Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
HSN 2012
Project De Speling Genk
De drijvende kracht van boeken
in een taalbeleidsproject
DOEL VAN DEZE PRESENTATIE
inzicht in de werkende factoren van een geslaagd taalbeleidsproject
inzicht in het realiseren van een krachtige taalleeromgeving door het werken met boeken
ideeën en praktijkvoorbeelden meegeven waar jullie mee aan de slag kunnen
HET PROJECT
DE START
project loopt sinds september 2008 rond Taal en Diversiteit in de Scholengemeenschap De Speling in Genk
doel = verbeteren van de mondelinge taalvaardigheid van kleuters. Daartoe wordt de nadruk gelegd op het realiseren van een krachtige taalleeromgeving en het omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas
hoe? via opleiding schoolinterne coaches die op hun beurt teams en individuele leerkrachten begeleiden, en door het betrekken van verschillende actoren
HET PROJECT
SCHOOLJAAR 2012-2013
doel = verbeteren van de mondelinge taalvaardigheid en het versterken van de geletterde ontwikkeling van kleuters en kinderen in het eerste leerjaar. Daartoe wordt de nadruk gelegd op het realiseren van een krachtige taalleeromgeving en het omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas
hoe? via opleiding schoolinterne coaches die op hun beurt teams en individuele leerkrachten begeleiden, en door het betrekken van verschillende actoren + inzetten op het realiseren van een krachtig taalbeleid voor de hele school
Taalbeleid?
Taalbeleid is
de structurele en strategische poging
van een schoolteam
om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen
met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van
hun onderwijsresultaten.
Geletterdheid?
Geletterdheid is de kennis en vaardigheid die nodig is om via schriftelijke communicatie te communiceren en informatie te verwerken, de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan en de vaardigheid voor het gebruik van ICT. (Van den Branden, 2010, p.46)
Een krachtige geletterde omgeving
Acties op de scholen
ACTIES AANTAL SCHOLEN
taal de hele dag IIIIII
kringgesprek in kleine kring IIIIII
Onthaal IIIIII
interactief vertellen IIIIII
herhaald vertellen IIIIIIIIIII
Verteltafel IIIIIIII
Meespelen IIIIIIIIIII
Kindvolgsysteem IIIII
hoeken verrijken IIIII
De populariteit van acties met boeken
fysiek tastbaar
Fullan (2008): the meaning of educational change = om op leerlingniveau echt winst te boeken moeten doelen op leerkracht- en schoolniveau aansturen op:
verandering van materialen- en bronnengebruik
verandering van overtuigingen
verandering van praktijken
ondersteuning op mentaal, inhoudelijk en praktisch vlak
De populariteit van acties met boeken
Leraren zijn pas in staat nieuwe ideeën in te voeren als er wordt uitgegaan van hun competentie, motivatie en betrokkenheid (Meijer en Stevens, 1997).
Aspecten die motivatie voor verandering positief beïnvloeden
Ik weet wat ik concreet wil leren en zie de betekenis ervan in.
Ik geloof dat ik de nodige kennis, ervaring en vaardigheden heb.
Ik voel me gerespecteerd als persoon door mijn omgeving.
Ik ontvang de nodige hulp en ondersteuning.
Ik heb een goed zicht op de vooruitgang en op de resultaten.
Ik krijg erkenning.
INHOUDELIJKE BOUWSTENEN
Doctoraatsonderzoek Machteld Verhelst (2001)
op natuurlijke wijze
veel en begrijpelijk taalaanbod
motivatie
met kennis van de wereld (actie)
interactie
INHOUDELIJKE BOUWSTENEN
Doctoraatsonderzoek Koen van Gorp (2010): WO-onderwijs (DNA-taak)
Center for Research on Education, Diversity and Excellence → vergelijkend onderzoek van aanpakken die tot succesvol leren hebben geleid
Review naar indicatoren voor het maximaliseren van leerprestaties, leerwinst en welbevinden op basisscholen (Bieke Defraine e.a.)
KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING
positieve, veilige en rijke
omgeving
betekenisvolle taken
ondersteuning door interactie
Thema 'Ik shop'
Thema 'Ik shop'
Het beste boodschappenboek Het beste boodschappenboek is op internet be-schikbaar als luisterboek (Nederlandse vertelstem). Een belletje geeft aan wanneer je de pagina moet omslaan. luisterprentenboeken.nl/2012/02/28/het-beste-boodschappenboek/
KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING
positieve, veilige en rijke
omgeving
10 vuistregels
voor de Nederlandstalige school
in een meertalige context
10 vuistregels
1. Het team maakt het onderwijs Nederlands uitdagend en zinvol.
2. Het team laat het gebruik van de eigen taal toe op de speelplaats.
3. De leerkracht maakt positieve opmerkingen over andere talen dan het Nederlands en reageert positief op het gebruik ervan.
4. De leerkracht laat toe dat de leerlingen tijdens groepswerk in een andere taal dan het Nederlands overleggen.
5. De leerkracht gebruikt het vertalen van een Nederlands woord in een andere taal als een woordleerstrategie.
10 vuistregels
6. De leerkracht benut de meertaligheid in zijn klas in de lessen taalbeschouwing.
7. De leerlingen gebruiken materiaal in een andere taal dan het Nederlands als bron voor leren.
8. De leerkrachten denken bewust met de kinderen en de ouders na over de rijkdom van meertaligheid.
9. Het team gebruikt de thuistaal om de communicatie met de ouders te bevorderen en/of maakt de communicatie in het Nederlands zo duidelijk mogelijk.
10. Het team respecteert de taalkeuze van de ouders.
Taalbeschouwing
Inzetten van thuistaal
VEILIG, POSITIEF EN RIJK KLIMAAT
meertalige boekjes in de boekenhoek
woordenspin bij het thema van het boek in meerdere
talen (met visuele ondersteuning)
positief reageren wanneer de kinderen iets in de thuistaal over een boekje zeggen
BETEKENISVOLLE TAKEN
pre-teaching in thuistaal: laat kinderen in hun thuistaal over prenten van een boek vertellen voor ze het verhaal beluisteren in het Nederlands
hervertellen in thuistaal
herbeluisteren en herbekijken in thuistaal (bijvoorbeeld fundels)
kinderen maken prenten bij het verhaal en mogen daar woorden/zinnen bijschrijven in Nederlands en/of thuistaal
Inzetten van thuistaal
ONDERSTEUNING DOOR INTERACTIE
kringgesprek over inhoud van een boek in thuistaal
discussiëren in de thuistaal over de inhoud van een boek, tekst of taak
geïsoleerde woorden in de thuistaal gebruiken om het begrijpen van het verhaal of de tekst te stimuleren
Inzetten van meertalige ouders
boekjes vertellen in thuistaal
ouders uitnodigen om boekjes in de thuistaal mee te brengen
ouders uitnodigen om een verhaal te komen hervertellen in de thuistaal
Inrichting boekenhoek
KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING
positieve, veilige en rijke
omgeving
betekenisvolle taken
1. Doelenbewustzijn
maatstaf
voorkomen valkuilen
bepalend voor de af te leggen leerweg
start van het taalbeleidsplan
aanvangsniveau leerling
af te leggen leerweg
doelen
Het doel van het werken met boeken
geletterdheid bevorderen
Geletterdheid is de kennis en vaardigheid die nodig is om via schriftelijke communicatie te communiceren en informatie te verwerken, de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan en de vaardigheid voor het gebruik van ICT. (Van den Branden, 2010, p.46)
leesvaardigheid stimuleren
LEESVAARDIGHEID = BL x TL (x Lp)
Technisch lezen
ontwikkeling van geletterdheid vóór en bij aanvang van het formeel leesonderwijs
technische vaardigheden
zin in lezen en schrijven
relatie tussen gesproken en geschreven woord
compenserend en zorgverbredend: aanbod aan teksten die 'te moeilijk' zijn zelf te lezen
Begrijpend lezen
Begrijpend luisteren Begrijpend lezen
Leerkracht brengt aan Leerling past toe
kleuter
lager
Bewust of onbewust
Leesplezier
VOORLEZEN IS DE MOTOR VAN HET LEESPLEZIER EN DE LEESBELEVING (Walta, 1998)
Het belang van leesbevordering blijkt uit een wereldwijd onderzoek onder
70.000 gezinnen. Kinderen die opgroeien in een huis met meer dan 500 boeken, volgen gemiddeld drie jaar langer onderwijs! Ook heeft een kind van ouders met veel boeken, bijna 20% meer kans om de universiteit af te maken. Een kind in een huis met 25 boeken gaat twee jaar langer naar school. Stichting Lezen Vlaanderen waarschuwt in een artikel op haar website wel dat een stapel boeken in huis niet genoeg is: ‘Het emotionele aspect van boeken lezen is heel belangrijk. Door samen te lezen, creëer je een geborgen sfeer. Elke avond een verhaaltje voorlezen biedt structuur aan kinderen, wat heel belangrijk is voor hun ontwikkeling.’
Nog veel meer doelen...
inzicht opbouwen in verhaalstructuren en tekstsoorten
vertouwdheid met geschreven taal
"Meteen pakte Wendy's mama haar breinaalden. Haar ogen glunderden. Wendy keek stilletjes toe hoe
eerst de ene mouw en even later de andere op degrond dwarrelde."
Nog veel meer doelen...
ontdekken wat je (later) allemaal zelf zou kunnen lezen
http://www.boekenbeesten.be/welk-beest-ben-jij
literaire competentie: een lezer is literair competent als hij/zij
wegwijs is in het brede aanbod van boeken
en organisaties
kennis heeft van kenmerken van literaire
teksten en daarmee waardering kan
opbrengen voor die teksten
die waardering beargumenteerd
kan formuleren
Nog veel meer doelen...
boekpromotie
leesbevordering
Nog veel meer doelen...
uitbreiding van de mondelinge taalvaardigheid, bijvoorbeeld woordenschat
Sociaal-emotioneel
herkenning
exploreren en verwerken van emoties
samen genieten
Nog veel meer doelen...
uitbreiding van kennis van de wereld
omgaan met diversiteit: de wereld door een andere bril bekijken, cultuuroverdracht
inleven in mensen en situaties
Nog veel meer doelen...
leren om fantasie te gebruiken, stimuleren van creativiteit
vrije interpretatie en verbeelding aan de macht
betere concentratie, training van de hersenen
2. Herhaald en interactief voorlezen
Herhaald en interactief voorlezen
kamishibai
voorlezen/vertellen aan jongere kinderen
uitstapmethodiek
themaweek
verhalencyclus
verteltas
...
Herhaald en interactief voorlezen
3. Inhoud van boekjes verwerken
1,3%
3,8%
29,1%
43,0%
22,8%
,0% ,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
45,0%
50,0%
1 [helemaal niet] 2 3 4 5 [in sterke mate] 6 [weet niet]
101 [schoolcode] * 425A Ik zorg ervoor dat kleuters mogelijkheden krijgen om over de inhoud van boekjes te praten en de inhoud ervan creatief te verwerken. Dit doe ik
RESULTATEN VAN GOK-LEERLINGEN ZIJN HOGER IN KLASSEN
WAAR LEERKRACHTEN HIEROP INZETTEN
Inhoud verwerken
1. Wat maakt een boek moeilijk? Waar gaat het over? Wat is de inhoud?
2. Hoe zorg ik voor activiteiten die de inhoud verduidelijken? Welke context ga je aanbieden opdat de kinderen het begrijpen?
Boeken: meer dan prenten!
Oma Kat heeft een lekkere appeltaart gebakken. De hele familie Kat geniet ervan maar er is nog een stuk over. Wanneer alle katten een dutje doen, duikt de familie Muis op. Zij ruiken de appeltaart en genieten van het laatste stuk. Alleen wat kruimels blijven over.
Wanneer de muizen een dutje doen,
verschijnt de familie Mier.
Die zijn dolgelukkig met de
overgebleven kruimels.
En wanneer oma Kat opnieuw zin
krijgt om een taart de bakken,
juichen de katten, de muizen en de
mieren. En ze helpen allemaal mee…
Betekenisvolle activiteiten
het begrip van het verhaal verdiepen (vb. kringgesprek, nieuw einde bedenken, uitstapmethodiek...)
Betekenisvolle activiteiten
inhoud van het boek creatief verwerken (vb. verteltafel, dramatiseren, bewegingsverhaal...)
Betekenisvolle activiteit: vooraf
Varkentje Jan
http://www.cteno.be/downloads/nieuwsbrief/nieuwsbrief_02_prikkelende_boeken.pdf
KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING
positieve, veilige en rijke
omgeving
betekenisvolle taken
ondersteuning door
interactie
1. Werken in kleine groepen
verschuiving van klassikaal werken naar werken in kleine groepen, en zelfs naar één-één interactie, bijvoorbeeld
(her)vertellen in kleine groep
kringgesprekken over onderwerp van een boek in kleine kring
praten over (inhoud van) boeken in de boekenhoek
Interactiestijl
leerkrachtstijl ≈ interactiestijl
taaltypes:
1. de regisseur
2. de tester
3. de entertainer
4. de helper
5. het drukke baasje
6. de toeschouwer
7. de participant
PRAKTIJKVOORBEELD: ZOEPERMAN
Praktijkvoorbeeld Zoeperman
positieve, veilige en rijke
omgeving
betekenisvolle taken
ondersteuning door
interactie
Praktijkvoorbeeld Zoeperman
TAALBELEID
nood aan evaluatie-instrumenten op leerling- en leerkrachtniveau
mondelinge vaardigheden
KOBI-TV
SALTO
CITO toets derde leerjaar
MILOS
kijkwijzer krachtige leeromgeving
Evaluatie geletterdheid
Geletterdheid
G-screen
G-scan
Waarom succesvol project?
DE KRACHT VAN COACHING
inhoudelijk, praktisch, mentaal
DE KRACHT VAN EEN GEZAMENLIJK KADER/MODEL
DE KRACHT VAN SCHOLEN GEBRUIKEN
DE KRACHT VAN WERKEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS
DE KRACHT VAN DOELGERICHT STAPSGEWIJS CREËREN VAN SUCCESERVARINGEN
DE KRACHT VAN LANGETERMIJN
...
HET VERVOLG...
onderzoek
met resultaten op schoolniveau
en resultaten op scholengemeenschapniveau
uitbreiding naar de hele lagere school
focus houden op mondelinge vaardigheden maar met verdere uitbreiding geletterheid
coaches voor de lagere school
scholen ondersteunen in uitbouw van taalbeleid
Contactgegevens
Loman Jozefien
Centrum voor Taal en Onderwijs
Blijde Inkomststraat 7
bus 3319
3000 Leuven
016/32.53.69.
www.cteno.be