Hukuka Giriş ve Medeni Hukukun Temel KavramlarıI.BölümHukuka GirişHukuka Giriş• Sosyal Yaşam –Sosyal Düzen- Hukuk

• İnsan bugün doğumundan ölümüne kadar kendisini bir çok bağlarla sarılmış olarak algıladığı bir toplumun içinde yaşar. • Toplum içinde yaşayan insanlar hayatlarını en iyi şekilde sürdürebilmek için sahip oldukları güçleri kullanırlar. • Bu güçler başıboş bırakıldığında ise insan toplum içinde varlığını sürdüremez; hatta bu tip davranışlar toplumun kendi varlığını sürdürmesini bile tehlikeye düşürür. • Bu sebeple toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, güçlerin dengelenmesi ve bir takım kuralların öngörülmesi zorunluluğu, ortaya çıkmıştır SOSYAL İLİŞKİLER• Toplum içinde yaşamak zorunda olan insan sürekli olarak diğer insanlarla ilişki içerisindedir. Bir insanın bütün davranış ve eylemleriyle diğer insanlarla kurduğu bağlılık ve ilişkilere sosyal ilişki denirSOSYAL YÜKÜMLER– Toplum içinde yaşayan insan diğer insanlarla olan ilişkisinde kendisini bir takım yetkilerle donatılmış ya da bazı yükümler ve ödevlerle bağlı görür. – Muhtaca yardım eder, küçükleri korur, büyüklere saygılı olur. – Bu davranışlardan kaçınmak toplumda çeşitli tepkilere yol açar. Hatta bazı durumlarda devlet doğrudan doğruya müdahale eder. – Bu anlamda devlet tarafından desteklensin ya da desteklenmesin, toplum halinde yaşamaktan doğan sosyal ilişkilerimize bağlı olan bu yüküm ve ödevlere sosyal yükümler veya sosyal ödevler denir. SOSYAL DÜZEN KURALLARI• İnsanın soyutlama yeteneği sosyal olaylarda da kendisini gösterir. Tekrarlanan olaylardan genellemeler yaparak kurallara ulaşır ve toplum yaşamını bu kurallara bağlı olarak sürdürür. Kişilere ödevler yükleyen ve yetkiler veren bu düzen sosyal düzen kuralları olarak adlandırılır. Yerine getirilmediği takdirde yaptırımla karşılaşan bu kurallar, insanların birlikte barış içinde yaşamasını sağlar. SOSYAL YAŞAMIN DAYANAĞI• Hugo Grotius: “Toplu yaşam ve sosyal ilişkiler, insanın doğasında var olan kendi benzerlerini arama eğiliminden kaynaklanır”• Rudolf von Jhering: “Sosyal ve bireysel çıkarların gerçekleştirilmesi ihtiyacı sosyal yaşamın dayanağıdır.”• Emile Durkheim: “Sosyal yaşamın dayanağı, insanların yaşama içgüdüsüne bağlı olarak, varlıklarını korumak için kendi aralarındaki benzer ve ayrışık gereksinimlerin doğurduğu sosyal dayanışma duygusudur.

Sosyal dayanışma da, iş birliğine ya da iş bölümüne dayanır.” (mekanik dayanışma – organik dayanışma)

• İnsanlar toplum içinde yaşarlar. • Aristototeles: insan sosyal bir varlıktır (Zoon Politikon) • Grotius:insanda toplu halde yaşamaya ilişkin bir istek vardır(Appetitus societatis). • Topluma, toplumsal yaşama ihtiyacı olmayan bir varlığın, ya insanüstü ya da insandan aşağı bir varlık, bir canavar olacağı ileri sürülmüştür.

• Bu kuralların bir kısmı , kişilere bazı ödevler yükler ve bazı yetkiler verir; bir kısmı ise sadece bazı ödevler yükler . • Kişilere yetki veren ve ödev yükleyen veya sadece ödev yükleyen bu kurallara toplumsal davranış (sosyal düzen) kuralları denir. • Toplumsal davranış kurallarının (sosyal düzen kurallarının) kapsamına hukuk, ahlâk, din ve görgü kuralları girer.

• Bütün bu kurallar birbirine geçmiş gibi görünseler de, temelde bu kurallarla hedeflenen amaç, kişilerin davranışlarını belli bir düzene bağlama ve dolayısıyla toplumda bir düzeni yaratma olsa da, bir başka deyişle kuralların amaçları arasında bir aynilik, bir benzerlik bulunsa da, kurallar arasında önemli farklılıklar vardır. Sosyal Düzen Kurallarının Türleri• Din Kuralları• Ahlak Kuralları• Görgü Kuralları• Hukuk Kuralları

• II. HUKUK KURALLARI İLE AHLÂK, DİN, GÖRGÜ KURALLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ• A. Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki• 1) Genel Olarak: • Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan davranışlarını düzenlemeyi amaçlamaktadır ; bu nedenle normatif niteliktedir. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kuralları ise "haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını gerektirir.

• Batı Avrupa hukuk düşüncesinde, hukuk düzeni ve ahlâk düzeni birbirinden bağımsızdır. Bu iki düzen birbirleriyle kesişen iki daireye benzer. • Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir. • Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters düşen kurallar da öngörebilir.Örnek:• Ahlâk ve hukuk kurallarının çakışması: Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un 364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür" demektedir. Örnek 2:• Ahlâk ve hukuk kurallarının birbirine ters düşmesi: • Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez.

Örnek3: Hukuk kurallarının ahlâk kuralları açısından önem taşımaması:• Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk kurallarını ilgilendirmez.

• Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır.• Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler.•  

• Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır. • Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk:

• Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir. • Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur.

• Örnek: • İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla, • fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir.

2) Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklar:

• (1)- Kapsam Açısından• (2)-Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından• (3)-Yaptırım açısından• (4)-Yazılı olup olmamaları açısındanKAPSAM AÇISINDAN• Ahlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir kapsama sahiptir. Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha dardır. Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının kapsamına girmeyen hususları da içerir. Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur.

(2)Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısındanAhlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler, yetki vermez.

Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir.

(3) Yaptırım AçısındanAhlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın sesidir veya toplumun kişiyi

ayıplaması, onunla ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır. Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı manevidir. Halbuki

hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.

(4)-Yazılı olup olmamaları açısından• Ahlâk kuralları yazılı olmayan kurallardır. Hukuk kuralları ise çoğunlukla yazılı kurallardır.• Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda, hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır.Örnek:• Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK. 41/II). • Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65).

B.Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki1) Genel Olarak:

• Toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kişi davranışlarını yönlendiren kuralların bir kısmı da din kurallarıdır. Din , evreni yaratan ve yöneten insan üstü ilâhi bir varlığa inanmayı ve ona ibadet etmeyi emreder. İnsanların Tanrı ile olan ilişkilerini düzenler.

• Bununla beraber, bütün dinler insanların sadece Tanrı ile olan ilişkilerini değil, insanlar arasındaki ilişkileri de düzenleyen hükümleri (emir ve yasaklar) içerir. • Bir diğer deyişle, dinler hem uhrevî (öteki âlem) hem de dünyevî ilişkileri düzenler. Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler.

• İslâm Hukukunu, İslâm dininin kaynaklarında arayıp, islamiyet esaslarına göre kuran bilime, İlm-i Fıkıh denir. • Fıkıh ilminin belirlediği hukuk kurallarının bütünü de şeriatı oluşturur.

Örnek:• Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır. • Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça belirtmiştir.

• Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama biçiminde bir ilişki yoktur.• 29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş olan Cumhuriyeti ilân eden 364 no'lu Kanun'un 2'nci maddesinde "Türkiye Devletinin dini, din-i islâmdır." denmektedir.

• 20 Nisan 1340 (1926) tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 2'nci maddesinde de aynı kural tekrarlanmıştır. Bu hüküm 10 Nisan 1928 t. ve 1222 no'lu Kanunla Türk Anayasasından çıkarılmıştır. 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi" benimsenmiştir. Aynı kural, 1961, 1982 tarihli Anayasaların 2'nci maddesinde muhafaza edilmiştir.

• 1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkiye'de dinsel hukuk düzeninden, lâik hukuk düzenine geçişi sağlayan Kanunlar arasında çok önemli bir yer işgal etmektedir. • Medeni Kanunda din ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Bunun amacı din kurallarının hukuka aktarılması değil, dini inanç özgürlüğünün kuvvetlendirilmesidir.(Dini inanç özgürlüğü, 1982 tarihli Anayasa'nın 24'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Aynı kural 20.9.1971 tarihli ve 1488 no.lu Kanunla 1961 tarihli Anayasa'nın 19'uncu maddesinde de yer almıştır.)Örnek:• "Evlendirme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir.• Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı değildir”(MK.143). Örnek• “Çocuğun dini eğitimini belirleme hakkı ana ve babaya aittir.

• Ana ve babanın bu konudaki haklarını sınırlayacak her türlü sözleşme geçersizdir.• Ergin dinin seçmekte özgürdür” (MK. 341)

2) Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar:

• (1)–Din kuralları Tanrı'nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kurallarıysa insan aklının eseri olduğu için dinamik kurallardır; İhtiyaçlarına uygun olarak değiştirilebilir.• (2)–Din kurallarının yaptırımı uhrevîdir. Allah korkusudur; cehennem azabıdır. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.• (3)–Din kuralları bir taraftan uhrevî ilişkileri, diğer taraftan dünyevî ilişkileri düzenler. Halbuki hukuk kuralları sadece kişiler arasında ki ilişkilerin bir kısmını düzenler.

C. Görgü Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki

• Görgü kuralları da toplum hayatında kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, uyulması gereken kurallardır. Görgü kuralları kişilerin nasıl davranması gerektiğini düzenler. • Örnek: Misafir ağırlamayla, resmi davetlerdeki kıyafetlerle, tanıkların birbiriyle karşılaştıklarında selâm vermeleriyle ilgili kurallar

• Görgü kuralları toplumun tümünü veya bir bölümünü ilgilendirir.• Görgü kuralları zaman içinde değişebilir. Görgü kurallarının temelinde süresiz olarak geçerli bir değer sistemine dayanması zorunluluğu yoktur. İyi ve kötü görgü kuralları vardır; fakat görgü kuralı doğrudan doğruya davranışın iyi veya kötü olduğunu ifade etmez.• Örnek: Önceleri yemeği büyük bir şapırtı ile yemek görgü kuralı sayılmakta; hatta ev sahibine bir iltifat olarak görülmekte idi. Böylece yemeğin lezzetli olduğu vurgulanırdı.

Görgü kurallarına aykırı bir davranış, sosyal bir baskı ile karşılaşır • Örnek: Bugün yemeği şapırdatarak yemek, sofra âdabına uygun düşmemektedir. Bu şekilde yemek yemesi halinde, kişinin sosyal baskıyla karşılaş ması tabiidir. Meselâ, kendisine ayıplayıcı, horlayıcı şekilde bakılması, masada kendisi ile konuşulmaması gibi. Böyle bir sosyal baskı haklı kabul edilmektedir. Kişinin davranışı da "görgüsüz", "çirkin" gibi sıfatlarla nitelendirilir. Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi çok sınırlı olsa da mümkündür • Örnek: Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve dışişleri protokolünü düzenleme ve yürütme görevi, bir kanun ile Dışişleri Bakanlığına verilmiştir. Çoğu zaman devlet protokolü yönetmelikle düzenlenir• Örnek: Askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla düzenlenmiştir. Hosteslerin de belli bir kıyafet giyme mecburiyetleri vardır. •

• 2) Görgü Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar :

• (1)–Görgü kuralları, kişilerin karşılaştıklarında uymaları gerekli belirli davranış biçimlerini düzenler. • Özellikle aynı çevreye mensup kişilerin karşılaştıkları zamanki davranış biçimlerini öngörür. Bu kurallara uyulması daha dar çevrelerde sözkonusu olur. Hukuk kuralları ise ülkenin tümünde geçerli olan davranış kurallarıdır.(2)–. Görgü kuralları yazılı olmayan kurallardır• Hukuk kurallarının büyük bir çoğunluğuysa yazılı kurallardır. Hukuk kurallarının yazılı olanları da, yazılı olmayanları da (örf ve âdet hukuku) belli, tespit edilmiş kurallardır.

(3)–Görgü kuralları insanlara sadece yükümlülük yükleyen kurallardır.• Halbuki hukuk kuralları kişilere aynı zamanda yetki veren kurallardır.(4)–Görgü kurallarının yaptırımı toplumdaki bir takım değer hükümleridir.

• Kişinin "görgüsüz", "kaba", "nezaketsiz" olarak nitelendirilmesi gibi. • Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.

HUKUK KURALLARI

• İnsanların oluşturduğu toplum, mutlaka bir düzene dayanmalıdır. Bu düzenin temelini de hukuk kuralları oluşturur. Hukuk düzeni bulunmayan bir toplum düşünmek imkansızdır. • Toplumun olduğu (insan topluluğunun olduğu) her yerde hukuk vardır. (Ubi sociates ibi ius)

• Hukuk, ancak bir toplum içersinde ve bir toplum için düşünülebilir. Hukukun varlığı için, hukuk kurallarına aykırı bir davranış olanağının bulunması gerekir.• Tek bir kişinin ihlâl edebileceği bir hak olmadığı için, bu kişinin aykırı davranabileceği bir hukuk kuralı da olamaz.

Hukukun Tanımı• 1- Hukuk hak kavramının çoğuludur• 2-Hukuk halk arasında iyi ilişkileri ifade eder (onunla hukukumuz eskidir)• 3-Hukuk bir davanın türünü belirtmek için kullanılır (hukuk davaları, hukuk mahkemeleri)• 4- Teknik anlamda hukukHukukun tanımı(Amaç ve kaynak)• “Hukuk, toplumun genel yararını ve bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve Devlet yaptırımıyla donatılmış sosyal kurallar bütünüdür”Hukuk(Biçimsel Tanımlama)• Toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür

Teknik Anlamda Hukukun Tanımı• “Örgütlenmiş bir toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle veya kişilerin yine kendilerinin meydana getirdikleri topluluklarla ve bu toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, kişilerin hukuki güvencesini ve insan haklarını sağlamak amacıyla

oluşturulan ve devlet gücü ile desteklenen, bağlayıcı, genel ve devamlı hukuk kurallarının bütünüdür.”Hukukun Görevi (Varlık Sebebi)• Toplum içinde yaşayan insanların aralarında kurarak gerçekleştirdikleri ilişkiye toplumsal ilişki veya sosyal ilişki denir.

• Hukukun amacı bu ilişkilerin bir kısmını düzene bağlamaktır.• Hukuk bu yolla:

Hukuk• 1-Toplumda Barışı Sağlar• 2-Toplumda Hukuksal güvenliği sağlar• 3-Toplumda adaleti sağlar• 4-Toplumda Oluşum ve gelişimlere cevap verme görevini yerine getirir

I- Hukuk toplumda barışı sağlar• Hukuk toplumdaki güçleri sınırlar, bu güçler arasında denge sağlar, çıkar çatışmalarını güven, eşitlik ve özgürlük içinde bir rekabete çevirmeye çalışır.• Böylece kişilerin maddi ve manevi varlıklarının gelişimi ve toplum barışı sağlanmış olur.II-Hukuk toplumda hukuksal güvenliği sağlar• Herkesin bağlı olacağı kuralı bilmesinde, davranışlarını ona göre ayarlamasında büyük yarar vardır.• Hukukta şekilcilik (formalizm)ve açıklık (aleniyet) ilkeleri toplumda güven duygusunu sağlamak için öngörülmüştür.III-Hukuk Toplumda Adaleti Sağlar• Hukukun temel görevleri arasında • Adaleti sağlamak gelir• Terazisiz kılıç kaba kuvvet Kılıçsız terazi hukukun aczi anlamına gelir• Adaletin sağlanması hukuku iki yönden ilgilendirir• 1- Adil kurallar koyularak objektif adalete uygun düzen sağlanmış olur• 2-Hukuk düzeninin uygulanmasında adaletli olunur• Bu nedenle hukuk adalet bilimi olarak tanımlanırA-Adalete ilişkin düşünceler• Aristoteles’e göre adalet • 1- Geniş anlamda adalet= fazilet (bilgi ve ahlak). Fazilet, akıl yolu ile ifrat, ile tefrit arasındaki en doğru yolu bulmaktır.• 2- Dar anlamda adalet: İnsanın dünya nimetlerini paylaşırken ne kendine ne de başkalarına zarar verecek şekilde hareket etmesidir.• a- Denkleştirici b- Paylaştırıcı

Denkleştirici adalet-paylaştırıcı adalet

• Denkleştirici adalet: kişilerin kendi aralarındaki ilişkilerini düzenler. • Özellikle eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda uygulanır. Bu değiş-tokuşta bir aritmetik eşitlik düşüncesi benimsenir. • Buna göre edim ile karşı edim arasında bir eşitlik varsa denkleştirici adalet gerçekleşmiştir. Denkleştirici adalet , genç ya da yaşlı , zengin ya da fakir olmasına bakılmaksızın herkesin eşit işleme tabi tutulmasını öngörür. • Ancak denkleştirici adalet aynen uygulandığında her zaman adil davranılmış olmaz. Çünkü kişiler ehliyetleri, bilgi ve yetenekleri açısından birbirinden farklıdır.Paylaştırıcı (dağıtıcı) adalet• Orantılı bir adalet düşüncesine dayanır• Bu düşünce gereğince, gereksinimleri, yetenekleri ve olanakları bakımından eşit durumda olmayanlara eşit davranılmamalıdır. Çünkü farklı durumdaki kişilere eşit davranmak eşitliğin çiğnenmesidir. Herkesin hakları meziyet ve başarısı ile, görevleri de ehliyet ve yeteneği ile orantılı olmalıdır.• Örneğin herkes yeteneği ve katkısı oranında ücret almalı, gelir vergisi geliri daha çok olandan daha fazla alınmalıdır.B-Adaletin Nasıl Sağlanacağı Sorunu• 1- Ortak yarar kıstası ile adalet sağlanabilir• 2- İnsan hakları bildirgesinde belirtilen temel haklar iç hukuka aktarılarak adalet sağlanabilir.– Bireysel insan haklarına dayanan adalet kavramı (19.yy)– Sosyal adalet ilkesine dayanan insan hakları Sosyal adalet– Sosyal adalet, “ortaklaşa iyi”nin gerçekleştirilmesi amacını güder. Toplumdaki hak ve ödevlerin belirlenmesinde kıstas bütünün iyiliği “ortaklaşa iyi” dir. – Buna göre her kişi sırf kendi yetenek ve özelliklerine göre hakettiği değil aynı zamanda bütünün bir parçası olarak kendisine düşen hak ve ödevler belirlenir. Böylece zayıfların korunduğu bir düzen kurulur.

C-Adaletin gerçekleşmesinde hakkaniyetin rolü• Kanun koyucu adaletin gerçekleştirilmesi için hakkaniyet

ilkesini kabul etmiştir (MK 4/BK 44)• Adalet de hakkaniyet de ahlaka yöneliktir, ancak ikisi

arasındaki düşünce farklıdır.Adalet- Hakkaniyet İlişkisi• Adalet hukuk kurallarına egemen en yüksek ahlaki düşünceyi ifade ederken, hakkaniyet somut olayın özelliklerini göz önünde

tutarak adalete ulaşmak için başvurulan yollardan biridir (somut olay adaleti).• Hakkaniyet adil olmayan kuralın değil, adil olmayan sonuçların değiştirilmesi amacına hizmet eder.

Hukukun Temeli Hakkında Görüşler1- Hukuku Bilinçli İrade Ürünü Sayan Görüşler a) Tanrısal İrade Kuramıb) Beşeri İrade Kuramı

aa) İradeci Pozitivizm bb) Normcu Pozitivizm

c) Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı2- Hukuku İrade Dışı Sayan Görüşler• Doğal Hukuk Kuramı• Tarihçi Hukuk Kuramı• Sosyolojik Hukuk Kuramı1- Hukukun temelini bilinçli bir iradenin ürünü sayan görüşler

• Bu görüşler de kendi aralarında farklı çerçevelerde değerlendirilmektedir. • Hukukun temelini iradeye bağlayan bu görüşler iradenin kaynağı olarak bazan tanrısal iradeyi bazan beşeri iradeyi bazan da genel iradeyi göstermektedirler.

• A-Tanrısal İrade Kuramı

• Tanrısal irade taraftarlarına göre evrendeki tüm varlıklar gibi hukuk da tanrı tarafından yaratılmıştır. • Hukukun konulması gibi değiştirilmesi ve konulması da tanrının iradesine bağlıdır. • Tanrı koyduğu hukuk kurallarını peygamberleri aracılığıyla insanlara bildirir.

• Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an’ı Kerim’in hukukun kaynağı konusunda benimsediği doktrin tanrısal irade doktrinidir. Bu düşünce hukukun kaynağını irade dışı olgularda arayan kuramlardan doğal hukuk anlayışında bir yaklaşım tarzı olan ve dini ilahi iradenin ürünü sayan görüşle benzeşmektedir. Ancak bu iki düşünce arasında temel bir fark da vardır. Buna göre tanrısal irade kuramı da metafizik bir nitelik taşımasına karşılık hukuku açıklayış şekli itibariyle diğer pozitivist kuramlara benzer. Bu anlamda hukukun tanrısal iradeden de kaynaklansa “konulmuş” (pozitif) bir şey olduğunu söyler. Doğal hukuk görüşüne göre ise hukuk bilinçli bir iradenin ürünü olmayıp, konulmuş (vazedilmiş) bir şey değildir.

• Tanrısal irade kuramı tanrının varlığı hipotezine dayanıp, hipotezin kanıtlanması ya da çürütülmesi bilimsel uğraşın alanına girmediği ve ayrıca bu kuramın benimsediği hukuk sistemi teokratik nitelikte olduğu için kabul edilemez. AY md. 2 gereğince TC laik bir devlettir. Bu da ülkemizde hukukun kaynağının tanrısal irade olamayacağı anlamına gelir.

B- Beşeri İrade Kuramı

• Bu kurama göre hukuk iradenin ürünüdür. Ancak hukukun temelinde bir ya da birden çok kişiden oluşmuş organın iradesi yatar. Bu kuramın da birbirinden nitelik olarak farklı açıklanış biçimleri vardır. Bunlardan birincisi iradeci pozitivizm diğeri de normcu pozitivizm olarak adlandırılır. İradeci pozitivizm• İradeci pozitivizmde bir yandan hukukun iradenin ürünü olduğu bir yandan da pozitivist yani konulmuş olduğu vurgulanır. Buna bağlı olarak hukukun temelini bu irade tarafından konulmuş olduğu ileri sürülür. Ancak hukuku koyan bu iradenin niteliği hakkında görüş birliği yoktur. Kimine göre bu irade devlet, kimine göre siyasi iktidar kimine göre ise ekonomik iktidardır. • Bu kuram taraftarlarından John Austin hukuku iradeci bir şekilde “egemenin emri” olarak tanımlamıştır. Buna göre “egemen”, siyasal bağımsızlığa sahip bir toplumda herkesin kendisine itaat ettiği , ama kendisinin hiç kimseye itaat etmediği kişidir. Bu aslında Tanrı’yı, hükümdarı ya da modern yasa koyucuları içine alan bir formülasyondur. Buna göre hukuk kim olursa olsun “egemen”in ürünüdür. Normcu pozitivizm• Normcu pozitivizm de iradeci pozitivizm gibi hukukun kendiliğinden oluşmuş, yaratılmış bir şey olmayıp konulmuş (pozitif) olduğunu kabul etmekle birlikte, devletin iradesi ya da egemenin iradesi gibi bir kavrama başvurmaksızın hukukun kaynağının yine hukuk olduğu görüşünden hareket ederler. • Bu düşüncenin en önemli taraftarlarından Kelsen’e göre hukuk normlardan oluşmuş bir düzendir. Bir hukuk kuralının temelinde daima bir başka hukuk normu bulunur. En üst normun temelini ise Grundnorm (temel norm) oluşturur. Buna göre temel norm varsayımsaldır (farazi, hipotetik) ve bunun bir yaratıcısı yoktur.• Bu düşünce, anayasanın altında yer alan normların kaynağını açıklayabilmektedir. Ancak normcu pozitivizm anayasanın temeli sorusuna doyurucu yanıt verememektedir. Çünkü anayasalar “kurucu iktidar”ların ürünüdür ve bu iktidarlar herhangi bir norma bağlı olmaksızın anayasayı meydana getirirler. Buna bağlı olarak hukukun temelini açkılayan düşünce olarak, anayasanın altındaki normlar açısından normcu pozitivizmi anayasanın temeli açısından da iradeci pozitivizmi kabul etmek uygun görünmektedir.

C-Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı

• Bu kuramın temsilcileri insanların doğal bir ortamdan hukuksal bir ortama geçerken kendi iradeleri ile hukuku yarattıkları düşüncesindedirler.• Görüşün temsilcileri Thomas Hobbes, John Locke ve Jean Jacques Rousseau’dur. • Bu düşünceler laik ve realist olmasına karşılık bir varsayıma dayandığı için eleştirilmiştir.1-HobbesHobbes’a göre doğal yaşam döneminde savaş, kargaşa , didişme vardı. Bu dönemde insan insanın kurdu (homo homini lupus) idi ve herkesin

herkesle savaşı (bellum omnium contra omnes) söz konusu idi. İlerlemenin yapılamadığı bu dönemde, kargaşadan bıkan insanlar düzeni ve barışı sağlamak için kendi aralarında bir anlaşma yaptılar ve bu sözleşme ile kendi özgürlüklerini Leviathan’a (dev, ejderha) devrettiler.

Burada Leviathan ile kastedilen Devlettir. Toplumsal sözleşme ile bireyler devletin koyacağı kuralları kabul etmişlerdir. Buna bağlı olarak hukuk, doğal yaşam halinde bulunan bireylerin düzeni sağlamak için yaptıkları bu toplumsal sözleşmeden doğmuştur.

Kişilerin özgürlüklerini Leviathan’a devretmişlerdir. Leviathan’nı tek görevi ise düzen sağlamaktır. Bu anlayıştaki sistem özgürlükçü değil otoriterdir. Hukukun temelindeki sözleşme tek taraflıdır, dolayısıyla Leviathan’ı bağlamaz ve devlet istediği zaman hukuku değiştirebilir.

2-John Lock• 2-John Lock’a göre ise doğal dönemde barış ve özgürlük vardı. İnsanlar mutlu bir yaşam sürüyordu. • Bu dönemin eksikliği suç işleyen kişileri cezalandıracak bir organizasyondu. İşte bu eksikliği giderip suç işleyen kişileri cezalandırmak için insanlar aralarında bir anlaşma yaptılar. Bu sosyal sözleşme ile insanlar cezalandırma haklarını kurdukları bu organizasyona (devlete) devrettiler. Devlet suç işleyenleri cezalandıracak kurallar koydu ve suç işleyenleri cezalandırmaya başladı. Böylece de hukuk doğmuş oldu. • Ancak insanlar cezalandırma yetkisi dışındaki yetkilerini devlete devretmediler. Dolayısıyla bu hukuk anlayışında bireyler suç işlemedikçe onlara müdahale edilemez. Bu yüzden Lock’un hukuk anlayıcı otoriter değil özgürlükçüdür. • Bu anlayış gereğince, bireylerin devletle yaptıkları anlaşma sadece bireyleri değil aynı zamanda devleti de bağlar. Devlet hukuka uymazsa bireylerin direnme hakkı doğar. 3-Jean –Jacques Rousseau• Jean –Jacques Rousseau da Hobbes gibi doğal yaşamda insanlar arasında eşitlik, barış ve mutluluğun olduğunu savunur. • Ancak özel mülkiyetin ortaya çıkması ile bu mutluluk ortadan kalktı ve artık doğal yaşamda huzur kalmadı. Bu düzeni yeniden kurmak için insanlar aralarında anlaştılar .

• Rousseau bu anlaşmaya sosyal sözleşme (contrat social) ve bu anlaşma ile oluşan iradeye “genel irade (volante generale) der. İşte hukuk bu genel iradenin ürünüdürII- HUKUKU İRADE DIŞI SAYAN GÖRÜŞLER

• Bu görüş yandaşları hukuku bilinçli bir iradenin ürünü saymazlar. • Onlara göre hukuk bir varlık tarafından önceden düşünülmüş ve tasarlanmış bir şey değildir. • Bu düşünce hukuku kendi kendine oluşmuş bir kavram olarak kabul eder ve – doğal hukuk akımı, – tarihçi okul akımı ve – sosyolojik hukuk akımı

olarak çeşitli anlayışları içinde barındırır. .

• 1-Doğal hukuk, en geniş anlamıyla “doğanın hukuku”, yani doğadan “kaynaklanan hukuk” anlamına gelir. Ancak bu doğadan kaynaklanan hukuk kavramındaki “doğa” deyimine verilen anlam yüzyıllar içinde değişikliğe uğramıştır. • a-İlk çağda doğal hukuk kavramı kendi özgül anlamında kullanılmaktadır. Yani doğal hukuk doğadan kaynaklanan, doğanın hukuku anlamındadır. “Doğa” doğal düzen demektir ve doğanın düzeni (fusis) toplumsal düzene (nomos) uygulanmalıdır. Kadim doğal hukuk anlayışına göre hukukun kaynağı doğal düzende bulunur ve insan doğası da fiziksel ve biyolojik doğaya (tabiata) tabidir. • Kallikles’e göre doğada kuvvetli olan hayvanlar daha güçsüz olanları yenip yok ederek yaşamaktadır. Doğa da insana aynı şeyi emretmektedir. • Aristo ve Ulpianus tarafından da benimsenen doğal hukuk anlayışına göre hukukun temeli biyolojik tabiattır.

• b-Ortaçağda, doğal hukuktan, ilahi düzenin kuralları yani dini hukuk anlaşılmıştır. Aziz Augustinus doğal hukuku “Tanrının ifadesi olan ebedi bir kanun” olarak tanımlar. Bu düşünür en ünlü eseri De Civitea Dei (Tanrı Devleti) de dinsizlerin ve din yolundan sapanların cezalandırılmasını önermektedir. Bu önerisi ilk defa 1183 de İtalya’da kurulan Engizisyon Mahkemeleri’nde uygulama alanı bulmuştur. • Bu dönemin bir diğer önemli temsilcisi de Thomas Aquinas’tır. Kendisine ortaçağın Aristo’su denilen bu düşünür, insani kanunların ilahi ve ebedi kanunlara uyması gerektiğini söyler. Ona göre ebedi kanunlar evreni yaratan ve yöneten kanunlardır. Bu kanunlar ilahi iradeyle ifade edilir. Dolayısıyla hukukun kaynağını beşeri irade değil ilahi irade oluşturur.

• c-Yeni çağda ise doğal hukuk laikleşerek içerik değiştirmiş ve akli hukuk anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Buna göre hukuk insan aklının ürünüdür. Buradaki akıl genel ve soyut anlamda “beşeri aklı” yani insanın “akli tabiatı”nı ifade etmektedir.

• Bu görüşün temsilcilerinde Hugo Grotius “De Jure Belli et Pacis” (Savaş ve Barış Hukuku) adlı eserinde insanlarda akla göre yaşama içgüdüsü olduğunu bu içgüdünün de hukukun kaynağını oluşturduğunu ifade eder. Bu düşünüre göre bütün insanlığı kapsayan ve değişmez bir takım doğal hukuk kuralları vardır. İnsan aklının doğası gereği insan iyiyi ve kötüyü ayırt edebilir. Hukuk işte insan aklının böyle bir emridir. • Grotius insanın akılsal doğasından kaynaklanan doğal hukuk kurallarına örnekler

• vermektedir. Bunların başında pacta sunt servanda (ahde vefa) ilkesi gelir. İnsan aklı verilen sözün tutulmasını emretmektedir. • Bunun gibi kişinin sahip olduğu şeyler üzerindeki hakkına herkesin saygı göstermesi , herkesin kusuru ile sebep olduğu zararı tazmin etmesi, herkesin başkasına ait şeyleri sahibine vermesi, herkese hak ettiği cezanın verilmesi doğal hukuk kurallarıdır. Bunlar akla uygun oldukları için geçerlidir ve insan aklının doğasından kaynaklanır. • Grotius’a göre Tanrının varlığı ya da yokluğu bu kuralların uygulanmasından bağımsızdır. Doğal hukukun emirleri Tanrının da emirleri, yasakları Tanrının da yasaklarıdır . Hatta tanrı bile doğal hukuku değiştiremez. Böylece Grotius doğal hukuku laikleştirmiştir.

2- Tarihçi Hukuk Kuramı• 2- Tarihçi Hukuk Kuramı , da hukuku bilinçli bir iradenin ürünü olarak görmez. Hukuk tarihsel süreç içinde kendiliğinden yaratılmıştır. En önemli temsilcisi Friedrich Carl von Savigny dir. Savigny’ye göre hukuk “halk ruhu”ndan doğar (Volksgeist). Hukuk da tıpkı dil gibi kendiliğinden doğar ve gelişir. Nasıl dil kendiliğinden doğup gelişiyor, dil bilimcileri gerçekleşen bu gelişme üzerine dilin ilkelerini ve kurallarını tespit ediyorlarsa hukuk da kanun koyucunun eseri olmayıp halk ruhunun bilinçsiz bir ürünüdür. Savigny kanunlaştırmaya karşıdır. Ona göre kanunlaştırma hukuku kalıplara sokmak, halk ruhundaki doğal gelişimini engellemektir. Gerçek hukuk örf ve adet hukukudur. Hukuk evrensel olamaz. 3- Sosyolojik Hukuk Akımı• Sosyolojik Hukuk Akımı, hukukun kaynağı konusunda kanun koyucunun iradesini de insan aklını da kabul etmemektedir. Hukukun kaynağı toplumsal ilişkilerde bulunan “toplumsal gerçeklikte”dir. Bu düşünce hukuki pozitivizmin şekli (biçimsel) hukuk anlayışını reddeder. Hukuk sosyolojisi alanındaki çalışmalardan hem yararlanmış hem etkilenmiş olmakla birlikte, bu akım hukuk sosyolojisinden farklıdır. Bu akım, hukuku sosyal hayattaki etkinliği bakımından ele almış, hukukun yöneldiği amaçları da göz önünde bulundurarak somut gerçekliğin gereklerine ve değerlerine uygun bir hukuk teorisi oluşturmak iddiasını taşır. En önemli temsilcileri Ehrlich, Pound ve Duguit’dir. IV-Hukukun oluşum ve gelişimlere yanıt verme görevi• 1- Hakimin hukuk yaratması• 2-Hakimin takdir yetkisi

• 3- Dürüstlük kuralları• 4- Hakkın kötüye kullanılması yasağıHUKUK KURALLARI -HUKUKİ KURUMLAR- HUKUK DÜZENİ- HUKUK SİSTEMİ• Hukuk kuralları:Toplum içinde kişi davranışlarını düzenleyen ve uyulması devlet gücü ile (yaptırım) sağlanmış kurallardır• Hukuki kurumlar: Aynı amaca yönelik hukuk kurallarının oluşturduğu bütün.

• Hukuk düzeni : yürürlükteki hukuk kurallarının tümünün getirdiği yetkiler, izinler, yasak ve emirlerin toplamıdır (Türk Hukuku, AB Hukuku)• Hukuk Sistemi : Bir hukuk düzeninin toplumun kendi sosyal, ekonomik, politik gereksinimlerine ve sosyal yaşantısına cevap vermek için esinlendiği büyük sistemler.

BÜYÜK HUKUK SİSTEMLERİ• 1- Roma- Cermen Hukuk sistemi• 2- Common Law • 3- Dini Hukuk sistemi• 4- Sosyalist hukuk sistemi HUKUK KURALLARININ UNSURLARI VE ORTAK NİTELİKLERİ• Hukuk kurallarının unsurları– 1-Talep normları: Kişilerin davranışlarına veya ilişkilerine bağlı olarak bazı emirler, yasaklar, izinler ve yetkiler içerir. Bunlar doğrudan doğruya bir davanın temelini oluşturur.– 2-Yardımcı normlar: Talep normlarını daha yakından belirleyen, tamamlayan sınırlayan veya değiştiren normlardır.HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE GÖRE AYRIMI• Emredici Kurallar• Yedek Kurallar– Tamamlayıcı kurallar– Yorumlayıcı kurallar• Tanımlayıcı kurallar: Bir hukuki kavramın, kurumun hangi anlama geldiğini açıklayan kurallardır:• Örnek: MK 13 ayırdetme gücünü tanımlarEMREDİCİ KURALLAR Amacı Kamu düzenini korumak Ahlak kurallarını korumak Zayıfları korumak Niteliği

Kanunla kuralın emredici olduğu belirtilenler Açıkça emredici olduğu belirtilmeyenler Ör:Adam öldürmek yasaktır.bir kişinin kendini öldürtmek için yapacağı ant. geçersizdir.Böyle bir ant. yı gerçekleştiren kişi ceza kanununun ilgili maddesiyle cezalandırılır.Yedek Kurallar Tamamlayıcı Kurallar: Taraflar yaptıkları anlaşmada birinci derecedeki noktalarda anlaşmış, ikinci derecedeki nokta-larda anlaşmamışlar ve bu noktaları tamamlayan bir hukuk ku-ralı varsa bu kurallar uygulanır. Bunlar tamamlayıcı kurallardır. Örnek: Yasal faiz, yasal mal rejimi, aynı zamanda ifa yükümü Yorumlayıcı Kurallar• Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ancak ne anlam geldiğini açıklamadıkları hususlara ilişkin bir hüküm kanunda öngörülmüşse o hüküm yorumlayıcı hükümdür. Örnek:Senedin iadesi borcun ödendiği anlamına gelir.ama

taraflar senedin tercüme için veya bir noksanının giderilmesi için verildiği konusunda anlaşabilirler.

Taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış fakat bunla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa bu tabirden ayın 1. günü anlaşılması gerekir.

Tamamlayıcı hukuk kuralları:• Tamamlayıcı hukuk kuralları esasen taraf iradelerinin öncelikli olduğu alanlarda onların iradelerindeki eksiklikleri tamamlamak amacıyla konmuştur.özel hukukun çoğu kuralı tamamlayıcı hukuk kuralıdır.• ÖR:Taraflar bir borç ilişkisinde ödenecek olan faiz oranını kanuni faizden daha farklı olarak tespit ederse bu geçerlidir aksi halde kanuni faiz uygulanır.TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI• Bu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar.• ÖR:Nişanlanmayı,temyiz kudretini tanımlarlar.bunların farklı anlaşılması söz konusu olamaz.Hukuk Kurallarının ortak nitelikleri

1- Hukuk kralları maddi kalıp (olgu) ve hukuksal sonuçtan oluşur-Hem talep normu (tam norm) hem yardımcı norm bağlayıcı bir

hukuksal sonucu içerir-Talep normunda yer alan ve kişi davranışına ilişkin

düzenlemenin olduğu kısma maddi kalıp denir.2-Hukuk kuralları kişi davranışlarını, istisnaen de doğa

olaylarını düzenler3- Hukuk kuralları genel, soyut ve süreklidir4- Hukuk kuralları bir yaptırıma dayalıdır.

Yaptırım• Yaptırım : Bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince

öngörülen sonuç. ÖR:Adam öldürmeye hapis cezası,borç ödememeye cebri icra,haksız rekabete tazminat, küçüklerle yada akli dengesi yerinde olmayanlarla yapılan işlemlerde hükümsüzlük ve bir hukuk kuralına aykırı idari işleme iptal edilebilirlik…

Eksik borçların çeşitleri

• 1- Doğuştan eksik borçlar– Kumar ve bahisten doğan borçlar– Ahlaki ödevlerin ifasından doğan borçlar• 2- Geçici eksik borçlar– Karı- koca arasındaki alacak borç ilişkisinden doğan borçlar• 3- Sonradan eksik borçlar– Zamanaşımına uğramış borçlar

YAPTIRIM TÜRLERİ• CEBRİ İCRA:Mükellefin yerine getirmediği borcunu devlet gücü ile borcunu yerine getirmeye mecbur ettirilmesidir. ÖR:(S),(A)’ya TV satmışsa (A) TV bedelini satım sözleşmesinde kararlaştırılan şekilde ödemelidir.(A) TV nin bedelini kararlaştırılan zamanda (S)’ye ödememişse (A)’nın cezalandırılması yerine hukuk kuralının zorla uygulanması daha uygun olacaktır.devlet (A)’dan TV bedelini zorla alıp (S)’ye verecektir.• TAZMİNAT:Bir kimsenin bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğacak zararı ödeme yükümüdür. ÖR:Trafik kazasında kusursuz olarak yaralananın tedavi masraflarının,nişanın bozulmasıyla kusursuz olan tarafın uğradığı manevi çöküntünün tazmini gibi.. • GEÇERSİZLİK:Kurulmuş olan bir hukuki işleme kanun koyucunun tarafların istediği hüküm ve neticelerin bağlanmamasıdır. Eksiklik,butlan ve iptali içerir. ÖR:Bir kişinin öldürtülmesi için yapılan ant.(butlan) Ölüme bağlı tasarrufun tehdit altında yapılması durumunda iptali istenmesi(iptal) Ayırdetme gücüne sahip reşit olmayan (A)nın tan ehliyetli (B)ile yaptığı satış akdi,yasal temsilci onayıyla geçerli olur(eksiklik)• CEZA:Hukuk kurallarına aykırı davranılması sonucu karşılaşılacak sonuç• ÖR:Müebbet hapis,ağır hapis,para cezaları… • ZORALIM:Suç işlenmesiyle ilişkin eşyanın, suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan malın devlet hazinesine mal

edilmesidir. ÖR:Uyuşturucu madde ve kaçak eşyaların kişinin elinden alınması• İDARİ İŞLEMLERDE İPTAL:Hukuk kuralına aykırı olarak yapılmış bir idari işlem bu yüzden menfaatleri zedelenen kişinin talep etmesiyle görevli yargı memurlarınca ortadan kaldırılır. ÖR:Belediyenin aldığı karara dava açılmasıHukukun Çeşitli Anlamları• 1-Pozitif Hukuk

• 2-Mevzu Hukuk

• 3-Tabii Hukuk

• 4-Tarihi HukukPozitif Hukuk• “Belirli bir ülkede, belirli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk” anlamına gelir.(müspet

hukuk)Mevzu Hukuk• Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlarını kapsar. • Yetkili bir makam tarafından konulmuş hukuk kurallarının bütünüdür. • Kanun-KHK-Antlaşma-Tüzük-Yönetmelik• (Mevzuat)Doğal Hukuk• Pozitif hukukun karşısında doğal hukuk vardır• Yürürlükteki kanunlardan çıkan değil doğadan kaynaklanan hukuk demektir. • Olanı (de lege lata) değil olması gerekeni (de lege ferenda) anlatır. (ideal hukuk)Tarihi Hukuk• Yürürlükten kalkmış olan hukuktur.• Roma Hukuku,• Osmanlı Hukuku,• ....• ....Hukukun Dalları• Kamu Hukuku: Devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının , örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kuralları içerir.

• Özel Hukuk:Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Hukuksal ilişkiye katılan taraflar birbirlerine karşı eşit konumdadırlar. Özel hukukta irade serbestisi ilkesi geçerlidir. Bu ilke gereğince kişiler hukuk düzeni içinde hukuksal ilişkilerini serbestçe düzenlerler.

• Kamu hukuku, kişinin Devletle ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkisini ve Devletle diğer bir devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk kurallarıdır. ÖR:Anayasa,idare,ceza,yargılama,devletler genel hukuku ve mali hukuk.

• Kamu hukuku alanında kişinin devletle ilişkisinde kişi devletin emrine uyar. Ancak Devlet de hukuk kuralları ile bağlı ve sınırlandırılmıştır. Bu aynı zamanda hukuk devleti ile polis devleti arasındaki farkı ortaya çıkarır.

Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik KuramlarMenfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur)• Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur.• Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdır• Bir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır.İlişkinin Tarafları KuramıMontesquieu (1689-1755) Yönetenler-Yönetilenler Kamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur Özel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır.Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı)• Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖR:Devlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir.

Anayasa Hukuku• Anayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini,

bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler.• Anayasamızda beş temel ilke yer alırAnayasanın İlkeleri• 1- Milli Devlet İlkesi• 2-Demokratik Devlet İlkesi • 3-Laik Devlet İlkesi• 4-Sosyal Devlet İlkesi• 5-Hukuk Devleti İlkesi

Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir.

İdare Hukuku• Devletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır. 1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının

uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır.

A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü

B) Yerinden yönetim aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek

KuruluşlarıMemur ve idari işlem kavramları• Memur: İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denir• İdari İşlem: İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler.– Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama)– İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri)Ceza Hukuku• Ceza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir.• Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre:– A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukuku– B)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku. – C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlar– Ayrımları yapılır.Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk)• Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler.

• Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır.• Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil)Genel Kamu Hukuku• Bu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler.• Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır.Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku)• Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini inceler• Maliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenlerVergi Hukukunun Temel İlkeleri 1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder 2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder 3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir.

• Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu para• Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..)• Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..)Yargılama Hukuku• Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir.

• 1- Anayasa yargısı• 2- Genel yargı– a) Medeni Yargı (hukuk yargısı)• aa) Çekişmeli yargı

• bb) Çekişmesiz yargı• b)Genel Ceza yargısı• 3- Uyuşmazlık yargısı• 4- Seçim yargısı• 5-Hesap yargısıİcra ve İflas Hukuku• İcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler. • -İlamlı takip• -İlamsız takipÖzel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Devletler özel HukukuMedeni Hukuk• Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır 1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri• 1-Başlangıç Hükümleri• 2- Kişiler Hukuku• 3- Aile Hukuku• 4- Miras Hukuku• 5- Eşya Hukuku Borçlar Hukuku• Borçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler.• Başka pek çok düzenleme de vardır.• BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur.Ticaret Hukuku• Ticari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur.

• Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur.• Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir.Devletler Özel Hukuku• Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır. Devletler Özel Hukukun Temel Kavramları Tabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır. Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir. Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları.

Karma Nitelikli Hukuk Dalları• 1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku• 2- Hava Hukuku• 3- İş Hukuku• 4- Bankacılık Hukuku• 5- Toprak Hukuku• ......• ......Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlem• Hak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyeti• Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖR:Doğum,ölüm..• Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur.• Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi.

• KAMU HAKLARI:Kamu hakları kişilerin toplumla olan ilişkilerini düzenleyen,hukuk kurallarından yani kamu hukuk kurallarından doğan haklardır. ÖR:Kişi dokunulmazlığı,özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti,konut dokunulmazlığı…• ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür.Kişisel Kamu Hakları• Kişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar:• Kişi ve konut dokunulmazlığı• Özel yaşamın gizliliği• Vicdan ve düşünce özgürlüğü• ....• ...Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65)• Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu hakları• Ailenin korunması• Sosyal güvenlik hakkı• Öğretim hakkı • Sağlık hakkı• Sözleşme özgürlüğü

Siyasal Kamu Hakları (AY 66-74)• Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır.• Vatandaşlık hakkı• Seçme ve seçilme hakkı• Siyasal partilerle ilgili haklarÖzel Nitelikli Kamu Hakları• Belli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdır• Kanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir.• Örnek:• Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs.

Kamu Haklarının Sınırlanması• 1- Genel Sınırlama (AY 13)• 2- Özel Sınırlama• 3- Anayasanın Özünün korunması– Sınırlamanın ancak yasa ile yapılması– Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmamasıHukuka Giriş ve Medeni Hukukun Temel KavramlarıI.BölümHukuka GirişHukuka GirişSosyal Yaşam –Sosyal Düzen- HukukToplu Yaşama Zorunluluğuİnsan TopluluklarıSosyal İlişkilerSosyal YükümlerSosyal Düzen KrallarıSosyal Yaşamın dayanağıSosyal Düzen Kurallarının Kısıtlayıcı KarakteriHayvan TopluluklarıSosyallik İçgüdüsü

İnsanlar toplum içinde yaşarlar. Aristototeles: insan sosyal bir varlıktır (Zoon Politikon) Grotius:insanda toplu halde yaşamaya ilişkin bir istek vardır(Appetitus societatis). Topluma, toplumsal yaşama ihtiyacı olmayan bir varlığın, ya insanüstü ya da insandan aşağı bir varlık, bir canavar olacağı ileri sürülmüştür.

İnsan bugün doğumundan ölümüne kadar kendisini bir çok bağlarla sarılmış olarak algıladığı bir toplumun içinde yaşar. Toplum içinde yaşayan insanlar hayatlarını en iyi şekilde sürdürebilmek için sahip oldukları güçleri kullanırlar. Bu güçler başıboş bırakıldığında ise insan toplum içinde varlığını sürdüremez; hatta bu tip davranışlar toplumun kendi varlığını sürdürmesini bile tehlikeye düşürür. Bu sebeple toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, güçlerin dengelenmesi ve bir takım kuralların öngörülmesi zorunluluğu, ortaya çıkmıştır

Bu kuralların bir kısmı , kişilere bazı ödevler yükler ve bazı yetkiler verir; bir kısmı ise sadece bazı ödevler yükler . Kişilere yetki veren ve ödev yükleyen veya sadece ödev yükleyen bu kurallara toplumsal davranış (sosyal düzen) kuralları denir.

Toplumsal davranış kurallarının (sosyal düzen kurallarının) kapsamına hukuk, ahlâk, din ve görgü kuralları girer.

Bütün bu kurallar birbirine geçmiş gibi görünseler de, temelde bu kurallarla hedeflenen amaç, kişilerin davranışlarını belli bir düzene bağlama ve dolayısıyla toplumda bir düzeni yaratma olsa da, bir başka deyişle kuralların amaçları arasında bir aynilik, bir benzerlik bulunsa da, kurallar arasında önemli farklılıklar vardır. Sosyal Düzen Kurallarının TürleriDin KurallarıAhlak KurallarıGörgü KurallarıHukuk Kuralları

II. HUKUK KURALLARI İLE AHLÂK, DİN, GÖRGÜ KURALLARI ARASINDAKİ İLİŞKİA. Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki1) Genel Olarak: Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan davranışlarını düzenlemeyi amaçlamaktadır ; bu nedenle normatif niteliktedir. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kural ları ise "haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını gerektirir.

Batı Avrupa hukuk düşüncesinde, hukuk düzeni ve ahlâk düzeni birbirinden bağımsızdır. Bu iki düzen birbirleriyle kesişen iki daireye benzer. Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir. Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters düşen kurallar da öngörebilir.Örnek:Ahlâk ve hukuk kurallarının çakışması: Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un 364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür" demektedir. Örnek 2:Ahlâk ve hukuk kurallarının birbirine ters düşmesi: Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez.

Örnek3: Hukuk kurallarının ahlâk kuralları açısından önem taşımaması:Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk kurallarını ilgilendirmez.

Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır.Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler. 

Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır. Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk:

Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir. Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur.

Örnek: İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla, fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir.

2) Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklar:

(1)- Kapsam Açısından(2)-Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından(3)-Yaptırım açısından (4)-Yazılı olup olmamaları açısından(1)- Kapsam AçısındanAhlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir kapsama sahiptir. Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha dardır. Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının kapsamına girmeyen hususları da içerir. Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur.

(2)Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısındanAhlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler, yetki vermez. Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir.

(3) Yaptırım Açısından

Ahlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın sesidir veya toplumun kişiyi ayıplaması, onunla ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır. Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı manevidir. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.

(4)-Yazılı olup olmamaları açısındanAhlâk kuralları yazılı olmayan kurallardır. Hukuk kuralları ise çoğunlukla yazılı kurallardır.Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda, hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır.Örnek:Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK. 41/II). Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65).

B.Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki1) Genel Olarak:

Toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kişi davranışlarını yönlendiren kuralların bir kısmı da din kurallarıdır. Din , evreni yaratan ve yöneten insan üstü ilâhi bir varlığa inanmayı ve ona ibadet etmeyi emreder. İnsanların Tanrı ile olan ilişkilerini düzenler.

Bununla beraber, bütün dinler insanların sadece Tanrı ile olan ilişkilerini değil, insanlar arasındaki ilişkileri de düzenleyen hükümleri (emir ve yasaklar) içerir. Bir diğer deyişle, dinler hem uhrevî (öteki âlem) hem de dünyevî ilişkileri düzenler. Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler.

İslâm Hukukunu, İslâm dininin kaynaklarında arayıp, islamiyet esaslarına göre kuran bilime, İlm-i Fıkıh denir. Fıkıh ilminin belirlediği hukuk kurallarının bütünü de şeriatı oluşturur.Örnek:Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır. Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça belirtmiştir.

Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama biçiminde bir ilişki yoktur.29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş olan Cumhuriyeti ilân eden 364 no'lu Kanun'un 2'nci maddesinde "Türkiye Devletinin dini, din-i islâmdır." denmektedir.

20 Nisan 1340 (1926) tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 2'nci maddesinde de aynı kural tekrarlanmıştır. Bu hüküm 10 Nisan 1928 t. ve 1222 no'lu Kanunla Türk Anayasasından çıkarılmıştır. 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi" benimsenmiştir. Aynı kural, 1961, 1982 tarihli Anayasaların 2'nci maddesinde muhafaza edilmiştir.

1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkiye'de dinsel hukuk düzeninden, lâik hukuk düzenine geçişi sağlayan Kanunlar arasında çok önemli bir yer işgal etmektedir. Medeni Kanunda din ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Bunun amacı din kurallarının hukuka aktarılması değil, dini inanç özgürlüğünün kuvvetlendirilmesidir.(Dini inanç özgürlüğü, 1982 tarihli Anayasa'nın 24'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Aynı kural 20.9.1971 tarihli ve 1488 no.lu Kanunla 1961 tarihli Anayasa'nın 19'uncu maddesinde de yer almıştır.)Örnek:"Evlendirme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir.Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı değildir”(MK.143). Örnek“Çocuğun dini eğitimini belirleme hakkı ana ve babaya aittir.Ana ve babanın bu konudaki haklarını sınırlayacak her türlü sözleşme geçersizdir.Ergin dinin seçmekte özgürdür” (MK. 341)

2) Din Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar:

(1)–Din kuralları Tanrı'nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kurallarıysa insan aklının eseri olduğu için dinamik kurallardır; İhtiyaçlarına uygun olarak değiştirilebilir.(2)–Din kurallarının yaptırımı uhrevîdir. Allah korkusudur; cehennem azabıdır. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.(3)–Din kuralları bir taraftan uhrevî ilişkileri, diğer taraftan dünyevî ilişkileri düzenler. Halbuki hukuk kuralları sadece kişiler arasında ki ilişkilerin bir kısmını düzenler.

C. Görgü Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki1) Genel Olarak:

Görgü kuralları da toplum hayatında kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, uyulması gereken kurallardır. Görgü kuralları kişilerin nasıl davranması gerektiğini düzenler. Örnek: Misafir ağırlamayla, resmi davetlerdeki kıyafetlerle, tanıkların birbiriyle karşılaştıklarında selâm vermeleriyle ilgili kurallar

Görgü kuralları toplumun tümünü veya bir bölümünü ilgilendirir.Görgü kuralları zaman içinde değişebilir. Görgü kurallarının temelinde süresiz olarak geçerli bir değer sistemine dayanması zorunluluğu yoktur. İyi ve kötü görgü kuralları vardır; fakat görgü kuralı doğrudan doğruya davranışın iyi veya kötü olduğunu ifade etmez.Örnek: Önceleri yemeği büyük bir şapırtı ile yemek görgü kuralı sayılmakta; hatta ev sahibine bir iltifat olarak görülmekte idi. Böylece yemeğin lezzetli olduğu vurgulanırdı. Görgü kurallarına aykırı bir davranış, sosyal bir baskı ile karşılaşır Örnek: Bugün yemeği şapırdatarak yemek, sofra âdabına uygun düşmemektedir. Bu şekilde yemek yemesi halinde, kişinin sosyal baskıyla karşılaş ması tabiidir. Meselâ, kendisine ayıplayıcı, horlayıcı şekilde bakılması, masada kendisi ile konuşulmaması gibi. Böyle bir sosyal baskı haklı kabul edilmektedir. Kişinin davranışı da "görgüsüz", "çirkin" gibi sıfatlarla nitelendirilir. Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi çok sınırlı olsa da mümkündür Örnek: Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve dışişleri protokolünü düzenleme ve yürütme görevi, bir kanun ile Dışişleri Bakanlığına verilmiştir. Çoğu zaman devlet protokolü yönetmelikle düzenlenirÖrnek: Askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla düzenlenmiştir. Hosteslerin de belli bir kıyafet giyme mecburiyetleri vardır.

2) Görgü Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar :

(1)–Görgü kuralları, kişilerin karşılaştıklarında uymaları gerekli belirli davranış biçimlerini düzenler. Özellikle aynı çevreye mensup kişilerin karşılaştıkları zamanki davranış biçimlerini öngörür. Bu kurallara uyulması daha dar çevrelerde sözkonusu olur. Hukuk kuralları ise ülkenin tümünde geçerli olan davranış kurallarıdır.(2)–. Görgü kuralları yazılı olmayan kurallardırHukuk kurallarının büyük bir çoğunluğuysa yazılı kurallardır. Hukuk kurallarının yazılı olanları da, yazılı olmayanları da (örf ve âdet hukuku) belli, tespit edilmiş kurallardır.

(3)–Görgü kuralları insanlara sadece yükümlülük yükleyen kurallardır.Halbuki hukuk kuralları kişilere aynı zamanda yetki veren kurallardır.(4)–Görgü kurallarının yaptırımı toplumdaki bir takım değer hükümleridir.

Kişinin "görgüsüz", "kaba", "nezaketsiz" olarak nitelendirilmesi gibi. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.

HUKUK KURALLARI

İnsanların oluşturduğu toplum, mutlaka bir düzene dayanmalıdır. Bu düzenin temelini de hukuk kuralları oluşturur. Hukuk düzeni bulunmayan bir toplum düşünmek imkansızdır.

Toplumun olduğu (insan topluluğunun olduğu) her yerde hukuk vardır. (Ubi sociates ibi ius)

Hukuk, ancak bir toplum içersinde ve bir toplum için düşünülebilir. Hukukun varlığı için, hukuk kurallarına aykırı bir davranış olanağının bulunması gerekir.Tek bir kişinin ihlâl edebileceği bir hak olmadığı için, bu kişinin aykırı davranabileceği bir hukuk kuralı da olamaz.

Hukukun Tanımı1- Hukuk hak kavramının çoğuludur2-Hukuk halk arasında iyi ilişkileri ifade eder (onunla hukukumuz eskidir)3-Hukuk bir davanın türünü belirtmek için kullanılır (hukuk davaları, hukuk mahkemeleri)4- Teknik anlamda hukukHukukun tanımı(Amaç ve kaynak)“Hukuk, toplumun genel yararını ve bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve Devlet yaptırımıyla donatılmış sosyal kurallar bütünüdür”Hukuk(Biçimsel Tanımlama)Toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür

Teknik Anlamda Hukukun Tanımı“Örgütlenmiş bir toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle veya kişilerin yine kendilerinin meydana getirdikleri topluluklarla ve bu toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, kişilerin hukuki güvencesini ve insan haklarını sağlamak amacıyla oluşturulan ve devlet gücü ile desteklenen, bağlayıcı, genel ve devamlı hukuk kurallarının bütünüdür.”Hukukun Görevi (Varlık Sebebi)Toplum içinde yaşayan insanların aralarında kurarak gerçekleştirdikleri ilişkiye toplumsal ilişki veya sosyal ilişki denir.Hukukun amacı bu ilişkilerin bir kısmını düzene bağlamaktır.Hukuk bu yolla:

Hukuk1-Toplumda Barışı Sağlar2-Toplumda Hukuksal güvenliği sağlar3-Toplumda adaleti sağlar4-Toplumda Oluşum ve gelişimlere cevap verme görevini yerine getirir

I- Hukuk toplumda barışı sağlarHukuk toplumdaki güçleri sınırlar, bu güçler arasında denge sağlar, çıkar çatışmalarını güven, eşitlik ve özgürlük içinde bir rekabete çevirmeye çalışır.

Böylece kişilerin maddi ve manevi varlıklarının gelişimi ve toplum barışı sağlanmış olur.II-Hukuk toplumda hukuksal güvenliği sağlarHerkesin bağlı olacağı kuralı bilmesinde, davranışlarını ona göre ayarlamasında büyük yarar vardır.Hukukta şekilcilik (formalizm)ve açıklık (aleniyet) ilkeleri toplumda güven duygusunu sağlamak için öngörülmüştür.III-Hukuk Toplumda Adaleti SağlarHukukun temel görevleri arasında Adaleti sağlamak gelirTerazisiz kılıç kaba kuvvet Kılıçsız terazi hukukun aczi anlamına gelirAdaletin sağlanması hukuku iki yönden ilgilendirir1- Adil kurallar koyularak objektif adalete uygun düzen sağlanmış olur2-Hukuk düzeninin uygulanmasında adaletli olunurBu nedenle hukuk adalet bilimi olarak tanımlanırA-Adalete ilişkin düşüncelerAristoteles’e göre adalet 1- Geniş anlamda adalet= fazilet (bilgi ve ahlak). Fazilet, akıl yolu ile ifrat, ile tefrit arasındaki en doğru yolu bulmaktır.2- Dar anlamda adalet: İnsanın dünya nimetlerini paylaşırken ne kendine ne de başkalarına zarar verecek şekilde hareket etmesidir.a- Denkleştirici b- Paylaştırıcı

Denkleştirici adalet-paylaştırıcı adaletDenkleştirici adalet: kişilerin kendi aralarındaki ilişkilerini düzenler. Özellikle eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda uygulanır. Bu değiş-tokuşta bir aritmetik eşitlik düşüncesi benimsenir. Buna göre edim ile karşı edim arasında bir eşitlik varsa denkleştirici adalet gerçekleşmiştir. Denkleştirici adalet , genç ya da yaşlı , zengin ya da fakir olmasına bakılmaksızın herkesin eşit işleme tabi tutulmasını öngörür. Ancak denkleştirici adalet aynen uygulandığında her zaman adil davranılmış olmaz. Çünkü kişiler ehliyetleri, bilgi ve yetenekleri açısından birbirinden farklıdır.Paylaştırıcı (dağıtıcı) adaletOrantılı bir adalet düşüncesine dayanırBu düşünce gereğince, gereksinimleri, yetenekleri ve olanakları bakımından eşit durumda olmayanlara eşit davranılmamalıdır. Çünkü farklı durumdaki kişilere eşit davranmak eşitliğin çiğnenmesidir. Herkesin hakları meziyet ve başarısı ile, görevleri de ehliyet ve yeteneği ile orantılı olmalıdır.Örneğin herkes yeteneği ve katkısı oranında ücret almalı, gelir vergisi geliri daha çok olandan daha fazla alınmalıdır.B-Adaletin Nasıl Sağlanacağı Sorunu1- Ortak yarar kıstası ile adalet sağlanabilir2- İnsan hakları bildirgesinde belirtilen temel haklar iç hukuka aktarılarak adalet sağlanabilir.Bireysel insan haklarına dayanan adalet kavramı (19.yy)Sosyal adalet ilkesine dayanan insan hakları Sosyal adalet

Sosyal adalet, “ortaklaşa iyi”nin gerçekleştirilmesi amacını güder. Toplumdaki hak ve ödevlerin belirlenmesinde kıstas bütünün iyiliği “ortaklaşa iyi” dir. Buna göre her kişi sırf kendi yetenek ve özelliklerine göre hakettiği değil aynı zamanda bütünün bir parçası olarak kendisine düşen hak ve ödevler belirlenir. Böylece zayıfların korunduğu bir düzen kurulur.

C-Adaletin gerçekleşmesinde hakkaniyetin rolüKanun koyucu adaletin gerçekleştirilmesi için hakkaniyet ilkesini kabul etmiştir (MK 4/BK 44)Adalet de hakkaniyet de ahlaka yöneliktir, ancak ikisi arasındaki düşünce farklıdır.Adalet- Hakkaniyet İlişkisiAdalet hukuk kurallarına egemen en yüksek ahlaki düşünceyi ifade ederken, hakkaniyet somut olayın özelliklerini göz önünde tutarak adalete ulaşmak için başvurulan yollardan biridir (somut olay adaleti).Hakkaniyet adil olmayan kuralın değil, adil olmayan sonuçların değiştirilmesi amacına hizmet eder.

IV-Hukukun oluşum ve gelişimlere yanıt verme görevi1- Hakimin hukuk yaratması2-Hakimin takdir yetkisi3- Dürüstlük kuralları4- Hakkın kötüye kullanılması yasağıHUKUK KURALLARI -HUKUKİ KURUMLAR- HUKUK DÜZENİ- HUKUK SİSTEMİHukuk kuralları:Toplum içinde kişi davranışlarını düzenleyen ve uyulması devlet gücü ile (yaptırım) sağlanmış kurallardırHukuki kurumlar: Aynı amaca yönelik hukuk kurallarının oluşturduğu bütün.

Hukuk düzeni: yürürlükteki hukuk kurallarının tümünün getirdiği yetkiler, izinler, yasak ve emirlerin toplamıdır (Türk Hukuku, AB Hukuku)Hukuk Sistemi: Bir hukuk düzeninin toplumun kendi sosyal, ekonomik, politik gereksinimlerine ve sosyal yaşantısına cevap vermek için esinlendiği büyük sistemler.

BÜYÜK HUKUK SİSTEMLERİ1- Roma- Cermen Hukuk sistemi2- Common Law 3- Dini Hukuk sistemi4- Sosyalist hukuk sistemi HUKUK KURALLARININ UNSURLARI VE ORTAK NİTELİKLERİHukuk kurallarının unsurları1-Talep normları: Kişilerin davranışlarına veya ilişkilerine bağlı olarak bazı emirler, yasaklar, izinler ve yetkiler içerir. Bunlar doğrudan doğruya bir davanın temelini oluşturur.2-Yardımcı normlar: Talep normlarını daha yakından belirleyen, tamamlayan sınırlayan veya değiştiren normlardır.HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE GÖRE AYRIMIEmredici Kurallar

Yedek KurallarTamamlayıcı kurallarYorumlayıcı kurallarTanımlayıcı kurallar: Bir hukuki kavramın, kurumun hangi anlama geldiğini açıklayan kurallardır:Örnek: MK 13 ayırdetme gücünü tanımlarEMREDİCİ KURALLARAmacıKamu düzenini korumakAhlak kurallarını korumakZayıfları korumakNiteliğiKanunla kuralın emredici olduğu belirtilenlerAçıkça emredici olduğu belirtilmeyenlerÖr:Adam öldürmek yasaktır.bir kişinin kendini öldürtmek için yapacağı ant. geçersizdir.Böyle bir ant. yı gerçekleştiren kişi ceza kanununun ilgili maddesiyle cezalandırılır.Yedek KurallarTamamlayıcı Kurallar: Taraflar yaptıkları anlaşmada birinci derecedeki noktalarda anlaşmış, ikinci derecedeki nokta-larda anlaşmamışlar ve bu noktaları tamamlayan bir hukuk ku-ralı varsa bu kurallar uygulanır. Bunlar tamamlayıcı kurallardır. Örnek: Yasal faiz, yasal mal rejimi, aynı zamanda ifa yükümü Yorumlayıcı KurallarTarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ancak ne anlam geldiğini açıklamadıkları hususlara ilişkin bir hüküm kanunda öngörülmüşse o hüküm yorumlayıcı hükümdür. Örnek:Senedin iadesi borcun ödendiği anlamına gelir.ama taraflar senedin tercüme için veya bir noksanının giderilmesi için verildiği konusunda anlaşabilirler. Taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış fakat bunla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa bu tabirden ayın 1. günü anlaşılması gerekir.

Tamamlayıcı hukuk kuralları:Tamamlayıcı hukuk kuralları esasen taraf iradelerinin öncelikli olduğu alanlarda onların iradelerindeki eksiklikleri tamamlamak amacıyla konmuştur.özel hukukun çoğu kuralı tamamlayıcı hukuk kuralıdır. ÖR:Taraflar bir borç ilişkisinde ödenecek olan faiz oranını kanuni faizden daha farklı olarak tespit ederse bu geçerlidir aksi halde kanuni faiz uygulanır.TANIMLAYICI HUKUK KURALLARIBu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar. ÖR:Nişanlanmayı,temyiz kudretini tanımlarlar.bunların farklı anlaşılması söz konusu olamaz.Hukuk Kurallarının ortak nitelikleri

1- Hukuk kralları maddi kalıp (olgu) ve hukuksal sonuçtan oluşur-Hem talep normu (tam norm) hem yardımcı norm bağlayıcı bir hukuksal sonucu içerir

-Talep normunda yer alan ve kişi davranışına ilişkin düzenlemenin olduğu kısma maddi kalıp denir.2-Hukuk kuralları kişi davranışlarını, istisnaen de doğa olaylarını düzenler3- Hukuk kuralları genel, soyut ve süreklidir4- Hukuk kuralları bir yaptırıma dayalıdır.YaptırımYaptırım: Bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince öngörülen sonuç. ÖR:Adam öldürmeye hapis cezası,borç ödememeye cebri icra,haksız rekabete tazminat, küçüklerle yada akli dengesi yerinde olmayanlarla yapılan işlemlerde hükümsüzlük ve bir hukuk kuralına aykırı idari işleme iptal edilebilirlik…

Eksik borçların çeşitleri

1- Doğuştan eksik borçlarKumar ve bahisten doğan borçlarAhlaki ödevlerin ifasından doğan borçlar2- Geçici eksik borçlarKarı- koca arasındaki alacak borç ilişkisinden doğan borçlar3- Sonradan eksik borçlarZamanaşımına uğramış borçlar

YAPTIRIM TÜRLERİCEBRİ İCRA:Mükellefin yerine getirmediği borcunu devlet gücü ile borcunu yerine getirmeye mecbur ettirilmesidir. ÖR:(S),(A)’ya TV satmışsa (A) TV bedelini satım sözleşmesinde kararlaştırılan şekilde ödemelidir.(A) TV nin bedelini kararlaştırılan zamanda (S)’ye ödememişse (A)’nın cezalandırılması yerine hukuk kuralının zorla uygulanması daha uygun olacaktır.devlet (A)’dan TV bedelini zorla alıp (S)’ye verecektir.TAZMİNAT:Bir kimsenin bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğacak zararı ödeme yükümüdür. ÖR:Trafik kazasında kusursuz olarak yaralananın tedavi masraflarının,nişanın bozulmasıyla kusursuz olan tarafın uğradığı manevi çöküntünün tazmini gibi.. GEÇERSİZLİK:Kurulmuş olan bir hukuki işleme kanun koyucunun tarafların istediği hüküm ve neticelerin bağlanmamasıdır. Eksiklik,butlan ve iptali içerir. ÖR:Bir kişinin öldürtülmesi için yapılan ant.(butlan) Ölüme bağlı tasarrufun tehdit altında yapılması durumunda iptali istenmesi(iptal) Ayırdetme gücüne sahip reşit olmayan (A)nın tan ehliyetli (B)ile yaptığı satış akdi,yasal temsilci onayıyla geçerli olur(eksiklik)CEZA:Hukuk kurallarına aykırı davranılması sonucu karşılaşılacak sonuç ÖR:Müebbet hapis,ağır hapis,para cezaları…

ZORALIM:Suç işlenmesiyle ilişkin eşyanın, suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan malın devlet hazinesine mal edilmesidir. ÖR:Uyuşturucu madde ve kaçak eşyaların kişinin elinden alınmasıİDARİ İŞLEMLERDE İPTAL:Hukuk kuralına aykırı olarak yapılmış bir idari işlem bu yüzden menfaatleri zedelenen kişinin talep etmesiyle görevli yargı memurlarınca ortadan kaldırılır. ÖR:Belediyenin aldığı karara dava açılmasıHukukun Çeşitli Anlamları1-Pozitif Hukuk2-Mevzu Hukuk3-Tabii Hukuk4-Tarihi HukukPozitif Hukuk“Belirli bir ülkede, belirli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk” anlamına gelir.(müspet hukuk)Mevzu HukukBir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlarını kapsar. Yetkili bir makam tarafından konulmuş hukuk kurallarının bütünüdür. Kanun-KHK-Antlaşma-Tüzük-Yönetmelik(Mevzuat)Doğal HukukPozitif hukukun karşısında doğal hukuk vardırYürürlükteki kanunlardan çıkan değil doğadan kaynaklanan hukuk demektir. Olanı (de lege lata) değil olması gerekeni (de lege ferenda) anlatır. (ideal hukuk)Tarihi HukukYürürlükten kalkmış olan hukuktur.Roma Hukuku,Osmanlı Hukuku,........Hukukun DallarıKamu Hukuku: Devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının , örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kuralları içerir.

Özel Hukuk:Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Hukuksal ilişkiye katılan taraflar birbirlerine karşı eşit konumdadırlar. Özel hukukta irade serbestisi ilkesi geçerlidir. Bu ilke gereğince kişiler hukuk düzeni içinde hukuksal ilişkilerini serbestçe düzenlerler.

Kamu hukuku, kişinin Devletle ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkisini ve Devletle diğer bir devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk kurallarıdır. ÖR:Anayasa,idare,ceza,yargılama,devletler genel hukuku ve mali hukuk.

Kamu hukuku alanında kişinin devletle ilişkisinde kişi devletin emrine uyar. Ancak Devlet de hukuk kuralları ile bağlı ve sınırlandırılmıştır. Bu aynı zamanda hukuk devleti ile polis devleti arasındaki farkı ortaya çıkarır.

Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik KuramlarMenfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur)Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur.Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdırBir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır.İlişkinin Tarafları KuramıMontesquieu (1689-1755) Yönetenler-YönetilenlerKamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukukturÖzel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır.Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı)Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖR:Devlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir.

Anayasa HukukuAnayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini, bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler.Anayasamızda beş temel ilke yer alırAnayasanın İlkeleri1- Milli Devlet İlkesi2-Demokratik Devlet İlkesi 3-Laik Devlet İlkesi4-Sosyal Devlet İlkesi5-Hukuk Devleti İlkesi Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir. İdare HukukuDevletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır. 1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır. A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü

B) Yerinden yönetim aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek KuruluşlarıMemur ve idari işlem kavramlarıMemur:İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denirİdari İşlem:İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler.Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama)İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri)Ceza HukukuCeza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir.Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre:A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukukuB)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku. C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlarAyrımları yapılır.Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk)Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler.Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır.Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil)Genel Kamu HukukuBu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler.Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır.Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku)Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini incelerMaliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenlerVergi Hukukunun Temel İlkeleri1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir.

Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu paraHarç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..)Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..)Yargılama Hukuku

Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir.

1- Anayasa yargısı2- Genel yargıa) Medeni Yargı (hukuk yargısı)aa) Çekişmeli yargıbb) Çekişmesiz yargıb)Genel Ceza yargısı3- Uyuşmazlık yargısı4- Seçim yargısı5-Hesap yargısıİcra ve İflas Hukukuİcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler. -İlamlı takip-İlamsız takipÖzel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Devletler özel HukukuMedeni HukukBir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır 1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri1-Başlangıç Hükümleri2- Kişiler Hukuku3- Aile Hukuku4- Miras Hukuku5- Eşya Hukuku Borçlar HukukuBorçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler.Başka pek çok düzenleme de vardır.BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur.Ticaret HukukuTicari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur.Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur.Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir.Devletler Özel Hukuku

Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır. Devletler Özel Hukukun Temel KavramlarıTabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır.Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir.Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları.

Karma Nitelikli Hukuk Dalları1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku2- Hava Hukuku3- İş Hukuku4- Bankacılık Hukuku5- Toprak Hukuku............Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlemHak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyetiHukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖR:Doğum,ölüm..Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur.Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi.

KAMU HAKLARI:Kamu hakları kişilerin toplumla olan ilişkilerini düzenleyen,hukuk kurallarından yani kamu hukuk kurallarından doğan haklardır. ÖR:Kişi dokunulmazlığı,özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti,konut dokunulmazlığı…ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür.Kişisel Kamu HaklarıKişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar:Kişi ve konut dokunulmazlığıÖzel yaşamın gizliliği

Vicdan ve düşünce özgürlüğü.......Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65)Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu haklarıAilenin korunmasıSosyal güvenlik hakkıÖğretim hakkı Sağlık hakkıSözleşme özgürlüğü

Siyasal Kamu Hakları (AY 66-74)Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır.Vatandaşlık hakkıSeçme ve seçilme hakkıSiyasal partilerle ilgili haklarÖzel Nitelikli Kamu HaklarıBelli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdırKanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir.Örnek:Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs.Kamu Haklarının Sınırlanması1- Genel Sınırlama (AY 13)2- Özel Sınırlama3- Anayasanın Özünün korunmasıSınırlamanın ancak yasa ile yapılmasıSınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmamasıÖzel HaklarÖzel hukuk tarafından hak süjesine tanınan hukuksal yetkilerdirGenellik ilkesi geçerlidir (herkes yaralanır)Eşitlik ilkesi geçerlidirHer hakkın karşısında kural olarak bir hukuksal yükümlülük yer alırGenel yükümlülükVerme, yapma, kaçınma

Malvarlığı HaklarıMalvarlığı, aktif ve pasif iki kısımdırAktif malvarlığı, kişinin parayla ifade edilebilen bütün haklarıdır.Pasif malvarlığına kişinin borçları ve parasal yükümlülükleri girerKişinin aktif malvarlığına giren haklarına malvarlığı hakları denilirMalvarlığı kural olarak başkalarına devredilebilir ve mirasçılara geçer ÖR:Alacak hakkı,ayni haklarMalvarlığına Girmeyen HaklarEkonomik bir değer taşımayıp para ile ölçülemeyen haklardır (kişi varlığı hakları)

Kişiye sıkı sıkıya bağlı olup kural olarak ölümle sona erer, mirasçılara geçmez, devredilemez (fikri haklar istisnadır) ÖR:Kişinin kendi bedeni,sağlığı,şerefi, ismi,resmi…

Devredilebilen haklarBaşkalarına devredilebilirlerMiras yoluyla geçerlerTemsilci aracılığıyla kullanılabilirlerÖzel hakların hemen hepsi bu türdendir ÖR:Mülkiyet hakkı,telif hakkıDevredilemeyen Haklar (kişiye bağlı haklar)Sadece hak sahibi kişi, tarafından kullanılabilirlerKural olarak mal varlığı hakları bu kategoriye girmez (oturma ve yaralanma hariç) Kişilik hakları sıkı biçimde kişiye bağlı haklardandır. Bunlar mirasçıya geçmez, temsilci aracılığı ile kullanılamaz. Maddi sonuçlu olanlar karşı taraf kabul etmedikçe devredilemez, ileri sürülmüş olmadıkça mirasçılara geçmez. ÖR:Nişanı bozma hakkı,boşanma davası açma hakkı,nişanlanma,nesebin reddi vs.Bağımsız HaklarHer hangi bir hakka bağlı olmayan haklardır, hak sahibi bunlara doğrudan sahiptir.Başkalarına devredilebilir, mirasçılara geçer (istisna : oturma, yararlanma) ÖR:Mülkiyet hakkı; alacak hakkı; fikri haklarBağımlı HaklarBağımsız bir hakka belirli bir bağlılığı bulunan haklardır. Doğumu,devamı ve devri asıl hakka bağlıdır. Asıl hak bulunmazsa bu haklar da olmaz.Bu hakların amacı:Asıl hakkın amacına ulaşmasına yardımcı olmak (alacaklının kefile olan hakkI)Asıl hakkı güçlendirmek (ipotek hakkı gibi)Asıl hakka güvence vermek yada genişletmekBağımlı Hakların TürleriEşyaya Bağlı Sınırlı Ayni Haklar: Bir kimsenin bir mala malik olduğu için sahip olduğu haklardır (Paylı mülkiyette ön alım hakkı)Alacağa bağlı Haklar (Fer’i haklar): Bir alacak hakkına arızi olarak eklenen, doğumu, devamı, sona ermesi alacağa bağlı haklardır. (Faiz isteme, cezai şart, teminat, dava ve takip masrafları) Borç ilişkisine Bağlı Haklar:Bir borç ilişkisine taraf olunması nedeniyle sahip olunan haklardır.Borç ilişkisinden doğan yan yükümlerBir topluluğa mensup olmaya bağlı haklar

Yenilik Doğuran HaklarKurucu YDH:yeni bir hukuksal ilişki doğuran haklardır.Yetkisiz temsilcinin işlemine icazetAlım, gerialım, önalım hakları

Değiştirici YDH: Mevcut bir hukuksal durumu tek taraflı irade beyanı ile değiştirirAlacağın ihbarı ile borcu muaccel hale getirmeGecikmiş ifadan vazgeçip sözleşmeden dönme Bozucu YDH: Mevcut bir hukuksal ilişkiyi sona erdirir İptal, fesih, geri alma beyanları

Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri1- Bir kez kullanılmakla sona erer2- Sahibinin tek taraflı irade açıklamasıyla kullanılır3-Yardımcı hak olması sebebiyle diğer hak ve hukuki ilişkiler üzerinde sonuç doğurur; bir kişi veya eşya üzerinde sonuç doğurmazBu haklar kullanıldıktan sonra dönülemezHakkın kullanımı şarta bağlanamaz

Sağlararası İşlemler Taahhüt işlemleri Tasarruf işlemleri Statü işlemleri YetkiTaahhüt İşlemleri (Borçlandırıcı İşlemler)Kişinin mal varlığının pasifinde bir artış meydana getiren, kişinin borçlarını artıran işlemdir. Her borç sözleşmesinde kural olarak taahhüt işlemi yer alır. ÖR:Real sözleşme bir taahhüt işlemidir.

Tasarruf İşlemleri (Harcama İşlemleri)Kişinin malvarlığının aktifinde bulunan haklar üzerinde başkası lehine bir azalma, değiştirme, sınırlama yaratan bir hukuki işlemdir.Tasarruf işleminin yapılabilmesi için ayrıca tasarruf yetkisi aranır.Tasarruf yetkisi, fiilen bir malın kullanılması, tahrip, tağyir edilmesi; hukuki yönden devredilmesi biçiminde ortaya çıkar. ÖR:Satış sözleşmesi bir borçlandırıcı işlemdir.bu sözleşmeden doğan mülkiyetin geçirilmesi ve satış bedelinin ödenmesi borçların yerine getirilmesi ise birer tasarruf işlemidir.Statü İşlemleri-YetkiSürekli bir toplum ilişkisi kurmak, değiştirmek veya sona erdirmek amacı ile yapılan işlemlerdir Örn.: Evlenme akdi, bir derneğin, bir vakfın kurulmasıYetki, yetki verenin hukuksal alanında işlem yapması için, bir başkasını yetkili kılmaktır.Borçlandırıcı İşlemlerde Sebebe Bağlı- Sebebe Bağlı Olmayan AyrımıSebebe bağlı işlemler hukuki sebebi içlerinde taşırlar.Taşınmaz mülkiyetinin geçişi buna örnektir.Sebebe bağlı olmayanlarda ise hukuki sebep hukuki işlemin dışındadır. Sebep vardır ancak yapılan işlemde sebep gösterilmemiş-tir.Kıymetli evrak hukukunda soyutluk yani sebebe bağlı olmama ilkesi geçerlidir.Malvarlığını İlgilendiren İşlemler

Malvarlığını azaltan- artıran işlemler (taahhüt-tasarruf işlemleri)Borçtan kurtarıcı- Kazandırıcı İşlemler Yapılan bir hukuki işlemle onun yapanın malvarlığında bir çoğalma meydana getiren işlemler kazanma işlemidir. Yapılan bir hukuki işlemle onu yapanın malvarlığının pasifinde bir azalma meydana getirirse borçtan kurtulma işlemidir.Kazandırıcı İşlemlerTaahhüt ve tasarruf işlemleri ile bir kimsenin başkasına ait malvarlığına ait malvarlığına yeni bir hak kazandırması halinde kazandırıcı işlem söz konusu olur.Kazandırma bir hukuk işlemle olursa kazandırıcı işlem söz konusudur. Bu durumda tasarruf işlemi ya da taahhüt işlemi söz konusudur. Kazandırma bir maddi fiille de olabilir. Kazandırıcı işlem ivazlı yada ivazsız olabilir ÖR:Satım sözleşmesi(ivazlı),bağış(ivazsız)Kazandırıcı İşlemlerde SebepSebep, kazandırıcı işlem yapılırken , bu işlemi yapan tarafça gözetilen hukukça önemli amaç veya menfaattir. Taahhüt işlemlerinde sebep genellikle sözleşmeden çıkarılırTasarruf işlemlerinde sebep genellikle, ifa, alacak ya da bağışlama sebebiyle yapılır. Bazan da teminat sebebi, yenileme sebebi ya da karma sebep vardır.

II.Bölüm

MEDENİ HUKUK HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALARMEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUNMEDENİ HUKUKUN ANLAMI:TANIM:Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleri ile ve belirli bir ölçüde devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif hukuk dalıdır. Özel hukukun temelini oluşturur ve kişiler arasındaki özel ilişkileri düzenler. Sadece gerçek kişileri değil tüzel kişilerle ilgili düzenlemeleri de kapsar. MEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUN ARASINDAKİ İLİŞKİ:Türk medeni kanunu kişiler arasındaki özel ilişkilerin büyük bir kısmını düzenlemiştir.Yani medeni hukuk kurallarını büyük bir kısmı medeni kanunda yer almaktadır. Medeni kanun her ne kadar medeni hukukun en önemli kaynağı ise de onun tek kaynağı değildir. Medeni hukukun yanında hukuki ilişkileri düzenleyen özel kanunlar da mevcuttur.

Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketi:Osmanlı imparatorluğunda özel hukuk tanzimatın ilanına kadar dini esaslara dayanmıştır.İslam hukukunu İslam dininin kaynaklarında arayıp bu dinin esaslarına göre kuran disipline ilm-i fıkıh,kuralların bütününe ise Şeriat denir.

İslam hukukunun 4 kaynağı vardır: -Kitap -Sünnet(Hadis) -İcma

-Kıyas

Osmanlı imparatorluğunda yürürlüğe konan hukuk kuralları:

Mecelle-i ahkam-ı adliyye(eşya ve usul hukuku hükümleri)Kanunname-i araazi-i hümayun(özel hukuk ve taşınmazların hükümleri)Hukuk-u aile kararnamesi(aile hukuku için)TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE KANUNLAŞTIRMA HAREKETİTC nin ilk kurulduğu dönemlerde hukuk alanında yapılacak yeni düzenlemeler için Adalet Bakanlığı tarafından çeşitli komisyonlar kurulmuştur. Bunlardan biri de medeni hukuk komisyo-nudur.Vacibat ve ahkam-ı şahsiye komisyonu olarak 2 ye ayrılmıştır.Önce tutucu saikle kanunlaştırma yoluna gidilmiş fakat başarılı olamayınca devrimci saikle kanunlaştırmaya gidilmiştir.Bunun sonucunda iktibas (resepsiyon) yöntemi benimsenmiştir ve İsviçre medeni kanunu ve borçlar kanunu bazı değişikliklerle yürürlüğe konmuştur.

MEDENİ KANUNUN SİSTEMATİĞİ VE ÖZELLİKLERİTÜRK MEDENİ KANUNUN UNSURLARI:MEDENİ KANUNUN ÖZELLİKLERİ:Demokratik KarakteriFerdiyetçi,Özgürlükçü,Sosyal KarakteriHalkçı KarakteriLaik ve Devrimci KarakteriMilli Olma KarakteriGenellik ÖzelliğiMEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI:Hukukta kaynak çeşitli anlamlarda kullanılmıştır:1)Hukuk kuralını koyan,bir kuralı yapan makamı ifade eder.Bunlar yaratıcı kaynaklardır.2)Medeni hukuk kuralının ortaya çıkarken büründüğü biçimi ifade için de kullanılır.3)Hukuku tanımamızı bilmemizi sağlayan koşulları ifade eder.Bunlara bilgi kaynakları denir.MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI:

YAZILI KAYNAKLAR(Anayasa, Kanun,Tüzük,Yönetmelik, bireysel işlemler)

YAZILI OLMAYAN KAYNAKLAR(örf ve adetler) KAYNAKLARIN UYGULANMASI:KANUNMEDENİ KANUNUN 1. MADDESİ ANLAMINDA KANUNUN KAPSAMI:ANAYASA:Öteki kanunların hepsinin üstünde yer alan ve yasama,yürütme ve yargı organlarını hepsini bağlayan temel hukuk kurallarını içeren kanundur.KANUN:Kurallara uygun olarak yetkili yasama organı tarafından çıkarılan metinlerdir.Kanun projesi:-kanun tasarısı-kanun teklifi kanunların yayınlanması kanunların yürürlükten kalkması kanunların yürürlükte kalıp uygulamadan kalkması KANUNLARIN YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI:Anayasa Mahkemesi tarafından Kanunun İptali1- İptal Davası (Soyut norm denetimi)Cumhurbaşkanı, İktidar ve anamuhalefet partisi meclis grupları ile TBMM üye sayısının en az beşte biri sayısındaki millet vekilleriYayım tarihinden itibaren 60 gün içinde (maddi anlamda aykırılık) 10 gün içinde (şekli anlamda aykırılık) (yalnız C. Başkanı ve 1/5 Milletvekili)2- İtiraz Yolu (somut norm denetimi)Kişiler davada uygulanan kuralın Anayasaya aykırı olduğunu iddia eder ve hakim de bunu ciddi görürse, başvurudan itibaren 5 ay içinde karar bağlanır.KANUN GÜCÜNDE OLAN KAYNAKLAR:Padişah iradesiyle yürürlüğe konan metinlerGeçici kanunlarMeclis yorumuUluslar arası antlaşmalarMeclis içtüzükleriKanun hükmünde kararname -Olağan durumlarda -Olağanüstü durumlarda

Olağan KHKTBMM’den veya doğrudan Anayasadan aldığı bir yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunun belli konuları düzenlemek için çıkardığı yazılı hukuk kurallarıdır. Temel haklar ve ödevler ile siyasal haklar ve ödevler konusunda KHK düzenlenemez.Resmi Gazetede yayınlanmakla yürürlüğe girerler. Yayımlandıkları gün TBMM’ye onay için sunulurlar.Red ile yürürlükten kalkarlar. Kanunlar gibi denetlenir.Olağanüstü KHK

Sıkıyönetim ve olağanüstü halde C. Başkanının başkanlığında toplanan bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.Yetki kanununa gerek yoktur.Konu sınırlaması yoktur.(tek sınır sıkıyönetim ve olağanüstü halin gerekli kıldığı konularla sınırlı olmasıdır)Onaydan önce Anayasaya aykırılığı iddiası ile AYM de dava açılamaz.TÜZÜK:TANIM:Tüzükler anayasanın 115. Maddesi uyarınca kanunların uygulanmasını göstermek ve ye emrettiği işleri belirtmek için kanuna aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek üzere bakanlar kurulu tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır.Cumhurbaşkanı’nca imzalanır ve kanun gibi yayınlanır. Danıştay’ca denetlenir.YÖNETMELİK:TANIM:Kamu kuruluşları kendi görev alanlarına giren konuları çıkaracakları yönetmeliklerle düzenleyebilirler.Yönetmelikler Başbakanlık,Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır. Bütün yönetmelikler RG da yayınlanmak zorunda değildir. İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’ca veya İdare mahkemelerince denetlenirBAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ

BASLANGIÇ HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER Kanun koyucu 4 kitaptan oluşan Medeni Kanunda önce Başlangıç hükümlerine yer vermiştir.Başlangıç hükümleri Medeni Kanun’un 1-7’nci maddeleri arasında düzenlenmiş olup,özel hukuk kodifikasyonunun genel kısmının vazgeçilemeyecek çekirdeğini temsil eder.Medeni hukuk ve borçlar hukuku alanında doğrudan doğruya uygulama alanı bulur.Bu hükümler özel hukuk alanının yanında kamu hukuku alanında dolaylı olarak işin mahiyetine uygun düştüğü oranda uygulanır.Medeni Kanun’un 2. Maddesindeki Dürüst Davranma Kuralı kamu hukukunda kıyasen uygulanır.KANUNUN UYGULANMASIYORUMU,TAMAMLANMASIKanunun uygulanmasında göz önünde tutulacak özellikler:Hakim önüne gelen somut bir olayı çözümlerken,önce somut olaya ilişkin soyut bir hükmün olup olmadığını araştırır.çünkü her hukuk kuralı soyut bir olguyu ve bir sonuç kısmı içerir.Yazılı bir hüküm bulunmadığı hallerde hakim 2. Kaynak olarak örf ve adet hukukuna başvurur.Eğer örf ve adet hukukunda da bir hüküm yoksa hakim kendisi kanun koyucuymuş gibi karar verir.HAKİMİN KANUN UYGULAMASINDA GÖZÖNÜNE ALACAĞI HUSUSLAR:KANUNUN ÖNCELİĞİ:Hakim,önüne gelen meseleyi çözüme bağlarken önce yazılı bir hukuk kuralı bulunup bulunmadığını araştırır.UYGULANACAK HUKUK KURALININ USULÜNE UYGUN DOĞUP DOĞMADIĞI:Hukuk kuralının geçerli bir halde doğması için; 1)yetkili organ tarafından çıkarılması 2)pozitif hukukun öngördüğü usulün takip edilmiş olması

3)söz konusu kuralın uygulanmasını engelleyen başka bir kural olmamalıdır.

UYGULANACAK HUKUK KURALININ GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI:Bir kuralın uygulanabilmesi için onun yürürlüğe girmiş olması gerekmektedir.HUKUK KURALININ BELİRLENMESİ:Duruma uygun bir hukuk kuralı yoksa,örf ve adet hukukuna onda da bir çözüm bulunamaması halinde ise hakimin hukuk yaratmasıyla olay çözüme bağlanır.eğer duruma uygun bir hukuk kuralı varsa göz önünde bulundurulması gereken hüküm belirlenir.HUKUK KURALININ ESAS ALINACAK METNİ:Bir hukuk kuralı uygulanırken bu kuralın Resmi Gazete’deki metni esas alınır.KANUNUN HATALI DÜZENLENMİŞ OLMASI:Değişik şekillerde ortaya çıkar: 1)İradenin teşekkülü sırasında hata 2)İradenin açıklanması sırasında hata 3)Baskı hataları

KANUNUN YORUMU

Yorum Kavramı:Kanunun yorumu kavramı altında kanun koyucunun düşüncesinin içeriğini açıklaması anlaşılır.Kanun koyucunun düzenleme ile istediği anlam yorum ile belirlenir.Kanun koyucu maddeyi hangi amaçla ve nasıl korumak istemiştir?Burada hareket noktası normun objektif anlamını tespit etmek gerekir.Bir kuralın objektif anlamının verilmesi yorumun amacı olmalıdır.Objektif yorum dürüstlük ilkesine göre yapılır.Objektif yorum tarihi ve zamana uygun olmak üzere 2 metotla yapılır.YORUMDA DAYANILACAK UNSURLAR:Yorumda Dayanılacak UnsurlarKANUN METNİ:Kanunda kullanılan sözcükler,dilbilgisi analizleri, metnin yorumunda kanun koyucunun düşüncesini aksettiren en önemli unsurlardır.Fakat bu yolla belli bir anlama ulaşılır.SİSTEMATİK UNSUR:Bir maddenin anlamını belirlerken o madde tek başına diğer maddelerden izole edilmiş şekilde yorumlanmamalıdır.Kanundaki diğer maddelerle birlikte göz önünde tutulmalıdır.Yorum yapılırken sistematik unsurda şekli yorum metodu olarak atıfta aksi ile kanıttan özel kuralın genel kuraldan önce kullanılması ilkesinden vs. yararlanılır.Ayrıca sistematik unsurdan yararlanılırken yorum anayasaya uygun yapılmalıdır. AMAÇSAL UNSUR:Jhering ‘amaç bütün hukukun yaratıcısıdır’ demektedir.her kural belli bir amacı ifaya hizmet eder.amaçsal unsur bu amacın tespitinde önem taşır.Kanun koyucunun bir hukuk kuralını öngörmekle belirlemek istediği amacın tespiti amaçsal unsur olarak adlandırılır.GERÇEĞE UYGUNLUK UNSURU:Yorum yapılırken gerçekler göz önünde tutulmalıdır.çünkü kanun her zaman belli gerçek durumları düzenlemek ister.TARİHİ UNSUR:Bir kanunun yürürlüğe girmeden önce geçirdiği uzun süreçtir.YORUM TÜRLERİ

YORUM ÇEŞİTLERİKANUNUN TAMAMLANMASI BOŞLUK VE BOŞLUK DOLDURMAKANUNUN TAMAMLANMASI,BOŞLUK VE BOŞLUK DOLDURMA Her kanun bilinen belli konuları kişilerin belli davranış biçimlerini düzenler ve belli bir hukuki sonuca bağlar.Şerhçi okul der ki:Kanun boşluk ihtiva etmez. Ederse bu boşluğu kanunkoyucu doldurur. Hakim hukuk yaratmaz. Kavram içtihatçılığı görüşünü savunanlar: Kanunda boşluk olduğu zaman bunun doldurulması görevinin kanunkoyucuda olduğunu ileri sürmektedir. Hakimin hareket noktası kavramlardır. Ayrıca hukuku uygulayanlar yazılı hukuk kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır.Kanunda boşluk:Gerekli kanuni düzenlemelerdeki eksiklik anlaşılır. Boşluk olarak nitelendirilemeyen durumlarHukuk dışı alan :Hukukun ilgilenmediği ahlak din kurallarının geçerli olduğu alan kastedilir. Dolayısıyla bu alana ilişkin düzenlemenin bulunmaması boşluk anlamına gelmez.Kasıtlı susma :Kanunun belirli bir meselede olumlu bir çözüm verebilen bir kural öngörmemesidir. Kanunkoyucu bazen olumlu bazen olumsuz bir çözüm yolu öngörebilir. Olumsuz çözümler kanunda açıkça yer almaz. Bu durumda olumlu çözümün yorumu yapılır. Kanun koyucu olumlu bir çözüm öngörerek karşıt kavram kanıtı yoluyla aksini öngörmek istemediğini düzenlemiş olabilir. Bu durumda kanunda boşluktan değil kanun koyucunun kasıtlı susmasından söz edilebilir.

KURAL İÇİ BOŞLUKKural içi boşlukta kanun koyucu belirli bir hukuki mesele içim bir çözüm öngörmüştür;fakat bu çözümün somut olaya doğrudan doğruya uygulanması mümkün değildir.Kural içi boşlukta kanun koyucu bilinçli olarak adil bir çözüm bulunabilmesi için çözümü uygulamaya ve bilime bırakmıştır.KURAL DIŞI BOŞLUKKural içi boşlukların dışında kalan diğer boşlukların hepsi kural dışı boşluktur.Bu boşlukları kanunkoyucu istemeden bırakmıştır.Kural dışı boşlukların ortaya çıkış nedeni ,kanun koyucu bu boşluğu görmemiş olması veya düzenleme ihtiyacı yaratan hukuki meselelerin kanunen yürürlüğe girmesinden sonra ortaya çıkmasıdır.

BOŞLUK DOLDURMABoşluk doldurma görevi kanunkoyucuya aittir.Yani kanunda bir boşluk olduğu takdirde hakim bu boşluğu dolduracaktır.Bu husus hakime bir görev olarak verilmiştir.Boşluk doldurma metodları:Örf adet hukuku:Bir kuralın örf adet hukuku kuralı haline gelmesi için üç özellik gerekir; sürekli uygulanış,genel inanç,ülkede geniş kitlelerce benimsenmesi.

KIYAS

Kanunda boşluk vardır.Boşluk kanunkoyucu tarafından açıkça veya ihmal ile bırakılmıştır.Sonradan ortaya çıkan bir olay söz konusudur.Benzer bir norm kıyasen uygulanır.

TAKDİR YETKİSİ TAKDİR YETKİSİGENEL OLARAK:Bütün boşluklar medeni kanunun 1. Maddesine göre doldurulamaz.Kural içi boşluk doldurmada,medeni kanunun 4. Maddesine gidilir.kanun koyucunun,hakime açıkça takdir hakkı verdiği ve ya durumun gereği ve ya önemli sebepler gibi deyimleri kullandığı hallerde hakim takdir yetkisine sahiptir.Kanun koyucu hakime medeni kanunun 4. Maddesi ile bu boşlukları ne zaman ve nasıl dolduracağını göstermiştir.Hakim bu boşlukları hakkaniyet kuralını göz önünde tutarak dolduracaktır.TAKDİR YETKİSİ VE BENZERİ KAVRAMLARTAKDİR YETKİSİ-YORUM:Yorum bir kuralın anlamını tespit işlemidir.takdir yetkisinde ise kuralın içinde bilerek bırakılan bir boşluk vardır.TAKDİR YETKİSİ-AÇIK BOŞLUK:Boşlukta kanun koyucunun istemeden bıraktığı bir boşluk söz konusudur.TAKDİR YETKİSİ-DELİLLERİN SERBESTÇE TAKDİRİ:Delillerin serbestçe takdiri usul hukuku ile ilgili bir kavramdır.Delillerin takdiri,hukuk kuralı uygulanmadan önce söz konusu olur.TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASININ SINIRLARITAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASININ SINIRLARI:KANUNUN TAKDİR YETKİSİ TANIMIŞ BULUNMASI:Kanun koyucu hakimin hangi durumlarda takdir yetkisine sahip olacağını hükme bağlamıştır.Hakim açıkça ve ya yorum yoluyla kendisine takdir yetkisi verildiğini tespit etmedikçe böyle bir yetkiyi kullanamaz.Takdir yetkisini düzenleyen kuralların düzenleniş şekilleri: Takdir yetkisini açıkça veren hükümler Durum ve koşulların gerektirdiği Maddenin yazılış şekli KANUNUN ÇİZDİĞİ SINIRLAR İÇİNDE KALMAK: Hakim takdir yetkisini kanunun çizdiği sınırlar içinde kullanmalı,bu sınırları aşmamalıdır. ÖR:Ceza hakimi verilecek ceza miktarını takdir ederken kanunun belirlediği alt ve üst sınırları aşamaz.

HUKUKA VE HAKKANİYETE UYGUN KARAR VERME:Hakim kendisine takdir yetkisi verilen yerlerde bu yetkisini hakkaniyete uygun kullanacaktır.HAKİMİN HUKUK YARATMASI- HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ Hakimin hukuk yaratması ile hakimin takdir yetkisi birbirinden farklıdır.hakimin hukuk yaratmasının şartı kural dışı boşluktur.oysa hakimin takdir yetkisinin koşulu kural içi boşluk bulunmasıdır.TAKDİR YETKİSİNDE ÜST YARGI DENETİMİMEDENİ HUKUK UYGULAMASINDA YARDIMCI ARAÇLAR İLMİ İÇTİHATLAR:Öğreti ekseriya açık olamayan ve tartışmalı hukuki konularda Türk ve ya yabancı hukukçular tarafından öne sürülen fikir ve görüşlerdir.Hakimin ilmi içtihatlardan yararlanması için bunların doğrulanmış ve benimsenmiş olması gerekir.ilmi içtihatların yer aldığı eser tipleri: Sistematik eserler Monografiler Şerhler Makaleler Eser ve ya içtihat tahlilleri Notlu kanunlar Bibliyografyalar İçtihat derlemeleri Sistematik eserler:ele alınan konuyu kanundaki madde sırasına göre değil,yazarın kendi kafasında oluşturduğu bir mantıki silsile içinde bir bütün olarak ele alıp inceleyen eserlerdir.Monografiler:bir hukuk dalındaki sadece bir konuyu derinlemesine inceleyen eserlerdir.Şerhler:ele alınan konuyu kanundaki madde sırasına göre teker teker ele alıp inceleyen her maddeyi açıklamaya çalışan eserlerdir.Makaleler:tek bir konuyu inceleyen ama monografiden kısa çalışmalardır. Eser ve içtihat tahlilleri:bir eserin veya makalenin incelendiği eleştirildiği yazılardır.Notlu kanunlar:kanun metnini ihtiva eden aynı zamanda kanun maddeleri hakkında önemli kısa açıklamalar yapan eserlerdir.Bibliyografyalar:hukuk bilimi ile ilgili eserlerin ne zaman,kimin tarafından yazıldığını,basıldığı yeri,sayfa adedini gösteren eserlerdir.İçtihat derlemeleri:mahkeme kararlarının kolayca bulunmasını sağlar.MAHKEME İÇTİHATLARIGENEL OLARAK:Yargı organı olan mahkemelerce verilen kararlardan çıkan prensipleri ifade eder.

MAHKEME KARARLARI

OLAY KARARLAR PRENSİP KARARLARI

Bir uyuşmazlığı kanunun Kanundaki bir hükmün basit bir uygulamasıyla yorumlanması bir kanun çözer. boşluğunun doldurulması için özellik taşıyan,bir ilkeyi ortaya koyan yada onaylayan kararlardır. MAHKEME KARARLARININ YAYINLANMASI İçtihadı birleştirme kararları resmi gazetede yayınlanır.Yargıtay kararları sınırlı bir şekilde Yargıtay kararları dergisinde yayınlanır.Ayrıca çeşitli baro dergilerinde hukuk fakülteleri dergilerinde ve özel bazı dergilerde de kararlar yayınlanmaktadır.Fakat bütün bu dergilerin mahkeme kararlarını tam olarak verdikleri söylenemez.DÜRÜSTLÜK İLKESİMedeni kanun’un 2. maddesinin muhtevasının genel olarak tanımlanması: Medeni Kanun’un 2. maddesi,hak sujelerinin hukuki davranışlara uygun olarak hakimin karar -larına ilişkin genel kuralları ihtiva eder.Bu kurallar yazılı olmayan hukuk kurallarıdır.bunlar kişilerin dışında oluşmuş ve zorla benimsetilmiş kurallardır. Hakim dürüstlük kurallarını kendiliğinden uygula- makla yükümlüdür.hakim taraflardan bir talep olamasa da bu kuralları uygulayacaktır. 2. maddenin ilk fıkrası hak sujelerine yöneliktir. Buna göre herkes haklarını kullanmada ve borçlarını ifada dürüstlük kurallarına uymakla yükümlüdür. Ör:(A) borcunu vadesinde ödememiş,borcu veren (B)’nin alacağını devamlı istemesi üzerine, parayı gece saat 2 de getirmişse,(A),bu ödemeyi kabul etmek zorunda değildir.Çünkü ödeme , dürüstlük kuralı göz önünde tutulmadan yapılmıştır.İkinci fıkrası ise,kişiye tanınan hakların açıkça kötüye kullanılması halinde hakime bu durumu bir yaptırıma bağlamasını emreder.Hakime yöneliktir.

DÜRÜSTLÜK KURALLARINA AYKIRI DAVRANMAMA EMRİHukuki işlemlerin uygulanmasında dürüstlük ilkesiKanunun uygulanmasında dürüstlük ilkesiBorçların ifası yönünden dürüstlük ilkesi HUKUKİ İŞLEMLERDE:Hukuki işlemlerin kuruluşunda;karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanların varlığı aranır.Hukuki işlemlerin yorumunda;taraf iradelerinden ne anlaşılmasının gerektiği hususunun tespiti anlaşılır . Tespitte 3 prensip sözkonusudur: beyan prensibi irade prensibİ güven prensibiHukuki işlemlerin tamamlanmasında:Tarafların boşluğu görmüş olmaları halinde nasıl bir düzenleme getirecek idiyseler,ona göre bu boşlukların doldurulmasıdır.

Hukuki yükümlülüklerin tahvilinde:taraflar yaptıkları işlemde kanunun aradığı bazı temel unsurlara yer vermiş bazılarına yer vermemişse,kanunkoyucu işlemin tamamını geçersiz saymak yerine çevirme(tahvil) yolu ile tarafların iradelerini geçerli tutma yoluna gider . Hakim bu değerlendirmeyi yaparken dürüstlük kural -larından yararlanır.Sözleşme öncesi sorumluluk:taraflar bir sözleşme yapıl- madan önceki safhada da dürüstlük kurallarına uymak zorundadırlar.Sözleşmenin değişen koşullara uydurulması: sözleşmenin devamı taraflardan biri için çekilmez bir hal aldıysa,sözleşmenin değiştirilmesi istenebilir.bu durumda yeni düzenleme de dürüstlük kurallarına uygulanmasıyla gerçekleşir. HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI: GENEL OLARAK: Medeni kanun un 2. maddesinin 2. fıkrasında hakkın açıkça kötüye kullanılması yasağı düzenlenmiştir.bir menfaatin hak haline dönüşmesi için hukuk düzeninin bu menfaati korumaya değer bulması gerekir.HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASINA İLİŞKİN ÖRNEKLER:Türkiye’de başkasının deniz manzarasını kapamak amacıyla kendi bahçe duvarı üzerine ağaç,parmaklık yapılmasını mahkeme hakkın kötüye kullanılması olarak kabul etmiştir.Almanya’da bir kadın ölüyor ve kocasının mülkiyeti altında bulunan bir araziye gömülüyor. Koca tamamen kişisel kırgınlıklar nedeniyle annesinin mezarını ziyaret etmek isteyen oğlunun bu araziye girmesine mülkiyet hakkına dayanarak izin vermiyor.Alman mahkemesi bu durumda çocuğun annesinin mezarını ziyaret etmesine engel olunmasını hakkın kötüye kullanılması olarak nitelendirmiştir. Dava çeşitlerine ilişkin örnekler:DURDURMA:Kişilik hakları saldırıya uğrayan kişi saldırıya son verilmesi için dava açabilir.saldırı tamamlanmışsa davanın açılmasının pratik bir yararı yoktur. TESPİT:Kişinin iznini almadan fotoğrafının bir fotoğrafçı dükkanında teşir edilmesinin kişilik haklarına saldırı teşkil edip etmediğinin ve bu durumun tespiti için dava açılabilir.henüz yapılmamış veya yapılıp bitmiş bir saldırı için açılamaz.ÖNLEME:Bir kişi anılarını yayınlayacağına dair ilanda bulunuyor ve bu kişiyle geçmişte yakın ilişkisi olmuş kişilerin bu ilişkilerini de ifşa edeceğini bildiriyor.bu durumda onunla yakın ilişkiye girmiş kişiler kişilik haklarına yapılabilecek muhtemel saldırıların önlenmesi için daha anılar yayınlanmadan önce dava açabilir. TAZMİNAT DAVASI:Nişanın haksız yere bozulması halinde karşı tarafın ana babası tarafından evlenmenin yapılacağı düşüncesiyle yapılan masrafların tazmininin istemi(maddi tazminat davası) Evlilik dışı bir ilişkiden çocuk meydana getiren kadın babaya karşı,evlenme vaadi,nüfuzun kötüye kullanılması veya cinsek ilişkinin bir

suç teşkil etmesi hallerinde manevi tazminat davası açılabilir.(manevi tazminat davası)Hakkın Kötüye Kullanımına İlişkin En Önemli Olay Grupları:Sırf başkasına zarar vermek amacıyla hakkın yarar sağlamaksızın kullanılması.Yararlar arasında aşırı oransızlık bulunmasıÇelişkili tutumİYİNİYETİYİNİYETGENEL OLARAK:Öğretide iyiniyet ,bir hakkın doğumuna engel olan bir durumun olayda varlığı veya hakkın doğumu için gerekli unsurlardan birinin olayda yokluğu konusunda kişideki mazur görülebilen bir bilgisizlik veya yanlış bilgi olarak tanımlanır. Medeni kanunun 2. ve 3. maddelerinde iyiniyetten söz edilmektedir.2. md.ye göre ‘Herkes hakkını kullanmakta ve borçlarını ifada hüsnüniyet kaidelerine riayetle mükelleftir.’3. md. ise ‘Bir hakkın doğumu için kanunen hüsnüniyet şartı kılınan hallerde asıl olan onun varlığıdır.’ İYİNİYETİN UNSURLARI: Yanlış bilgi veya bilgisizlik Yanlış bilgi veya bilgisizliğin mazur görülebilir olması ÖR:(A) Takım elbisesini temizletmek amacıyla kuru temizlemeye vermiş olsun.kuru temizlemeci bu elbiseyi (B)’ye satar ve teslim ederse (B)’nin elbisenin mülkiyetini kazanabilmesi iyi niyetli olmasına bağlıdır.(B) eğer bu elbisenin temizleyiciye ait olmadığını biliyorsa veya gerekli ihtimamı gösterseydi öğrenebilecek durumdaysa takım elbisenin mülkiyetine sahip olamaz.fakat bilmiyor ve öğrenemeyecek durumdaysa elbisenin kendisine teslimi ile mülkiyetini kazanır

BİLGİSİZLİĞİN YADA EKSİK BİLGİNİN MAZUR GÖRÜLMEDİĞİ HALLERİYİ NİYETİN KORUNMADIĞI HALLER ÖR:(A) Kuru temizleme için elbisesini verirken elbisenin içinde cüzdanını unutmuştur.cüzdanın içinde bir miktar para vardır.kuru temizlemeci parayla öğle yemeği yiyip,elbise ve cüzdanı da (B) ye satmıştır.(B) iyiniyetli bir kişi olarak sahibinin elinden rızası ile çıkan elbisenin maliki olur ayrıca sahibinin elinden rızası dışında çıkan cüzdanın maliki olamaz.öte yandan lokantacı sahibinin rızası dışında çıkmasına karşın kuru temizlemecinin kendirine yemek bedeli olarak verdiği paranın maliki olur.(B) söz konusu cüzdan ve elbiseyi kuru temizlemeciden almış olan bayat pazarı esnafından satın almış olsaydı,elbisenin mülkiyetini kazanacak ama cüzdanın mülkiyetini yine kazanamayacaktı fakat (A)’nın cüzdanı geri istemesi halinde ona ödediği semenin kendisine iadesi koşuluyla cüzdanı verebilecektir.yani (A),(B)’nin cüzdan için ödediği parayı ona vermek zorundadır.Kanundan dolayı bilme yükümlülüğü:Kanunen ilanlı zorunlu durumlarAçıklık ilkesine bağlı olarak tutulan siciller

İYİNİYETİN HUKUKİ SAKATLIĞA BAĞLI SONUÇLARIN TÜMÜNÜ KALDIRMASI: Hukuk kurallarına uyulmamış olması,kural olarak istenilen amacın doğmaması sonucunu yaratır.ancak kanun koyucu,kişinin iyi niyetli olması halinde bu kurala istisnalar getirmiş; doğmaması gereken bir hakkın doğmasını kabul etmiştir. ÖR:(A),(B)’ye muhafaza etmesi için bir kitabını verse;(A) mala emin sıfatıyla zilyet olur.(B) bu kitabı (C)’ye satıp,teslim ederse,(C), durumu bilmiyorsa,malın mülkiyetine sahip olur. İYİNİYETİN HAKKI GENİŞLETMESİ: Bazı durumlarda iyiniyetli kişi hukuki durumda lehine değişiklik yapılmasını isteyebilir. ÖR:(A),(B)’nin arsasına taşan bir inşaatı mesela bir garajı iyiniyetle yapmışsa,taşan kısmın bir tazminat karşılığı kendisine verilmesini isteyebilir TAŞINMAZIN TAPU SİCİLİNE İTİMAT PRENSİBİNE DAYANILARAK KAZANILMASINDA İYİNİYETİN ROLÜ Kanunkoyucu tapuda taşınmazla ilgili kayıtlara ilişkin olarak tapu siciline itimat ilkesini benimsemiştir.bir kimse iyiniyetle bu kayıtlara güvenerek bir hukuki işlem yapmışsa kişi korunur ve hak sahibi olur.HAKLARIN KAZANILMA TARZI,KAYBI VE KORUNMASI HAKLARIN KAZANILMA TARZIHAKLARIN KAZANILMASI:ASLEN KAZANMA:Hak sahibi bu hakkın ilk sahibi olarak doğrudan doğruya hakkı kazanmaktadır.Hakkın daha önce bir sahibi yoktur.ÖR:avlanmak suretiyle bir hayvanın mülkiyetinin elde edilmesi.HALEFİYET YOLUYLA KAZANMA:Hak bir başkasından devren kazanılmaktadır.bir kişi şey üzerindeki hakkını kaybederken diğeri bu şeyin sahipliğini kazanmaktadır.ÖR:Miras(külli halefiyet)

MUTLAK KAYIP:hakların sona ermesi ya hakkın bir başkasına geçmesi yada hakkın yok olması yoluyla olur.Bir hakkın yok olmasına hakkın mutlak kaybı denir. NİSPİ KAYIP:Bir hakkın ait olduğu kişinin hukuki çevresiyle ilişkisinin kesilmesine denir. ÖR:Deprem,yangın veya sel gibi bir afet nedeniyle oturduğumuz daire yerle bir olursa kat mülkiyetimiz sona erer(hukuki olay nedeniyle). Bir ayakkabının eskidiği için çöpe atılması onun terkedilmesi demektir yani mülkiyet kaybedilmiş olur(hukuki fiille kaybedilmesi).sahip olunan bir

kalemin hediye edilmesi sonucu kalemin mülkiyeti verilen kişiye geçer(hukuki işlemle kaybedilmesi)HAKLARIN KORUNMASININ BAŞLICA YOLLARI:TALEP:Bir kimsenin başkasından bir şeyi yapmasını veya yapmamasını isteme yetkisidir.DAVA:Hak sahibi talepte bulunmuş fakat sonuç alamamış veya sonuç alamayacağını bildiği için bu yola başvurmamış olabilir.hak sahibi hakkının korunması için Devletin Yargı Organlarına başvurabilir.hak sahibinin sahip olduğu bu yetkiye dava hakkı denir.

DAVAYA KARŞI DAVALININ SAVUNMA İMKANLARI:Davalı davayı kabul ederse bazı istisnalar dışında dava sona erer.Kabul etmemesine ise inkar denir.İkrar bir tarafın diğer tarafça ileri sürülen ve alehine hukuki sonuç doğuracak nitelikteki bir maddi vakanın doğruluğunu bildirmesidir. EDA DAVALARI:Bu dava yolu ile davacı davalının bir şeyi yapmaya,vermeye veya yapmamaya mahkum edilmesini ister.Davalının dayandığı hakka göre: istihkak mülkiyete dayanarak mal iadesi isterken ifa borcun ödenmesini isterken tazminat bir zararın tazminini isterken adını alır.TESPİT DAVASI:Bir hukuki ilişkinin varlığı veya yokluğunun tespiti için açılan davadır.Bir durumun varlığı için müspet,yokluğu için menfi tespit davası açılır. YENİLİK DOĞURAN DAVALAR: Bazı yenilik doğuran haklar kişinin serbest iradesine bırakılmamıştır.hukuki değişiklik yenilik doğuran bir mahkeme kararı ile doğar.bunlara yenilik doğuran davalar denir.DAVAYA KARŞI DAVALININ SAVUNMA İMKANLARIİTİRAZ:Bir hakkın doğumuna engel olan veya hakkı sona erdiren olayların ileri sürülmesidir.DEF’İ:Davalı davacının hakkının varlığına karşı çıkmamakta fakat özel bir sebebe dayanarak borçlu olduğu edimi yerine getirmekten kaçınma hakkına sahip olduğunu ileri sürmektedir.bunun tipik örneği zamana aşımı defi dir.def i bir hak olduğu için mutlaka hak sahibi tarafından ileri sürülmelidir,aksi takdirde hakim bunu dava sırasında kendiliğinden dikkate alamaz.CEBRİ İCRACEBRİ İCRADA TAKİP YOLLARIKİŞİNİN KENDİ HAKKINI BİZZAT KORUMASIİSPAT YÜKÜ VE İSPAT VASITALARIİspat; bir olayın yada konunun varlığı yada yokluğu konusunda yargıcın kanaat sahibi olmasına yönelik bir faaliyettir, bir ikna ameliyesidirİspata yarayan araçlara delil denir…

Kanunda aksi düzenlenmemişse, herkes hakkını dayandırdığı olguları ispatla yükümlüdür…Hakim önünde “ikrar” edilen olayın ispatı gerekmez…Medeni usul huk.da müzakere ilkesi benimsenmiş olup,hakim delil araştırmaz,tarafların ileri sürdüğüyle bağlıdır…Ceza huk.da arşt. soruşturma ilkesi benimsenmiştir. Hakim delil araştırır ve tarafların ileri sürdükleriyle bağlı değildir…GENEL KURALIN İSTİSNALARIOlağan durumun aksini iddia eden iddiasını ispatla yükümlüdürİspat yükünün yer değiştirmesiKarineler

VARSAYIM ( FARAZİYE )Aslında mevcut olmayan bir durumu mevcut sayarak; mevcut belirli bir durum için öngörülmüş kuralın eşitliği farz edilen başka bir duruma uygulanmasını öngörür,Varsayımın aksi ispat edilemez,Varsayımda hareket noktası mevcut olmayan bir olgudur, bir hayaldir…RESMİ BELGELERI. Resmi SicilII. Resmi Senet, SenetIII. Resmi Senet ve Sicillerin Hükümleri

Resmi sicil ; kanunun alenileştirilmesini istediği bazı hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek için Devlet memurları yada Noterlikçe tutulan kayıtlardır…

Senet ; bir kimsenin ispat açısından aleyhine delil teşkil etmek üzere düzenlediği belgedir…Resmi Senet ; kanunun alenileştirilmesini istediği bazı hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek için Devlet memurları veya Noterlikçe tutulan sicillerdir.

Resmi senet düzenleme yetkisi noterlere, tapu sicil memurlarına ve müdürlerine ve bazı hallerde sulh hakimlerine verilmiştir.

Resmi senet ve sicillerin doğru olmadığı ispat edilebilir…Resmi senet ve sicillerin doğru olmadığı ispat edilmedikçe doğruluğu kabul edilir…

Resmi senet ve sicillerin ispatı kanunda herhangi bir hüküm öngörülmemişse bir şekle bağlı değildir …Senede karşı senetle ispat zorunluluğu vardır…

Senet ve sicillerin konusu ; hukuki muamele ise aksi tanık ve senetle ispat edilir hukuki fiil yada olay ise aksi şahitle ispat edilebilir… KİŞİLER HUKUKU

KİŞİLİKKAVRAM:Hak sahibine hukuk dilinde kişi denir. Kişi hukuk kuralının tanıdığı

yetkilerden yarar- lanan,yüklediği yükümlülüklerden sorumlu olan varlıklardır.KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI:Hukukun hak sahibi saydığı varlıklar,biri gerçek kişi

diğeri tüzel kişi olarak iki gruba ayrılır.Gerçek kişiler insanlardır.Tüzel kişiler ise hukukun hak sahibi saydığı insan veya mal topluluklarıdır.Tüzel kişilerde kendi içinde dernekler ve vakıflar olarak ikiye ayrılır.

KİŞİLER HUKUKUNUN KONUSU Hukukun ilk tespit etmesi gereken husus hak sujesini kim olacağı sorusudur.

Hukukun merkezi ve varlık nedeni olan hak sujesini kim olduğu belirlenmeden haklardan,yükümlülüklerden hukuki muamelelerden bahsetmek olanağı yoktur. Kişiyi soyut bir şekilde ele alıp inceleyen kişinin hukuku,diğer hukuki ilişkilerin mesela aile hukukunun,miras hukukunun, eşya hukukunun temelini teşkil eder.

KİŞİLER HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL İLKELER: Eşitlik ilkesi Özgürlük ilkesi Kişiliğin korunması ilkesi

KİŞİ TÜRLERİ:

GERÇEK KİŞİLER:Gerçek kişiler insanlardır. Hukuk düzeni insanlara kişilik tanımıştır. Modern hukuk düzenlerinde insanlar,hak ve borçlara ehil olabilen,yani kişilik tanınmış varlıklardır. TÜZEL KİŞİLER:Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulmuş ve bağımsız bir kişiliğe sahip, hak ve borçlara ehil olma iktidarı hukuk düzeni tarafından tanınmış kişi ve mal topluluklarına tüzel kişi(hükmi şahıs) denir.KİŞİLİK KAVRAMI,KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ KİŞİLİK KAVRAMI:Kişilik hakları kişi haklarına göre daha geniş bir kavramdır. Yalnız hak ehliyetini değil,fiil ehliyeti,şahsi hal ve şahsiyet haklarını da içermektedir. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ: DOĞUM:Gerçek kişilik doğumla kazanılır.MK’ nın 27. maddesine göre,”şahsiyet çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu andan başlar.”Böylece yasa kişiliğin kazanılması için iki koşulun birlikte gerçekleşmesi koşulunu aramıştır:sağ ve tam olarak doğmak.. Sağ doğum çocuğun ana rahminden canlı olarak ayrılmasını tam doğum ise ana rahmi dışında bağımsız bir varlık kazanmasını ifade eder. GERÇEK KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ:Gerçek kişi olan insanların kişiliğinin doğal

sona erme sebebi ölümdür.doğal bir olay olmakla birlikte buna çeşitli hukuki sonuçlar bağlanmıştır.ölümle birlikte kişi,kişilik haklarını ve kişiye sıkı sıkıya bağlı

olan haklarını kaybeder.Mamelek hakları ise mirasçılara geçer.ceset ise ne bir hak süjesi ne de bir eşya niteliğindedir.Hukuk düzeni hak ve adaba aykırı olduğu gerekçesiyle,ceset üzerinde tasarruf edilmesini yasaklamıştır.İki durumda bu yasak kalkar:

1.Kişini ölümden önce kendi isteğiyle organlarının alınmasına müsaade etmesi

2.Ölen yakınlarının adap çerçevesinde kamu düzenine uygun olarak ceset üzerinde inceleme yapmalarına izin vermeleri.

ÖLÜMÜN İSPATI YOLLARIÖLÜMÜN İSPATI YOLLARI• ŞAHSİ DURUM SİCİLİ:Ölümün ispatı nüfus sicilindeki kayıtlara olur.Nüfus memuru durumun kendisine bildirilmesiyle durumu nüfus siciline işler.İddialar bu kayıtlar yardımıyla kanıtlanabilir.• KARİNELER:Karine bilinen olaydan bilinmeyen sonuçlar çıkarmak demektir.İddiasını karine dayandıran kişi iddiasını kanıtlamak zorunda değildir karşı taraf bunun aksini kanıtlamalıdır. Karineler ölüm ve birlikte ölüm karinesi olarak ikiye ayrılır: ÖLÜM KARİNESİ:Ölüm karinesi MK 30. maddeye göre ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolan ve cesedi bulunamayan bir kimse ölmüş sayılır.Bu durumda mahallin en büyük mülki amirinin emriyle ölüm kaydı düşülebilir.Örneğin bindiği uçak düşen bir kişinin cesedi bulunamıyorsa ve o kazadan hiç kurtulan yoksa o kişinin ölmüş olduğu konusunda bir karine vardır bunu iddia eden kişi bu karineye dayanabilir. BİRLİKTE ÖLÜM KARİNESİ:MK 282. maddeye göre hangisinin daha evvel öldüğünün tespiti mümkün olmaksızın ölenler aynı anda ölmüş sayılır.bu miras özellikle miras hukuku bakımından önemlidir.aynı anda ölen kişiler birbirine mirasçı olamazlar.GAİPLİK Bu durumda kişinin kaybolmasını gerektiren koşullar,ölüm karinesinden farklı

olarak ölümü kesin sayılacak ağırlıkta değildir.Kişinin kaybolmasına yol açan olayın özelliklerine göre,ölümüne kesin değil de, muhtemel gözüyle bakılabilmektedir.

ÖR:Kişi batan denizaltıdadır,fakat kurtulan olmuştur veya kişiden uzun zaman haber alınamamıştır.buna göre gaiplik koşulları:

kişinin ölümünü muhtemel kılan koşulların varlığı ölüm tehlikesinden en az 1,son haberinden 5 yıl geçmiş olması mahkemenin gaiplik kararı vermiş olmasıdır.Gaiplik kararının şartlarıGAİPLİK KARARININ ŞEKLİ ŞARTLARI Belli bir sürenin geçmesi Alakadarların görevli ve salahiyetli hakimden gaipliğe karar verilmesi için talepte bulunması İlan(Gaip hakkında bilgileri olan kimseleri ilan yoluyla bu bilgilerini bildirmeye davet etmek)HAZİNENİN TALEBİ ÜZERİNE GAİPLİK KARARININ ŞARTLARI: Gaip arkada bir malvarlığı bırakmıştır veya bu arada mirasçı olduğu için,bir malvarlığına sahip olmuştur.

Mal varlığı resmen idare edilmektedir. Resmen idare en az 10 yıldır devam etmektedir veya gaip bu arada 100 yaşını tamamlamıştır.KİŞİNİN HAK EHLİYETİHAK EHLİYETİNİN TEMEL İLKELERİ GENELLİK İLKESİ:Herkese hak ehliyeti tanınmıştır.Hak ehliyetine sahip olmak için kişi olmak yeterlidir.Hak ehliyetinin tanınmasında ayrım gözetilmez. EŞİTLİK İLKESİ:Herkesin aynı kapsamda hak ehliyetine sahip olmasını gerekli kılar.Eşit olanlara eşit davranma anlamındadır.Kanunda hukuk düzeninin sınırları içinde eşitlikten sözedilmektedir. FİİL EHLİYETİ• KAVRAM:Fiil ehliyeti bir kişinin bizzat kendi fiilleriyle hak sahibi olabilmesi,borç altına girebilmesi yeteneğidir.Fiil ehliyeti hak ehliyetinden farklı olarak aktif bir ehliyettir. Kişi hak ehliyeti gereği fiil ehliyetine sahip olmasa da yasal temsilcisi aracılığıyla hak ve borçlar kazanabilir.Fakat fiil ehliyetine sahip kişi bizzat kendi fiilleriyle hak kazanmakta ve borç altına girmektedir.Fiil ehliyeti bakımından kişiler arasında eşitsizlik söz konusu değildir. Çünkü herkes aynı anda,aynı biçim ve derecede akli psikolojik ve bedensel olgunluğa erişemez. HUKUKİ İŞLEM EHLİYETİo TAAHHÜT İŞLEMİ YAPMA EHLİYETİ:Bir kimsenin malvarlığının pasifini arttırıcı işlem yapabilmesi için fiil ehliyetine sahip olmalıdır.o TASARRUF İŞLEMİ YAPMA EHLİYETİ:Bir kimsenin tasarruf işlemi yapabilmesi için tasarruf ehliyetine sahip olması şarttır.o TASARRUF EHLİYETİ:Bir kimsenin tasarruf işlemi yapabilmesi için sahip olması gereken ehliyettir.o PARASAL NİTELİĞİ OLMAYAN HUKUKİ İŞLEMLERİ YAPABİLME EHLİYETİ:Kişinin parasal yönden mal varlığına etki etmeyen hukuki işlemleri yapması(nişan ,evlenme,evlat edinme) için de fiil ehliyetine sahip olması aranır.

o DAVA EHLİYETİ:Fiil ehliyetinin usul hukukundaki görünüm şeklidir.Fiil ehliyetine sahip olmayanların dava ehliyeti yoktur.o DAVAYI YÜRÜTME EHLİYETİ:Bir davada,dava konusu üzerinde bir başkası adına tasarrufta bulunabilme ehliyetidir. TAM FİİL EHLİYETİNİ GEREKTİREN İŞLEMLER: HUKUKİ İŞLEMLER: İki taraflı hukuki işlemler Tek taraflı hukuki işlemler Kararlar HUKUKİ İŞLEM BENZERİ FİİLLER MADDİ FİİLLER(REALAKT) SADECE AYIRTETME GÜCÜ GEREKTİREN İŞLEMLERBu işlemlere ilişkin örnekler:

• Kişiler Hukuku:Bazı kişilik haklarının kullanımında erginlik değil sadece ayırt etme gücü olması koşulu aranır.• Aile Hukuku:Kusura dayalı boşanma davası açması sadece kişinin ayırt etme gücüne sahip olmasına bağlıdır.• Miras Hukuku:Miras bırakanın haklı saklı mirasçısını mirastan çıkarabilmesi için miras bırakanın ayırt etme gücüne sahip olması yeterlidir. • Eşya Hukuku:Bir mala zilyet olma ayıt etme gücünün varlığını gerektirir. • Borçlar Hukuku:İhtarla bir borcun muaccel hale getirilmesinde,kendisine ihtarda bulunanın ayırt etme gücüne sahip olması yeterlidir.• Hukuka Aykırı Fiiller:Ayırt etme gücüne sahip olanın haksız fiil sorumluluğu mevcuttur.FİİL EHLİYETİNİN KOŞULLARI TEMYİZ KUDRETİ(SEZGİNLİK):Fiil ehliyetinin en önemli koşuludur.Bu koşul yoksa

kişi tam ehliyetsizdir;yaptığı işlemler hiçbir hukuki sonuç doğurmaz ve kişi sorumluluk altına girmez.Maddi şartları:

*makul bir iradeye sahip olma yeteneği - tanıma yeteneği - değerlendirme yeteneği - karar verme yeteneği*irdeye uygun davranma yeteneği Ayırt etme gücünü etkileyebilecek diğer durumlar ise yaş,akıl hastalığı,akıl

zayıflığı, sarhoşluk ve buna benzer hallerdir. RÜŞT(ERGİNLİK):Onsekiz yaşını doldurmuş olan kişi reşittir.istisnai 2 koşulda kişiyi

reşit kılar:

FİİL EHLİYETİ AÇISINDAN KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI TAM EHLİYETLİLER Bunlar fiil ehliyetinin üç koşuluna da sahip olan yani sezgin,ergin ve kısıtlanmamış

olan kişilerdir.Bunların hukuki işlem ehliyetleri ve haksız fiilden sorumlulukları tamdır.Kendi başlarına her türlü hukuki işlemi yapabilirler.Temyiz kudretine sahip oldukları için kusur ehliyetleri de tamdır.

TAM EHLİYETSİZLER Bunlar temyiz kudretine sahip olmayan kişilerdir.ne bizzat ne de yasal

temsilcilerinin onayıyla hiçbir hukuki işlemde bulunamazlar. Sezgin olmayanların yaptıkları işlemler batıldır.Ancak bu kişilerin toplumsal yaşama katılma gerekleri olduğundan bu işlemleri yasal temsilcileri tarafından yapılır.Fakat yasal temsilcilerin de yapamayacağı işlemler vardır. Haksız fiilden sorumluluklar yoktur.temyiz kudretine sahip olmadıklarından kusur ehliyetleri yoktur.yasa bazı durumlarda tam ehliyetsizin haksız fiilden sorumlu olmasını kabul etmiştir.Birincisi hakkaniyet sorumluluğu,ikincisi ise geçici olarak temyiz kudretini yitirenlerin sorumluluğudur.

TAM EHLİYETSİZİN YASAL TEMSİLCİSİNİN HİÇ YAPAMAYACAĞI İŞLEMLER Vakıf kurmak

Bağış yapmak

Kefalet akdi yapmakSINIRLI EHLİYETSİZLER Temyiz kudretine sahip olmakla birlikte reşit olmayan veya kısıtlı olan

kişilerdir.Sınırlı ehliyetsizlerin hukuki işlem ehliyeti yönünden durumlarını ikili bir ayrımla ele alırsak:

Kendi başlarına yapabilecekleri işlemler; Karşılıksız kazandırma sağlayan işlemler yapabilir,kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarını kullanabilirler.

Yasal temsilcilerinin yada yasal temsilci izniye sınırlı ehliyetsizlerin yapabileceği işlemler: Kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanılması dışında kalan tüm işlemleri yasal temsilcileri aracılığıyla ya da onayıyla yapabilirler.Onay işlem yapılmadan önce verildiyse izin,sonra verildiyse icazet olur.İşlem onaysızsa askıda hükümsüzdür.sınırlı ehliyetsizler sezgin oldukları için kusur ehliyetleri ve haksız fiilden sorumlulukları tamdır.

SINIRLI EHLİYETLİLER: Bunlar evliler ile kendilerine kanuni müşavir tayin edilmiş olan kişilerdir. Aslında bu

kişiler tam ehliyetliler gibi fiil ehliyetinin her üç koşuluna da sahiplerdir. Fakat bazı işlemlerinin geçerli olabilmesi için belirli bir makamın ya da kanuni müşavirin onayı gerekmektedir.

ÖR:Aile konutunun devri ya da sınırlı ayni hakla kısıtlanması diğer eşin onayına bağlıdır.

Yasal danışmanlık;oy,yönetim ve karma danışmanlık olmak üzere üçe ayrılır. KİŞİLİK HAKLARI KİŞİLİK HAKLARININ HUKUKİ MAHİYETİ: Mutlak hak Mamaleki varlığı olmayan haklar Devredilemeyen haklar Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar Miras yoluyla geçmeyen haklar

Kişilik haklarıyla ilgili kategoriler: Fiziki kişilik(hayat,vücut sağlığı,sağlık..) Deruni kişilik(his alemi) Sosyal kişilik(şeref-haysiyet,ismin korunması,ekonomik özgürlük,hayat alanı)Kişinin hayat alanının çeşitleri: Kamuya açık alan Özel alan Gizlilik alanıKİŞİLİĞİN KORUNMASI:Kişilik değerlerinin ihlaline karşı kişiyi koruma Kişinin maddi,manevi ve iktisadi varlıklarını üzerindeki haklarının başkalarının

müdahalesine karşı korunması gerekmektedir.Buna harici koruma da denilmektedir.Kişiliğin korunmasına dair hususlar sadece medeni kanunda değil,anayasa ve ceza kanununda da vardır.Ayrıca medeni kanunun 24. maddesi de bir davranışın hangi durumlarda hukuka uygunluk unsuru içerdiğini belirtmiştir:

zarar görenin rızası üstün nitelikte bir özel yararın varlığı üstün nitelikte bir kamu yararının varlığı

kanunun verdiği yetkiye dayanarak kişilik hakkına yapılan saldırı Maddi tazminat davası şartları: Kişilik haklarının ihlali Zarar İlliyet bağı Kusur Manevi tazminat davası şartları: Saldırının haksız olması Kişisel menfaatlerin saldırıya uğraması Manevi bir zararın varlığı İlliyet bağıİSİM VE KORUNMASI: MK.25.maddeye göre ‘adı ihtilafa mahal veren kimse hakimden hakkının

tanınmasını talep edebilir.’’ismi gasp olunmasıyla mutazarrır olan kimse,bunun men’ini ve taksir vukuu takdirinde maddi tazminat talebi hakkına halel gelmemek üzere maruz kaldığı haksızlığın mahiyeti icap ediyorsa manevi tazminat namıyla bir meblağ itasını talep edebilir.’

Bu maddeden de anlaşılacağı gibi kişiliğin korunmasında sözü geçen bütün davalar,durdurma,önleme,tespit,maddi ve manevi tazminat davaları ismin korunması ile ilgili olarak da açılabilir.Medeni kanun un bu hükmü genel olarak ismi korumaktadır.

İsim deyince kişilerin toplumda belirtilmesine ve ayırt edilmesine yarayan varlıkları

anlıyorsak,çok çeşitli isimlerle karşılaşırız.Bir kişinin adı soyadından başka lakap ve müstear ad denilen isimler de vardır.Soyadı bir aileye bağlı olanların ortaklaşa kullandıkları isimdir.Kanuna göre soyadı taşımak zorunludur.Önad aynı soyadı taşıyan kişileri birbirinden ayırmak için kullanılır.Önad kullanmak da zorunludur.Soyadı kazanılma yolları ise;doğuştan kazanma,soyadı değişikliğiyle kazanma olarak ikiye ayrılır. Soyadı değişikliğiyle kazanma ise evlenme ile ,evlat edinme ile ve idari karar ile kazanma olarak üçe ayrılır.

Adın unsurları ve çeşitleri:

• Soyadı

• Ad

• Takma ad

• Lakap

• Ticaret unvanı

• İşletme adı

• MarkaADIN KORUNMASI:• Adın kullanılmasının çekişmeli olması• Adın haksız kullanılması:haksız kullanımı halinde açılabilecek davalar: tespit davası men davası önleme davası

maddi tazminat manevi tazminat vekaletsiz iş görmeADIN DEĞİŞTİRİLMESİ İsim değiştirilmesi talebine ilişkin hükümler: Kaydın düzeltilmesi davası İsmin değiştirilmesi davası:Şartları; 1)Haklı sebep 2)Mahkeme kararıHISIMLIK İLİŞKİLERİ Hısımlık: Genel olarak: Gerçek kişiler arasında ya kan bağından ya da yasada belirtilen hukuki

işlemlerden doğan ve hukuk düzeninin kendisine sonuçlar bağladığı yakınlık ilişkisidir. Hısımlık ilişkisi çeşitli nedenlerden doğmaktadır.

HISIMLIK ÇEŞİTLERİ KAN HISIMLIĞI:Kan bağına dayanan hısımlıktır.Kan hısımlığı baba,çocuk,torun, torun çocuğu gibi birbirlerinin soyundan gelenler arasında ise doğrudan kan hısımlığı,kardeşler,kardeş çocukları,amca, hala,dayı ve teyze gibi ortak soydan gelenler arasında ise yan kan hısımlığı olarak adlandırılır. SIHRİ HISIMLIK(Kayın hısımlığı):MK 18. maddesi sıhri hısımlığı düzenlemektedir. ’eşlerden her birinin soy hısımları ötekinin, özdeş dereceden sıhri hısımları olur. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN HISIMLIK:Medeni kanunun aradığı koşulları yerine getirmek suretiyle kişilerin evlat edinmeleri mümkündür.evlat edinme evlat edinenle evlat edinilen arasında mahkeme kararıyla olur. BU anlamda bu kişiler arasında yapay bir hısımlık meydana gelmektedir.evlatlık ilişkisi nedeniyle taraflar arasında birinci dereceden doğrudan kan hısımlığı gibi bir hısımlık doğar.evlatlık ilişkisinin sona ermesiyle hısımlık da sona erer.İKAMETGAH (YERLEŞİM YERİ) Kişinin yerleşmek niyetiyle oturduğu yere o kişinin ikametgahı denir.bu anlamda

ikametgah kişinin belirli bir yerle olan hukuki ilişkilerine denmektedir.kural olarak kişiler ikametgahlarını kendi istekleriyle seçerler ya da kişinin ikametgahını yasa belirlemiştir.

ŞEKLİ ANLAMDA KİŞİLER HUKUKU KİŞİSEL DURUM SİCİLİ:Bir kimsenin kişisel durumunun kaydedildiği siciller kişisel durum sicilidir.Bir kimsenin doğum,ölüm,evlenme,boşanma vs.. Gibi durumları kişisel durum siciline işlenir.Kişisel durum sicili kişiler ve devlet tarafından önem taşır.kişisel durum sicilinin başlıcaları: medeni kanunda öngörülen kütükler:doğum, ölüm kütüğü nüfus kanununda öngörülen kütükler:doğum,ölüm evlenme nüfus,kayıt ve yaş

düzeltme,evlat edinme, aile,diğer şahsi değişiklikler özellikle cinsiyet,yer değiştirme,boşanma kütüğü..

NUFÜS SİCİLİ:Nüfus kütüğünün içeriğinin doğruluğu karine olarak kabul edilir.Ancak bunların aksi ispat edilebilir.Nufüs kütüğüne ilişkin ilkeler: --gizlilik ilkesi --nufüs kayıtlarının ispat gücü

NUFÜS KAYITLARININ DÜZELTİLMESİ: --Kişisel durumda sonradan ortaya çıkan değişiklik üzerine --Doğru olmayan kayıtların düzeltilmesi üzerineTÜZEL KİŞİLERGENEL BİLGİLER MK gerçek kişiler yanında toplulukları da haklara ve borçlara ehil görmüş ve

onlara kişilik tanımıştır.Bu açıklamalar karşısında tüzel kişiliği şöyle tanımlayabiliriz:

‘Tüzel kişilik belli bir amaca ulaşmak için bağımsız bir varlık olarak örgütlenmiş olup haklara ve borçlara sahip olabilen hukuk düzenince tanınmış bulunan şahıs ve mal topluluklarıdır.’

Tüzel kişilerin özellikleri: Belli ve sürekli bir amaç Bağımsızlık vasfı Örgütlenme unsuru Tüzel kişilerin niteliklerine ilişkin teoriler: Farazi kişilik Gerçek kişilik teorisi Amaç kişiliği teorisi ve soyutlama teorisi TÜZEL KİŞİLİRİĞİ KAZANILMASI VE SONA ERMESİ: TÜZEL KİŞİLİĞİN KAZANILMASI:Tüzel kişiliğin kazanılmasına ilişkin sistemler: -izin sistemi -serbest kuruluş sistemi -bildirim sistemi -tescil sistemi Türk hukukunda benimsenen sistemler: -dernekler -milletlerarası beraberlik yapılmasında yarar görülen dernekler -vakıflar -kollektif komandit şirketler -anonim şirketler ve limited şirketler

TÜZEL KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ: Sonuçları: - tasfiye - özgüleme: # tüzel kişilik mahkeme kararı ile sona ermişse(hukuk ve ya ahlaka aykırı

davranış) # tüzel kişilik fesh edilmişseTüzel kişilerin hak ve fiil ehliyetleri:• HAK EHLİYETİ:Tüzel kişiler kendilerini oluşturan kişilerden bağımsız olarak haklara ve borçlara sahip olabilirler.Bu onların ayrı bir kişilik olmalarının doğal bir sonucudur.MK’ya göre “tüzel kişiler cins,yaş,hısımlık gibi yaratılış icabı olarak insana

özgü olanlardan başka bütün hakları iktisap ve borçları ilzam edebilirler.” Bu anlamda tüzel kişilerin hak ehliyetleri statülerinde gösterdikleri amaç ile sınırlıdır. • FİİL EHLİYETİ:Tüzel kişilerde gerçek kişiler gibi fiil ehliyetine sahiptir.Kendi fiil ve davranışlarıyla kendi kendilerini borç altına sokabilir ve hak sahibi yapabilirler.Bunun için sadece bu işi yapacak organa sahip olmaları yeterlidir.yaş,temyiz kudreti ve kısıtlı olmamak gibi gerçek kişilerin fiil ehliyetiyle ilgili koşullar aranmaz.Tüzel kişilerin bazı organları kanun emri nedeniyle olmak zorundadır,bazıları ise iradidir.Derneklerin yönetim kurulu,genel kurulu,denetim kurulu vakıfların mütevelli heyeti zorunlu kanuni organlardır.ayrıca tüzel kişilerin daha iyi işlemesi bakımından kendi kendinin gerekli görerek ana sözleşmesinde yer verdiği organa iradi organ denir. • DERNEKLER:Kazanç paylaşma dışında yasalarla yasaklanmış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere enaz 7 gerçek kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturduğu tüzel kişiye dernek denir.• VAKIFLAR:Belli bir amaca özgülenmiş mal topluluklarına vakıf denir.Vakıf kurma iradesi vakıf senedinde açıklanır.senedin içeriği yasa tarafından belirlenmiştir.vakıf tescil işlemiyle vakıf tüzel kişilik kazanır ve o andan itibaren tahsis edilen malların mülkiyetini kazanır.vakfın zorunlu organı yönetim organıdır.AİLE HUKUKU Aile hukuku medeni hukukun kişilerin aile çevresindeki ilişkilerini düzenleyen

kısmıdır.Aile kavramı altında aile üç farklı şekilde düzenlenmiştir: Dar anlamda aile:eşlerden meydana gelen topluluk. Geniş anlamda aile:eşler ve çocuklardan meydana gelen topluluk En geniş anlamda aile:ev reisinin otoritesine tabi olarak aynı çatı altında yaşayan kimselerden meydana gelmiş topluluk.EVLENME(evlilik birliğinin oluşması ve sona ermesi) NİŞANLANMA:Nişanlanma bir evlenme vaadidir.Nişanlanma akdinin tek bir muhtevası olabilir o da tarafların birbirine evlenme vaadinde bulunmalarıdır. Nişanlanma aile hukuku nitelikli bağımsız bir akittir.Bu akit tarafların kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarının açıklanmasıyla doğar. Nişanlanma akdinin temsilci vasıtasıyla yapılması mümkün değildir.Kurucu unsurları;karşılıklı evlenme vaadi ve nişanlanacak kişilerin ayrı cinsten olmalarıdır.

ayırtetme gücü kişiye bağlı koşullar yasal temsilcinin Nişanlanmanın onayı Geçerlilik koşulları ahlaka ve muhtevaya adaba aykırı bağlı olmama koşullar evlenme engellerinin

varolmaması EVLENME:Evlenme nişanlıların evlilik birliği meydana getirmek için yaptıkları bir hukuki işlemdir.Baskın görüşe göre evlilik ayrı cinse mensup kişilerin tam ve sürekli hayat ortaklığı kurmak üzere hukukun aradığı koşullara uygun olarak birleşmesidir.Evlenme akdinin koşulları; maddi ve şekli koşullar olarak ikiye ayrılır.

evlenme ehliyeti maddi koşullar evlenme engellerinin Evlenme bulunmaması Akdinin Koşulları evlenme törenine şekli hazırlık safhası koşullar evlenme töreni evlenmeden sonraki işlemler BOŞANMA:Evliliği sona erdiren sebeplerden biri de boşanmadır.Boşanma sadece kanunda öngörülen sebeplerin varlığı halinde açılacak bir dava ile ve hakim kararı ile mümkündür.Boşanma davasını eşler açar. Boşanma sebepleri ikiye ayrılır boşanmanın özel ve genel sebepleri olmak üzere ikiye ayrılır.Özel sebepler;zina,hayata kast veya pek kötü veya onur kırıcı davranış,suç işleme ve ya haysiyetsiz hayat sürme,terk ve akıl hastalığı olarak bölümlere ayrılır.Genel sebepler ise;evlilik birliğinin sarsılması,eşlerin boşanma hususunda anlaşmaları ve müşterek hayatın kurulmamasıdır.MİRAS HUKUKU MİRAS HUKUKU Miras sözcüğünün anlamları:1)Geniş anlamda:Ölenin terekesinin akıbetini düzenleyen hukuk kuralları.2)Dar anlamda:Ölüm ile belirli kişilerin edindiği haklar.Miras hukukunun temel kavramları: -muris -mirasçı:yasal/atanmış -mirasçılık -miras=tereke -ölüme bağlı tasarruf:vasiyetname/sözleşme

MİRASTA HAK SAHİBİ OLAMANIN KOŞULLARIEŞYA HUKUKU EŞYA HUKUKUNUN KONUSU Eşya hukuku hak sujesi olan kişinin eşya üzerindeki hakimiyeti ve dolayısıyla

ortaya çıkan meseleleri düzenleyen hukuk dalıdır. Eşya üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan ve herkese karşı ileri

sürülebilen haklara ayni haklar denir.Bu haklar eşya hukukunun temel konusunu

teşkil eder.Kişinin eşya üzerindeki hakimiyeti bir hakka dayanmıyorsa bu hak sadece fiili durumdan ibaret kalıyorsa buna da zilyetlik denir.Taşınır mallarda hakimiyetin dış görünüşü zilyetlik ile taşınmazlarda ise tapu siciliyle sağlanmıştır.

EŞYANIN TANIMI EŞYANIN UNSURLARI:

Maddi olma Üzerinde hakimiyet kurma Kişisel olmama(kişi dışı) Sınırlanabilir olmaEşyanın çeşitleri: Taşınır eşya-taşınmaz eşya Basit eşya-bileşik eşya-eşya topluluğu-eşya birliği Misli eşya-gayri misli eşya Bölünebilir eşya-bölünemeyen eşya Tüketilebilen eşya-tüketilemeyen eşya Kamu malları-özel mallar Sahipli eşya-sahipsiz eşyaAYNI HAKLARIN TÜRLERİMÜLKİYET SINIRLI AYNİHAKKI HAKLAR

Müstakil birlikte irtifak rehin taşınmazMülkiyet mülkiyet hakkı hakkı yükü

Paylı elbirliği müspet menfiMülkiyet mülkiyetiZİLYETLİKZİLYETLİK KAVRAMI:Zilyetlik iki durumda hukuken önem taşır.Bunlardan biri

eşyanın zilyetinin zilyetliğe yapılan bir saldırıya karşı korunmasıdır,diğeri taşınır bir eşyanın mülkiyetinin devrinde malike zilyetliğin naklidir.

ZİLYETLİĞİN UNSURLARI:Birşeyin zilyetliğine sahip olmak için kanun koyucu çoğu zaman iki unsuru bir arada aramıştır. Bunlar:(1)Eşyaya fiili hakimiyet,(2)Zilyetlik iradesidir

TAPU SİCİLİGENEL OLARAK:Ayni hakların herkese karşı ileri sürülebilir olması zorunluluğunu

getirmektedir.Taşınır mallarda zilyetlik bu aleniyeti sağlarken taşınmazlarda bu görev tapu siciline verilmiştir.

TAPU SİCİLİ TEŞKİLATI:Merkez(tapu ve kadastro genel müdürlüğü),taşra(tapu sicili grup müdürlükleri) ve ilçe(tapu sicil müdürü ve memurları) teşkilatı olarak 3’e ayrılmıştır.