßepw) N´-߃ 1997F∂pw t]¿ ]d-bp-∂p.
3.2. s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-Iƒ
s]m-Xp-a-cm-aØv ]hrØn-I-fn¬ sI´n-Sw, tdmUv, ]mew, Iep¶v, Pe-tk-N\ ]≤-Xn-Iƒ, aÆv kwc-
£W ]hr-Øn-Iƒ, IpSn-sh≈ ]≤-Xn-Iƒ, sshZyp-Xo-I-cWw XpS-ßnb \n¿ΩmW ]hr-Øn-Ifpw Ch-
bpsS A‰-Ip-‰-∏-Wn-Iƒ, ]p\:cp≤m-cWw F∂n-hbpw Dƒs∏-Sp∂p.
3.3. s]m-Xp-a-cm-aØv ]hrØn-bpsS hnhn[ L´-߃
t]mPIv‰pw FÃnta‰pw A\p_‘tcJIfpw Xømdm°¬
`c-Wm-\p-aXn
Pn√m Bkq-XW kanXn AwKo-Imcw
kmt¶-Xn-Im-\p-aXn
kmº-Øn-Im-\p-aXn
\n¿∆-lW Npa-Xe G¬∏n-°¬
Icm¿ DS-ºSn
h¿°v ssk‰pw km[\ kma-Kn-Ifpw ssIam-d¬
]hr-Øn-bpsS \n¿∆-lWw
s]mXp-a-cm-a v ]hr- n-IÄ¡pÅ
\S]SnIa§Ä
3
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw24
ta¬t\m-´hpw ]cn-tim-[-\bpw
tamWn-‰-dnwKv
Afhv Fw. _p°n¬ tcJ-s∏-Sp-ج
]m¿´v _n¬ Xøm-dm°n \¬I¬
Iwπo-j≥ dnt∏m¿´v ka¿∏n-°¬
ss^\¬ _n¬ Xøm-dm°n \¬I¬
kmaqly HmUn‰v
s]¿t^m¿a≥kv dnt∏m¿´v
]cn-]m-e-\w, XpS¿\-S-Øn∏v
kwc-£W Imew
Pmay-\n-t£]w Xncn®p \¬I¬
3.4. t]mPIvSv Xøm-dm-°¬
Ãm‰kv dnt∏m¿´v, a‰v \n¿t±-i-߃ F∂nh hne-bn-cpØn h¿°nwKv Kq∏p-Iƒ IcSv t]mPIvSv \n¿t±-
i-߃ Xøm-dm-°p-∂p. Kma-k`m/hm¿Uv k`m tbmK-ß-fnepw ]≤-Xn-I-fnse hnhn[ ]¶m-fn-I-fp-am-
bp≈ N¿®-Ifnepw- hnI-k\ skan-\m-dnepw Ah N¿® sNøp-∂p. Cu N¿®-I-fn¬ \n∂pw Db¿∂p
hcp∂ \n¿t±-i-߃ IqSn ]cn-K-Wn®v, h¿°nwKv Kq∏v ]pXp°n Xøm-dm-°p∂ t]mP-IvSp-Iƒ, _‘-
s∏´ Ãm≥UnwKv IΩn-‰n N¿® sNbvXv cq]w \¬Inb ip]m¿i-I-tfmsS Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-
Øns‚ ]q¿Æ-tbm-K-Øn¬ Ah-X-cn-∏n®v A¥na cq]w \¬Ip-∂p.
t]mPIvSn¬ ]hr-Øn-bpsS hni-Zmw-i-߃, πm≥, C\w-Xn-cn-®p≈ hnh-cw, Af-hv, \nc°v, hniZamb
FÃn-ta‰v, FÃnta‰v dnt∏m¿´v F∂nh Dƒs∏-Sp-Øn-bn-cn-°-Ww.
3.5. `c-Wm-\p-aXn
Hcp \n¿ΩmW ]hr-Øn°v c-Wm-\p-aXn \¬tI-≠Xv _‘-s∏´ Xt±i kzbw- -cW ÿm]-\-Øns‚
`c-Wkan-Xn-bm-Wv. F∂m¬ ap\n-kn∏m-en-‰n-bn¬ 50,000 cq] hsc-bp≈ ]hr-Øn-Iƒ°pw tIm¿∏-td-j-
\n¬ Hcp e£w cq]hsc-bp≈ ]hr-Øn-Iƒ°pw `c-Wm-\p-aXn \¬Im≥ s]m-Xp-a-cm-aØv Ãm≥UnwKv
IΩn-‰n°v A[n-Im-c-ap-≠v.
3.6. Pn√m Bkq-XW kanXn AwKo-Imcw
Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-߃ Hmtcm h¿jhpw k¿°m¿ \n›-bn-°p∂ Xob-Xn-°p-≈n¬ ]≤-Xn-
Iƒ AwKo-Im-c-Øn\v ka¿∏n-° Ww. taep-tZym-K-ÿ≥ ]cn-tim-[n®v \n¿∆-lW tbmKy-am-sW∂p
Is≠Øn Pn√m Bkq-XW kanXn°v ka¿∏n®v AwKo-Imcw hmßnb tijw amXta t]mP-IvSp-Iƒ
\S-∏n-em-°m-hq.
3.7. hni-Z-amb FÃn-ta‰v Xøm-dm-°¬
3.7.1 C≥sh-Ãn-tK-j≥, Unssk≥ ]hrØn-I-fpsS FÃn-ta‰v Xøm-dm-°p-∂-Xn-\p-≈ A[n-Imcw F∂nh
AXmXv Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-ßfnse F©n-\o-b¿am-cn¬ \n£n]vX-am-Wv. Kma-]-©m-b-
Øp-I-fn¬ Akn v F©n-\o-bdpw, tªm°v ]©m-b-Øp-I-fn¬ Akn v FIvkn-Iyq- ohv F©n-
\o-b¿ _‘-s∏´ Akn  v F©n-\o-b¿ aptJ-\bpw, Pn√m ]©m-b-Øp-I-fn¬ FIvkn-Iyq-´ohv
F©n-\o-b¿ _‘-s∏´ Kma-]-©m-b-Ønse Akn v F©n-\o-b¿ aptJ-\bpw FÃn-ta‰v Xøm-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw25
dm-°-Ww. ap\n-kn-∏¬ F©n-\o-b¿ ap\n-kn-∏m-en-d-dn-bnepw tIm¿∏-td-j≥ F©n-\o-b¿ tIm¿∏-td-
j\nepw FÃn-ta‰v Xøm-dm-°-Ww.
3.7.2 s]m-Xp-a-cm-aØv hIp-∏nse Um‰bpw AXmXv Ime-ß-fn¬ ]m_-ey-Ønep≈ sjUyqƒ Hm^v
td‰pw A\p-k-cn-®mWv FÃn-ta‰v Xøm-dm-t°-≠-Xv. ]n. Uªn-bp.Un AwKo-I-cn® Xmeq°vXe
I¨shb≥kv BWv FÃn-ta‰v Xøm-dm-°p∂-Xn\v IW-°m-t°-≠-Xv. F∂m¬ 50 e£w cq]-
bn¬ A[nIw aXn∏v sNehv hcp∂ ]hr-Øn-Iƒ°v _‘-s∏´ F©n-\o-b¿ \n›-bn-°p∂ ]Im-
c-ap≈ bYm¿∞ I¨shb≥kv Nm¿Pv FÃn-ta‰v Xøm-dm-°p∂-Xn\v IW°m°mhp-∂-Xm-Wv.
3.7.3 FÃn-ta-‰n-t\m-sSm∏w FÃn-ta‰v dnt∏m¿´v, kvs]kn-^n-t°-j≥, Um‰m, saj¿sa‚pw Izm≠n-‰nbpw
ImWn-°p∂ hni-Z-amb FÃn-ta‰v, Hmtcm C\-Ønepw hcm-hp∂ aXn∏v sNehpw ]hr-Øn-bpsS
BsI sNehpw ImWn-°p∂ A_vk-SmIvSv Hm^v FÃn-ta‰v, hni-Z-amb semt°-j≥ am∏v, πm≥,
Bh-iy-ap-≈n-SØv seh¬ jo‰v F∂nh D≠m-bn-cnt°-≠-XmWv. FÃn-ta-‰n¬ Dƒs°m-≈n-®n- p≈
km[\ kma-Kn-I-fpsS Afhv, KpW-\n-e-hm-cw, hne, IW-°m-°-s∏´ sXmgn¬ Zn\-ß-fpsS FÆw,
AXn-\p≈ Iqen, aXn∏v sNehv F∂nh AS-ßnb kw£n]vX dnt∏m¿´v ]mtZ-inI `mj-bn¬
Xøm-dm°n FÃn-ta-‰ns‚ `mK-ambn AXn-t\m-sSm∏w tN¿t°-≠-Xm-Wv. (N´w 6 (6))
3.7.4 \n¿ΩnXn tIµhpw tImÃv t^m¿Upw sNøp-∂ tImÃv˛F-^-IvSohv kmt¶-XnI hnZy A\p-k-cn-
®p≈ ]hr-Øn-I-fn¬ B ÿm]-\-ß-fpsS Um‰bpw kvs]kn-^n-t°-j\pw D]-tbm-Kn-°m-hp-∂-
Xm-Wv. F∂m¬ ]hr-Øn-bpsS samØw XpI ]n.-U-ªyp.Un sjUyqƒ Hm^v td‰v A\p-k-cn-®p≈
XpI-tb-°mƒ A[n-I-cn-°m≥ ]mSn√. k.D. (Fw. v)\.133/2007 Xkz`h XnøXn 18.5.07)
3.7.5 Icm-dp-Im¿ aptJ\ \S-Øp∂ ]hr-Øn-I-fpsS FÃn-ta‰n¬ Icm-dp-Im-cpsS em`w (10%) Dƒs∏-Sp-
tØ-≠-Xm-Wv. F∂m¬ KpW-t`m‡r kan-Xn, AwKo-IrX GP≥kn, AIn-U-‰Uv GP≥kn F∂nh
hgn \S-Øp∂ FÃn-ta‰n¬ Icm-dp-Im-cpsS em`w (10%) Dƒs∏-Sp-Øm≥ ]mSn-√. Icm-dp-Im-cpsS
em`w FÃn-ta‰n¬ Dƒs∏-Sp-ØmØ kwK-Xn-I-fn¬ \nIp-Xn-Iƒ, t£a-\n[n hnlnXw F∂n-h-bv°p≈
XpI FÃn-ta‰n¬ ]tXyIw hI-bn-cp-tØ-≠Xpw Cu XpI-bn¬ \n∂pw \nIp-Xn-Iƒ Xt±i `c-W-
ÿm-]\w AXmXv hIp∏p-I-fn¬ AS-bvt°-≠-Xp-am-Wv.
3.7.6 Kma-]-©m-b-Øp-I-fn¬ F©n-\o-b¿amcn-√m Ø]£w FÃn-ta‰v Xøm-dm-°m\pw kq∏¿ hn-j≥,
saj¿sa‚ v XpS-ßn-b-h-bv°pambn Hcp kmt¶-XnI hnZ-Kv[s‚ tkh\w D]-tbm-Kn-°m-hp-∂Xpw
AXn-\mbn 2.5 iX-am\w XpI FÃn-ta‰n¬ hI-bn-cp-Ømhp-∂-Xpam-Wv. CØ-c-Øn¬ hI-bn-cp-Øm-
hp∂ XpI-bpsS hni-Zmw-i-߃ Xmsg tN¿°p-∂p.
FÌn-taäv X¿m-dm-¡Â þ 0.5% (Ipd-ªXv 100 cq], IqSn-bXv 2000 cq])
kq¸Àhn-j³, sajÀsaâ vX¿m-dm-¡Â, _nÃv X¿m-dm-¡Â þ 1.5% (Ipd-ªXv 100 cq], IqSn-bXv 10,000 cq])
sN¡v sajÀsaâ v þ 0.5% (Ipd-ªXv 100 cq], IqSn-bXv 1000 cq])(Pn.-H.(-Fw.-F-kv.) \¼À 31/98/LAD XnbXn 13.2.98)
3.7.7 FÃn-ta‰n¬ GsX-¶n-epw C\w ]hr-Øn°v ew]vkw (Lumpsum) XpI Dƒs∏-Sp-Øn-bn-´p-s≠-¶n¬
B C\w ]hr-Øn-bpsS hni-Z-amb FÃn-ta‰v Xøm-dm°n kmt¶-Xn-Im-\p-aXn hmßnb tijw
amXta \n¿∆-lWw \S-Øm-hq.
3.7.8 A]-Xo-£nX C\w (Unforeseen) Bbn XpI hI-bn-cp-Øp-∂Xv samØw FÃn-ta‰v XpI- Bbn-c-
Øn\v du≠v sNøp-∂-Xn-\mbn amX-am-bn-cn-°-Ww.
3.7.9 kµ¿`w Bh-iy-s∏-Sp∂ ]£w ]tXyI kmt¶-XnI sshZKv[yw Bh-iy-amb ]hr-Øn-I-fn¬
hni-Z-amb πm\pw FÃn-ta‰pw Xøm-dm°p∂-Xn\v ]©m-bØv/ap\nkn-∏m-en‰n AwKo-I-cn-®n-´p≈
ss]h‰v F©o-\o-b-dp-sStbm B¿°n-sS-IvSp-I-fp-sStbm a‰p kmt¶-XnI hnZ-Kv[-cpsStbm ]m\-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw26
en¬ \n∂pw Hcmsf \ntbm-Kn-°m-hp-∂Xpw Abmƒ°p≈ KSHB ÿm]-\-Øns‚ tkh\w e`y-am-
Wv. ]Xn-^ew k¿°m¿ \n›-bn-®n-´p≈ \nc-°n¬ \¬Im-hp-∂-Xp-am-Wv.
3.8. dnsshkvUv FÃn-ta‰v ( N´w 14 (5) )
3.8.1 Hcp acm-aØv ]hrØn \SØn hcp-tºm-ƒ LS-\m-]-c-ambn GsX-¶nepw hyXn-bm-\-ap-≠m-Ip-I-bm-
sW-¶n¬, A[n-I-sN-ehv D≠m-Ip-∂n-s√-¶n¬ IqSn, dnsshkvUv FÃn-ta‰v Xøm-dm°n AwKo-Imcw
hmßn-b-tijw am-Xta \S-∏n-em-°m-hq. (PWD manual 16.11.1)
3.8.2 Hcp s]mXpacm-aØv ]hrØn FÃn-ta‰v A\p-k-cn®v \SØn hc-th, ap≥Iq´n ImWm≥ Ign-bmØ Imc-
W-Øm¬ FÃn-ta-‰n¬ Dƒs∏-Sp-Øm-Xn-cp∂ ]pXnb ]Wn C\-tam, IqSp-X-embn sNtø≠n hcp∂ ]Wntbm
\S-tØ-≠n-hcnI-bm-sW-¶nepw C\-ß-fn¬ kmc-amb hyXn-bm\w hcpØpI-bm-sW-¶nepw ]kvXpX ]hr-
Øn°v ta¬ t\m´w hln-°p∂ F©n-\o-b¿ A°mcyw X’abw Xt±i kzbw`cW ÿm]-\sØ
Adn-bn®v A\p-aXn- t\Sn-b-tijw Bh-iy-amb t`Z-K-Xn°v A\p-kr-X-ambn dnsshkvUv FÃn-ta‰v Xøm-
dm-t°-≠Xpw AXn\v Hdn-Pn-\¬ FÃn-ta‰n\v c-Wm-\p-a-Xnbpw kmt¶-Xn-Im-\p-a-Xnbpw \¬Inb A[n-Im-c-
ÿm-\-ß-fn¬ \n∂v ]pXp-°nb `c-Wm-\p-a-Xnbpw kmt¶-Xn-Im-\p-a-Xnbpw hmtß-≠-Xpam-Wv.
3.8.3 A[nIw sNtø-≠n hcp-∂ ]hrØn kmt¶-Xn-Im-\p-a-Xn e`n® XpI-tb-°mƒ A©v iX-am\Øn¬
IqSp-X-em-sW-¶n¬ dnsshkvUv FÃn-ta‰v Xøm-dm°n apI-fn¬ kqNn-∏n®ncn-°p∂ A[n-Im-c-ÿm-
\-ß-fn¬ \n∂pw ap≥Iq´n AwKo-Imcw hmßn-bn-cn-°-Ww.
3.8.4 A©v iX-am\Øn¬ Ipd-hmWv A[n-I-cn-°p∂ XpI-sb-¶n¬ tPmen°v ta¬t\m´w hln-°p∂
F©n-\o-b-dpsS ip]m¿i-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ `c-W-k-anXn Xocp-am-\-]-Imcw h¿°v …n]v (Xm-c-
Xay ]´n-I) hgn taep-tZym-K-ÿs‚ AwKo-Im-c-tØm-Sp-IqSn ]kvXpX ]hrØn sNøm-hp-∂-Xm-Wv.
3.8.5 dnsshkvUv FÃn-ta‰n¬ Xmsg-∏-d-bp∂ tcJ-Iƒ Dƒs∏-Sp-Ø-Ww.
am‰-߃ Dƒs°m-≈n-®p≈ hni-Z-amb Fkv‰nta‰v
hyXn-bm-\-Øn-\p≈ \ymbo-I-c-Whpw kmº-ØnI _m[y-Xbpw hnh-cn-°p∂ FÃn-ta‰v dnt∏m¿´v.
Xmc-Xay ]´nI (Comparative Statement)
3.9. kmt¶-XnIm\p-aXn (T.S)3.9.1 hniZamb kmt¶XnI ]cntim[\bpw kmt¶XnIm\paXnbpw
sI´nS߃, tdmUpIfpw ]meßfpw, IpSn sh≈w, PetkN\w, aÆv kwc£Ww, Pe kwc£Ww,
agsh≈ kw`cWw˛ \o¿ØSmkqXW taJeIfnse \n¿ΩnXnIƒ, CeIvSn°¬ h¿°pIƒ
apXemb t]mPIvSpIƒ°mWv hniZamb kmt¶XnI]cn tim[\bpw kmt¶XnIm\paXnbpw
Bhiyap≈Xv.
3.9.5.6. kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂Xn\p≈ A[nImc]cn[n NphsS tN¿Øncn°p∂ ]Imcambncn°pw
Ia A[nImc]cn[n
\º¿ _‘-s∏´ DtZym-K-ÿ≥ s]mXpacmaØv CeIvSn°¬
]hrØnIƒ ]hrØnIƒ
1. Akn v F©n\ob¿ 1.00 e£w cq] 15,000 cq]
2. Akn v FIvknIyq´ohv F©n\ob¿ 15.00 e£w 2.00 e£wcq]
3. FIvknIyq´ohv F©n\ob¿ 50.00 e£w (tdmUv) 20 e£w cq]
1.00 tImSn (_n¬UnwKv)
4. kq]≠nwKv F©n\ob¿ 1.00 tImSn (tdmUv) 50 e£w cq]
2.5 tImSn (_n¬UnwKv)
5. No v F©n\ob¿ ]cn[nbn√ ]cn[nbn√
þ
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw27
3.9.1.1 Pn√m BkqXWkanXn A\paXn \¬InbXn¬ IqSpX¬ XpIbv°mWv Hcp t]mP IvSn\v
kmt¶XnIm\paXn e`n°p∂sX¶n¬ Xt±i`cW ÿm]\Øn\v \n¿hlW \S]SnIƒ
Bcw`n°msa¶nepw kmt¶XnIm\paXn e`n® XpIbv°\pkrXambn Xt±i`cW ÿm]\w
`cWm\paXn \¬tI≠Xpw Pn√m BkqXW kanXnbpsS AwKoImcw hmßnbncnt°≠XpamWv.
GXv tkmX n¬ \n∂mWv A[nI XpI Is≠Øp∂sX∂v hy‡am°nsIm≠v CXv kw_‘n®
hnhc߃ Pn√m BkqXW kanXn°v ka¿∏n°Ww.
39.8 ]pXp°nb FÃnta‰n\v (Revised Estimate) kmt¶XnIm\paXn
3.9.8.1 Hmtcm t]mPIvSns‚ \n¿hlW L´Øn¬, ap≥Iq´n ImWm≥ IgnbmØ ImcWØm¬
AwKoIcn® FÃnta‰n¬ GsX¶nepw C\Øn¬ Iq´ntN¿°tem hyXnbm\w hcpØtem
Bhiyambn hcptºmƒ FÃnta‰v t`ZKXn sNtø≠Xpw HdnPn\¬ FÃnta‰n\v
kmt¶XnIm\paXn hmßnb AtX A[n-Im-c-ÿm-\-Øp-\n∂v \n∂pXs∂ NphsS tN¿Øncn°p∂
]cn[n°v hnt[bambn ]pXp°nb FÃnta‰n\v ap≥Iq´n kmt¶XnIm\paXn hmtß≠XpamWv.
Ia
\º¿
kq]≠nwKv
F©n\ob¿FIvknIyq´ohv
F©n\ob¿
Akn v
FIvknIyq´ohv
F©n\ob¿Akn v
F©n\ob¿C\w
1 HdnPn\¬ ]hrØn°v kmt¶XnIm\paXn e`n®
XpI 15 e£w cq]tbm AXn¬ Ipdthm
BsW¶n¬
C√ 5% AYhm
5,000 cq]
GXmWv
IqSpX¬
10% AYhm
10,000 cq]
GXmWv
IqSpX¬
15% AYhm
25,000 cq]
GXmWv
IqSpX¬
2 HdnPn\¬ ]hrØn°v kmt¶XnIm\paXn e`n®
XpI 15 e£w cq]bv°v apIfnepw 100 e£w
cq]tbm AXn¬ Ipdthm BsW¶n¬
5 % 10 %
3 HdnPn\¬ ]hrØn°v kmt¶XnIm\paXn e`n® XpI
100 e£w cq]bv°v apIfnemsW¶n¬ 5 %
C√
C√
C√
C√ C√
3.9.8.2 FÃnta‰ v t`ZKXn sNøp∂ kmlNcyØn¬ ]pXp°nb kmt¶XnIm\paXn e`n®
XpIbv°\pkrXambn Xt±i`cW ÿm]\Øns‚ cWm\paXnbpw Pn√m BkqXW kanXnbpsS
AwKoImchpw BhiyamWv.
3.9.9 kmt¶-Xn-Im-\p-aXn \¬Ip∂ F©n-\o-b-dpsS tkh\w D]tbmKn°¬
3.9.9.1 πm≥, Unssk≥, FÃnta‰v apXembh Xømdm°p¬, kq∏¿hnj≥ \SØn AfhpIƒ
tcJs∏Spج, Hcp ]hrØnbpsS πm≥, Unssk≥, FÃnta‰v apXembh Xømdm°¬,
kq∏¿hnj≥ \SØn Afhp Iƒ tcJs∏SpØpI. _n√pIƒ Xømdm°pI F∂o NpaXeIƒ
\ndth‰p∂Xn\v Xt±i`cW ÿm]\Øn\v kz¥ambn F©n\ob¿ Cs√¶n¬/F©n\obdpsS
XkvXnI Hcp amkØntesdbmbn Hgn™p InS°pIbmsW¶n¬ ]kvXpX NpaXeIƒ
\ndth‰p∂Xn\v kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂ F©n-\o-b-dpsS tkh\w hn\ntbmKn°mhp∂XmWv.
3.9.9.2 AfhpIƒ ]cntim[n°¬ (Check Measurement)Xt±i`cW ÿm]\ßfpsS F©n\ob¿am¿, Xt±i`cW ÿm]\ßfnte°v ]p\¿hn\ykn®
F©n\ob¿am¿, k¿°m¿ hIp∏pIfnse/s]mXptaJem ÿm]\ßfnse F©n\ob¿am¿
F∂nh¿°p ]pdsa kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂Xn\p≈ k_vKq∏pIfnse AwK߃°pw sN°v
saj¿sa‚ v \SØmhp∂XmWv. F∂m¬ AfhpIƒ tcJs∏SpØnb F©n\obdpsS
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw28
3.9.9.5 Hcp ]hrØnbpsS saj¿sa‚ v (k¿hoknen√mØ) F©n-\n-bdmWv tcJs∏SpØp∂sX¶n¬
]kvXpX F©n\ob¿ Xømdm°nb _n√pIƒ°v kmt¶XnIm\paXn \¬Inb F©n-\o-b-dpsS
AwKoImcw BhiyamWv.
3.9.10 a‰p Xe-ß-fnse F©n-\o-b-d-∑m-cpsS ]Zhn
]hrØnbpsS \n¿hlWØn¬ ]pd-Øp≈ F©n-\o-b-dpsS tkh\w D]tbmKn°p∂p s≠¶n¬
AhcpsS ]Zhn \n›bn°p∂Xn\pw CeIvSn°¬ ]hrØnIƒ°p≈ kmt¶XnI hnZym`ymk
ÿm]\ßfnse F©n\obdnwKv ^m°¬‰n AwKßsf \nban°p∂ps≠¶n¬ AhcpsS ]Zhn
\n›bn°p∂Xn\pw, eIvNdpsS ImcyØn¬ Akn v F©n\ob¿°v Xpeyambpw Akn v
s]m^kdpsS ImcyØn¬ FIvknIyq´ohv F©n\ob¿°v Xpeyambpw s]m^kdpsS ImcyØn¬
kp]≠nwKv F©n\o¿°v Xpeyambpw hncan® F©n\obdpsS ImcyØn¬ Ah¿ GXv ]Zhnbn¬
\n∂mtWm hncan®Xv ]kvXpX ]Zhnbnep≈ F©n\obdmbpw IW°m°mhp∂XmWv.
3.9.11 a‰p≈h
3.9.11.1 Xt±i`cW ÿm]\߃°v th≠n ]pds∏Sphn®n´p≈ s]mXpacmaØv N´ßsf
ASnÿm\am°nbmbncn°Ww s]mXpacmaØv ]hrØnIƒ \S∏mt°≠Xv. AIUn‰Uv
GP≥knIƒ aptJ\ s]mXpacmaØv ]h¿ØnIƒ \S∏m°p∂Xv 18.05.2007þse k.D. (Fw.Fkv)\w
133/07/Xkz`h \º¿ k¿°m¿ DØchv aptJ\ ]pds∏Sphn® \S]SnIa߃ ]Imcambncn°Ww.
3.9.11.2 kwÿm\mhnjvIrX ]≤XnIfpsSbpw tIµmhnjvIrX ]≤XnIfpsSbpw (Fkv.Pn. B¿.ssh.,
kºq¿Æ ipNnXzw, Fkv.Fkv.F apXembh) `mKambp≈ \n¿ΩmW ]hrØnIƒ Dƒs∏sS
]Zhnsb°mƒ Db¿∂ ]Zhnbp≈ as‰mcp F©n\ob¿ Bbncn°Ww sN°v saj¿sa‚ v
\StØ≠Xv.
3.9.9.3 k¿hoknen√mØ Hcp F©n\obdpsS tkh\w Xt±i `cWÿm]\w t]mPIvS v
\n¿hlWØns‚ GsX¶nepsamcp L´Øn¬ D]tbmKs∏SpØp∂ps≠¶n¬ ]kvXpX
F©n\ob¿, am\ZWvUßfpw \S]SnIaßfpw ]men°p∂XmsW∂pw ]hrØnbpsS
\nbam\pkrXamb DØchmZnXzw hy‡n]cambn Gs‰Sp°p∂XmsW∂pw
hy‡am°ns°m≠p≈ Hcp [mcWm]XØn¬ G¿s∏tS≠XmWv.
3.9.9.4 ]Xn^ew k¿hoknen√mØ F©n\obdpsS tkh\w D]tbmKs∏SpØp∂ps≠¶n¬ NphsS
tN¿Øncn°p∂ ]Imcw ]Xn^ew \¬Imhp∂XmWv.
k¿hoknep≈Xpw kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂Xn\pap≈ k_vKq∏n¬ AwKhpw Bb
F©n\obdpsS/F©n\obdnwKv ^m°¬‰nbpsS (Xt±i`cW ÿm]\Øns‚/Xt±i`cW
ÿm]\ßfnte°v ]p\¿ hn\ykn® F©n\ob¿ HgnsI) tkh\w hn\ntbmKn°p∂psh¶n¬
apIfn¬ kqNn∏n® ]Xn^eØns‚ 50 iXam\w \¬Imhp∂XmWv.
Ia C\w ]Xn^ew
\º¿
1. πm≥, Unssk≥, tUmbnwKv, Ipd™Xv 100 cq], IqSnbXv 2,000 cq] F∂
FÃnta‰v apXembh Xømdm°¬ ]cn[n°v hnt[bambn FÃnta‰v XpIbpsS 0.5%
2. kq∏¿hnj≥ \SØn AfhpIƒ Ipd™Xv 100 cq], IqSnbXv 10,000 cq] F∂
tcJs∏Spج, _n√pIƒ Xømdm°¬ ]cn[n°v hnt[bambn FÃnta‰v XpIbpsS 1.5%
3. AfhpIƒ ]cntim[n°¬ Ipd™Xv 100 cq], IqSnbXv 10,000 cq] F∂
]cn[n°v hnt[bambn FÃnta‰v XpIbpsS 0.5%
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw29
Xt±i`cW ÿm]\߃ \S∏nem°p∂ F√m s]mXpacmaØv ]hrØnIƒ°pw _‘-s∏´
taep-tZym-K-ÿ-\n¬ \n∂mWv kmt¶XnIm\paXn hmtß≠Xv.
3.9.11.3 tIcf kwÿm\ sshZypXn t_m¿Uv, tIcf hm´¿ AtXmdn´n F∂o ÿm]\ ߃ aptJ\
\S∏m°p∂ sUt∏mkn‰v ]hrØnIƒ°v kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂Xn\v _‘s∏´
ÿm]\ßfn¬ ]tXyI kwhn[m\w \nehnep≈Xn\m¬ ]kvXpX ]hrØnIƒ°v
kmt¶XnIm\paXn hmtß≠Xn√. _‘s∏´ ÿm]\w \n›bn®n´p≈ \nc°pIƒ ]Imcw
Xømdm°p∂ FÃnta‰ns‚ ASnÿm\Øn¬ XpI sUt∏mkn‰v sNømhp∂XmWv.
3.9.11.4 kmt¶XnIm\paXn Bhiyamb Hcp t]mPIvSns\ kw_‘n®v s]mXpacmaØv N´ßƒ ]Imcw
Hcp \n¿ΩmW ]hrØn °v kmt¶XnIm\paXn \¬Ip∂ F©n\o b¿am¿°p≈ F√m
DØchmZnØßfpw ]men-t°-≠-Xm-Wv.
3.10 kmº-Øn-Im-\p-a-Xn
Hcp t]mPIvSv \n¿∆-lWw \S-Øp-∂-Xn\p apºmbn, ]kvXpX ]hrØn \S-Øp-∂-Xn-\m-h-iy-amb ]Ww
e`y-am-sW∂v Dd-∏mb tijw _‘-s∏´ Xt±i kzbw- -cW ÿm]\Øns‚ `c-W-k-anXn kmº-Øn-Im-\p-
a-Xn \¬tI-≠-Xm-Wv. `c-Wm-\p-a-Xnbpw kmt¶-XnIm\p-aXnbpw kmº-Øn-Im-\p-a-Xnbpw e`n-®-Xn\p tijw
amXta Hcp t]mPIvSv \n¿∆-lWw XpS-ßm-hq. \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿ CXv ]tXyIw i≤n-t°-≠-Xm-Wv.
3.11 \n¿∆-l-Ww.
3.11.1 \n¿∆-l-W-Øn-\p≈ coXn-Iƒ
Xt±i kzbw-`-cW ÿm]\w Xocp-am-\n-°p∂ ]Imcw Xmsg ]d-bp∂ coXn-I-fn¬ Hcp \n¿Ωm-W
]hrØn \n¿h-lWw \S-Øm-hp-∂-Xm-Wv.
Icm-dp-Im¿ aptJ\
KpW-t`m‡r kanXn aptJ\
AwKo-IrX GP≥kn-Iƒ (]n.-Sn.-F, ]mS-ti-Jc kanXn XpS-ßn-b-h) aptJ\
AI-Un-‰Uv GP≥kn-Iƒ (tImÃv t^m¿Uv, \n¿ΩnXn apX-em-b-h) aptJ\
k¿°m¿ hIp-∏p-Iƒ / s]mXp-ta-Jem ÿm]-\-߃ (sU-t∏m-kn‰v h¿Ivkv) aptJ\ \n¿h-lW
DtZym-K-ÿ≥ t\cn´v
3.11.2 Icm-dp-Im¿ aptJ-\-bp≈ \n¿∆-lWw
3.11.2.1.5000 cq] hsc-bp≈ ]hr-Øn-Iƒ tjm¿´v t\m´okv Izt´-j≥ aptJ-\ \SØmhp∂Xpw AXn¬
A[n-I-cn® XpI-bv°p≈ ]hr-Øn-Iƒ sS≠¿ sNtø≠XpamWv.
3.11.2.2 hnhn[ sS≠¿ coXn-Iƒ
(i) Hm∏¨ sS≠¿˛A¿l-X-bp≈ cPn-ÿ sNbvX Icm-dp-Im-cn¬ \n∂pw sS≠¿ kzoI-cn-°p∂
coXn
(ii) ]o Izmfn-^n-t°-j≥ sS≠¿ (N´w 8 (2))
(iii) C˛-sS-≠¿ (A©p e£hpw IqSp-X-ep≈ ]h¿Øn-Iƒ Cu sS≠¿ sNtø-≠-Xm-Wv)
GO(MS)318/2013/LSGD/dt. 28.9.2013
200 e£w cq]tbm AXn¬ Iq-Sp-Xtem aXn∏v sNe-hp-h-cp∂ F√m ]©m-bØv /ap\n-kn-∏m-en‰n
]hr-Øn-Iƒ°pw \n¿_-‘-ambpw ]o Izmfn-^n-t°-j≥ sS≠¿ hnfn-t°-≠Xpw Cu Bh-iy-Øn\v
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw30
3.11.2.5 sS≠¿ ]cky coXnbpw sS≠¿ ka¿∏n-°p∂Xn\p≈ ka-bhpw (N´w 9 (3))
Ia aXn∏v sNehv kabw ]ckyw
1. Akn-Â v FIvkn-Iyq- ohv F©n-\o-b-dpsS 7 Znhkw LSGD sh_v ssk‰v
kmt¶-Xn-Im-\p-aXn XpI hsc + t\m´okv t_m¿Uv
2. FIvkn-Iyq- ohv F©n-\o-b-dpsS 7 Znhkw LSGD sh_v ssk‰v
kmt¶-Xn-Im-\p-aXn XpI hsc + t\m´okv t_m¿Uv
+ Hcp ae-bmf Zn\-]Xw
3. kq]-≠nwKv F©n-\o-b-dpsS 7 Znhkw LSGD sh_v ssk‰v
kmt¶-Xn-Im-\p-aXn XpI-hsc + t\m´okv t_m¿Uv
+ c≠v ae-bmf Zn\-]Xw
4. kq]-≠nwKv F©n-\-bo-dpsS 10 Znhkw LSGD sh_v ssk‰v
kmt¶-Xn-Im-\p-aXn XpI-tb-°mƒ + t\m´okv t_m¿Uv
IqSp-X¬ + c≠v ae-bmf Zn\-]Xw
Hcp Cw•ojv Zn\-]Xw
5þmw N´w (1)þmw D]N´Øn¬ ]d-™n-´p≈ kmt¶-XnI kan-Xn-bpsS AwKo-Im-c-tØm-Sp-IqSn Icm-dp-Im-
cpsS Hcp ]m\¬ Xøm-dm-t°-≠XpamWv. B ]m\en¬ Dƒs∏-Sp-Øn-bn-cn-°p∂ Icm-dp-Im-cn¬ \n∂p-
amXw sS≠¿ Bh-iy-s∏-tS-≠-Xm-Wv. 5þmw N´w (1)-þmw D]-h-Ip-∏n¬ ]Xn-]m-Zn-®n-´p-≈Xv Pn√m-Xe \nc-
°p-Iƒ \n›-bn-°p-∂-Xn-\p≈ kmt¶-XnI kan-Xn-bm-Wv.
3.11.2.3 sS≠¿ t^mdw
\n›nX amXr-I-bn-ep≈ sS≠¿ t^md-߃ tÃm°v cPn-Ã-dn¬ tN¿Øv kq£n-t°-≠-Xm-Wv.
3.11.2.4 Z¿Lmkv (sS-≠¿) £Wn-°¬ (N´w 8 (1))
Icm-dp-Im-c≥ aptJ\ Hcp ]Wn sNøp-∂-Xn\v ]©m-bØv / ap\n-kn-∏m-en‰n Xocp-am-\n® kwK-Xn-bn¬,
skI-´-dn-tbm, ]©m-bØv / Iu¨kn¬ A[n-Im-c-s∏-Sp-Ønb at‰-sX-¶nepw DtZy-K-ÿt\m, Cwπn-
sa‚nwKv Hm^o-ktdm sS≠¿ £Wn-t°-≠-Xm-Wv. sS≠¿ t^man-t\m-sSm∏w sS≠¿ sjUyqƒ Dƒs∏-
Sp-tØ-≠-Xm-Wv.
3.11.2.6 Icm-dp-Im¿°v ]s¶Sp-°m-hp∂ Icm¿ ]cn[n
F ¢m v Icm-dp-Im-c≥ ˛ ]cn-[n-bn√
_n ¢m v Icm-dp-Im-c≥ ˛ 55 e£w cq] hsc-bp≈ ]Wn
kn ¢m v Icm-dp-Im-c≥ ˛ 15 e£w cq] hsc-bp≈ ]Wn
Un ¢m v Icm-dp-Im-c≥ ˛ 6 e£w cq] hsc-bp≈ ]Wn
]hr-Øn-bpsS aXn∏v XpI Hdn-Pn-\-en\v Uyqπn-t°-‰n\v
50,000 cq] hsc Rs. 300 + VAT Rs. 150 + VAT
50,000 \v ta¬ 10 e£w cq] hsc Rs. 0.2% + VAT Rs. 50 %+ VATof orginal
10 e£Øn\v ta¬ Rs. 0.15%+ VAT Rs. 50 %+ VATMaximum Rs.25000/-+ VAT of orginal
3,11.2.7 sS≠¿ t^mdw hne (G.O (P)No/7/99/SPD dt 6.9.99)
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw31
3.11.2.8 sS≠¿ kzoI-cn-°¬
• tIcf ]©m-bØv cmPv (s]m-Xp-a-cm-aØv ]Wn-I-fpw \S-Øn-∏v) N´-ß-ƒ 1997 se N´w 10þepw
tIcf ap\n-kn-∏m-en‰n (s]m-Xp-a-cm-aØv ]Wn-I-fpsS \S-Øn-∏pw km[-\-߃ hmßepw) N´-ß-ƒ
1997 se N´w 10þepw A\p-im-kn-°p∂ F√m \S-]-Sn-I-a-ßfpw sS≠¿ kzoI-cn-°p-tºmƒ ]men-
t°-≠-XmWv.
• sS≠¿ t\m´okv ]pd-s∏-Sp-hn® DtZym-K-ÿ≥ Xs∂ sS≠¿ Xpd∂v Sm_p-te‰v sNbvXv ap\n-kn-
∏¬/]©m-bØv F©n-\o-b-cpsS A`n-]m-b- Ipdn-t∏m-Sp-IqSn GXv sS≠¿ kzoI-cn-°-W-sa∂v
\n›-bn-°m≥, FÃn-ta-‰n\v 4þmw N -]-Imcw c-Wm-\p-aXn \¬Inb A[n-Im-c-ÿm-\-Øn\v ka¿∏n-
°Ww (N´w 10(8) (10) (11) )
• e`n® F√m sS≠dpIfpw sS≠¿ cPn-Ã-dn¬ tN¿t°-≠-Xm-Wv.
• sS≠dnt\m-sSm∏w FÃn-ta‰v XpI-bpsS 2.5% XpI \nc-X-Zhyambn hbvt°-≠-Xm-Wv. AXv ]W-
amtbm F≥.-F-kv.-F-kv. k¿´n-^n-°-‰mtbm k¿°m¿ \n›-bn-®n-´p≈ at‰-sX-¶nepw Dd∏v ]X-
amtbm kzoI-cn°mw (N´w 10(2))
• FÃn-ta-‰n\v 4þmw N´-]-Imcw `c-Wm-\p-aXn \¬Inb A[n-Im-c-ÿm-\w Xs∂-bmWv GXv sS≠¿
kzoI-cn-°Wsa∂v Xocp-am-\n-°p-∂Xn\v £a-X-bp≈ A[n-Im-c-ÿm-\w (N´w 10(11))
• sS≠¿ t^md-߃ hn¬°p-∂-Xns‚ hni-Zmw-i-߃, sS≠¿ t^mdw hn¬]\ cPn-Ã-dn¬ tcJ-
s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv.
• sS≠¿ t^md߃ hn¬°p-tºmƒ AXmXp Ime-ß-fn¬ k¿°m¿ \n›-bn-°p∂ hm‰v \nIpXn
hkq-em-t°-≠-Xm-Wv.
• 50,000 cq]-bn¬ A[nIw aXn∏v sNe-hp-h-cp∂ ]hr-Øn-Iƒ°v sS≠¿ ka¿∏n-°p-∂-tXm-sSm∏w
100 cq] apZ-]-X-Øn-ep-≈, \n¿±njvS amXr-I-bn-ep≈ Hcp ]mY-anI Icm¿ DS-ºSn AS°w sNbvXn-
cn-t°-≠-Xm-Wv.
• Xt±i kzbw-`-cW ÿm]\w AwKo-I-cn® sS≠¿ ka¿∏n® Icm-dp-Im-cs\ sS≠dns‚ ]m_ey
Imem-h-[n-°p-≈n¬ hnhcw Adn-bn-t°-≠-Xm-Wv.
• ske-Ivj≥ t\m´okv e`n-®n´pw Icm¿ H∏n-Sm≥ Iq´m-°mØ Icm-dp-Im-cs‚ sS≠¿ d±psNøm-
hp-∂Xpw \jvS-]-cn-lmcw CuSm-°m-hp-∂-Xp-am-Wv. BZy Icm-dp-Im-c≥ ]n∑m-dp∂ kml-NcyØn¬
c≠m-asØ G‰hpw Ipd-™- \n-c°v ka¿∏n® Icm-dp-Im-c-\p-ambn, Abmfpw ]n∑m-dn-bm¬
aq∂masØ G‰hpw Ipd-™- \n-c°v ka¿∏n® Icm-dp-Im-c-\p-ambn, FÃn-ta‰v \nc-°n¬/sS≠¿
FIvkkv ]cn[n°v hnt[-b-ambn s\tKm-tjy‰v sNbvXv Icm¿ H∏n-Sm-hp-∂-Xm-Wv. (PWD Manual15,96, 15.97)
• GXv s]mXp-a-cm-aØv ]Wn°pw (14)þmw D]-N-´-Øn\p hnt[-b-ambn G‰hpw Ipd™ \nc°v
ImWn-®n- p≈ sS≠¿ BWv kzoI-cn-t°-≠-Xv. F∂m¬ ]k-‡-amb Imc-W-ßfps≠-¶n¬ Ah
tcJ-s∏-Sp-Ønb tijw Ipd™ \nc-°p≈ sS≠¿ \ncm-I-cn®v AXn-t\-°mƒ sXm´-Sp-Øp≈
\nc°v kzoI-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv.
3.11.2.9 do sS≠¿
• sS≠dnse \nc-°p-Iƒ kzoIm-cy-a-s√t∂m \ymb-amb FÆw sS≠dpIƒ e`n-®n-´n-s√t∂m
tXm∂p∂ ]£w do sS≠¿ sNtø-≠-Xm-Wv. (N´w 11 (1))
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw32
• \nb-am-\p-krXw ]c-ky-s∏-Sp-Ønb Hcp acm-aØv ]Wn°v Hcp sS≠¿ amXw e`n°p∂ kml-N-
cy-Øn¬, ho≠pw £Wn-®m¬ IqSp-X¬ sS≠dpIƒ e`n-°m-\n-S-bn-s√∂v DØa t_m[y-ap-s≠-
¶n¬ BbXv tcJ-s∏-SpØn Hcp sS≠¿ ka¿∏n® Icm-dp-Im-c\pambn s\tKm-tjy‰v sNbvXv
FÃn-ta‰v \nc-°ntem AXn¬ Ipd-™ \nc-°ntem sS≠¿ AwKo-I-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv.
• do sS≠dnse \nc°v kzoIm-cy-a-s√-¶n¬ G‰hpw Ipd™ \nc-°p≈ sS≠¿ ka¿∏n® Icm-dp-
Im-c-\p-ambn s\tKm-jy‰v sNbvXv ]©m-b-Øns‚ / ap\n-kn-∏m-en-‰n-bpsS AwKo-Im-c-tØm-Sp-IqSn
FÃn-ta‰v \nc-°n¬ A[n-I-cn-°m-Ø-hn[hpw (N´w 11 (3). sS≠¿ FIvkkv A\p-h-Zn-®n-´p-≈
kwK-Xn-I-fn¬ AXns‚ ]cn-[n°v hnt[-b-ambpw sS≠¿ kzoI-cn-°m-hp-∂-Xm-Wv.
3.11.3 AwKo-IrX GP≥kn-Iƒ aptJ-\-bp≈ \n¿∆-lWw
3.11.3.1 Xmsg ]d-bp∂ ]hr-Øn-Iƒ KpWt`m-‡r kan-Xn, ]n.-Sn.-F., ]mS-ti-Jc IΩn‰n XpS-ßnb AwKo-
IrX GP≥kn-Isf G¬∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv.
• 15 e£w cq]hsc-bp≈ F√m ]hr-Øn-Ifpw, KpW-t`m‡r hnlnXw \n¿_-‘-am-bn-´p≈ Pe-
tk-N\ IpSn-sh≈ ]≤-Xn-Ifpw (XpIbv°v ]cn-[n-bn-√) KpW-t`m‡r kan-Xn-Isf G¬∏n-°m-
hp-∂-XmWv.
• ]n.-Sn.F., A¶-W-hmSn sh¬s^-b¿ IΩn‰n F∂nh Gs‰-Sp-°m≥ Xøm-dp≈ kvIqƒ/A¶-W-
hmSn sI´nS \n¿ΩmW t]mP-IvSpI-ƒ (XpIbv°v ]cn-[n-bn-√) KpW-t`m‡r kan-Xn-Isf G¬∏n-
°m-hp-∂-Xm-Wv. F∂m¬ ]hrØn Gs‰SpØ CØcw kan-Xn-Iƒ ]kvXpX ]hrØn t\man-
\n-tbtbm Icm-dp-Im-c-s\tbm G¬∏n-°m≥ ]mSn-√.
• Im¿jnI hnI-k\ t]mP-IvSp-Iƒ _‘-s∏´ I¿jI kan-Xn-Isf G¬∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv.
3.11.4 KpW-t`m‡r kan-Xn-Iƒ aptJ\ \n¿∆-lWw (N´w 13 (1))
• Hcp s]mXp-a-cm-aØv ]Wn KpW-t`m‡r kan-Xn- aptJ\ sNøp∂]£w sS≠¿ £Wn-t°-≠-
Xn√. \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥ ]tZ-isØ KpW-t`m-‡m-°-fpsS Hcp tbmKw hnfn®pIq´n KpW-
t`m‡r kan-Xn- cq]o-I-cn-°Ww. kan-Xn°v Ggp ap-X¬ 15 hsc AwK-ß-fp-≈ Hcp FIvkn-Iyp-
´ohv IΩn‰nbpw IΩn-‰n°v Hcp sNb¿am\pw I¨ho-\dpw D≠m-bn-cn-°Ww. FIvkn-Iyq- ohv IΩn‰n
bn¬ aq∂n-sem∂v h\n-X-I-fm-bn-cn-°-Ww. (N´w 13 (1))
• KpW-t`m‡r kan-Xn-bpsS an\nSvkpw hchv sNehv IW-°p-Ifpw s]mXp-a-cm-aØv ]Wn°v D]-
tbm-Kn® \n¿ΩmW km[-\-ß-fpsS Xchpw Afhpw hnebpw sXmgn-em-fn-I-fpsS FÆhpw Iqenbpw
km[\ kmaKnIƒ hmßnbXns‚ _n√pIfpw a‰p _‘-s∏´ IW-°p-Ifpw I¨ho-\¿ FgpXn
kq£n-t°-≠Xpw ]Wn Xocp∂ apdbv°v \n¿hlW DtZymKÿs\ G¬∏n-t°-≠-Xp-am-Wv. (N´w
13 (6))
3.11.5 AI-Un-‰Uv GP≥kn-Iƒ aptJ\ \n¿∆-lWw
3.11.5.1. Xt±i kzbw`cW ÿm]-\-ß-fnse hnhn[ ]hr-Øn-Iƒ Gs‰-SpØv \S-Øm-hp∂ AI-Un-‰Uv
GP≥knIsf k¿°m¿ AwKo-I-cn®v DØ-c-hn-eqsS enÃv ]kn-≤-s∏-Sp-Øp-∂-Xm-Wv.
3.11.5.2 AI-Un-‰Uv GP≥kn-Isf sS≠¿ IqSmsX ]hr-Øn-Iƒ G¬]n-°m-hp-∂-Xm-Wv. Icm-dp-Im-cpsS
em`-hn-lnXw \¬Im≥-]mSp-≈-X-√. s]mXp-a-cm-aØv hIp-∏n¬ \ne-hn-ep≈ Um‰bpw td‰pw A\p-
k-cn-®mWv FÃn-ta-‰p-≠m-t°-≠-Xv. sNe-hp-Ip-d™ kmt¶-XnI hnZy A\p-k-cn-®p≈ ]hr-Øn-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw33
Iƒ°v tImÃvt^m¿Uv, \n¿ΩnXn tIµ F∂o ÿm]-\-ß-fpsS Um‰mbpw kvs]kn-^n-t°-j\pw
D]-tbm-Kn-°m-hp-∂-Xm-Wv.
3.11.6k¿°m¿ hIp-∏p-Iƒ / s]mXp-ta-Jem ÿm]-\-߃ aptJ-\-bp≈ \n¿∆-lWw (sU-t]m-kn‰v
h¿°v)
3.11.6.1 Bh-iy-ambn hcp∂ kµ¿`-ß-fn¬ Hcp \n¿ΩmW ]hrØn _‘-s∏´ hIp-∏p-I-sftbm s]mXp-
ta-Jem ÿm]-\-ßsftbm G¬∏n-°m-hp-∂-Xm-Wv. _‘-s∏´ ÿm]-\-hp-ambn \n¿∆-lWw kw_-
‘n® [mc-W-bn-seØn d^v tImÃv FÃn-ta‰v Xøm-dm°n `c-Wm\pa-Xnbpw Un.-]n.kn AwKo-Im-
chpw hmßWw. _‘-s∏´ ÿm]\w/hIp∏v hni-Z-amb FÃn-ta‰v Xøm-dm-t°-≠Xpw A[n-Imc
ÿm\-Øp-\n∂pw kmt¶-Xn-Im-\p-aXn hmtß≠-Xpam-Wv.
3.11.6.2 KSEB, KWA, KSHB, PWD, GWD F∂o ÿm]-\-ßsf / hIp-∏p-Isf amXta ta¬∏-d™ coXn-bn¬
]hrØn G¬∏n-°mhq. C]Imcw sNøptºmƒ FÃn-ta‰v XpI sUt∏m-kn‰v sNøm-hp-∂-XpamWv.
(GO(P)/No.177/06/Fin. dt. 12.4.06)
3.11.6.3 XpI sUt∏m-kn‰v sNøp-∂-Xn\v apºmbn _‘-s∏´ ÿm]\w / hIp-∏p-ambn Xt±i`cW ÿm]\w
\n¿±njvS Icm-dn¬ G¿s∏-tS-≠-Xm-Wv.
3.11.6.4 ]Wn ]q¿Øn-bm°n ss^\¬ _n¬ \¬In hni-Z-amb hn\n-tbmK ]XnI hIp∏v/ÿm]\w
Xt±i `c-W-ÿm-]-\-Øn\v \¬IWw
3.11.7 \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ t\cn´v \S-ج (N´w 12)
3.11.7.1 Icm-dp-Im¿ apt∂m´p hcmØ kml-N-cy-ß-fnepw t\cn´v sNøp-∂Xv em`-I-c-am-sW∂v t_m[y-s∏-
Sp-tºmgpw Xt±i c-W-ÿm-]-\-Øn\v Hcp acm-aØv ]hrØn (\n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ aptJ-\)
t\cn-´v \S-Øm-hp-∂-Xm-Wv. ]hrØn t\cn´v \S-Øp∂]£w samØw sNehv 6þmw N´ ]Imcw
Xøm-dm-°nb FÃn-ta-‰nse samØw XpI-bn¬ Ihn-bm≥ ]mSn√.
3.11.7.2 km[\ kma-Kn-Iƒ tiJ-cn-°p-I, sXmgn-em-fn-Isf \nb-an-°pI F∂nh \n¿∆-lW DtZym-K-ÿs‚
DØ-c-hm-Zn-Xz-Øn-em-bn-cn-°-Ww. Hmtcm hn`mKw sXmgn-em-fn-Iƒ°pw ]tXyIw aÿ tdmƒ kq£n-
t°-≠-Xm-Wv. bmsXmcp Imc-W-h-imepw 179 Znh-k-Øn¬ IqSp-X¬ Ime-tØ°v XpS¿®-bmbn
tPmen-°msc \ntbm-Kn-°m≥ ]mSn-√. km[-\-߃ hmßp-∂Xv Izt´-j≥ hnfn-®m-bn-cn-°Ww.
3.11.7.3 hchv sNehv IW-°p-Iƒ, hu®-dp-Iƒ, aÿ tdmƒ F∂nh \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ kq£n-
t°-≠-Xm-Wv.
3.11.8 ]okv h¿°v Icm¿
Hcp \n¿ΩmW ]hrØn \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ t\cn-´v \S-Øp∂ kµ¿`-Øn¬ Hmtcm C\w
tPmenbpw ]tXyIw Izt´-j≥ hnfn®v Icm-dn-te¿s∏´v ]okv h¿°mbn G¬]n®v sImSp-°m-hp-∂-
Xm-Wv. C]Imcw sNøptºmƒ Bh-iy-amb km[\ kma-Kn-Iƒ ]tXyIw Izt´-j≥ hnfn®v
hmtß-≠-Xm-Wv. IW-°p-Iƒ, \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ kq£n-t°-≠-Xm-Wv.
3.12. Icm¿ DS-ºSn
3.12.1 Hcp \n¿ΩmW ]hrØn \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ t\cn-´√msX sNøp∂ F√m kµ¿`ß-fnepw
]hrØn Gs‰-Sp-°p∂ GP≥kn-bp-ambn / ÿm]-\-hp-ambn / hIp-∏p-ambn / hy‡n-bp-ambn 100cq] apZ-]-X-Øn¬ \n›nX amXrI-bnep≈ Icm¿ ]X-Øn¬ Icm-dn-te¿s∏-tS-≠-Xm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw34
3.12.2 Icm¿ Imem-h[n \o´n-sIm-Sp-°p-tºmgpw A[nI tPmen sNtø-≠n-h-cp-tºmgpw 100 cq] apZ-]-X-
Øn¬ kπn-sa‚dn FKn-sa‚ v hbvt°-≠-Xm-Wv.
3.12.3 KpW-t`m‡r kanXn / AwKo-IrX GP≥kn aptJ\ \n¿∆-lWw \S-Øp∂ kwK-Xn-bn¬ kan-Xn-
bpsS FIvknIyp´ohv IΩn‰n AwK-߃ XΩn¬ 13.2.98 se (Fw.-F-kv) \º¿ 36/98/X.-`.-h. \º¿
k¿°m¿ DØ-chp ]Im-c-ap≈ Icm¿ DS-º-Sn-bn¬ H∏n-tS-≠Xpw IqSmsX kan-Xn-bpsS I¨ho-
\¿ 17.8.99 se (Fw.-F-kv) \º¿ 64 /99/X.-`.-h. \º¿ k¿°m¿ DØ-chp ]Im-c-ap≈ Icm¿ DS-º-
Sn-bn¬ G¿s∏-tS-≠-Xpap-≠v.
3.12.4 Icm¿ DS-º-Sn \nc-°n¬ bmsXmcp h¿≤-\hpw A\ph-Z-\o-b-a-√. Icm-dp-Im¿ aptJ\ \n¿∆-lWw
\S-Øp∂]£w Icm-dn-te¿s∏-Sp-∂-Xn\p apºmbn Icm-¿ Xp-I-bpsS 5 iX-am\w XpI Pmay \nt£-
]-ambn (\n-c-X-Zhyw Dƒs∏sS) Icm-dp-Im-c≥ sI´n-h-bvt°-≠-XmWv. FÃn-ta‰v \nc-°n-t\-°mƒ
Ipd-hm-sW-¶n¬, IpdhpXpI-bv°p≈ s]¿t^m¿a≥kv Kmc‚n sI´n-sh-bvt°-≠-Xm-Wv.
3.12.5 Hcp Icm-dp-Im-c≥ Adn-bn∏v In´n \n›nX Znh-k-Øn-\p-≈n¬ Icm-dn-te¿s∏-Sp-∂-Xn¬ hogvN hcp-
Øn-bm¬ Abm-fpsS \nc-X-Zhyw I≠p-sI-t´-≠Xpw ]hrØn a‰p coXn-bn¬ sNtø-≠-Xp-am-Wv.
C]-Imcw ]hrØn \S-Øp-∂-Xp aqe-ap≈ \jvSw hogvN hcp-Ønb Icm-dp-Im-c-\n¬ \n∂v CuSm-
t°-≠-Xm-Wv.
3.12.6 Icm¿ DS-º-Sn-bn¬ G¿s∏-´p-I-gn™m¬ ]hrØn Gs‰-SpØ GP≥kn°v / Icm-dp-Im-c\v Icm¿
DS-º-Sn-bpsS ]I¿∏v, FKn-sa‚ v sjUyqƒ, Unssk≥, πm≥, Bh-iy-amb a‰v tcJ-I-ƒ F∂nh
\¬tI-≠-Xm-Wv.
3.12.7 \n¿ΩmW kma-Kn-Iƒ Icm-dp-Im-c\v \¬Im≥ ]mSn-√. F∂m¬ k¿°m¿ DØ-c-hp-]-Imcw Icm-
dp-Im-c\v _n‰p-a≥ \¬Ip-∂p-sh-¶n¬ C°mcyw sS≠¿, FKn-sa‚ v \n_-‘-\-I-fn¬ Dƒs∏-Sp-
tØ-≠-Xm-Wv.
3.13 ÿehpw km[-\- km-a-Kn-Ifpw ssIam-d¬
Icm¿ H∏n´p Ign-™mepS≥ ]Wn°v Bhiy-amb ÿehpw hyhÿ sNbvXn- p-s≠-¶n¬ AXp-]-
Im-c-ap≈ km[\ kma-Kn-Ifpw Icm-dp-Im-c\v/\n¿∆-lW GP≥kn°v ssIam-td-≠-XmWv.
3.14 AUzm≥kp-Iƒ
3.14.1 km[m-cW KXn-bn¬ Hcp ]hrØn \S-Øp-∂-Xn\v XpI AUzm≥kv \¬Im≥ ]mSn√. F∂m¬
KpW-t`m‡r kanXnIƒ°v Icm-dn-te¿s∏´p Ign-™m¬ Icm¿ XpI-bpsS 25% (]-c-am-h[n Hcp
e£w cq]) sam_n-sse-tk-j≥ AUzm≥kv \¬tI≠Xm-Wv. CXn-\mbn 100 cq] apZ-]-X-Øn¬
]tXyI DS-ºSn hbv°Ww.
3.14.2 tImÃv t^m¿Uv /\n¿ΩnXn tIµ F∂o ÿm]-\-߃°v ]hr-Øn-bpsS ]ptcm-K-Xn-°-\p-k-cn®v
_‘s∏´ ÿm]-\-Øns‚ F©n-\o-b¿ \¬Ip∂ k¿´n-^n-°-‰ns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ 20 iX-
am\w hoX-ap≈ 4 KUp-°-fmbpw 10 iX-am\w XpI A©mw KUp-hmbpw AUzm≥kv \¬Im-hp-
∂-Xm-Wv. Icm-dn-te¿s∏´pIgn-™m¬ BZy AUzm≥kmbn 20 iX-am\w XpI \¬Im-hp-∂-Xm-Wv.
3.14.3 KSEB, KWA, KSHB, PWD, GWD F∂o ÿm]-\-߃ / hIp-∏p-Iƒ aptJ\ \S-∏m-°p∂
]hr-Øn-Iƒ°v, Icm-dn-te¿s∏´pIgn-™m¬ FÃn-ta‰v XpI AUzm≥kmbn \¬Im-hp-∂-Xm-Wv.
(GO(P) No.177/06/Fin. dt. 12.4.06)
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw35
3.15 ]hrØn Bcw- n-°¬ (Para 16.10.6 of KPW Manual)
3.15.1 ÿew e`n®p Ign-™m-ep-S≥ ]hrØn Bcw-`n-°Ww
3.15.2 t]mP-IvSn¬ ]d-™n-´p≈ ka-b-I-a-a-\p-k-cn®v Hmtcm C\w ]hr-Ønbpw ]q¿Øo-I-cn-t°-≠-Xm-
Wv. C°mcyw tamWn-‰-dnwKv kanXn ]cn-tim-[n-°Ww.
3.15.3 1000 L\ ao‰-dn-e-[nIw a¨]Wn sNtø-≠-Xp-s≠-¶n¬ eh¬ _p°n¬ C\o-jy¬ seh¬
sdt°m¿Uv sNbvXv kn.-Sn.C °v dnt∏m¿´v sNtø-≠-Xm-Wv.
3.15.4 Hcp ]hr-Øn°v 100 L\ ao‰-dn-e-[nIw sa‰¬ tiJ-cn-t°-≠-Xp-s≠-¶n¬ AXv tiJ-cn-®p-I-gn-
™m¬ Af-sh-SpØv kn.-Sn.C °v dnt∏m¿´v sNøWw.
3.15.5 F©n-\o-b-dpsS dnt∏m¿´ns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ \n¿∆-lW DtZym-K-ÿ≥ Email/speed post/RegisteredPosting Bbn dnt∏m¿´v sNtø-≠-Xm-Wv. dnt∏m¿´v sNbvXv \n›nX Znh-k-Øn-\p-tijw amXta
]hrØn Bcw-`n-°m≥ ]mSp-≈p.
3.15.6 GXv coXn-bn-ep≈ \n¿∆-lWambn-cp-∂mepw s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-bpsS kw£n]vX hnhcw AS-
ßnb ( N´w 17 ]d-™n-cn-°p∂ hnh-c-߃ AS-ßn-b-) Hcp t_m¿Uv ]Wn ÿeØv ]Z¿in-∏n-
t°-≠-Xm-Wv.
3.16 tamWn-‰-dnwKv
3.16.1 Hcp acm-aØv ]Wn-bpsS \n¿∆-lWw GX-h-k-c-Ønepw ]cn-tim-[n-°p-∂-Xn\v ]©m-b-Ønse/
ap\n-kn-∏m-en-‰n-bnse GsXm-cw-K-Øn\pw ]©m-b-Øv / ap\n-kn-∏m-en-‰n- \n›-bn-°p∂ kmaqlnI
HmUn‰v IΩn-‰n°pw Kma-k`/ hm¿Uvk` \n›-bn-°p∂ k_v IΩn-‰n°pw Kh¨sa‚ v CXn-te-
°mbn \ntbm-Kn-°p∂ DtZym-K-ÿ¿°pw Ah-Im-i-ap-≠m-bn-cn-°p-∂-Xm-Wv. (N´w 14 (4))
3.16.2 GsXmcp t]mPIvSpw _‘-s∏´ h¿°nwKv Kq∏v tamWn-‰-dnwKv \S-tØ-≠XmWv
3.16.3 sS≠¿ sNøp∂ ]hr-Øn-I-fn¬, ]hrØn \S-°p∂ ]tZ-isØ KpW-t`m-‡m-°-fpsS tbmKw
hnfn-®p-tN¿Øv KpW-t`m‡r kanXnbpsS FIvkn-Iyq´ohv IΩn-‰n-bpsS amXr-I-bn¬ KpW-t`m-
‡m-°-fpsS Hcp tamWn-‰-dnwKv kanXn cq]o-I-cn-t°-≠Xpw Cu kanXn IqSn _‘-s∏´ ]hr-Øn-
bpsS tamWn-‰-dnwKv \S-tØ-≠-Xp-am-Wv.
3.16.4 tamWn-‰-dnwKv kanXnbpsS dnt∏m¿´p-Iƒ IqSn ]cn-K-Wn-®p amXta _n√p-Iƒ ]m m°n XpI
\¬Im-hq.
3.17 ta¬t\m´w (kq∏¿hn-j≥)
3.17.1 Hcp Xt±i `cW ÿm]-\-Ønse F©n-\o-b¿ / Npa-X-e-s∏SpØnb F©n-\o-b¿ ]hr-Øn-I-
fpsS ta¬t\m´w \S-tØ-≠-Xm-Wv. _‘-s∏´ Hmh¿kn-b¿ ]Wn-I-fpsS ssZ\w-Zn\ ta¬t\m´w
\n¿∆-ln-°-Ww.
3.17.2 Hmtcm C\w ]hr-Ønbpw kvs]kn- n-t°-j≥ A\p-kcn®msW∂pw FÃn-ta-‰n¬ ]d™ ]Imcw
Xs∂-bmWv ]hr-Øn-Iƒ \S-°p-∂-sX∂pw kq∏¿sshkv sNøp∂ F©n-\o-b¿ Dd-∏p-h-cp-tØ-
≠-Xm-Wv. ]hr-Øn-bpsS KpW-\n-e-hmcw Dd-∏p-h-cp-tØ-≠Xpw Cu F©n-\o-b-dpsS DØ-c-hm-Zn-Xz-
am-Wv. Hcp ]hrØn \S-°p-tºmƒ Fs¥-¶nepw t`Z-KXn Bh-iy-ap-s≠-¶n¬ A°mcyw bYm-k-
abw Xt±i `cW ÿm]-\sØ Adn-bn-t°-≠Xpw t`Z-KXn hcpØn ]hrØn \S-Øp-∂-Xn-\p≈
\nb-am-\p-krX \S-]Sn ssIs°m-t≈-≠Xpw kq∏¿sshkv sNøp∂ F©n-\o-b-dpsS DØ-c-hm-Zn-
Xz-amWv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw36
3.18 Af-hp-Iƒ Fw _p°n¬ tcJ-s∏-Sp-ج
3.18.1 50,000 cq]- hscbp≈ ]hr-Øn-I-fpsS Af-hp-Iƒ Hmh¿kn-bdpw AXn\p apI-fn-ep≈ ]hr-Øn-
Iƒ Akn-Ã-‰v F©n-\o-bdpw tcJ-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. (N´w 14 (4))
3.18.2 Hmh¿kn-b¿ tcJ-s∏-Sp-Ønb Af-hp-Iƒ Hcp Akn-Â v F©n-\o-bdpw, Akn-Â v F©n-\o-b¿
tcJ-s∏-Sp-Ønb Af-hp-Iƒ Hcp Akn-Â v FIvkn-Iyq-´ohv F©n-\o-bdpw sN°v saj¿ \S-
tØ-≠-Xm-Wv. (N´w 15 (4))
3.18.3 Bdp e£w cq]-bn-e-[nIw FÃnta‰v XpI-bp≈ ]Wn-bpsS A©p-i-X-am\w Hcp FIvkn-Iyq-´ohv
F©n-\o-b¿ sSÃv sN°v sNtø-≠-Xm-Wv.
3.18.4 ]Wn ]q¿Øn-bm°n-°-gn-™m¬ Af-°m≥ Ign-bmØ C\w ]hr-Øn-I-fpsS ]osa-j¿sa‚ v,
]hrØn \S-Øp-∂-Xn\p apºmbn Npa-X-e-s∏´ F©n-\o-b¿ Fw. _p°n¬ tcJ-s∏-Sp-tØ-≠-Xm-
Wv. (D-Zm. ImSv sh´¬, ]_-enX tIm¨Io‰v Iºn-bpsS Afhv apX-em-b-h (PWD Manual 16.10.01)
3.18.5 Fw. _p°n¬ Af-hp-I-ƒ \n¿∆-lW GP≥kn-bpsS km∂n-≤y-Øn¬ tcJ-s∏-Sp-tØ-≠Xpw tcJ-
s∏-Sp-Ønb Af-hp-Iƒ t_m[y-s∏´v AwKo-I-cn-°p-∂Xmbn- ]kvXpX GP≥kn Fw. _p°n¬
FgpXn H∏n´p \¬tI-≠-Xp-am-Wv. (KPWA Code 10.2.11)
3.18.6 tImÃvt^m¿Uv /\n¿ΩnXn tIµ F∂o ÿm]-\-߃ Gs‰-SpØv \S-Øp∂ X\Xv kmt¶XnI
hnZy D]tbmKn®v \S∏m°p∂ ]hr-Øn-Ifn¬ amXw saj¿sa‚ v AXmXv ÿm]-\-ß-fnse F©n-
\o-b¿°v tcJ-s∏-Sp-Øm-hp-∂-Xm-Wv. F∂ncp∂mepw Xt±i `cW ÿm]\Øns‚ F©n\ob¿
Ah ]cntim[n®v icnbmsW∂v km£ys∏SptØ≠XmWv. X\Xv kmt¶XnI hnZy D]tbmKn®v
\S∏m°p∂ ]hrØnbpsS AfhpIƒ ÿm]\Øns‚/GP≥knbpsS F©n\obdmWv
tcJs∏SpØp∂sX¶n¬ Akn v FIvknIyq´ohv F©n\obdpsS dm¶n¬ Xmsgb√mØ Hcp
F©n\ob¿ Bbncn°Ww sN°v saj¿sa‚ v \StØ≠Xv.
3.18.7 X\Xv kmt¶XnI hnZy D]tbmKn®v \S∏m°p∂ ]hrØnbpsS AfhpIƒ ÿm]\Øns‚/
GP≥knbpsS F©n\obdmWv tcJs∏SpØp∂sX¶n¬ saj¿sa‚ v _p°v, hu®dpIƒ a‰v
tcJIƒ F∂nh ÿm]\w/GP≥kn Xs∂ Xømdm°n kq£n°Ww. Xt±i`cW ÿm]\tam
Xt±i`cW ÿm]\w \ntbmKn°p∂ F©n\obtdm/kanXntbm Ft∏mƒ Bhiys∏´mepw
Ah ]cntim[\b°mbn \¬tI≠XmWv. saj¿sa‚ v _p°v, a‰v tcJIƒ F∂nh, ]hrØn
]q¿Ønbm°n 15 ZnhkØn\Iw Xt±i`cW ÿm]\Øn\v \¬IWw.
3.19 _n√p-Iƒ Xøm-dm-°¬ (Para 10.2.16 to 10.2.31 of KPWA Code)
3.19.1 s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-I-fpsS h¿°v _n√p-Iƒ Xmsg-∏-d-bp∂ t^md-ß-fn-¬ Xøm-dm-t°-≠-XmWv.
^Ãv & ss^\¬ _n¬ KPWA Form 22
Hcp ]hrØn ]q¿Øn-bm-°n-°-gn™v XpI H‰ _n√n¬ \¬tI≠ kµ¿`-Øn¬ Cu t^mdw D]-
tbm-Kn°mw
dÆnwKv A°u≠v _n¬ KPWA Form 23
XpS¿ _n√p-I-fn-embn (]m¿ v _n√p-Iƒ) Hcp ]Wn-bpsS t]bvsa‚p-Iƒ \S-tØ≠n hcp∂ kµ¿`Øn¬
Cu _n¬ t^mdw D]-tbm-Kn°mw. amk-Øn-sem-cn-°tem, KWy-amb ]hrØn \S-Øn-°-gn-™mtem
]m¿ v _n¬ \¬Im-hp-∂-Xm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw37
3.19.2 Hcp s]mXp-a-cm-aØv ]hrØn ]q¿Ønbmbn-°-gn-™m¬ \n¿∆-lW GP≥kn hnhcw tcJm-
aqew Xt±i kzbw-`cW ÿm]\ skI-´-dn-tbbpw F©n-\o-b-tdbpw Adn-bn-°-Ww. Adn-bn-∏p-
In´n Hcm-gvN-bv°-Iw- ]-Wn-I-fpsS Af-sh-Sp-°epw sN°v saj¿sa‚pw ]q¿Øn-bm-t°-≠Xpw
c≠m-gv®-bv°Iw Ah-km\ t]bvsa‚ v \¬tI-≠-Xp-am-Wv. Fw. _p°nse Af-hp-Ifpw td‰p-
Ifpw IrXyX Dd-∏p-h-cpØn _n√n-te°v ]I¿tØ-≠-Xm-Wv. (N´w 15 (8) (7))
3.19.3 _n√ns‚ ]m¿´v 1 A°u≠v Hm^v h¿°v U¨ Xøm-dm°n, Icm-dp-Im-c≥ tIzm´p-sNbvX sS≠¿
thcn-tbj≥ (TE /TD) \¬In, XpI IW-°m-°n-b-tijw B XpI-bn¬ \n∂pw Ign™ _n√n¬
sImSpØ XpI Ipd®v In´p∂ XpI-bmWv Cu _n¬ ]Imcw \¬tI≠ XpI. Cu XpIbv°v
AIzn-‰≥kv hmß-Ww. F∂m¬ Cu XpI-bn¬ \n∂v \nIp-Xn, t£a-\n[n hnlnXw, AUzm≥kv,
dn´≥j≥ F∂nh Ipd-hp-h-cp-Ønb tij-ap≈ XpIbmWv sN°mbn/Un.Un. Bbn \¬tI≠Xv.
sNbvX ]hr-Øn°v B\p-]m-Xn-I-ambn sam_nssetkj≥ AUzm≥kpw km[-\-߃ D]-tbm-
Kn-®-Xns‚ A\p-]m-X-Øn¬ skIyq¿Uv AUzm≥kpw dn°-hdn \S-tØ-≠-Xm-Wv.
3.19.4 Hcp acm-aØv ]hrØn GXv coXnbn¬ Xs∂ sNbvXn-cp-∂mepw Fw. _p°n¬ tcJ-s∏-Sp-Ønb
Af-hp-I-fp-tSbpw FÃn-ta‰v \nc-°p-I-fp-tSbpw ASn-ÿm-\-Ønepw KpW-ta∑ Dd-∏p-h-cp-Ønbpw
amXta ]m¿´v t]bvsat‚m ss^\¬ t]bvsat‚m \¬Im-hq.
3.19.5 KpW-t`m‡r kanXn, ]n.-Sn.F XpS-ßnb AwKo-IrX GP≥kn-Iƒ sNbvX ]hr-Øn-Iƒ°pw
\n¿h-lW DtZym-K-ÿ≥ t\cn´v \S-Ønb ]hr-Øn-Iƒ°pw bYm¿∞-Øn¬ sNe-hmb XpI-
tbm, tcJ-s∏-Sp-Ønbn´p≈ Af-hp-]-Im-c-ap≈ XpItbm GXmWv Ipdhv, AXv amXta \¬Imhq.
3.20 dn°-h-dn-Iƒ
3.20.1 FÃn-ta-‰n¬ Icm-dp-Im-cs‚ em`w Dƒs∏-Sp-Øn-bn- p≈ ]hrØn-I-fn¬ \nb-am-\p-kr-X-amb F√m
dn°-h-dn-Ifpw \n¿∆-lWw \S-Ønb GP≥kn-bn¬ \n∂v / Icm-dp-Im-c\v \¬Ip∂ XpI-bn¬ \n∂v
CuSm-t°-≠-Xp-≠v.
3.20.2 KpW-t`m‡r kanXn \n¿∆-lW GP≥knbmbn-´p≈ ]hr-Øn-I-fpsS _n√n¬ hm‰v, t£a-\n[n
hnlnXw F∂nh ]tXyIw Dƒs∏-Sp-tØ-≠-Xm-Wv. Cu XpI \n¿h-lW GP≥kn-Iƒ \¬tI≠
XpI-bn¬ \n∂v CuSmt°-≠-Xn-√. C]-Imcw ASbv-t°≠ XpIIƒ Xt±i `cW ÿm]\w
t\cn´v ASbv-t°-≠-Xpw AXn-\p≈ k¿´n-^n-°‰v \n¿∆-lW GP≥kn°v \¬tI-≠-Xp-am-Wv.
3.20.3 sS≠¿ thcn-tb-j≥ IqSn Dƒs∏-SpØn IW-°m-°p∂ XpIbv°v A\p-k-cn-®m-bn-cn-°Ww dn°-
h-dn-Iƒ \S-tØ-≠-Xv.
3.20.4 Xmsg ]dbpw ]Imcw dn°-h-dn-Iƒ \S-tØ-≠-XmWv.
hm‰v þ 3% (hnev]\ \nIpXn c-Pn-kvtSj\p≈ Icm-dp-Im¿°v tImºu≠v
sNøp∂p F¶n¬) 13% (a‰v Icm-dp-Im¿°v), 5% (I¨ho-\¿°pw
C≥Iw-SmIvkv þ 1% + k¿Nm¿÷v + hnZym- ymk skkv
KCWWF - 1%
dn´≥j≥ þ 10% (Pmay XpI 5% Dƒs∏-sS)
sam_nsse-tk-j≥ AUzm≥kv - sNbvX ]hr-Øn°v B\p-]m-Xn-I-ambn
bYmkabw k¿°m¿ \n¿t±-in-°p∂ \nc-°n¬ \nIpXn dn°-hdnIƒ \S-tØ-≠-Xm-Wv. CXp-kw-_-‘n-
® kwi-b-߃ skbv¬kv SmIvkv, C≥Iw-SmIvkv hIp-∏p-I-fp-ambn _‘-s∏´v Zqco-I-cn-t°-≠-XmWv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw38
3.21 ]hrØn ]q¿Øo-I-cW dnt∏m¿´v (Completion Report)
Hcp s]mXp-a-cm-aØv ]Wn ]q¿Øo-I-cn-®m¬ kq∏¿hn-j≥ Npa-X-e-bp≈ F©n-\o-b¿ KPW form42 ¬ Hcp ]hrØn ]q¿Øo-I-cW dnt∏m¿´v \¬tI-≠-Xm-Wv. ]hrØn kw_-‘n® Hcp
s]¿t^m¿a≥kv dnt∏m¿´v (N´w 15 (7)) IqSn F©n-\o-b¿ \¬tI-≠-Xm-Wv.
3.22 ss^\¬ _n¬
3.22.1 _n√n¬ tcJ-s∏-Sp-Ønb Af-hp-I-fpsS IrXyX Dd-∏p-h-cp-tØ-≠Xv F©n-\o-b-dpsS DØ-c-hm-Zn-
Xz-am-Wv. _n√n¬ \¬In-bn-´p≈ \nc-°p-Iƒ, Hmtcm C\w ]hr-Øn°pw \¬Ip-∂-Xn-\mbn Is≠-
Ønb XpI, samØw sImSp-°p-∂-Xn-\mbn Is≠-Ønb XpI F∂n-h-bpsS IrXy-Xbpw _n√n¬
\n∂v Xncn®p ]nSn-t°-≠-Xmb XpIIƒ, CuSm-t°-≠-Xmb \nIp-Xn-Iƒ XpS-ßnbh _n√n¬ dn°-
hdn \S-Øn-bn-´p-s≠∂pw \S-]-Sn-Ia-߃ ]men-®n-´p-s≠∂pw Dd-∏m-t°≠ DØ-c-hm-ZnXzw ]Ww
\¬Ip∂ DtZym-K-ÿ-\m-Wv.
3.22.2 ]m¿´v _n√n¬ \n∂v dn°-hdn \S-Ønb dn´≥j≥ XpI ss^\¬ _n√n¬ A\p-h-Zn®p \¬Im-hp-
∂-Xm-Wv.
3.23 kmaqly HmUn‰v
Hcp acm-aØv ]Wn ]q¿Øo-I-cn® tijw AXv kw_-‘n® F√m IW-°p-Ifpw D]-tbm-Kn®
km[\ kma-Kn-I-fpsS hni-Zmw-i-ßfpw kmt¶-XnI hnh-c-ß-fpw sNe-h-gn® XpIbpw ssIh-cn-
®- e£y-ßfpw Kma-k-`-/hm¿Uv k`-bn¬ hni-Zo-I-cn-t°-≠-Xm-Wv. ]hrØn ÿeØv acm-aØv
N -ßfn¬ \n¿t±-in-®n-cn-°p-∂-X-\p-k-cn-®p≈ t_m¿Uv ÿm]n-°-Ww. ]hrØn kw_-‘n® F√m
tcJ-Ifpw s]mXp-tc-J-bm-bn-cn-°p-w. Bh-iy-s∏-Sp∂ GsXmcp ]uc-\pw- AXv e`y-am-t°-≠-XmWv.
3.24 ]cn-]m-e-\w, XpS¿\-S-Øn∏v
IpSn-sh-≈w, Pe-tk-N\w F∂n-h-bpsS Imcy-Øn¬ XpS¿\-S-Øn∏v \n¿_-‘-ambpw KpW-t`m-
‡m-°-fpsS kanXnIsf G¬∏n-°-Ww.
3.25 kwc-£-W-Im-ehpw (Defect Liability Period) Pmay-\n-t£] XpIbpw
Hcp- a-cm-aØv ]hrØn ]q¿Øo-I-cn®p Ign-™m¬ A-Xns‚ kwc-£W ImeØv kw`-hn-°p∂
F√m XI-cm-dp-Ifpw ]hrØn \S-Ønb GP≥kn / Icm-dp-Im-c≥ kz¥w sNehn¬ ]cn-l-cn-®n-cn-
°-Ww. kwc-£-W- Im-emh-[n-°p-tijw F©n-\o-b-dpsS ]cn-tim-[\m k¿´n-^n-°-‰ns‚ ASn-
ÿm-\Øn¬ Pmay \nt£] XpI Xncn®p \¬Im-hp-∂-Xm-Wv.
Hmtcm C\w ]hr-Øn-bp-tSbpw kwc-£-W-Im-ew NphsS tN¿°p-∂p.
sI´n-S-\n¿ΩmWw þ 2 h¿jw
]pXnb tdmUp-Iƒ þ 18 amkw
tdmUv D]-cn-Xew ]pXp-°¬ þ 12 amkw
A‰-Ip‰∏Wn-Iƒ þ 6 amkw
3.26 s]mXp-a-cm-aØv ]Wn ]p\:Iao-I-cWw (N´w 13 (4))
s]mXp-a-cm-aØv ]Wn Xr]vXn-I-c-ambn \S-Øp-∂-Xntem ]q¿Øn-bm-°p-∂-Xntem hogvN-h-cp-Øn-
bm≥ \n¿∆-lW GP≥kn-bpsS/I¨ho-\-dpsS \jvtSm-Ø-c-hm-Zn-Xz-Øn¬ ]©m-bØv/ap\n-kn-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw39
∏m-en‰n t\cn-t´m, Icm-dp-Im-c≥ aptJ-\tbm ]kvXpX ]Wn ]q¿Øn-bm-°p-∂-Xn-\p≈ Ah-Im-i-
ap-≠v. skIyq-cn‰n sUt∏m-kn‰pw dn´≥j\pw ]©m-bØv ap\n-kn-∏m-en‰n ≠n-te°v I≠p-sI-´p-
Ibpw thWw.
3.27 s]‰n h¿Ivkv
]©m-b-Øp-Iƒ°pw \K-c-k`m ÿm]-\-߃°pw X\Xp ≠v D]-tbm-Kn®v sI´n-Sw, tdmUv XpS-
ßnbhbpsS A‰-Ip‰ ]Wn-Iƒ s]‰n-h¿°p-I-fmbn IW-°m°n \S-Øp-∂-Xn\v Hmtcm Xe-Ønep≈
ÿm]-\-߃°pw k¿°m¿ Xmsg- ]-d-bpw ]Imcw ]cn[n \n›-bn-®n-´p-≠v. (k¿°p-e¿ \º¿
4678/ P3/99/X.-kz.-`.h XnøXn 10.1.2000) Ah Xmsg tN¿°p-∂p.
Kma-]-©m-bØv þ 10,000 cq]
tªm°v -]-©m-bØv þ 15,000 cq]
Pn√m -]-©m-bØv þ 25,000 cq]
tIm¿∏-td-j≥ þ 75,000 cq]
Cu s]‰n- h¿°p-Iƒ°v t]mPIvSv Xøm-dm-t°≠ Bh-iy-an-√. F∂m¬ a-cm-aØv ]WnIfpsS
N´-߃ A\p-k-cn®v FÃnta‰v Xømdm°n kmt¶XnIm\paXn hmßn®tijw amXta ]hr-Øn-
I-ƒ \SØm-hq. (k¿°p-e¿ \º¿ 2800/ P3/99/ X.-kz.-`.h XobXn 25.1.99)
3.28 ASn-b-¥nc kz`m-h-ap≈ ]h¿Øn-Iƒ
]©m-bØv cmPv \nbaw 156 þmw hIp∏v (5) D]-h-Ip∏v ]Imcw ]©m-b-Øp-Iƒ°pw ap\n-kn-∏m-
en‰n \nbaw 15 þmw hIp∏v (4) D]-h-Ip∏v ]Imcw ap\n-kn-∏m-en-‰n-Iƒ°pw/tIm¿∏-td-j-\p-Iƒ°pw
sNtø-≠n-h-cp∂ ASn-b-¥nc-amb kz`m-h-ap≈ ]hr-Øn-Iƒ sS≠tdm Izt -jt\m IqSmsX t\cn v
\S-Øm-hp-∂-Xm-Wv.
3.29 k¿°m¿ hIp-∏nse \S-]Sn Iaw ]men-°¬
]©m-bØv / ap\n-kn-∏m-en-‰n- acm-aØv N -ß-fn¬ ]Xy-£-ambn ]d-™n- p≈ Imcyß-fn-sem-gnsI
Hcp s]mXp-a-cm-aØv ]hr-Ønsb kw_-‘n® Imcy-߃°v k¿°m-cns‚ s]mXp-a-cm-aØv hIp-
∏n¬ X¬k-abw A\p-h¿Øn-®p-h-cp∂ \S-]-Sn-Iaw ]men-t°-≠-Xm-Wv. (N´w 18)
3.30 kwi-b-\n-hm-cWw
s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-I-fp-ambn _‘-s∏´ kwi-b-߃ Ine bnse kwi-b-\n-hm-cW / sl¬]v
sUkvIn¬ \nt∂m As√-¶n¬ k¿°m-cn¬ \nt∂m kwi-b-\n-hm-cWw \StØ≠-Xm-Wv.
3.31 HmUn‰v ]cn-tim-[-\bv°v \¬tI≠ hnh-c-ßfpw i≤n-t°≠ Imcy-ßfpw
3.31.1 HmUn-‰n¬ ]cn-tim-[n-t°≠ tcJ-Iƒ
_P-‰v, t]mPIvSv dnt∏m¿´v, c-Wm-\p-a-Xn, Un.-]n.-kn. AwKo-Im-cw, FÃn-ta-‰v, kmt¶-Xn-Im-\p-aXn
KpW-t`m‡r kan-Xn-bpsS lmP¿ / an\n-‰vkv, hchv sNehv IW-°p-Iƒ
sS≠¿ ^b¬, h¿°v ^b¬
Icm¿ DS-º-Sn-Iƒ
seh¬^o¬Uv _p°v, Fw. _p°v, aÿ tdmƒ
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw40
sa‰o-cn-b¬ A°u-≠v, ap≥Iq¿ XpI-bpsS A°u-≠v, Ut∏m-kn‰v A°u≠v
]m¿´v _n√p-Iƒ, ss^\¬ _n√v
tamWn-‰-dnwKv kanXn dnt∏m¿´v, Iwπo-j≥ dnt∏m¿´v, s]¿t^m¿a≥kv dnt∏m¿´v
3.31.2 Um‰m A\m-en-knkv
FÃn-ta‰v Xøm-dm-t°-≠Xv ]n.-U-ªyq.Un Um‰m _p°pw sjUyqƒ Hm^v td‰pw D]-tbm-Kn-®m-Wv.
Hmtcm kvs]kn-^n-t°-j-t‚bpw Um‰mbpw td‰pw icn-bmtWm F∂v HmUn‰v thf-bn¬ ]cn-tim-
[n-°-Ww. FÃn-ta‰v Xøm-dm-°m≥ D]-tbm-Kn-t°-≠Xv X¬k-abw \ne-hn-ep≈ sjUyqƒ Hm^v
td‰mWv. I¨th-b≥kv IW-°m-°n-bn-cn°p-∂Xv icn-bmtWm F∂pw ]cn-tim-[n-t°-≠-Xm-Wv.
F∂m¬ Xmeq°v ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ td‰v s]mXp-a-cm-aØv hIp-∏nse A[n-Im-c-s∏-Sp-Ønb F©n-
\o-b-dmWv Xøm-dm-t°-≠-Xv. Cu AwKo-IrX td‰ns‚ Hcp icn-∏-I¿∏v e`y-am-°p-∂-XmWv DNn-Xw.
3.31.3 H_vk¿hvUv Um‰m
Um‰m _p°nepw sjUyqƒ Hm v td‰nepw ]Xn-]m-Zn-®n- n-√mØ Hcp C\w ]hrØn sNtø≠nhcp-
tºmƒ B ]Wn sNbvXv, AXn-\m-h-iy-amb sa‰o-cn-b¬kpw, Iqenbpw \n›bn®v IW-°m-°p∂
td‰mWv H_vk¿hvUv Um‰mbn¬ hI-sIm-≈n-°p-∂Xv.
3.31.4. `c-Wm-\p-a-Xn, Un.-]n.-kn. AwKo-Im-cw, kmt¶-Xn-Im-\p-aXn
Hcp acm-aØv ]hr-Øn-bpsS \n¿∆-lWw G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn\v apºv \nb-a-]-Imcw `c-Wm-\p-a-Xn,
Un.-]n.-kn. AwKo-Im-cw, kmt¶-Xn-Im-\p-aXn F∂nh AXmXv A[n-Imc ÿm\-Øp-\n∂v e`n-®n-
´pt≠m F∂v Dd-∏p-h-cp-Ø-Ww.
3.31.5 sS≠¿
sS≠¿ £Wn-®Xpw kzoI-cn-®Xpw \nb-am-\p-kr-X-amtWm F∂pw h¿°v dosS-≠¿ sNtø≠nhs∂-
¶n¬ AXn\p km[q-I-cWw Dt≠m F∂pw ]cn-tim-[n-°-Ww. sS≠¿ ÿnco-I-cn-t°≠ Imebf-
hns\ t^w ]ncoUv F∂p ]d-bp-∂p. Cu Ime-b-fhn-\p-≈n¬ sS≠¿ ss^\-ssekv sNøm≥ Ign-
bmsX t]mbm¬ AXn-\p-Ø-c-hmZnbmb-h-cn¬ \n∂pw (X-t±i kzbw- -cW ÿm]-\-tam, Icm-dp-Im-
c-t\m) \jvS-]-cn-lmcw CuSm-°n-bn- pt≠m F∂p ]cn-tim-[n-°-Ww.
3.31.6 Icm¿ DS-ºSn
Icm¿ DS-ºSn \nb-am-\p-kr-X-amtWm F∂pw X-t±i kzbw-`-cW ÿm]-\-Øns‚ Xm¬]cyw
kwc-£n-°m≥ ]cym-]vX-amtWm F∂pw hni-I-e\w sNø-Ww. Icm¿ \n›nX t^md-Øn-em-sW∂pw
Bh-iy-amb F√m Imcy-ßfpw t^md-Øn¬ tcJ-s∏-Sp-Øn-bn-´p-s≠∂pw hyh-ÿ-Iƒ kqXm-cy-
am-sW∂pw Dd-∏p-h-cp-Ø-Ww. Icm-dn¬ ]d-bp∂ hyh-ÿ-Iƒ ]n∂oSv am‰m-hp-∂-X-√.
3.31.7 ÿe- e`yX / sa‰o-cn-b¬kns‚ e`yX
GXp-a-cm-aØv ]Wn-bpw Bcw`n-°p-∂-Xn\v apt∂m-Sn-bmbn Bh-iy-ap≈ ÿehpw km[\ ka-Kn-
Ifpw e`y-am-°n-bn-´pt≠m F∂v ]cn-tim-[n-°-Ww.
3.31.8 tPmen-bpsS \ne-hmcw
tPmen-bpsS \ne-hmchpw km[\ ka-Kn-IfpsS ta∑bpw kmt¶-XnI hnZ-Kv[¿ ]cn-tim-[n®v AwKo-
I-cn-®n-´pt≠m F∂v t_m[y-s∏-S-Ww.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw41
3.31.9 h¿°v _n√p-I-fpsS ]cn-tim-[\
h¿°v _n√n¬ tcJ-s∏-Sp-Øn-bn-cn-°p∂ Af-hp-Ifpw td‰p-Ifpw Fw. _p°n¬ tcJ-s∏-Sp-Øn-bn-
cn-°p-∂-Xn\v Xpey-amtWm F∂v ]cn-tim-[n-°-Ww. h¿°v _n√n¬ \n∂pw \nbam-\p-krXw dn°-
hdn \S-tØ≠ XpI-Iƒ CuSm°n-bn-´pt≠m F∂pw ap≥Iq¿ \¬Inb XpI-Iƒ Xncn®p ]nSn-®n-
´p-t≠m- F∂pw ]cn-tim-[n-°-Ww. ss^\¬ _n¬ sImSpØ ]hr-Øn-bnepw h¿°ns‚ kwc-
£W Imew Ign-™p- am-Xta skIyq-cn‰n sUt∏m-kn‰v dneokv sNøp-∂p≈q F∂v Dd-∏p-h-cp-
ØWw.
3.31.10 Dt]-£n-°-s∏´ ]hr-Øn-Iƒ
s]mXp-a-cm-aØv ]Wn-Iƒ mKnI-ambn amXw sNbvXn v Dt]-£n-°-s∏´ \ne-bn-em-sW-¶n¬ ]kvXpX
Icm-dp-Im-cs‚/GP-≥kn-bpsS \jvtSmØc-hm-Zn-Xz-Øn¬ Ah-ti-jn® ]Wn-I-ƒ ]q¿Øo-I-cn-°m≥
Xt±i kzbw-`cW ÿm]-\w th≠ \S-]-Sn-Iƒ FSp-Øn-´pt≠m F∂v ]cn-tim-[n-°-Ww.
3.31.11 ]Wn-]q¿Øo-I-cn-®n´pw D]-tbm-K-iq-\y-amb Ahÿ
]hrØn ]q¿Øo-I-cn-®mepw hnhn[- Im-c-W-ß-fm¬ (D-Zm: sI´n-Sw sshZyp-Xo-I-cn-°m-ØXp aqew,
tdmUn\v ]mew C√m-Ø-Xn-\m¬, ]me-Øn\v At]m®v tdmUv C√m-Ø-Xn-\m¬) D]-tbm-K-iq-\y-
ambn InS-°p∂p F¶n¬ AXv ]≤Xn cq]oI-c-W-Ønse hogvNbmbn IW-°m-°-Ww.
3.31.12 a‰p ][m\ Imcy-߃
]hrØn ]©m-b-Øns‚/ap\n-kn-∏m-en-‰n-bpsS A[n-Imc ]cn-[n-bn¬ hcp-∂-XmtWm?
^≠v hI-am‰n sNe-h-gn-®n-´pt≠m?
AwKo-IrX GP≥kn Gs‰-SpØ ]hrØn Icm-dp-Im-cs\ G¬∏n-®n-´pt≠m?
tIµ-mhn-jvIrX ]≤-Xn-Iƒ tIµ-K-h¨sa‚ns‚ am¿K\n¿t±-i-߃°-\p-k-cn-®mtWm \S-
∏m°n-bn-cn-°p-∂Xv?
AwKo-IrX GP≥knIƒ / AI-Un-‰Uv GP≥knIƒ F∂n-hsb \n¿∆-lW Npa-Xe G¬∏n-
®n-´p≈ ]hr-Øn-Iƒ, AØcw GP≥knIsf G¬∏n-°p-∂-Xn\v A\p-h-Z-\o-b-am-bn-´p-≈-h-
bmtWm?
saj¿sa‚p-Iƒ IrXy-am-bn-´mtWm FSp-Øn-cn-°p-∂Xv?
_n√v Xøm-dm-°n-bn-cn-°p-∂Xv kmt¶-XnI hn⁄m-]-\-ß-fpw \n¿t±-i-ßfpw A\p-k-cn-®mtWm?
A\¿l-amb B\p-Iq-ey-߃ Icm-dp-Im-c\v/ \n¿∆-lW GP≥kn°v \¬In-bn-´pt≠m?
km[-\-߃ hmßn-b-Xns‚ _n√v / hu®¿ IrXy-ambn kq£n-®n-´pt≠m
]≤Xn icn-bmbn tamWn-‰¿ sNbvXn-´pt≠m
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw42
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw43
tIcf ap\nkn∏men‰n sI´nS \nbaw ˛ 1999
4
4.1 BapJw
GsXmcp \nb-a-sØ-t∏m-sebpw kpc-£n-X-Xzhpw Btcm-Ky-]-Zhpw kmaq-ly-I-ahpw \ne-\n¿Øp-∂-
Xn\p Xs∂-bmWv tIcf ap\n-kn-∏m-en‰n sI´nS \nbaw 1999 \S-∏n-em-°nbXv. sI´nS \n¿Ωm-W-Øn¬
]men-°-s∏-Sp-∂-Xn\v \n›-bn-°-s∏-´n-cn-°p∂ hyh-ÿ-I-fmWv Cu \nb-a-Ønse D≈-S-°w. hnhn[Xcw
sI´nSßfpsS \n¿Ωm-WØn\p≈ hyhÿIƒ°v ]pdsa, tdmUv hnI-k-\-Øn\pw \K-cm-kq-XW ]≤-
Xn-Iƒ kpJ-aambn \S-∏n-em-°p-∂-Xn\pw ]tXyI hyh-ÿ-Iƒ IqSn Dƒs°m-≈n-®n-cn-°p-∂p F∂Xv
Cu \nbaØns‚ ]tXy-I-X-bm-Wv.
4.2 \nbaw _m[-I-am-Ip∂ Xe-߃
Cu \nbaw _m[-I-am-Ip-∂Xv Xmsg ]d-bp∂ Xe-ß-fn-emWv.
i. ]pXnb sI´nS \n¿ΩmWw
ii. \ne-hnse sI´n-S-Øn¬ Iq´n-t®¿°-ep-Iƒ \S-Øp-tºmƒ
iii. \ne-hnse sI´n-S-Øns‚ D]-tbmKw am‰-s∏-Sp-tºmƒ
iv. `qan hn`-Pn®v hnI-k\w \S-Øp-tºmƒ
4.3 A\p-a-Xn-Iƒ
tIcf ap\nkn∏men‰n \nba ]Imcw 2 Xcw A\p-a-Xn-I-fmWv e`y-am-t°-≠Xv
i. sI´nS \n¿ΩmWm\p-aXn (Building Permit)
ii. hnI-k\ ]h¿Ø-\m-\p-aXn (Development Permit)
GsXmcp sI´nSw \n¿Ωn-°p-tºmgpw, \ne-hn-ep≈ sI´n-S-Øn-t\m-Sp-Iq´n tN¿°p-tºmgpw, D]-tbm-K-
Øn¬ am‰w hcp-Øp-tºmgpw e`y-am-t°≠ A\p-a-Xn-bmWv sI´nS \n¿Ωm-Wm-\p-a-Xn. `qan hn`P\w
\SØn hnI-k\ ]h¿Ø-\-߃ \S-Øp-tºmƒ e`y-am-t°≠ A\p-a-Xn-bmWv hnI-k-\m-\p-a-Xn.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw44
Xmak sI´nSw, hmWnPy sI´nSw F∂nh Hgn-sI-bp≈ sI´nS \n¿Ωm-W-߃°v Pn√m Su¨ πm\¿°v
A\p-h-Zn-°m-hp∂ ]cn-[n-°p-≈n¬ hcp-∂-Xn-\-\p-k-cn®v te Hu´v & bqtkPv AwKo-Imcw (Approval ofLayout & Usage) e`y-am-°n-b-Xn\p tijw sI´nS \n¿Ωm-Wm-\p-aXn \¬tI-≠-Xm-Wv.
4.4 A\p-aXn Bh-iy-an-√mØ ]h¿Ø-\-߃
Xmsg ]d-bp∂ ]h¿Ø-\-߃°v A\p-aXn ey`y-am-t°-≠-Xn-√.
i. P\-ep-Iƒ, hmXn-ep-Iƒ, sh‚n-te-‰-dp-Iƒ F∂nh ÿm]n-°p-Ibpw \o°w sNøp-Ibpw sNø¬
ii. sI´n-S-Øn-\-IØv ]pXnb hmXn-ep-Iƒ LSn-∏n-°p-∂Xv
iii. Dƒa-d-Iƒ \o°w sNøp-∂Xv
iv. ÿnc-amb \n¿ΩmWw Dƒs°m-≈mØ ]qt¥m´w
v. If¿, s]bv‚nwKv F∂nh am‰p-∂Xv
vi. sNcnhv ta¬°q-c-bn¬ hcp∂ sNdnb dn∏-b-dnwKv tPmen-Iƒ
vii. πmÃ-dnwKpw ]m®v tPmen-Ifpw
viii. Dƒ`m-KsØ Ae-¶m-c-∏-Wn-Iƒ
ix. \n¿Ωm-W-Øns‚ ÿm\w am‰¬
\n¿Ωm-W-Øns‚ ÿm\-am‰w \S-Øp-∂Xv \nb-a-ew-L\w C√mØ hn[-Ønepw BbXv Xt±i kzbw-
`-cW skI-´-dn°v 10 Znh-k-Øn-\p-≈n¬ Adn-bn-t°-≠-Xp-am-Wv.
4.5 Hgn-hm-°-s∏-´n-cn-°p∂ (Kh¨sa‚ v) \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ
Kh¨sa‚ v \S-Øp∂ Nne \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ Cu \nb-a-Øns‚ ]cn-[n-bn¬ \n∂v Hgn-hm-°-s∏-
´n-cn-°p-∂p.
i. sdbn¬th
ii. tZio-b-]mX
iii. tZiob Pe-]mX
iv. henb Xpd-apJw
v. hnam-\-Øm-hfw
vi. t]mÃv & sSe-Km^v, sSen-t^m¨kv ]t£-]Ww apX-em-bh
vii. Ce-IvSn-kn‰n doPn-b-W¬ tdmUv
4.6 πm≥ ka¿∏-Whpw AwKo-I-cn-°epw
\n›nX At]£m t^md-Øn¬ \n›nX tbmKy-X-bp≈ ssek≥kn-Iƒ Xøm-dm-°nb πm\p-Iƒ/
At]-£-Iƒ Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-Øn¬ ka¿∏n®v A\p-aXn e`y-am-t°-≠-Xm-Wv.
4.7 ka¿∏n-t°≠ πm\p-Iƒ
i. sI´n-S-Øns‚ πm\p-Iƒ 1:100 Ipd-bmØ tXmXn¬
ii. ssk‰v πm≥ 1:400 Ipd-bmØ tXmXn¬
iii. k¿∆okv πm≥ 1:400 Ipd-bmØ tXmXn¬
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw45
iv. Io πm≥ 1:800 Ipd-bmØ tXmXn¬
v. sk]v‰nIv Sm¶v tkmIv ]n‰v apX-em-bh 1:100 Ipd-bmØ tXmXn¬
vi. InW¿ 1:100 Ipd-bmØ tXmXn¬
vii. ag-sh≈ kw`-c-W-Øn-\p≈ k÷o-I-c-W-߃ 1:100 Ipd-bmØ tXmXn¬
viii ]m¿°nwKv πm≥ 1:400 Ipd-bmØ tXmXn¬
4.8 \n¿ΩmWm\paXn
a‰v hIp-∏p-I-fn¬ \n∂v e`y-am-t°≠ A\p-a-Xn- Ds≠-¶n¬ Ah-IqSn e`n®tijw Xt±i kzbw- -cW
ÿm]\Øns‚ skI- dn \n¿Ωm-Wm-\p-aXn \n›nX ka-b-Øn-\Iw \¬tI-≠-Xm-Wv.
4.9 hnhn[ sI´nS hn`m-K-߃
hnhn[ hn\n-tbm-K-Øn-ep≈ sI´n-S-ßsf 11 Xc-ß-fmbn hn`-Pn-®n-cn-°p∂p
i. Kq∏v F 1 Xmak sI´n-S-߃
ii. Kq∏v F 2 ]tXyI Xma-k-sI-´n-S-߃ (A-∏m¿´vsa‚ vkv, ^vfm‰p-Iƒ, temUvPv apX-em-bh)
iii. Kq∏v _n hnZym-`ymk sI´n-߃
iv. Kq∏v kn saUn-°¬ / Bip-]Xn sI´n-S-߃
v. Kq∏v Un A-kwªn sI´n-S-߃ (Hm-Un-tdm-dn-bw, tZhm-e-b-߃, IΩyq-Wn‰n lmfp-Iƒ
apX-em-b-h)
vi. Kq∏v C Hm^okv / _nkn-\ v sI´n-S-߃
vii. Kq∏v F^v hmWnPy sI´n-S-߃
viii. Kq∏v Pn 1 hymh-km-bnI sI´n-߃
ix. Kq∏v Pn 2 sNdp-InS hymh-kmb sI´n-S-߃
x. Kq∏v F®v tÃmtdPv sI´n-S-߃ (tKm-Uu¨, shb¿ lukv ap-X-em-b-h)
xi. Kq∏v sF 1,2 lkm¿Uvkv sI´n-S-߃ (lm-\n-I-c-amb hkvXp-°ƒ
kq£n-°p-∂Xpw ssIImcyw sNøp-∂-Xp-amb sI´n-S-߃
4.10 \nb-a-Ønse AXn-]-[m\ LS-I-߃
i. Ih-tdPv
\n¿ΩmW sI´n-Sw, \n¿ΩmW ÿe-Øns‚ FX `mK-Øn¬ (i-X-am-\-Øn¬) Dƒs°m-≈p-∂p-sh-
∂Xv Hmtcm Xcw sI´n-S-Øn\pw ]tXyIw \njvI¿jn-®n-cn-°p-∂p.
ii. t^vfm¿ Gcnb tdtjym
Hcp sI´n-S-Øns‚ F√m \ne-I-fn-ep-ap≈ hnkvXo¿Æ-Øns\ \n¿Ωm-W-ÿ-e-Øns‚ hnkvXo¿Æ-
Øm¬ lcn®p In´p∂ XpI Hmtcm hn`mKw sI´n-S-Øn\p ]tXy-I-ambn \njvI¿jn-®n-cn-°p-∂p.
iii. sI´n-S-Øns‚ Dbcw
sI´n-S-Øns‚ ap≥`m-KsØ Xpd- mb ÿe-Øn-t\bpw tdmUns‚ hoXn-tbbpw ASn-ÿm-\-s∏-
SpØn sI´n-S-Øns‚ ]c-am-h[n Dbcw \nb-¥n-°-s∏-´n-cn-°p-∂p.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw46
iv. hml-\-߃ \ndp-Øn-bn-Sp-∂-Xn\pw kma-Kn-Iƒ Cd-°p-∂-Xn\pw Ib-‰p-∂-Xn-\p-ap≈ ÿew
sI´n-S-Øns‚ D]-tbmKw sI´n-S-Øns‚ hnkvXo¿Æw F∂nh ASn-kvYm-\-s∏-SpØn hml-\-߃
\ndp-Øn-bnSp-∂-Xn\pw Ib-‰p-∂-Xn-\p-ap≈ ÿew \nP-s∏-Sp-Øn-bn-cn°p-∂p.
v. XpdÊmb Øe-§Ä
sI«n-S-¯nsâ D]-tbmKw, sI«n-S-¯nsâ Db-cw, ap³h-is¯ tdmUnsâ ]m[m-\yw, tdmUnsâ\ofhpw hoXnbpw sI«nS \nÀ½mW Øe-¯nsâ hnkvXoÀ®w F¶nh _Ô-s¸-Sp¯n sI«n-S-¯n-t\mSv tNÀ¶p InS-¡p¶ tdmUn \n¶v sI«n-S-¯n-te-¡pÅ Zqcw, tdmUnsâ a²y-¯n \n¶pwsI«n-S-¯n-te-¡pÅ Zqcw, sI«n-S-¯nsâ \mep hi¯pw e`y-am-t¡---Xmb Xpd-Êmb Øe-§ÄF¶nh \njvIÀjn¨n cn-¡p-¶p.
vi. Ce-IvSnIv sse\n¬ \n∂p≈ Zqcw
Ce-IvSnIv sse≥ hln-°p∂ sshZypXn tijn-bpw Af-hn-\-\p-kr-X-ambn Ce-IvSn-°¬ sse\n¬
\n∂v ew_-ambpw kam-¥-c-ambpw sI´n-S-Øn-te°v e`y-am-t°≠ Zqcw ¢n]vX-s∏-Sp-Øn-bn-cn-°p-∂p.
vii. ag-sh≈ kw`-cW k÷o-I-c-W-߃
sI´n-S-ß-fpsS D]-tbm-Khpw hnkvXo¿Æhpw ASn-ÿm-\-s∏-SpØn e`y-am-t°≠ ag-sh≈ kw`-c-
W-Øns‚ Afhv \njvI¿jn-®n-cn-°p-∂p.
11. a‰v ]tXyI \n¿Ωm-W-߃
ta¬ hnh-cn® coXn-Iƒ°v ]pdta Nne ]tXyI \n¿Ωm-W-Øn\pw A\p-a-Xn-°p-ap≈ hyh-ÿ-Ifpw
Cu \nb-a-Øn¬ ]Xn-]m-Zn-®n-cn-°p-∂p.
3 sk‚ v `qantbm AXn\p Xmsgtbm hnkvXo¿Æ-ap≈ `qan-bnse \n¿ΩmWw
AK-lmc amXr-I-bn-ep≈ \nd sI´n-S-ß-fpsS \n¿ΩmWw
AwKo-IrX ]≤-Xn-I-fn¬ Dƒs∏´ \n¿ΩmWw
tdmUv hnI-k-\-Øn\v kuP-\y-ambn ÿew hn´pIn´p-tºmƒ sI´nS \n¿Ωm-W-Øn-\-\p-h-Zn-°p∂
Cf-hp-Iƒ
sjÕp-I-fp-tSbpw A\p-_‘ sI´n-S-ß-fp-tSbpw \n¿ΩmWw
aXn¬, then F∂n-h-bpsS \n¿ΩmWw
InW¿ \n¿ΩmWw
IpSn¬ \n¿ΩmWw
sSen-I-Ωyq-Wn-t°-j≥ Sh¿ \n¿ΩmWw
A\p-a-Xn-bn-√msX \n¿Ωn® sI´n-S-ß-fp-sS Ia-h-Xv°-cWw
Dbcw IqSnb sI´n-S-ß-fn¬ \¬tI≠ kpc-£n-X-Xz-߃
12. B¿´v & sldn-t‰Pv IΩo-j≥
ss]Xr-I-am-bXpw Iem-]-c-am-b-Xp-amb sI´n-S-߃ kwc-£n-°p-∂-Xn\pw ]cn-]m-en-°p-∂-Xn\pw Bh-
iy-amb D]-tZ-i-߃ \¬Ip-∂-Xn-\mbn cq]o-I-cn-°-s∏-Sp∂ IΩo-js\ kw_-‘n® hnh-c-߃ Cu
\nbaØn¬ \¬In-bn- p≠v.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw47
5
1. hnhn[ ^≠p-Iƒ
k¿°m¿ DØ-c-hnse JWvUnI \w. 1.1. F.hn-`mKw ˛ hnI-k-\-sN-ehv ^≠v
-Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]\w Xøm-dm°n Pn√m Bkq-XW kanXn AwKo-I--cn® t]mP-IvSp-Iƒ \S-∏m-
°p-∂-Xn-\p-th≠n kwÿm\ k¿°m¿ _P-‰n-eqsS A∏≥UnIvkv IV aptJs\ \¬Ip∂ ≠v (t\m¨
πm≥ hn`m-Kw) s]mXp-hn- mKw (GEN) ]tXyI LS-I-]-≤Xn (SCP) ]´n-I-h¿§ D]]≤Xn (TSP) F∂n-ßs\
3 hn`m-K-ß-fn¬ s]Sp-∂p. D¬∏m-Z-\w, tk-h-\w, ]›m-Øew F∂o taJ-e-I-fn¬ Cu ≠v sNe-hm°mw.
1.2. _n. hn`mKw ˛ ssIam-dnb ÿm]-\-߃°pw ]≤-Xn-Iƒ°pw Npa-X-e-Iƒ°pw th≠n-bp≈ ^≠v
Xt±i`-cW hIp-∏ns‚ 18.09.1995 se Pn.H (]n) 189/95 ]Imcw Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-߃°v
ssIam-dnb ]≤-Xn-Ifpw (DZm:sXmgn¬ clnX thX-\w) Npa-X-e-Ifpw (DZm: ssIam-dnb ÿm]-\-ß-fpsS
sshZypXn Nm¿÷v) \nd-th-‰m≥ th≠n _P-‰ns‚ A∏≥UnIvkv IV aptJ\ \¬Ip∂ ^≠v.
1.3 kn. hn`mKw ˛ sabn‚-\≥kv ^≠v (tdm-Uv, tdmUn-X-cw)
Xt±-i-kz-bw- -cW ÿm]-\-ß-fpsS \nb-¥-W-Øn-ep≈ tdmUp-I-fpsS sabn‚-\≥kn-\p-th≠n \¬Ip∂
^≠mWv sabn‚-\≥kv ^≠v (tdm-Uv) ssIam-dnb BkvXn-I-fpsS (DZm: kvIqƒ, Bip-]Xn apX-em-b-
h) kwc-£-W-Øn-\p-≈-XmWv sabn‚-\≥kv ^≠v (tdm-Un-X-cw).
1.4 Un. hn`mKw þ s]mXp Bhiy ^-v
Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-ß-fpsS \nb-a-]-c-amb Npa-X-e-Iƒ \nd-th-‰m≥ _P‰v aptJ\ \¬Ip∂
^≠v cW kan-Xn-bpsS ap≥K-W-\-Iƒ°-\p-k-cn®v sNe-hm°mw (sa-bn‚-\≥kv ≠pw s]mXp Bhiy
^≠pw hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xns\ kw_-‘n® am¿§-tc-J. Pn.H (Fw.-Fkv) 330/04/Xkz- h/9.12.04 ]Imcw
]pd-s∏-Sp-hn-®n- p-≠v.)
1.5 C. hn`m-Kw˛ (F)-tI-µm-hn-jvIrX ]≤-Xn-Iƒ (DZm: MGNREGS ) \S-∏m-°m≥ tIµ-k¿°m-cn¬ \n∂v
Pn√m If-IvS¿/\K-c-Imcy Ub-d-IvS¿/IpSpw-_io hgn e-`n-°p∂ ^≠v. (_n)kwÿm\ k¿°m¿ hgn
Xt±-i-kz-bw- -cW ÿm]-\-ß-fnse [\-hn-\n-tbmKw(A-h-ew-_w-˛-Pn.-H. (]n) 177/06/^n≥/12.04.06)
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw48
temI-_m-¶v, Gjy≥ hnI-k\ _m¶v F∂n-h-bn¬ \n∂v e`n-°p∂ ^≠v (kn) hcƒ®m-Zp-cn-Xm-izmkw,
sh≈-s∏m° Zpcn-Xm-izmkw F∂n-h-bv°p-th≠n Pn√m If-IvS-dn¬ \n∂pw e`n-°p∂ ≠v, km£-cXm
anj-\n¬ \n∂v e`n-°p∂ ^≠v.
1.6 F^v. hn`mKw ˛ X\-Xp-^≠v
KpW-t`m-‡r-hn-ln-Xw, \nIpXn/\nIp-Xn-tb-Xc hcp-am-\w, \nc-X-Z-hyw, Pmay-\n-t£-]w, dnsS≥j≥]Ww
apX-em-bh Dƒs∏´ ^≠v.
1.7 Pn. hn`mKw ˛ hmbv]-Iƒ
KUDFC, HUDCO XpS-ßnb [\-Imcy ÿm]-\-ß-fn¬ \n∂v hmßp∂ hmbv]-Iƒ.
A°u-≠p-Iƒ
Kma-]-©m-bØv
VPFA - I P\-d¬ ]¿∏kv ^≠v
VPFA - II (F) km[m-cW hnlnXw
VPFA - III sabn‚-\≥kv Km‚ v(tdm-Uv/tdmUn-X-cw)
VPFA - IV 13þmw [\-Imcy IΩo-j≥ Km‚ v
VPFA - V KLGSDP (thƒUv _m¶v ≠v)
VPFA - VI SCP ≠v
VPFA - VII TSP ^≠v
tªm°v ]©m-bØv
BPFA - I P\-d¬ ]¿∏kv ^≠v
BPFA - II (F) km[m-cW hnlnXw
BPFA - III sabn‚-\≥kv Km‚ v (tdmUn-X-cw)
BPFA - IV SCP ≠v
BPFA - V TSP ≠v
Pn√m ]©m-bØv
DPFA - I P\-d¬ ]¿∏kv ^≠v
DPFA - II (F) km[m-cW hnlnXw
DPFA - III sabn‚-\≥kv Km‚ vv(tdm-Uv/tdmUn-X-cw)
DPFA - IV SCP ≠v
DPFA - V TSP ≠v
ap\n-kn-∏m-en‰n/ap\n-kn-∏¬ tIm¿∏-td-j≥
MFA/MCFA - I P\-d¬ ]¿∏kv ^≠v
MFA/MCFA - II (F) km[m-cW hnlnXw
MFA/MCFA - III sabn‚-\≥kv Km‚ v(tdm-Uv/tdmUn-X-cw)
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw49
MFA/MCFA - IV 13þmw [\-Imcy IΩo-j≥ Km‚ v
MFA/MCFA - V KLGSDP (thƒUv _m¶v ≠v)
MFA/MCFA - VI SCP ≠v
MFA/MCFA - VII TSP ≠v
2,3,4,5 ≠p-Iƒ A\p-h-Zn-°¬, ]n≥h-en-°¬, A°u-≠p-Iƒ, em]vkm-I¬ F∂n-hsb kw_--‘n®
hni-Zmw-i-߃
6. AUzm≥kv ]n≥h-en-°¬
6.1 km[m-cW KXn-bn¬ AUzm≥kmbn ]Ww ]n≥h-en-°m≥ ]mSn√
6.2 F∂m¬ Xmsg ]d-bp∂ Imcy-߃°v th≠n AUzm≥kv ]n≥h-en°mw
i. KSEB, KSHB, GWD, KWA, PWD sUt∏m-kn-‰p-Iƒ
ii. bqWn-th-gvkn-‰n, F©n-\o-b-dnwKv tImtfPv F∂n-hbv°v \¬Im-\p≈ XpI-Iƒ
iii. hy‡n-KX KpW-t`m‡r t]mP-IvSp-I-fnse AUzm≥kp-Iƒ
iv. kmaqly kpc-£n-XXz klm-b-߃
v. KpW-t`m-‡r-k-an-Xn, \n¿Ωn-Xn-tI-µ, tImÃvt^m¿Uv F∂n-h-bv°p≈ AUzm≥kpIƒ
6.3 AUzm≥kv ]n≥h-en-°p-tºmƒ _n√n-t\m-sSm∏w AUzm≥kmWv ]n≥h-en-°p-∂-sX∂ k¿´n-^n-
°‰v tcJ-s∏-SpØWw.
7. \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°v Atem-´vsa‚ v \¬I¬
7.1 dnIzn-kn-j≥ (A-\-Ivk¿ knþiii) skI- dn tab¿°v/sNb¿t]-gvkWv/]kn-U‚n\v \¬IWw (F,-
_n,kn ^≠p-Iƒ) P\-d¬ ]¿∏kv ^≠m-sW-¶n¬ \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ-s‚ t]cntem tXUv
]m¿´nbpsS t]cntem sN°mbn \¬Im≥ At]£ \¬I-Ww.
7.2 XpS¿∂v tab¿/sNb¿t]-gvk¨v/]kn-U‚ v skI-´-dn°v HmX-ssd-tk-j≥ (A-\-Ivk¿˛ kn˛IV)\¬I-Ww.
7.3 skI-´dn Atem´vsa‚ v se‰¿ (A-\-Ivk¿ kn˛II) \¬I-Ww.
7.4 Atem´v-sa‚ v se‰-dns‚ tIm∏n skI-´-dn Sj-dn°v \¬I-Ww.
7.5 Hmtcm \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ\pw e`n-®Xpw hn\n-tbm-Kn-®-Xp-amb ^≠ns‚ hnhcw ImWn-°p∂
cPn-ÿ (A-\-Ivk¿ _n þ II)Hmtcm Xt±-i-kzbw`cWÿm-]-\hpw kq£n-°-Ww. Hmtcm \n¿∆-l-
tWm-tZym-K-ÿ\pw Hmtcm t]Pv \o°n-sh-bv°-Ww.
8. ]Ww \¬I¬
8.1 _m¶nwKv/t\m¨_m-¶nwKv Sj-dn-I-fn¬ \n∂v 1000 cq]-bn¬ Ihn-bmØ XpI hy‡n°v/ÿm]-\-
Øn\v/Icm-dp-Im-c\v/hnX-c-W-°m-c\v ]W-ambn \¬Imw.H-cmƒ°v 1000 cq] hoXw 10 t]¿°p≈
10,000 cq] ]W-ambn Hcp _n¬ aptJ\ ]n≥h-en-°mw.
8.2 _m¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v 1000 cq]-bn¬ Ihn™ XpI Unam‚ v Um^v‰mbn \¬Imw.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw50
8.3 t\m¨_m-¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v _n¬ aptJs\ ]Ww ]n≥h-en-®v, Unam‚ v Um^v‰mbn \¬Im-
\p≈ ]Ww (1000 cq]-bn¬ Ihn-™-Xv) \mj-W-ssekvUv _m¶n¬ \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿs‚
t]cn¬ A°u≠v Bcw-`n®v \nt£-]n-°-Ww. ]n≥h-en® XpI A∂p-Xs∂ _m¶n-en-S-Ww. Hmtcm
amkm-h-km-\hpw \nt£-]n®v 30 Znh-k-Øn-¬ Ihn™ XpI sNem≥ aptJ\ Sj-dn-bn¬ Xncn-®-
S-bv°Ww. Htc kmº-ØnI h¿j-Øn¬ Xs∂-bmWv Xncn-®-S-°p-∂-sX-¶n¬ AtX kmº-ØnI
h¿jw XpS¿∂p-]-tbm-Kn-°m≥ skI-´-dn-bpsS IØns‚ shfn-®-Øn¬ A\p-h-Zn°pw (XpI
em]vkm-hn-√). ASpØ h¿j-amWv Xncn-®-S-°p-∂-sX-¶n¬ em]vkm-hpw. \mj-W-ssekvUv _m¶n¬
Xnc-®-S® XpIsb kw_-‘n® ]tXyI cPn-ÿ (A-\-Ivk¿ _nþIV) Un.-Un.-H. kq£n-°-Ww.
8.4 F√m amkm-h-km-\hpw sNe-h-gn-°msX _m°n-bmb XpIbpw hnX-cWw sNømØ Un.-Un.bpw
(]n≥hen®v 30 Znhkw Ign-™-h) sNem≥ aptJs\ Sj-dn-bn¬ Xncn-®-S°Ww
8.5 _m¶n¬ \nt£-]n® ]Ww 30 Znh-k-Øn-\Iw hnX-cWw sNøWw
8.6 Un.-Un. bmbn am‰msX _m¶n¬ Ah-ti-jn-°p∂ ]Ww 30 Znh-k-Øn-\Iw Xncn®v sNem≥ aptJs\
Sj-dn-bn-e-S-bv°-Ww.
9. em]vkm-Iepw em]vkm-Im-Xn-cn-°epw.
am¿®v 31 \Iw \n›nX iX-am\w sNe-h-gn-®n-s√-¶n¬ _m°n XpI \jvS-s∏Spw (_n,-Un,-C,-F^v,-Pn,
^≠pI-sfm-gn-sI)
10. A[nI XpI Xnc-®-S-bv°¬
A[n-I-ambn ]n≥h-en® ≠p-Iƒ sNem≥ aptJ\ AXmXv A°u-≠n¬ Xncn-®-S-bv°-Ww. AtX
h¿jw Xncn-®-S-®m¬ D]-tbm-K-Øn-\mbn ho≠pw A\p-h-Zn-°pw. ^≠v Iq´m≥ skI-´dn Sjdn
Hm^o-k¿°v IØv \¬I-Ww. ASpØ h¿j-amWv sNem≥ aptJ\ Xncn-®-S-bv°p-∂-sX-¶n¬ slUv
Hm^v A°u≠v 911-Deduct-RoP Bbn-cn°pw.
11. kwbp‡ t]mP-IvSp-Iƒ
11.1 H∂n-e-[nIw Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-߃ tbmPn®v \S-∏m-°p-∂-h-bmWv kwbp‡ t]mP-IvSp-
I-ƒ, \S-∏m-°p∂ ÿm]-\sØ Implementing Local Body (ILB) F∂pw ]W-Øns‚ ]¶p \¬Ip∂
ÿm]-\sØ Contributing Local Body (CLB) F∂pw ]d-bp-∂p. CLB bpsS ]¶v ˛ ]Ww \¬Ip∂
ÿm]-\-Øns‚ _n¬ aptJ\ _m¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v ]n≥h-en-°-Ww. _n√n-t\m-sSm∏w Atem-
´-sa‚ v se‰dpw A\p-a-Xnbpw F¥p-Im-cy-Øn-\mWv ]n≥h-en-°p-∂-sX∂ k¿´n-^n-°‰pw lmP-cm-
°-Ww. ILB bpsS skI-´-dn-bpsS t]cn¬ Un.-Un. sbSp-°Ww skI-´dn sNem≥ aptJ\ Sj-dn-
bnse ]ªnIv A°u-≠n¬ AS-bv°-Ww.
11.2 t\m¨_m-¶nwKv Sj-dn-bm-sW-¶n¬ \mj-W-ssekvUv _m¶ns‚ Un.-Un. skI-´-dn-bpsS t]cn¬
FSp-Øp-sIm-Sp-°-Ww. XpS¿∂p≈ \S-]-Sn-I-a-߃ ta¬ImWn-®-Xp-t]m-se.
11.3 GsX-¶nepw tIµm-hn-jvIrX ]≤-XnbpsS (D-Zm. Cµncm Bhmkv tbmP-\, kºq¿Æ ipNn-Xzw,
k¿∆-in£m A`n-bm≥) ]¶m-sW-¶n¬ CLB _m¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v ILB bpsS skI-´-dn-bpsS
t]cn¬ Un.-Un. FSpØv \¬I-Ww. At±lw AXv \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°v \¬Ip-Ibpw XpS¿∂v
\mj-W-ssekvUv _m¶n¬ \nt£-]n-°p-I-bpw thWw.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw51
11.4 ]Ww sNe-h-gn-°p∂ ÿm]\w Xs∂-bmWv ILB F¶n¬ tIµm-hn-jvIrX ]≤Xn ≠ns‚ hn\n-
tbmKw JfinI 11.3 ]Im-c-am-bn-cn-°pw.
11.5 tIµm-hn-jvIrX ]≤Xn ^≠ns‚ ]¶v t\m¨ _m¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v \¬tI-≠Xv J.11.3teXp-t]mse.
11.6 _n ^≠v _n¬ aptJ\ _m¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂v ]n≥h-en®v Un.-Un.-bm°n \¬I-Ww. t\m¨
_m¶nwKv Sj-dn-bm-sW-¶n¬ _n¬ aptJ\ ]n≥h-en®v XpI skI-´dnbpsS t]cn-ep≈ \mj-W-
ssekvUv _m¶n¬ \ntbm-Kn®v Un.-Un. bm°n CLB XpI GXv A°u-≠n¬ \n∂v ]n≥h-en-®pthm
AtX A°u-≠n¬ Xncn-®-S-bv°-Ww.
12. D¤-h-ÿm-\-Øp-\n-∂p≈ dn°-h-dn-Iƒ
12.1 tIcf hm´¿ AtXm-dn-‰n°v \¬Im-\p≈ hm´¿ Nm¿tPm AXp-t]m-ep≈ XpI-Itfm Xt±ikzbw-
`-cW ÿm]-\-Øn-\p≈ Atem-´-sa‚n¬ \n∂v t\cn´v Ipd-bv°p∂ kwK-Xn-bn¬ I¨tSm-fnwKv
Hm^okv ]kvXpX XpI Ipd®v Atem-´vsa‚ v se‰-dn-t\m-sSm∏w _n¬ Sjdn-bn¬ lmP-cm°n Un.-
Un.-sb-SpØv _‘-s∏-´-h¿°v \¬I-Ww.
12.2 Xt±-i-kz-bw- -cW ÿm]-\-߃ apgp-h≥ XpIbpw hc-hmbpw dn°-hdn sNe-hmbpw ImWn-°Ww.
12.3 Pn√m ]©m-b-Øn-s‚bpw tIm¿∏-td-j-s‚bpw Imcy-Øn¬ ta¬]-d™ coXn-bn¬ AS-bv°m-\p≈
dn°-h-dn-I-fpsS Atem-´vsa‚ v bYm-Iaw ]©m-bØv Ub-d-IvS¿°pw \K-c-Imcy Ub-d-IvS¿°pw
\¬Ip-Ibpw Ah¿ aptJs\ ]W-am°n am‰n _‘-s∏-´-h¿°v \¬Ip-Ibpw thWw.
13. acm-aØv _n√p-I-fn¬ \n∂p≈ dn°-h-dn-Iƒ
Icm-dp-Im-ct\m I¨ho-\¿t°m _n¬XpI-bn¬ \n∂v Xmsg ]d-bp∂ XpI-Iƒ Ipd®v \¬I-Ww.
BZm-b-\n-IpXn ˛ sNem≥ aptJ\ ˛ _m¶nwKv & t\m¨ _m¶nwKv.
hm‰v ˛ sNem≥ aptJ\ ˛ _m¶nwKv & t\m¨ _m¶nwKv Sjdn
dnsS≥j≥ ˛ sNem≥ aptJ\ ˛ _m¶nwKv & t\m¨ _m¶nwKv Sjdn
t£a-\n[n hnlnXw ˛Un.-Un.aptJ\ ˛ _m¶nwKv & t\m¨ _m¶nwKv Sjdn
14. \√ Xt±-i-kz-bw-`W ÿm]-\-Øn-\p≈ C≥k‚ohv
MCF/MF/DPF/BPF/VPF A°u≠v \º¿ 1 ¬ AS®v A\p-h-Zn® ]≤-Xn-°mbn sNe-h-gn-°-Ww. XpI
em]vkm-Ip-∂n-√.
15. t^md-ß-fpsS A®Sn
Bh-iy-ap≈ t^md-ßfpw cPn-Ã-dp-Ifpw A®-Sn®v \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°v \¬tI≠ DØ-c-
hm-ZnØw Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-߃°m-Wv. D]-tbm-Kn-°msX Ah-ti-jn-°p∂ cPn-Ã-dp-
Ifpw t^md-ßfpw e`yam-sW-¶n¬ Bh-iy-amb am‰-ßtfmsS XpS¿∂pw D]-tbm-Kn-t°-≠-Xm-Wv.
Ign-bm-hp-∂Xpw Kma-e£van apZ-Wm-ebw hgn-bmWv A®Sn \S-tØ-≠-Xv.
16. \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ-cpsS [\-hn-\n-tbmK ]XnI
Hmtcm \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ\pw skI- -dn°v F.-kn. ≠p-I-fpsS ]Xn-amk hn\n-tbmK ]XnI
]nt‰ amkw 5þ\Iw \¬IWw (t^mdw A\-Ivk¿ knþVIII) _n ≠ns‚ hn\n-tbm-K-]-XnI Pn√m-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw52
Xe Hm^o-k¿°pw \¬Ip-Ipbw At±lw hn\n-tbmKw \nco-£n-°p-Ibpw thWw. ]Xn-amk sNehp
hnhcw skI-´dn cPn-Ã-dn¬ (t^mdw A\-Ivk¿ _nþIII) tN¿°-Ww. hn-\n-tbmK ]XnI e`n-®m¬
skI-´dn hu®¿ \º¿ \¬In Iymjv _p°n¬ sNe-hp-`m-KØv tN¿°-Ww.
17. t]mKkv dnt∏m¿´v
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿ \¬Ip∂ hn\n-tbmK k¿´n- n-°-‰p-I-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ Hmtcm Xt±i
`cW ÿm]-\hpw F.-kn. ^≠p-I-fpsS ]Xn-amk sNehp ]XnI Xøm-dm°n Xmsg ]d-bp-∂-
h¿°v \¬I-Ww.
Kma-]-©m-bØv Un.-Un.-]n.°v (10\Iw), ]©m-bØv Ub-d-IvS¿°v (15 \Iw), Xt±-i-kz-bw-`-cW
hIp∏v skI-´-dn°v (20\Iw)
tªm°v ]©m-bØv F.-Un.-kn.-°v. P\-d¬ (10\Iw), B¿.-Un.kn (15 \Iw), [\-Imcy (sN-e-hv)
skI- -dn°v (20\Iw)
ap\n-kn-∏m-en‰n B¿.-sP.Un ° v (10\Iw), Un.-bp.-F. °v (15\Iw)
tIm¿∏-td-j≥/Pn√m-]-©m-bØv [\-Imcy (sN-e-hv) skI-´-dn°v (10\Iw), F¬.-F-kv.-Pn.-Un.
skI-´-dn°v (10 \Iw)
18. Iymjv _p°v
18.1 F√m Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\hpw Un.-Un.-H. amcmb \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ\pw Iymjv _p°v
kq£n-°Ww. Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]\ ^≠p-I-fpsS hnhcw tN¿°m≥ as‰mcp k_vkn-Un-
bdn cPn-ÿ (t^mdw A\-Ivk¿ _n˛ IV) kq£n-°-Ww.
18.2 Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-߃ N´-]-Im-c-ap≈ Iymjv _p°v kq£n-°W-Ww.
18.3 ^≠v sUt∏m-kn‰v A°u-≠n-te°v am‰p-tºmƒ Iyjv _p°ns‚ hchp `mKØv tN¿°-Ww.
]Ww I¨tkm-fn-tU-‰Uv ^≠n¬ \n∂v _n¬ aptJ\ amdp-tºmƒ bYm¿∞-Øn¬ ]Wtam Un.-
Un.tbm e`n-®m¬ amXsa Iymjv _p°ns‚ hchv `mKØv tN¿°m-hp.
18.4 sN°v /Un.-Un. In´n-bm¬ \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥ Iymjv _p°ns‚ hc-hp-`m-KØv tN¿°-Ww.
_n¬ aptJ\ In´n-bm¬ ]W-am°n am‰n-bm¬ amXta Iymjv _p°n¬ tN¿°m-hp.
19. [\-hn-\n-tbmK kabw ˛ 10 F.-Fw. apX¬ 3 ]n.-Fw. hsc
20. Sjdn _n¬ _p°v ˛ I¨tkm-fn-tU-‰Uv ^≠n¬ \n∂pw ]ªnIv A°u-≠n¬ \n∂pw skI-
-dnbpw \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿcpw _n¬ aptJ\ ]Ww ]n≥hen-°p-∂-Xn\v ]tXyIw _n¬ _p°p-
Iƒ D]-tbm-Kn-°-Ww.
21. Iymjv sNÃv ˛ F√m Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-ßfpw IymjvsNÃv kq£n-°-Ww. Iymjv
sNÃn¬ kq£n-°m-hp∂ ]c-am-h[n _me≥kv Kma-]-©m-bØv ˛ 10,000 cq]
22. Iymjy¿/A°u-≠‚ v ˛ Hcp ko\n-b¿ DtZym-K-ÿs\ Iymj-dmbn/A°u-≠‚mbn Xt±-i-kz-bw-
`-cW ÿm]\w \ma-\n¿t±iw sNtø-≠-Xm-Wv. ]Ww, sN°v, A°u-≠p-Iƒ, _‘-s∏´ cPn-Ã-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw53
dp-Iƒ F∂nh At±-l-Øns‚ Npa-X-e-bn-emWv kq£n-t°-≠-Xv. Ch IrXy-ambn kq£n-°p∂p
F∂v Dd-∏p-h-cp-tØ≠ DØ-c-hm-ZnØw \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°pw sXc-s™-Sp-°-s∏´ P\-]-
Xn-\n-[n-Iƒ°p-ap-≠v.
23. At]m-]n-tb-j≥ I¨tSmƒ cPn-ÿ Sjdn Hm^o-kdpw skI-´-dnbw F,-_n,kn ≠p-Iƒ°v
]tXyIw At]m-]n-tb-j≥ I¨tSmƒ cPn-Ã-dp-Iƒ (t^mdw F,-_n,kn _n˛1) kq£n-°-Ww.
24. d°¨ko-en-tb-j≥ I¨tSm-fnwKv Hm^o-k¿am¿ A°u-≠‚ v P\-d-ens‚ IW-°p-ambn s]mcp-
Ø-s∏-Sp-Ønb ]Xn-amk hchp sNehp ]XnI Xøm-dm°n F.-Pn.°pw [\-Im-cy-h-Ip-∏n\pw \¬tI-
≠-Xm-Wv.
24.1 Sjdn F√m amkhpw 5þ\Iw [\-hn-\n-tbm-KsØ kw_-‘n® Iºyq-´¿ ]XnI Xøm-dm°n Un.-
‰n.-H./Fkv.-‰n.-H. H∏n´v skI-´-dn°vv \¬tI-≠-Xm-Wv.
24.2 skI-´dn Hmtcm amkhpw 10 \Iw skI-´dn ta¬]-d™ IW°v Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-
Øns‚ IW-°p-ambn HØp-t\m°n s]mcp-Ø-s∏-Sp-Ø-Ww. s]mcp-Ø-s∏-Sp-ØmsX ]n∂oSv ]Ww
]n≥h-en-°m≥ Sjdn Hm^o-k¿ A\p-h-Zn-°-cp-Xv.
25. [\-]-c-amb _m[yX [\-hn-\n-tbmKw kw_-‘n® DØ-c-hm-ZnØw sXc-s™-Sp-°-s∏´ P\-]-Xn-
\n-[n-Iƒ°pw skI- -dn-°pw, \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°pw ]Ww hmßp-Ibpw A\p-h-Zn-°p-Ibpw
sNøp∂ GP≥kn-Iƒ°p-ap-≠v.
26. a‰p Imcy-߃ ssIam-dnb ÿm]-\-ß-fn¬ \n∂p≈ hchpw sNehpw kw_-‘n® ]tXyI cPn-
ÿ (t^mdw A\p. _n þII) Hmtcm-X-t±i kzbw-`-cW ÿm]-\hpw kq£n-°-Ww.
26.1. F√m-h-c-hn\pw Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]\w cioXv \¬IWw (t^mdw ˛A\p kn X)
26.2 Sjdn tImUp-I-fpsS enÃv
26.3 KpW-t`m‡r hnlnXw ]ncn-®m¬ ckoXv \¬I-Ww.
26.4 ^≠p-I-fpsS hn\n-tbmKw kw_-‘n® ]´nI (A-\. E)
26.5 t]mP-IvSp-I-fpsS cPn-ÿ (t^mdw A\p. _nþV) skI-´-dnbpw a‰v \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿcpw
kq£n-°-Ww.
26.6 _n ^≠ns‚ hc-hp-sN-ehp ]XnI skI-´-dnbpw a‰v \n¿∆-l-tWm-Zy-K-ÿcpw Xøm-dm°n Pn√m-
Xe Hm^o-k¿°v \¬I-Ww.
27. tImUp-I-fn¬ t`Z-K-Xn ˛ t`Z-KXn hcp-Øp-∂-Xm-Wv.
28. [\-hn-\n-tbm-KsØ kw_-‘n® ap≥ DØ-c-hp-Iƒ d±m-°p-∂p.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw54
]´nI 1.1 : kq£n-t°≠ ][m\ cPn-Ã-dp-Iƒ
Xt±-i-kz-bw- -cWhIp∏v skI´dn /\K-c-Imcy Ub-d-IvS¿ /]©m-bØvUb-d-IvS¿/ Kma-hn-I-k\ IΩo-j-W¿
Xt±-i-kz-bw- -cWhIp∏v skI´dn /\K-c-Imcy Ub-d-IvS¿ ]©m-bØvUb-d-IvS¿ Kma-hn-I-k\ IΩo-j-W¿
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥
]kn-U‚ v,tab¿,sNb¿t]-gvk¨
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ≥
skI- dn
]kn-U‚ v Npa-X-e-s∏ DtZym-K-ÿ≥
kq£n-t°≠
DtZym-K-ÿ¿
JfinI
\º¿cPn-Ã-dns‚ t]cv A\-Ivk¿
\º¿
At]m-]n-tb-j≥ I¨tSmƒ cPn-ÿ (F,-_n,kn ≠p-Iƒ)
ssIam-dnb ÿm]-\-߃ \n∂p≈ hc-hp-sN-ehv cPn-ÿ
Hmtcm \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°pw A\p-h-Zn-®Xpw sNe-h-gn®Xpamb
Atem- vsa‚ns‚ hnhcw ImWn-°p∂ cPn-ÿ
Xt±-i-kz-bw-`-cW ÿm]-\-ß-fn¬ \n∂p≈ hchpw sNehpw ]tXyIw
ImWn-°p∂ k_vknUn Ubdn cPn-ÿ
t]mPIvSv cPn-ÿ (Hmtcm t]mP-IvSns‚bpw hc-hp-sN-ehp hnh-c-߃)
t\m¨_m-¶nwKv Sj-dn-bn¬ \n∂p≈ hc-hp-I-fpsS hnhcw ImWn-°p∂
cPn-ÿ
_n-þ I
_n-þ II
_n-þ III
_n-þ IV
_n-þ V
_n-þ VI
Sjdn Hm^o-k¿
skI- dn
skI- dn
skI- dn
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-
ÿ≥
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-
ÿ≥
\n¿∆-l-tWm-tZym-K-
ÿ≥
3.723
26.1
7.516
18.3
26.6
8.3
1.
2.
3.
4.
5.
6.
]´nI 1.2: kq£n-t°≠ ][m\ t^md-߃
se‰¿ Hm v AtXm-dn‰n (X-t±-i-kz-bw- -cW hIp∏v skI- dn I¨tSm-fnwKv
Hm^o-k¿°pw At±lw Xt±-i-kz-bw- -cW ÿm]\ skI- -dn°pw ≠v
\¬Ip-∂-Xn-\v)
Atem- vsa‚ v se‰¿ (sk-I- dn \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿°v ≠v \¬Ip-
∂-Xn-\v)
dnIzn-kn-j≥ ( -≠n-\p-th≠n \n¿∆-l-tWm-tZym-K-ÿ¿ \¬Ip∂
At]-£)
HmX-ssd-tk-j³ (^-v \ÂIm³ skI-«-dn¡v \ÂIp¶ A\p-aXn ]Xw)
Km‚ v C≥ FbvUv _n¬ (TR59F) (S-j-dn-bn¬ \n∂pw ]n≥h-en-°m≥).
Km‚ v C≥ FbvUv _n¬ (TR59B) (S-j-dn-bn¬ \n∂pw A.C.D. ]n≥h-en-°m≥).
s]mko-UnwKvkv (_n-√n-t\m-sSm∏w ka¿∏n--t°-≠Xv)
t]mPIvSv Xncn-®p≈ ]Xn-amk sNehp ]XnI (t]m-PIvSv Xncn-®p≈ ]Xn-
amk sNehv tcJ-s∏-Sp-Øm≥)
]Xn-amk sNehv dnt∏m¿ v (F&kn ≠p-Iƒ) (F,kn ≠p-I-fpsS ]Xn-
amk sNehv tcJ-s∏-Sp-Øm≥)
ckoXv (F√m hc-hp-Iƒ°pw \¬tI-≠-Xv)
kq£n-t°≠
DtZym-K-ÿ¿
JfinI
\º¿cPn-Ã-dns‚ t]cv A\-Ivk¿
\º¿
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
3.3, 3.4
4, 7.3
7.1
7.2
5.3
5.2
5.2
16
17
26.2
knþ I
knþ II
knþ III
knþ IV
knþ V
knþ VI
knþ VII
knþ VIII
knþ IX
knþ X
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw55
]≤Xn Bkq-X-Ww :
F©n-\o-b¿am-cpsS Npa-X-e-Ifpw DØ-c-hm-Zn-Xz-ßfpw
6
6.1. BapJw
]mtZ-in-I-ambn ]≤Xn Xøm-dm°n \n¿∆lWw \S-Øp∂ ]h¿Ø\w tIcfØn¬ Bcw-`n-®n´v
]Xn-\mdv h¿jw Ign-™n-cn°p-∂p. kwÿm\ ]≤Xn hnlnXØns‚ GItZiw aq∂n-sem∂v XpIbpw
hnhn[ tIµ˛kw ÿm-\m-hn-jvIrX -]-≤-Xn-I-fn-eqsS e`y-am°p∂ XpIbpw, ]mtZ-in-I-ambn e`y-am-
°m≥ Ign-bp∂ a‰v hn`hßfpw D]-tbm-Ks∏SpØnbmWv Xt±i `cW ÿm]-\-߃ ]≤Xn Xøm-
dm-°p-∂-Xv. CØcw ]≤-Xn-I-fn-eqsS Xt±i`cWÿm]\ ]tZ-isØ kmaqlnI˛kmº-ØnI ]n∂m-
°m-h-ÿ°v ]cn-lmcw ImWm\pw kº-Øp¬]m-Z-\hpw sXmgnepw hcp-am-\hpw h¿≤n-∏n-°m\pw
Ign-tb-≠-Xm-Wv. Zo¿L-Ime ho£-W-tØmsS imkvXo-b-ambpw Nn´-bmbpw Xøm-dm-°p∂ ]≤-Xn-
I-fn-eqsS amXta ta¬∏-d™ e£yw ssIh-cn-°m\m-hq. ]≤Xn ]h¿Ø-\-Øn-\mbn \mw \S-
Øp∂ apX¬ap-S-°ns‚ Gdnb ]¶pw ASn-ÿm\ kuI-cy-ß-ƒ h¿≤n-∏n-°p-∂-Xn-\m-bp≈ acm-aØv
]Wn-Iƒ°p th≠n-bm-Wv \nt£-]n-°p-∂-Xv. kmt¶-XnI £a-Xbpw ta∑bpw Dd-∏m-°n-s°m≠v
ka-K-amb ImgvN-∏m-tSmSpw Zo¿L-ho-£-W-tØm-Spw- IqSn amXta ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\-
Øn-\m-bp≈ ÿncw \nt£]w \S-Øm-hq. AXp-sIm-≠p-Xs∂ ]mtZ-inI ]≤Xn Bkq-X-W-Øn¬
F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[¿°p≈ ]¶v hfsc hep-Xm-Wv.
6.2. ]mtZ-inI ]≤Xn Bkq-XWw
6.2.1 ]mtZ-inI ]≤Xn
hnI-k-\-sa-∂Xv P\-ß-fpsS PohnX \ne-hm-csØ ]Sn-]-Sn-bmbn Db¿Øp∂ Hcp kmaqlnI
]InbbmWv. CXn\v Ign-b-W-sa-¶n¬ uXnI Pohn-X-Øns‚ D]m-[n-I-fmb £-Ww, hkvXw, ]m¿∏nSw,
IpSn-sh≈w apX-em-bhbpw Pohn-XØns‚ KpW-\n-e-hmchpw Db¿Øp-∂-Xn-\p-th≠ a‰v kuI-cy-ßfpw
Bh-iy-amb tXmXn¬ F√m-h¿°pw e`y-am-I-Ww. D¬]m-Z-\-Øn-t‚bpw tkh-\-ß-fp-tSbpw hn]p-eo-I-
cWw AXns‚ aq∂p-]m-[n-bm-Wv. kº-Øns‚ D¬]m-Z\w amX-a√ AXns‚ \oXn-]q¿∆-amb hnX-c-
Whpw hnI-k-\-Øn\v A\p-t]-£-Wo-b-am-Wv. kmº-ØnI hf¿® C∂p ssIh-cn-®m¬ t]mc \msfbpw
\ne-\n¬°pw F∂v Dd∏p hcp-Øp-Ibpw thWw. AXm-bXv hnI-k\w ÿmbn-bm-bn-cn-°-Ww.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw56
tIµ˛kwÿm\ Xe-ß-fn¬ tIµo-Ir-X-amb coXn-bn¬ Xøm-dm-°p∂ ]≤-Xn-I-fn-eqsS F√m ]tZ-i-
Øpw F√m P\-hn-`m-K-߃°pw ta¬∏-d™ coXn-bn¬ hnI-k\w km[y-am-Ip∂n√ F∂-XmWv CXp-h-
sc-bp≈ A\p-`-hw. Chn-sS-bmWv ]mtZ-inI ]≤-Xn-I-fpsS ]k-‡n. Hmtcm ]mtZ-inI `cW ÿm]-
\hpw AXmXv ]tZ-isØ apgp-h≥ P\-߃°pw Hcp \n›nX Ime-b-f-hn-\p-≈n¬ Bh-iy-amb tXmXn¬
`uXnI PohnX D]m-[n-Iƒ e`y-am-°p-∂-Xn-\pw, ]tZ-isØ kº-Øp¬]mZ\w h¿≤n-∏n-®p-sIm≠v sXmgnepw
hcp-am-\hpw Db¿Øp-∂-Xn\pw, P\-ß-fpsS Pohn-X-Kp-W-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-hn[w ASn-ÿm-\-ku-
Icyßfpw tkh-\-ßfpw sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn\pw th≠n- Xømdm°p-∂-Xm-bn-cn°Ww ]mtZ-inI ]≤-
XnIƒ.
6.2.2 ]mtZ-inImkq-XWw
hnI-k\w Hcp kmaqlnI ]In-b-bmWv F∂-Xp-sIm-≠p-Xs∂ Bkq-X-Whpw Hcp kmaq-lnI -]-In-
b-bn-eqsSbmbn-cn-°-Ww \St°≠Xv. AXv GXm\pw hnZ-Kv[-cp-sStbm hy‡n-I-fpsStbm amXw DØ-c-
hm-Zn-Xz-a-√. kmaqlnI e£y-߃ Xocp-am-\n-°p-∂Xv P\-ß-fpsS Adn-thm-sSbpw ]¶m-fn-Ø-tØm-sS-bpam-
bn-cn-°-Ww. P\-ß-fpsS ]iv\-߃ a\- n-em-°nbpw Bh-iy-߃ ]cn-K-Wn®pw A`n-]m-b-߃, \n¿t±-i-
߃, Xocp-am-\-߃ F∂nh Dƒs°m≠pw ^e-]-Z-amb ]≤Xn cq]-s∏-Sp-Øn-sb-Sp°pI F∂Xv Bkq-
XW ˛ kmt¶-XnI hnZ-Kv[-cpsS Npa-X-e-bm-Wv. Bkq-XWw imkvXo-bhpw bp‡n-k-lhpw B°p-∂-
Xn¬ hnZ-Kv[¿°v \n¿Æm-bI ]¶mWv hln-°m-\p-≈-Xv. P\-ß-fpsS ]¶m-fn-Ø-tØmsSm∏w AXmXv ]tZ-
iØv e`yam-°m≥ Ign-bp∂ apgp-h≥ hnZ-Kv[-cp-tSbpw tkh\w D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-s°m-≠pambn-cn-°Ww
]mtZ-in-Im-kq-X-Ww.
6.2.3 ]¥≠mw ]≤Xn : s]mXp-k-ao-]-\w, ImgvN-∏m-Sv
kwÿm-\-X-e-Øn¬ cq]w \¬Inb s]mXp-k-ao-]-\hpw ImgvN-∏mSpw Dƒs°m-≠p-am-Xta GsXmcp
Xt±i kzbw`cW ÿm]-\hpw ]≤Xn BkqXWw sNøm-hq. hntI-µo-IrXm-kq-X-WØn-s‚ Hcp
ZiI-Øn-te-sd-bp≈ A\p- -h-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv ]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS kao-]-\hpw ImgvN-
∏m-Spw \n¿Æ-bn-®n-´p-≈-Xv. ]mtZ-inI kmº-ØnI hnI-k\w km[y-am-°p-I, kmaq-lnI\oXn Dd-∏p-h-cp-
Øp-I, s]mXp-tk-h-\-ß-fpsS KpW-ta∑ h¿≤n-∏n°pI F∂nh ]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS ap≥K-W-\-I-
fmbn \n›-bn-®n-cn-°p-∂p. CXns‚ hni-Zmw-i-߃ H∂mw A≤ym-b-Øn¬ \¬In-bn-´p-≈-Xn-\m¬ ChnsS
hni-Zo-I-cn-°p-∂n-√. ta¬∏-d™ ap≥K-W-\-Iƒ ]men-°-s∏Spwhn[w acm-aØv ]Wn-Iƒ ]≤-Xn-bn¬ Dƒs∏-
Sp-Øp-I, th≠ kmt¶XnI D]-tZ-i-߃ \¬IpI, CS-s]-S-ep-Iƒ \SØpI F∂nh F©n-\o-bdnwKv
hnZ-Kv[-cpsS Npa-X-e-bm-Wv. amX-a√ hn`-hm-[n-jvTn-Xhpw hnh-cm-[n-jvTn-X-hp-amb Bkq-X-W-Øn-\m-h-iy-
amb ÿnXn-hn-hc IW-°p-Iƒ tiJ-cn-°p-∂-Xnepw hnh-c-hyqlw Xøm-dm-°p-∂-Xnepw apJy ]¶v hln-
t°-≠Xv F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[-cm-Wv. Bkq-XWw imkvXo-bhpw Imcy-£-a-hp-am-°p-∂-Xn\p≈ Pn√m
]≤Xn \n¿t±-iamWv ]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS Hcp khn-ti-j-X. Pn√m ]≤Xn Xøm-dm-°p-∂-Xns‚ mK-
ambn ]mtZ-inI, a≤y-, Pn√m-X-eßfn¬ \S-°p∂ ]h¿Ø-\-ßfn¬ F©o\obdnwKv hnZ-Kv[¿°v apJy-
]-¶mWv hln-°m-\p-≈-Xv. GXv hnI-k\ taJ-e-bp-ambn _‘-s∏´pw BkvXn-Iƒ krjvSn-°-s∏-tS-≠-Xp-
≈-Xp-sIm≠pw \ne-hn-ep≈ BkvXn-Iƒ kwc-£n-°-s∏-tS-≠-Xp-≈-Xp-sIm≠pw F√m hnI-k\ taJ-e-
I-fnepw F©o\obdnwKv hnZ-Kv[cpsS tkh-\hpw klm-bhpw AXy-¥m-t]-£n-X-am-Wv. Zo¿L-ho-£-W-
an-√m-bva, aÆv, Pew ˛ ssPh-k-ºØv F∂n-h-bpsS ]c-kv]c _‘hpw imkvXo-b-amb D]-tbm-Khpw
]cn-K-Wn-°m-Xn-cn-°¬, GtIm-]\ ˛ kwtbm-P\ km[y-X-Iƒ IW-°n-se-Sp-°m-Xn-cn-°¬, kmt¶-XnI ˛
kmº-ØnI £aX Dd-∏p-h-cp-Øm-Xn-cn-°¬ XpS-ßnb \nc-h[n t]mcm-bva-Iƒ Ign-™-Ime ]≤-Xn-I-fn¬
Nq≠n-°m- m\mIpw. Ch-bvs°√mw ]cn lmcw ImW-W-sa-¶n¬ P\-]-Xn-\n-[n-I-tfm-sSm∏w F©o\obdnwKv
hnZ-Kv[cpw Bkq-X-W-Øns‚ ap≥]-¥n-bn¬ Xs∂ D≠m-I-Ww.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw57
6.2.4. ]≤-Xn-bnse GtIm-]\ ˛ kwtbm-P\ km[y-X-Iƒ
]mtZ-inI hnI-k\ ]iv\-ßfpw Bh-iy-ßfpw samØ-Øn¬ IW-°n-se-Sp-Øp-sIm-≠m-bn-cn-°Ww
Xt±i kzbw-`-cW ÿm]-\-߃ ]≤Xn e£y-ßfpw ap≥K-W-\-Ifpw \n›-bn-t°-≠-Xv. C]-Imcw
Xøm-dm-°p∂ ]≤-Xn-bn¬ CXc Xe-ß-fn-ep≈ ]©m-b-Øp-I-fp-sS ]cn]mSn-Iƒ, Xt±i kzbw-`-cW
ÿm]-\-ß-fn-eqsS \S-∏m-°p∂ tIµm-hn-jvIrX kwÿm-\m-hn-jvIrX ]cn-]m-Sn-Iƒ, hIp∏v ]cn-]m-Sn-
Iƒ XpS-ßn-bh GtIm-]n-∏n-°p-Ibpw kwtbm-Pn-∏n-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-Wv. ]≤Xn AS-¶¬ h¿≤n-∏n-
°p-∂-Xn-\pw IqSp-X¬ t\´w ssIh-cn-°p-∂-Xn\pw kvIoap-Iƒ, hIp∏v ]cn-]m-Sn-Iƒ F∂nh ]≤-Xn-bn¬
\n∂v thdn´v H‰-s∏´ coXn-bn¬ \S-∏m-°-s∏-Sm-Xn-cn-°p-∂Xn\pw Htc ]tZ-iØv Xs∂ Htc e£y-tØmsS
H∂n-e-[nIw GP≥kn-I-fpsS/ÿm]-\-ß-fpsS/hIp-∏p-I-fpsS ]cn-]m-Sn-Iƒ Htc-k-abw \S-∏n-em-°-s∏-Sm-
Xn-cn-°p-∂-Xn\pw Bh¿Ø-\-ßfpw hnS-hp-Ifpw Hgn-hm-°p-∂-Xn\pw Ign-b-W-sa-¶n¬ GtIm-]n-∏n-t°-≠-
]≤-Xn-Iƒ, GtIm-]n-∏n-°p-Ibpw kwtbm-Pn-∏n-t°-≠h kwtbm-Pn-∏n-°p-Ibpw thWw. Xt±i `cW
ÿm]-\-Xe-Ønse a‰v h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-\¿am-cp-ambn/hIp∏v ta[m-hn-I-fp-ambn Bib hn\n-abw
\S-Øn-bm-bn-cn-°Ww Fs¥√mw \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ Xt±i `cW ÿm]\ ]≤-Xn-bn¬ Dƒs°m-
≈n-°-Wsa∂ \n¿t±iw F©n-\o-b¿am¿ Xøm-dm-t°-≠-Xv.
6.2.5 ]≤Xn ˛ ]cn-]mSn ˛ t]mPIvSv
]c-kv]-c- _-‘-ßfpw ap≥ ˛ ]n≥ _‘-ßfpw Dd-∏m-°n-bpw GtIm-]\ ˛ kwtbm-P\ km[y-X-I-ƒ
]cn-K-Wn-®p-w AXmXv taJ-e-bpsS Hcp kaK ]cn-]mSn Hmtcm h¿°nwKv Kq∏pw Xøm-dm-°p-I-bmWv
]≤Xn cq]o-I-cW ]In-b-bn¬ BZyw sNtø-≠-Xv. C]-Imcw Xøm-dm-°p∂ ka-K-]-cn-]m-Sn-bpsS LS-
I-ß-fm-bn-´m-bn-cn-°Ww Hmtcm t]mPIvSpw \n¿t±-int°≠Xv. ka-K-]-cn-]m-Sn-Iƒ kwtbm-Pn-∏n-®p-sIm-
≠mWv ]≤-Xn°v cq]w \¬tI-≠-Xv.
]≤Xn ˛ ]cn-]mSn ˛ t]mPIvSv Ch XΩn-ep≈ ]c-kv]c _‘w.
]cn-]mSn t]mPIvSv
]cn-]mSn t]mPIvSv
]≤Xn ]cn-]mSn t]mPIvSv
]cn-]mSn t]mPIvSv
Hmtcm h¿°nwKv Kq∏pw Xøm-dm-°p∂ ]cn-]m-Snbpw AXn-epƒs∏-Sp∂ \n¿ΩmW ]hrØn t]mP-
IvSp-Ifpw Xt±i `cW ÿm-]\-Ønse F©n-\o-b¿am¿ ka-K-ambn hni-I-e\w \S-Øn Ah ]Xn-
s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS s]mXp-k-ao-]-\-Øn\pw ImgvN-∏m-Sn\pw ap≥K-W-\-Iƒ°pw A\p-kr-X-amtWm F∂v
hne-bn-cp-ØWw. Cu hni-I-e\-Øn-t‚bpw kmº-ØnI˛kmt¶-XnI˛]mtbm-KnI £aXm hne-bn-cp-Ø-
en-t‚bpw ASn-ÿm-\-Øn¬ Bh-iy-amb D]-tZi ˛ \n¿t±-i-ß-ƒ F©n-\o-b¿am¿ Hmtcm h¿°nwKv
Kq∏n\pw \¬tI-≠-Xm-Wv.
6.2.6 hn`h- tkm-X- p-Iƒ
e`y-am-°m≥ Ign-bp∂ F√m hn`-h- tkm-X- p-Ifpw Dƒs°m-≈n-®p≈-Xm-bn-cn-°Ww ]≤Xn AS-
¶¬. e`y-am-°m≥ Ignbpw F∂p-d-∏p≈ F√m hn`-h- tkm-X- p-Ifpw ]≤-Xn-bn¬ Dƒs∏-Sp-Ø-Ww.
KpW-t`m‡r hnln-Xw, k∂≤ tkh-\w, kw`m-h-\, hmbv] apX-em-bh bmYm¿∞y t_m[-tØmsS
hIbn-cp-ØWw. a-\pjy hn`h tijnbpw ]IrXn hn`-h-ßfpw km[-\-km-a-Kn-I-fmbn kam-l-cn-°m≥
Ign-bp-∂-hbpw IW-°n-se-Sp-t°-≠-Xm-Wv. Hmtcm t]mP-IvSn-t‚bpw AS-¶¬ \n›-bn-°p-tºmƒ Xmsg-
∏-d-bp∂ hn`-h- tkm-X- p-Iƒ ]cn-K-Wn-°m-hp-∂-Xm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw58
1. hnI-k\ ^≠v (s]m-Xp-hn`m-Kw, Fkv.-kn.-]n, Sn.-F-kv.-]n)
2. sabv‚-\≥kv ^≠v
3. X\Xv ^≠v
4. tIµm-hn-jvIrX ]≤Xn hnlnXw
5. kwÿm\m-hn-jvIrX ]≤Xn hnlnXw
6. [\-Imcy ˛ kl-I-cW ÿm]-\-ß-fn¬ \n∂p≈ hmbv]
7. ]W-ambpw A≤zm-\-ambpw D≈ KpW-t`m‡r hnlnXw
8. k∂≤ tkh-\w, kw`m-h\
9. a‰v Xt±i kzbw`cW ÿm]-\-ß-fn¬ \n∂p≈ hnlnXw
10. ]pdw klm-b-tØmsS (externally aided) \S-∏m-°p∂ ]cn-]m-Sn-IfpsS hnlnXw
ta¬∏-d-™-h-bn¬ \n¿ΩmW ]h¿Ø-\-ß-ƒ°v e`y-am-°m≥ Ign-bp∂ tkmX- p-Iƒ GsXm-s°-
bm-sW∂pw Ah-bpsS \n_-‘-\-Iƒ Fs¥m-s°-bm-sW∂pw Xt±i `cW ÿm]-\-ß-fnse F©n-\o-
b¿am¿ a\- n-em-°n-bn-cn-°-Ww. AXns‚ ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cn-°-Ww Hmtcm t]mP-IvSn\pw tkmX- p-
Iƒ hI-bn-cp-tØ-≠-Xv.
6.2.7 Gs‰-Sp-t°≠ acm-aØv ]hr-Øn-Iƒ
Hmtcm hnI-k\ taJ-e-bnepw ka-K-]-cn-]m-Snbpw t]mP-IvSp-Ifpw Xøm-dm-t°-≠Xv _‘-s∏´ h¿°nwKv
Kq∏p-I-fm-Wv. F∂m¬ \n¿t±-in-°p∂ t]mP-IvSp-Ifn¬ acm-aØv ]Wn-Iƒ Dƒs∏-Sp-∂-]£w Ah-
bpsS A\p-tbm-PyX/kmt¶-XnI £a-X, ÿe-Øns‚ A\p-tbm-Py-X, ]mtbm-Kn-IX XpS-ßn-bh Xt±i
`cW ÿm]-\-Øns‚ F©n-\o-b¿ / F©n-\o-b¿am¿ ]cn-tim-[n®v Dd-∏p-h-cp-tØ≠Xm-Wv. Gs‰-Sp-t°-
≠-Xmbn hcp∂ \n¿ΩmW ]hr-Øn-Ifpw Ah-bp-ambn _‘-s∏´p hcp∂ h¿°nwKv Kq∏p-Ifpw GsXm-
s°-sb∂v NphsS tN¿°p-∂p.
Ia \º¿ h¿°nwKv Kq∏v \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ
1. IW-°p-Iƒ, tcJ-Iƒ Xøm-dm-°¬ ^≠v Hm^o-kns‚ \n¿ΩmWw
P\-tk-h\w Imcy-£-a-am-°¬
2. Irjnbpw A\p-_-‘-ta-J-e-Ifpw (a-Æv, Pe- kw-c-£-Ww, aÆv kwc-£-Ww, Pe-kw-c-£-Ww,
Pe-tk-N-\w, ]cn-ÿnXn h\-h¬°-cWw apƒs∏-sS) Pe-tk-N\w
3. arK-kw-c-£-Whpw £oc-hn-I-k-\hpw sXmgpØv arKm-ip-]Xn sI´nSw
4. sNdp-InS hyh-kmbw sI´nSw
5. a’y_‘\w hoSv, IpSn-sh-≈w, sshZypXn
6. s]mXp-a-cm-aØv (Du¿÷w, sshZypXn Dƒs∏-sS) sI´nSw, tdmUv, IpSn-sh-≈w, sshZypXn
7. ZmcnZy eLq-I-cWw (]m¿∏nSw Dƒs∏-sS) IpSn-sh-≈w, amen\y kwkvI-c-Ww, emSn≥,
ssUt\-Pv, koth-Pv, h\w
8. kmaq-ly-t£aw (hr-≤¿, imco-cnI am\-knI
sh√p-hn-fn-Iƒ t\cn-Sp-∂-h¿ Dƒs∏-sS) sI´nSw
9. ]´n-I-PmXn hnI-k\w sI´n-Sw, tdmUv. sshZyp-Xn, IpSn-sh≈w
10. ]´n-I-h¿§ hnI-k\w sI´n-Sw, sshZyp-Xn,-\-S-∏m-X, IpSnsh≈w
11. kvXoI-fp-tSbpw Ip´n-I-fp-tSbpw hnI-k\w sshZyp-Xo-I-c-Ww, sI´n-Sw, IpSn-sh≈w
12. BtcmKyw sI´n-Sw, tdmUv, IpSn-sh-≈w, sshZypXn
13. IpSn-sh-≈w, ipNn-Xzw, (am-en\y ]cn-]m-e\w Dƒs∏-sS) sshZyp-Xn, IpSn-sh-≈w, amen\y kwkvI-c-Ww,
emSn≥, koth-Pv, Ubn-t\Pv
14. hnZym-`ym-kw, kwkvIm-cw, Ie, ImbnI hnI-k-\w, sI´n-Sw, Ifn-ÿ-ew, ]m¿°v
bph-P-\-t£aw
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw59
Xt±i `cW ÿm]-\-ß-fnse acm-aØv ]Wn-I-fpsS Bkq-X-Ww, \n¿∆-l-Ww, Ah-tem-I-\w,
tamWn-‰dnwKv F∂nh kw_-‘n-® ][m-\- \nb-a-߃, N -߃, DØ-c-hp-Iƒ F∂nh NphsS tN¿°p∂p.
1. 1994 se ]©m-bØv cmPv, ap\nkn-∏m-en‰n \nb-a-߃
2. 1997 se ]©m-b-Øv, ap\nkn-∏m-en‰n acm-aØv N´-߃
3. k¿°p-e¿ \º¿ 19989/P1/03/LSGD XobXn 26.4.03 -þ F©n-\o-b-dnwKv Ãm^ns‚ Npa-X-e-Iƒ
kw_-‘n-®p≈ k¿°p-e¿
4. GO(P) No.177/Fin/2006 XobXn 12.4.06 þ ^≠p-Iƒ, [\-hn-\n-tbm-Kw, F°u-≠nw-Kv, \n¿∆lW
DtZym-K-ÿ-cpsS Npa-X-e-Iƒ apX-em-bh
5. GO(MS) No.225/2012/LSGD XobXn 18.8.12 þ ]¥≠mw ]≤Xn Xøm-dm-°p-∂-Xn-\p≈ am¿K-tcJ
6. GO(MS) No.133/13/LSGD XobXn 30.3.13 þ AIUn‰Uv GP≥knIƒ aptJ\bp≈ \n¿ΩmWw
kw_‘n® \S]SnIa߃
7. GO(MS) No.248/13/LSGD XobXn 29.9.13 þ ]¥≠mw ]≤-Xn-bnse k_vkn-Unbpw _‘-s∏´ hnj-
b-ßfpw
8. GO(MS) No.243/12/LSGD XobXn 24.09.2012 þ kmt¶XnI ]cntim[\, kmt¶XnI A\paXn
kw_‘n® am¿KtcJ
9. t]mPIvSv t^md-߃ kw_-‘n-®p≈ am¿§-tcJ
ta¬∏-d™ \nb-a-߃, N´-߃, DØ-c-hp-Iƒ F∂nh ]men-®p amXta \n¿ΩmW ]hr-Øn-I-fpsS
Bkq-X-Ww, \n¿∆-lWw apX-em-bh \S-Ømhq. ]©m-b-Øv, ap\n-kn-∏m-en‰n acm-aØv N´-ß-fn¬ ]cm-
a¿in-°mØ kwK-Xn-I-fn¬ s]mXp-a-cm-aØv hIp-∏n¬ _m[-I-amb \nb-a-ßfpw N´-ßfpw ]men-t°-≠-
Xm-Wv. ta¬∏-d™ DØ-c-hp-I-fp-tSbpw N´-ß-fp-tSbpw ASn-ÿm-\-Øn¬ acm-aØv ]WnIsf kw_-
‘n®v Bh-iy-amb \n¿t±-i-߃, D]-tZ-i-߃ F∂nh Xt±i `cW ÿm]-\-Øns‚ `cWI¿Øm-
°ƒ°pw a‰v DtZym-K-ÿ¿°pw \n¿∆-lW GP≥kn-Iƒ°pw \¬tI≠ Npa-Xe Xt±i `cW ÿm]-
\-Ønse F©n-\o-b¿am-cp-tS-Xm-Wv.
6.4. acm-aØv ]hr-Øn-Iƒ ˛ ]pXnb kao-]\w
6.4.1 ]gb coXn
i. hnI-k-\-sa-∂m¬ tdmUv, sI´nSw, ]mew XpS-ßn-b-h-bpsS \n¿Ωm-W-am-sW∂ [mc-W.
ii. kaq-l-Øns‚ samØ-Øn-ep≈ kmaqlnI ˛ kmº-ØnI hnI-k\w e£y-am-°n-bn-cp-∂n-√.
iii. ]mtZ-in-Im-h-iy-ßfpw km[y-X-Ifpw kq£va-ambpw imkvXo-b-ambpw ]cn-K-Wn-®n-cp-∂n-√.
iv. hn`-h -e`yX ]cn-K-Wn-°msX ]hr-Øn-Iƒ Gs‰-SpØp
v. Ime-Xm-a-khpw AXp-aqew A[n-I-s®e-hp-I-fp-ap-≠mbn.
vi. P\-]-¶m-fnØ-tØmsSbmbn-cp-∂n√ ]hr-Øn-Iƒ Xocp-am-\n-°p-∂Xpw \n¿∆-lWw \S-Øp-∂Xpw
vii. Bkq-X-W-Øntem \n¿∆-l-W-Øntem kpXm-cy-X-bp-≠m-bn-cp-∂n-√.
viii. ^e-]-Z-amb tamWn-‰-dnwKv D≠m-bn-cp-∂n-√.
6.4.2. ]pXnb kao-]-\w, coXn
P\-Io-b-X, kpXm-cy-X, Imcy-£-aX F∂nh bmWv P\m-[n-]Xy A[n-Imc hntI-µoI-c-WØn s‚
ASn-ÿm\ ]am-W-ß-ƒ. \n¿ΩmW ]hr-Øn-I-fpsS Imcy-Ønepw Ch ]men-°-s∏-tS-≠-Xp-≠v. AXp-
sIm≠v Xmsg-]-dbpw ]Im-c-ap≈ ]pXnb kao-]-\-am-Wv hn`m-h\w sNbvXn-´p-≈Xv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw60
i. ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k\w Im¿jnI ˛ hymh-km-bnI taJ-e-bpsS hf¿®sb klm-bn-
°p∂Xpw kº-Øp¬]m-Z\w h¿≤n-∏n-°m≥ Ign-bp-∂-Xp-am-I-Ww.
ii. ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\-Øn-eqsS tkh-\ßfpsS hym]vXnbpw KpW-ta-∑bpw h¿≤n-∏n-
°m≥ Ign-b-Ww.
iii. P\-ß-fpsS Pohn-X-\n-e-hmchpw Pohn-X-Kp-W-ta-∑bpw Dd-∏m-°p-∂-Xn-\p-≈-Xm-bn-cn-°Ww GsXmcp
\n¿ΩmW ]hr-Ønbpw
iv. ]iv\w / Bhiyw hy‡-ambn Xncn-®-dn™ tijw ]ivv\ ]cn-lm-c-Øn\v / Bhiyw \nd-th-
‰p-∂Xn\v \n¿ΩmW ]hrØn A\n-hm-cy-am-sW-¶n¬ amXta AXv Gs‰-Sp-°m-hq.
v. `mhn-bnse Bh-iy-߃IqSn IW-°n-se-Sp-ØpsIm≠v Zo¿L-ho-£-W-tØmsSbmbn-cn-°Ww
GsXmcp \n¿Ωm-W-]-hr-Ønbpw Gs‰-Sp-t°-≠Xv
vi. ]Ir-Xn-hn- -h-ß-fpsS AanXNqjWw Hgn-hm°pwhn[w \n¿Æm-b-Im-h-iy-߃°p-th≠n amXta
\n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ Gs‰-Sp-°m-hq.
vii. ]Xo-£n-°p∂ bYm¿∞ ]tbm-P\w, krjvSn-°-s∏-Sp∂ BkvXn-sIm-≠v, t\Sm≥ Ign-bp-sa∂v
Dd-∏p-h-cp-Ønbpw XpS¿ \S-Øn∏v, kwc-£Ww, A‰-Ip-‰-]Wn F∂n-h-bv°p≈ kwhn-[m\w Hcp-
°nbpw amXta BkvXn-Iƒ krjvSn-°m-hq.
viii. ]cn-ÿn-Xn°v tZmjw hcmØ hn[Ønem-bn-cn°Ww \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ \n¿∆-ln-t°-
≠Xv.
ix. ka-b-_-‘n-X-ambn ]q¿Øn-bm-°m≥ Ign-bp-∂-Xm-bn-cn-°-Ww.
x. CS-°me hne-bn-cp-Øepw tamWn-‰dnwKpw Ah-tem-I-\hpw Dd-∏p-h-cp-Ø-Ww
6.4.3 ]pXnb kao-]\w˛F©n-\o-b¿am-cpsS IS-a
]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS s]mXp kao-]-\w, ImgvN-∏m-Sv, ap≥K-W-\-Iƒ F∂n-hbpw \n¿ΩmW ]hr-
Øn-I-fpsS Imcy-Øn-¬ kzoI-cn-®n-´p≈ ]pXnb kao-]-\hpw Dƒs°m-≠p-sIm-≠v, Ch-tbmSv \oXn
]pe¿Øpwhn[w Xt±i `cW ÿm]-\-ß-fnse \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ°v cq]w \¬IpI F∂Xv
F©n-\o-b¿am-cpsS IS-a-bm-Wv. Xmsg ]d-bp∂ Imcy-߃ ]tXyIw i≤n-°pI.
i. kaK \o¿Ø-S amÿ πm\ns‚ ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cn-°Ww aÆv Pe kwc-£W ]hr-Øn-
Iƒ ˛ Aßnßv H‰-s∏´ ]h¿Ø-\-ß-fm-Icp-Xv.
ii. D¬]m-Z-\hpw sXmgnepw hcp-am-\hpw h¿≤n-∏n-°p-∂-Xm-bn-cn-°-Ww D¬]m-Z\ taJe-bnse
GsXmcp \nt£]hpw.
iii. Pe-tk-N-\-an-√mbva Hcp ]iv\-ambn \ne-\n¬°p-∂n-SØp-amXw Pe-tk-N\ ]cn-]m-Sn-Iƒ Gs‰-
Sp-°p-I. GsXmcp Pe-tk-N\ t]mPIvSpw bYm¿∞ Pe-hn-X-cWw \S-Øp-∂-Xn-\p-≈-Xm-bn-cn-
°Ww.
iv. \ne-hn-ep≈ BkvXn-Iƒ IW-°n-se-SpØv Ah-bpsS ]c-am-h[n D]-tbmKw Dd-∏p-h-cp-Ønb
tijw Bh-iy-sa-¶n¬ amXw ]pXnb BkvXn-Iƒ krjvSn-°p-I.
v. tkh\ taJ-e-bn¬ krjvSn-°p∂ GsXmcp BkvXnbpw \ne-hn-ep≈ tkh\Øns‚ hym]vXn
h¿≤n-∏n-°p-∂-Xnt\m As√-¶n¬ tkh-\-ßfpsS KpW-ta∑ h¿≤n-∏n-°p-∂-Xnt\m Bbn-cn-°Ww.
vi. kmt¶-XnI hnZybpsS A\p-tbm-Py-X, ]mtbm-KnIX F∂nh Dd-∏m-°mØ Hcp \n¿ ΩmW
]hr-Ønbpw Gs‰-Sp-°m-Xn-cn-°p-I.
vii. krjvSn-°-s∏-Sp∂ BkvXn-I-fpsS kwc-£-Ww, XpS¿\S-Øn-∏v, A‰-Ip‰ ]Wn XpS-ßnbh Dd∏m°n
amXw \n¿ΩmW ]hr-Øn-Iƒ \S-Øp-I.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw61
viii. ]tZ-inI hn`-h-߃, Adn-hp-Iƒ, sshZKv[yw F∂nh ]c-am-h[n D]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-I.
ix. sNehp Ipd™ kmt¶-XnI hnZy / \n¿ΩmW coXn D]-tbm-K-s∏-Sp-ØpI
x. e£yw ssIh-cn-°m≥ Bhiy-amb F√m ]hr-Øn-Ifpw t]mP-IvSn¬ Dƒs∏-Sp-Øp-I, mKnIamb
]hr-Øn-Iƒ Gs‰-Sp-°m-Xn-cn-°p-I.
xi. aXn-bmb Pe-tkm-X v Dd-∏p-h-cp-ØmsX IpSn-sh≈ hnX-cW t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°m-Xn-
cn°p-I.
xii. IW-IvSn-hn‰n πm\ns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ amXw tdmUv hnI-k\ t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°p-I.
xiii. kmaq-lnI ]mcn-ÿn-XnI BLmXw ]cn-tim-[n®p amXw t]mPIvSv Xøm-dm-°pI
6.5 Bkq-XW ]Inb
6.5.1 hntI-µo-Ir-Xm-kq-X-W-Øn¬ Xøm-dm-°p∂ ]≤-Xn-I-tfmfw ][m\yw ]≤Xn Xøm-dm-°p∂ ]In-
b-bv°pap≠v. \nb-Xhpw \oXn]q¿∆-I-hp-amb ]In-b-bn-eqsS P\-]-¶m-fnØw Dd-∏p-h-cp-Øm\pw
]≤Xn-bpsS kpXm-cy-Xbpw Imcy-£-a-Xbpw h¿≤n-∏n-°m\pw IgnbWw. AXn\p Ign-b-W-sa-¶n¬
]In-b-bn¬ ]¶m-fn-I-fm-Ip∂h¿°v AXns‚ bp‡nbpw ][m-\yhpw t_m[y-s∏tS-≠-Xp-≠v.
6.5.2 ]In-b-bpsS bp‡n, ][m-\yw
P\-ßsf Bkq-X-W-Øn¬ ]¶m-fn-I-fm-°p-∂-Xn-eqsS amXta ]mtZ-in-Im-h-iy-߃, ]iv\-߃,
km[y-X-Iƒ, hn`h-߃, Adn-hp-Iƒ, ÿnXn-hn-hc IW-°p-Iƒ apX-em-bh icn-bmbn Is≠-Øm≥
Ignbq. P\-߃ ]¶m-fn-I-fmbn Xøm-dm-°p∂ ]≤-XnIƒ Ah-cn¬ DS-a-ÿXmt_m[w D≠m-°p-hm\pw
\n¿∆-l-W-Øn-epw tamWn-‰-dnw-Knepw XpS¿\-S-Øn-∏nepw Ah-cpsS ]¶m-fnØw Dd-∏p-h-cp-Øp-hm\pw
klm-bn°pw. CXv ]≤-Xn-bpsS kpXm-cy-Xbv°pw Imcy-£-a-Xbv°pw CS-bm-°p-∂p. Kma-k`/hm¿Uv
k`, tðv tlmƒU¿ N¿®-Iƒ, hnI-k\ skan-\m¿ F∂n-h-bn-eqsS Bkq-X-W-Ønse P\-]¶mfnØw
km[y-am-°p-∂p.
]≤Xn Xøm-dm-°p-tºmƒ hnhn[ hnI-k\ taJ-e-I-fn¬ \nc-h[n hnZ-Kv[-tcbpw k∂≤ ]h¿Ø-I-
tcbpw Bkq-X-W-Øn¬ t\cn v ]¶m-fn-I-fm-°p-∂-Xn\p≈ kwhn-[m-\-amWv h¿°nwKv Kq∏p-Iƒ. AhbpsS
Imcy-£-a-amb ]h¿Ø-\-ØneqsS ]≤Xn Xøm-dm-°p-∂-Xnse Nn´bpw ]≤-XnbpsS KpW-ta-∑bpw Dd-
∏p-h-cp-Øm-\mIpw. aq≥h¿j sNe-hp-I-fpsS hni-Zmw-i-ßfpw IcSv t]mPIvSv \n¿t±ißfpw A®-Sn®v
Kma-k-`bn-¬/hm¿Uv k`bn¬ \¬Ip-I, IcSv ]≤XntcJ A®Sn®v hnI-k\ skan\m-dn¬ hnX-cWw
sNøp-I, A¥na ]≤-Xn-tcJ ]kn-≤o-I-cn-°pI F∂nh hgn ]≤-Xn-bpsS kpXm-cyX Dd-∏p-h-cp-Øm\pw
P\-ß-fpsS Adn-bm-\p≈ Ah-Imiw kwc-£n-°-m\pw Ign-bp-∂p.
6.5.3 Bkq-XW \S-]-Sn-Ifpw F©n-\o-b¿am-cpsS Npa-X-e-Ifpw
6.5.3.1 h¿°nwKv Kq∏p-I-fpsS ]p\:kwLm-S\w
]≤Xn Bkq-X-W-hp-ambn _‘-s∏´ ]h¿Ø-\-ß-fpsS 80- 90 iX-am-\hpw \nd-th-t‰-≠Xv `cW
kan-Xn-bpsS \n¿t±-im-\p-k-cWw h¿°nwKv Kq∏p-I-fm-Wv. AXp-sIm-≠p-Xs∂ AXn-\p≈ tijn, k∂-
≤X, sshZ-Kv[yw, ]h¿Øn-°m-\p≈ kabw F∂nh D≈-hsc Is≠Øn h¿°nwKv Kq∏n-te°v \n¿t±-
in-°pI F∂Xv h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-\-dpsS Npa-X-e-bm-Wv. Hmtcm ]tZ-iØpw e`y-am-Im-\n-S-bp≈
F√m F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv[scbpw Is≠Øn h¿°nwKv Kq∏p-I-fn¬ AwK-ß-fm-°p-∂-Xn-\p≈ ]cn-
iaw Xt±i kzbw-`cW ÿm]-\-ß-fnse F©n-\o-b-¿am¿ sNtø-≠-Xm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw62
6.5.3.2 Ãm‰kv dnt∏m¿´v Xøm-dm-°¬
Hmtcm h¿°nwKv Kq∏pw AXmXv hnI-k\ taJ-e-bpsS Hcp Ãm‰kv dnt∏m¿´v Xøm-dm-t°-≠-Xp-≠v.
Ign™Ime ]≤Xn ]h¿Ø-\-߃ hne-bn-cp-Øn taJ-e-bpsS C∂sØ Ah-ÿ, sh√p-hn-fn-Iƒ, km[y-
X-Iƒ, \n¿t±-i-߃ F∂nh AS-ßp-∂-Xm-bn-cn-°Ww Ãm‰kv dnt∏m¿´v. kaK ]cn-]m-Snbpw IcSv
t]mPIvSv \n¿t±-i-ßfpw _‘-s∏´ h¿°nwKv Kq∏v apt∂m´p hbvt°-≠Xv Cu dnt∏m¿´n-eq-sS-bm-Wv.
Hmtcm h¿°nwKv Kq∏pw Xøm-dm-°p∂ Ãm‰kv dnt∏m¿´n-te°v Bh-iy-amb, acm-aØv ]hr-Øn-I-fp-
ambn _‘-s∏´ hnh-c-߃ IrXy-X-tbmSpw ÿnXn hnh-c- I-W°p-I-fpsS ASn-ÿm-\-Ønepw bYm-k-
abw AXmXv h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-\¿am¿°v e`y-am-t°≠ Npa-Xe F©n-\o-b-dnwKv hn`m-K-Øn-\m-Wv.
ap≥h¿j ]≤-Xn-bn-epƒs∏-Sp-Øn-bXpw F∂m¬ \S-∏m-°m≥ Ign-bm-Xn-cp∂Xpamb acm-aØv ]hr-Øn-
Isf kw_-‘n®pw, ]hrØn Bcw-`n®v ]q¿Øn-bm-°m≥ Ign-bmØ acm-aØv ]hr-Øn-Isf Ipdn®pw
kq£v-a-amb hne-bn-cp-ج F©n-\o-b¿ \S-tØ-≠-Xp-≠v. Cu hne-bn-cp-Ø-ens‚ ASn-ÿm-\-Øn¬
Bh-iy-amb hnh-c-߃ a‰v h¿°nwKv Kq∏p-Iƒ°v F©n-\o-b¿ \¬tI-≠-Xp-am-Wv. IqSmsX h¿°nwKv
Kq∏v I¨ho-\¿am-cmbn ]h¿Øn-°p∂ F©n-\o-b¿am¿ _‘-s∏´ taJ-e-bpsS IrXy-amb Ãm‰kv
dnt∏m¿´v Xøm-dm-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-Wv.
Ãm‰kv dnt∏m¿´v Xøm-dm-°p-∂-Xns‚ apt∂m-Sn-bmbn Xt±i `cW ÿm]-\-Ønse F©n-\o-b¿ /
F©n-\o-b¿am¿ Xt±i cW ÿm]-\-Øns‚ DS-a-ÿ-X-bn-ep≈ apgp-h≥ BkvXn-I-sfbpw kw_-‘n®
Hcp dnt∏m¿´v Xøm-dm°n h¿°nwKv Kq∏p-I-fpsS s]mXp-tbm-K-Øn¬ Ah-X-cn-∏n-°Ww. Hmtcm BkvXn-
bp-tSbpw C∂sØ Ah-ÿ, D]-tbm-Kw, ]tbm-P-\w, \S-Øn-∏v, kwc-£-Ww, \ne-\n¬°p∂ ]iv\-ß-
ƒ F∂nh Dƒs∏-Sp-∂-Xm-bn-cn-°Ww Cu dnt∏m¿´v.
6.5.3.3 tðv tlmƒU¿ N¿®-Iƒ
Ãm‰kv dnt∏m¿´v Xøm-dm-°nb tijw AXns\ an\p-°n-sb-SpØv Ip‰-a-‰-Xm-°p-∂-Xn-\p-th-≠n (-b-
Ym¿∞ ]iv\w/Bhiyw hy‡-ambn Xncn-®-dn-bm\pw hn`h km[y-X-I-fpw, hnPb km[y-X-Ifpw a\- n-
em°n kaK ]cn-]m-Sn-Ifpw t]mP-IvSp-Ifpw Xøm-dm-°p-∂-Xn\pw Ign-bpw-hn-[w) AXXv taJ-e-bp-ambn
_‘-s∏ v ]h¿Øn-°p∂ ][m\ hy‡n-Ifpw k∂≤˛kmaqlnI _lp-P\ kwL-S-\-I-fp-ambn (I¿j-
I¿, I¿jI kwL-S-\-Iƒ, I¿jI sXmgn-emfn kwL-S-\-Iƒ, hyh-kmb kwcw-`-I¿, ]n.-Sn-.F-Iƒ,
Bkv]Xn amt\-Pvsa-‚ v IΩn-‰n-Iƒ, ÿm]\ ta[m-hn-Iƒ, F.-Un.-Fkv./kn.-Un.-Fkv mc-hm-ln-Iƒ, hnhn[
Atkm-kn-tb-j-\p-Iƒ XpS-ßn-b-h) N¿®-Iƒ \S-tØ-≠-Xp-≠v. CØcw N¿®-I-fn¬ Xt±i cW ÿm]-
\-Ønse F©n-\o-b¿am¿ ]s¶-Sp-Øv acm-aØv ]hr-Øn-I-fp-ambn _‘-s∏´ Imcy-ßfn¬ hni-Zo-I-
cWw \¬tI-≠-Xm-Wv.
6.5.3.4 Kma-k`/hm¿Uv k`m tbmK-߃
ap≥h¿j ]≤-Xn-bpsS hne-bn-cp-ج dnt∏m¿´v sNe-hns‚ hni-Zmw-i-߃, hcpw h¿ jw \S-∏m-
°m≥ Dt±-in-°p∂ t]mP-IvSp-I-fpsS hnh-c-߃ F∂nh N¿®-Iƒ°pw hne-bn-cp-Ø-en-\p-ambn A®-
Sn®v hnX-cWw sNbvXp-sIm-≠mWv Kma-k`/ hm¿Uvk`m tbmK-߃ \S-Øp-∂-Xv. Cu tbmK-ß-fn¬
F©n-\o-b¿amcpsS ]¶m-fnØw AXym-h-iy-am-Wv. AXmXv ]tZ-iØv \S-∏m-°n-bXpw \S-∏m-°m-\p-t±-in-
°p-∂-Xp-amb acm-aØv ]Wn-Isf kw_-‘n®v P\-ßsf t_m[ys∏SptØ≠ DØ-c-hm-ZnXzw F©n-\o-
b¿amcptS-Xm-Wv. Imc-Ww- F-Ãn-ta‰v Xøm-dm-°p-∂Xpw ]hr-Øn-I-fpsS ta¬t\m´w \S-Øp-∂Xpw ]hrØn
\S-Øn-b-h¿°v ]Ww \¬Ip-∂-Xn-\mbn _n¬ Xøm-dm°n \¬Ip-∂-Xp-sa√mw F©n-\o-b¿amcmWv.
tªm°v˛Pn√m ]©m-b-Øp-I-fpsS Imcy-Øn¬ kam\ tbmK-ß-fn¬ F©n-\o-b¿am¿ ]s¶-SpØv Hmtcm
Xt±i `cW ÿm]-\- ]cn-[n-bnepw \S-Ønb/\-S-∏m-°n-s°m-≠n-cn-°p∂ ]hr-Øn-Isf kw_-‘n-®
hni-Zo-I-cWw \¬tI-≠-Xm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw63
6.5.3.5 IcSv ]≤XntcJ Xøm-dm-°¬
hnI-k\ skan-\m-dn¬ hnX-cWw sNøp-∂-Xn-\mbn Hmtcm Xt±i `cW ÿm]-\-hpw IcSv ]≤Xn
tcJ A®-Sn-t°-≠-Xp-≠v. Hmtcm taJ-e-bp-tSbpw Ahÿmhni-I-e\hpw AXmXv taJ-e-I-fn¬ Gs‰-
Sp°m-\p-t±-in-°p∂ t]mP-IvSp-I-fpsS hni-Zmw-i-ßfpw Ah-bpsS bp‡nbpw IcSv ]≤Xn tcJ-bn¬
D≠m-bn-cn-°-Ww. IcSv ]≤Xn tcJ-bn¬ tN¿t°≠ acm-aØv ]Wn-I-fp-ambn _‘-s∏´ (D-Zm. Pe-tkN-
\w, aÆv˛Pe-kwc-£Ww, IpSn-sh-≈w, amen\y kwkvI-c-Ww, ipNn-Xzw, ]m¿∏n-Sw, sshZyp-Xn. KXm-K-
Xw, sI´nS \n¿ΩmWw XpS-ßn-b-h) hnh-c-߃ IcSv ]≤-Xn-tcJ Xøm-dm-°p∂ tIm¿ Kq∏n\v bYm-k-
abw \¬tI≠ Npa-Xebpw F©n-\o-b¿am¿°p-≠v.
6.5.3.6 hnI-k\ skan-\m¿
Xt±i `cW ÿm]-\-sØ Hcp Bkq-XW bqWn-‰mbn I≠p-sIm≠v hnI-k\ ImgvN-∏m-Spw \b-k-
ao-]-\-hpw hnI-k\ X¥hpw ap≥KW-\-Ifpw N¿® sNøp-∂-Xn-\mbn Hmtcm Xt±i `cW ÿm]-\-hpw
hnI-k\ skan-\m¿ \S-tØ-≠XmWv. Hmtcm hnI-k-\-ta-J-e-bp-tSbpw ka-K-ImgvN-∏mSpw t]mPIvSv
\n¿t±-i-ßfpw skan-\m-dn¬ N¿®°v hnt[-b-am-°Ww. IcSv ]≤Xn tcJ-bn¬ \n¿t±in-®n-´p≈ acm-
aØv ]Wn-I-fpsS Bh-iy-I-X, bp‡n, A\p-tbm-Py-X, kmt¶-XnI £a-X, ]mtbm-Kn-IX F∂nh skan-
\m-dn¬ hni-Zo-I-cn-t°≠ DØ-c-hm-ZnXzw Xt±i `cW ÿm]-\-Ønse F©n-\o-b¿am¿°p-≠v. AXn-
\m¬ hnI-k\ skan-\m-dn¬ F©n-\o-b¿am¿ \n¿_-‘-ambpw ]s¶-Sp-°Ww.
6.5.3.7 t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°¬
Bkq-XW ]In-b-bnse hfsc ][m\s∏´ ]h¿Ø-\-am-Wv t]mP-IvSv Xøm-dm-°¬. AXmXv hnjb
taJ-e-bnse t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-t°≠Xv _‘-s∏´ h¿°nwKv Kq∏p-I-fm-Wv. ]tXyI hn`m-K-߃°v
th≠n Xøm-dm-°p∂ t]mP-IvSp-Iƒ B hn`m-K-߃°v t\cn´v ]tbm-P\w e`n-°p-∂-XmtWm F∂v
AXmXv hn`m-K-߃°p th≠n-bp≈ h¿°nwKv Kq∏p-Iƒ Dd∏phcp-tØ-≠-Xm-Wv. t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-
dm-°p∂-Xn¬ _‘-s∏´ h¿°nwKv Kq∏v I¨ho-\¿°v hy‡n-]-c-amb DØ-c-hm-ZnXzw D≠mbncn-°p-∂-
Xm-Wv.
]iv\w ]cn-l-cn-°p-∂-Xn-\p-th≠n/Bhiyw \nd-th-‰p-∂-Xn-\p-th-≠n-bp-≈-Xm-bn-cn-°Ww t]mP-IvSp-Iƒ.
Hcp kaK ]cn]mSn-bpsS LS-I-am-bn´mbn-cn-°Ww Hmtcm t]mP-IvSpw Xøm-dmt°≠Xv. e£yw, ]h¿Ø-
\-߃, KpW-t`m-‡m-°ƒ, KpW-t`m‡r ]tZ-iw, Ime-]-cn[n F∂nh IrXy-ambn \n¿Æ-bn-®n- p-≠m-I-
Ww. Gs‰-Sp-°p∂ Hmtcm t]mP-IvSnt‚bpw kmt¶-XnI ˛ kmº-ØnI £a-X-bbpw kmaqlnI ]k-
‡nbpw Dd-∏p-h-cp-Øn-bn-cn-°-Ww. AXmXv taJ-e-bn¬ sshZ-Kv[y-ap-≈-h¿°p amXta ta¬∏-d™ coXn-
bn-ep≈ t]mPIvSv Xøm-dm-°m≥ Ign-bq.
t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-t°≠Xv \n›-bn-°-s∏´ t^md-Øn-em-bn-cn-°-Ww. tImf-ßfpw I≈n-Ifpw
\ndbv-°-e√ t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°¬. hkvXp-X-Iƒ a\- n-em-°nbpw Bh-iy-amb ÿnX-hn-h-c-I-W-
°p-Ifpw a‰p hnh-c-ßfpw tiJ-cn®pw Ah-iykµ¿`-ß-fn¬ C≥sh-Ãn-tK-j≥ \S-Ønbpw acm-aØv
]Wn-I-fpsS Imcy-Øn¬ FÃn-ta‰v Xøm-dm-°nbpw kmt¶-XnI kmº-ØnI hi-߃ a\- n-em-°nbpw
amXta t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°mhq. kwbp‡ t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°ptºmƒ, B t]mP-IvSn¬
GsX√mw Xcw ]h¿Ø-\-߃ Dƒs∏-Sp-∂p-thm, AXp-ambn _‘-s∏´ F√m h¿°nwKv Kq∏p-Ifpw
tN¿∂m-bn-cn-°Ww AØcw t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-t°≠-Xv. Hmtcm h¿jhpw sNøm-\p-t±-in-°p∂
]h¿Ø-\-߃ ]tXyIw th¿Xn-cn®v ImWn-®pw, Hmtcm h¿jhpw hn\n-tbm-Kn-t°≠ XpI ]tXyIw
ImWn-®p-am-bn-cn-°Ww _lp-h¿j t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dmt°≠-Xv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw64
t]mPIvSv t^mdØn¬ tImUpIfmWv FgptX≠Xv F∂Xn\m¬ tImUv _p°n¬ \n∂pw icnbmbXpw
A\ptbmPyambXpamb tImUpIƒ i≤tbmsS Is≠Øn FgpXWw. t]mPIv‰ns‚ ]n‚ v Hu´v,
Iºyq´¿/]n‚dn¬ \n∂v e`n®m¬ tImUv tcJs∏SpØnbXn¬ sX‰v ]‰nbn´pt≠m F∂v ]tXyIw
t\m°Ww.
Xmsg ]d-bp∂ Imcy-߃ IqSn t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°ptºmƒ i≤n-t°-≠-Xp-≠v.
i. Xt±i `cW ÿm]-\-Øns‚ Npa-X-e-bn¬ Dƒs∏-Sp∂ Imcy-߃°v amXta t]mP-IvSp-Iƒ
Xøm-dm-°mhq.
ii. ]≤Xn Bkq-XW am¿K-tc-Jbnse \n_-‘-\-Iƒ°-\p-kr-X-ambn´mbn-cn-°Ww t]mP-IvSp-Iƒ
Xøm-dmt°≠Xv.
iii. Hmtcm hnjb taJ-e-bn-tebpw ]tXyI \n_-‘-\-Iƒ a\- n-em-°n- amXta AXmXv taJ-e-
bnse t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°mhq.
vi. AXmXv hn`m-K-Øn\v _m[-I-amb \n_-‘-\-Iƒ a\- n-em-°n- amXta AØcw hn`m-K-߃°p-
th-≠n-bp≈ t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°mhq.
v. Xt±i cW ÿm]-\-Øns‚tbm k¿°m-cn-s‚tbm DS-a-ÿ-X-bne√msX BkvXn-Iƒ krjvSn-
°p-Itbm Xt±i `cW ÿm]-\-Øns‚/k¿°m-cns‚ ÿm]-\-߃°-√msX BkvXn-Iƒ
hnX-cWw sNøp-Itbm sNøp-∂p-sh-¶n¬ k_vknUn/[\-k-lmb \n_-‘-\-Iƒ ]men-®n-cn-
°-Ww.
vi. t]mP-IvSp-Iƒ°v AS-¶¬ ]cn[n \n›-bn-®n-´p≈ Xt±i `cW ÿm]-\-ßfpsS t]mP-IvSp-
Iƒ°v \n›-bn® AS-¶¬ ]cn[n ]men-®n-cn-°-Ww.
vii. Ce-IvSn-kn‰n t_m¿Uv, hm´¿ AtXm-dn-‰n, Pe-tk-N\ hIp∏v F∂n-h-bpsS \ne-hn-ep≈ kvIoap-
I-fp-ambn _‘-s∏´ ]h¿Ø-\-߃ Gs‰-Sp-°p-∂p-sh-¶n¬ ap≥Iq´n A\p-aXn hmßn-®n-cn-°-
Ww.
viii. Pe-tk-N-\, Ip-Snsh≈ t]mP-IvSp-Iƒ°v KpW-t`m‡r hnlnXw e`y-amIpw F∂v Dd-∏p-h-cp-
Ønbn-cn-°-Ww.
ix. ZmcnZy \n¿Ωm¿÷-\w. Du¿÷w, Btcm-Kyw, ipNnXzw F∂n-h-bv°mbn ]tXyIw anj-\p-Iƒ
D≈-Xn-\m¬ Cu taJ-e-bnse ]h¿Ø-\-ß-ƒ _‘-s∏´ hIp∏pIfp-ambn/GP≥kn-I-fp-ambn
Btem-Nn®v Xøm-dm-°-Ww.-
F√m h¿°nwKv Kq∏p-I-fp-ambn _‘-s∏´v \n¿ΩmW ]hr-ØnIƒ D≠m-Ip-sa-∂-Xn-\m¬
t]mPIvSv Xøm-dm-°p∂ L´-Øn¬ F©n-\o-b¿am-cpsS Npa-Xe Hcp h¿°nwKv Kq∏n¬ amXw
HXpßn \n¬°p∂-X-√. t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-°p-∂-Xn-\p-th≠ kmt¶-XnI klmbw F√m
h¿°nwKv Kq∏p-Iƒ°pw -F©n-\o-b¿am-¿ \¬In-bn-cn-°-Ww. acm-aØv ]hr-Øn-I-fpsS Imcy-Øn¬
FÃn-ta-‰v (d^v tImÃv/hni-Z-amb FÃn-ta-‰v) Xøm-dm-°nb tijhpw πm‚ v, sajn-\dn F∂nh
Bh-iy-amb kwK-Xn-bn¬ Ah-bpsS kmt¶XnI hni-Zmw-i-߃ Xøm-dm-°nb tijhpw amX-am-
bn-cn-°Ww t]mP-IvSp-Iƒ Xøm-dm-t°≠-Xv. FÃn-ta‰pw t]mPIvSpw XΩn¬ ]c-kv]cw s]mcp-
Ø-s∏-SmØ Ahÿ Hcn-°epw D≠m-Im≥ ]mSn-√. AXn\v Ign-b-W-sa-¶n¬ FÃn-ta‰v Xøm-dm-
°p∂ F©n-\o-b¿am¿ t]mPIvSpw hy‡-ambn a\- n-em-°n-bn-cn-°-Ww.
6.5.3.8 ]≤Xn°v A¥na cq]w \¬I¬
]Xn-s\m∂mw ]≤-Xn-bpsS s]mXp ImgvN-∏m-Sp-Iƒ, ap≥K-W-\-Iƒ F∂n-hbpw hnI-k\ skan-\m¿
\n¿t±-i-ßfpw Dƒs°m-≠mWv ]≤Xn Xøm-dm-°n-bn-´p-≈-sX∂pw Gs‰-Sp-°m-\p-t±-in-°p∂ t]mP-IvSp-
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw65
Iƒ A\nhmcyhpw A\p-tbm-Py-h-pw \n_-‘-\-Iƒ ]men-®p-≈-hbpw BsW∂v cW kan-Xn°v Dd-∏p-h-
cp-Øp-∂-Xn-\mbn Hmtcm Ãm≥UnwKv IΩn-‰nbpw _‘-s∏´ h¿°nwKv Kq∏p-Ifp-ambn ]hrØn, t]mP-
IvSp-Iƒ F∂nh kw_-‘n®v hni-Z-amb N¿®-Iƒ \S-Ø-Ww. Gs‰-Sp-°m-\p-t±-in-°p∂ acm-aØv ]Wn-
I-fpsS A\n-hm-cyX, A\p-tbm-Py-X, kmt¶-XnI £a-X, ]mtbm-KnIX aqX-em-bh Cu L -Øn¬ t_m[y-
s∏-Sp-tØ≠ Npa-Xe -F©n-\o-b¿am-cptS-Xm-Wv.
6.5.3.9 `cW kanXn AwKo-Imcw
Ãm≥UnwKv IΩn-‰n-I-fp-tSbpw πm≥ IΩn-‰n-bp-tSbpw kq£va ]cn-tim-[-\bv°pw hne-bn-cp-Ø-en\pw
tijw `cW kanXn ]≤-Xn \n¿t±-i-Øn\pw t]mP-IvSp-Iƒ°pw AwKo-Imcw \¬Ip-∂p. `cW kanXn
Bh-iy-s∏-Sp-I-bm-sW-¶n¬ Cu tbm-K-Øn¬ ]s¶-SpØv Bh-iy-amb hni-Zo-I-c-W-߃ \¬Im≥ -F©n-
\o-b¿am-¿ _m[y-ÿ-cm-Wv.
6.5.3.10 ]≤Xn ]cn-tim-[-\, hne-bn-cp-ج
Xt±i `cW ÿm]-\-߃ Xøm-dm-°nb ]≤Xn \n¿t±-i-ßfpw t]mP-IvSp-Ifpw hne-bn-cpØn Pn√m
Bkq-XW kan-Xn°v ip]m¿i ka¿∏n-°-Ww. Hmtcm Xt±i `cW ÿm]-\-hpw Xøm-dm-°n-bn-´p≈
\n¿ΩmW t]mP-IvSp-Iƒ. kmt¶-Xn-I-£-a-X-bp-≈Xpw ]tbm-Kn-I-hp-am-sW∂pw ]hrØn \S-Øp-∂-Xn-
eqsS ]Xo-£n-°p-∂- bYm¿∞ ]tbm-P\w e`y-am-Ip-sa∂pw Dd-∏m-t°-≠Xv \n¿-∆-lW DtZym-K-ÿ-
cmb F©n-\o-b¿am-cmWv. Xøm-dm°nb t]mP-IvSp-I-fnse t]mcm-bva-Ifpw ]cn-an-Xn-Ifpw ]cn-l-cn®p
\¬tI-≠Xpw Ah-cpsS Npa-X-e-bm-Wv.
6.5.3.11 Pn√m Bkq-XW kanXn AwKo-Imcw
tae-]-tZym-K-ÿ≥]cn-tim-[-\bpw hne-bn-cp-Øepw \SØn ip]m¿i sNøp∂ ]≤-Xnbpw t]mP-
IvSp-Ifpw Pn√m Bkq-XW kan-Xn-bpsS ]cn-tim-[-\bv°pw hne-bn-cp-Ø-en\pw tij-amWv AwKo-
Imcw \¬Ip-∂-Xv. Pn√m Bkq-XW kan-Xn-bn¬ FIvkv H^otjym tPmbn‚ v I¨ho-\¿am-cm-bn-
´p≈ F©n-\o-b-¿am¿ Pn√m Bkq-XW kan-Xn°v C°m-cy-Øn¬ Bh-iy-amb \n¿t±-i-ßfpw kmt¶-
XnI D]-tZ-ißfpw \¬tI-≠-XmWv.
6.6 Xt±i `cW ÿm]-\-ßfpw F≥Pn-\o-b¿am-cpambp≈ _‘w
GI-tZiw 60-70% ]Whpw hn\n-tbm-Kn-°p-∂Xv acm-aØv ]hrØn-Iƒ°m-b-Xn-\m¬ ]Wn-bpsS
KpW-\n-e-hmcw, Imcy-£-a-X, kpXm-cy-X, F∂n-h-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cn°pw P\-߃ apJy-
ambpw ]mtZ-in-Im-kq-X-W-sØbpw ]mtZ-inI `c-W-tØbpw hne-bn-cp-Øp-I. F©n-\o-b¿am-
cpsS Npa-X-e-Iƒ \n¿∆-ln-°p-∂-Xn-\p≈ ASn-ÿm\ kuIcy-߃ (Hm-^o-kv, tS∏v, seh-enw-Kv-
C≥kv-Sp-sa‚ v, bmXm-ku-Icyw XpS-ßnbh) sNbvXp-sIm-SpØv Ah-cpsS tkh\w ^e-]-Z-ambn
D]-tbm-K-s∏-Sp-Øm≥ `cW kan-Xnbpw, ]mtZ-inI `c-W -kw-hn-[m-\-tØmSv ]c-am-h[n kl-I-cn-
°m≥ F©n\o-b¿amcpw Xøm-dm-IWw. Xmsg ]d-bp∂ ASn-ÿm\ XXz-߃ ]men-°-s∏-S-Ww.
`cW kan-Xn-bmWv A[n-Imc ÿm\w.
• A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-sa-∂m¬ P\m-[n-]Xy A[n-Imc hntI-µo-I-c-W-amWv. A[n-Imcw P\-
߃°m-Wv.
• DtZym-K-ÿ¿ c-W-k-an-Xn°v Iogn¬, cW kan-Xn-bpsS \nb-¥-W-Øn\v hnt[-b-ambn ]h¿Øn-
t°-≠-hcm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw66
• Xocp-am-\-sa-Sp-°m-\p≈ A[n-Imcw `cW kan-Xn-°m-Wv. F∂m¬ s]m-^j-W¬, kmt¶-XnI
Imcy-ß-fn¬ _‘-s∏´ hnZ-Kv[-cpsS D]-tZiw tXSn-bn-cn-°-Ww.
• icnbpw \nb-a-]-c-hp-amb D]-tZiw \¬Im≥ DtZym-K-ÿ¿ _m[y-ÿ-cm-Wv.
• DtZym-K-ÿ-cpsS s]m-^-jW¬˛kmt¶-XnI sshZKv[ysØ `c-W-k-anXn tNmZyw sNø-cpXv.
• ]c-kv]c hnizm-khpw ]c-kv]c _lp-am-\hpw ]men-°m≥ P\-]-Xn-\n[n-Ifpw DtZym-K-ÿcpw
_m[y-ÿ-cm-Wv.
]mtZ-inI `c-Whpw
ASn-ÿm\ kuIcy hnI-k-\hpw67
Note :Blank page 22, 42